Você está na página 1de 282
SHYOLIGAERE SOHISHIVIN= = ppoytduun 2 ppozyonyo ‘vysiaas ‘ovbipe off OAV LATTEL OLITHIG Ad OSUND opoyavyy oplag ap o8ny CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO © Huso ve Barro Macusno I edigéo, 1979: ® edigio, 1981; 3 ecto 198 # etige 1987: Sclivo, 1992; 6 edigdo, 193, 7 ecg, 06,1993 (3.000 ext.) 8 ecdo 09.1993 (3.000 ex) i, 061994 (3.000 ex.) 10% edledo, 1 05.195 (6.00 ox. lio, 01.1996 (10.000 ex): 124 aig, 04.1997 (10.000 exe), 13 cig, 01.1998 (10.000 ex): [4 ecco, 09.1998 (10.000 ox. 18 edi, 05.1999 (3.000 ex.) 188 eed, 09.1999 3.000 exe {17 haa, 02.2000 (5,000 ex): 1 ede, 05.2000 7.00 es) 19% edi. 0.000 ex); 2 rage. 062001 (5.000 ex): 20% ecicdo, 012002 (10,000 es.) 28 edi, 06 2002 (10.000 ex); 72 eigde, 022003 (10.000 xs edico, 072003 (10.000 exe): 24 cig, 03.2008 (1.000 ex): 238 ededo, 07 2004 (10.000 ex): 26 igo, 03.2005 (15,000 ex) 27 eid 01.2006 (15.000 ex. 2 tragem, 10.2006 (2.000 ex) 284 edd, 02.2007 (17.000 ex) 29% edi. 03.208 (17.000 et) 40" edigdo, 02.2009 (17.000 exs.); 31° edigéo, 03.2010 (17.000 exs. ISBN 978-85-7420.998-2 Diretos reservados aesta edigd por ‘MALHEIROS EDITORES LTDA. Rua Paes de Aratfo, 29. connunto 17 CEP 04531-9140 Si0 Paulo - SP Tet (U1) 3078-7205 ~ Fax; (11) 3168-5495 Compastedo PC Editonal Lida, Copa Nadia Basso Inmpresso no Brasil Pred in Brazil 03.2010 APRESENTACAO (desta 31 edligio) Em 1979 prefacieia I edigio de Curso de Direwo Tributaro d de Brito Machado, A epoca participsvamos de inumeros congressos, si0s ¢ eventos em que se discutiam os grandes temas fiscais no pals. Fo1 na década de 70, em que 0s novos insttutos, principios € normas criados na década anterior propiciaram os mais acalorados debates entre os 4 €poca -, com partcipacio néo so daque- mas de um pequeno grupo de jurts- 120 \mpo- Hugo © eu estavamas entre esses poucos debatedores entusiastas do sistema. ‘Seu Curso de Direrto Tributcirio, eto tancado, representou wm marco. ‘20 lado dos cursos “protocolares” até entio escritos, apre- vez sistema como ele fora sendo conformado, apos a ymada de posicéo sobre o que as novas inst a exigit. Livro didético ‘¢ audaciaso na exposigo dos receios & das opinides do autor sobre todos 0s aspectos que ofertavam divides, Hugo apresentava sus exegese, com pertinéncia ¢ fundamentagao, para cé o livro foi sendo alargado em seu espectto, no s0 pela de determinados principios, normas e mstitutos, mas principalmente pela dimensSo de grande tributanista que Hugo for conquis- fando no cenario nacional, E hoje, indiscutivelmente, uma das maiores figa- sas na drea e na historia deste 1 A carreira de Hugo & fantistica. Como advogado € magistrado ~ fot Presidente do TRE da 5* Regitio , sempre a coragem de dizer o que pen- icergado em s6lida doutrina e inteligentes mterpretagdes do complexo sistema tributirio, Pode-se discordar, mas nao se pode deixar de admirar, mesmo nas divergéncias, 0 brilho e a légica tomista de seu raciocimio e de suas conclusbes. Tiveo pr tular de Dis 0 de presidir sua Banca de Concurso para Professor Ti- utario da Faculdade de Direito da Universidade Federal SaHOLIGSE SE SOUISHIVIN= = ppoydu 9 opozijomp ‘vistas “opsipa of E OLAV LATIAL OLITAIG A OSYND opoyovyy onag ap osnyy CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO © Huco ve Barro Macuano 979; 2 edicdo, 1981: 3 edicdo, 1985: #edigdo, 1987; 5 edigdo, 1992: 6 edicdo, 1993, ™ ediedo, 06.1993 (3,000 ex): 8 edea0, 09,1993 (3.000 exs): edie, 06.1994 (3.000 ext): 108 ecg, Ol € 05.1995 (6.000. etigdo, 01.1996 (10.000 exs.): 12 eaigdo, 04.1997 (10.000 es. 01,1998 (10.000 ex): (4 edigdo, 09.1998 (10.000. 158 edigdo, 05.1999 (3.000 exs.): 164 ediedo, 09.1099 (3.000 ex, 17% eci¢o, 02.2000 (5.000 exs.); 18% edicao, 05.2000 (7.000 ex.) 19% ediedo, I tragent, 01.2001 (10.000 exs, agent, 06.2001 (3.090 exs.): 208 21 edict, 06.2002 (10.000 exs,); 228, io, 01.2002 (10.000 ex) do, 02.2003 (10.000 exs.) ac 29% edigdo, 03.2008 (17.000 ex.) 30 edigdo, 02.2009 (17.000 exs.); 314 edie, 03,2010 (17.000 exs). ISBN 978-85-7420.998-2 Direits reservados desta edeao por MALHEIROS EDITORES LTDA, Rua Paes de Araifo, 29, conto 171 Capa Nadia Basso Impresso no Brasil Printed in Brest 03.2010 APRESENTACAO (desta 31° edigéo) de ios @ eventos em que se discutiam os grandes temas fiscais no pais. Foi na década de 70, em que o novos institutes, principios & cnados na década anterior propiciaram os mais acalorados debates ent jtas ~ ndo eram murtos, & €poca -, com patticipacio no so daque- Jes que formataram o sistema no pais, mas de um pequeno grupo de juris- las que comegava a lancar as estacas doutrnanas do novo diceito tribute brasileiro Hugo © eu estavamos entre esses poucos debatedores entusiastas do sistema, ‘Seu Curso de Direuo Tributirto, entio lancado, representou urn marco indiscutivel, pots, ao lado dos cursos “protocolates" até enti esertos, apre- ema como ele fora sendo conformado, apos a 5, com corajosa tomada de posigio sobre 0 verdadeito perfil que as novas institusgGes estavam a exigit. Livro didatico © audacioso na exposi¢lo dos receios e das apinies do autor sobre todos 1 aspectos que ofertavam diividas, Hugo apresentava sua exegese, com pertinéncia e fundamentagzo. De I para ca ivro fot sendo atargado em seu espectro, nfo s6 pela prncipalmente pela dimensio de grande tributansta que Hugo fot conquis- tando no cenano nacional. E hoje, indiscuuveimente, uma das maiores figu- ras na area € n A carreira de Hugo ¢ fantistica. Como advogado e magistrado ~ for Presidente do TRF da 5* Regio —. sempre a coragem de dizer o que pen- sa, alicergado em sélida doutrina e intligentesinterpretacdes do complexo sistema tibuténo, Pode-se discordar, mas ndo se pode deixar de admirar, mesmo nas divergénciss, o brilho e a ldgica tomista de seu raciocimio ¢ de ‘suas conclustes. ‘ive o pavilégio de presidir sua Banca de Cone tular de DirestoTributério da Faculdade de Direito di 30 para Professor Ti- jniversidade Federal ‘quoureanuyjop noxodsoaut 95 v9 © yer9peg opeuag op opdnjosas ep oanisodsip 0 Tenpeis 19] ejad wa] OBSSHD “91 og -wsseAIp Bonbyfe opuerY opSnjosar eng wun e ORL 9 “TeIDPD opeuag op opdnjoses aa8ta oxua e SepIBuIp o1ioD seprpuayUD 236 wanap ‘yesopa opeuag ojad epexg “euxeus cionbe # stenpers> sia} sojad sway sogssitiou se ab sore 210.) ¥ napuarurg"sebuelay 9 sogdeop aiqos oysodun ‘op smonbyje @ eanzjar ogisanb vu epLisyox qu owsidng op ‘opsioap we otode way vusioy eua0 ap anb a “soureyuatuyye anb yeossad esta ‘9p ojuod win aisg “wiazoyo! a8 Sousa soe anb seuOU sep orxa} CF sepEIOd “soodi aiuawiean!uyap ops “asap sontnsodsyp wo soptsajaa squauressaidys 2 yeuoroeNy ouFinquy OB'p9D op oBEPD ep HEP BU S=IUeTIA “9161 PT ‘8ipo9 op sonnisodsip so anb sourapuottg “ebuepnus zaazy eaap onb o2az0d sou opt “apepiaa Bu ‘Ses9 © ontonb | “916} AP TAID OBip9D OB seraUaIa) 01 WzIp Sey 10814 U9 ste OFISD OBL anb steBa} soamsodsip joa ap owsodoad ® opiqaoa sower anb suaSesuaw se anny ‘osunz ais0 owos yusSuege oun wun ap o1xas 0 opeZHFENT sitewesoi08u soualuew! fax!ssodunt squauneonesd wew20) anb ‘so} sessou 2p outsinseo opeiaBexs o 2 vane[siBoy opSeyut ® sayuednooasd oBg “oUgHe) shvs squoueua|d opmyasas un seInasse “unsse oWseUd‘Soutopod opt Seat “satonaj sossou op epnfe wso1yen woo opeUO souue “pILE“e}AIE} ESSN “OP -eaxyenge one} 0 2]uu ap op Us Ou 0310459 O8s0U 0 BLLLOUD OPIS WA, ‘oBrue 0 asa ov oppnei8 ap opssaxdxa wo ‘soquow op optsonb sourozey anb ‘opSequasaide ens e 2ay swusw]nue® “ELF snquxy, equasoy vlonpg 9 sepuawood1 Sou ap wipye “an “suze BAIS UP eupuity son] zossayoud op ojmumns9 OsorfeA © wHOD NoqUOD OBDIpS el BS sounye sossou exed sourer2ej “ez22u04 ap opepiszoatuy] eu opUeL 0109] ‘anb sujne op sejou sojduis 9p ourutSu0“ovpyng onadic ap O51" ‘aisop ogbipa we & ul0o “opumuawuadxa woe norse anb ovdessHES 3OME o wand ogbeysnes spurl 2p ydaxo ‘9p ox9umU Opera gdipe run woo ooypyinf oun} wi “Soue OE OPLEIE}diUOD wis “ORAIPD ZOE fens @ eSueoje opuend “wISsY “GL6I 9P > 05ND aISOP OBDIpS al V (ovsipa oe ™P) O1yATad 0 (CURSO DE DIREITO TRIBUTARUO ‘Temos procurado fazer com que o texto deste livro expresse 0 enten- ddimento adotado pelos tribunaus, especialmente pelo Superior Tribunal de Justiga e pelo Supremo Tribunal Federal. Isto ¢ importante, sobretudo para 05 que pretendem ingressar no servigo piiblico, pors nos ct esse fim realizados geralmente se considera correto 0 ent isprudéncia, que é, indiscutwvelmente, um perdmetro para io entra 0 certo € 0 ertado em materia na qual existem sempre fum- ddadas controversies. Néo deixamos, todavia, de apontar 0 que nos parece equivocado nas decisées judiciais, pors consideramos que nossos leitores, a ‘maton deles composta de estudantes do Direxto, devem ter iteresse em co- ‘ahecer os argumentos pelos quais podem certas decistes judiciais ser objeto nes certamente se encon= \ém de muttas outras pessoas que. com certeza, concordando ou discordando das teses que sustentamos, poderdo conttibutr para o aperfeigoamento de nossa ordem juridica No nos move a ilusoria pretensiia de convencer ninguém do acerto do nosso ponto de vista sobre as questées controvertidas, A divergéncia de ‘opinibes deve ser enfrentada com natu porque é mnevitavel em qual- quer area do conhecimento humano, resultante que é da indivicualidade de cada um. Segundo Radbruch, Goethe, em carta a Reinnar. depois da leitura de uma histona comparada dos sistemas filoséficos, esereveu: “Ao ler esta ‘obra, compreendi de novo aquilo que o autor mutto claramente expnme, Isto ¢: as diversas mancuras de pensar acham afinal o seu fundamento na vversidade dos homens e por isso sera sempre impo: ‘s6es completamente uniformes. Se chegarmos a sab 1 criar neles convi {ado estamos, ppodereimos entdo ficar trangiilos com a nossa fia do Direito, trad. de L. Cabral de Moncada, 5 ed., Coimbra, ‘Atménio Amado, 1974, p. 59) Seja como for. ndo podemos esquecer que 0 Di ita 0 poder estatal, NZo devernos confundi to Tributario. O tributo ex: ros dos quais necess to Tributirio existe inalidade do tributo para supriro Estado ‘Sempre existiu ¢ fot arreca- como ainda hoje ocorre em. butério existe para limtar o poder do Estado de enar e de arecader Lamitaglo que se faz extremamente necessaria porque o govemo, que nlo se confunde com o Estado, quer sempre mais recursos e nfo tem o menor respeito pelos direitos do contibuinte PREFACIO A30*EDICAO. u io podemos derxar de reconhiecer que existe urna enorme que é di fe € 0 que a final prevalece em sua relagdo com o Estado. O poder yenso, € 0 governante sempre cencontra formas de contomar os limites juridicos. E certo que temos, en- cartada em nossa Constituicdo Federal, entre os direios e gerantas funda ‘a promessa solene de que a ici nfo excluira da apreciaeao do Poder Em outras palavras, temos @ garantia dda jurisdi¢ae como forma de protecdo Sinchez Serrano, membro do corpo de letrados do Tribunal Constitu- cional da Espanta, afirma que o lettor nao encontrar em sua obra receitui- que sempre Contessa, Tratado de Derecho F- Pons, 1997, p. 20). 0 Estado ¢ assegurar 0 maior nento jurdico. Por isto mesmo as portantesauteridades do Pais, ao tomarem posse de seus cargos pro- jam o solene “juro cumpre fazer cumpnr a Constieugto © as Lets do ,potém, ainda ¢ enorme @ di nossa Const- (glo ca realidade que vivernos. Talvez por isto mesmo Klaus Tipke tenha afirmado que “Brasil se cuenta entre aquellos paises cuya realidad difiere Contribuyentes, wad. de Pedro Hi Marcial Pons, 2002, p. 59) ‘A nosso ver contribuem para que persista essa distincia, no que con ne aos direitos fundamentais do conttibuinte a visdo equivocada de muttos, que imaginam defender o Estado quando propiciam a este a arrecadagao de tributes indevidos ou, de qualquer forma, legitmam suas praticas arbitrarias, Quem tem vivéncia em questées tributérias com certeza percebe que _multos juizes talvez exageram nessa equivocada forma de defesa do Estado, « por isto nao consigam ser imparciais quando julgam essas quests. Essa ¢ uma visio equivocada. Os beneficios que dela resultam para © Estado, em termos de arrecadago, com certeza so menores do que os sqaperopeypewoBny mam sqnpropeuseo8my Duy ‘oaraaepy oureg 20 oongr 90 8p oxasaNay op 01 “ezAIRUOI 7 ‘aria} ons 9p welins aquomemuans onb septagp 9p Hot sossou op opeisodsipv soutonunuoa 9 “oupmngeL 1p sagdipo seatssaans sp opeien wa anb woo opepIND hv 8 ORpIE ESSOU "704 Bunn STEW SOUSEHSTIO {£002 9 oxquioznp op 6] 2p "Zp! MpUBLIE e nap oxy enb OBSEpATE HOO TEL apa og8imnsuo3 ep V-9r! “Ue op opweren 35 He 221000 ow “faassoutt Ss0se9 S199 td no “Jap o4NU $3294 Sp OBSN}OS ap 2 yoamxoUt emndsiC “pjuswjdloo 1] 9p Basosa1 wongnsut nb steuoronaisuoo sonmsodsip SOP lum epea ap aoueoje op opdemutjap & eindsip wo eDdjoo siod “onipuint or jaueuapio ou ebuemBasut axes8 wines — rqvotto{duion 19] p wpEaLesad nvowetoromanstioa wHayeKs ap operes ea sanel) ap apuadap “3az1p 972A — ‘opnenioo op apuadap sewauiaydusoo 12} ep woujoadse apoprwaps & yen & opunies asa 2 ‘ope| onino 20g “opbnpod ens tio oprjope oyvaunypaddd o 2 Zznpoad se anb ov810 op eraupaduiog v sages @ tua vowyoodse apepriuapt weyue8 seanoausu sotoadso sv sepoy“wUEON “ouourynBor 0 “t} & “opbinynsUeD Y ‘oprawoo ofed wayoadso apepliuep! tens pqs vaneuuow oroodsa euunyuay,“opnanuos nas o EanieusoU sroRds9 a oydiaawe ¥ o1ovamaa ‘win 9p sopeaxynuapr oqoutsjo OWED IBOPE UH oISISUOD 959) UESIP 0904 nbs Q “Batjeuniou sioadso ess e ypeAlasar s1uDtUTPUOIoRINSHOD ap wren opuenb je owoo wzua}seres 2s ayuoutos seyuoutoyduso 19} © yen ® opundas soy up expo younquly, owasdng ojed opSea0e v Wicd adjo3 ‘ehuein8as © ayuawsenisuas opuepesiap tr aquoweunip sagdezaye ap apepryvenb suuous eyed 9 eiouarogap eho “esor0W! “1q9p opsIpstNt wun se ‘ous p sean sayin sojduns 9p wes { euzpts op seusou sesinyp se panajo op>ypSUnt ENN Wag was ‘iaZIp sye somopog ‘SiBUOTS sueur » 9 ~ svapuadaput sazyn sod epeysaid ogeipetint eum &sa24p aj24 — ‘panaya opdy © “apep19n BN, “SouauepuTy sopHIOS WODOES- -Ipsunt ¢ o11p 0 swooaut essod 2s anb tied “ourInqus], cylazic| op opmsa oop jap 0 2800aut wad & eyjea anb tos opuaze} "seuEINgin samnsenb 5p soufaq}se19 sozINf Sop RUOTRU "uIsz0d “apy 9p IBsody ‘opdsoutou epefosap @ woo oarinooxg 9pog op ajay ojad opeionife pros aquay Sau9qtt $0 woo ednooasd 98 ogu anb zinf wn ‘iazip Jonb — yeroxedunt zinf win an was -tiod zanjey,‘seueingia seoisenb op zopesjnt op ajuow wu viougnyun edzox9 ‘onqe) "exopeg yeunguyy ourarcng op ajuswyeiosdsa a ‘saiousdns steunqun sop sosquiout ap sofies sop omaunaoid ap euuoy & ‘opel onno 104 Sopeiuoasop ops sorsoduu so anbiod sopeucyesse 101 80 (6°61 “A 6665 soupyes snas ap anuoy e 50 2 ‘Sojo1 o¥s anbuod “ weg J] 08 epyayeud -s8 9 $0)01 $0 seuade ‘opeynsey (~~) “o) ur up 2 vioug{ota vp opodureo 0 2 “woueIndas 9 apepluip ou-1euorsiodoid ‘eusAap onb“owenan 09g, ng op ‘souing ap sau A © Nowe ood “wisse g “aj2 ENUOD ABA OS 19] anb ap BPI wos ou weus seupmgre seonpid se ‘wloxod “onuowZyxUy g-d “6661 “2sua104 ‘omou oY & 2 sazopeBcuos So wod erougio}or v ood op owtdse © wera] 2 ouptosuoo ejanbe wsoayoue steasy sapepuo;e sorope[si8aj sop sosnge so,, wonb vied ‘omaajug wxeusodar os anb v yeasts i9upigsuoa wp aiauioaap “syuinqunuo> op je8>] ogsape en ap sayueN|AsaL ontyingnus oumuia 3a Osuna a SUMARIO Apresentacda (desta 31# edigao) Se ee Apresentacao (da 18 edigdo} ee Preflicio desta 30% edi¢0 non 9 PRIMEIRA PARTE ~ CONCEITOS FUNDAMENTAIS Capitulo 1 © Estado e o Poder de Tributar L 2» 2 2 3 vn 3 4 de competéncia distibuscdo de recta. vee 3M 5 suridicos da tributarso von 36 37 0 a “a 5.5. ~ Copacidade conttibutva. nc ecuenenon a 5.6. ~ Vedagio do confsco, 7 . . 46 5.7 = Liberdade de trifego nit 48 5:8 — Garantas do contribute wibutagao exeaiscal o 46, Tributagio e solidanedade soci 6.1 ~ Solidartedade social como principio consttucional 50 62 50 63 St 6a 32 65 32 Capitulo I — O Direito Tributério Concert, denominagbes e finaidade. et eH 2. Natureza, posigéo e autonomia 3 3 ‘Tributano, Direto Finance ¢ Cn ds Fina vane 4. Teibuto: conceso e especies... oe OL 5. Classfieago dos tributos. : B 6 . 74 | 7. Tributo oculto ou distargado 7.1 ~ Nateona geral do Di 18 72. — No Direta Brasileiro, 8 sal” swonee optefojotoy sod onpuesueT ~ CZ 18 ‘opteiejoap od owouesuey ~ TEC 981 coiayo ap owauresuey — TE gg] conser ‘wuawndue] ap SapepHBPAW ~ ET. sei 7 -oquateate} ow SD9IppINF SOUR — ZT zi “ante orbtBo7 wea ng ‘onmesueT = 1% zt ‘ouryng.A Gupe3> op opSiMIN=LOD “Z ost enn ‘99003 “T OMTFINGELL OHPZAD— A ONIGED sap onsunooyuoosop oad spoputgsuodss gp opine — oC see pays “ eueingin apepioede ~ £9 + apepatiepiios ep Sona} ~ 79 wopso ap orsysua — 19 “-apepaneplos — sargjnoned seobueatiog — 1-9 ‘onssed onaIns 9 cooroqn@ onBINg *S iaugpiour ap omomauesi — Fp seatsspi¥ar 2 seatssaxBand seionbyiy ~ FC staapues 2 sexy seonbyy — er wnyusorad 2 eaytoodse sewonbyy ~ CEP 7 ‘ioupuoduut 2 onaDu09 T'¢y - oF al snensnne gyn ap 3684 — TP iho 7 seajanu no ouew onadsy — 1p open on] op sowouiaja no sorsedsy “F eapingan org op eisuprsisqnsuy = 1'¢ “s1euotaiptoe S9s!pLNtSOID03ON ~ 9'E ~ pstanue [e108 CUUON — SE ----yopeia8 ore © apmunsuan RIRpISUOD aS opUEND) ~ FE : ‘iouppIoul ap asapdiy 2 10peD8 OWI — EE ‘eossane apbedugo vp pest omy ~ 7'¢ jedloutd opeugo epsopeas ows — VE ope93 OW senso BARE RZDIBIEN, ~ sotoadse 9 01120403) puNNQUL onsediagg — AL omdeD a oniynns ~-opbmaxdien va sootpnt soitound 50 opseaide 9 opserss0) operant 9p say00 eutiuag opbeaudiony ery oRdeaudoay “ eorupiog9 ogee] epontig on 2p Sous» Sonaues ‘somasa anand ets 09 sexnsuoudesadi0g pseu 3p SOI : : ‘opie pope “ + ogbedou 9 operas cuen@y opbupsto7 wp ondeaonuy 9 oxdeyaadsoyuy — rT o1mde apepoun ~odwo) ou ausinqun opbesBy wp wIauDEIA obedse ou euzinain opSeysifo ep viouaSin sina gpentd 9 BIDuDBIA HIE NHL oFdEISII7 wp oFSuondY 2 e1ouRBIA — [J oINNEED, se = ‘saneatayt09 SPUN“ ee Pai a opens 6 ae $ 06 + 8 ~ € eo ‘i * aguautojdtuo> ro] 9 eUEUIpI0 12) -T 8 ‘opbest¥a] 912] “1 BLYNGUL oRdmIs!sa7 ~ J omyde > oniyLaants ouInuG Ia SIPUTD SVAUON ~ ILY¥d VANDOTS 08 woes eanwod opbues 2 opbeziyeasy ap jesadse auidoy ~ Hg 6 Feupramnsuen ound ou stern sou — ey aL ~ ruouos 9 stead SSmtioy — 78 8 vo soinndse @ 0720009 = 1° supingun eusreus we jeoads9 owiday “g BL oan “= guuisis 08 9PBpAURAUOD — TFL u -sroqawpuny soxaup 9 oupIEaIN eHIEIS — TFL ‘>peplieuorsmansuosul — pL uw ‘ouosjnduioa osn ap sodtnias ap oxseisaidenvoy ~ CEL 9 ~ gress soyjodouow sou ofnidaigos — Zee ou w8i01n0 wp soleR — VEL ‘omay}smug oyauig 04 soyna0 no Sopesuepip soinqin ap soyduiaxy — CL onivingnu ousTwa 3a ound 3 3 24 ~ Revisto do 25 ~ Depo Suspensto do 3. = Moratora, 32. ~ Deposito 32:1 = Ato voluntina © $60 €f108 wrenrmencyrennenanninae 198 32.2 — Suspenséo da exigbilidade do credito tribut 323 idade do dever de pagar a pa 324 i 325 nsignagao em pagamento 326 327 Decadéncia epresenes0 LLevantamento ou conve Deposito« execu Onde € 35 — Medida Extingdo doc 41 Pagameato 42. — Pagamento 43. — Compensacto. 44 — Transaggo Remissio. ‘Consignagio em pagamento. ve Decisto administra. Decisio yudiral aco er pagamento... 30 do crédito tribuano iain ingbes entre isengSo, nfo mncidéncia e umvnidade, 4.8 — Conversio de deposito em reads 6.1 = Presungio de fraude 62. — Concurso de preferéncias... 63. — Créditos extraconcursas. SUMARIO 644 = Inventano e arrolamento. LiguidagSes de pessoas jurdieas... 63 ~ Exigencia de quitacdes. {64 — Indisponibilidade de bens e direitos Capitulo VI -Administragao Tributaria 1. Fiscalizagio. LL ~ Sigito comercial. 12 = Dever de informare sgito profissonal 5 = Bxoesso de exaga.. lidade pessoal do agente pibico 3.6 — Precatonios e compensapio TERCEIRA PARTE - SISTEMA TRIBUTARIO NACIONAL L 2. Awibuigso de competineta tibutira 3, Lamtagdes da competéncia tributéra... 3.11 ~ Imunidades dos partidos polit des de edueagio ou de a ie periodico. . 4 Comput nc i ds Boas nips 32 — Compa 53. — Competéneia 6. Competéneiae tributos vinculados. Sot - 259 260 261 268 369 29 280 280 281 282 poor 203 202 295 298 299 eae we” od Ise ose ose ae ue ‘opsng ~ TZ vo “eroumndusey ~ 12 SHIT sotazs ap sogseysard 23 seuopensau ap opdenano Fs. “--- quranur ap oss0u ou soSeaysu — § ‘omoqpa ap aseq ~ 7 seionbyly = 9 ~sopoto® oye} 2 yeorominsuon ogy — € a cogsuny — 7 “vetougteduiog — sogduop 2 sesumsay aigos owsodiny °) sqenpoysg soysoduy ~ AT sqninquioa sv adtos ap apa Bow y ~ £6 set eoupadaoo ep spMU] ~ 76 we oxeld — 16 enpisau erougtadwoo ep sowsoduyy 6 ynpess opssaudng — ¢°g “owusuoury ~ +8 “= urngunue) — £3 “sont 2 oa a ose Sxopes cies ~ 78 aduoy — 18 soupupioanss soisodul] “g seuno} sapues8 argos owsodul] g9ds9 sogbesepisuo) ~ $9 oem QQuauIeaIe] = 9 gue ~ 9°9 ‘omaigo ap asta ~ 59 segbetodo aigos 2 omnias 2 o1guse> oniynins. ore ue OE ove se veo se we ove FE Bee Be oct ze fee ree oce vce ee” ote ace te tee ote oze see” sce we eee Ie Ite ore ue ue * ote o1E rie orm seonbIy = sopeied ord - ¢y opsng = Te Sopeeetnsrpa cnpoid egos oda “y sreoadsa sagSes9pisuo>) ~ 7 owaueane] — 1e * ayumgunue) ~ SE owaunpuny — SE ‘openiqie aan] = £5 v= pplunnsaid alone] — Z'S'¢ Revoir] - 1S'¢ ‘ojnoigo ap ase ce seionbily — $°¢ sopoaf ore — £6 ‘opsung ~ TE ‘ougedwe> = 1°¢ ozone yan p snuanod 9 yp 2ios sod ~rsuoroadso sogdesopisuon) — 9° ‘ommuesuey] — LT ‘owsung = CZ ‘raupadwoy — 1Z opdeuodys ap exsodwy] “7 steroadse sonterapisto ~ 81 wn cowauuesie] — syesppag soysod “os gpepiatssaifoud ap seuMiog — °C ~onissaifoid oxsoduy, soysoduyy — 11 onivinani oLFsua ga osuNd ow 23 24 25 26 27 28 29 210 2a 22 213 (CURSO DE DIREITO TRIBLTARIO. Fato perador 23.1 ~ Fato gerad 23.2 = Operagdes 233 - 234 - de servigos. mnados.a consut Base ee eilculo... Fornecimento de mercadorias com prestacoes de se-vieos. dade ce energiaeléiica, 2.133~ Ouro como ative finances, posto sobre a propriedade de veiculos autornotores 3. — Competéncia, 32. = Funct. 