Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Engenharia Geotcnica
ndice
1. Caractersticas fsicas
2. Resposta ao carregamento
3. Resistncia ao corte
4. Deformabilidade
5. Ensaios de campo
6. Parmetros para dimensionamento geotcnico
1. Caractersticas fsicas
Solo
Areia fina
Poro
Silte
Areia
grossa
1. Caractersticas fsicas
Partculas
vazios
Areia
Permevel
Argila
1 mm
areia
0.01 mm
silte
<0,002 mm
argila
Pouco permevel
(impermevel!)
1. Caractersticas fsicas
Partculas: analogia
1 mm
2 mm
2 mm
1 mm
1:2
2 mm
1 mm
1. Caractersticas fsicas
Partculas: analogia
2 mm
2 mm
0.1 mm
1:20
0.1 mm
0.1 mm
2 mm
mm2
= 24
mm2
1. Caracterizao fsica
rea de superfcie especfica (ASE)
unidades
Area de superfcie especfica = rea de superfcie cm2
g
massa
Interface com a envolvente feita
atravs da superfcie:
Areia
Silte
Argila
gua
partculas
gases
4g de argila tem aprox a rea de um
campo de futebol
Peso
1. Caracterizao fsica
rea de superfcie especfica (ASE)
100 g de solo de areia ...
Solo B
(10% de finos)
Solo A
(5% de finos)
95 g areia
4 g silte
1 g argila
90 g areia
5 g silte
5 g argila
1. Caracterizao fsica
rea de superfcie especfica (ASE)
100 g de solo de areia ...
Solo B
(10% de finos)
Solo A
(5% de finos)
95 g areia
4 g silte
1 g argila
90 g areia
5 g silte
5 g argila
D/5
D/5
D
1. Caracterizao fsica
Avaliao expedita no campo:
Areia: granular sente-se os gros
Silte: macio
Argila: plstico
10
2. Resposta ao carregamento
Drenagem
11
2. Resposta ao carregamento
Resposta do solo a carga vertical
h
alterao da fbrica
curto
prazo
longo t
prazo
curto
prazo
longo t
prazo
12
2. Resposta ao carregamento
Princpio das tenses efectivas
= - u
Carregamento ()
Esqueleto
slido ()
13
2. Resposta ao carregamento
Resposta drenadas ou no drenadas?
14
3. Resistncia ao corte
Resistncia de
pico
Amostra densa
Resistncia
residual
Amostra solta
Amostra densa
Amostra solta
15
3. Resistncia ao corte
Critrio de rotura de Coulomb
mx = c + tan
Em solos, em geral, c0
resistncia puramente friccional
c=0
NOTA:
- relaciona a tenso normal
com a tenso de corte resistente
... logo no a resistncia ...
- a resistncia ao corte mxima
medida atravs de
16
3. Resistncia ao corte
Resistncia ao corte: resposta drenada
Areia
A
mx
mx
A
17
3. Resistncia ao corte
Resistncia ao corte: resposta no drenada
Critrio de rotura de Tresca
=cu
cu
mx=cu
desenvolvem-se u de valor
desconhecido;
como = u no conhecemos as
tenses efectivas instaladas;
18
4. Deformabilidade
Resistncia ao corte: resposta
no drenada
Argila normalmente
consolidada
A
Argila fortemente
sobreconsolidada
e0
Cc
e0
Cc
Cs
Linha de
compresso
normal
v, inicial
log v
Linha de
compresso
normal
log v
v, inicial
19
3. Resistncia ao corte
Resistncia ao corte: resposta
no drenada
Argila normalmente
consolidada
A
Argila fortemente
sobreconsolidada
cu,C
cu,C
cu,A=B
cu,A=B
cu cresce linearmente em
profundidade
cu (aprox. ) constante em
profundidade
20
10
4. Deformabilidade
Carregamento confinado
NF
Argila
L >> H
Quando as dimenses em planta da rea carregada so muito superiores espessura
dos estratos compressveis podemos assumir que a deformao puramente vertical
carregamento confinado.
