Você está na página 1de 133
CR eee ee ee ee! Guia do (aa, Estudante | “= it a a OAM RTO aay) T ky Pca REVISAO PADRAOENEM_ | REDACAO (eo eM UTS ie ANAT Ree OCU Sey sca NNO EACORDO COMO CERTA NO PROPRIO DACORRECAO E Ff QUATRO ARE en TEAPO QUE VOCE TEM etanativen ivan APRESENTACAO hd Um plano para os seus estudos Este GUIA DO ESTUDANTE ENEM oferece uma ajuda e tanto para as pro- ‘vas, mas é claro que um tinico guia nao abrange toda a preparaco necesséria para o Enem eos demais vestibulares. E por isso que o GUIA DO ESTUDANTE tem uma série de publicagdes que, juntas, formecem um material completo para um étimo plano de estudos. (O roteiro a seguir é uma sugestao de como voce poce tirar melhor proveito de nnossos guias, seguindo ums trilhs segura para o sucesso nas provas. COprimeiro passo paratodo vestibulando éescolher com clareza acarreira ea universidade onde pretende cursila,Conhecendo ograu ¢e cificuldade do processo seletivo eas matérias que tém peso maior na hora da prova, ica bem mais facil planejar os seusestudes para obter tons resultados. © colloo ce PODE NUDARVOCE © GEPROFEESBES trac todos os cursos superiors existentes no Brasil exlia em detalhes az Caracteristeas demais de 20 carreras e anda indica a net thicées que ofeecemoscrsos demelhor qualidade, de aco co como ranking de estrelas do GUIADO ESTUDANTE econ a avaliagio oficial do MEC. 2 Revise as matérias-chave Paracomecaresestudos,nadamelhor do querevisaros pontos ‘naisimportantes das prneipais matérias do Ensino Médio. Voce pode repactar todas as matérias ov forarapenas em algumas Galas Além derever c= conteidos 6 fundamental fazer muito exercicio para praticer 6 CONDO CE PODEAJDARVOCE Nossa racic produz um guia paracada natria do Ensino Médo: GEQUIMICA, Fics, Boloria, Natematica, Histériq Geografis, Portugués e Redaréo. Todos retnemos temas que mei caen nas frovas trazem questSes ce vestibulares para praticare tem uma inguagem faciideen tender para voce estidarsozinho 3 Mantenha-se atualizado (0s nossos auias por matéra renassam 0 contetdo do Ensino Mado, Mas é importante lenbrar que tanto o Enem coma os, cutros vestibular tradicionaisexigem cade ver mais que 05 alunos estelamantenados com osprncoasfatos do undo. Por isso,opassofiral no seu plano depreparacio eve serdedicado a0 estudo dos grandes temas de atualidaces. {© COMO0 PODE AUDARYOCE Com duascuk Ges no ano, uae m rrargo eoutraem agosto, « GEATUALIDADEStrazfatos do noticia tia que podem ea nas pros -tantaem questSesconaem temas de redacho.Escritocom unalingiagemcildeentender, ideal paraquem néotem o costume delerjornaisnem revistas. 2016 2 Guia do Estudante A i Fi = a ener ‘APL: ROORIGOMAROR. Te Una Vela quando so langadas as nossas publicacées ts PUBLICAGAO Janeiro Fevereiro GEHISTORIA Marco GEATUAUDADES 1 GEGEOGRAFIA eu GEQUIMICA _ cePortucuts GEBIOLOSIA GEENEM ae GEFUVEST Julho GEREDAGAO Agosto GEATUALIDADES 2 Setembro SEMATEMATICA GeFisica Outubro —GEPROFISSOES Novembro Dezembro 0s guias feam um ano nasbancas~ com exceco do ATUALIDADES, que é senestral Vocé pode compriios ‘também nas lojas online éas| Saraivae Cultura. LL FALE COMA GENTE: ‘Av.dae NapGes Unidas, 7221, 28° andar, CEP 05425-902 So Paule/SP,ouemail pare ‘uiadoestudante abril@atleitor.com.br TT cE ENEMDUNE3 hg CARTA AO LEITOR A OE SUNHO, DUDA MPRENSA’ O poder da informacao imagem acima¢ ume pega publicitria da Associagio Brasileira de Imprensa (ABD, que servin de base para umadas questées de Enem 2015.A mensagem que ela transmite tem tudo ver coma sua preparagao parao exame:“Se a informagiin nio chega, aopinijonio Ousseja, parapoder expressar um ponto de vistacom propriedade, éimprescindivel abastecer-se de informacées consistentes que fandamentema sua opini Essa capacidade de interpretar os fatos e desenvolver uma vor propria a respeito das principais questées do mundo contemporéneo é justamente uma das principais caracteristicas que o Enem valia nos candidatos. Uma das cinco competéncias exigidas pelos examinadores é bem explicita a esse respeito; “recorrer aos conhecimentos desenvolvicos na escola para elaboracao de propostas de Intervengio solidaria na realidade. também diz muito sobre arelagio entre © GUIA DO ESTUDANTE e voct. 0 toda anosealinha de publicagdes ¢ concentrarum conjunte deinformagéea ‘iteis para facilitar oseu ingresso na vida aniversitiria. Enfim, nossa missfioé levar ainformagio para quevoeé tena a sua prépria opiniso e seja capaz de tomar as melhores decisdes,sejapara decidirsua carreira sejapara se preparar para asprovas. Nesta edi¢io do GUIA DO ESTUDANTE ENEM especificamente, explicamos todos os elementos particulares do Enem. Dacomplexidade do eélculo da nota até as miiltiplas fungées do exame - para conseguir ingressar em universidades piiblicas ou obter bolsa de estudes e financiamentos em insti- tuigdes particulares, por exemplo. Apresentamos também umaextensa andlise do Enemde 2015 para voe? entender omecanismo da prova, além de um simulado baseado em questdes dosiiltimes exames Por fim, trazemos uma vastalista de cursos ¢ escolas onde sua nota do Enem vale muito. sramos que asinformagSes desta edigio possem ser umimportanto diferencial na sua proparegio is. Um abraco e sucessonos exames, pars o maior vestibular do © Fabio Sasaki, editor. 4 cEeNENINS PREPARACAO ‘Mastecarse dt Informagdese Interpetatas¢ esendal ara ‘constairuma boa, argumentagio or eurno hg POR QUEFAZER ENTENDA O ENEM ale deer eit reesite probe de arene es fos rama door ea BY asaneaspo connecinento Paasceconr smiles ais unveidats lias ofnem€ ma proraestena. O wae écmpits dena rela eo guste ola, vidas emquato pares Sous quests aracada read cothenente. Cao ena cm one prinepaléavaiaradesengenh doestudante ao tio ch Enno oFemse ‘wmv aprndpa porta deed Jara Erno Super beste 2000 ean ut o stl rao das Unersilades eae dada vex ma iio roc ce eecdoem urs inthue deEene Sup, oe Sus Teenolagas 45 (ESTOES, Cova anhecinents ‘rz pagans bre ge onhecinentos felinya patupess, blog ui een sobre nate ex Heat elngut filsofe sola rea desa ti estaneea modema cam pbleras Angstu espanol atidanos ENEM 2016 PROVA Ro Ce ey prereset Ceres eres Se eer Pace ey oes re Sy Se ee ee Passaporte para a vida. universitaria 0 Exame Nacional do Ensino Médio (Enem) éa principal porta de entrada parao Ensino Superior De 8 GEENENINS fim do Ensino Médio € uma época de impor- tantes decisées. Qual caminho seguir, gradu- agio ou curso téenico? Racharelado ou licencistura? Mudarde cidade ou continuar na casa dos pais? Essas sio algumas das questdes com que os estudantes se deparam nesse momento decisivo de escolhas pessonis, educacionais e profssionais.Seja qual forocaminhoescolhide, fazero Exame Nacional do Ensino Médio (Enem) € atualmente uma prioridade, pois com resultado om mos os estudantes po- demabrir portas em diversas frentes faturo educacional, tanto em universi: dades como no ensino técnica. Bogueocumeence Desnviipb nti Nana deste Psi Euan Ano bea rep), proc eruncamestadiemcnce (orth ren at er ple [tno tergaens (Sires iecr tenes [Yue depoerss [of onset erp onentcte [Uf