33 - ae 35. — Contribute 36 — Cangamento Capitulo V - Impostos Municipais lmposto sobre propnesde pre eos a eles 34 387 388 391 392 393 393 396 397 398 400 401 401 402 402 404 SUMARIO 3. Imposto sobre servigas de qualquer natureza = Competéncia. 32. ~ Funcéo. 33. — Fato gerador.. 34 ~ Aliquoias 35. — Base de céleuto. 36 — Contribute 3.7 ~ Lencamento.. Capitulo VI ~ Contribuigdes Sociais 1. Coneesta e natureza juriiea, Furg0 on aaa Espeaies, 3.1 — Contsibuigdes 6e intervengio no dominio econdmico. 3.2 ~ Conteibuigdes oe interesse de categoriasprofissionas o 3.3. — Contribuigdes de seguridade social 34 — Contribuigdes soceis geass. Competénci Contibuntes| iquotas e bases de cielo angarnent. ‘Consideragdes es CContibuigso de tuminagzo pablica 3. Capitulo VII ~Taxas (. Conceite de taxa 2. Fato gerador. = Poder de polica 22. = Servigo piblico .. 3. Base de 4. Competéacia para institutt ¢ cobra axas... 5. Distinedo entre taxa e prego pablico z Capitulo VIM - Contribuigio de Methoria 1 2 4 meses i 5. Requisite para cobranga 6 Langamento rn 7 8 8, Distingzo entre contrbuigda de melhor © x8. Desvalorzagio do imavel decorate de obra publica >. Razbes para ano institu .. B 422 43 43 aT 427 409 a1 a2 433 434 434 436 437 439 440 40 442 484 435 487 448 443 450 452 433 434 458 460 460 462 468 466 464 466 466 sss res es Bes Bes oes ws vis eis us ~ wegnfio aarp myfssongng uring] ep opdemuLnu 2 engin wap e109 seu “1 ‘pepunui 9 o7ngun ap oFSnpau no ogssaidns ap OWUD “ZI "DATENSTUNUpe Wa wp owuDWMEXS ost “TT 7 pepHigiuod ep oBSnIOXg “OT ‘penbape opdnjog ed 2 sreossad sandues, yqesuodso ep opisonb y = see - FEE - eee - cee wapoaaid ~ VE qppm opsendasdy ~ cf cufruog opseiaidion] — TTE seusd seasod so ~ 17S _BBNGIA apo BEES SMD ~ TE onivnns yaorsy ~ cL sqjndod ody — TL SpEpIANRIED EP S9OBY “L 905 sogde se anv PIuBII — 9 50g suon ap rHoTEap ORY ~ £9 wos ~ nRSWOOU! ap TIBEP OLY — T'9 205 anmsueo 2p 1020090 - 1'9 psuo> 9p 2]an1u09 9p s99Sy “9 ‘owisudng ov ogteuejary — 1's -rergugsisas OBS — 9° ‘ebueanies ap OpepUEWY S's yggpur op opsnadox ap oRSY — FS oquourded wo opS0u8s009 2p OY ~ FS “-euowseisap ogby ~ 72'S s ’ ap : ‘owouitooquon 2p ossan01g — ¢ oar : osseooud ap svedsg -¢ Sapa eee e ee z Lr 9RP sr” ‘onbueery osino=y “1 ee -~ sozeid sop wie 9 stutupe sossso0d Sonn “¢ 4 “ove gyRSUCD Yb vag ap owauejone Q - se ayy - FE ‘esotouanoa opt 2mm Y ~ £1 sagnj sons 9 owoumpaoosd QZ: stoi saggesopiswoy — 0 Op eiougSix9 2 oFdeuALAIAC ouengy oLzpInquIL oaNEASTURMPY oss22024 oP sapd0N —] o7M}dED, STUVINIWATEWOD SOGNLSA— ALUVd KLIVIO oniyinanis onrswia aa osuno ca Primeira parte CONCEITOS FUNDAMENTAIS M0 Direuo Tributars, 9 sWa8 ‘io1go ered opeplalie aajonuasap 2 souizoueuy sosmoar ap wstoard Sontiafgo snas sebuvoje weg “extzoueuNy apeprange aajoauasap 2p9 anb yoAo8 aut a “imope e ean os anb opmsg 2p opddaouod e zfs anb sanbyeng “optun ep sop ura semnqun op z9pod op ogSexju29u00 ‘29 equeurey ‘oup}UN Opes uin 39s e soUEyoA “aqueueanead ‘on aL0s ap ‘outgpepsan useseayjdun anb sepuata ap orafqo opuss war gg6t 5 soBA wa osue anb opsocy‘TenUaD oWIDAED ojad ip enb oysod “eperquaoe a1ueyseg opeay eye wpuTe 50 sopesg sop viouspuodop » naquio ‘owss}fopay ov ouins onieoryTIBIS ossed lun 9$-nap BgGI 2p ogsinmsUO B MOD “OLPUIU! Opus OUIOD |ISeIG 0 3ez. ~uoige1e0 e wepio Je 9p 195805 “S361 9p OeSIMINSUO ep soqUE ‘SELEINGIN ope 0 anb zip ose onauiud on sEtCUgine sapepiun wo “opezaxUsasep No “Spepion estan stn wo “opeaentea ouzancS too 9¢-setoseide spod ope -2y os sexquoy sod “osc ops wasasot ened ap steu nb ON ‘oupinqu, crac op opniss 0 wso.mu soxuanb ap wp sesdnsaid os opou vlna “opens 0 NoasaH SpmpsstooU TSA su00 wae empuoo ap seifo se sae} ered a9 eae “Seon ¢f Spopeosaw ' =popyeae) YVINANAL Td YACOM O F OAKIST O pepndeg 20 (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO. aplicar tas recursos. Isto no significa que no possa atuar no campo econd- ido no setor privado di widade. De qualquer forma, pelo menos em tado ndo prescinde de recursos financeiros que arrecada do setor privado, no cexercicio de sua soberania, vvigora 2 regra da liberdade de iniciatwva na ordem econdm= ‘econémica ¢ entregue & inictatva privada. A no ser nos ca ‘econémica s6 € permitido ao Estado quando necessino aos imperativos da conforme do, de onde o Estado obtem 0 recursos financeiros de que necesita, Diz-se que 0 Estado exercita apenas attvidade financetra, como tal entendido 0 conjunto de atos cagdo dos mewos de pagamento de que necessita para atngir as seus fins. A tributagao €, se mento de que se tem iio poderia o Estado ‘a ndo ser que monopolizasse toda a atividade a. O tributo é inegavelmente a grande ¢ talvez tinica arma contra a ago da economia, Com a tendéncia revelada pelas nagdes comunistas do leste europeu ada economia de mercado, o tributo ganha ainda na medida em que se constata a ineficiéncia da econo- sombra de di E importante, porém, to de desestimular a ii se tome pesada 20 pon ent, isto vem diante Por outro lado, o Estado ¢ perdulfno, Gasta muito, ¢ 0 fazé-lo priv !a uns poucos, em detrimento da matonia, pois no investe nos servigos us dos quais ests carece, tats como educaedo, seguranca e salide. Assim, mesmo sem qualquer comparacZo com a carga tributaria de ‘outros paises, ¢ possivel afirmar-se que a nossa ¢ exageradamente elevada, posto que o Estado praticamente nada nos oferece em termos de servigos 08. O servico de seguranea piblica, por exemplo, é hoje de enorme 1o mesmo tem se elevado muito © gasto com a denom nga privada, que evidentemente ndo supre a auséncia do ser vigo pliblico, até porque @ principal deficiéncia deste situa-se no sistema (ESTADO EO PODER DE TRIBUTAR FY que cada dia vem se tomando mais imsuficiente, q ‘Além de bastante elevada nossa carga tributiriaé crescente. A cada dia se eleva um tributo ou se cria um tributo novo € a arrecadagao, assim, tem sucessivos recordes. Nao obstante nio fa dinheiro para obras impor- Asestradas, especialmente no Nordeste estio sem a necessaria manu- cdesteuidas. O sistema penitencidrio superiotado. As unt into cresce a olhos vistos o sistema de Parece que os recursos arrecadacdos sfo utilizados ‘apenas para 0 pagamento de juros, ou escorrem pelo ralo da corrupezo. A proposite da corrupeli, temos observado que no servigo piblico im- plantou-se a pratica de contratar mio-de-obra ‘ercetrizacla, em ver de reali- zat concursos pliblicos. Tudo que no seja. im pode serentregue a terceiros, isto ¢, a ndo-funcionar 08. E isto € uma porta escancarada para a cormupedo. Tanto os prop de-obra ensejam préticas de corrupeto de difeil ou impossivel controle ‘Ao lado da terceinzacio esta um outro grande responsavel pelo cres- cxmento das despesas pilicas. que implica o correspondente crescimento da carga tributina: € a propaganda goveramental. Quando se question qualquer redugio de gastos, a primeira questio que se coloca ea de saber se eles so necessirios, undo, Resolvida essa questo afirmativamente — vale dizer, depors que se chega & conclusio de que um gasto ¢ necessdrio ~ é que se coloca a questio das prioridades. Quais sio os gastos mats necessiris? (Qual a proridade? E quando se chega & conctusto de que o gasto e desne- cessiio a questi estéresolvida. Deve ser evitado. No caso dos gastos com propaganda, com certeza, nem sera ultra- passada a primeira questio, pots tats gastos sfo, na verdade, wntetramente desnecessérios. Na empresa privada a propaganda ¢ necessamva para iela, Dai a divulgaedo msistente das qualidades de muitos produtos e ia do mercado. A disputa do cliente, porque este gera a receite, sem a qual a empresa ndo pode sobreviver. Os orgios do Estado nio precisam fazer propaganda. Seus servigas, embora geralmente sejam ‘de mi qualidade, nfo sio suficientes para atender aqueles que os procuram. Nentuma ena preadra de serge polices press aa clientes les j existem, e mut porque a capacidade de atendimento ¢ geralmente insu € apenas aquela destinada a pei idade administrative ea defesa de seus “omneuno ‘eumaists op eiogoystx0 ogu 2 “S0KIIOU Sep optnil op 3 ‘oHa:Iq oad epeBior “no optingune aqooa1 uranb etoupiadutoa way -onsitc| 3p wigpt © alzaqye _wroupradoo, exayjed © Bf 0 xo 9 "ses SOP pu OP fos “apejuoa wsezyeas eied OF juuoU BLID;SIS Op swuoWIAIZaptIadapAT a ‘endo no Was “wa: 295 otaut anb sod sped y,eupingan siougradusoo,, opssaidxo w woo apunytion as Ogu Feng -in ap z9pod,, ogssaxdxa P oURINgL O\taNiC| Op EUORY_ EP OFx=IU09 ON, nyougroduos a 19p0d yeso sapod oudosd op apepruny3o} ‘eioug!g op odureo ou seus “euydiosip eIsop ‘owssaur no “osu. aisop sou puodwon 9s op ‘oqueyanua ‘oyoadse as ‘sop opnyso Q “opseu uioas anb seorpynfseaas se sepor op ovdes0quyo Ut rsar ap oto ‘oungin op oxdinansur Bu waytostuao ‘soqueruasaudas snos 10d ‘sonptaiput so anb ap 195 opered upuzyjesouo8 sreu vipp! y “opoisy oudoxd lop stope as anb opSdoauion v auioyuoa avingu ap sapod o e-Po1yisty “opdEIngEN ap opSejar eu waquumy “axduas ‘sasaidseise ap py ‘opeysg op oxddeauoo wud oid @ stenre Seip Sou apisaid anb ‘epepzoay] ap wigpr Wy “SeastaeOINe S2s9) ‘se sopydeijood 198 wenap oUsaw eyst od 2 “opod ap ogbejas Ouro eueINg “a opdeja) & ac-myUupe JaApOzed 9 Ogu Bf ‘OIUEIANIUD “stENIE SeIP SON. antouniad anb sta *e3 loustronne op esajap ura “aquauuzaput“erougdyonut & 9 owteuut22qu0> i sosjej ap otode o wOD ureyuoo epure sezen seyinU AND 1 8 Sepezqiato sopepruntiog seu amb ny “BUIPINGLE] OBSENSHINUPY 2p sepepuoine ap seueniqae seoneid seu ‘SeIp sossOU wo oyuasaud RISO ‘9 epure sazon sp “oquatuz!jaju‘ounds> wo840 wsso 3 “oWwezIOd “oupIABD “so op opSojay Bul? “oprauah © aiqos sopasveA op oRSIsoduat & foy tuafiio eng “opeisy op emesagos ® vfs owwouteptny nes 0 e1ogu “BOP! nf opsejat 3 “elas anb opipusraud way sunSye otto9 sped ap oper Syd “ans 9 opu opoyngu ap opdojau e anb reasasqo 2 “wiaiod “ojuenoduy] sp pjooied pun no “ereisa pnuesaqos ep orsadse wn onb 9 sve epee 2) spod o “o1ngi3 soo anb ap sosinoas SO WtotIO} ‘uy sonpiarpar so anb aBtxe opeisy 0 wltsiagos ens 9p O121039x0 ON, sotradns sooyuooas opu anb sopod un oiioo ‘stenpA sopewuon se sotsadns apeiuoa © oLu09 erui9gos & as-zzLN}2EIED “oUgTHNEY ‘nas ou wanjuooua 2s anb sonprarput So Sopot 2eur2A08 ap Jopod o wer OH fe ‘WVLNSRHLSA wIGOd 03 OaVISI O ‘ound on “sag5eu sesmno se wos sagsejar sens to opdeu v eyuaserdar JBuoroeuroqar OuP\d ON “buBsaqos apepnua 2 Opes 0 'aqus a5 OWE somgna op sopod QZ “oupmuoa opnuss tra opuenye 121 weuapod opow axno ap anb seSio) seumnsye oxdensosoid ‘ens ap obj # 1290109 9p sazediea sas wa sesuod sowonop ‘owt wie sosolapod sop Seplissat SP WMSIOr “[aAtssod Op epIpau vu “ond sexBas sapajaqeisa a4aq]"Banafgo anum|seq 328 2Aap To] “ous Os 30g TEEISS Sopod op olsioioxa ou wemuoaua 2 onl sososspod sop steossad sossazaqit sop opdezijat up vasnq Bu 1a] JE}NG ap opniuas ou souvA SoyUNUED se) -tiode vied seyuosd sasoiSrpoad sajuous opunstxaaiduios oy 0x09 wfog “eprnuuiod apuprongnd g ‘zaznj nap ogdeindod w anb 0 opuer> une ‘apoparaos ead no ogpe asap vy an osany oy wun ‘ied pusejouoo seuade opdeSinp v ag opmbm a ors on of :epuodiadoud 9 “ourenop 0 sopte owes wa anb opassed ou operas ore efjayp waesuaus ag ‘openaip ow op soine bu 9 offre ou apisex oBSuuisip wssou zepnte ap zadvo ougiu win] “opbejndod @ imuauo w 9 zoNp= spossad Sep auou eu stznpoxd ex ‘nb erougnbasuon v exes yenb seges exiodw ogNy“or8} 0 oayjqnd wusoy seuade popiougnd y ‘epedymup Jos & iste e exedasd mronb ap wotuoea apy ‘uInyuoU BURSSAcaU Ze} 25 OU OLUSOLE OYS! Jog “epeB|naIp waBusuOLU ep 2p apopissarausop w 2 3 1019-699 apa ‘pupey “soispouay ned ooypuanp oupuorDoICy "SDN ‘zopoa]) ojuanumyados ov29 wiojope anb ered seus “O5ins2s tin TO 94 tun waldwoa anb ered auawetessaasu og ‘2Biup as stenb se seossed sep ‘own ou sing sp oisodoud 0 woo ois s9zey uu 10d wor epteSedoud v ‘op -¥8natpo¥ej 0 opiatyuoo reo seuade wy sod wo apeproyqnd e cnuenbusy apt atgadsp essa anb s8z1p soutapod “opeproyiqnd 28 © 3 apopioijgnd anb oplaes oniyineras oumua 3a. osun> we ™ (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO Geralmente, quem tem competéneta tem também poder, mas nem sem- pre ¢ assim. Se fosse, ndo existiram rupluras na order juridica, Um presi dente da Repiiblica nao seria deposto. Uma autoridade nio ser lades. Talvez possamos dizer que 0 “poder det licamente o Estado, com a elaboragdo de sua Consit- ‘uigio, 0 Poder Tributério, como o Poder Politico em geral 8, emse tratando de confederagdes ou federactes, dividido entre as diversos © instrumento de atribuigao de competéacia ¢ a Constituigao Federal, pois, come se disse. a atribuieza de competénciatributaria faz parte da pro= pia organizacao juridica do Estado, Evidentemente so is pessoas juridicas de Direito Piblico, dotadas de poder ( 0, pode ser atribuida com- peténeia tributaria, posta que tal competéncia somente pode ser exercida através da lt. Merece referéneta, ainda, a capacidade texto entendida a cepacidade para ser swe Tal capacidade pode ser atribuida pela le A capacidade tributara nfo se confunde com a competéneta. A com peténcia tributana € atribuide pela Constitucio a um enle estate! dotado vo. E exercida mediante a edigao de te. Jé a capacidade buida pela Constituielo, ou por uma como tal neste com Wo da relacio de tributacdo. Em principio a com, va € a capacidade 1 tina, ¢ indelegavel, Pode, todavia, ser delegada por uma pessoa Juridica de Direito Piblico a outra, no que conceme a capacidade tributania ou ca- pacidade para ser sweito ativo da obrigacdo tributaria, que compreende as Funcdes de arrecadar au fiscalizartributos ESTADO E0 PODER DE TRIBUTAR 38 Pela atribwigéo de comperéncia divide-se © proprio poder de instituir ibutos. Entregam-se a Unido, aos Estados, ao Distrito Federal ¢ las do prépno poder de tributar: Os arts, 153 a 156 n da atribuigio de competéncia tributarta & © a0s Municipios, de grande importancia porque -o, mas tem o wnconveniente izacio das desigualdades jos. Ao Estado pobre, em iqueza significativa, tem a virtude de descentralizar 0 poder pol tar como instrumento para a mi ceo territonio no e produzida, 20 produto da ‘Tendo & Unido sido reservada parcela maior da compet 0 Estados-membros € 0s Municipios, todavia, pi arrecadacio de diversas umpostos federais. Dessa di ‘A técnica de distribuigdo de recestas, porém, tem o inconveniente de manter 08 Estados e os Municipios na dependéncia do governa federal, a unar essa dependéncia, sugerimos & Assembléia Wvamnente a ad- rar a distribuigio das recettas tributénas, a saber: um Conselho de Representantes dos Estadas, que administrana o Fundo de Participagio dos Estados, e 0 Conselho de Representantes dos Municipios. que administraria (o Fundo de Participagdo dos Municipios. (© Conselho de Representantes dos Estados seria composto de todos os govemadores dos Estados ¢ do Distrito Federal. O Conselho de Represen- ‘antes dos Municipios seria composto de prefeitos, um por cada Estado um indicado pelo governador do Distrito Federal. Em cada Estado 0s prefeitos de todos os Muntcipios escolheriam seu tepresentante no Conselho. Cada Conselho elegeria entre os seus membros utn presidente. Esses Conselhos seriam competentes para o estabelectmento das nor- {0 dos fundos & que se refere o art. 159, inciso do, ¢ para deslinde de qualquer pendéncia surgida na aplicago destas, Cada um deles teria a sua secretana executiva, competente pata todas as providéncias admunistrativas necessaries & conse- cugdo dos objetivos do oreo, -soniotne sor seuade sayuounsed wrese seayessas si 2 “seajessat se woo aquaweUnf epeynUsOy eyLIA wax w FOLSIUE oBdiny ‘{q2at "9S HRD) onqun winugiae anb ap equa w os-uia} apopyyofay np ordroutd oag apopyoseT 1S sent 19} 9p opoypo w sEnUpe nb oursaU 9 9 awuINgHUOD 0 eNUOD .quiioo op s0a8j v erado as aM os *jer98 Wo, eULIOU $e HOD 9021003 OOD “oATHEONEY OnGIP 258 -apepyeuotoran, -suoout ap opberejaap e saroUsqY SOUP O9UID SOME Sov aquoUeANE|aS 10} -as ajonbep satopeujeqen Sop SoupyES ep eo} B axgos oxdnginuoD Bene ‘opuzinajea ‘aiuapuodsao9 ebuaIaJIp # 223900 SSNJ © napusyaid “vpooUBe ‘0138 op ordnpaid e 21908 epenajeo ORsINgL LOD eUIP SSO} EABLIMUIETED ‘nb oanisodsip op apepryeuor LS o}ad epesrjoaq “siemisnp “uto1Se sesoadia sep etougpraasd ap ozdmquntoa ep osvo ou SSN O Napa, -aid owoo ‘ogpepia o BnUuod soatponas Soxtazo r2znpord apod opt “oldwaXe sod ‘eugynqe fo} =p epepryeuoramtisuoout ap opsexejoap e an 9 anssy ‘oppupio o pues opeeg ojad epeonut 498 apod oBN ‘opeysg 0 v21U0 OLpepIO OP oF tgjaoxa aod 3 ‘soorpianf sordiauud saqrepoduut sreu so eBaqye anb “i -audns #9 ‘olnyque 0 enuoo wsajap ap cqusuMasur tun 2 op ossorexd suo an ‘op sosnge so t apopi2qy ep 0 2 028i op opbopes ep “oxunqusia apaprzod polay op sord 19 03g “SolueOdN! Stew Soe SOUAL OF pant Se 50 Sopo} z sumnuio9 sopesapistoe 22s wiapod ‘apeptjesioatun ens 9p Pi luo ‘anb sajanbe sownseysep sordiouud sases anyuaq “aar as sienb sojad soldiouid op eioupistxa & esoplanpur OuIDD as-war vepod ap ayuatusayduais inf opsejay wun opdeInguN ap CESE}a1 ¥ “2 OMLOD “Opus ssopezianciat #801 ap vuidoad vargnaise 2p soperop 1108 sore ep ousnuD ojed aquowsseycuts ps wiapod opu sordiax anbiod ‘ous ue ‘BVANENLL 3a ¥EG0s OT OAvISS O fol spueiB 9p sepzop seuuoU se waquie) 1eUIsep ered ‘exagyed e sousezyqnn ‘ustssy “apepryeiauaé ep oupiu ou upeaseq 8 sowrejopy "BUNTON Up wansnAse up op ye199 euoa}, eu epeope soxnut Jod svidiounsd 9 suiBa4 anuD oF SOWRZIINN ORY OpSomguy Dp sooypLUNt soidiouLAd 50 SoULIEpTYS® OW opSomgus vp sompunt soxdsound sq. * ‘epenorouaus vf ‘ersodosd wssou auugjuoo ‘sarmeqtasaidan] 2p soyjesto3 sontioadsou sojad “euop0 ouaA0H op siougrapiaynn was sopeypied woLies anb ‘soxdiorunyy sop opSedioneg 2p opung op 2 sopaisg sop opSedtanred ap opting op TeUoIoeN OsNosay. oP sejuoa seu Soxtpaio $0 “ogiuo “eLe] sopaqaoa1 coweg C“sordioiumyy soe > sopnisd S08 “OBIUN P SopEUNSEp So10[eA 50 ‘aIwapuodsaxi09 cyuouMOP OU ‘eunoipul aquinguiuos o ‘oysodur aonbyenb ap owoureed 0 sazey OW ‘ouroAof ap wiajso e1yno U9 eu 9p etougigyioqu » was ‘Faneuoane 196 aA9p SeLIpINg4N seytaDar sep eylILEG ©: ‘muinginuos/oasty ogbejar eu sone so siznpan eepod a eorugUOD opeplA pp oyuadwasap o eren004 JouoIseU aULONIZO} 0 opoy to DUO}! P <2] opde|siBay y ‘sies9p9j 49s wonep sorsoduut so sopoy,“seuBINglN sest2o=t sep eujgued pp opbeynuuuojes & woo susupsIoadso 2 ‘oUPINgiN LUIDISIS Op opbejntuugjoa B wos zedua[P apod as anb owwaUeoSigyI9dy “OBSeIOpOY ep ousueodiajzade ¢ “asap opauivosiayrode 0 s29snq ap SOW] “WLAISIS OP opdsojstp wun 9 yes9paq owDAoD oF ojunt soidiorunya » Sopeysy ezed -uouy sosmmoaa ap opSngo wu sasopeuss 2 sopaindap sop opseme y “yesopay ouaaod ov oyun sordionmpy 2 sopersg eed soqion sindosuoo op © 9 anb ‘oquewodu ojnur viop/sta9 saimuowe}zed sop Puorew e anb opsuny woo exvqeoe anbiod epesncaa 103 eisodoxd essou t enb norouapyjuoo aut opeindag, wn siodap odwny umnyy “ovsnjaxo w seoynsnt @ wacyed worun mas “epayIBasap oj SeAUPULY 2 OVLAUILDIO) 9p OBSSHOD HU SEL ‘SONG ap ogssiuoaqng gjad sosnejde woo epiyjoae 104 ogisens essoN, ‘ppewopunge ayusunrouiaisod toy ‘seita0my Sep opdinguisicy # opSedronseg “somaury ap opssiuroaqng Bjad uprujooe oyuoud ‘9p 10} anb ‘osysefns jo] “OpSIMINSUOD Up GE “UE OP soULI soU"soidiotUNYy sop a sopmysg sov sepeunsap sej2axed sep Jojén 0 ajuapuodsaxios owwawno0p fou eusaipur gf uingiauos o “]g] 0 2 Epuas ap oySodutt 0 324]0001 OY yeRuao sapog uoaU sy op srowapuodop xi 0 15) 9p BUBXIOp extop 9p oniy.nani outa 3G 0s oe 38 ‘CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO. Realmente, ¢ induvidoso que, se somente a lei pode eriar, somente a 1 no ser nas hipoteses ressalvadas pela propria Consti- fa dessas hipoteses, que o tributo pode ser aumentado por 14 inferior modifique o que em et fo1 1a da vontade do povo, por seus repre- 108 patiamentos, entende-se que o ser (0 consentido, O povo consente que o Estado invada seu patrimé- nio para dele retirar 0s meios indispensaveis a satisfagio das necessidades coletwvas. Mas nio ¢ so isto. Mesmo no sendo a let, em certos casos, uma expressio desse consentimento popular, presta-se o principio da legalidade para garanuir a seguranca nas relagoes do particular (co Estado (fisco), as quais devern ser eo obrigacional acim compreender 0 ade & importante ter pre- cado das palavras dizer que 35 ¢ vida a buto por er nada significa se ndo se sabe o que é le, © 0 que No Capitulo fda Segunda Parte deste Curso, trataremos do fa matorimporéneia nfo apenss para o adeaudo entend- concerto de le ‘mento do principio da legalidade, mas para toda a Ciéneta do Diretto, Exa- ‘uinemos, agora, © que se deve entender por da legalidade Salvo as 19 content mcipio provistas, que examinaremos mais adiante (Segun m 3), criar uto @ estabelecer todos os elementos de que se necesita para saber qual é a situagio de fato {que faz nascer 0 dever de pagar esse tributo, qual & o seu valor, quem deve pagar. quando € a quem deve ser pago. Assim, a let insttuidora do tributo (b) a definicao da base de izado para o estabelecimento j0s 0s seus aspectos. Deve estabelecer tudo quanto seja necessario 4 ia da relagao obrigactonal tributaria, Deve prever, portanto, a hipo- tese de incidéncia eo conseqie nto. A deserteo do fato temipo- eda correspondente prestagao, com todos os seus elementos essenciais, inda a sancdo, para o caso de nlo prestaqao. Em face do principio da legalidade, o prazo para o recolhimento do tributo ¢, a nosso ver, um desses elementos essencisis, especialmente quan- (0 ESTADO E 0 PODER DE TRIBUTAR 3» do se trata de tibutos sujetto 2 langamento por pagamento ¢ antecrpado pelo contribuinte. Nestes, 22 ocarricdo 0 fato tal, pogu {do prazo para o pagament ixar esse prazo, podendo exigir o tributo imediatamente apés a ‘ocorréneia do respective fato gerador. E certo que © Cédigo Tributario Nacional alberga norma expressa se- sgundo a qual, quando a legislagaa 1a nfo fixar 0 tempo do paga- mento, 0 vencimento do credito oco dias depois da data em que se