Assentamento advm apenas da diminuio de volume do solo (perda de gua
intersticial, caso o solo se encontre saturado).
21
4. Deformabilidade
Carregamento no confinado
Empolamento
Assentamento
22
11
4. Deformabilidade
Rigidez vs. resistncia
Tenso
Rigidez
Rigidez secante
inicial
Resistncia de pico
Resistncia
residual/plasticidade
perfeita/remexida
Deformao
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
23
4. Deformabilidade
Comportamento no linear dos solos
E
Esec
E0
E0
Esec
log
24
12
4. Deformabilidade
Gama para anlises de
estabilidade e de
capacidade de carga (ELU)
Mdulo de
deformabilidade, E
Gama para
anlises tensodeformao
(ELS)
Deformao,
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
5. Ensaios de campo
Mtodos correntes de caracterizao do terreno
1. Sondagens e amostragem
2. Ensaios de campo:
- ensaio de penetrao dinmica (SPT - standard penetration test)
- ensaio com cone penetrmetro (CPT - cone penetration test)
- ensaio de corte rotativo (molinete ou vane shear test)
26
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
26
13
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica - SPT
Ensaio SPT (Standard Penetration Test):
- realizado no interior de um furo de sondagem;
- consiste em cravar no terreno um amostrador com dimenses e energia
de cravao normalizadas (pilo com 63,5 kg de massa e altura de
queda de 760 mm).
- no sofre alteraes desde ... 1920!
- o ensaio realizado em duas fases com penetraes:
1 fase - penetrao de 15cm - devido perturbao do terreno
provocada pelos trabalhos de furao, despreza-se o resultado obtido
nesta fase.
2 fase - penetrao de 30cm - o nmero de pancadas necessrias para
atingir a penetrao de 30cm na segunda fase (ou segunda e terceira
fases 15cm+15cm) define o valor do SPT (N).
27
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
27
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica - SPT
Ensaio SPT (Standard Penetration Test):
- o ensaio realizado geralmente de 1,5m a 1,5m (espaamento entre 1 a 2m) ou
quando se detectar alterao do tipo de formaes atravessadas.
- o ensaio utilizado principalmente para a caracterizao de solos arenosos.
- ensaio expedito e pouco dispendioso e, por isso, talvez o ensaio mais
utilizado na prtica para o reconhecimento das condies do terreno.
- O ensaio impe trajectria de tenses complexas, dificultando a elaborao de
uma teoria para prever os factores que condicionam o nmero de
pancadas, N.
28
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
28
14
5. Ensaios de campo
Um nmero suficiente para caracterizar o solo???
Solos arenosos
Solos argilosos
cu = resistncia no drenada
T = peso volmico
' = ngulo de resistncia ao corte
OCR = grau de sobreconsolidao
K0 = coef. impulso em repouso
eo = ndice de vazios
Vs = velocidade da onda de corte
E' = mdulo de deformabilidade
Cc = ndice de compressibilidade
k = coef. permeabilidade
...
DR = compacidade relativa
T = peso volmico
' = ngulo de resistncia ao corte
eo = ndice de vazios
Vs = velocidade da onda de corte
E' = mdulo de deformabilidade
= ngulo de dilatncia
...
29
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica - SPT
Factores correctivos:
(N1)60 = ERr/60 CN N ...
ERr eficincia
- factor de correco do
comprimento das varas
CN factor de correco da
tenso efectiva de recobrimento
(areias)
30
15
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica - SPT
Factores correctivos: (N1)60 = ERr/60 CN N ...
Factor correctivo relacionado com a energia de cravao (ERr/60):
- normalizao: eficincia de 60% para o sistema de cravao
(s 60% da energia potencial, produto da massa pela altura de queda do pilo, atinge o
extremo inferior do equipamento);
- equipamentos com dispositivo de disparo automtico do pilo tm eficincia da
ordem dos 60%;
- os equipamentos mais antigos com dispositivo de corda e roldana tm perdas de
energia bastante superiores e a eficincia reduz para valores da ordem dos 45%.