savoaacepopatas REDAGAO Drserolerun tox depres oti dsseati r | apumentaioem ro ‘lima inkas Caray Seay reece Cee) na) Criado em 1998 pelo Ministério da [Educagao (MEC) para avaliar o desem- penho dls estudantes ao final do Ensi- no Médio, oBnemé usado desde entio como altornativa ou complemento dos vestibulares por muitas universicades ‘brasilefras Em 2015, foram 77 milhdesde inscritose 57 milhdes de participantes. ‘Atualmente, mais de mil facaldades fazem do Enemum instramento com- plementar ao vestibular (veja na pag. 18). A adesio dasinstituigoes ao pro- ‘cesso de substituir seus vestibulares pelo exame€ voluntria incentivada pelo MEC. A voeagio do Enem 6, no decorrer dos préximos anos, ser util- zado como vestibular por todas as ins- tituicdes federais de Ensino Superior. er as aaron Creer mm ay Mere een oe doumestofilcon ots come _oscablos cores, por mada Ce Seco reer aa Doam uesenve cenem (erane assure umpapelcata ver mas import na Para ter sucesso no Enem, preparario fundamental. E preciso conhecer bem oexamee o que serdexigido de voce. 0 contedido cobrado no exame esti des critonametriz de reforéncia divulgada pelo Ministério da Educagio (MEC), combase no curriculo do Ensino Médio. ‘A matrizesté disponivel nositedo MEC ce especifica as competéncias e habili- dades exigidas na prova (epedidas nas questdes). Vale a pena conferir. ‘O pont forte da provaé exigireompe- téncialeitora,ou seje, mediracapacila- de dos alunos paraentender oqucesto endo nas perguatas (veja na pdg. 54). Outta exigincia é que o aluno consi relacionar conhecimentos de variasma- térias— a chamada interdisciplnaridade luca siperre ese 20 ve anpliano sas unl +Servicomo vbr para napartedas uvesdaces eteras, aes fetes ‘twanligins algunas nivestddes tad, alone terseursuladousad nos prossis ‘eetvsdemal del fzulddes Par is, ‘oinstuido sstena deseo nmada- iy quetunons or as notsdo Enon | + Sera ort dented ara ihre de ‘exudames em usa weve sutsaquents 20 [sino Médo. Orsdean ostues polemopt peloensinotécacoapartrdSistena éeSaecie Unita da sco Prfisionale ecole, site. sequal anc aleno ce etuda em instulges vats Dee 23, fen 6 toma queesesudtes pra cosegrune bela pa ePrograma Unverdad para Teds olin) En 20, arariipado ne Ee psu 2. obigatiatabeparaa soli co Findo de FrancamertoasEsudzite¢o Enno Super (es si os dunes dei eda que {ueeem per franviamentaplohinds tim de faerosane *Sera ro deoncuste de asin Mio. Paraprestara ova omeste batter 8 anos compensatéaatadapova Pareconeguiro cettiadvestudrte deve tarot minima de ‘9 pottsemeida tea ecanhecmestoes mime deo pontorna edt Corn mea nt dene, dal pode clo sino Meio efi una vga ra univerdad ‘Wal cnbicounto dos uns ua ocean oso Ml. Bnem também pede aosestudantes conhecimento deatualidades em diversas reas, como politica, economia, situs- sfointernacional ecidadania Porisso,¢ fmporcante manter e informado sabre ‘que esti acontecendo no Brasil e no ‘mundo, por meio da leitura de jomais, revistas esites.0 GUIA DO ESTUDAN- ‘TEpublicao Atuaidades Vestibular fuss ‘edigdes ao ano, emmaryoe agosto), que ‘explica o contesto dos prineipas temas da atualidade para quem esti se prepe- rando para o Eneme parao vestibular. No infogrifico acima, wore confere ‘uma apresentacio com as informasSes bhésicas cobre o Enem, introduzinda 0 tema que sera aprofundadonas repor- tagens ds paginas seguintes. cepEMIOES oR DEWTHO by PRINCIPAIS DUVIDAS Os dilemas sobre a prova Respondemos aqui as perguntas mais comuns dos alunos que estao se preparando para o Enem 1 Quem pode pedir isengdo da taxa deinserigtio? Todos aqueles que estiverem con- cluindo o Ensino Médio em 2016 em escola puiblica so automaticamente isentos. Nos demais casos, 0 partici- ante pode pleitear isencao de taxa declarando-se pertencente a familia de baixa renda. 0 pedido de tencaedo pagunento da taxasd pode ser sol tado por mefo do sistema de inscrigio. Ee. Como posso confirmar a minha inscrigéo? Para os participates ni isentos, 2 inscrigio seri considerada vlida apés a confirmasao do pagamento- novlot correto,no prazo extabelecido ecomo toleto gemdo no sistema de inscriglo c/ou acompanhamento, Para os parti- cipantes que declararem caréncia so- acarénciaalegada. Emcaso de diivida se a inscricao foi ou nfo efetuada, o comprovantedo participante estarddis- ponivel noendereco eletronico http;// enem.inep.gov-br/participante. E de responsabilidade do participanteacom- panharpascoa pasto asitiagao dea inserigia, Caso no haja confirmasio no site, entre em contsto com o MEC, como indicado no site. su CEENEM205 3. Vou receber um cartéo de confirmagéo da inscrigio? ‘Nio havera impressionem envio dos cartes de confirmagio.O docamento estara disponivel para conferéncia e {mpressio ma pigina do Enem. O cartio contém 0 nimero de inscrigéo, data, hhora e local de realizagio da prova, a indicagao dos atendimentos diferen- ciados ou especificos, a opgio de agua estrangeiras asolicitagio de certifies: gio (ge for eoze o caro do candidate). Nao éobrigatériolevar aimpressio no die da prova, mas fique atento e tena emmiosasinformagées sobreo local. 4., Hi atendimento diferenciado para participantescom necessidades especiais? Sim desde que o participante nessas condigées informe suas necessidades no ato da inscricfo. Ele devera possuir documentos que comprovemasuacon- digo, pois oInep, queorganiza oexame, pode solicit-les aqualquermomento, Estudantes hospitalizados podem fazer o Enem de 2016? Sim, mas para sso é fundamental que essa informagao sejadada jinainscxi- 0.0 participante nessa situagéo tem do possuir documentos quecomprover sua condigio. Quem for haspitalizeda perto da data da prova nao tera como fazer o Enem, 6. Quem guarda 0 sébado por motivos religiosos tem como fazer a prova? O sabatictatordcua condigio religioea respeitada. Para tanto, ¢ indispensével que solicite, no ato da inscriglo, esse atendimento especific. Ele devera ingressar no local de prova no mesmo horério detodos os participants ~en- tre I2he 13h, pelo horirio de Brasilia ~e vai aguardar em uma sala o inicio de sua prova, que acontece no fim do dia. Durante todas essas horas, ficard totalmente incomunicivel. Qual a diferenca entre as cores das provas doEnem? OEnem é aplicado atualmente em quatro cores: rosa, amarelo, azul e bran- co. Nao he diferenga no contetido de umaprovaparaaoutra, Asquestiesde todos os cedernos sio idéaticas, o que existe é uma alterapio na ordem daz questdes paradificukara “cola” durante oexame. Os eadernos sio distribuidos pela sala de forma gue neahum aluno fque pertodeoutroqueteahea mesma cor de prova que sua paraque nfo haja fraudes. Por isso é importante prestar atencao na hora de preencher 0 gaba- Se voce errar # cor de sua prova, © sistema rd corrigir as questBes com basenaordem do outro cademne. 