fa 0 swjetto passivo notificado do langamento, € 0 uso, nesse dispo- smologagdo, em que 0 andamento legal te ando mats atentamente 0 art. 160 do Cédigo Tributirio Nacio- nal, concluimas que tal norma refere-se apenas aos casos de tributo objeto de langamento de ofieio ou por declaragdo. E que a solucdo indicada na smesma para 0 caso de nfo fixar alegslagao o vencimento do crédito tribu- eparta-se 4notifiago do lancamento. & evidente, pois, que tal norma respeito a0 prazo para pagamento de tibuto apurado pelo pro eto passivo, vale dizer, nao diz respeito a0s casos de tributo su) {angamento por homotogacdo. Realmente, em relagéo aos tributos cuyo pagamento & antecipado, por injciativa do contribunte, admtir-se que 0 prazo para essa antecipacdo sey fixado em norma infralegal ¢ denxar nas mos de autoridade administrativa o poder de estabelecer prazos néo razodvess,excessivamentecurtas, € com ssto impor encargo sigail ~ 0 que nfo se compadece com o proprio pine © Supremo Tribunal Federal, todavia, jé manifestou seu entendimento no sentido da constitucionalidade de let que atribut 20 Ministro da Fazenda competéncia para fxar prazo para recolhimento de tributo, por entender que tal materia ndo esta no campo da reserva legal (RE 140,669-PE, rel. Min. Ilmar Galvao,j. 212.1998, nformativo STF 134), Regisre-se que a decisao for adotada por mataria de votos,sendo em sentido oposto o entendimento dos Mins. Marco Aucélio, Sepilveda Pertence ¢ Carlos Velloso. Seye como for, se a lt fixou um prazo, este nfo pode ser alterado por norma infralegal No Bi Poderes do ‘como, em geral, nos paises que consagram a divisao dos 0 mais importante ibutagdo, Por isto mesmo, tedricos ses com o objetivo de amesqui- ‘opt yenue erougpiowt ap soingin sosino v WuowANEIEY zoUdTUE O1>I9%9x9 ‘op &1p oumjp ow epeorgnd opis opuay oUIssu! OxtS>uRULy OIDIOI—XD OP eID ‘oniatid ou s08ta to sens wssad smysodust sassa eraumne anb 19] ew anb muniod ogheoxa msg “| “OU 9¢] “UE) LAT OP OTMo}RD ap 9509 ¥ 9 (IT “SUE ‘SGI 32) VAdT OP ojno]¥9 9p aseq ¥ aywoUTEAL (M201 *ES1 Be) ezat -nyeu zonbyenb op soyuaaord 2 epuss aiqos oxsoduut ov voryde as opu “gc| ue Cop JH ost0U! Op ,9,, BU Bp ‘SPIP (6 ap BaUgpadaiUe op BIoUEBIKa Y ‘2b 04 efod 95] "Be op I] 9sI0N" ou eprznponut*,9,, Bau ¥D'SeIP ‘06 Sop viougpa0qyae ap piougtrxa ep “eiaepor“uredzoso ogu anb *T0QZ/EE 2 ed yeuo}onnsto> ory ou sopueE 9, WUE OSU ek § LLL & jguoos o1ulwop ou opSuaasaqut ap osinqusiu0d ep 2 SINT OP Smonbe ap somouNe 50.4, ouype “TTY Ostous “Qg] HR op OFSETUNN| F UOTaUGNS-os ORM WqUIE] ‘9 $°S61 22) Seip 06 2p 2pepHOUATIE wp ‘ogberruny % wisyoulgns as opU [8190s apepLnBes op sagdinginu0. Sy ‘eppotiqnd ap siodop sop 06 10814 wa emu os “1 ep sop ostap seuade anb epure ‘uauine © eus9} sanbpenb ap no eiougpiout 2p sonodiy eaou 21g anb eorptant waar v “elas no ‘SoIp 0g op BroURDEA v O1toh {q] 9m *pE1 “we) wurayx9 exON ‘ap oseo otf no srougunln Bu sopet soLuIpIOEIIx2 soysOdINN SOP (¢ sopezijeuoroet no sieuoiaen sompoid ap ioumg o vied ‘ogseodxa eg} “ue) sontaBuenso soynposd ap opSeodunt -aiqos soysodust sor (1-91 'gp] ae) eroupurast fens no eusenxa exon ap ‘voljqnd apepiueyea ap saiueuosap ‘seLeUproT) xa sesadsop v zapuaye v sopeunisap souosynduio> soumsazdiwa soe 2p94 OBSITINSUOD BP “sozip a[ea ‘9pepuoUatue ep o1 sway de 28 0f “uw ojad vpefiegye ozden ‘juin OuB op [Lge Ula JOBIA wo BrENUD 9519] ‘sso seu ‘apeptsounnze ep oxdjound o oprpuate wise oxquozap ep wtp us| ou epeatsgnd 21a 8 as anb 2221p Janb ops opSvongnd ens ap stodsp Sp 05 ofa ay 2 mp aa van oo 2] sp 06 2P owe HP waNEE wo ep orchomad op siougBnxa & eprpbars Iso o1qulaZ2P w WvunanuL ga wador Oa oavISIO 2p vip ownyy 0 are epeoyignd 2 orngun o euaume no B19 anb taj as" ‘Se1p 06 @P 188] wloupDEA ep wrougEiXa # wo apuRJLoD 96 ORL apopr wo vp viouaBix2 v ‘oyuoraug sayuE SuIP Og SOUSLH Ofad upeat|gnd 39s ax=p foyuSume no noLI9 0 anb 13] ¥ “oNeUeL ap gl ap ansed e opraap vf2s oMnqusT oenb erg “apuptiowaqun op aidioutad oF etougipago e wiseq opu vf ‘ees no ‘souotue ols!o10x9 op wtp ounyjn 0 pie epeorignd efes 1a] w onb wiseq ou ef 02 -~1ouef op g| 2p amsed w opeigoo vfos oingin o onb ered ‘owreyod ‘ei08y ‘ebuesqoo ep ostsouEUI O1o1oH0x9 08 19 op pepnouione ap viougixo ep czmnfaid utos‘so2mp 1onb —, -sip 0 opeaiesqo ‘nomwauime no niransur so anb 19] upeongnd opis fey anb ‘mp Eep BP SeIP Qg SOPLIODap ap soRE SOINgEN ap eSUEIqOD e OPLEPDA “OST "He op [I] OstauT ox ,9,, wauNJe eNoyWaDS=I8°E0Z Z1'61 2P "Zh VAY ‘ajuoummaup wefas 2y) anb og2imqsuo: ep seiBou sudwnosap “apepyane ens ‘ura ‘apod ogu owsew ost 10g “eIs9 OFN “oRSIMANSUOD & FOU -2qy efajso euEngisy openstinupy v onb sozsp sob opt ‘ouptotpne z9poq op visugadusoo wp 2 onb ‘stay sep apap youorangnsvoout ap opsefaje ap opseroaide » ofasua pp vu OFS Dy 18 0 wnsse a ‘opeisg op satapod ap ordesedas 1 toa etouptlosuos we voted wie oysod 108 op ey opepHeZa] up ordiouud (Q “orratig ap oateroWag] opeisy op opdnuysuOD & eied inqUoD vpeu LHe ‘rst a “oale|si82"] J9pod Op apepiane wu opuLiaysonut oBseyse “waraZU 0 2g ‘SeUEINgL Sia} Sep apepljeuoronynsuodUH ap sogseToye worDoude OyOUET|NT 9p seanenstumupe sopepiiome se anb opuapuciard “apepiyeoj xp apouwooos "no opoutwousp op Seat So xes0UB“eotIane EpUITe,| ep OUR}OR~ O eMUDD ‘squingunquos op esayap “einvpor “Sowonap OBN purnaysuo> sno so sewioi0 wed sseuuigy ‘arduios "easng Jopog Q “otusifenpiatpul op jeavzedasut oBye owloD ‘ypeD0|00 “apepryea] ¥ 20daiqos as euanap jeIDOg Opes opeLIMOUOP OU ‘nb @ owapott off ouio> apepoumpHos & w2o}09 anb e seyso anug “o}-2qu onivinani ouaia 3a osuna or u 2 (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO. abrangidos por esta excega0, como & 0 caso do ITR, a lei deve ser publicada ppelo menos 90 dias antes do principio da prineipio da irretroatividade da let, que ¢ principio geral de Direitoe vigora, tambem no Direito Tributério, em cujo ambito mereceu expressa tamanha a sua importéncia para preservacdo da se~ _guranga jutidica, quer dizer que a lei deve ser anterior ao fato que qualifica idicamente. Em Di 0, quer dizer que a lei deve ser anterior o tributo e cobrado (CF, art. 15% ‘Tambem nao se ha de confundir o principio da idace, segundo o qual a cobranca de tributos depende de autorizago idade os representantes do povo, anvalmente, examimam a proposta oreamentaria do govern e, em face das deSpeSis,autortzam a cobrarga dos tribuios mdispenseveis ao respective atendimento, Nio basta haver sido 0 trbuto msttuido porte. E preciso que, anualmene,tenham os represea- Como se v8, 05 pri ao se confundem. O principio da anterioridade quer dizer buto pode ser cobrado sem que a et que o institu, ou aumentou, tena sido publicada antes do inicio do exereicto da cobranca. Um imposto mstituido em Jet publicada em 1999, somente a parr de 2000 pode ser cobrado, Mas podera ser cobrado tambem nos anos seguintes, indefinidamente.O principio a anualidade ¢ diferente porque segundo ele, além da let de ergo ou a- mento do imposto, hé necessidade de previsio da col atualmente no dade, referindo-se a ipemo Tribunal Federal tem feito, em alguns julgados, referéneia 20 principio da enualidad, quando, na verdade, eportando-se est 20 prineipto da anteroridade, Aliés, 0 Supremo, ainda na vigéneta da Constitiglo de 1946, a anuali- (ESTADO EO PODER DE TRIBUTAR “ Alguns sustentaram a prevaléncia do principio da anu em face dda obrigatoniedade de previsdo orgamentaria de todas as receitas, por for- ga do art. 62 da Constituico Federal de 1967, com redagéo que Ihe deu a Emenda n. 1, de 1969 Ha, ainda, os que, mesmo em face da Constituipao Federal de sustentam que o pnncipio da anualidade dos tibutos, embora no expl ‘mente inscrito na Constituicdo, permanece pt ibutano nacional, porquan 1¢#0 constitucional ao poder de ‘garantia fundamental do contribuinte, necessariamente decorre da cdo de 1988, consubstanciem 0 principio ds anualidade, como garant jbuinte, As normas pertinentes 60 orgamento dizem respeito a gestio -geral da isonoma yuridica, ou principio pelo: ‘Apresenta-se aqui como garantia de tratamento uniforme, pela entidade tante, de quantos se encontrem em condigdes iguats. Como manilesta- ¢Go desse principio temos, em nossa Constituicdo, a regra da uniformidade Nao fere o principio da igual - 680, 0 imposio progressivo. Realmente, aquele que tem maior capacidade contributiva deve pagar imposto maior, pots 86 assim estara sendo igual mnte tributado. A igualdade consiste, no caso, na proporcionalidade da tmeidéncia & capaciaade contributiva, em fungdo da utilidade marginal da naqueza, dda igualdade, numa visio formalista¢ dirigido apenas 20 pode significar apenas o cariter hipotético da norma, a di er que, realizada a hipotese normativa, a consequéncia deve ser igual ilquer distingo decorrente de quem seja a pessoa envolvida, Assim, se & a estabelece que quem for proprietirio de imovel deve pagar mposto, ‘0 imposto ¢ devido, seja qual for o proprietario do imovel, em cada caso. As dificuldades no pertinente a0 (0 da isonomia surgem quan- do se coloca a questio de saber se o legisiador pode estabelecer hipsteses ‘apaau0a anb 1a] 8 “aweinquiuea op wannqnucs apepisedeo ap Jopeo!pur wn ‘ayvaureuessaaau efas ogu 1opeio® org ofna xsodust ap opmeyen as Wy ‘oudgouusd pe ‘og no “aay Inga, op ogstiast apaatig anb taj 8 “earmupuog9 apeploedeo ep ordiound o "aqwatE, Seannginuoo apepioedee wp ordiouud 0 ayuowessoxdxo oped Jsv0 ¥ OpUAARY “9S 19qUs WD DySISUOD BpeDT|OP ONSEN ‘seunmnain saorsenb se sepetoaide ops aquoueteuIpro srenb seu sagde sop Janbjenb te owos “TeIapay opdinynsuo; aiuaBln ep EOI "WE ou sepeorpur seossad sep ewn sod “jerapag yeunguy outaxdng 0 ayuesed wprAous oid "eautp ozbe sod one a}oxUo9 ap o79Ig0 398 apod waningunuea apeproed jad “eromparasqou! e wpqure “jeuoronausuo ‘onyn0 sanbjenb sp waugasasqour ® w09 oent0oe OWOD Te pe j9azOze 2 OF nb o “seizgutpio sia} sup jantt © wied opdmraKsuo} Ep [eATU op opysanb to udioutsd o exteqas opdvjaudiayut vsso ‘seragjed senno wg “Broewardns wns ® yuowrestoqut eye ogsuaauduioa jar anbiod eaunquaiuco apepraedea ep ordio uid 08 wioweipago 2s-aiSixa janrssod 9 ogu opuenb 2 9 opuenb zaajosou red ‘oanb aS-sepusqus jaawozes 9 oy ‘90 uioa opeivaua as aAap anb evo} ‘eared sou saorsanb septuayar sep epunias v oywenb 3 ‘umn ap wren as ot “opeigoo oNqL 0 498 ap Bus, Wanb ap ajanbep eanmnguuoo apeproedeD ap ‘pp 9182 ‘sexe sou99 ap opSuast e eournsnf anb oxdroutsd asso 9 ‘spiyy “OOTY ssto3 eu opeantsod aquouressoudxo efayso s2yso v opSuja! wa seusde 2309 -iua "soysodust soe seuade opu 9 [exa8 wo somgun soe oyiadsax zp “wommmou -o92 speptoedea no “zannnquuos epepioedeo ep oxdoutad 0.398 ossouy sapased apodl opssaudo uss siod (09 jenb sages m9 aissti09 ‘onuautaja nas 0 swoIpur 8 ys— OuIOD “soisodun Soe seuade a5-219}05 009 apepiaedta up oidjourid o squaurevexa stet no “eanngnuod apepioed 20 ep oidiounad 96 sages ta aysisuo9 eu somvensodu aiuausyea) waresed sou sienb sep senp ‘sogysanb sewndje opeyioans U2} 0) nqunuoa op seatinguone sapeptante se 2 soItawpUoL SO “Ot -pununed o ta} vp souuia sou a stonptatput 80 1 “sontrafgo sosso v opepianajo mgyuon ered ayiouyyeioadsa “etre NgLn OF \uiupe open] ‘aiuingynuoD op earmiguode apepioudeo @ opunid9s sope pea of308 9 yeossad 19je209 030) Sorsodt so “oa'ssod anb sudas, 's} § “cp} “ue nes 0 soojaqnise aquouinssaidxa opunias “uissy “eanngystoa sr ‘uVLNGRIL 3a waaod OF OGVAST O apapiondes vp ordiouud 0 “9p61 ap opdimansuor wu encsiasuos aquatos -sardixa an uno e manajaqeiso1 gg61 =p feI9paq oBSaNSLOD, yao apeprovdey 6s 29s apod anb oy 100 wjad opruyap Ingen vrouprdwos ap sepeop sopeprua se jenb ou ‘opySu ouBNG! eUIIsis wun SoUIAY,“epIngLn? 105 24] anb oaTSodust opod 2p wjsaxed ep a1 sou ayoduion as oweinqia ppeprue speo anb e eBuqo viougraduoo ep ‘ordioutad 0 ‘opipiaip ‘oseo 0 opus 2 “opejumjap oqwauvarpuint onnisodust sopod 0 9 puupingriy niougraduoa @ an somaqes Bf “ep! -raustoo 103 oq} anb eusreus ey By omeingya opepiiua v yenb of ‘ounqua epeo ap vroupraduoy p's “opeuruexa pies ayueipe anb "eanyngiyue> apepiovdeo ep ordiouud o 9 oaneiado a auengjas stews “sagduast ap onsodoud y “oysuast up eonsnfun 9p no “eSysnt ap oxisanb oun op -uos preuiuuy opny 9% jeuuou auaweind exrused ep orzea 0 1oysuaaid ‘vanuost euniou ejad soprpuarard suy sop opbe: -24 p aajonua anbuod [[oytp 9 opsanb y “eiusoUOst pp ordiouud 0 “opU no “280 op2uast ap eau v as 1oges nia eura}goud ey "BLFANG| a ‘pod *esod no aruodsa 08 ‘peutuuorep wieyuas soreplpues so ‘op sapdury se ejsia wo es-opuay ‘Jantsneyd 0: sipuayoeg welds sovepipuvo so and trad osanouo win ura “WISsY “ tain ay anap au woeisap 28. sodoud a1s0-y rUDSIp 559 sip aqwatuesoasoy “UnsSe ‘svossod sv anus soquaysixa steunyeu sopeprenSisop sep Pui aid aysisuoo Jojueurepury joded nag -vurUAsosip aiduias to] v apEPION ONY sezyqyn ajuawepiyea apod anb auusstp 2p ouu9 o yenb 9° oniyinanir ouswia 3q osu 46 ‘CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO ssengio certamente ndo seréinconstituctonal, posto que no Fere o principio em estudo, Em se tratando, porém, de umposto sobre o patriménio, ou sobre a renda, co contribuinte ¢ precisamente aquele que se revela possuidor de rnqueza, ou de renda, ai nos parece que 8 1engao fesao dispositivo constitu ional que alberga o principio em referéncia. E certo que nossa Consttuigdo contem regras no sentido de que o de- senvolvimento econdmico e social deve ser estrulado (art. 170), @espect- ficamente no sentido de que a let poders, em relagio a empresa de pequeno rs, e que tenham sua sede e admunstra- (0 favorecido (at. 170. 1X). ‘Nao nos parece, todavia, sejam tats disposigdes capazes de valida re- {gra sentiva de imposto de renda, a nfo ser que se trate de stuagdes em que a isengio realiza 0 principio da capacicade contributtva, como acontece com a concedia as microemipresas, ou aquelas que em geral so pertinentes a0 considerado i. Tsengao de imposto de renda a empresa indus- tal, a pretexto de mcrementar © desenvolvims , sem qualquer considerag2o ao montante do lucro auferdo, consitui flagrant violagdo do principio da capacidade contrbutiva, especialmente se concedida por prazo ‘muito longo, como acontece com certas empresas no Nordeste, favorecidas com isengio ou reducio do imposto de renda ha cerca dé vine e cinco anos. 3.6 Vedagio do confisca ‘A Constituicdo Federal estabelece que é vedado & Unio, aos Estados, a0 Disinto Federale aos Muntrpios uiilizartibuto com efewo de confisco. Nao obstante seja problematico o entendimento do que seya um tibuto com festo de confisco, certo ¢ que o dispositivo constitucional pode ser invacada sempre que o contribuinte entender que 0 tributo, no caso, he esta confis- cando os bens. Cabe ao Judiciéro dizer quando um tributo é confiscatério. A regra constitueional, no minimo, deu a0 Judicidne-mals um-instrumento de con- ttole da voracidade fiscal do Governo, cwa utilidade certamente fica a de- ender da provocagdo dos interessados ¢ da independéncia e coragem dos magistrados, especialmente dos que integram o Supremo Tribunal Federal Jano regime constituconal anterior alguns tibutanisias sustentavarn ser madmissivel 0 tributo confiscat6rio, posto que isto implicaria negar 0 diretto de propriedade, constitucionalmente garantido. O carater confiscaténo do tributo ha de ser avatiado em funcio do rem face da carga tributarta resultante dos tibutos em (0 ESTADO EO PODER DE TRIBUTAR ” ‘A vedagio do confisco é atunente a0 tributo, Nao 4 penatidade pecu- jira, vale dizer, & multa, O regime juridico do tributo néo se aplica a multa, multa sfo essenc i, € no daquele No plano estritamente juridico, ou plano da Ciéneia do Direito, em a multa distingue-se do tributo porque em sua tupotese de upétese de incidéncia do tn a multa € necessariamente saga sentido incidéncta to ¢ sempre algo tuma sango de ato rio, no const lidade a produgdo de recetta piblica,e sim deses comportamento que configura sua hipotese de incidéncia, e por isto mesmo ‘nus supor- tavel, um encargo que 0 contribuinte pode pagar sem sectificio do desfrute normal dos bens da vida. Por sto mesmo € que nao pode ser confisestono. Jia multe, para alcangar sua finalidade, deve representar um Gnus signiti- ccativamente pesado, de sorte a que as condutas que ensejam sua col smente desestimuladas. Por isto mesmo pode ser confiscatoria, {festagies em sentido c constitucional que veda-¢ se também as mulas, vedando a cominagSo de mu adevida véna, pensamos que & Corte Mator nd fo feliz a ado dimento. As mullas, como as sangGes em geral, sto instrumentos d a desestimular condutas tas pesadas para que o contribuinte no queara corer o isco de ser apaniado no descuraprimento de suas obngacaes, E certo que o Supremo Tribunal Federal evolutu quanto a fundaimenta- «#0 adotada no deferimento da cautelar,passando a consierar que a multa em tela contrari 0 principio da razoabilidade. Mesmo assim, afitmou que 2 vedaglo ao trbuto com efeito de confisco é uma limitagao ao poder de twibutar que se estence, também, as multas decorrentes de obrigagbes tibu- . ainda que no tenham clas natureza de tibuto (ADE n. 5S51-1-RJ, J. 24.10.2002, com ementa publicada no D/U-I 14.2.2003).. ‘A conclusio & qual chegou o Suprema é correta. © fundamento,toda- ‘ie, deve ser outro. A rigor, a vedagio a0 tributo com eferto confscatonio -saudxo efayso opt yeosyenxe oysodun ap seonbyje viuaune enb oiassoq wn op opseanou e anb nnmupe vf ‘ermepor “ezapag yeunquy, owaxdng Q “soanyenstutuupe sove sop opSeatjout ap apepyssanou ep 02 apeptorjgnd ep o ‘aquouossaidso 195 ‘aap oysoduut op ovbex2y72 ‘7st 10g “Teuotodea “xo ooipuinf surio3 assa eoynsnif anb opepyjeuy & Yoseo epeo wis ‘aquouyeas lula onnnoexg sepog op soye 40d sopessaooid sojou sagdexayje sv 28 10985 op opisenb e vtouguodun Jorew ep 9 ‘sapeplyeuy sepeursnsmap 109 Sop 198 wessad songrejnfas soysodunt so anb eed awaursayduss epnteupe 2 stew -oronnsuoa soidiouud sasso © opsuysau © owto ‘sopermeasap no sopeztanty “ius ajuouisoyduns webs “syumnanuoa op senuese ops nb “BLIPINCLA 19} pepliotianae ep 9 apap|je2a] up soidiouud so an sunupe anap 3s OPN “OES jeioadsa afrxe aqumgunuos op senuee sup OYE o opxaIt09 2580 ‘seuioousuy sagderado axgos @ opbeyodxo ap ‘oz -euodun ap soisodust so sopeno sas wopod stenb so annua yeosyenxa opbuny fp Soptiop no “soLoyejndiar soup soysodunt soe ayuourewa}d wedt|de as OpU sordiouud sosso anb 9 o}s1 20g “apepuouoIue ep 2 apepleBay ep sordiound sor aquoiujetoadse ‘opseingin ep steuoraransuos sordiouud sov erougipaqo ‘so ep cluastooep anb wioulap v utos sopesoiye 18s wasapod ap opinuas ou ‘an wiazip jeosyeanxe opduny woo soynqen sop O85 up Souosuojap so “USsy “euRSseDaU opdUDKOTU x ziznpoxd uressod ides woo sopefaueus 19s UDxDp ‘saoSentts SEAL WHO 2 “POH ‘By opesy op opduansaqu v ered sojuounsaT OOD “9 OYS! siyenxa ogbuny woo sopezyisn ops soysodum sunlje anb 23090) pod lop sosnge $0-e1iuoo appepto 0 s985j0xd wred wioistxa sordiouiid sity anb sout __-puuge opSog.a op sooypunt soidrowud Sop opnysa © sowsetoTut OY posyfosre3 ops sto9 op somuDsvD §°¢ ‘otigped op véuesqoa v.padan wind oBayen op apepsaqtt up ordioutad o se90au 95 9p apupijiqissod e epeiseye no1sau ‘om ap vorpumnfezamnqeu e way ofSgpad 0 anb epuaqua as anb owsaus ‘umssy sand 39pog ojad sppearosuoo sata ap osn ojad orepad ap educa -o9 v epeayessar auaiessasdya z1s9‘onuejanue“oRdmaNsUOD wSSOU Uy ‘seq ajanbeu yenpeysosaqur opseingin & eprnupe 2 ogU “ryst‘09 sou anb OF “wane aye -o1sodo opnuas wa asses] assausuo> o anb souew e‘srenpeh -sozoitn sagbaiado ta o3soduut sonbjenb op eSeigoo B[aarssnupeut 195 NOt 2 “oeysenb v optctoeide “enb “soplun sopeysg Sop vwaxding 2205 ep ous oop 8 urezeai}gnd sreuso! so opuenb *Z66) ny mia souearisg 6 u¥INGRIL-JO wadod 0 4 OavIsI 0 sopersg sous 90 au opSesuadisos ap ereure> wun anb ow0a 2s-opueu ‘opesdiuos op ojjormop op opeysg oP aywapuodsa1109 20784 0 ‘eumyiparo a o¥sodut vise1909 ‘opRIsa oso wo Opet|SIuLop sopEsEAIOD B epuan euin 223 or “ayeorawoo o renb ou ewaysis wn opIansut 2380} nap ~noyaud “aatsoa> von vss0 rao Bred “ON OP H098C 2p OPEIST O odun asso 121900 oF “iopapuan aitietD1—wl09 o opeis -iusop 9 sopeudusoa o 2s ‘seuopeaiaw sop odaid ov opeul ‘soperdutoo op opesqos 9 ‘xo? s2j0s 0 ‘sepuaa aiqos 0150. fwop nos Way apuo opzisa oF Soisodu sesied axop oBpEpIo o anb Ie ‘98-oplionlg "BssOu ep ayUoIQ}IP Wwaq 2 ‘SOPH sopersy sou ‘opSenNIS Y “seuopeaiow op svBaue J029) ‘9p oatiafgo © woo sesaiduia seugn wen1Gins oyst wod 2 ‘sopersg sonno We ‘Soploajaqesa soqueroieuuioo ap ‘suojo|29 od seidusoo wrezayaid soupy “oper 89] ono 3p soquumt92/aquIs9 UID so ‘unas now) as onb vaiseao vorgad ewin ye 2s-noajonuesap oursou O1 ypserodo wun wip sprout apod oynqun wunyuou anb as- ‘earnesapay oidrounid 0 apuo “oyoN op vouaury ep SopIuN sopErsy SON ‘owuaueanife nos ered ous owoa no ‘omqun 0 seed op 2249p op qqusurioseu 0 eipd yersuasso owtoD epeUiOr as ‘apopyONP av 3 jeuotonansuoout omngiay wn seus0; apod onb erounsunaito “0Si 370 Op “A ostaut ON “Jeuo!omHnSuosuT seuIO} wopod 2 anb seiougIsUND ra “2pppzoa Bu “auyaq seuady “opeprunus oun equate (© wzyjoar punto} wy109 ap 2 axi020p 9p sepod ov opseaumy essa snuLsa}tN HO JenpESs: owoy ap ogstsodsut 9a efes erougprout op asarodiy efna we omngin ap oxdIMNSU! ea ‘aqiord yp anb © + augos soysodu ap eSueiqoa w apaduui ou wiles vss -todunt q “sod svossod ap oBafe ‘SeSIOAIp S@ BP9A BGI BP [BAPE OFSIUNISUOD EP ‘A OSIOUI “OS "EO 1009 ON“ OBafon ap aporiearT 6 uapuodsaiios ousaut ov opSues t 2 oY: opnuas i “opsaodoad ain soxey axap anb ap Pi udo v anus ‘0 -yp anb ou “apepyyeuoroiodoid ap jeuotonmsu0> oF DHUENQIOX® ‘soy 9p opdvuruioD v opadust anb O -seuEINgEA sexu Se apua}s> 25 OBL oniyinerss onsaia 3a osuno Ca 0 (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO «2 nele proprio, bastando que conste do processo adm 20. Nao nos parece correo esse entendimento, pots, nio tendo sido publicada a motivago, poderd