- Nota:
45%/60% = 0.75 N=20 obtido num equipamento de corda e roldana
equivalente a um resultado de N=15 num equipamento de disparo automtico do
pilo.
32
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica - SPT
Factores correctivos: (N1)60 = ERr/60 CN N ...
Factor correctivo relacionado com o comprimento das varas (EC7):
34
0,75
46
0,85
6 10
0,95
> 10
1,0
33
16
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica - SPT
Factores correctivos: (N1)60 = ERr/60 CN N ...
Factor correctivo relacionado com a tenso efectiva de recobrimento (EC7):
Tipo de areia
Compacidade
ID(%)
CN
Normalmente
40 a 60
2/(1+v)
consolidadas
60 a 80
3/(2+v)
Sobreconsolidadas
1,7/(0,7+v)
102,
Nota: v em kPa x
assim para uma tenso efectiva de
recobrimento de 100 kPa tem-se v=1 e CN=1
No so recomendveis valores de CN superiores a 2 (ou
preferivelmente 1,5)
Existe na bibliografia uma outra proposta tambm muito conhecida (independente
da compacidade da areia): CN=(1/ v) (Liao e Whitman, 1985)
34
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica - SPT
Importncia dos factores correctivos
Exemplo:
N60
(N1)60
10
20
20
'
'v=4x20
'v=20x20 '
NOTAS:
- de pico? residual?
- relaciona a tenso normal
com a tenso de corte resistente
... logo no a resistncia ...
- a resistncia ao corte mxima
35
medida atravs de
35
17
5. Ensaios de campo
EC7. Correlaes com carcter informativo
Exemplo:
N..., granulometria areias: compacidade relativa, '
Mtodo de clculo de assentamentos em fundaes
superficiais
36
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
36
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao dinmica SPT
Consistncia de argilas
Consistncia
N (SPT)
qu (kPa)
Muito mole
<2
< 30
Mole
2a4
30 a 50
Mdia
4a8
50 a 100
Dura
8 a 15
100 a 200
Muito dura
15 a 30
200 a 400
Rija
> 30
> 400
37
18
5. Ensaios de campo
Ensaios com cone penetrmetro (CPT/CPTU)
Ensaios:
- CPT - Cone Penetration Test
- CPTU - piezocone com medio da presso intersticial
So considerados internacionalmente como uma das mais importantes
ferramentas de prospeco geotcnica.
Princpio do ensaio:
- consiste na cravao no terreno de uma ponteira cnica (60 de ngulo
de abertura) a uma velocidade constante de 20mm/s.
- a seco transversal do cone apresenta uma rea de 10cm2.
No ensaio CPT medem-se as resistncia de ponta e lateral: qc e fs.
No ensaio CPTU mede-se qc e fs ainda a presso intersticial da gua.
Ensaios de dissipao do excesso de presso intersticial gerado durante a
cravao do piezocone no solo podem ser interpretados para a obteno
do coeficiente de consolidao Ch (na direco horizontal).
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
38
5. Ensaios de campo
Ensaio de penetrao CPT
39
19
5. Ensaios de campo
EC7. Correlaes com carcter informativo
Anexo C da parte 2 do EC7 - parmetros derivados e mtodos de
clculo semi-empricos baseados no Cone Penetration Test CPT.
Exemplo:
qc, fs, granulometria areias: compacidade relativa, ', Es
Mtodos de clculo para fundaes superficiais
Mtodos de clculo para fundaes por estacas
41
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
5. Ensaios de campo
Correlao qc-cu
cu=(qc-v0)/Nk
(CPT)
cu=(qt-v0)/Nkt
(CPTU)
Os valores de Nk e Nkt variam, em geral, entre 10 e 20 para
argilas normalmente consolidadas.
