Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
IRENE MACHADO
professora da ECAUSP, pesquisadora
do CNPq (PQ) e
autora de, entre
outros, O Filme que
Saussure No Viu: o
Pensamento Semitico
de Roman Jakobson
(Horizonte).
INTRODUO: CULTURA IN
NATURA
158
159
160
161
162
ESPAO SEMITICO:
LOGOSFERA E SEMIOSFERA
Se a dinmica fundamental dos sistemas inteligentes a transformao da
informao em texto e, consequentemente,
em espao comunicacional com diferentes
nveis de organizao, chegada a hora de
precisar a emergncia da noo de inteligncia da cultura no contexto semitico.
Afinal, inteligncia define, igualmente, o
lugar que a cultura ocupa na natureza.
A noo de cultura como espao de
inteligncia e de linguagem no foi desenvolvida apenas no mbito da semitica da
cultura. Estudos realizados em diferentes
reas podem ser alinhados, prestando sua
contribuio para o esclarecimento das relaes intrincadas entre cultura, inteligncia,
mente e conscincia.
O alinhamento que tem orientado a
abordagem semitica eslava encontrou nos
estudos do bilogo, geoqumico, filsofo
da cincia, V. I. Verndski (1863-1945) as
noes elementares. Em investigaes que
o levaram conceptualizao da biosfera,
Verndski desenvolve a noo de modelo
dialgico, uma das linhas de fora do
pensamento semitico sobre a cultura. O
ponto de partida terico foi a ideia de bios
fera como mecanismo csmico. Disposta
sobre a superfcie do planeta, a biosfera
aquela pelcula que visa conservao da
matria viva, graas transformao da
energia radiante do sol em energia qumica
e fsica. Verndski (1997) entendeu que a
traduo dessa energia cria o metabolismo
163
164
CONSIDERAES FINAIS
Se coube aos estudos sobre semiosfera
compreender a relao cultura e no cultura
no continuum semitico, caberia ecologia semitica dimensionar as semioses no
sentido de observar as expanses das aes
qualificadas no s da cultura em direo
165
BIBLIOGRAFIA
BAKHTIN, Mikhail. Esttica da Criao Verbal. Trad. Paulo Bezerra. So Paulo, Martins Fontes, 2003.
IVANOV, V. V. et al. Teses para uma Anlise Semitica da Cultura (Uma Aplicao aos Textos Eslavos), in Irene Machado. Escola de Semitica: a Experincia de Trtu-Moscou para os Estudos da
Cultura. So Paulo, Fapesp/Ateli, 2003.
KULL, Kalevi. Semiotic Ecology: Different Natures in the Semiospheres, in Sign Systems Studies, vol.
26. Tartu, University of Tartu Press, 1998.
LOTMAN, Iri. A Estrutura do Texto Artstico. Trad. M. C. V. Raposo e A. Raposo. Lisboa, Estampa, 1978.
________. La Semiosfera. I Semitica de la Cultura e del Texto. Trad. Desiderio Navarro. Madrid,
Ctedra, 1996.
________. La Semiosfera. II Semitica de la Cultura, del Texto, de la Conducta y del Espacio. Trad.
Desiderio Navarro. Madrid, Ctedra, 1998.
LOTMAN, Iri; USPENSKII, Boris; IVNOV, V. Ensaios de Semitica Sovitica. Trad.V. Navas e S. T. de
Menezes. Lisboa, Horizonte, 1981.
LOTMAN, Iri. The Universe of the Mind. A Semiotic Theory of Culture. Trad. Ann Shukman. Bloomington, Indiana University Press, 1990.
________. The Paradoxes of Semiosphere, in Sun Yat-sen Journal of Humanities, 12, 2001, pp. 97-106.
UEXKLL, Jakob von. An Introduction to Umwelt, in Semiotica, 134 (1/4), 2001, pp. 107-10.
VERNADSKY, Wladimir. La Biosphre. Paris, Diderot, 1997.
166