esta ser alterada posteriormente segundo a conveniéncia da Administragéo, 0 que dificulta ou impede 0 con- trole dos abusos do poder de tributr, em prejuizo dos dirextos fundamentais do contribuinte. Wvo interno que 6. Tributagéo e solidariedade social E um principio de nos- igdo Federal de 1988, tivo segundo 0 qual constituem ob- soctedade live, (art. 3 in. 1. Coloca-se, ento, a questo de saber se esse [prncipio deve ser entendido de modo que implique restrigBes @ outros prin Ciptos constitucionais destinados a garantir 0 contribuinte contra o arbitrio 1o—entte eles 0 principio da legalidade. Ha quem sustente que o prin idaredade ¢ hoje—e continuara ‘ principio da legalidade mos anos. No nos parece, porém, que seja exatamente smporténcia da solidariedade, mas ela deve ser praticada -0. Embora 0 tributo tambem possa ser ins verdade, ¢ deve ocorrer essencialmente atraves do gasto piblico. Por outro lado, no podemos admitir que se considere o principio da legalidade algo do passado, ue possa ser de algum modo substtuido pelo principio da solidartedade. ‘A tese que coloca o principio da solidaniedade como fundamen remamente sedutora € pengosa, E sedutora 4 solidariedade como algo modemno ¢ a legalidade como nquado ¢ inseparivel do individualism. E perrgosa porque tende 4 destruir as mais importantes conquistas da Humanidade no controle do exercicio do Poder estata 62. Solidartedade e legalidade © principio da sotidariedade constitu: fandamento para a atuagio do Estado, que ha de promovera solidariedade social. E, para tanto, pode mes- ‘mo utilizar @ tributacdo como mecanusmo pare a redistribuigdo de renda. (ESTADO E 0 PODER DE TRIBUTAR 3h ‘Tudo isto, porem, ha de ser ferto sem desconsideraeao alguma pelo principio da legalidade, ate porque um no se contrapde ao outro principto, E exatamente porque devemos construtr uma sociedade yusta que ad- mitimos @ atuacio do Estado promovendo a redi so de rend nossa Constituiedo preconiza tambem uma sociedad livre ~ €, ass se pode prescindir da legalidade, Nao se pode esquecer que esta € uma con- quista da eivilizacdo contra do Estado. E nfo se pode, de modo algum, amesquinhar essa conquista a pretexto de colocar em pratica a soli= daniedade, que pode e deve ser pasta em prética dentro dos padrées da li. Na relacdo de tributacdo temos um forte, que € 0 Estado, e um fraco, {que € 0 contribuinte, e no podlemos esquecer que “nas relacdes entre o forte {20 fraco a liberdade escraviza e soa lei liberta”. Legalidade e solidarwedade sto prineipios que se completam ne di fa de controlar o Poder, em 10 da liberdade, nfo se devendo admit que a invacacao do principio da solidariedade possa ser util para violagao da tet A invocasdo do principio da solidantedade pelos governantes, por seus teorteos ou advogados em questoes tribulénias pode ser ~ e geralmente & = mero pretexto para a ampliago dos limites impostos pelo legalidade. A tese que coloca a solidariedade como algo capaz dep obranca de tributos sem apoto na let, amparada na capacidade contribut ¢ tese tipica do Nazismo. Nao obstante apresentada como tese moderna, ela, na verdade, apenas ressuscita 0 autontarismo. ho ‘camhos ditados pelo principio da legalidade. Os principios cor ‘em geral so limtagées ao Poder. No que diz respeato a tributagao os princi- .g0es a0 poder de tributar. Assim, tanto quanto principio da capacidade contributwva deve ser te a0 arbitrio dos governantes. Nao como um pretexto visto como um para sua ampliagdo, Por isto & que, mesmo quando instituido ou aumentado por fet, ndo se deve edmitera cobranca do tributo se nfo ha capacidade contributiva. Saber ‘quando isto acontece & outra questo ~ de deslinde dificil, é certo, mas Impossivel, De todo modo, admitindo-se que esta ausente & capacidade ra do tributo ha de ser considera ‘saugod stews sop sopepissangu Se opmyasgos aystA wo OpuDY ‘ib syueyoduur 9 ‘oangun op v jorouny essod [21908 apepar od ov sajuowano8 sojad sopeueue ut uepary owoo 2pep: reus jadsop o viougnbayy auous wo9 sap audios asenb “on sa8 eis e1o0s apepatsepHos © a optor oongnd orsul 0 seziqoas anap ‘soyngin so wiod epeoasze and ‘op opuoasip ‘anb 9 opis “oaijqnd ose op oueyd sod “198 249) apepalsEpHjos ap e19P! ¥ “epepileBa] ep ordroutsd 0 4920) -eaaid anap eisot 2 “aiuingiueo 0 2 opaysg o amua upyzijenpratpur ose|a2 eam audiuios 9 eiueyngEn eolpuunt ousejat w seul YoRdeIngun vp oWvaxtEpLrY fouios aquasoid mse aAap yeioos epepenepyOs ap wigpr E end Cue gL fs wvinarit aq wadod 0. oavis4 0 ‘sopezijenplAtpu ogs soatssed soyafhs so opdeingun ap voipianf ozbejar eu ‘anbsod apepatoos w eueynqun ogdeyar ep oissed ontofns © nb souomIp OBN, “opepatoos v tayo onb sonpatput so ourssed oytafns owoo > opeisg o ‘onne onafns owoa way eupInqin varplanf opdejau e “apepson UN oIpLMK OFd bjor euiseus nssop onissed oxlafns 0 vias wonb ap opanugop eu yoaxeredastn ‘pepinayyp 2p ayerp soueuroy “eupINqUN oZSeya1 ep OANTe oW!afAs 0 9 apeP otoos e anb soumiunpe as ‘stod ‘stuapins oooainba| ‘opeisg 0 ovt 2 2pep -ato0s ® 9 cumINqN ope[ar BP ANE oyIDIns o anb seJ9pIsUOD 26 op ooonmba ‘ov opeas] mia opSEINgIN vp OjUDUIepUNY OwIO9 2pePeLEpHIOS 2p eIBPIY 1908 a apepaniopnos. £9 ‘apepuouanue ep ‘2 apeptateonist vp “2pepy]28a] up ‘o}dutoxa sod ‘opSezianejas ap wane) onbjenb ojuauveywoud reysfar soitionap ojs! 20, "Jaajsstiupeut 9 opdzz1An ja! Bss0 ‘eangruase ep oupIUD ojad sees weLies anb swuMje sruOU ap dso vesou sowmyoul 9 '25un 2S0u soWazy 01109 “apepypesoun wp ous jad ordiouurd 0 soueayyienb opuenb ‘oywejanug “erougatauoo ¥ arated jar ab aH0s op ‘soja aniua oquouresados jeaasd jad sopyajosoa ogs ogu soorpjint ~ ‘omno op opsvau ‘9 tun ap opbeonide tjed axduras aizo20 sojyuoo ap opseradns e anb opout ‘2p ‘opeazasqo 9 ogU no 9 opueUIon ofno epeyay earununse op euLON e BAO ‘ung “opduztatajas 9 oquawesedos ojod seus ‘ono © a1qos wn ap wranDTEA aid vad aus: aut no ‘steu J28 apod opueutoo off “euaqe vanynnso op eULOU & ‘ung ‘soingu0s ap opbeisdns op opoa > mimjnnis> ep 0 9s-2DeSap 091 nf oidiouud woo eaou ep opSeoytyenb e exed sousnuo sonno amu “eroupie0n v seatasaud wssod 28 anb wind ‘ooipuint ordiovud op ogSeouit -enb eu opzjope oupiu9 o ered opSuaye eyuay 2s enb ‘oyueniod ‘aymeuodw ‘sontjuon sop opdesadns ap wuuuoy v 9 euuioU wp einynNNsD ¥ wILIOD WO BAS] aonb o ‘soja anug “opseayiienb essa wind soUpILD soxne waguie) eagle fic] op 7280 wUOAY,¥ anb ax009 “apepi{eiaue’ up oUDIL0 o pusiope sowmnges oldiuusd ooo eu0U pun 9p oBSeaKTen v ere soxdounud sop ovo: sod opemawine no opmansut opis equa opu anb o% eoumnsnf opt tannguyuas spuprovdea @ “ope; onin0 40g ‘onev.Lnara. OLNHIG 3G osHND ws O DIREITO TRIBUTARIO 1. Conceito, denominagées e finalidade 0 Estado, no exercicio de sua soberania, ( butagio no ¢ sumples relapto de poder. E relaedo jurdica, pos est ‘4 normas 45 quais se submetem os conteibuantes e iambem 0 Estado. A.instituiedo do tributo ¢ sempre feita mediante lei, e sua jcas sfo criadas pelo Estado, que as pode sat a qualquer tempo. Essas modificacdes, inam a certas normas, e somente se apl de sorte que 0s cidados contam cor gem pela fet aos mesmos contemporanea, Esta als, ‘garantia que um sistema yuridico pode assegurar, porquanto repousam nela todas as demais. A aplicagdo das regras juridicas de tributaglo, como das regras juridi- cas em geral, nem sempre ¢ ficil e tranquila, Surgem por isto as regras ju- ridieas menores, mutta vez simplesmente tantes, para dizer de modo ‘mais claro e preciso o que se encontra nas fets, ou para estabelecer os meas eas formas de atendimento das obrigacées tributarias, Surgem tambem es- ODIREITO TRIBUTARIO. 55 tudes doutrinérios procurar igo até as normas mnferiores. Mesmo assim verificam-se litigios entre o tributaria, ¢ estes sio resolvidos quer pelos proprios aii, quer pelos orgios do Poder Judiciénio, dando tu- gor, assim, a junisprudéncia, Arek o tibutéria é, portanto, uma rela¢do yuridica. Dai se tem de imprimento a um dever juridico, e no redade social em cumpriment ‘pode ale exercer suridico de pagar solidartedade social, importdacia quando se questiona de um tributo. O dever de solidantedade social atua em momento ico, Ele nos leva a aceitar a existéncta de um poder de tributar © a norma juridica que, obediente ao regramenta constitucional dest, 1-0 nosso dever se toma estrtamente juridico, juridica para o caso de ‘aprestagdo devids. Realmente, um dever de solidanedade social, no sendo um dever ju- 0, no est acompanhiado da_responsal a para o devedor. de solidariedade social ¢ cumprido, ou nao & cumprido, voluntar Nenhuma sancao pode ser imposta a quem niio o cumpre. Ne que esse dever € tomado yuridice devedor, que se ndo cumpre o dever fiea swjeito a sanedo respectva. Em outras palavras, o.cumpnmento do dever juridico pode ser imposto pelo Es- tado, iciusive, se for 0 caso, com 0 uso da forga, que para tanto se legitima. Por outro lado, um dever simplesmente de solidaredade social nfo pode ser quantificedo. Quando se cumpre um dever de solidarsedsde social, como acontece quando elguem nos pede contrituigSes para mstitucdes fi (eépicas, ou destnadas a vitimas das secas no Nordeste ou das enchentes ao Sul do pas, ou de teremotos no Japdo, a quntiaoferecida por cada um fica a nosso exclusivo enténio, Mas se o nosso dever & tornado juriico, a, sam, ele se torna quantficavel, A prestagio devida sera determinada ‘reuotoes go sostanip no s2990811g0 sep 9 sivas SomfaIp no s7s109 sup “swossad sop luo sonaxtp Sop ORSeoH}SSMI9 v “UNISSO:IMO ‘2S-aHOD [PAID OMTaITC| OCT saquafoo ons soULioU sens 0 190 up o 9 opiayoud assasanut 9 ‘opersg 0 9 opzinBar oVauip op 2 ‘ooujqng ovextq anus opSunstp ¥ 2e|nuu9j eed opezyn ous sonbjenb “ooriqng ortaniq op cures win 2p 25-F}e1] “BPIANP Py OBL onrariq o8 aquaureanejay “Sootypip suy exed souats ojad eijen apuelS ep 2 “epeziin aquouredzej epure eja 9 “eduemnas woo s200]oqejso apod as audios luau onno 9 wn aqua wiauoy e anb 2 “ooLTMoe cwsUEpUTY 9p 209320 opoatig 9 o>matig 2 OHAI1q Op OESIAIP e anb BSayUoDd! 2s wIOqUI anuowoyn 9 opsysod ‘wz2ameN ‘orolozsx9 ov sosnge So smAa 2 seNgIN ap epod o 0) ouginguy.ortaniq © ajanbep etousisixe ep oquouzwuapuadapur “9 “naoaquone azduias vise onbiod oye “oinain op ogSepeaaure & 9 07 ‘ower 1c op jeiouasse 9pepHeuy W “eotpunt oebejex wo ‘zapod ap juausoydusts opdejas ewan toy aquauesique onb “etryInquN OBSojax B Ope “roysuen ‘remqyn ep sapod 0 soujop ered aysnve OMIM, aeynqia ep z9pod op aonuos o seus “opeysg 0 BEd sou opdepeoaure & 9 opt oLING 1c op apepureuy v “ourauey 9p ory “Pe xd 9p -2p0¢f 0D stow spranp zonbyenb tanoxo “afog aye apepinSinay w apsap “soyunuratsa) Jura ‘oBdeUTwOp NS ap oJOs © a1g0s wiafoud 25 ¥jo “sjNEUZAAOH wn ons 98 apug ‘sojna9s gz ap stew BY oantfod s9pod op egos [o4y > TISTIAA 2 Om 190 “OpeIsy Op Sapuplane sep o1aisn9 OF 1 sop soay{qnd soxgoo so sudns apepryeuy sod 31 ¥ wlo9 epunguod os oF sope}siBaj ourdead op 2 euuynop op wtougiajaid w wos opeyuoD to OH nap ona ossaudx9 v seg] Ou aNb 9 oU30 "euLI9} sanbjenb 9] fancy oF opdejar we nonsou asanb o epure win “auRINg! OESE}SIBAL ‘opssoxdyo 9 sjusuraane}os openuode ojayap op wiple joosty) o95)S1807 -euunnop pjad sopeiogeje Sooyppint sordiouusd sop opmsa 0 wat “sope8nf sop awexo o uiou opderaidionut up 2 ogbeotjde ep opmssa 0 9xjONU ogy, “se1uautnid soja e sagSejau 9 soingia ap oyladsas v seoyprant sesfo3 2p orunfuoa o 3 souaus wrougueiee ap ovssaido 9 priDingz4y opsopsiBoT ts onivanariouisara “owueyod ‘sre as-opuowixoxde “o1mez 0 opoy seut ‘soingin so seuade ovu opusSueige ‘oydure stew o8}e ‘uBisap 7oo8y anb coared “wunvjed vp wOLIO v SoUIBIApIsUOD a5 SEA A407 posi “S98 Op 2 “yoosx roucT SgoWEH Op woUgNYUL 30d Zaaye) OPIN “Ul ouatICl 2p ountuguis owos epezitnn ogseuImoUDp 9 ;o9sLy omauICy ‘a Iq ‘oneoueuty ontanig owo sie ‘sepezrinn opis wig segdeunuouap semo “owueyanug ‘ula eupyew & euZisap Joyjau anb v 128 aoased apepuan, ‘ou 9 ‘sou ant opeuropaid win oxegi4s onaucr oBdEUTUIOUDP W apod assap sosngn so pijo> oppapi> 0 opueBayaud 2 womgea ap sapod 0 opuoyiuit a129d80 sanbjonb ap sorupmgun sag21sod sun » soqalns soossod so 2 o2sif 0 ainto sag’njas sop ndnoo 2s anb ojiaucy op ow. 0 owos ougIngu] OV'a1G o senyTODUOD JoAIsSOd 9 ‘oIs! OG “FHF RESP SOSTGi SO WH UO OEPEP|S o ISSTONTS TING Sp LopOT OAT] anb sopod op ogssaidx sore 9 opeisg 0 ankyppiges sapod sousur wg SO VSIA SAD BAUS TG ‘pod toi optetso"e-aig anb'so aus 326d iia os08 opow wn 9p soadsa sonb -yenb 9p "eummngun opbersaud sun © vpeBiugo vossad sonbjend opusBueiqe “ojdure opnuas tro anurgnuao owe 0 wpvawa 2s anb 425 Ogu wa -uoo-cosyf ogsejr e seuode vax o1eingus, oeng 0 anb as-azIp oFexo opSoutmouop — on] BiiuS WONNON OS BUBIG UO ye100s apepaueplos ‘yay 24] onb 9p owouundie ov ‘ojst od opeansuao 408 apod ovNY ‘Upisap anb op zoreu no "pinap opU opseisad 2p ovanp 0 wa aynguuo> 0 ‘opey onto Jog “auauieaneod vprBix9 198 apod 2 ppeurancaap 9 pplsop opseissud vo 9p win apepiaa eu 9 si0d “ounop "eproazyo v anb op soreu opSeysaud opySixa 20s euapod wonBu 2p 2 2juauretreunjon ‘openbape asseindas anb 0 euzeied “ns [81008 apepaiepifos 9p s9A9p win 9ss03 mala seBed ap 2oA9p 0 95 {81x9 ranbyenb v sodo 9s ap onivinenis outwia 3a osund % ss (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO Direito das Pessoas @ © que, sem preocupar-se com aspectos patrimo- ‘iais, regula aspectos pessoais do titular dos direitos, tais como a persons dade, a cidadania, a nacionalidade, a capacidade, o estado civil €as relagdes de parentesco. Direuo das Coisas, ou direito real, € 0 que regula as relagGes entre © sswjeato de direito sobre uma coisa ¢ as demars pessoas incetermunadas, mas obrigadas, todas, a respeitar o scu diteito. Nao ha, como tem parecido a alguns estudiosos, relacdes juridicas entre pessoas e coisas. Coisa nio pode ser sujetto, quer ativo, quer passivo, de qualquer relagto yuridica. 0 que ha ¢ relagio juridics entre um sujeito determinado, titular de um dircito. sujetos indeterminados, com o dever de respeitar aquele direito. E 0 que se «di. com 0 diretto de propriedade. Alguém ¢ propretario de um bem, ou tem 4 posse legitima de um bem, e todas as demais pessoas esto obngadas 2 reconhecer e respeitar esse direito, O bem ¢ simples objeto e nunca styeito de relagio yuridica. Direwo das brigades ou obrigacional ¢ o que trata das relagSes ju- ridicas entre duas ou mais pessoas envolvendo um objeto, geralmente de ‘cunho patrimonial. E 0 direito que disciplina as obrigacées, vale dizer, vin- ir essa culos yuridicos entre quem deve uma prestagio & prestaydo. Caracteriza-se por envolver sempre: sujsto passvo (devedor) @ um objeto (prestacio) © Cédigo Civil de 2002, embora tenha unificado o Direto Privado & cuidado do que denominou Direto'ée Empresa, nfo afetou, no essenc essa clasificagdo, que segue sendo valida, lem pode sueitoatvo (credor No Direito Tributario inegavelmente encontram-se as caracteristicas do Direito Obrigacional, eis que cle disciplina, essencialmente, uma relago suridica entre um sujeito atwwo (fisca) e um suyeito passive (contribuinte ou snvolvendo uma prestaca0 (tributo). Em se adotando, porém, a distingdo entre odrigagde Wibuticia ¢ cred tributério, ¢ mportants es clarecer que antes de se formar @relagdo juridica de direito obrigacional ha, no Direito Tributério, uma relacao diversa, de Direito potestativo, como sera cexaminado no estudo da obrigacdo tibutéra, pode-se ver no Direito Tributirio um ramo do Di- reilo Pablico com acentuadas caracteristicas de Dircito Obrigacional ‘ema da autonomia tem-se prestado para interminavess debates, sem ores conseqiéncias de ordem praca. “Tributério seja simples capitulo do Diresto Adm © considera um depariamento do Direito Financeio, e oatos, finalmente sustentam a autonomia cientitica do Direito Tributano, negando-a so Di to Financeiro, que seria mero capitulo do Direito Administrative. /o,enquanto outros ODIREITO TRIBUTARIO 8 Do ponto de vista cientifico nfo se deve falar de autonomia de nenhum ramo do Dieeito, que ¢ uno, Didaticamente, porem, ¢ ndo apenas conv’ te, mas neoessario mesmo, dividit-se o Diretto em departamentos, para faci lidade de estudo. Isto ndo significa dizer que todos os-conceitos de um dos departamentos tenham de provalecer inteiramente em qualquer dos outros. ‘Arnatureza des relagées disciplinadas € que determinara quais os conceitos| avers, e no Direito Tributario o legisiador quase sempre se preocups «em estabelecer conceitos ou resirigdes a concertos tomados de outros ramos do Direito, com a finalidade de evitar a evasto wibutéra Essa postura do interprete ha de ser adotada sem que se questione a quem interessa a conclusfo a que vai chegar. Ndo importa se favorece a Fax zenda ou 0 contribuinte. ‘Assim, diante de um contrato de compra e venda, por exemplo, no se ha de questionar a respeito do atendimento ou ndo das exigéneias legais, pertinentes ao contrato, que podem ser importantes para a validade ce Ambito do Direito Comercial, mas ndo sto relevantes no ambito do ‘Tributano. Nao importa, para os fins concemeates ao Direito Tributéro, a validade formal dos atos juridicos, a menos que a let tributana o diga ex- pressament. Por isto mesmo, se alguem desenvolve a atividade de seguros, cexemplo, sem atender as exigéncias legalmente :mpostas para esse fim, mesmo assim sua atividade estara sujeita a0 imposto federal sobre seguros, ‘endo ao imposto municipal sobre servigos de qu 3 Direito Tributdrio, Direito Financeiro ¢ Ciéncia das Finangas As expressbes “Direito Tributano”, “Direito Financeira” e “Cinta das Finangas” ainda si, ais vezes, utilizadas como se designassem a mes ma coisa. Impée-se, todavia, a identificagdo do significado especifico de ‘cada uma delas, até para que possamos superar an tradas no elenco de disciplinas dos cursos sutidicos. “ 10 Financeiro” sf disciplinas juridicas. "Ciéncia das Finang: 18 pre OU melajuridica, cuyo conhectmento é muito importante para oyurista, mas no um conhecimento especificamente juridico, A atividade financeira do Estado e regulada pelo Direito Financetr. ssa atividade inclu: a tributagdo, que em virtude de sua importéneia em- prestou destaque as regras yuridicas que a disciplinam, surgindo um novo amo do Direito, 0 Tributari, que se destacou do Financetro Com efeito, o fendmeno da tributagZo a cada dia cresce de importin- cia, sobretudo porque o Estado jé nfo a utiliza apenas como meio para ob- “soisipaonuoo ap 209) 9 ‘ojuByaNU “oMsunuodwos op wis eusn Jo;tOo nap 1a] Y Tenniaou09 1a} ep opSuny 9 oBt ‘oldiouud wa ‘anb 25-2905 sapppdso 9 oneauoa somquy “p opdemngyn ap pqew tn: stwur eiopisuos as onb op ogSolpur v euDqLD DUUDMALE DOHITO Y -soyse8 sov ovtadsay zp anb ou out0 se1291 iru seepisuoo 94op 2s onb op opdeoqput & ermso apeplate sop owuotsrajoauasap ov soul 25 ayaniaquon stews amb { eyuaygo a8 anb © 3305 ap ‘er2H1¢ Op OBSn}OAa B opuUELEdWODE 2 207/15 >} opueuoyur‘seannadiod sesianip qos "Eane]ncadsaviaugto ottoo ‘ope, “eq op emaoueuty apepiate 8 wprUsD SvONAie SEBUDUL EP DUI Y ons ‘nb vsou 94] OBU “opesg OP wstaoUE} 1 up oven 08 sopenbape sowuatunnsu sop “seorudsy Sep OWUOLATOSHE 98 sebubuig sep bioualc “oNsau opliues wo epewIoy, soinqua soe eatyejar wontjod » seusde oyrodsal 21q "eysisay sew opsse:dxe ‘9 eusjngin eonijog “ootjqnd oIse8 0 wloquiey @ sejceas senno oajoaua Sem ‘omosa} no “oosyy OF Banyjan vanylod t jog Sse 9 opU ‘wigiod ‘OBL y "E109 nb pep 09 0 seuade usta twos} oun Dajte or en 0d an aR “ur ope uo pena nb ES] [avsaop ot dis spe opts o2 ad 3p 8 og sng soy opens oF OTR O14 7 y ‘souspaa sooypad 80 1D opssaudxa EN =iyesngo ap sta} 083 sa] SeRg “198 Op EIOUDID 2 SBAUEUIY SOP BIOUID W -exstoueny ojed 2ynonanuo> epemndas taj vessod 28 anb v aos ap “seoipuinf sesBau SeP ‘ppypaur e sej0pe 0 Wanarae OLIGO ‘opbeoqipour eu opinifas 195 8 oqumue 0 yenb “efoyso oBu oses '2 “oxtaricl op pias se woo opsooe ap vise as *jo8oy 9 wpipatu v as euoyiN asdwuno est ‘oy “Sepeotput ewioe seatioadsiad sesianip se qos ‘Suyyshas so eistA tua opuay “opeisa op sossatoqu sow aywarwaauio9 slew wpipaus ® yenb seuoyur aiduuno ‘sebucuty sep vrougt ure zispeioadse o oprpuayua unsse "msioueuy OY ‘ogbeinqut e soueui “esteoueuy apepiatte © lwejndas onb seuuiou se soaquoo ‘ousny nos od *ostooueUL OnDHIC] We FISH) -ersodso Q -opSeinqin ap apeprane © ureurpdiostp onb seuuiou 9p oyuntuos 0 saayoa “ONE MQ o1faHG op DrOHigI9 ws anb “HSUEINGEN Q ‘oULOW B [eID ~osso opep owtoa optas‘opeat|dxe Bf ousoa ‘ouremnqit], omaitg o woo armas ° NC 0 eaed 59 ‘eIeMOUDD no ‘vaIUNpUOS iq] 0 vied viso opdeasiUNUPY Up vIOUDID v IL outaiiq 0 wied ese seoniqna seSuEUL, Sep BIOURID W ‘op ogSnjono & oy -edwooy vo1pyinf exBor ep sojue syuouearBojounro os-senyts op opnuss ou amojsiBoj-24d owawos p Ogu ost Jog “oMAISIxS OAM op oBSEIay e Exed sopisafins opuscaigy0 11 8 oN9UBRLY oMaIIC| ap SeALION sep opdeioqeyo w wred sopup so sopejsifoj ov s20ui0y anb erougto 3 “seperop “worBgjor9 8 ‘3031/00 soygy soudoad sop owautiaaquos 0 2 seat ap onrauuz24juoo 9 opu SeOURL SEP BIO Sep BlauaID & anb axi0ag “opesy op wi 9p owunfuoa 09 0 nq ojad 9 ostaouEUg oY.aziq| ojad 1301 S018) ap oyunluos'ojad oysodwica 9 “ga as owi09 “jeuIaEU! O1afg0 ‘op Soure: Sopena stop Sop wnyuau wod apunyuo as oPU “oper 9 Fay 199 Ogu seSuEUL aueutT apepianE B wegdutod enb ]stp “oralgo nas ap ued wssap opi 1g89p “ouraoueU ‘opdeingin 9p sto] se weoypour 2 anb woo zapides v > aqteaseis apepixajditioa @ req “jeuoreu wUnsNpLI e ud 9 pues up opSingusipas ® opuanourosd *saq/Ba ap ooTmQuOIS ]OAuasap 0 opteanusoU! *sazo}9s opunjnunss “opeatid wiuiouoss pu ur 9p st9pLo.ut esd wIpquIE) seus “somooUEUY, sosiNoas 32) orivinenst oLiaia aa os8ino © o ‘CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO ds vezes deve ale estabelecer conceitos. Isto aconteceu com 0 conceito de tributo, que ¢ atualmente, to Brasil, fegalmente determinado. © legistador, afestando as divergéncias da doutrin, disse que “tributo ¢ toda prestacdo pecunidra compulsona, em moeda ou cujo valor nela se possi exprimur, Assim, ji agora se mostra de nenhuma utilidade, no plano do diret- to positivo vigente, o exame dos diversos conceitos de tributo formulados pelos juristas © pelos financistas. Prevalente 0 conceito legal, resta apenas cexammando os seus diversos elementos, a saber: a) Toda prestacdo pecunidria. Cuida-se de prestaglo tendente a asse- de seus objetivas, por isto que e de natureza pecuini sistemas tributdrios modems 0 tributo er ‘em bens diversos do dinheuro, i608 ow que atenda aos demais requisitos da definicZo legal, Esta observagiio & um- portante para a determinagao da natureza juridica de ceras imposigoes, como as contribuigées parafiscais, por exemplo. b) Compulséra. Pode parecer desnecessirio qu tributana como compulsona. Nao é ass arse a prestacto bora todas as presta- iedade da pres jo elemento yortade no suporte da incidéneta da norma de tributagdo. O dever de pagar tributo nasce ndepiideitemente da vontade. eo essencial ha de ser vista no -€ no no momento de seu adimple- ica clissica divisto das abngagdes juridicas ge, € contratuass, ou decorrentes da vontade. ce legais, ou E certo que as prestagdes cor atoriedade, neste caso, nasce {uais também so obrigatorias, mas @ ‘eso indiret ob © DIREITO TRIBUTARIO e mente deriva da (ei. Na prestacdo tributiia.a abugatonedade nasce direta- mente fet, sem que se. inerpontta qualquer ato de vontade daquele que assume a obrigacdo, ae ae eda ou ew valor nela se passa exprimur. A prestacao tribu- (06, scu comteiido ¢ expresso em moeda. O Direito bra- a mstituigdo de tributo om natureza, vale dizer, expresso us ido sem qualquer referéncia. a smoeda, Por exempio, urn imposto sobre a importagio de trigo cua let wnsti- tuidora determinasse que por cada tonelada de tngo importado o mmportador entregaria, a titulo de tributo, com quilos de trigo a Unio, Ou umm imposto sobre a comercializacdo do ouro cua fet instituidora determinasse que, por cada quilo de ouro negociado, cem gramas sera botante “Teibuto n fabore sera aquele wnstituldo também sem gu cia.a moeda. Por exemplo, um imposto sobre a atividade prof stituidora determinasse que todo profissional principal tem o direito subyetivo de extinguir 0 crédito respective med a ontrega de bens diversos do dinkewro. Parece-nos que tal questo dave ser respondida negativamente, A divida de tributo ha de ser satisfeita 7 sa mediante-a-entrega de em moeda, ‘bens outros euio valor possa ser expresso. Realmente, a questéo em referéncia hi de ser resolvida com 0 exame dos dispositwvos que tratam espe no, vale dizer, com o exame dos as, 156 Nacional das ei especiats sobre o assunto, Mesmo depois de atterado 0 a, 156 do CTN, pela Lei Complementar 1.104, de 10.1.2001 ‘Lat op wSuaqoo e opunz “apoply up ompnisy Owod BpIIayUOd *[00TL'DT 9P “LSTOL “UPI W ye ap atsiosap ogu opbeisud owuoaomngLn sap o¢ 1981p05 OP af "Ue 0 anajqeiso an ob agSanx9wskaNdxa tos opipuayua 2s apod jeuod ezaimeu ap ogg wn sezuoine 3s “owe ‘ans ory 197 ep oaoeid 0 opuejoa esa op JOSyNLD Opto} 09 mg un sezuoie espa ope] o 2g eu9reuresyr3as a9 sp vopuodap © 94 Opn, oantnd oyngin wn ezuoane aja an zeBou spod as or se -onniggod jeosgenaomgua un 9 "eeied seuade onSer “Tm ow opbeadiny fs apod euoroanston oxmsedsp 0 s6H 1 ay $781 Be 4p) outaweanoude openbopo nas 0 s2AowONd gs opeagipo opt ouegin oj ap oueasdoud @ dua ou ontssoRoxd “earg fuENA| 8 9 ‘za; amb mga yeuorseny ove: -esadsop zosapisuoo $0 ap oytatip 0 way soLEsOUOH sey oad wonb ‘ogzes wusott ead "eptot ep opatal ep ajuowsaysepuadaput “opuiayne armeuou op opuapuadap ‘epuai ap orsodun seed wea sopasard sobiaios rod soueouoy nous anb jouorssyosd Q “vsedsop ep apepianaye 1] opdensTUTLUPY ep sapepLoine sep janay oyuaWipustus assq “=IUowe) sefied opis wetza anbsod epuas ap oysodun op ojnoyzo op as8q ep opbeulun “op bu sioapinpap wees opu sesadsop ste “oSia185 afonbup oxdeisaud &exed ‘orung) ogSeuqey ens oppsosduroa eiaty oBt odta39s op sopeysaid © onb -rod apepijiqeiuoa ap sodiaios ap opbeysaid vad opsesounuat v o> sesad -sop ap oydetSndast nasi030 stenb Sou soseo ap owuawigeyuos souaL sors S98s0p apt 1 ep ajuouzqjuapuadapur ‘siumaunuoo oped sopeodns aywaureas sesed sop no soisno sop opSnpap e sodnssasd retuowted ousiosazo" owoD ept2! ‘ep apepijeau © 3 “opmaioy] ens B ogu "epLo! ep apaptyeas v euOd ‘S01 soyuourtgooas engin opuenb sowaurelfed Sop apnitary s1B1¥o O9siy © ap ‘ph aitoureyou: anb epure seed senuend ap epuar 2p o1sodun op o7no]e2 ‘9p aseq eu 'sapdrpap se siaAtqea ops anb os-woy ozes WUISAU Elad “ogisonb wo ojnqin op sop1a8 omfo ‘opeiniguoo owiod eyuay os anb ered seBepur ap vy a Sieur EpeN aIUaIOyNS 2 01st g vzaumbu Janbyonb ap sowaxaud ap no mpuad ap Doypus “200 apoprnqiuodsy 2p ‘Bu paso OPU O'S! ‘OZ 9TEA " ‘no Bion apeplane ap ayuass09ap 9g “outoo evoduMt OBN “(Ep "HE NID) 9 onavinanstourmaia 0 yeu ronbjenb ap sowaaoud Sop no upual ep vorppinf no eorLugUEs® 2p vodsip ep ogbisinbe v 9 epua ap orsodur ov eumIngin opdeSug0 ep ‘9S Tiau000 “sojuowapuD4 sop Do “isynbo v 9 anb “ose9 Ou “oyng!n ap prowpprour ap aserodiy ¥ onbiod seul 10 zanbjenb op no ‘1eze ap ool ap no ‘ovdinaysosd ap vse ap Cop opSeiojdxo ep sjuasio2ap oyuoumpuar aqaoied wand :ep “oumingin vista 2p owod op saruenajaut owsat ‘ost sod 9 ‘oman op ersuppiout ap asaiodty B seyueNse ORs seIOURSUNOHIO SeIoUEIsuTaLID two JauI090 epod oInguD op dope OVDf .2po],“speprjead wun sous ‘omgun win opumnsut 2169 OB "ZH 0 9S vfas ogu anb opSerais ean omnqun wn seed op oBdeBIuge ep etouas rays 2 Bupssaaou owed sa9ajaquisa oped ORN “@pnVoM! oats jour apod ogu toy v anb 4921p donb oyst ‘ono or ap opbues ingnsuos ope angio anb zip 2s opuER ffuqQ) osmg sop o4¢g wpunBOs ‘ep AL ofmde ot upepnasa ‘oynqin op «9pn.28 o7nf2 “Oley ap ORSETAT Ep F OPSUBSS w 9 on ap aiaiodiy anjua ogbunsip © 2p ogSeinqin SpepIRTE THD Opliayte-OWUSUTPL win nb ‘ost sod “enjouoo as ORNL sje ardunas 2 orngin op vioveplout ap asayodty v oywenbuo’ tapout 9p asajadity oto> way wso anbiod ayuouEexe apoprypued ‘pp anunsip 2s cmnqut Q nD ap opSurs wnsusuoo opt ang (p ‘opeoyidxo eu top ou> ‘ojusumeed ua ogbep siueIpow oatioadsax oyp9s0 op oxdunxe 2p ouorodaoxa apepitiqyssod e too eruousreY wa oman 9p o1!a01109 0 4090]09 ‘ied sttinde on10g "NLD op of “Ue ou opSuoqIUsis sanbpenb mar ope ,srwud “x9 ess0d a 8]ou soyea of2 no wpaow ula, opssaudxa v anb sou-29areq iG OP OHSADIpNpe sipad ogw wnsse 315 0 IST TALS si5]5id od Sab OPI OP epeTTIOR UP spade “SESEAIPAIPTE amb 9 235 oft ‘opazo © vied opzroytod aq op to 2s 105 wiapod ojpara 0 anb wa eowun “opdeat oniyinanas ousswia 3a osu oo «6 (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO com aliquotas majoradas nos casos de infiacéo da | anteceder a desapropriaglo do imovel pelo Municipio. Assim interpretada, essa jet contraria © disposto no art. 3° do CTN, que define o tributo como prestacio pecuniina que nfo constitua sangio (. Sua validade, porém, pode ser sustentada com fundamento no da vigente CF, que expressamente autorza essa forma de iio prevalece sobre come providéncia a 6 a Jet pode institu 0 tributo. Isto decorre do principio da legalidade, prevatente no Estado de Direito, Nenhum tribute sera exigido sem que a lei o estabeleca, conforme sssegura o art. 150, inctso complementar pata esse fim. Note-se, ainda, que, embora a lei complemen ‘bute, porque quem pode © mais pode o menos, 0 fato de ‘complementar, em atendimento ao disposto no art. 146. tH, ‘da Constituigo Federal, tragado normas gerais a respeito do, fato gerador de um imposto nao pade ser entendido como a criagdo desse ido. ‘Sua criagao depende da definigo da hipdtese ou hipéteses em que o mesmo seri devido, vale dizer, da definigao da hupotese de incidéncia, dos suje necessaries 20 conhecimento do valor a ser pago, vale dizer, da base de m como do prazo respectivo. Em se tratando de tributo fixo obviamente nio se cogitard de base de calculo, nem de aliquota, pots a {ci jf refere o proprio valor devido, independentemente de qualquer célculo, como acontece com 0 ISS dos pr necessarios a que se seiba quem deve pagar residem na lei, em sentido estrto. [Note-se que tal principio, no que concerne a instituieZo do tributo, nfo ccompocta qualquer excegdo. As ressalvas da rezra constitucional so dizem ‘4 mayoragdo do tributo,ndo a sua insttuiglo. Coerente com este ual est previsto, com especificagdes, wo do que esta contido no art. | , da Constituicdo Federal (Questionou-se, na vigéncia da Constituigo anterior, a validade do de- creto-let que institut ou aumenta tributo, Alguns autores sustentaram que 0 © DIREITO TRIBUTAIU 7 decteto-lei no seria instrumento vilido para criago nem aumento de tribu- tos, tendo em vista que o art 153, § 29, da Constituicdo de 1967 somente se sminou com estes ‘mo Tribunal Federal orientou-se neste sentido. Em face da Constituicio Federal de 1988 pode-se questionar a respeito das medidas provisdrias, Cuidaremos desta questo no capitulo pertinent & legislaedo tributéria (Segunda Parte, Capitulo 1). . evidentemente, de acorio com a natureza do poder de que dispo- nha a autoridade administrativa, Esta abservaga0 tem por fim apenas evitar equivocos por parte daqueles que, 2 este proposito, consultem os compén- dios de Diretto Admunistrativo, a cwo campo pertence o disciplinamento da atividade em geral desenvolvida pela Administracao Pat A atividade administrativa pode ser classificada em ay ciondrra ¢ vinewlada, conforme o grau de liberdade atribuida a autoridade no seu desempento, Auvidade arbitrarta ¢ aquela em cujo desempenho a autoridade nio soffe qualquer jetdade @ absoluta. Nao deve obediéncia a quer regra juridica. Esse upo de atividade é evidentemente incompativel ele, quando ¢ praticada, representa violagio da ‘ordem yuridica. Atividede discricionara ¢ aquela em cujo desempenho a autoridade administrative dispbe de liberdade para decidir sobre @ conveniéncia ¢ a oportunidade de agir e sobre como agit. [ei estabelece um fim a ser alean- cado, a forma a ser observada e a competéncia da autoridade para agi. Atividade vinculada ¢ aquela em cujo desempenho a autoridade adami- austeativa no go: ade para aprectar a. dade de agi. A lei nfo estabelece apenas um, a ser observada ¢ a competéncia de autoridede para disto, o momento, vale dizer, 0 quando agi, e o conteido mesmo da lade. Nio dena margem a epreciagio da autoridade, que fice mteiramente vneulada a0 comando legal de ser cobrado mediante atividade icar que a autoridade ad- ‘ministratwva no pode preencher com seu jurzo pessoal, subjetivo, 0 campo Dizendo o CTN que o tribute -soumsouduia sassop #ueingen ezat Juog sua ‘oLIBINALL] OWAIIG 9p steI—H seuLON sy reuotoninstioo sagdtsodsip se steavaride os soos - ou OgSN}OU w wOD uinseL “now as setreutnnop senndsip Se oul seq oansog ovtasicl op ouryd ON, fe aquP}uOUE Jeni wo vuoune seus ‘apEpt] .quuodsp & eyuoune oxtoqurp ap ossaiBv 2889 ‘otrosjndusoo owsnsaxd ap ‘p eniuenb ean aqaoar opeisg 0 anb an vpoy,“ontssed ou quapuodsas “i09 was ossaiilut ap oprues ot “eoi|qnd eyanax eu 2 Ogu ayg “omngin @ OF ‘ouosyndiios ounsaiduia o onteutc] OP [e3eH BHO], eum op ome} ON, seisiaxonuoo 101 anb ogisend “omngin ap etoadso wun 2 Ou ‘9p opisanb @ sowefaa “oqutjeu sroxwuraa -osindiusod 0% Sp oratqo opt satdurs 0 28 399) 15009 Bp GPT “BE oad upsdroyes no}sox OgSN}OUOD eI, 5p atoadisa eyenb wun ap via ‘nowi0) 095] “BaIput anb “seodiNqIEIBOD SeANNO ap apt joxo opa o81p9D ap saQsisodsip se anb naoajaqeise “9961 -oya390q 0 Tap ay] anb opsepas e WHO ‘NID OP LIZ YEO uoweu ap soosinqinu0> 5 He 0 yenb op ‘osauaf win 9°NLD OP af "HB OU opentraato® oUtED “oINg 11 op zopo108 oof opeunuouap op viouQiH090 ¥ WD eoxpHint ora3> . 4d opaua ‘088819 ep oupjd op wa anb eoumguip ovSojes owwenbu> og’s ‘seuade 9 “NLD OP af “He ojad opruyap ‘0109 {3p 0 "Soanja2 og Soy20ueD So Sopo} anb adanbsa sowapod oy -seanugp! sogderais p sienSisap soot -syen optus “ermouost ep ordioutd o wiaqures seziteas ap wa[e “oman 2 8 £qo 0 wayyeax oxy “SoquaSe sossoatp sn9$ ap 2q7ed 308 iopruyop Bias up 0 soniauitpuoise ap apepyjeinjd v zmjina v auios ap “eUOU ap OBIpE v aIUEIP m ° onivLnanit OLISIG O our eanenstuntups apepiome vjad epezadns 198 oAap ‘To] up o1¥a} Op ond -wuruzayepur sonbyenb ‘yenyisouos apepmiaea sanbyenb “10j owso> wag, ‘opesqoo #328 OFU Osea aiseU 92] Ep soUNey SoU ‘wiaqure ‘opiAap > ogy no ‘opeigoo 125 ap et OseD 2ysoU 2 SOU optaap 2 o1ngia ONO ‘oanoiL!ajanbe Jod no aise.0d ‘ou ‘9p WxIOp 2 oUE]RY 2p wIGD 25 sIpIoap vgIEO apepUONE y onb wos *o} cH sopinajaqeise sorau sojad 2 eutzoy ead “apeprumndo wu way 398 2p BY we -weigo> & anb oingin ap oyt2au0 op “oreo "eyjessax “eus03 ronbjenb aq, ye ayusuesoso8 w398 oF 0 2p -epseqi jonbep sent sou opeotresd “anbiod uawsestoand ‘ore op opstnat fasua ogu oroasox9 nag "9 peunuD}9p @ opeprAtsHjox9 WoD Bp -2j009 pjanbe seu 9 apepatuorauosip v ezusiseses anb apepreay Wy ‘2pepi}eBa] ep 2jonuos 0 Jotoxa wind viougreduo> vyuy onb yne es;NO sod opesaie 498 apod cyuounpUD|UD nag “OpeLI09 9.194 nse 1ufis 0 woo eunou # opuesyide eso “opnayues oUa0 wn ayj-opuep st no apepinea ep ayuauiooep apeprog ‘anb vjenbe woo apuryios 9s opu apepiogyy je) seu “etou; ‘orolaraxe ou apopleqi| ap wa8ew Us wun “apepl9n 2 “vxISG “epIng!Ne ‘3s9 sod vroupreduioo ep 22]mn ov oueUOroUDsIP zopod azayuoo EU BLUIOL ‘bu saiuap|sar sonaouoo sop opdeuruusoyaput no apupindea e ‘oyuoUyoay ‘Sopeurunia}apur no soften soytaouo anfioaye euioU & opuenb ‘pure ‘epejnouts aidwios 9 oinqun op souesqoo op apepiane y ‘ojuowIpuayT ‘ossou ‘urasod ‘soureayspoyy "soj20u09 ajenbe otieuorousip 19pod owoo sour ‘wow ey2o wun apepuiome g ingine 19} e sogdemIs seuNsyE we ‘ong Jap ¥ ayue'SGO OBE anb soueUUYE saxouaruE SoyStpa WE ‘epeynouia audios piss o7ngun op wourge0 ap @ opSwUTULCIAP jaodiy a]au opdenms wu wenuosH9 “a PI tuo D wt BPN, ouned ered ozeid 0B) ye 8oynoqR> ap 252 luge ep sopesa8 ory 0 29ARI98ap ‘2xaq] 3a) wanap S289 anb opnaquod 0 9 so¥P sop ranead vesod soysodnssatd so apepuaralgo a 2081 woo opuwandyoid ‘squspnurun sos ox2p mS to) ep peppy @ osto upeo to zeta opurasng “zaryeu0U ORSeUNLLATEL ap onivananis onizuaaaosano 9 0 CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO Nao nos parece que seja assim. O empréstimo compulsorio ¢ ima cate- gona yuridica auténoma. Tem sua propna identidade, Sua natureza yuridica especifica. Nao é uma espécie de tribute, como pode parecer. A norma do ‘rt. 48 do CTN, a dizer que ¢ 1 arrecadagio, rete ccontribuigio de me que importa para a determinagdo ‘uma de suas espe: uinte. Ji. a norma da Const :mendan. 1/1969. de 1967, com redagio dada pel: ‘umo compulsén sao aplicavers as disposigaes con: tributos, confirma que 0 emprestimo c ido seria necesséria tal norma na Constituigéo, Temes, portanto, em nosso Sistema Tributin, quatro espécies de. bute asber:oumposs. as ts, 5 comsibuiges de manna uigdes sociais. Estas Gltimas podem ser subdivididas em contribuigd 0 ubdivididas em contribuiedes de tntervengao no dominio econémico, contibuigBes do interesse de categoras profissonais ou econémicas € dade social, Para quem considera tibuto que em nosso sistema tribut Impostos, as taxas, as contribuiedes de mel ‘05 empréstimos compulsonios, Imposto. Temos definigdo em le to. o tributo cw obrigacéo tem por fata geradar uma sima- especifica, relativa ao con- ue 0 imposto ¢ uma exasia nto wvidade estatal especifica se qualifica © imposto, nada tem ada, na definiga (CTN, at. 16), Diz-se, por to, independente de A expresso ndo vin 4 ver com a qualificago da inguem entre st pelos respectivos fatos geradores inedo, nos paises de organizacao federativa, como © ico, ODIREITO TRIBUTARIO a ido no art, 77 do CT taxa é 0 tributo rogular do poder de policia, ou a ‘axa, De acordo com 9 estab wem_como fato gerador 0 zagio, ofetiva ou potencr prestado a0 contrib ‘Conforme demon: . do imposto. gerador a valorizacao de imveis decorrente de “io mposto porque depende de atividade estatal especit saividade estatal de que depende axercicio regular do-poder si polis, ou.a servieo pil ‘Eeimethoma ext ligada 4 realizacio -des Socians. Sto aquelas que a Unido Federal pode inst com fandamento nos ars. 149 € 195 6a Constiuie, Dividemse em ubespécies, @ saber: as do art. 149, que so as cont 10 econdmico, e as contriburgdes de w ‘A propria contribuicdo, em st mesma, ha de de ter fungdo tipreamente srvenciio no dominio econémico, fa mesma arrecadados devem ser destinados especificam mento da atividade intervent ‘Sto elementos essenciais para a caractertzagio de uma contribuigdo de intervencdo no dominio econdmico tanto o efeite produzide pela propria wuigdo, que por si mesma caractenzza uma mntervengao, como o des- ino do produto de sua arrecadapdo ao financiamento da atividade estatal interventiva. f@ a0 financia- As coniributgBes de inleresse de categorias profissionais ou econdmt- cas, que poderiamos de implesmente, contribuicdes profission caractertzam-se por serem em favor de categorias profissionats micas, vale dizer, por sua vinculagio a entidades representativas desses segmentos sociats. 60s de seguridade social caractervzam lade dos recursos que ge ceita da entidade paraestatal responsavel pelas agdes relativas a seguridade social. sm pela vin- ‘quindas way OU opsoyydxe ys9s au03 oo ‘steostyesed 9 steosyjenxa ‘seas ops soangun so ‘opSunfp omen ‘seroodso soxsoduat (Pp copdenasta & 5 oz’nposd w aigos (2 u93 8 9 ovuguumnad 0 21905 (, ‘youayxe ofsspuI09 © 21908 (e soqes v 'sodnu8 tuo ‘onnoadsoa 1opeza8 ots op wotuuguosa ezainyeU ® UHO9 opI098 ap “TeUo!> “Bp OUP MALT O31P9D OU SopEaIRSsEyO OMNSO “ZaA Ns 0d ‘sopsodU 6 soysodust so - sopejnoura ou (9 tsveta0s 6903 -mqyquon se » BUH|aUl ap sagSinglauca Se “sexe; Se ~ SOPEINOUIA (e {oy soinq4s So yoHDI89 apypiau & wo2 opSepnowe opuonG -srediotunts 0 sronpeisa ‘stesapay -ous Songun so ‘bunisodtur prougreduoa p orang) “opopmiso eunton pf ogbeaiissejo x soangin so wie ‘atoodso p onwonZ} iseuq oEINgIN eWaSIS OU Onajax ap sHjoNby seuade viougiaya: sowarey “wiaiod ‘mby “soingun so ered sogdeayisse}> Sesiaatp seotay 205 wopod SeduEUL SEP PIOURID) BP EISIA ap mod OC] soingua sop opbwofisso19 °S iezamgen wa an opdisodun ‘un 016 seu “9 ogu sweozvapina anb “omnguy otoD OBR TIF O'S “duut op od asso wioupiajoi souuazy jumodwst 9 omgin ap sarc9dso Ge souprase 08 “oLosmnduioo oumnsoudwe op eorpunf ezemgeu Bp ord ‘Sor e warsisgns epureanb scindsip sep aoqj 9 ‘on “Wavod 99 3 mau ap stgods0 ooo ovosindios ounsexdua 0 3800109 soUwanap OU OS JOd Wee 2 “ozs "a 1) aaa opntos O° SELSHE b's ootmguooo opnios ou iasarS Singun “jig IC ON “opmisg 0 w2ed opsatsd 0—s op ezonbis alajsuen og siod ‘oingyn # OF ‘uorndwoo oumspidwe o "ooruiguoao seu ‘osrount seuode fou e208 outo> oyna ap [ess OHANUOD 0 SA MID 3-0 op inf b02}, etn 9p 2sIA 2p ojtod op “an ssoaxe}aso a sO epoytiourn 952 suid jap Sosinos sop oxbeande w “sur soy spd py SOTORTNTTGS SoWTSpCAGD fo nb 08 ezed ‘nooojoqeiso 8861 9p TeRPaJ opdIMINsUOD B anb_ onavunanis OLiata © “epepuousnue =p ordroutd op ozinfard was ‘ootiqnd oquauysaaut o oppdioayue 198 piapod uti eisaqq “soinqun 9p op.iepesaure up seuanioaap sosinaas wiod ‘sajumNB3s soue sou oplajoaap 2 ‘oumseidite 2p ojmn v “stop no “wn wa opepesaLe 4398 2pod ‘ojdutoxa sod ‘sour 209 wo opepeaaure gigs anb © -aue 9p opdudioaive sajduiis ouioo gzeuotoury anb ouosyndu wn 9p opSiamsut e yaarssod » *oys! tod -soqtianstxa somngin So WoD zapuDre Jpaissod wuss sour soupa io aquauos anb ® sosmaoy 21¥Ix0 epod yeuora v0 assaiarut aquenzjar ap ooxjgnd oquaumnsaau Q “BIOugi90qN1 fm "BIAEpO) “py oBN “2pepouiue ep oidiouud o opensasqo J9s ap eyuo? ‘oiuodun sere -89 2p coyjgnd owwatunsaaun ap opueyen as wio ‘onb aquataoaut anamey ‘epepuouatue up ordioutid 0 xetodser ap ey ownsexduo op ox “osea oun asap JBUOIOeU assosayu ajeAdFaH op 2 a1UDAN JoyPIEO ap pd cyuoumnsaaut 9p ose> ou (q) a elougunun ens no uxa}x9 exaN8 ap “e21hq -nd opeprurzjeo ap seyueutosap ‘seuzeuiprownyo sesodsap w sapuaye exed (2) ‘souosinduos soumsaidura simysut eiopod optup v anb soajaqeisa ‘ouRng “LL ewiosig oF opesipap ojrajdea ou “je1apo4 oBdImNsUOD aTUABIA ‘olpuIpsoes}x9 zoyeI09 Jantinasiput a1ayuod sou] anb wo epipou wu *somqun sop oorpuinf auras 0 anb osox08us srous ‘oaysoadsa oayppinf awuBo1 1 sopnouigns ogiso anb ‘sousouduro sessap v1 sreuou sure wp 50 “oimamjeuy “SouIa) gg6T ap TeIOpOy oLSIMSUOD Bp 900} wg, “epepuouane ‘=p otdiotud ov soyioins oz1s9 ogu sonno 9 ons somnqun sundje anbuod aye sb opSepar woo “suo ep *]] ostou! “ue op 208} te apepifea was BpeLapIsuoD 103 Sip Wejnung v siodog »,eupwsuedio opsezuome elAcud ep jeuoroMansu0D ioupSixa ¢ wnioins gis OBU OBdepEOAMIY ens, anb sInjouoD wed “oUOsynd too owsaiduio 0 o1nqu 298 opt nowy enb “etougprudsunt wns ap 1p ' nuns eu epesBesuod 10j OPDEHDHO wSSD 2 “oxr}EOD OpeI}UOD win 9p SEMI ‘omngin ap seyen 2s oew napustuo “eravpor ‘jeiapa fwunquiy owrasdng © ‘oynquy win oL9s|ndusoo ownspudua 0.498 opeUII\ EN Som -uoo oumsaiduse op eaipjint ezamyeu y -sorosyndor, sowunsoudugy ‘sung aysop oud ojmdeo wo “sepepmyso oBs sa0Sinqinuo> sesso sepoy, ontvinanit ouisuia ac osaino we 1% (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO 6. Fungo dos tributos Embora se trate de matérie propria da Ciéneia das Financas, no se pode deixar de fazer referéncia a funed0 dos trbutos. O objetivo do tributo sempre foi o de carrear recursos financeiras para o Estado. No mundo mo- to, desde a Antigiidade, com a finalidade de mnterfencnas at cas; mas os autores em geral apontam o uso do tributo com essa finalidade como um produto do mademo intervencionismo estatal. A esta fungao intervencionista do tributo di-se o nome de fingao extrafiscat No estdgio atual das finangas piiblicas, di lizado apenas como instrumento de arrecadacao. seu principal objetivo, mas ndo o unico. Por outro lado, segundo lilo pre- valente na doutrina, tambem o tributo € (0s a0 custeio de atividedes que, em pi Estado, mas este as desenvolve, por intermédio de entidades especificas, no ‘mais das vezes com a forma de autarquia. E 0 caso, por exemplo, da previ- déncta social, do sistema financearo da hab do programa de Assim, quanto a seu objetivo, . da organizagao sindical, ibuto e: a) Fiscal, quando seu principal obj financeuros para o Estado. recursos financeiros. ©) Parafiscal, quando 0 seu objetvo € a arrecadacdo de recuts0s para ‘o.custero de atvidades que, em principio, nd itegram fungies propaas do Estado, mas este as desenvolve através de entidades especificas E importante reseltar que a caracterizaeio das contibuigBes parafis- cais como tributo enseja grande controversia. Na verdade 0 tibuto € mns- trumento de transferéncia de recursos financeiros do setor privado para 0 Estado. © Codigo Tributério Nacional, embora nio 0 diga expressamente, 20 definirtributo, em seu art 38, conduz 2 este entendimento. Por isto mes- ‘mo ndo tratou das chamades contribuigdes parafiscars, Ent piiblico, divida nfo pode hever. © problema reside nas contribuigdes de mteresse de categories profssio- © DIREITO TRIBUTARIO 8 ais ov econdimicas, na medida em que tis entidades so transformadas em ess0as juridices de diresto privado, que, apenas por delegacdo, exercem wvidade estatal, © custeto dessas entidades se faz mediante contribuigdes fixadas pelos proprios integrantes da categoria respeetiva, em assembl eral. Neste caso nfo sio tributos e, por isto mesmo, nfo se submetem 0 principio da legalidade. O Supremo Tribunal Federale, seguindo 0 enten- Gimento deste, o Superior Tribunal de Justigatém decido que os conselhos Ge fiscalizago profisstonal seguem tendo a natureza uridiea de autarquas. ‘No que diz respeito as conteibuigdes fixadas peles assembléias-gerais das categories profissionas, com fundamento no ar. 8, LV, da CF, fot suse- categoria profissional. A questo for levada a0 Judi fixado pelo STF o entendimento de que efetivamente essa contribuicio $0 ¢ 7, Tributo oculto on disfarcada 7.1 Nateona geral do Dis to pulséria que no constitu saneio de ato iliito ¢ que e nstituida e cobrada sem obediéncia aos padres que 0 ordenamento jurdico estabelece para a rigHo e cobranga dos tributes pode ser considerads um tributo oculto, centlo, ¢ aquela prestagdo pecuniéria que, tos essenciais do coneeito de tributo principios que compoem 0 regime yuridico do tributo, Para institut e cobrartributo oculto ou disfargado o Estado se vate de sua soberanta, impde a prestagio fazendo-a compulsoria por via abliqua. 