Estes valores podem ser utilizados como valores de referncia,
mas desejvel determin-los no local, visando uma maior
preciso na obteno de cu.
42
20
5. Ensaios de campo
Correlao qc-NSPT
SPT e CPT provavelmente os ensaios mais utilizados em todo o mundo.
desejvel estabelecer correlaes entre as medidas dos dois ensaios.
Existem diversas propostas de correlaes do tipo qc-NSPT expressas em
funo da dimetro mdio das partculas (D50).
Infelizmente, os dados do ensaio SPT utilizados nestas correlaes no foram corrigidos tendo em conta a
energia de cravao, as perdas de energia nas varas, etc.., o que pode explicar em parte a disperso dos
resultados como se mostra na figura.
43
5. Ensaios de campo
Ensaio de corte rotativo
(ensaio de molinete ou vane test)
O ensaio de corte rotativo aplicado para a obteno da resistncia
no drenada de solos argilosos moles (com NSPT < 4).
O ensaio realizado, geralmente, no interior de um furo de
sondagem.
Atingida
profundidade
pretendida
as
ps
do
44
21
5. Ensaios de campo
Ensaio de corte rotativo
Caracterizao de solos moles (N < 4, mx 7)
Ps do molinete
Sup. rotura
Seco A-A
45
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
5. Ensaios de campo
Ensaio de corte rotativo
Na avaliao da resistncia no drenada de um solo argiloso h que
ter em considerao diversos factores tais como: a tenso de
consolidao, a trajectria de tenses, a anisotropia, a taxa de
deformao, etc..
cu = cfv
Casos histricos de escorregamentos de taludes em terrenos
argilosos proporcionaram dados importantes para estudos de
retroanlise que permitiram estimar os valores do factor de correco
() a aplicar resistncia no drenada obtida no ensaio de corte
rotativo (cfv). A parte 2 do EC7 apresenta, a ttulo informativo,
algumas propostas para o factor de correco () para argilas
normalmente consolidadas e argilas sobreconsolidadas.
46
22
6. Parmetros de dimensionamento
O comportamento dos solos complexo
Incerteza devido variao lateral e em profundidade das
propriedades dos solos e rochas
Seleco adequada de parmetros essencial
Uso de modelos:
se os parmetros de entrada so lixo, os resultados tambm so lixo
47
6. Parmetros de dimensionamento
Que parmetros so necessrios?
48
23
6. Parmetros de dimensionamento
Campo inicial de tenses
v=.z
h=ko.v
Disperso!!!
EPRI,chapter 3
tc- angulo de resistncia ao corte determinado em ensaios de compresso
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
49
6. Parmetros de dimensionamento
Campo inicial de tenses
v=.z
h=ko.v
OCR grau de sobreconsolidao
0,5
EPRI,chapter 3
Valores de N no corrigidos!
Grande disperso!!!
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
50
24
6. Parmetros de dimensionamento
Representao da envolvente de rotura no linear
Definio de ngulos
de atrito
51
6. Parmetros de dimensionamento
Areias e cascalhos
Valores de dependem de:
mineralogia
granulometria, forma, rugosidade
compacidade do solo
Intervalo de valores:
muito solta - < 28o
muito densa - > 45o
'
mineralogia
granulometria, forma, rugosidade
compacidade do solo
nvel de tenso efectiva
'
Intervalo de valores:
E 0 se tenso de
confimanento nula
E >1 GPa se tenso de
confinamento for elevada
52
25
6. Parmetros de dimensionamento
Correlaes desactualizadas com base no valor de N
Argilas
Areias
no usar!!
Nvel de deformao?
Nvel de tenso?
Gralunometria?
....
E
E
Valor no corrigido de N
53
6. Parmetros de dimensionamento
NSPT - valores
no corrigidos!
Depende da
compacidade!!!
de pico ou nas
grandes deformaes?