8. Como ¢ feitaa correcéo das redagiés? = Diferentemente da parte objetiva do Enem, a nota da redagéo varia de 0 441.000. Mas a sua corresto jé causou confusdes cm algumas eligbeedo Enem. Tara evita ies o Tnep reformulou pads de corregio. Agora, aredagio & corrigida pr doisespecialistas deforma independente, sem que um conhega a nota atribuida pelo outro. Cada corretor atibuirduma notaene 0 © 200 pontos para cada uma das cinco competéncis, totalizando 1.000 pontos. A nota final corresponcle amécia aritméticasimples dasnotasatribuidaspelos doiscorretores. Caso ocorra uma diferenca de 100 pontos ‘oumais entre as duasnofastotais (na es- cala de 01.000) ousea diferenga de suas notasem qualquer uma das competéacias forsuperior acitenta (60) pontos (numa esealade0 2200), a redagio passari por Juma fereeira corres. Anota atribuida pelo terceiro corretor substitui a nota dos demais corretores. Caso o terceiro corretor apresente discrepancis com os ‘outros dois corretores, « redagio sera corrigida por uma banca composta de tréscorretores, que atribuiréa notafinal 0 participant. 9 Em que casos poderd haver nota zero na redagiio? Os casos em que a redacio pode ter zero sioos seguintes: se texto no aten- der & proposta solcitads ou se possuir ‘uma estrutura quenaosejaada disserta- a0 argumentativa o que é considerado *gaao tema” e“noaterimento tipo textual”; se afolhade redasao exiverem Dbranco; seo texto apresentar menos de set linhas, qualquer que sejao.conteiido (caso haja alguma cépia dos textos ust- dosnos enunciados,nioserdcontada no minimo de inhas) € se o texto contiver desenhos ou outras formas passiveis de analagio (veia mais na pig. 70). 10. Serd que vale a pena “chutar” uma questéo que vocé nao saiba? Oahino que “huta” nfo é penalizado, O queocorre como sistema de correcio doEnemé que esse acerto 20 acaso, no entanto, pode no dar uma pontuasio ‘ao alta quanto daria auma pessoaque, pelasoutrasquestées acertalas, mostra lum padrio consistente de respostas corretas. A Teoriada Respostaao Item CTRD), no qual a prova se baseia, pret- supée que um candidato que acerte as questéesdifice's nfo tenha dificuldade Se acertar as questées mais dificeis e errar as mais faceis, a TRI ird considerar seus acertos como casuais em acertar as mais fécels, & esse tipo de evexéncia que © Enem identifica © considera no céleule danota. Caso os- tudante acerte muitas quertdes dif eerreoatras ficeis ele terdia pontuagio reduzida nos itens dificeis, pois a TRI iréconsiderar que hé alta probabilidade de esses acertos seremcasuais. 11, Qual 2 anota minimaea nota mdxima nas provas objetivas? ‘Nio ha minimo nemméaximo prees- tabelecidos no Enem. Acada edigoda prova, os valoresdos indices minimoe maximo de desempenho por diseipli- na podem se alteras, de acordo com a dificuldade da prova (veja na pdg. 18 98 valores de 2015). Mesmo que erre todas as questdes, o candidato nao ird tirar zero, Damesma forma, 0 acertar todos os tens,o estudante ne necessa- riamente tera nota 1.000. Sua nota pode ser menor ouaté superior a este valor, como acontecew na provade Matem- tica da edigo do Enem 2015, quando 13 estudantesgabaritaramnestadreae obtiveram 1.0083 pontos. 12. Qual arela eo ProUni ‘Sépode se candidatarao ProUni quem fez Enem. As bolsas do programa sio io entre oEnem dlistribuidas conforme asnotas obtides ppelos estudlantes no Exame Nacional do ‘Ensino Médin,e estucantes commelho- rresnotas témmais chances de conseguir abolsa em sua primeira opgaodecursoe instituigdo, Masnao basta fazeroEnem pparase candidatars uma bolsa do ProU- ni Além de ter anotaminimanoEnem, ‘oestudante precisa: 1) ter renda familiar, por pessoa, de até tés salérios minimos, 2) ter cursado todo. Ensino Médio em escola piblica ou ter cursado parte do Ensino Médio ou ele todo.em escola privada com bolsa integra. Pode ainda se candidatar ao ProUni quem tem def- ciéncia ou for professor da rede publica de Ensino Bésico ~emefetivo exercicio do magistério,integrandoo quadroper ‘manente da instituigao econcorrendoa vvagas emcursos delicenciatura normal superior ou pedagogia. 13; Quais as condicées para conseguir financiamento pelo Fies? Tare os estudantes que pretendem prestaro Enem esolctaofianciamen- to do Fies para esdar em uma Inst- 6 pertce, Secon tr ur ‘métiade 450pontosn provac nfo zerer a redagio Alm diseo,o bolist parcial do ProUni que usar o Fies para pagar 0. restante da mensalidade sé podera ter os dois beneficios se o financiamento for ‘para omesmo curso emesma faculdade onde tema bolsa do ProUni e se a soma dos dois no altrapassarovalor da men salidade comdesconta.Aparirde 2016, 6 pode e cadastrar no ies estudantes om renda familiar per capita de até 25 talisios minimnon por ms - vie velar equivale a 2.200 reais em 2016. et Posso levar 0 caderno de provas do Enem? ‘Sim, mas para ficar com o caderno voo# deverd permanecernasala até os {ltimos 30 minutos de prova. 8 entdo ppoderi lova-lo com voré para casa, Valo rescaltartambém queo tempo minima de permanéncia no local deprovaé de duas horas aps 0 iniciodoexame. ev. pon newrno by COMO E ANOTA ‘0Enam niod uma pova traditional, « muitos estudantesFcaminseguros com as notas Finis do exame, poi no consaguem também do grav dedifculdade das quests aertadas eda consistincia ge slaborado ecomo sto calculadasasnotas iis cos participants, aNatureza-, cla uma tem suarégia, Nota complexa, mas consistente Saiba como 0 exame ¢ elaborado e como se chega a pontuacdo de cada areado Enem De 12 GEENEM 205 ‘entender exatamente como se chega 2 ela. sn porque as notas as quatro grandes Areas Linguagens eCétiges, Cizncas da Natures, Gncas Humans eens norepesentan peas proprio deers eacetosna yok mas depend ral de suas resposas Saiba aquicomo oexame é BWronranoo areca @comoruvciona anecun Anois fnen¢ ce iarégitela a ¢ qt argu sical quete, pres 0 ogardoontcretodestins Eumartgn = dediialade iin cats cso cies endo paramere tila Asmistceston ated qesinig | seem pevolcesa enacts, 2) 0meledarégua 60 mime so. Ese nimen 109 2002 | parc, oD pra Coenen dees de des <€ usta ~ fests suse de etnnton eed dina oy anos Hdl Ouse * ere een der Qu swat en agmaeae 2 fee ace eern 0-4 ea omtee ee eee Sw Pebabh eutcrepatetiedil sodaquelesalnosde 2103, 3 abaxo de Got ere asqueesto acina dG. 5 xquan a p > 2 stein 1) gos cobeasemariguaes ters de g oo pont pura bak (3 pura 2 0 “o Rao ears i Dacraoracio onrrova eeu pence LS —Qunti2paceotarapee oto 300. cesvin par Um ver fet a rua, aoa pode 300 Questo 15, oe Hee ae ee eneetell {REN Gounns casonpeesasyraiase ‘ren eenanimscor sora on, ee cee ia ie 2 cee Ener onpsaeqlbndaa grade m0. ae ee 200 «Questo 13——iuidade dis questtes ce mediase eee ceceen ee Gels Arenoptese ocd Fae pe oer a Aran cptestes oi ala ota soets por ummétdo chara eT (lear espostz ante, uitos estudantes ficam confusos em relaglo & nota do Enem, Afinal, por que 0 ntimero de questies corretas nao se reflete direta- rmente na notafinal? Isso ocorre porque o exame nfo quermedir sé osacertos,mas aconsisténciado conjunto dasrespostas. O sistema de avaliagdo do Enem fun- cionaa partir de umaescalacriada espe- cialmente para oexame, com o objetivo de medir oconhecimento de eadaaluno edo conjunto dees, tendocomo base a atrizde competinciase ocurriculodo Encino Méto. Podemosdizer quea nota doEnem éuma réguae,com basenela, & atribuida anota ée todos os alunos que DBneo