7.2 No Direwto Brasileiro tribute disfargado ou oculto caracteriza-se como tal em nosso orde- ido com obedigncra as normas i ‘ogpepr9 op jejuowepuny oxtonp wn 9 opoeAiasaxd ens anb as-repuswus aazozes 2 "seinqls} ap sopod coe ogden] yoneiou mpsuOD 9 stessoamun ayuowor|EAd SooIpHANf so1I29u0D np o OMFINAIN IAISIS 1H L apopyouoronmsucauy pL CaS op osn o equndun anb spy vp SFY BANeUUON oBSAASY, ‘yp wow un 9p apepyinu 8 nosejoap Ist wo) “fgNO OW oBSUDSUN ap ‘uuoa sowaunaap JC ep sapSuuedat seu awvourejntp xeBanuo op sied 0 opos ap soiuinguiuoo soe opunuezeyexepog corn ounIsUEyY Ojo praouiosd vrgnd pata opde wa rear epipaus napaou0a “2s/oaaKdau9 2p seA <7 Up “280 JOIALY, CUpLEN] OSIOHEN JeIOpEg ziny 0 ‘oUsOdoxd Y “wrougywanuoa ens 9p Japuaiua anb tour ojad no “aout” 2 9p tian fanjnostpur ua auiMgunuos o nb mst wa at Sojuoumnaop 18: no xa “aS woo so8seona sou sows) eyno0 oESEINgLN ap oydwaxe uM step] ‘opesgoo suoyuzalsnge 2 /e35I o1jno0 cmngun ooidy any -t103 gOgOWD ~ 83880 OP ovo 9 ENBy ap “BID BIad OpeIq090IeA 0 soingun so eed soudosd steuotomsuos sagsped sop onuap 5} Bp sous sou 2 “ordiovunyy oudoad ofad epesqos 198 wrap sso “g “exe, BM ‘isa ap vorygnd apar e ozde8ij v wuoieALgo 9 anb opuazip jodron ‘bain ajsrea ez9jeui0g 2p ordiorun ON “OURS CWLBUIEIOBSe ap o 2 LLOS -cuuoo opdeziqnn ap outdo opeaoj02 ta 2s anb obtasos ap oydiioxg, xe 12019 Ogu ouEnsn ojad vfied aja 10d opdeysexdenuoo v “eLsosindiod ap SOBIAIAS ap opbeSaldeNUOD & 2 a1} OM ‘onosinduioo osn ap soduasas ap opsesaidenuoy CL ‘syumouL dd *P orpauuiqut 106 ppesqoo “side UPEUIUIOUDP B Sou anUD OrSIp O|dLNa erse erumagos vu eIuOUEAIsN}OXS oyWeUIEpLTY WO Wed ‘op soquasinbpe sop vpeiqoo onbiod ‘oynqjsn oxtopepsoa tim 99an| anb owou janzed wssq “ippeocuse apuoiaud anb eyaoied vuun ‘epune 2 vsordi? 1d fosap anb ouon] ap maBrew e soysno sesso © viuoosasDy “epeprAnle ue onivuneru onraia 0 mrs, ‘pp soysno sop sured v ‘ouresexdwo-opeisg ojad aquowjexoytun opexy 9 05 -aid Q ‘sepezijodouow sapeprane ap oseo ou steye}so sesaudusa sejad opesq -00 obaid op rjaored v 9 opediejsip no o1jno0 oingin ap eUUO ENN steteisa sovgdouout sou odaidaigog Ze. ‘oyuenod ‘ranqun 9p zapod ‘jw s9 PRIBIAqos BP vj20Ieq ‘JerIs9 29pod tun a ‘oS1a108 0 seysoud ten wn sipioap ap sapod o anbiod artatusajduns opeiqo> ‘g “opeisg ofed eperiojo 208 vaap anb apopiinn sonbyonb rod ogseisaaden uoo eumn 9 opU “ojuEUO ',88J01N ep 10/8, OPeUTLUOUAP ( “OdIAIBS Op courensn o ered zey peu “ouapaduod Japod no “opeysa o anb as-aryessayy ‘euisau eu oxng0 oxngun o eed “ea wss9 sod ‘onb ‘odta195 op ‘otmensn op opesqoo ‘ayuapuodsa1so0 esas) sp ogbextj eu OpesapIsuoD 2 Jo}e ‘asso “unsse "y‘apepiatye ens ap orsno oUios ihjout © ayuatupemre 29 810p -10 op 4ojbn ajanbe awapacudo zapod ov refed rea wsaxdua @ oW0;) ‘obia:98 op opbersaid wu wpiAjoauasop opeplane ‘ep sorsno sop euueyd eum ap aax3 uo ‘ayuapaauod sopod ojad opexyy Bias jt, opaumtuouop ‘0211395 op olsENEN op opesqo9 398 e oSaid o enb OpI99) -aqersa 2 creniuoa assaus 2 ‘ooyjqnd States op ogssaoui00 ap oyenu09 tm 7B ‘uly asso ured opSingune ¢ esaiduro eum & apaouoo ‘owe eied soiuatoyms no sopenbape sotou op agdsip opt owico ‘owueyany “o|-isaid ap smug o aumssy ‘sesaidira sep ofieo e ogseysard uns exrap Ogu opeisg 0 OVS! Jog 1u9ss@ O514s95 un 195 Jod [e OMe 25 oonand 0314195 0 ‘oBssa0U09 ep a1 -vo81ojno opersg ov azIp 2[2a ‘ajuapoauo9 sepod 08 og50) esouduis vod waed sas euenb vuiy) 28010 vp 207 ‘opSejot| eu sopeMfene wiot2s & suart so anita e20}00 opeisg o ootjqnd o5ia105 lun op opssaou09 & sejoy| Oy “savour seysunf aod aye vpigaarod 495 wos copessed wor an" ay, Biome wp AA FEL snugy au OU Soypi20 no sopeduoferp somngra) 9p sopduuasy f° ‘od1aaas op exopeisaud 1o weg op siopapuen vseaduia © 9 opeysg o anus asajeqeise es anb omyjuoa ‘mangy 2p LIBUOISS9>u09 ‘9p no sens sesosduio ap spaenre “opsisy ojad sopeisaid sodiatas ap no suaq 2p odaid ou opanquis “aqwaweped.eysip opeigos 2 opimnsut 9 2[ “song “in ap wbueiqoo @ opSimysur v woBa: ‘owtanig ossou wo ‘anb sordiouusd 9 ney Lnaris ura aa osuND wx 8 (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO © poder constituinte oniginirio defintu os princpios basicos do sistema tributino, um dos quats consiste em que os trbutos so somente 0s que nele silo previstos. E estabeleceu, ada, os prineipios aos quats se subordinam 05 trbutosregularmente mstituidos nos termes ¢ limites do sistema 74.2 Contranedade ao sistema ido de forma oculta, atraves do qual o Esta- (es consubstanciados no sistema tributario, & leional, na medida em que amesquinha visivel- I de somente ser tributado nos termes da Cons- A evidente contranedade ao sistema tributério como gar do faz indiscutivel a unconstitucionalidade do cuja sa. 8 Regime especial em matéria tributéria 8.1 Concetta e especies ‘Todo tributo tem seu regumejuridico — quer dizer, 0 feixe de normas @ le aplicivets. Tudo, aliés, quando considerado perante © Direito, tem seu regime juridico, Em qualquer area do Direito, portanto, podemos co de regimes especiais, que so as normas destnadas @ regular situagdes es- pectas. Essas normas certamente convivem com aquelas que compaem 0 regime ordindno, ou geral, ca entidade considerada Em maténa ributéna, portanto, podemos entender por regine especial © regime juridico de um tributo em situagées especiais, Regime juridico que convive com o regime juridica ordinno do tibuto, ou regime geral regime jurico da retagao tributria pode ser dividido em duas éreas cconforme o aspecto pelo qual se encare essa relagao. Sob oaspecto fancieltemos 0 regime jurdico da relagéo tributaria como 0 conjunto ddenormas concementes& determmagao do montante devido:e sob 0 aspec- ‘0 formal temos o regime juridico da relagao tributéria como 0 conyunto de normas concementes aos procedimentos de controle ¢ de fiscalizaio do ‘curnpamento das obngagdes tributnas © DIREITO TRIBUTARIO » Podemos dizer, portanto, que temos para cada tribute dois regimes yu- ridicos, a regime suridico substancial, ou material, que conceme a obnigago tributéria principal, Ou, em outras palavras, concerne 80s 82 Regimes especiais ¢ sonoma A primeira vista pode parecer que 2 mstituicdo de regimes especiais todavia, a0 menos na medida em que os regimes. especiais sejam instituidos com razoabilidade, tendo-se em consideragio st- tuagdes de fato desiguais, que estejam a merecer nlo diferente. Por outro fado, os regimes especiats devem constitur, ao menos em pgs paras contribuintes — que, se com eles nfo estiverem sa- 3, podem optar pelo regime ordinério de tbutaglo, Como em prici- loa todos deve ser assegurado odireto de séSubmater ao regime ordindrio de tibutacao, fica afastada @ idéia de lesto a0 principio da sonoma, pelo ‘menos enquanto os entérios para aribuicio do direito de optar pelo regime especial consubstanciem enténos de diseraminago raz0dvers, nfo injustos pavilégis para determinados contibuintes. De todo modo, os regimes especiais de tributacio em principio cons- tutuem uma opedo que a (1 oferece aos contributes. No IRPI (impasto de renda das pessoas yuridicas), por exemplo, todos tém o diteto de pagar 0 imposto com base no fucro real. A opedo pela regime do lucro presumido, custo bastante signi 8.3 Regimes especiais no plano constitucional © assunto ganhou maior importincia com a Emenda Constitucional 42, de 19.12.2003, que acrescentou ao art, 146, II, da CF de 1988 uma nea dizendo caber & lei complementar estabelecer definigio de tratamento diferenciado ¢ favorecido para as microempresas e empresas de pequeno porte 18 ou stmplificados no caso do imposto so- bre operagdes relativas & circulagdo de mercadorias e sobre prestages de servigos de transporte interestadual e untermuni ontojndey op opsoondy @ oroueiy4 ~ | nL oBbopnoy ~ OFAVLNGTAL OLITHG AC STVUAD SVWYON aund npunsog Jeuoromysuosut #195 ose 2ysau 9 “ean}IOd ‘ogbues wun semByuoo apod opSeztost ap yetsadsa owas 0 anb Jazip sous yod sogSuos ap wauate8 opbeurwouap # eping.ne opis ' sjutnqiuos 0 se81g0 ap senbyygo seo) Sy ‘oyngen op ejuaunied o a2 » juinqunuos 0 1fadwioo ap enbyjgo ws0y ‘un sqtowse}duns eos onb - opSoxnosyf ap jproadso auuSar opeuruiouop sosea sunBje uro ~ suigingin oySejat ep reiotpacard no jeunoy oyodse adsa aunfos wun optiya 9 OPu wiogure ‘opdeingen ap OWeUEP -10 auBat ojad opto rep sou was sorumquuoa sopeuruuayap # sone iu opbernqyn anbydust anb eupinqin oxdeSugo ep jetouessqns orcodse 9 pu anb euLoy eunsow aq voujod opsuos 9 opsoxpeosyf ap joioedse ounSoy $9 uuaiayau os 2 oysodun op oupurpro oorpyint aumtBas 0 woo urearauoa enb sieuotodao xa soyuaureyen ops “owed “wupINguy atIgyHU Wo stEtoodso souBOy ‘opesiqie o1on] ojad a oprumsaid cron] ojad opémingin op saunas so — opdeuriuouap usso Was ezoquD —steI9 -adso sauifax oU0> “2189 W09 W2AtAuo ‘yst4 wo 98-apuay opejnajeo 9 oysodu © on usa ‘no ye10@ ouniBar 0 ‘o|duroxs sod ‘Faye oP o> Ba] BN “omg Op “yeI=8 no ‘ougulpio auiiBax o woo Wantauoo anb "seoutoadse sogberals © sopeunsep sooipynf seuss wasimysuo sod weztie}oeie9 os onb ‘stetoodso sow'Sas ap eiougisixa p [oalssod 9 ordioutid wip “wipuod “soingin so sopoy wy ‘oson] 0 8 ojuoureanygy no ByD901 © 2Iq0s: ssesoiduia 9 saropeffaidura sojad sepiasp ye100s apeptanas ap sao: oniv neni OLIgHIG aa Osun 08 Capitulo LEGISLAGAO TRIBUTARIA 1. Late legalgdo, 2, Le ontinan et complent 4, Medes promsorcs. 3. Tatades ecomenedes ‘eregwlamentes 7. Norms comple 3 Prenepo de legal nocronn. 6 Decretor Leie legistagao De acordo com a terminologia adotada pelo Cédigo Tributario Nacio- «© legisiacéo tributaria no se confundem. Para melhor entender a distingao, rezorde-se o significado da palavra/e Em sentido formal, tei 0 ato juridico produzido pelo Poder compe- tente para o exercicio da fungdo legslativa, nos termas estabelecidos pela Constituigio. Diz-se que 0 ato tem a forma de fet. Fo: Feito por quer ‘competéncia para fazé-lo, ¢ na forma estabelecida para tanto, pela Cons dessa categoria, entretanto, io leis em sentido ro ge reporta a um fato individualizado no tempo e no espago, mas a um modelo, a um tipo. E uma norma. Nem sempre as leis em sentido material também sio leis em sentido formal. Assim, a palavra fer tem um sentido amplo ¢ outto restrifo. Let, em Poder 20 qual a Constituie vancia des regras constitucionsis pertinentes 4 elaboracdo das portant, no sentido em que a palavra é empregada no CTN, a norma jur- _juoureuas voy “qrauta|diuod fa} Sepearasar seupreu uraujap an soan stsodstp S0s.9nIp Sop viouppfout ap onquie op opsioardun ep 205} wr “Ses your sassap wsioa1d OBSIU9p ap apEpiigissodust einjosge vp 298) “a -tpuint eSueas gp ordiouud o aureus apuiBe eanzwnou atsads wssa & ‘epeasesay ep} 2p mien “TeUOIZeN oOssaiBu05 ojad ppercue ey ouoo opis 2an04 9p tpye“anb ojonbo sepuaw9}dut09 19} 90s jenb w opunBos os=1 Y 10 19] 104 epeBoAss no epesae 39s wiopod -eyuausajduuoa 1] 2559 an sejuasns ops9pod ‘soy wjanbeu seq 09 ‘Sonus “ovunsse assap seen w 291A zenvows|dwoo a} etn as “wNSSY -ouBNUOD o ‘wa21p ‘stemguy sou antsnjut‘sepezoyne s9z04 “OweyaNU ryUaut9}duso> 1395 apod os optiaj te 1] anb ap ogsnjouos v 9 wsD5i0}“rnqtn ap z9pod ov opteyum noid pwn 9 apepyunint v anb 2 senqun ap sapod oe sagse, fax xquausjdos 19] ¥ aqe> and opigas oMaUa]dw00 no jod sopnsed sop su © spepon 9 anb IA stout “Os [ue ou orsodstp 0 ‘opduraxa sod “9s-0faq “seauraydtoo 1a} v Sopeatasar sodwie> ap seiopluijap setuioU sep opran49> ‘op ojadsauv sagysanb seuas sopeyiosns wofas autzad anb to wpypau ou" in eburanasat w ered inqinuoo “oRDIMUNSUOD BU OwusUEpANY Ja, ORL ap unpre ‘eaneumsou atoadso wsse v aquowessaadxe noasesas ovsia setiayem sep reyen apod 95 seyuottaydus09 19} v yonb ® opundas 9501 ¥ ‘eurputps0 fo} sod “epeffonas no ‘epesonte as apod onb 2s-sapuoquo jaxpazes 9 opt ‘opmoytenb tunionb a81xo ogbenoide nfo eutow 3p opueyen 38 wa "3 junaydoo 19) ¢ anb opou twnuau ap voyrudts opt ost sew ‘equeurayduco to] sod sepIEN sips wapod os seupyeur seuso anb aosjaqerso opbmasuog v anb ov99 Z voinbrerory 08 -tsod 9 tagdso ons weurinoyap “oyder0q2y9 ens ope oywowtpaoatd © “aura e anb opfi0 op erougradutoa ¥ “opnawoa nas ap OFzes wa OEN ‘srouuoy Sowwowsoya ap snred v “oorpyinf rusts ou eoinbrezaty ogbisod Uns upluyjop wos wisse 2 “eaysoodso apupnuaps eyued vanewuiou a1zpdso zanb syenb 9 a eunoy oroadise nas sod rewauraydaoo ty v as-ezu.Tes 29 Yolnsuoa 0 aus anb oxdinysuo} ep ossaidxs oamsodstp weg (ootun opesBezed "gg 28) ,sI9] Sep OBdept|osuOD o ‘oRbexoIfe ‘oBbopat ‘58 2°65 "UE nas op jor OW “eanteuoU st9adso eusN oMIOD se}UeUIO}dUI09 Ta} = vo0}09 opSinmstoD wss0U “aIuAWESIeAIq “voIpU anb seUBTeW Sep WIE ss vrayinanis OySW1SID31 ‘nb sojanbe sorejuoinajdnoo sia] ops anb opuszip euuioU wisyUOD OBN “soLL -sieur SepeURLIs}9p v SepeArasar OFS Se\so anb zip WU “sarejuaWa| HOD io] Se augop opu opSIMNSHOD BSSON “eSIOnIP 9 ORSETAIS E sou OTA, seq eum asqos earuy2s0 19} ap oM120u09 O nenuysuoo oBSIMINSUOD ep 1g UP © anb aquapiaa opor ap ras opeuniye tian 9s sted ajenbeu “ost 20g “wedno0 2s onb ap suotat tp oFzes wo ordinmysu03 BU Sepruap oBtse seoTugSI0 959 ojduaxo sod “Joquedso ovang oN wHofuES9 BaLINop sp epLAdpUt ‘opbmiodan ep mjnsar 9 epeaoxinbo 2 a8) ¥ssq “euRUps0 19 wun “oWwod sso “zo ios eanuou atoadso ess0 © opbimynsUOD ejed epenIasar Ot pj 2p sea ag “oRdIMAySUOD Bd SepeArDso: Bj 8 SEUIEUE Ap BEN an sjanbe snjuauadaoa 72] 99s anb opeuzisas wi seit siaxpiadsoy ms9poq opsinmysuaa Up 69 10) opdeaoxte ons ‘ned (einjosqe euorew) jo190d80 turuonb ap elo wad as-rzuaiaRD 9 sudo opSezouna wa seuaunyduoa 1] Jou wSIA ap OMtod ocr ‘Son “yeuorseNy oueINquIy OF1p9: op OFS -eyeudioqut wu vrougaojar opues® ap 9 opSnystRay 919) sna ORSUNSIP : sp op2ou09 0 09 opseredwsos two apnayjdise ons zensow 9p seus “euEINgLN OBSP|SI89} 2p o1190100 0 S01 9p OPNUDS 0 WA} ORL NLL OP 96 "UE OU OISOdSIP O “mUBINgLU OBAPISE 3] ap owsou09 ou wropusaiduroa oF ofU euaTeU v sayuouILted soANBULON sooypunt sore sonnno 2 sianpaysazait sortgAU03 * 0ap Sop ‘sae -o|duioo sta} sep 2 sow sop ‘sieuotomnsuoo segétsodsip seudoud se waquie, nb sozup wanruts OU OYS1 SB} “NLD OP 96 “te © s0dsIp anb o 3 “sowoun, sad s9]2 8 seoupuunt sogsejas 2 soingun 2 lua no apo} ou “urpsi98 wwatiajdusoo seuoL se 2 sojarDap So “steuorOpwIATU sagsuOAUIOD ‘ophuss wa sta} sep wore uas mia 1a) Boy UB's "NLD Ou upezipin owed ‘opsoysiBey esnvjed © BF “opt99}2q0382 pyseu ossan0ud 0 apon.9sqo “op! “sue np Sousa) Sou n}stBay 0 109 Japog jad opo109;9 DoIp onivinarit ouisuia aq osun 1 jo nfo bastassc, art, L46-A 9.12.2003, estabeleceu sttuacdo na « distingdo entre let ordindria € Tei complementar peto ido ‘A Let Complementar n, 123. de 14.12.2006, que estabelece normas rolativas ao tratamento diferenciado e favorecido a ser dispensedo as micro- empresas € empresas de pequeno porte nos ambitos da Unido. do Distrito Federal, dos Estados ¢ dos Municipio, estabelece que as matenas nela tra- tadas que nio sejam reservadas constitucionaimente é let complementar po- derlo ser objeto de alteragio por reconhece, decididamente, que a iden no depende da materta da ‘quats se reveste sua product Como a lei ndo deve conter disposttivos inu- tars ow desnecessarios, 0 86 da Let Complementar n. 123 56 pode sero do reconhecimento de que @ tei ordinéria nfo pode alterar uma (et complementar, salvo, € claro, quando esta 0 autorize expressamente, ‘Annorma de hierarquia superior ~ ao caso, a fet complementar ~ pode atvibuir & norma de herarquta inferior competéncia para ‘fo contrarie uma normal de seam reservadas to de alteragio uma let complementar, mesmo tratando de matérias que & Constiutedo Fe deral nfo reserva a essa espécie normativa, ndo pode ser alterada por let na, O Supreimo Tribunal Federal contribuieo para o incremento da inseguranca yuridica A tese segundo a qual somente é lei complementar aquela que trata de ‘matérias constitucionalmente reservadas @ essa espécie normativa, que esta sendo acolhida pelo Supremo, ganhou expresso e predominou nos mexos Jutidicos por duas rezdes, Primeira, o prestigio desfiutado por seus defenso- res, Segunda, a confuséo que se estabelecen em tomo da natureza juridica «do Codigo Tributério Nacional Mattos aficmam que © Cédigo Tributénie Nacronal é plementar, no obstante tenha sido aprovado como lei ordinana. A afirma- LEGISLACAOTRIBUTARIA a cdo precisa ser explicada. Na verdade 0 Cédigo Tributario Nacional con- tinue sendo uma lei ordinaria. Ocomre que ele trata de maténs que, hoje, esta reservada a le complementar. Matéria que hoe somente por let com- plementar pode ser tratada. Assim. é evidente que os seus dispositivos, que tratam de materia hoje privativa de let complementar, sO por essa especie sormativa podem ser alterades. Como se explica, entio, que o Cédigo Tributério Nacional seja uma lei valida, embora sendo uma fer ia? E que a validade ds lei, do ponto de vista formal, que consiste na sua compatibilidade com a norma superior que Ihe serve de fundamento, deve ser verificada tendo-se em vista a norma superior vigente da data de sua edigdo. Ena data da edigéo do Cédigo Tribu- Fro exigia ler eomplementar paraotrato da ada, Em outras palavras, quanto 20 procedimen- to de sua elaboragdo 0 Cédigo Tributéno Nacional obedeceu & Constituigio vigente na date em que fo elaborado, Recorde-se que o principro da legatidacteé, no plano do Di o principio pelo qual nmiguém é obrigade a fazer o1 ‘coisa senao em virtude de let. No Di ‘Segundo o art. 97 do CTN, somente a fet pode estabetecer: a) a instituigdo de tributos, ou a sua extingzo: 'b) a majoragzo de tributos ou sua redueso, com as ressatvas que indica: ¢) a definiedo do fato gerador da obrigago principal ¢ do seu swjeito passivo; 4) a fixagdo da aliquota do tributo ¢ de sua base de cileulo, com as, ressalvas que meneion: 2) a commagiio de penalidades para as agées ou omissdes contrarias a seus dispositives, ou para outras infragGes nela definidas: 6) as hupateses de exclustio, suspensio ¢ extinedo de crédito tributi- ‘nos, ou dispensa ou reduedo de penalidades. : _-SBTEIqSD WANDBASAT op OWSUIOLT GETS, “Ti op ose no OBEN ap OTEaiEO oyoi0i5 {F sjuauieeR opadsas zp “Zan ens 10d ‘apeptiousiue ep oidiouud Q ye Bapod oAnnooxg, pe ie=n|dua “oo;pynl oywousrenstt o ovradsou wazyp “oymeod ‘oidjoutd osso & seayassas sy “oAMUULION ove Onno {apes ap py owwounnsur assq SOME Sop OrUsume no OEET TBE ‘Soipunn! oyuStATAASHT OF OpadsaL Zip apepHeso] ep OfUISHL Q ‘eanpadsax w5t21909 ‘way 9 anb ta oxtaaueUy olsto19x9 op oto! op sozue wpeot}and opis "n0) ousne no “nous so anb 19] © equa, a81x9 25 ou onb JozIp vouTUBis Somsodt Sopeuiuiioisp @esijde aS ORWTepepHTOLEle ep Sidjoutid 0 ab as- “SHTTDET BPO OF OFT ION Se -eoijpouT SeyTE SeMSTaT iy Ws SUPLSE|aHIsS STUN SOP ORUTPS SHOP -tiop Sini85 HE ispod onb oysod ‘ordiouud yo) v aqwauae}oqdui09 wayouaqns “us apod 95 way, sopeisaqje sorsodut 80 sopoy ex0quu ‘pk -s01 £8 woo twopunyuoo as Ogu apepiteSay ep ordiautsd ov seayessas Sy “seaqessal may were fon oe ‘apopuouazue up ordiound 0 wa “oxnsodsip owsaus OU “opoysauoo “seuota}ue s99Smynsuoa wo BABIso apepe Ba] ep ordjouud o yen ‘ad ewuoy ep awaweneo axiozap ogSinansuoz ep aprataydxa y “epeoutpow 496 apod myno od os 1] aun a “now o enb 9] e sea] POU 3 o;ngIN O.IOW ny ‘ontaune oF ajuauniad ou maya 9550) ogSimnsuo; w anb ouessoa -20 Bas waxy “opetuDuine 398 apod tq sod 05 19] 20d opeu omngun sousjue usta ojad opesgoo 528 noo orsodut