Eurocdigo 7: Aplicao ao Projecto de Estruturas Geotcnicas Correntes
OE-Viseu, 11 de Setembro de 2015
54
26
6. Parmetros de dimensionamento
Granulometria
55
6. Parmetros de dimensionamento
Areias e cascalhos
(N1)60
56
27
6. Parmetros de dimensionamento
Areias e cascalhos
57
6. Parmetros de dimensionamento
ngulo de dilatncia de areias
58
28
6. Parmetros de dimensionamento
cv
59
6. Parmetros de dimensionamento
Areias
correlao com o ensaio SPT com o mdulo de deformabilidade E
E/pa = 5 N60
E/pa = 10 N60
E/pa = 15 N60
pa presso atmosfrica
1 atm 100 kPa 1 kgf/cm2 1 bar
Nota: o efeito da tenso efectiva est medido no valor de N60
60
29
6. Parmetros de dimensionamento
Argilas resposta nao drenada (curto prazo)
Consistncia
Resistncia no drenada
(descrio da rigidez)
muito mole
mole
mdia
dura
muito dura
rija
61
6. Parmetros de dimensionamento
Argilas
Valores tpicos para o mdulo de
deformabilidade no drenado Eu
Consistncia
Eu/pa
mole
15 to 40
mdia
40 to 80
rija
80 to 200
62
30
6. Parmetros de dimensionamento
Argilas
Algumas
correlaes so
muito
conservativas
e/ou elevada
disperso
63
6. Parmetros de dimensionamento
Resistncia no drenadas, su = cu
64
31
6. Parmetros de dimensionamento
Argilas
- ngulo de dilatncia
os solos argilosos apresentam baixa dilatncia (0), excepto quando
as camadas esto fortemente sobreconsolidadas
a dilatancia nas areias depende da compacidade e do ngulo de
resistncia ao corte. Para areias de quartzo a ordem de grandeza
- 30; para valores de menores que 30, o ngulo de dilatncia
em geral nulo.
65
6. Parmetros de dimensionamento
E modulo de deformabilidade
Areia
Argila
66
32
6. Parmetros de dimensionamento
c - coeso
- a coeso efectiva na generalidade dos solos nula
- nos programas de elementos finitos, utilizar coeso nula em solos
arenosos pode gerar alguns problemas numricos (p.ex. superfcie a
tenso efectiva nula, logo a resistncia ao corte tambm nula).
- para evitar problemas numricos, recomendvel que seja introduzida
um valor de coeso pequenos (use c > 0.2 kPa)
67
6. Parmetros de dimensionamento
- coeficiente de Poisson
Condies no drenadas (sem variao de volume) =0.5
Gama de valores correntes:
argila -> 0.2 to 0.4
areia densa -> 0.3 to 0.4
areia solta -> 01. to 0.3
68
33
6. Parmetros de dimensionamento
Rochas e macios rochoso
69
6. Parmetros de dimensionamento
Formas de determinar o mdulo de elasticidade, E, a partir de ensaios
34
6. Parmetros de dimensionamento
Relao tenso-deformao em funo do tipo de rochas
71
6. Parmetros de dimensionamento
Qual destes mdulos dado nas tabelas com correlaes?
Todos!!!
Qual mdulo interessa para a nossa anlise?
Depende da anlise!!!
Mdulo
tangente
Mdulo
secante
Mdulo
descarga
72
35
6. Parmetros de dimensionamento
Mdulo de deformabilidade (tangente) de rochas:
inicial, E0, e 50% da mxima tenso, E50
73
6. Parmetros de dimensionamento
Estimativa emprica do modulo de elasticidade de macios rochosos
36
6. Parmetros de dimensionamento
Estimativa emprica do mdulo de deformabilidade de macios rochosos
Ei intact modulus
MR modulus ratio
ci uniaxial compressive
strength of the intact rock
6. Parmetros de dimensionamento
Estimativa emprica do modulo de deformabilidade do macios rochosos
Erm rock mass modulus modulo de deformabilidade do macio rochoso
76
37
38