pas noras Naot alla oonpuadoo femora ‘ovistécadas mses Dis luoscom cco queescetsen maeata, por ail, odeite nous rete *« O@ = 2 28000 eacea s 8 ee 0, @ 00 0 prestam o exame (veja come fincionaa Tota no infogrdfco acta). Amontagem das réguasfaz.comaque, nas quatro areas doconhecimento,niohaja notamiaima maxima pré-definida Ela varia porque nota minima corresponde ao ponto da régua abaixo da questio mas facil, ea nota maxima, &posigao da questio mais dificil Por isso, elanao é apresentada de ‘uma forma convencicnal, de 0 a 10 (ou 8100, 0001000). ‘TRI 0 primeizo passo para dar forma 20 cexame 6 0 pré-teste, onde sio testadas questiescom alunasdaEnsino Média de todo o pais. A partir das respostas, cada questio tem seu grau de dificulda- ain | out, querou gets Maids |fkeseacetouas AprovaceEnenfumerectaco nots, ma parzcada ae de content Cendasi Neuer Cenc Hunan Unguagnse Conse Mature maisuna ptaa ‘eda Para ciulodasnotasdas (quato eas ¢usataanetodlegia Anna dredsio eur ositera tradcinslanotaraiade a. queer cma mie celserdamanotaral pols seu deserpenhn coererte ices ter.asuandta reduce da ceualdadeovsejacoro ‘3 pficnlpnuena ~-| fencomvestesem 9, aR tstenerde acetamas tuestesdieescomo Poue eretuzr2 ord emer de apurado, o que corresponde a uma posipao na régua do Enem. Com base ha posto das questdes, so avaliadas as respostas dos alunos: Do pré-teste, € formado um banco de dados com milhia- res de questaes, do qual sio extraidas 5180 que compéem o examenacional. ‘Ocaleulo ds nota do Enem ébaseado na Teoria de Resposta ao Item (TRI), um conjunto de modelos estatisticos que qualifica as questdes de acorco com {és parametros: © poder dediscriminagio, acapacia- de da questi de diferenciaros alunos em relagioa dificuldade da questio; © grande dificulda © possibilidade de acerto a0 acaso. énconotas dy Enam Exe Cord INOTAS GERAIS sy rere crecrereneertsy ere) eng errno) eke Creer Pe peer oey testadasares de cess, cron errr prec reece Ce eta! ‘Uma fungio importante do pré-teste é gurantira qualidade das questoes que compéem o exame. Caso ulna delas te- aha pequeno poder de diseriminagio, pode cor descartada ow refeta, para go” rantir queavaliecorretamente osalunos, Pela TRI alunos que tenhamacertadoo ‘mesmo nlimero de questies podem ter notas diferentes, em razio dacoeréncia dasrespostas espera-se queum candida to queacerte questdes dificeis também acerteas ficeis.Caso ocandidato acerte multas questbesdifce’s maserre utras ficzis, haveré redugo na pontuas0 des tens difceis, pois vai se considerar que Ind alta probabilidade de acertos cast sis Jaa nota daredacio é calculada de ‘maneira distinta (veja mais na pdg.70). EENCMIIG 3 oR DEWTHO by COMO E ANOTA Acertos versus notas ‘Mesmo depois do compreender na teoria como se chega 3 nota, todo esse processo pode ainda parecer distante do aluno. Para faclitara compreensio, ‘rouemos uma pesquisa realizada com quem fezaprovaem 2014 e comparouc rmimero deacertoscoma notado exame. Ainda que nao seja relativa 20 iltimo Enem, essa andlise ajuda o estudante visualizer como a TRI se transforma, sais tarde, na nota de cada area. ‘Aconsukor‘a Rvohicional deserwolvew umestudocomestudantes de todo o Bra- silem que!00milcandidatos declararam seus acertos em 2014. Compararam suas notas apés a divalgago do boletim de desempenho individual do Inep (veja os _gifficos da pesquisa nap. ao lado). Feta combase a declaragao dosalunos,a pes- quiss podeteralguma imprecisiodevide acrrosde contagem.Se 0 MEC decidisse tornar piiblicos os dados estaisticos de Enem, esse problema seria superado. Segundo Fred Vilela, cofundador dz Evolucional,“o mimerode acertos tende ateruma relarfodiretacom anoia final emeadadrea”,comumacerta margem de ‘variagdes. Nosgrificos,issofica expresso pelo faro de que o miimero de questbes certas aurmenta, em geral, com a nota, enquanto a largura da mancha mostra 8 variagGes. 0 resultado é um notivel exemplo pritico de como funciona @ relario entre acertos e notas no Enem. ara Fred, o levantamento serve para mostrar que 0 aluno nao precisa ficar preocupado coma TRIe sobre possiveis distorges entre o ntimero de acertos € a nota final, “Independentemente da ‘TRI, o objetivo ¢ acertar o méximo de questi. Se o aluno fizer a prova colo- candono papel tudoo quecle aprendeu, 1 sen desempenho tende a ser coerente comaquilo que ele sabe oserts irc mostrar o seulimite’, observa, A coeréncia exigida pela TRI ‘Mas podem ocorrer algumas varia- sBes entreo nimero deacertes ea nota. E até nversbes. Na prova de 2014 houve casos em queum candidato acertou 20 ‘questdee de Matematica e obteve nota 4257, enquanto outro estudante que acertou 25questées ficou com uma nota inferior: 594,1. “Este estudante deveter 1 GEENEM20 Nota final ‘Apso Enem, oestudante recebe cinco notas: umapara cadaarea de conhecimento eadaredacio. Anotas maximas provavelmentecorrespondem 24s quest0es certas rnadrea, easnotas minimas,a todas as quest6es erradas. Repare que as réguas S40 diferentes entresi.Ad2 Matematicateve opontomaximoraisalto que odaréguade Linguagens # Cédigos. 0 motivo:em 2c09,0 desempenho foi melhor em Linguagens, assim, "soo" da regua ficou num ponto de malor diiculdade Em Matematica, 0 "goo" da tegua ficou baixo. Quem fol bern em Matematica teve media finalampliada ~em 2035, pela primeira vez uma nota superou 05 2.009 pontos. | WorAS MASE OX AS NOTAS MINAS mM Bk, ClniasHuraneseSuasteclogis W516 SBE AA 43 ClniasdaNatrerae Sus fenolojas 27315 31S 363843 Unguagens odgose Sua enolgas 4022852 L3H aterte Suse BLS as aS aD HOTS WAKA 2a ma ans ‘GieasHunans «Sia Ten dogs ma my 5 (Gene da lauren Su Tecnologie m2 i) 52 Urewaens Css Toles 755 ay 58 Matenitae Sus Tenolgas 32935) 9 LO acertadoquesties muito difceiseerra- | riouentre 9 e16:em Matematics ficou do algumas éceis, o quea TRIacabou | entre Se 13; em Ciéncias da Natureza identificando como chute.” 0s acerios variaram entre 7 € 16; e em ‘A metodologia da TRIfazcom queo | Ciénciss Humanas entre 8 ¢ 15. “De ‘mesmo mimero de acertos resulte em | modo geral, se o candidato acertar 15 nocasdiferentes paraosalunos(depen- | questdes em cada drea, é provavel que dendedograu decoerénciadoconjunto | ele garantaos450 pontes" aponta Fred. das respostas). Avariagdo entre as notes menor parsosalunos commuitos acec- | Matemdtica tos. Napesauiss, Bcandidatosqueacer- | Outraconclasio extrafda da pesquisa taram42questéesde CiénciasHumanas | é que, na comparacio entre as areas, tiraram entre 769.4 e 8056 pontos. 1 prova de Matemitica garante mais Para os que acertarammenos, ha di- | pontos para uma mesma quantidade ferengas de notas bem maiores. Tam- | de acertos. Entre os candidates que ‘bémem Humanas,a variagio entre os | participaram do estudo, quem acer- que cravaram I4 questdes corretas foi | tou 20 questoes de Matematica obteve de 371,2.a 5617 pontos. Com menos | umanota entre 600.8 €702,8. Jaquem acertos, houve mais variagio na com- | computou 20 acertos em Linguagens posigio das questies.certas,dandomais | © Cédigos, teve uma nota que variou ‘margem para incoeréncias Pela TRI, | entre 491 ¢ 554.7, Segundo Fred, isso ganha a nota maior quem scertou, no | acontece porque o desempenho dos eral, as ld questées mais féceis, tendo | candidatosem Matematica ne provade sum desempenko coerente. 