ss opuor ‘owsour ois sod "2 openounar eoUnD 6 vyniyinanin ovovisiog7 “Seys0UT Sop SOND ura sopyoajaqeysa Sonu S0.9$9054pU09 se sepipuaye ‘onnmoaxg sepo oF tinaey anb ‘¢¢1 “UE op ot § ou sepeuoIo -uaii se 9pepifes9] wp OIRSULE OE EeayeEsSH no SaDS3o%o wromnsuoD soupai9 2p -upyjeuad ap ovdeuruoo @ a1ajau 9 anb ou seayessox ey ogy quatjenSy ‘omngqn op opdeu e axed j1qp4 onauunnsut 0 9 eUpUEpIO 19] an e108 wis y A uoUa}dwoo fo} od opeti 208 apod 05 o1ng U0) vjad sopeorpur ayuouessasdxo “steioadse soseo ty “(1's ww *y ojmidep) apepnesa] up oxtadsea B osing oysop apg patouLg PU SotaAaIOsa anb 0 “oysodosd aso 295-ef5A, Inojga ap 28eq & “aluIngiAUoD © sopooipurt Jos woaap eiseinqEn ‘oinqis op Joyz4 0 seunuuxa}9p Jopod ‘oper [ey ap aiUEIP ‘a BUEINgAN OLDE ej 2p oBbems v xe9134Uep1 essod 2s anb e solessa00u BR ‘OpELD voy cIngun o onb oup vfars9 1d wpate anb epranp zonbjenb opuerseye jdx9-v 29) NLD Op 16 “HY 0 'oUsoUN OS oq “stetauass soqusuia}a snas So sopoy Joa0]aqeiso 9 oMngiN 0 TELLS) o1unyy op 19} 10d o “dtorunus o 2“opeysg op 19] 10d os “emp ‘no opels> 188 apod ogIur wp 19} 20d os yarapay crngu Q "Balt -oadsou eueingin vtougieduioo ep sejnan apepnue ep ‘oyLNSa2 opmues wa 12] ‘no opens oingus 0 298 apod 19} sod og “apeprye3a} uso pry s8a/essor By OFU cINgLN op opbuNRe Bs OESTALSA OWEN) (osng asap ave erountg ep 10 juud Sop souurmen ov sopea}dx0 3 sousa sou opipuayua as sroeay 210 9s jouororanston oidioutad 0 ‘ur 9st ue) .249]aqe%89 01] 8 onb wos eIngin reUoLANE NO uadwoo ap sopenop seotphintseossod sz opupoa 2 feb input senuered sep 9 sottanp sop ojrujdeo ow o130sur 1a9a3d op sogdmtan dx worgysu09 NUL op 16 Ue op sudan sy (Gz § 46 ‘mP) eumauous opdezyerae sojdws 2 ogu sour (a § 6 778) 95010U0 stout o}-guI0n exOdwr anb ofr =Ig2 ap 2889 ens ap o¥Seaypow @ omgin op ogSeiofeu ¢ 2s-exednby ontyANeruL OTHIG AG OsuND 88 90 CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO Como as ressalvas, tanto 20 principio da legalidade como 20 prineipto da antertoridade, referem-se aos mesmos impostos, tem-se que estes, di impostos flexivets, podem ser aumentados por ato diverso da lei, © & qual quer tempo, pelo Poder Executivo. ‘Além das ressalvas ao principio da legalidade, extstem as 4. Medidas provisérias (0 regramento constitucional das medidas provisonas foi alterado pela Emenda Constirucional n. 32, de 11.9.2001, que superou mustas das dis ‘putas doutrindnias em torno do tema ¢ certamente outras tantas vat susci- tar, Entre as disputas superadas esto as que diziam respeito as questdes da Instituiglo de tributos, do trato de reservada a {e1 complementar € do atendimento ao principio da antenoridade tributania com 2 edigto, no cexercicio anterior, da medida proviso. sido 0 controle efetivo da edigdo de medidas provisé- nas pelo Supremo Tribunal Federal, pois a Emenda Constitucional n. 32, a0 estabelecer resingées que seriam desnevessénas se a Corte Mator néo es e principalmente nas reedigBes de s priticas indevidas. De 2.05 medidas provisorias, que seguramente ainda nfo ¢ 0 ideal, mas tem alguns aspectos positivos. Em caso de relevancia ¢ urgéncia, 0 Presidente da Repiiblica pode- + adotar medidas provisonas, com forga de lei, devendo submeté-las de imediato ao Congresso Nacional. Algumas matéras, porem, ndo podem ser tadas por medidas proviséras, destacando-se entre estas, porque relevan- tes na relago de tributagdo, a que diz espeito ao processo civil ea que seja reservada a lei complementar, que envolve as normas gerais em matéria de {egislagao tributéra, ‘Medidas provisoris ja no podem mstituir nem aumientar impostos, salvo aqueles excluidos do principio da antenvoridade prestando- se apenas como instrumento para iniciar-0 process rstituigdo ou aumento. E assim porque a medida pr ‘ou majoracio de umpostos, exceto os previstos nos ats. 153, TV e Vee 154, inciso Il, 96 produzira efeitos no exereicio finance 10 dia daquele em que seguinte se houver sido convertida em let até 0 LEGISLAGAOTRIBUTARIA on fi editada. Como a lei somente se completa com a publicaga0 oficial, isto quer dizer que os impostos sujeitos ao principio da anterioridade so podem ser cobrados a partr do exercicio seguinte aquele em que ocorrer a publica Go da le: que os institu, ou aurnentou, ‘Avnorma do § 2° do art, 62 da Constituigdo Federal, mtroduzide pela Emenda n, 32, que exige lei do exercicio antenor para autorzar a cobran- 3 sujettos ao principio da anterioridade, tem natureza mera disse 0 que deveria ter pela Corte Mator. a0 principio da da Constiruigo Pela mesma razZo, a antertoridade de noventa dias a que se swjeitam as contribuigdes sociais por forca do art. 195, § 6%, da Constitutgo Fed hha de ser contada a partir da publicardo da (ei em que se tenha convertido a medida provisona. ‘Medida provisoria nfo pode cuidar de matéria reservada a let comple- sto quer dizer que nfo pode veicular normas gerais em matéria de legislagdo tributara, que € atribuigdo reservada 20 fegislador complementar (CF de 1988, art. 14 "Nem pode cuidar de matéria concemente ao tamente @ tribute- ‘odo, mas tem nesta um reflexo de grande imporiéincia, pois varias restrieSes 20s direitos processuais dos contribuintes vinham sendo introduaidas pela via da medida proviséria. O novo regime juridico das medidas provisorias certamente vai susci- tar muitas questdes, entre as quais a que diz respetto 20 alcance da expressio “normas gerais em matéria de legislacdo tributdrna” Espera-se que a juns- prudéncia o diga de modo a nio anular a garantia constituctonal consubstan- clada na reserva de competéneta para o legislador complementar. E importante observarmos que 2 tese segundo a qual a lei comple- mentar ¢ somente aquela que trata das materias a essa especie normativa expressamente reservadas pela Constituigtio permite 0 abuso na edieao de medidas provis6rias. O Presidente da Repiblica podera editar medida pro- vis6ria para alterar ou revogar dispositivos de let compfementar a pretexto de que tratam de materia ndo reservada constitucionalmente a essa espécie normativa. E como na mator parte dos casos € dificil - se no impossivel ~ as reservadas lei complementar, op ‘sopipadye wiefos stenb sep onSuny ure sta} sep sov o5-urouInso4 ‘NID op essaidxa opbisadsrp opunfas ‘soratoap sop saueaqe 0 2 opnaitios © sonoma 2 sops20q 9 “vonnguouuzay ap sums -09 sesfor sop tuo[e “Jeuoroetwayuy oWox1C] op soidioutad 9 sexo se Say-08 Lopueatide ‘soprjeud:oqur ops ‘sa] se owsoo “steuoIoeWANUF SOPEIER SO) “LIV 0p 9 TW TW ®p © oUD> “sieuorseUIEWUT SopeTER sunBje ap opedionsed j]seig 0 way opSeyodust op oysodut ov a1ajar as onb Cogbminqunig #2 o1ngU ap oBseAg e JeuIAD e opuES 1 0 “o}dwexe 20d “epuay ap opsodoxd dist woo soupangin saQdefar sep undo ‘y Jouorseusoqur ouiquiy OM S208 ou ones, UTUT Top Y8U sopeBORSIA WNPST Op sekiOLSERS;UT SOPETEA ‘50 on ap ophuas ou ‘owuou[pusyus ossou 0 oproajenoy souay "mss 10d ‘opSezaife @ ‘opty 0330 30g ToT CEN “ORT eA Bad SOpEISTTE ISS WRG AIUSUTS 9 "epuasajas so anb *)eTOTSTRT OSSISUG sopentodsar 20 wanap ‘owuayiod ‘sTeaorSviayaT SopayeN SO) “ub ‘9) [euorooNY ossaxBu0 op opwar2za1 v sonoins *s sopduaaton ‘sopeyen seiqoyao esed wequser 2 () jou sosea Sou 9 eun1g} eu ons} ossaooud 0 soIoNN wIEd erougiad109 ojjandoy ep siwapisaig ov ingizie onb “opSimi;suo ewisows ep “euLION 1109 ‘ruowsey wo Sepipuoyua s9s maAap ‘spuOIaeWIO|UE SOperEn xqOs emNaES gop io4josal wed waneatsd woupiadwos igure ayy anb v9 oebuny jeuordeN ossazBu0) ov mgine anb cuLioU Y “s}uouTepEyOst wpe 1 oAap wlunyuayy “O1XaqU0D O PoEd OFSuaTE UlOD sepeyaKdaNU JOS prin etnaysts op eaino Jonbjenb owooozdmansuo; ep setus0U sy 9 0d ‘ontatunBie O “(JU “6p "Ue *AD) reUoIoeU oTuOWL le sosonei® sossituouduioe no soBiwous winjaumeoe opuenb 's2ys0 21905 9] oaIoquje v and ‘sore 9203 efod oprope ojuawpusyUD op Usafop we ‘2s-HuDUTaTy %6 vrivinanin oySv1si037 w id ped opEET oe OURISoM Ty -epoinBosse 11 9p nowiap anb opSuas! up J0}ea oF ‘SOSH ssa OPER WG TER Ts 6 Toa aS ON "OBSUaTUpLN WAR “ena ay URE BPN WO SH "OPSUBS! WUT TUEIET OPETEN as “oySezTH wpa 9p opd8optun # wnG09 znotuerd euapod opeorpnfasd C“os!N8619 0p “hed of0d opeyen op wigupasasqour ep soquaniosep souep sofod opbeziLapat ‘uns cyouip sua opeorpntexd o seasejed seo wg ‘operen op woUpAIESa Sur 1209 1] ap OvSIpO vfod ESI op pepyigesuodsos v myuype sazap zon ‘nb oyouoraeusoyin ove ou opeten op oweunsduinosap op seIoupnbestoa fo vayessor elapag reunqu. owaudng op cwtoupuoruo © anb 28-210N FeTTo] HN as Sp aah aA wag, ‘Banb aos 9p 7 cH “en oUpIRGLAL o8Ip93.0p 36 "Ue aU OAsOdsIP 2u09 2p eloueprudsunt opdeysaU0 ep 2205 W9 OWS -pyou wig a sow ap eiapoa oxdina (6Os/E8 fz) opeIED ov J0UDSod wR ‘ap wuioreu 304 “nIp}oap #f oTETSOE USS WS HoUDIUe WR “wast OPDUpSBS|« 91GS -SSSORaRE HOTOTRTTTTUT SBUGATOT 5 SOPETEN So an o sazxp opuoreid > nb ¢ 000) wa ea) 1801 ep opens Ouse enood an as-tua] 308 ua aa pra9}aqeser wis onsyedOou ao woo etsoHa 2 Tae ei} tin opeiounwoc] TOBOASTanb jal op o¢SEHOnsT Had weugEIA Te ‘eulajUt oBSeysi89] z volrpaul WOU wBORD} OBL [eu ural option Wn Speps9A BX, RE} opdtsodsip wu eorSojouussa apep aoa ajuswenuoptao Bl] (g6'He) wyuonasqos sayy anb vjad sopeasesqo ans a putt Pu a] upofipou no weBoxas steUOIoeUIL s0duaAuoa 2 sop! 1L 08199 0 107 tu “eouigene Bu 26-Nopuny OqWAUNPUOTUD |, nod 0 arb 999/2g3189 JBUOIIEN, srouorsvusnyt seosuosuon 2 SopDmnsy, “ srmpauoydwos toy @ wpesuasaz ousneM 2p BIEN 2s OBU “ppeaoade ogiuo 19| ap soxmisodsip sop wn epes ‘opuapod 2s og ‘epeaiadsas Jos anap opSdo ons" -naoade @ eied oudosd oywounposaxd op sex tens wo ‘ealasqo 9 rauoUtaydus09 19] 9p BULiO 1a tua st0108 SOLULOH NO 4D) igradiuon ap sonyitoo ‘2p opweyen Z0is9 opuatua “Ta] Bun ZeIOqR2 OF “}BUOIDEN O5SeIBUOD O 95 ‘nb somuniuupe faatqad 2 ‘oyueyod “eorprn! ebueinas ¥ odaxde 40 oniviniant oxinaid 3a 0s4no % o ‘CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO. terminades, 0 conteiido¢ 0 aleance, de acordo com as regras de interpreta ao que estabelece (art. 99) 'No fmbrto de nossa disrplina as pelavras decreto regulamento po- dem set tomadas como sin6nimas. 0 decreto ¢ ato do Chee do Poder Exe: _eultvo, enguanto o regulamento € aio a este encaminhado pelo Mistro Estado da area respectiva, no caso de tributagao pelo Minsstro da Fazenda, ¢ “aprovado por decreto. Na praticaadiferenca ¢ apenas de forma. A disposigao do art 99 do CTN € meramente ex nfo estvesse escnta nfo seria diferente. E assente co 2 posigio inferior dos decretos inevilavel da divisdo de atribuigoes en presta para a consolidagao, sobre um tributo, além de estabelecer regras relalivas @ obrigacées acessérias. Como em maténa tributaria nfo existe esparo para o regulamento au- ralquer regra de decreto, ou de regulamento, que nfo seja mera te a fixar os meios e formas utilidade para a expli ‘ou para o estabelecimento dos ‘metos ¢ formas de cumprimento das disposig6es de leis. Meios e formas {que tenham, realmente, cardter meramente instrumental, Todos os elemen- tos essenciais na formagdo da relacdo juridica tributaria devem estar na fe Nenhum pode ser posto, acrescentado ou modificado pelo regulamento, ‘é mutto facil lidade existe para limutar 0 poder de til mente pela divisto de Padres, O Legislativo dispde, estabelece, prescreve: co Exccutivo apenas executa. Assim, a Admmistragdo Tributaria no tem atribuigdo para estabelecer 0 valor do tributo. Todos os elementos necessi- ros para esse fim devem estar na corre que o principio da leg teger 0 contribuunte. fade, como garantia constitucion: sen, no se ha principio da legalidade contra o contribuinte. A isen¢do hi de ser respeitada até que seja a norma regulamentar revogada, ou tenha declarada sua incons- LEGISLAGAO TRIBUTARIA 9 tutuctonalidade. Havendo revogagio, os efeitos desta somente se produzem para o futuro, Em se tratando de declaraeio de inconsttucionalidade, que fem certos casos pode produzir el respeltar as situagdes ja constituidas, em atengdo ao principio da seguranga suridica, (O regulamento, barxado pelo Chefe do Poder Executivo para fiel exe- cusdo da let, consubstancia a interpretacao desta, um enténa juridico ‘modificagao somente produziré efeitos para o futuro, conforme, aliés, es tui o art, 146 do CIN. ‘Somente nos casos de isenedes que Favorecem pessoas determminadas.€ se comprovada a influéncia destas na edigao da norma reguiamentar, pode- se admit o desfazimento da norma regulamentar isentivailegal, com efer- tas retroativos. 1. Normas complementares Nao se ha de confundir normas complementares com leis complemer ares, As primeiras so as de que trata o art. 100 do CTN, enquanto as mas so com ares da Constituigio Federal e estio em plano hierar- aquico superior és propriss leis ordinarias, conforme demonstramos no 1tem deste capitulo, ‘As normas complementares sio, formalmente, atos admunstrativos. sag materalmente slo feis. Assim se pode dizer que si le ampio ¢ esto compreendidas na legslagao trbutana, conforme, 96 do CTN determina expressamente norma que complementam. Além de no poderem invadir o campo da reser- ‘a legal, devem observéncia também aos decretos ¢ regulamentos, que se colocam em posi¢20 superior porque etitados pelo Chefe do Poder Exect- tivo, €2 este 0s que editam as normas complementaces esto subordinados, Ha quem sustente que as normas complementares 56 produzem efeitos relativamente aos funcionérios, no dmbito interno das repatigdes. Estamos, porém, com os que entendem que as suas normas se aplicam é relago fiseo- ‘ontribuinte, desde que respertadas as limutagSes jé acima mencionadas. Nos termos do art, 100 do CTN, so normas complementares a) Os aios normativas das autoridades administrativas, val portanas, ordens de servico, instrugdes normativas, ¢ outros semelhaat “owaturdue] ap ogsisar ® wed oyuourepuny owioD wysord 98 OBN “OxNTY © ‘red eA 05 ooppuntonaiaa ap oS uppnutsajduas puasaidas seqweusdt0o on Jou up OESeOYIPOU # 28 “WSS "NLD OP 9p "UE O WOD ODT “HE OP ooIUN SSered o a8-reziuquneduzoa ap apopissasou “uussosynO “2S-21]8552y eupIngH oxenstunupy eudoxd vlad epeupa 104 usa “pUuI0U WLOD oplOaE ap srzNpUOD as onb yuInqUAUOD o stand oBsNE EUAS ‘OBN "BUTLUIZIOp 0 WHSSE NLLD OP OQ} “UE OP Gatun oyesBesed Q “wuss|2UOU! ‘opbaui09 9 sougieiou soil ap eSuEIqo> ep oUIOD Wag “sopeprfeued ap OAIeS Bot} ayumnginuos 0 “sejuouiaydusoo euLOU Bun ap eLoupAIasqo R NDNAP 2S cowouniied ogy 0 28 soyq, foynquy wn seBed ogu ap tauren 9 soyrsap 5 p SoMLH} SOU “op|xap spuauaniaze efes an ‘ouigunuos oF uresnBasse opu oys! JO “SOY auapln@ soreytotso}dulon seutiou se soup BuOBaIeD 9p seaipuanl sexBau MOS SSSI MGT Sp Bama Hor AUTIGYID SSOSHIDIATSTUT Sp SP ssyuingimudS Sow SOLON o}woweNeA enBasse ware apepuoyne v seje wod “apepytnn apuesl op ops sazetawa|dtuoo seu Se ‘is Jog “Sopezyyn Souaouod sop apepmsiquue vjad wfas “opepinion vied 6 vruvunerst ovSv1sIO=1 | | | fos ‘opsioniduut Faneuinaut ep oBzes wo ayomperoadse ‘araidiprut op axed “s-opuodun ‘enpingin eupTeu wo sarewuoutojduioo seuoU Sep epepyn e yaneZou! 9 "wuod ‘sosnge so soperseyy ‘[eep2 OFSIMNSHOD Ep ‘A OsIOU “6b ou psIAasd “oNWouNyRBaL .apod op onna0xg sopoge op soassouuioU Soqp so dorsns pred |oUOIoEN OssaufUOD o way anb vIOUR} -uioo up oznfaad wos sao} duro wuwsou vp apep. ‘eipdie pispod opessazaqu 0 ‘ose9 aisay To} Buremuoa anb estoo “eBapegu ewuou we “Zip PUPINgUE ORSENsIUTUIPY ¥ sazan soymEN anb USO g ‘seuuyou sessap 228 2p opzes v seoydee nomoosd afoy 9ye wonSunpy“steBoyeyul seuLON =p oB>1p> pjad eLPIRU] OBSEASIUpY e wIEOALS ojuaMIpeT= seSLEINALN SC) so1upAuoo S3559p vwen3oo NID OP pIZ 2 C1Z “661 “SUE SO “wPerEN soustt sow wLBIEL y sayuoutyd sty sep opdeyaaya ou wea apueiB 2p 20s wapod soseo sou00 twa anb ‘soueyuowaycuao souusou oUoa SoluQAuOS Sop sagstsodsip se O30] apsop usajea “opout sanbyenb 9c "05000 10 95 jay axap Se) “eprums -se ogbuSligo @ sudwuna exe, “SequousAuoD soured se wrejnouta 05 “ordioutsd tua ‘onb seuusow waoajaquisa sorugntioo s9ssq “Sordtorunyy <0 2 [eI0P2, 01 -unsiq_ © "sopeysg $0 “ORUN » wlagayso 1s amu an soIpau22 50 (P eporoyas uspisuoa as anb wind “souatu ojad'sezaA Senp epeiope opis wyuor onb wise ‘peace ‘epuadas voned wasn fey Ow Japuao “eaepon '2-optd40p "BA -neastmuype apepuoyneejpd ajrawapo.atrar epeyope ouro> epesopisoa 138 aap voneid win opuenb seuruueiap as vied ous sanbjenb eo9jeqeise Bt NID 0 “OW2uIC op apuos owicD ausnysoo op OBSENIDE v Byasaides OF ‘pout oF190 9q a] Bp upwuowajdeueo ouwioH ImasuOD eonexd wssa “qaLEP fay wloy|de e wise 9 ‘opmuas opeulusaap wo 19) © wrereudsenu steosy sepepuoins sv 9g 9] ep osbmyaidraqut oq OOD supEIEOe 126 WHOARP 2 CLP -ngin ogdejsiay ep ogdeayde wa oasy op epewaupas ogStsod wun weaves -axdai Sefg ‘seanenstunupe sapepuoine sep sopoueyas saatimid Sy ‘snynsuoo ap opdnjos ayueypau “SMgBTORSESIBar oP GRSeyaxdsoyu e own ap opiqusnouy opBs0 “epuEe :f Up OUBISTUTAT Op OpoemNaLaT ap op oxdouap1009 ejad sopnitia “Fousourrou Faxavoiod sopeutasouap so “euoBore9 essa =wuatay EM 25-WIED sersoq]‘ouiow ap Tojea sagstoap SesS9 e EngUNe fo] en apsap ‘soqUMEN toa 50 9 e984) 0 aaa seiougpuad se awvatueanenstanpe «08)nf 2p sopiq 0 no SareBuls sog9 sod sepuayoud sogsioap sv ‘xezIp oon “earewuzou eioeoqfa enquire 1] @ anb v sorzyoarsumupo segstD—p Sy (q onivineris ouiawia 3a sand 96 Capitulo It VIGENCIA E APLICAGAO DA LEGISLACAO TRIBUTARIA 1. Vigéncia e aplicasio ‘Muttos estudam as questdes pertinentes 4 vigéncia das feis, mas 90 esclarecem 0 que se deve entender por vi Alguns definem vi ‘como o period de disponibitidade da let no que confundem a vigéncia com sua duragdio. Outros de oque ja nos pareceu correto, como pode se Curso. Na busca do significado da palavra ‘Temos de conihe- ignagio é adequada, ‘oorada com inteira observancia de tados os dis . devida- ‘mente publicada, cwo contetido nio contraria a Constitwigo, tem validade tgcnico-formal. Néo se pode, todavia, desde logo afirmar que tem vigénera, pois esta depende de norma que a estabelera. Norma que pode ser por ela Propria veiculada, ou pode residir em outra let, mas € sempre necesséiia , meide a norma da Let neste caso, 9 inicio de sua. ‘agéncia ocome 45 diss depois da.publicagdo oficial Por outa lado, uma lei pode nfo ter validade récnteo-formal, posto que Posta a incidir, pelo orga competente segundo.a ordem juridi © Cédigo Tributério Nacional disciplinou, em seus ars. vigéncta da Lenislagto tributéna e, nos arts. 105 e 106, sua uma lei pode ser vigent, incdir, e mesmo assim nio sera VIGENCIA E APLICAGAO DA LEGISLACAO TRIBUTARIA ” ‘como pode dar-se a aplicagio de e1 que no mais ¢ vigente sto explicas dis- jo mesmo pode ocorrer ou no. pela legislagao vigente ao tempo do Fito gerador da obrigagio respectiva, ainda que postenommente modificada ou revogada. A let, mesmo modifi- cada ou revogada, pode ser aplicada aos fatos ocorridos antes de sua revo- o, pois continua existindo tats fatos com o sentido ‘utras palavras, sobrevivem os efetos uri ‘eu, automaticamente, sobre os Fatos ocorridos durante sua vigénc, ou até snleniormente esta, ‘cipios, no temtaria de cada um deles. Segundo o art. 102 do Cédigo Tributéno Nacional, a legislagao tribu- tira dos Estados, do Disinto Federale dos Municipios vigor, no Pats, fora tonalidade os convénios de que participer, ou do que disponha o proprio fe normas gerais expedidas pela Unio. CBaigo, ou outras 2 Higa ‘Gart, 101 do Cédigo Tributénto Nacional estabelece que a vigéncia da legislago tributdria rege-se pelas disposicdes oplicaveis as normas juridicas em geral, com as ressalvas formmuladas pelo proprio Codigo. ia da legislagdo tributiréa no tempo two sousiue opsimsUED UP ES] “UE OP 6Z § 0 wou ‘oxsoNENY 1919 -tox9 op saise 108i wo vlo}sa opeaune No opyyHSUI J2Anoy O onb ‘anb was ‘orofouexe upeo wo “opeaqoa eras cinq) wnyLeu anb opusziq, omssafns aquimnsuoa e opuayjooesop “pepiETTE ep OTASTUTo “oun, uiaistg op oyraideo ou ROHESION OH EAGT oP TERPET ovinNsUo> Y ‘sopepeseize Soke St ‘exp ouranof o onb ounsap 0 weaosde anb wo apipaw wy omgin op wauesq 09 v woztojne 6s ojuouLesEd OU OAod op Saiuenasardas sO anb es-apuiaiue ‘oanioadses ojuausedu0 op oxdenaide vu epetounsqnsto> “oate}s7] apo ‘op ogdezuzoyne ep apuadap ‘ou epro wa “oingtn op ubueiqoo v og “oANeTsCE -27] 49pog 0 ered o1Sjsaxd soreus eayuBis anbiod ‘oanjjod eistn ap oxuod op awaujediound sew “ourmqun auowennse wsta 2p owed op seuade ‘opu “eiouguodun zorew vp 9 anb ‘pp o1dioutd op wiaugatnasg ‘os PBayuansns wutsjnop ep aured edITISUO: Vp aus ON -yeuorongnsuezeyut eutsou sod s205a0x9 9p apeprqissed wed“ oudoxd op ovbutyxo asenb wun nap as anb 0 won “spe LOUIE up -tnid ov seAqessar Sep opSeyjdane & rewustra/dioo Tay € opuATEed “opbn “suo ep "67 § “£1 "we 9B opbopar BAou! nop Zz61 9p°g U YpUDKI Y 62 §ES1 “ue) sepeyydure sogbooxa wto> ‘oinqun op wduEsG09 2p otojoiexa 08 1a] Ep speplioustus ep o Seuade opusdayeraid ‘opltoge 70h ‘tun sre to apepyfanue 2p oxdroud o 696{ 9P “1 t puowu ¥ wOD ‘961 ap opbimnstOD eP SpE 5*1pT eop exfare nimposdoy “oloiozaxa epeo wa 2 e1ed opdypuoa ouroa etrenvauesio ogsinaad ap wiou23) ‘ep oidioutsd o nosso: 62 § 7051 "Ue nas wo “L961 9p oBSiNA ‘0 "we nas wa vperoteysqns¥o> ‘uui0U © norope “epuauig wpLiajoN vp 2ny v opzioge}9 ‘NLD 0 anb sod we “ue) epuoi ® 2 o1lguined 0 aiqos soysoun so Soittns wese21 08 ‘oe SansadSoronraoueUly O|SIAND OF a] ep APEPTOTATID Ep 0 1UOwOS Sid "SPHOGETO OTST 2660696 9p°B1 wepuoug ew) __ouu BP OATTOU RO OFSURT SISOUT 0 Bi iSTRTPETTDET e, “souode ‘sogdaoxe unetransuog « 35 plgowsEar0 opsiAaid ¥y “oAnsodsor UALIESIO’ “SAD GES OBE & “OINTSISRS EpED Wie “OpeITO Tas wipad Singan WANES (rE § "32) 9p6t ap opditansuoc Bu BABIOBIa epepl|enur Ep OraTouIaT © “{g men} ode sootpuintsoidiouud sop soureren opuenb “ap ‘opt ‘yhiyinanis OYOVISIOTT Va OYSVOITAY VIONIOIA eo -inBunsip ap ontsodord » someyoo soinqun Sop edue1qoo & Jenb oj }9q "swtourfenue epeztsoyne 208 ap Py apapuoziowo op 9 apypyyonun ap soydiousd $0. ‘omugauo9 op yeIayo oRSeoHgnd up siodap SeIp cp BIEp a8 piaUgBIA 9p ‘ied erep ap “Solugauen sassap umn ws ioadse eifax Eun of'p9x 0 na0a}2qe)89 OBN, visiaaid souisoui sou Hep eu “soidyorunpy So 9 pesopa, ‘onmnsiq_ © “sopersg so ‘oprun v walgajao 1s anua anb sorupauoa so (9 ‘opSeonjqnd ens ap e1ep e sode sesp 0¢ “voy 2p soyaya soso v owen “eareuuoN BigBote eng Y9] e anb -iupe opdipsun ap soansjoa no sarejnfiurs soyI0 sop sagstoap sy (q ‘opSeoujgnd eanoadsar ep erep allo @ SeAHeUNIOU sogSnsUt ‘od1A9S ap suapIO ‘seUEHOM 01109 ‘10 ‘seanenstuuupe sapepuomne sejad soprpadxa soaneusiou sore 50 (2 3081 to wenud jenb op 2oxy wa “oped oussaMs ©P £01 “He ofod epeynas 9 TeuorseN oUINgL o84p9D Op OT "Ue OU sepeD -Loja “surinqun opSetst89] up soxequeuta}duioe SeuL0N sep BIoUEBIA y ‘epeayiqnd ayuawerayo ap stodap seip ooua 280121 nap as oyu anb 1apuayus apared sou ‘nb uta ose9 0 ordnjos wes 2p otorur ov cquenb to wp o (8 opSnpony 2p 197 BP sf op uafejuoo sp opueien soaritodsp neoos3 -sjduiog 121 3 G9 ) ogssnatadas evanbod op sop sep 28 JoSin 9 UE, INNO epeasosor“oHotiaDyUD oF yuo) 35 sep anb wed jonnozesozexd zeuoy w apow op 9 rssxda rg ap epenspu 220 9] sp Bougainw nb nanajaqerso si] sep opoe0g “B19 © 21908 opuodsip “ge6 9p ‘66 setaW}ENOD 127 ¥ nb 214090 es ap rep 0a 9 esa -odsip oajes, ‘onb op e wo eifad v pea mia seoyppint seuuou se exeg oniyinanit ouizuia a0 osan ool 1 (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO ‘rave defeito de técnica juridica, Se uma fe € vigente pode, por isto mesmo, incidir. Para tanto basta que acontega a situagio de fato nela prevista, Sua ipotese de incidénca. E se incide, pode e deve ser aplicada, ensejando a ‘cobranga do tributo. idequada redacZo da citade norma constitucional ensejou varias 8 de contribuintes, alguns dos quais tveram éxito, © que oca- impropriedade, qual seja, a afirmacdo, em ‘este Decreto-fet entrar em vigor na data de sua publicagdo, sendo aplicavet aos renilimentes per- cebidos a partir de 1? de janet E que, se fosse utilizada formula tecnicamente centrara ‘em vigor em 1? de janeiro de 1980”. os contribuintes iriam sustentar que o ‘mesmo 86 poderta ser aplicado no exercicio de 1981 0 dispositive que corporifica o principio da anterioridade na Constt- tmigio Federal de 1988 proibe a cobranca do tributo no mesmo exercicio em (ue fenha sido publicada a tei que 0 institunu ou aumentou. Sua redacao é tecnicamente melhor do que a do dispositivo correspondente da Cor ‘¢#0 anterior, ¢ consolida 0 entendimento junsprudencial, posto que o Su- leu que a expresso do art. 153 da Constinuigéo Federal de 1967, cada (RE n, 85.829-SP, RT 80/296-300). ‘art. 104 do Cdigo Tributano Nacional fo. elaborade a luz da Emen- dda Constituctonal n. 18, de 1965, alfa era compativel com a Constitwicdo de 1967, que restabeleceu 0 principio da anualidade, nem com a Emenda 1. 