2009, que éusada comoreferéncia para Na pesquisa, é possivel identificar, | amontagem da régua, foi muito baixo. ainda, a quantidade minimae maxima | Dessa forma, mesmo um desempenho dequestibes que os candidatos precisa |_razoivel jé pode garantir umaboa nota. ramacertaremeada érea para leangar | Para quemacerta multas questées, en- amédia de-450 pontos(notamiaima do | tio, asnotas costumarn ser bastante ele~ ProUni eFicseacxigincia emeadaérea | vadas. No Enomde2015,porexemplo,13 para 2 certificsro do Ensino Médio). | candidstosacertaram todas asquasties Em Lingnagens e Cédigos,o mimero | de Matemética e obtiveramnota 10083, de acertos para obter 450 pontos va- | amsiordahistériadoexame. Bl ‘mesmo ndimero de aertos,mas dentro de certos limites 100 Boras HUMAKAS Consaacetasem , Felpe er 765 nose felundosnelbeséa tina graves aso decates dl hos amles eran 28 Aiete;oaunoa eve nota eoaune2, $957 Chee ola mmarealinocon ooh dees mmabcossete 4 Buncuscense conicos eros ul doisalos comnts itatcase ‘soponosaoacrtzy— § dusts alo conquisu cs mesmos 5 porns oma quesidecetas Provenerte0 segunda acetou quests dfteieemuticdso quereduvancta * o ® » eo os Baenacio Aneta caredacio val deoaro00.Ente os nmycandaosea pesqus, sos ‘arian deqo=2.0, pce relacdo entre 0 deserpenbo geralea rel queerdena cain ts 0 eats case aaa média das gareas; 0 o, ‘aluno 2, 500e 635, o @ VEJA A RELACAO ENTRE O NUMERO DE ACERTOS E A NOTA DO ENEM Como mostram os grficos, ha uma relacdo consistente entre o numero de questoes que calunoacertae sua nota final em cada érea do Enem 2014. Os graficos sdoresultado de uma pesquisa felta com 100.003 alunos peta consultoria em educacao Evolucional. Note que ha variacbes da nota entre alunos com 0 & 1 Booeicnson eg NATUREZA . falpeacrou 2 (uetbeeoteea ity. ome reenos acai, 0 alumstrebost pong equntco = lun 2 trunots ‘351 Janalinos teeou nabcueFelpe ay torwestes nas there una ota er 87 poo, vob oo» a6 so veces Qaaeuarca ‘heosqrtns dena £06 corigdoscom 278 Yenosaqula alr nota ‘oms735 ca 43 2eoros 0 mits fueoportosooca = iéguaenresaa nédadeMaemtia em ogquetoie enor entre 3 reas. Assim, hiespagpara quem acetarmas 9g inplaranoage. «= owe nemes Bhorarna 18 Felipe foo nethor Lag candidat dapesuis, gy ‘omy certs enoia 856.6. Wjamos cuts ‘xenplosdevaricte Sow eirezartosenias 3 ema nt de refaco): = alunoateve sé aeras 3 ‘eoaluno 44 ras am 0 abs obtveram nota {60 (inimapareo ProUnieo Fi} Oaluro, Hiorcandidaig teves wernsenowzm9s, 0 2 » wb cense, GEENCM6 15 ‘PORDENTRO by SISU OMO FUNCIONA O SISU Com osistema, voc8 usa ana do Ener para se candidatar is vagas, SISU E PROUNI Canidcosabassdeestdopelo Pol (ugamapig.2podense seer roi, as sefensleiondos ters deopta: vag doSsuem ives pbizou pelaboba de Prod rau lade pradaque anos uveridace bia ndo paenserblisasdo Pot. Deowomarniciar Fr fscesero alo pect peste Hratpen O8ihtoce ween catrvantas ers tac je interne noportal doisu,abrigado note ds MEL twommecgor gneiss ‘Oalun» deve informer ontimerodeinsciigioe a senha eee et ee tala sul ocho ccarnoaseha eee ace Diresqusa ve vacas , 5 INOTAS COM PESOS ‘Ho1°PASD, pose psqsarasvigaspor unig, ca ts DIFERENTES istugzo0ucsoAlisa decurosede sttugoes ‘apes tenes paras oso particbaneseondneede agen adacur te 2 a P remen lgunscares orem, ‘duldosn riod dea No Sud rere aha meus dela podedar ais 2a fan abertasn8 maaasen (azicurosde eto ta “ota uno en inca ‘nubs Sendo 2 uiersiades stad, prantanocur) d Selsoxconte stem: reall tud ‘aint deedareprotsinaisfedese 3 avonaicaneite mst, qundoa 2 tsoa Narra diel tate Cona im 0 ecu ea astasnons Psu, ope dope sprecrao s . parcovoeruelvag, ‘omo Sistema de Selegio Unificada, chamado de Sisu, os estudantes utlll- zam anotado Eaem para Inscri¢do da eSSSRE Salad@caSa ees de 150 mil vagas remanescentes. Para partielpar doSisu, énecessdrlo ter felto 0 Sisu permite o acesso via computador a mais de ouiléimo Enem. 4 : : rioters aceleOaBGte nae 228 mil vagas em universidades por todo o Brasil mune nee eae sidades publicas— ecresce a cada ano. a Em janeiro de2016,osistemactereceu 15 CEENEM20 G conrinaciove wscrigto Jo ccarem Escher ecu una xia te pdr ara asst arodaladeAgumainsitultes esram partes, ‘ap prpltias amas ines cqrsasde seaaspisicrete Porlsg omar arses raise marmot de corcrtca “anol cone? aesafimatis” in se infetaadocumeracto cxijda para maria. 03 PSS06ccarem“Cnfimar rihaitscidorsspsOssema omariquoct realova isc consiessn 228.071 vagas em 6.323 cursos de 131 instituigdes de Ensino Superior. Esse nimero representa um aumento de 11% devagas abertas em relayio a inicio de 2018.0 Ministério daEducagio (MEC) age para que conjunto das universida~ des federaispassea aderir plenamente ao sistema. Com isso, estudantes do Bnasiltodo estardodisputando vagas em cursos superiores em qualquer ponto do territirio nacional. Depois deprestar 0 exame, com anota ‘obtida€ possivel aaliar diversas possi- Dilidades deinserigao em vagas, cursos ¢ instituigbes por meio do sistema. Con- fira como isso acontece no infogriico cima, Caso dois candidatos atinjam a ‘mesma pontuasao na disputa por uma INSCRICKOGRATUITA Ainsrigonssuseraitae2s ‘ets pata nt podem cobra ehura tds aos, Dowucrro ‘DORESULTADO No fim do periodode inscricdo, o sistema sens andistrconone 0,0 sinerosasdpveseontare tive dpa Stvepoe iterate Oraumrasons drone insu pater amataaeesetar odcunats resound ano -ndiotaz iso no prazo estabeledco, seu ugar Pian cen mista Semen Darenacoes ‘DURANTEA INSCRICAO ‘ost, careidzn deve ear as optes dc ede itu or od de prec esi mtarsontes ars ees aguatasiecrides etree abertas Masater:pra fein decane is constera apensatlina ie feta, ‘vag, o desempate utilizaré as notasna seguinte ordem: redacao; Linguagens ¢ ‘Cédigoss Matemiéticas Cigacias da Na- ‘turezase, por fim, Ciéncias lumanas. Em janciro de 2016, 0 curto de Ad- rminisiragio foi o que teve maior pro- cara, com 294,2 milinscrigdes -o que confere 347 candidatos para cada vaga. 2548 mil inscrigSes e 27,6 candidatos por vaga. Em relacio as instituigdes,a Universidade Federal de Minas Gerais foi a mais procurada, recebendo um total de195,6 milinscrigSes em 2016. A sogunda fei a Universidade Federal do Em 2016, pela primeira veza Univer- sidade de Sio Paulo (USP) participoudo Sisu, A instituiglo ofereceu 1499 vagas ‘em 40 curscs. No entanto, 1 cursos nao tiveramnenhum eandidato aprovadoa ppartirdo Sisu e18 nfo preencheram to- das asvagas. Aotodo, 164vagas fcaram ‘ociosas. A razo para esse resultado foi aexigéncia de notas altas— anota mini- ‘mavariava entre 650 ¢ 700 porrea do conhecimento, dependendo do curso. ‘Atéo fechamento desta edicao, ainda nao haviam sidoanunciadss asdataspara as inscrigOes no Sisu do meio de 2016 nem no sstema para o preenchimento das vagas remanescentes ~ em ambes ‘08 casos so usndas as notas do Enem 2018. Fique ligado no site do sistema, «que possui um cronograma para acom- panhamento das préximas inscrigées, cteNCMIN6 7 or evra by NOTAS DE CORTE DO SISU Na porta de entrada Veja as notas de corte para ingressar em faculdades piiblicas, apuradas no dia de encerramento das inscri¢ées em 2016 cesmo depoisdeentendercomo a nota do nem é caleuladae relacionar as ques- t6es acertadas as notas obtidas, ainda fica adivvida: sera que a minhanota me classificaria para uma vaga no curso que «eu quero, por meio do Sisu? Nac hé uma resposta definitiva, para essa perguata, pois a nota de corte de cada curso, no periodo das inscrigbes, varia acadadia, de acordo como mi- ero de vagas oferecidas ¢ com as notas dos camaidatos que cotio pleiteando.a vaga (nea como fanciona o Sisu na pdg: 18). Olhar a tabela nestas paginas esaber a notade corte do ano anterior, porém, ajuda estudante s entender qual é0 tama- nhododesafio que tem pela frente, podendo, assim, planejar rmelhorseus esforgos.Sem alegarummotivo clare o MEC nao divulgeasnotas de corte por curso apéso final daselego dos classificados, nem paras escolasppblicas,nnem paraas bolsas do FroUni.A redagao do GUIA DO ESTUDANTE ve interesse piblico nessas informacbes econtestaa postura do MEC. Assim, em 2016, o GUIA DO ESTUDANTE fez parceria com a consulkoria de educagio Evolucional, que, por meio de seus algoritmos, buscou acesso as notas de corte do Sisu no tltimo dia deinscrigées. Selecionamos 44 cerreiras em universidades piiblicas, para apurar as notas de corte. Em cadauma, atabela mostra: © os cursos coma maior notade corte paraampla concorrén- cia em nivel nacional, entre cs melhores cursos segundo ‘0 GUIA DO ESTUDANTE PROFISSOES 2016; © os cursos com a menor nota de corte, ou seja, aquela que gtrantiria uma vaga na niversidade, Comuma ideia aproximadadas notasdecorte de janeirode 2016 e os graficos da pigina 15, ¢ possivel estimar omiimero aproximado de questies certas para atingir a pontuacio que permita ingressar em um desses 44 cursos. Isso dé uma referéncia para o estudante avaliar seu desempenho em simulados, mostrando a distancia para seus objetivos. 18 CEENEM 206 (0 MEC NKO INFORMA AS NOTAS DE CORTE FINAIS PARATODOS 05 ‘CURSOS E INSTITUIGOES. TRAZEMOS AQUI AS NOTAS DE CORTE PARA \VAGAS EM AMPLA CONCORRENCIA E PARA COTAS EM 4 CARREIRAS, ESQUISADAS PELA CONSULTORIA DE EDUCACHO EVOLUCIONAL NO DIADE ENCERRAMENTO DAS INSCRICOES VIASISU.O SIGNIFICADO DDAS SIGLAS DAS INSTITUICOES ESTA NA PAG. 107 ice wera CORTE WAAMDLA cONCOREENGADARA 5 Meson: inser scanon 0M 90 TODANT Por ses mk Evanson ma concontnci ANOA DECOM Os tipos de cota mencionados na tabela: ‘A. Candidatos que, independentemente da renda, tenham cursado integralmente 0 Ensino Fundamental eo Ensino Medio em escolas publics. B. Candidatos que cursaram o€nsino Medio integralmente na rede piblica, com renda familiar bruta per capita de até ,5 saldrio minim € Pretes, pardos ou indigenas que cursaram 0 Ensino Médio integralmentena rede publica, com renda familar brutaper capita de até 1 salacio mirimo. D.Pretos pardos ou indigenas que cursaram 0 Ensino Médio integralmente na rede publica ou com bolsaintegral na rede privada E.Candidatos economicamente hipossuticientes eM aa covcotncn | CRS —, a wos |*ORDE| wa RODE Ua |_| [uns a [6 [siesa| 6 bres rr covcoratncn | ORS vorwie Fg ae fe oF “6 | [oso] 7 fos ie [aw |smoan] 2 bso PUMA CET au ro ‘GONCORRENCIA oa ‘CONCORRENCIA coms 1 ama ws M2808) ans [MADE | emata Ey wees Mano ens | MEA rr Saas same) [aaa Fe iFrpina |e [sae] lsase [ur oe [sa 2 MATT COMUNICACAO SOCIAL a aur GONCORRENCIA cms ‘CONCORRENCIA omy, ea ws ant a | oma Ea ~ [oe] [er The [6 rapo| faa] [oe ie | 3 [ess 2 fet thay Dm fease| 1 leas) [ure aos fans 1 las COMET Ar Aur “CONCOARENCIA oe. ‘CONCORRENCIA —. ood ‘wore worn or ‘wera | ad — Beeler ome =: BESS a ° femal aleve! bie 3_[ 7 [ass] 3 [anon um so | [emes] 3 loss) ie aL asa 4 lee IENCIADACOMPUTACAD REO ro rm ‘CONCORRENCIA | nad ‘CONCORRENCIA coms — ws 280") as [AC] Tarmac E~ co ay = [yma] = psa) [ume 20 [as aa sfreaat Uren so a6fsmas| ie [sane] [ht ‘wo [ om [ens] 6 lesan TTS EDUCACAO FISICA aun a ‘GONCORRENCIA cata ‘CONCORRENCIA 7 mace vst] a seo ws [| a rm [3 [mul a eas) [ae 3a [eum] a lov ee sb [sae] se] [Us a | [nar] 6a PETE POEM mr rm ‘GONCORRENCIA a ‘CONCORRENCIA _ T T mr E- rmoace| wens |MIHOE| | ema Ea wot| aes | MOE i pays) oust! [ae co_[ wns] a ama ena ois [ss] eter) [UM 20[ 1s [gst 2 ERTIES mo rom CONCORRENCIA ams “CONCORRENCIA omy ee ws | ME vas [A080 | ema wats | MBE as [ce UFR} 80 | 40 | 0730) 9 |77623| | UFPR 8 9 | 7145) 2 |6t0,26" en 6 | |smma|_a[smoe') [urs su_|-s [asoe| 0 [aaae! GEENCMI6 18 or evra bg NOTAS DE CORTE DO SISU MON oo anna my ‘CONCORIENCA coms CONCORRENCA coms — E- samt eae [NRO nero E- "enoe| ua |moRDE Tar 0S ama| a faa © [eras ang [2a fossa Yoana] [re [|e 2995 COON AME AM ‘CONCORIENGA boi CONCORRENCIA me 9 El ae) [ae fem Ea ~ (er/-~ [ar Ph 1 [7 [awe 3 fms} |e | a |r| eae fal sas emma [esi] [ure abo [eas lose ETNA ITT AMR ann ‘CONCORIENCA as. CONCORRENCIN ams. = Fed seme) ce Ea (az (ar Ta Sa ae>s pes] [aim |< pana ene iF Catarinense 50 | 2s 64752] 10 [m24e4*) © [Uespi 30 | mn [sears] 4 [sanar% TTT CAT AMR aM ‘CONCORIENGA cons CONCORRENCIA cous a Ea (= rage Fa nm sem fee a | aos a = [raw | pe Fda | [ess FRE [smo] 4 [054 TTT TST CISCO RA aM ‘CONCORFENGA ed CONCORRENCIA = sro = See Ei ronoe| vas [monet a wo [ae [arma me [arm 7 [3 rms a foo OF so] loool + fom] [uegt Lane fea EET TST sr aM CONCORIENCA _ CONCORRENCIA ome erg Ei n0t| vas |MUBE| |e E~- ome vas [Aga TH = = [sae em [int Te Jena age mz [as [6 [ose [uent [ar [sau ras FARMACIA MATEWATICA AMR ry CONCORFENCIA ons: CONCORRENCIA Sal mage Fl arf lee) fee Ea (ar) [ar They 2] [mam a fen) [Orne | lense] = [oman FMT go | 40 [6450] 7 [62858*) | UFT 40 | a |ss229] 2 |55763" 28 CEENEM 206 [EINE roy ro contnticn] Gow DESEMPENHO Parpemaneerrecetendoa ola de Prot daa odo use alun paisa agovacn eo nin, 5% Aasisiascusads er cada perodoletin Cam conto, perdedreteaoanli Estudando de graca em uma faculdade particular Programa federal de bolsas de estudo ja colocou mais de1,7 milhdo de estudantes no Ensino Superior 1ém das vages em univer- sidades piblicas, oEnem abre outra posstbilidade para quem descja entrar no Enino Superior O Programa Universidade para Todos (ProUn), ciado pelo Ministério da Edu- agi, jé permitiuque maisde!,7 milhio de estudantes brasileiros de baixarenda tivessem acesso ao curso superioremfa- culdades particulares através dasbolsas de estudos dogoverno federal. ‘As inscrigdes parao ProUnisdo feltas, pelainternet Paraconcorter énccesirio stingir uma nota minima de 450 pontos rnoexame, considerandoa média das qua tro freas do conhecimento, e nfo pode zerar na redacéo (veja como funciona 0 ProUni no infogrdfico ao tado). 0 estu- dante esolhe até dois cursos emumaoa ‘ais faculdades cadasoradas no progra- ‘mano primeciro semestre de 2016 768 {nottuigGoo parsciparam (vjaalista de insiuipdes a partir dapdg, 1) “Atualmente, as faculdades deSéo Paulo, MinasGeraise Parand sioas que maisre- cebembolsistasdo ProUni, mas existe ‘vagas emtodos as Estados do Brasil. No primeirosemestre de 2016, 213 mil estu- dantes de todo o pais conseguiram uma ‘bok (total ou parcial pelo programa. Nas paginas seguintes, vood confe- reo nimoro de vagas dieponiveis. as nota de corte necessérias para cbter suma bolsa palo ProUni em alguns dos principais curses particulares do Brasil. GEENCMI6 15 PORDEWTRO by PROUNI NOTAS PARA ABOLSA Trazemos aquias notas de cortedasvagas de ampla concorréncis para bolsas integrals eparciaisno processo seletivo do primelrosemestre ide 2016 Em cada careira, foram selecionados os melhores cursos segundo 2 avaliacdo do GUIADO ESTUDANTE PROFISSDES 2016. As infor ‘macbes foram consultadas diretamente com as nstituigdes spelores ce ensio. Intes eine rable tepals "ancora PenicaesadeCata de s-FUCSoN(6 put) 16 f Ponies de Ges -PUCGeis (6 te) a : Facade one tee) 5 2 Pant calibers atta do dele = PCR aso 5 5 nica ersdadeCatica do Rb dene — PUL) espetind 5 5 Pad aUnersiadeCatic dR dae PUCK ote) 2 1 Poniaerade Catia deCnpins -PUCCanpnas(R natn 38 |B Ponca Uhersiade Calc de Caps -PUCCarpast fou) cn . ese Sart Cela- nian atin ‘ 3 Uaesiie art Cea-UniantaSraag, 4 3 Facuae Fe Aiisi4a0 Nees - FA 2 L oy Mr 4 3 a UnirsiiePrterina Wace Mackie Sb Palo Satan |? | Ursin Mace Mahle Fa) nr) a [7 Pantani Cad Pan CPR Cub PR 0 8 6 Uns d Caso - US -Caras do Su) u_[_» sided Wie eRidosSinos- Us St opal Ss a5 “Podannesade tea dls - PUG (frau) i Poiana de as PUCSods (6) taro) a5 ‘ Pontiac do delanero 90H ‘ ( Tonia Uhr Catea doPan- CPR Corb | _® on Unive dP nds - P85) 5 5 Universi de Santa rad i= Uni) 1 1 ws Sto ogd 7 ous Tac de Deto dita -FDHES(8) is ( Ponca vse ia ders RUC nas Bere Wa) —7 3 Pe reside Catic deNies es -PICMnas- Seb ori ep) 6 3 Ponca Ure ale dei Ges -PUCMis-Be Hien nore) 7 3 Foresite Copins-PUCCarpinas Hato | 8S Ponca UaneradeCatica deGnpnas-PUCCanpsourng® « aise Pesaran nadeszi- Make Si Pao GP) (rastng | 18 Univesiide Presence Mahle St Pao tr) a Poiana do Pan s—PICPR Lends) a ay ‘eno ret dearng-nearar 5 nisi de de Rodos. iss Si opie 3 cn Fae? dSetenb =F () 2 SaSh Poti Vateriide Catia de Was Sea - POC Was) 30 PoniaUerifade Cac do delaner UC () 4 Poni Unrate amps -PUCCanpnas (matt 2 Poca esac de anpis-PUECATpNS BF (OUT) as Cento UrvestnSalesino de SEoFau Unit LenS) . eile Seva Uni a hive Pe fod - PE Pas Fd) s “Iivsiide fo Vedios os rss) B 25 GEENEM 205 Intingbes TTT “Universidade Caz rsa YCB OFC) ale CaS doi eo PLEA Unversdae Pretitriana Maken Macense(S “Vries Cais dul - CS (5) Livers do aledo Ro ds Sms Unises. So exo nas “Poul Universidade Ctlica do Parand —PUCPR (PR) 25 20 364 6 2 imap Cen rai dae Breda ecp 0 sto) A sass | 0 on B Tresan Esa ce Negi SPP) “Unversdade Fev Fea RS) Unveriad do aldo Ro ds ims —Uisn05 FS Uva Mca de Praca Dine GP Unverade Clic de facta UCBOF(ON) Penn Porta Unvesifade Catlia doo arero= PLC) Porta Universidade tlc dParand_PUCER-Critba Pema Porta Unveidade tlic cba eaere=PUCRI Ee Unverade doled Ro ds ias—Unshes BS) ova vee ta dPa -PUCPR OR “vera Repo dole Un vera gu = “vera dP Ford - UFR Unveiled do Sgro ors USCS) UverstneCrain du) Unerstneieia-WV ES a I GEENCMI6 7 PORDEWTRO by FIES COMO SE CONSEGUE UM FINANCIAMENTO PELO FIES 0 programa oferece financiamento de até 100% aestudantes em escolaspagas etem de ser devolvido apés.a conclusio do curso. Veja aqui comoobté-lo B quenvooe PEDIRFINANCIANENTO ‘sudaresreglamerte trols en cusos de pataoprindspartcpartsopograna (alin pode scar ofandamentopraum Ani caso. Cs cums (everserpreac 1 ‘alae postnatetapeloMinsti acto Osestudntesquetetamblsado Pol poce Salto fananenn par estate ressaladedo rest curo.Exbitiroter estado Een, onda eve erm icino ‘ss0penbsnamédacstrasendoier aaa (QUANTO £ POSSIVELFINANCIAR? 0 jrcerua dependedarndatamlarede quanto valorda rela comproneteesarenda.Nostedo Fs wc encna asi formats Sobre oc a perertua magMeseleco me gob pagna-tag \eaabino ies expos conidernde tsa: derendse des aeresde rmevaldadic ‘ors EXEMPLOSPARA QUE FRUEMAS CLARO: Mensa docurse1.000 reais exfataniiar Part do Contancamanto ‘wutapercpia——inandanente feck eeise reer al sores 3% eee cle at 1reis ans reseed series. rapes UB Menkinhdourm4on0 ab Bascacto mic cue en NOSIFIES Viaprets ranma dese pahe Opinetopasopn tara hae ras on res esis tasesn ep 1abras mm ome ‘thar Gast sare ames a ee cued eras tcafutarmasmanie eek ene Cuetesndataser ost Do érecinemarocasg asthe ‘ede anda suns niece tren Quncio Qronrraracao DdoocumenroswezessAnosPata OFINANCIAMENTO DASINFORMAGOES DO FINANCIAMENTO Do lungs eda) Do der inact JobcodirsaraieaseSifeso gos dra siturages| Rae denoenio pda mada parara iulanederiatomages eanedeweternpaeeren (nists Sueno econpua- tan fan ic Nonisokmuniedsupriaoe — atdadserlia(aaiaa ——menwbRrsh qedsesesllafea = Donal Amphoe futiceieatede ngage sar falta rater ea ras Glaliwliadedshiomates Stenedetocerinwdestdiagadenia Cidade cme Ce onaisapatracnclugod Inside Acai reps ma daCPSHjem ums bcos ‘inaiads an Res pra frmaiara Leite rea men tere fereapescmmam a [eee reece toe 6 Sopemeee & ‘sea participa da program: ‘todos ws cursos. 28 CEENEM 205 sarc doPotnieodunofr nbs dopragans dbcumentdeietfiadto do CFFprinog semenrdesBanos(PFéo spose gsyseoro cs, respusie, > Conproant de sinca + Canpmare cerescency > Conprorae ce ences +> DicuntadeWenbaso(Rcacrade —_(xstonocaza de fing li) ‘ahaa, ei lt paper). Grose raoor Flaxa omenconal Oetucateapreentt states bana essrespnavespa pera aqrerenaraens i eieatredearie eat enlte beter ooh éiarela ena lana sollaria Canntiaefridamutamenteper tua rancidospeloles Formamse uyoscetrtsacncopartepanes mesma fale emque dau onprnete a pagar co adr salio nea decade demas Fundo de Garartia de Operas deCrédito Edvcato edu) Martaopel gern arnt ana alas ‘quendoosveradePoemeaster wo Feed snatialacosencusoslelancitur estar, cuetentam rend friars eran et {sale minimeebokisuspariabdo Poh Doscauvo OFINANCIANENTO Durante cist pam tines deat 5 alto Carta scarce eta ater cs pul onruapegnaarrnna ce Ssvrainclats nes trestness Dagamento ira oot pt crt, eer va ropa pra de ses tensor ATENCO! Ospraospan avalide adocumentiiona ‘omicoda elfsdeen0 banc conecam acontar a parts dadatadeonclsioda InseliSono SF Ese prazo Incl fins de oman eerie soo fn dopram ca for de sa evendmeno wa pra20 primar da evgits, *ostonmtatotes mtens Como - financiar a praduacdo Programa fornece empréstimos a baixos juros, e oestudante sé paga apds terminar a faculdade a lem pensaem fazer 0 sb podem se cadastrar no Fies estu- curso superior em uma dantes com renda familiar per capita facullade privada, mas _mensel de até 2,5 seldriosminimos em nioestiem condigsesde 2016 esse valor equivale a 2.200 reais. agar, tem outra opso Antes, o teto era uma renda familiar além dMygpUni:aobtencéo de umem- _ bruta de 20 salérios minimos mensais préstimo pefoFundodeFinanciamento (veja mais no infogrdfico ao lado).. ao EstudantedoEnsinoSuperior (Fies). Em 2016, 0 MEC decidiu priorizar a Paraconseguiro fnanciamenta,tambsm — concessiodo financiamento paraasare- énecessario ter prestato o Enem. Se- as de formagio de professores, Saude e gindo oMinistérioda Educagéo (MEC), Engenharia, que concentramquase dois 1137 instituigGes privadas de Ensino _ teryosdas vagasdisponiveis. Além disso, Superior participaram da edigiodo pri-_cercademetudedasvagas ofertadas esto reito somestre de 2016 do Fes. nas regides Norte, Nerdeste e Centro- ( Fies é indicado para alunos que Oeste (com excegio do Distrito Fede- niio conseguem pagar as mensalida-_rall, querefleteosesforgos do MEC em des durante os estudes, assim como _priorizar reas mais carentes. Comessa para os que conseguiram uma bolsa mesma finalidade, o indice de Desenvol- parcial do ProUni Programa Univer- _vimento Humano Municipal (IDHM) - sidade para Todos) endo do conta umindicador local de qualidade de vida de pagar o restante. Mas atengao: ndo também élevado em considerasaopelo € permitido acumular uma bolsa do MEC na hora de destinar o beneficio. ProUnicofinanciamento pelo Tiesem Por fim, ainda sio priorizades os cursos cursos diferentes. Por meio do Fies, que tenham conccitos 4 ¢ 5 no as mensalidades sfo custendas Nacional de Avaliagio da Edacagai pela Unio, eo estudante paga _perior Sinaes). sua divida depois de conseguir O periodode inserigGono Fies élimi- diploma Ograndediferencial _tado aduas vezes por ano, no primeiro doFies équeastaxas dejurosdo eno segundo semestre. Portanto,fque financiamento séo mais baixas _atentoas datas dasinscrigies.Para quem queasdemercado, nao for aproradb inicialmente,sinéa ha ‘Opercentual de financlamen-_achance de disputar as vagas Femanes- to variaconforme arendafami- centes.A partirde 2016 as vagasque nio are ovalor da mensalidade,em foram ocupadas no procesto seletivo umpercentual quepode chegar regular poderio ser redistribuidas entre ‘aat$ 100%. Fiqueatento, porque os demais cursos da mantenedora da as regras mudaram para 2016, _instituig0 de ensino. a EENEMIG 18 oR DEWTHO by MOBILIDADE COMO OBTER AJUDA PARA VIVER FORA DE CASA Niog facil chegarauma cidade desconhecid, longede casa eda seguranca dos pais, carregando uma ‘mala com oqueirdsersuanova vida. Mas, caima,asinsttuigdes deEnsinoSuperiar tém obrigaczo de ‘rover ainfiastruturanecssiria para que os alunos obtenham condiiesde contnuarestudando. Biinromese Di rnocure apro- Dooce seencanancs Comas inset atora RETTORIADEASSUNTOS CRITERIOS DESELECAO? et stress una ESTUDANTIS Arde nats sts EEGGRrcrnrre eae enn elas datas ea Inset he: nts istic baeoce atecet ad resmog dermal invesiie ——_aufrasestubns. condespanpprunarondie nc ‘sua (pntepeniarartenet Denne 6 ple = pene etna, sqecumoeret Devodgea, —_stabenunasecerh on ftsepem ures Wostanc seit mesoode. ae Eereat ieee eeeeiet eee cum tdate frye ¢ ‘CONHEGA 05 DIFERENTES TOS DEAUKILIO mes poe ata as use was srrsdespotenestale 1 ee ele smn %& @ recansneeen tien eer ee pied ee isimiteutineaens Andale ‘beneficio, oalino deve alémde frequentar ‘Quando nio hé moradiaestudantl, — fm algurrasinstitugbes, essa ajuda erie poe eae a cee ea feieere co erer R eee ca eee eee § ‘média, dea2 horassemanais. 0 rabalho S ‘uma bolss pare ajudar ras.centas ‘universtirio, Em oxtras tratase de ieee ere eect ceca mee eee beeen sas a Sees ee eee @ lmeriewoeuorasmesis feenteimesoreissamts onjenete sgatscon nila A tera oBnemun vest O \VV O S bala tno para ingresso ern unladen publ ceas de todo o Brasil, em 2009, um doe objetiros Tl l I I 10S do Ministéio da Baucago (MBC) era favorecer a mobilidade dos estudantes iniversitérios pelo terrtirio brasileiro . 1 + ~~ incentivando 05 jovens a sair de casa Como Eneme o Sisu, um némero maior piraestidar em outras ddades, extados 4 j : Eregioes do pus Passados sete anos os de jovens esté mudando de cidade ou piicne meckan queacuntiga ctl a tandocertrdesdeo primero ano dein de estado paracursar a.universidade idsacciapks do drundebeeeas Uae feada (Sisu), que permite o co da nota do Enem paraobterumavaganoEnsino Superior. houve um grande rescimento |e na chamada mobilidade académica. 2 CEENEM 206 Por Valcir Bell Junior af D roue menos PERIODO DE INSCRICOES nis unversiad,asinque cana reazanatiu,epistelsensceer parrecberuma boli. petods de iia remamente eo ido te adasemetrg mashing periter que oud option ‘uague numer donot WNAISDE UM AUXILIO Acinsitugerpomiton que os Bduonero 0 sorsas (oma ontneodealsdeours Guiana ies, plas conequtenee stags eens van pedis de an rece Wass fray raul Disses congo recsaleduesuan aie Conca Ms ends rane fa geist gm gem eet eae > Auntletransporte ofr porpousas miversidider A ajuda ia canfrmeo vad ‘ranort pbicoda ade ‘tambénsejzhdounia descanto dada petas preftus e..- coneabelsactletes tolszcrere adm de blsas ® deotensoe epsquia Até 2009, 0 MEC registrava que 0 percentual nacional de universitirios recém-ingressos em estados diferentes dos de origem era de apenas 195, Em 2010 houve um salto: cerca de 10 mil dios quase 40 mil estudantesque se ma- tricularam emumcursosuperior pelo Sisu foram estudar fora de seu estado de origem, o que representa umataxa demobilidade interestadual em torno de 25%, Em 2013 e 2014a taxa de mo- bilidadecaiu ese manceve em 13%.Para ‘© MEC, adiminuigfo do percentual em relagio 2010 xe deve maior oferta de ‘vagus prévimas,o quereduzos deslocs- mentos.Atéo fechamenta dests edo, ‘0 MEC nao havia disponitilizado os dadosreferentes 2 2015. ® Longe de casa A.ampliagao de vagas para cotistas também estimula que alunos vindos de excolas piblicas © combaixarenda ceatudem em outros estados.O estudante de 24 anos Naylson Costa &umexemplo dessa mudanca de perfil dos ingressos. Natural de Sao Luis, no Maranhio, sua familia migron para a capital paulista quando ele ainda era adolescente. Em 2014, foi aprovado no curso de Letras da Universidade Federal de Pelotas (UFPeb), no Rio Grande do Sul. A dis- tinciac o fator inanceiroeram empe~ cilhos acontornar, afinal o emprogo de sua mie como auiliardelimpera nio seria suficiente paramanté-lolongede casa. “Mas dois amigosjé estavam mo- ‘lunosobtenhum mals dna bisa ‘uumesmotempo dz acrdo coms acesades dada Greveo veesveea Depnis ce reatzao ed, aud pode dlenorarum pouc Alamasnsituies spat dina chamada co vest paaseledonrosonempos Asia ‘sper pde sr deatbols nese. ari), alumasnsiuclesdecidiam oncder balsa deforma retoctia so pdf cet (Barenovacdova pasa Peroumnreete racine necessa renner ened elerr Tove amprovants end. fens rts urveiades gen aueo aero cschclacon as brates anise ea fregenands saul erates. repoadonsaterascasaas randona Casa do Estudanteem Pelotas e me contaram sobre as assisténcias, estudantis, Foi ensdo que percebl que dara para ir. Nio pensei duas vezes.” Quando chegou em Pelotas, cle logo den entrada nos pedidosde assisténcia e passou areceber os auxilios alimenta- io e transporte, Por estar em situago de vulnerabilidade social, foi imediata- ‘mentealocado numa moradi estudantil proviséria, onde permaneceu por dois meses. “Entio fiz as entrevistas, passei portoda una burocracia comprobatérla, 4 que entre’ como cotista, e consegul seraceitona Casa do Eetudante, Tenho casa ecomida,eissoéo essencial” Como ‘0 curso de Letras da UFPel tem carga hordria superior a cinco horas disrias, cteNCMING

Você também pode gostar