1, de 1969, embora nesta o principio da anterioridade tena softide séria restncdo. ‘Tambem nao se compatibiliza com a Constituigo de 1988, segundo a qual o principio. da. anterioridade j4 no diz respetta apenas aos tmpostos sobre o patrimémnio ¢ a renda, mas se refere aos tributos em geral, com ex ceptio das contribuiedes de seguridade soctal, syeitas, neste ponto, a regime constitucionat e-guerra, do empréstimo Annorma do art. 104, inciso III, do Cédigo Tributirio Nacional é mera- ‘mente explicitante. A lei que revoga isengdo aumenta um tributo, posto que € de incidéncia de norma de tributago. Por isto, norma que jzmente 0 VIGENCIA E APLICAGAO DA LEGISLAGAO TRIBUTARIA 103 Supreme iibunal Federal adotou entendimento divers, ivocando lisdo do Saudoso Gomes de Sousa, segundo aqua wentar¢ gispensaro pagamento. Setbuto devdo, e, asc. revozarsenelo no ena iblo, mas apenas deve le dispensathibu deo. 'Naverdade, «norma de wsenedo esabeleoe uma exceeto norma de tribune A norme que define a upotse de melden tibutia, ou norma te tbutgio, define urna stuago de fato que se e quando coneretzada fae aaveeracbrigaeto tibutina A nora de isengdo reir uma prt desea sttuagdo de fato, ¢ essa parte passa a constituir a hipétese de incidéncia da forma de iengfo, Assim, cevogada a norma de wsengdo, aquela pat rel- fda de ipoese ce resando, assim iéncia aumentada, rento do tributo, pela Emplodo da hpotee de medéncia da norma de tibuapao Consttuem exeesdes 20 pncpio da antenordade ente tas into duzides por emendts cnsitucionas, 25 indicadas no § 18 do art. 150 du Constitugao Federal Oar. 150,em 06 impostos previstos n0s a Em outras palavras. diz que constituem exc: temoridade os umpostos sobre (a) importagla.de produtos estrangeitas, (6) exportagdo, para o exterior, de produtos nacionais ou nacionalizados, (¢) produtos N operacdes de crédito, cimbio e seguro ou te- fauvas a reordinanio de guerra Como se vé 0s impestos que eto excludes do paneipio da esta legalidade, porque suas aliquotas podem ser rincipio a anlenoridade, porque as majora- estio exeluidos tamber bes de suas aliquotas podem entrar em vigor no mesmo exercicio finan- eiro no qual seja publicade 0 ato que as elevou. Esta exctuido tambem do jade o imposto extraordinario de guerra, embora este 12-se a nflo-aplicagdo do principio da antertoridade aos impostos famente extrafiscal, como também para o imposto de guer- ‘porém, para o imposto sobre produtos industralizados, que, embora tena funcdo extrafiscal no que diz respeito a seletividade, ndo exige alteragbes urgentes. ‘Também nfo se aplica o principio da antertoridade as contribuigdes de seguridade social, que podem ser cobradas apés decorridos noventa dias da com fungao "epee Jes ap py vipypauuy ‘opooydo ypeuruouap “wissy “ebuemnBes e seaszsoud ap opluas ou 205 0p ‘bq opdini4ysuor ep puLOU wp opdeyosdianm e oonpio0N9g ox231C] ap OPES, ‘op omtaape o wi09 “oLreIUOMnE Opersg op erBojo2pt e ajopjas eUOTOEN oING “iL oF1p95 op cO1 “He op muusOW Vy “oRSeoI|gN Uns op soy operoTU EUS} ‘98 sraupasb00 vino soygy 2190S ap}ouY op 19] anb as-iapuayua ‘oquELd “ees soupy Boxprant eduesnas e varpnfoud apepzon eu “osqwazop ap 1¢ Baxtouel ‘2p of ap opotiad ou opesnde o1on} ov 2971p apex ‘opotiod 0 opoy B as-eaNce rep Jes 918 epeot|gnd 19] w unsse 9 “orquaz=p ap 1¢ BAP OU FIepdwHOD 95 21 owes epuad sp oxsodiat op sopexa8 oy 0 yenb ojed oywoumIpuayUD O _,952-opolzed oanaedsa1 ov souaque 1a] od wueBou 28 on, ‘ogsseudo # ‘upuat op ojsodut 0 se1qo9 9 aamnsut ered op1u) x wrougiadwo> gure anb onnisodsip ou “opuesojon ogisanb e etzeutuaya onb ‘ayuinansto3 jeuoToeny wIp}Qwassy ¥ soUUeENs anb vjonbe vues OFEMjOS IONa} ‘opSimNSUOD YeMNE EP ee] We Jod9perard w A wI9pOd sem ‘es9paq younqiay oweudng ojed onane opis way ogu oaUpuRTU |e ‘oangadsar aseq-opouied op olo|ut op same softs we t9} sod opejnan 10s ‘axap epuar ap oisodun 0 anb opejuorsns wisn SesueInaiN sopEZOINY ‘sowuapuad so1opeioH soy v wieipotl jeonas ozbeayide sunBye e opioared ‘ewn aBims oysip soque 98 “His opdenyde 490 opt apeproa wy sett oy os] “aiuauseeypaua eoy}de 2s Ba "eACU “sy ‘eptas ap o:sodust op soper08 omy 0 “orajduto9 “opeunsuo9 wxapis409 9s ,2809-0UN,, OPRUILIOUSP Op yeu, ou. os "OaUTTRTSaY wSGUHBY F 20peo7 conejo stenb seu sexino ura a “ofl0] Ba wISUgpioUT ap sasaiodny seu I9s O7UY juoxo 9 vptou op oxsodun ¢ “openunuon sopeIaH ores woo omnaet xdso up 28 01s] ‘sauuapuiad souopesod som SO rq “opewnsuco foo opt seu “opessiut wyuay 95 JopeIsB oe] © anb s20aIU09" apoa anparjde wo @ onaap OP souia} sou ‘epinistoo quaweantulep sfose eset v anb we oWauion ‘4 op1sioc0 wiapisuos 2s ropo198 ore] 0 ea!plnf opbems 2 ag soudoxd OFF ‘yj anbiod “znpoud squouyzauou arb Souaye so eznpoxd o7f ap opdomi!s tjanbe onb e soupssoaau steuajew solouyisunaats se wanbytian as anb we sutourow ow “ans euyusa an ro] ap aowea}e op ‘orueriod “es0} “OPE -nsuo9 ‘oplsioao wiapisuoo 9s sopere® ore] 0 ‘orw/ ap opdomits 2 9S “suming opdeduge 1 se1o8 wrod soupour as-usaid omy op sogdennts se 03st 30g “BouSt! 02 ejnqua ered “um epeo 9p eatynqinaoa opeproedeo v zedueaqe eanooxd os anb sio “ootupuoce 0 9 wroupaa|as JI0U2 9p opep o sup eoIpLinf opsamats Buln ‘fos anb xoperod ores wn mst¥9 apod ‘asen wig “o1ky ap ogdenass en ad -aios asenb 9 omnqun op sopeiad oy 0 owapow OLE NAL oweHIC| ON | sot ‘yriyinaniz oySvISI0g7 Va OYS¥ONAV.a VIONTDIA “qpavor|de oyu op sous sou * ‘forse onb io ogauiour o apsap “voipyint opdenais 9p 2s-opurten (q) ssoudoud ops o4j aquswyeunou ‘nb soviaja so emposd anb e seiressocou sreuoyeu seiougysunosio se won jayap 2s-eiepisuoa ‘oupnuoo uo 19] ap ogbisodsip vanb 21p 911 BeO ‘aqwapuad sope108 ore sod Jepuarue anap as anb o seuruusap ered 911 “UP Ov OBSSIED 33 24) an “N19 Op soT “He OU oprnayaqnyso oidiouLd o 9 a9 “souapLed ssiopesod sore so eburoje seu Sopeuinstoo Bf sasope1a sore soe valde 3s oN “werpoust opdeoyde wi ‘awuoBta Zon wun “eng op8e/iB9] W Dumypour opSoondy “5 “somaun wiaznpat no wendunx anb stay se over wc2Ip oft “o}rewod ‘ogsnjoxo Jog “umuoume no wom -nsur an sta © wasajau as Say “weoypur 0 ordioud asso meaxjodion ab dsp sop so opssoudxa mudoxd vsei7y “oman wisenpas no won 7 einqu 9p s9pod © 9 uo sramnqzuon 08 aganayo oRANSUOD B ab 23 oun 9 eiiwnqPiSp Ep spepLouialue up oidioutzd 0 anp.os-0n398940) ‘BIUEGOO TEE Rt oi OidISiaxe oudoud op onTap Gpavndsoo BBE Sep 06 $0 Tea] TATOO BIE IaH aM cs 0 "OTSTSTAKS OP TEA Op sone “SEP 06 ap souair Bpesijend 1} 20d omgen o opewuauine no opeLsy sepeotpat stuauresseidyo sentessos se W109 “seIp 06 9p apepouaue x “OIa!aIexa oF 2pepiiowante ep wgje “niques souady ‘opeziuoDaid sown; ow09 | op orovur oe opseja1 wa Se1p Og ap elouapanarte “erxEpoy"n999}2qe159 OLN “vbuerqoo op omzoueuy uae ep ‘0 opeazasqo “noqwauine no epeotignd opis efey anb wa sep ep Seip 0§ sop1109 op ap saiue somain ap v5ureiqoa 8 opuNpod “Oct “UE OP TI] Ostou! OF ,.2, Wouyfe © noyua0sei28 “EO0T'ZI'61 @P “Zp U foUoIMNsUED epurwng y “soysoduit so vied wistaaid ‘ototazexs op apepLouaiue & * -p sagdinquuoa se ered eisixaid “jetwIs3ZeuoU opuprioUs}UD wp PINOS v9 202 -nBosse v esta apepuowa} ound o anb psaidins-opu v snuese8 vied openbepe stew ‘08 y ‘opt waquie) cEsnjaxo ussq “9 § "S61 “uw 39) oprayypow no jaxnloy Se anb 19] wp ogbeon|gnd vp wep onivunaris oL1guIa 3 oseno 01 eral de 1988, ‘consumnados. iio-se do imposto de renda, tendo-se cm vista a seguranga juridi- cca, a let nova que agrava o dnus do contribuinte somente deve ser aplicada 103 fatos ainda nfo iniciados. Em outras patavras, a fer que agrava os en- ‘cargos do contribuinte somente deve ser aplicada no ano seguinte-ao publicaezo. 6. Aplicagio retroativa A rigor ndo se devie falar de aplicacdo retroatwva, pois na verdade a let rio cetroage. Nada retroage, posto que o tempo ¢ireversivel. iz que a lei retroage, oque se quer dizer € que a lei pode ser utilizada na qualificaga juridica de fatos ocorridos antes do inicio de sua vigéncia, Em principio, 0 fato regula-se juridicamente pela lei em vigor época de sua ocorréncia. Esta a regra ge ‘emporal A Tei incide sobre o fato que, cone «énexa, acontece durante o tempo em que € vigente, Surgindo uma es fatos acontecidos ficados junidicamente e aeles, port nal ‘pode elidir os efeitos da meidéncia de lep anterior. E desta ‘ronal que trata o art. 106 do Cédigo Tri jcado. Examinemos 0 seu sig Diz o art, 106, 1, do Cédigo Tributario Nacional que a fei aplica-se a0 qualquer caso quando seja expressamente ‘glo de penalidade pela infragio dos corre que Constituicdo proibe a cobranga de tributos em relaglo @ fatos geradores ocorridos antes dé ue os houver instituide ou a saber se ¢ possivel, em face dessa va‘ pretexto de que apenas interpreta let anterior. Juristas autorizados afirmam que toda lei, mesmo que se afirme ex- pressamente interpratativa, ou inova ou é intl. Essa tese tem sido sustenta- dda por tibutaristas de grande expresso como doutrinadores, ¢ tem inegavel consisténcia, especialmente sob o enfoque da logiea formal, retroati VIGENCIA EAPLICAGAO DA LEGISLAGAO TRIBUTARIA, 107 Mesmo assim ~ © sem que isto signifique oposiedo & referida tese -, ‘varios explicar © que se deve entender por apreiativa nO contexto do Codigo Tributario Nacional, considerando sobretudo que jo dispositivo ndo teve ainda declarada sua incenstitucronalidade, e, segue mtegrando nosso ordenamento juri ‘Let interprotativa ¢ aquela que no mova, limitando-se.a.esclanecer. diyida surgida como dispostwwo.antenor. Se diivida havia, ¢ tanto havia que o proprio fegislador resolveu fazer outra let para espancar as obscurida~ des ou ambigilidades existontes no texto anterior, nfo ¢ justo que se venha punir quem se comportou de uma ou de outra forma dentre aquelas que se ugo. Dai a exclusto de Tal exclusio ~ ¢ importante insistr neste ponto de grande relevancia nfo absoluta, como poderia parecer da leitura do art. 106 do Cédigo. Ela diz espeito & mé interpretagto da le. no a sua total ‘fo do IPI se tena divida sobre a necessidade de e1 ‘ou 0 documento “b”. € que disp ‘caso deve ser emitido o documento a quem tena no se aplica quaiquer penalidade ‘Mas quem nao enum, nem “a! td swjcito & penalidade, ado st cexclusio de que trata 0 art, 106 do Cédigo. E importante termos em mente que a funcio de interpretacdo das leis perience ao Poder Judicidino. Assim, se este ja Fixou uma das interpretagdes possiveis como sendo a que se deve adolar, se a junsprudéncia firmouse breferindo determinads mterpretgto etre as que fram sustentada para {ff nfo cabe a0 legislador, a pretexto de lerpretacto diversa daquela jé adotada pelo produzindo let simplesmenteinterpretativa, ein mente mova na ordem juridica, removendo o entendimento yunsprudenci Conseqiéncia disio € que a le: nova no poderd ser apicada a fates «onsumads antes do inicio de sua vigéncra, Nao podera retroagir Aplica-se,tambe da incidéncia {2} quando deixe de defini-lo como infra quando deixe de traté-lo como contririo a qualquer exigéncia de ago ou omissio, desde que nfo tena sio fraudulento eno tena do fats de pagamento de tributo: “soyuaysrxaaid seuniou v opajnouta aitouortp ud 959 eloguis “BopeND apeplane seut ‘oedeyaxdzaqu1 198 op opdesojoap Sojdums ap apaprauye 9 08N “wunoe] ‘efoys0 ontreu9 Oss ‘wouzoa “puL0U ep urgs “onan oorpunt oraus 0 9 ‘oqueyod ‘ogbesd ‘ni20 20]nSox ered polphinf wir eum systxo ogG vpuayu| ‘naiod ‘isoauoae apo “souea|8 0 9 opEayuBis o auj-opuEn ‘ens P epoa we jeBay OwauepUEUT o ZeIOpIstOD v as-opUEH cope syaudiowut Q ‘Jad eao] opeplane 2 opSeiaudionut “jeuoroy ‘opbesfionut epeunmouap » 296 bilaysns “bunow) Bun ap s1ueIp JeIs9 epuarue aonb ‘ety 2 anb ovo o ered puLOW pun ooIpEf ewOISIS OU 2 up 95 anb wo vpipaus eu “2yus!o\nsur epesep!suoo Jos apod opbu “opiiuas oumnyn 2is9yq “euntoU ewan ap opeoUTuts op wosng v OWIOD * opiiuse wo 2 “ojaseuoe osu win e1ed ovénjos Bun ap Pasnq F OUIOD ‘opiiuas wo eperapisuoo J9s opod sea!puinf seuou sep opSzieadiowt y ‘olp}ing BonnguoW9yy OpeUIWOUSp ayuoUseseH oat “1G op Bou19 wp ofmpde> owed op>maudzana e inbe reprase Exod] “ovewmy owusistoaqupo op oratqo 198 essod oyuenb opm e seu "seorpyint seu zou sy seuiade oriedsex 21p OBN “PISap opeyinsex 0 no ‘ajexd4p}u1 Op 9PEpIA yp v reoyuis 9pog "SopEaysuah “epsoaudiaa 0 2 5029) cpnaydo 3 opsoaudny fora. op soy 6 $row opberediniy', Donner cedofainiy "ope ANAC 2 Ss VRIVIAINIL OFIVISIOTT FA OFSVUOTINI F OF SVLTACALINE mip omndoy soyang op erougssa eudoud & exBayur ‘edusnf ep ope} oe ‘anb seoipunf esuea “HBSS up OBdEzTeaT e SASUSdsipin exBou 9 ‘sere “SPEpIANPONSL y “seANEON “Braue Spod 35 OU 18d F STUN Opa o ond vu “ops wssou tmpqurey anb sinjane> ap 9s-uoy TETODERUGD eae ap “esipiinl oyraia cons OESETRT WNT OBERT BP O*Ha v 40s osyloed ofoy > oor) ays 0 oured 2880} yon eu vo! 498 ofU wioryoape “operadns afot o sofajosd ezed ape -nonsed op opdstord » nied souade aystxa “e208 wa srevorongn soo se woo soawuoze owo “enue wssq -opersg o ered sta} sup opepralreon “abt ap Jeuotoransuos Bum oystv9 opt onb searasqo 9 a1uEUOduy] ‘epuayosen piso -sunyeu rod warneosias 9 “ass op soy eSuaoye aiueusen120 ‘youoduapeay sopzo v ojwoureat ‘souadly Je) ous09 entinuo> jen vu eSuepit 8000 6; 9p rot segue tro exoquig “084p90 op ZSI ¥ OB! “SHE SoU een "enstUe Woo “T] no opSe ap wious8Ixo sonbjenb © ouRRUOD ouNoD of-F1e3) ap EXE “opdeytt OUOD Ove Win ATUYap 9p 1exIOp Ze] OWE) “OPEPIEA PN ‘Ge cba Ba] wp sasarodty se anus esuaugytp zonbjenb Jon soutnosu09 ON, “ sen} 1901 We ou ossazdxa wise anb 0 9 oysy “zoned ens ap odusoy ov oyna ‘ay eu msinaid w onb vi949s souou apeplyeuad suru0> ayy opuenb (9) oniyinansz oxisuia aa oso 301 no ‘CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO Essas idéias, porém, constituem ponto de interminaveis divergéncias. Ha quem sustente que tanto na integragdo, como na interpretacdo, hi dade enadore, Por outro lado, a quem sustente que ndo ha dora nem na interpretagdo, nem na integracko. ue a interpretacdo pressupde a exis sa para o caso que se tem para resolver. ido dessa norma, tendo em vista, ‘mesma se encarta, Jé de mtegrago se cde norma expressa e especifica para 0 far um dos meios indicados no a. E preferivel, © anterpr cogita quando se esteja na caso, es tenki, por isto mesmo, de 108 do CTN. ‘A ngor, € sempre logicamente possivel a aplicaclo da ordem juridica a qualquer cas0 concrete. A falta de uma norma especifica nio implica 2 necessicade de criagdo dessa norma, pois decisdo podenta ser fundada pre- cisamente na sua auséneie, O que aconiece & que tal solugo pode parecer injusta, e por isto o legislador concede ao aplicador autorizagdo para criar tuma norma especifica. Injustica, porém. também poderi haver no caso de aplicagdo de norma especifice, Tudo se resume na questio de saber se 0 legislador deve abdicar, em favor do ora aplicador do Direito, da com- 0s. O legislador brasileiro se diz que © nosso Direito positivo acolheu a teoria das la fafastou a possibilidade de uma decisio flundada na auséneia de norma es- pecifica para o caso, nz medida em que ao julgador parega justo const ‘essa norma, Realmente, o art, #¢ de nossa Lei de Introduedo ao Codigo Civil auto- rza expressamente o recurso & ntegragao. Tambem 0 art. 126 do Cédiga de Processo Civil o fz, determina se exime de sentenciar 0 despachar alegande lacuna ou obscuridade da let. No julgamento da fide caber-lhe-d aplicar as normas legais; ndo as havendo, recorreré 4 analogia, aos castumes e aos principios gerais de direito”. Da mesma forma, o Cédigo dando & ‘autoridade competente para aplicar a legis'agdo tributaria competéncta para deixar de aplicar as normas mais gerais, afirmando, em face da auséneia de a, a existéncia de lacuna, ¢ resolvendo o caso por analog, pelos prineipios gerais de direito, ou pela equidade. CO exame do caso e a tarefa de identificagéo da norma a ele atwvidade de snterpretacdo, em sentido ‘amplo. Se ha norma espe © significado desta ¢ interpretagdo, em sentido restnto. Se inexiste norma specifica, ¢ a autoridade entende por isto estar diante de lacuna, a ide cago de uma norma que no fot elaborada para aquel aplicdvel ao caso concreto de que se cuida, const Em sintese, a interpretario, em sentido ampio, ¢ 2 atividade de conhe- ctmento do sistema yuridico, desenvotvida com o ot conereto, sya pela apli de uma norma mais geral, seya pelo uso de um dos meios de lerpretaco, em sentido resinto, é a busca do significado de uma norma. finalmente, ¢ a identificagdo de uma norma que, ndo tendo sido Jborada para casos do tipo daquele que se tem a resolver, a ele se ajusta, em face de um crterio autonizado pelo legistador. 2. Métodos de interpretacto A interpretagdio das normas uridicas em geral¢ tema ao qual os juristas cemprestam grande impor eem mat utara a interpretacdo das como das d icas escritas componentes da legislacéo jutaria, é tema que se tem prestado a grandes e intermunavers debates. gor, todos os métodos de interpretacio conduzemt apenas a um re~ ‘mas néo oferesem um resultado que seja 0 unico correto. idica ¢ incapaz de oferecer 0 exato significado de uma norma. Pode apenas oferecer suas possivers significagdes. Dai por que 0 érgko a cador do Di icer uma das varias interpretacdes possiveis, reali ato de criagio normativa impregnado de sua propria vontade, ‘A cada dia que passa estamos mais fortemente convencidos de que a f cantetido axiolégico, e de que nenhum dos metodos, processos ou ele- interpretagda & capaz de oferecer um resultado seguro, objetivo, capaz de evitar fundadas controversias. Tendo em vista, porém, a natureza didétiea deste Ct mos, resumidamente, 05 métodos de interpretagéo mais difundidos pela doutnna tradicional, Na teotia di elacHo, também denominad a, diver- s0s métodos foram propostos para utilizagdo dos que se deparam com a ‘arefa de aplicar a lei, Destacamos aqui os mais relevantes, ou pelo menos mais divulgados nos estudes da materia, a saber: a) Gramatical, Este método sugere que o intérprete investigue antes de tudo o significado gramatical das palavras usadas no texto legal em exame, © instrumento de trabalho é o dicionario da lingua. Importa sobretudo a cetumologia dos vocdbulos. - e= AL, 1€1 ap stesa8 soidiouud so — ‘op sma soidyound so — ‘eeoyour © cepeoypur tapro Pu “aquSUIBAISSaaNS Ba de vxed gquaaduioo apepuoyne x “essaadxo opstsodsip ap v1 301 “Ut nas wi “euoLoeN OUPINALAT, O81p9D o agdsiq “opdnaequt ap sorour so sindas e sows -exa ‘worfofoapt simasod wun ap vssed ous seunauy ap vtougistxo vp opdeu ange v anb oysod ‘ogdeioyen 2p epessayuoaut aidiuas asenb wuL0} eIoueysaNs “09 “opepioa wu “euusau z anb ap vayessar ¥ wo9 “WissY “ouZapoU! OMaIC ‘ou euasaidas soungny sop ouoay wv onb joded ywenojos o foxvBaut 3 -ajstoy @ -ugsne 2, opSosBonu ap sory! “€ ‘oajaqeise opéinsnsuec) » anb s90590X9 se ‘r9Io 9 “OAS TI OSU (2 Raulfe BU osstaau “TewisaBeuoW apepLOL2zuE cidjoutd 0 wipquiei 3 “oeSu9s! vBonat onb ta] # a6-torde 49 ep 1 osioun ‘pg “H” ou oysiaaud“omngus op wbueiqoo ep oxeauBUY, OFaIeR ‘ureanqla 19} ep opeptouatue ep ardioutid 0 294 ossou v-ouENLOD opHUEs ta yerapoq young] ousaidng op oquounpuande o aiveisqo OBE "UNSSY cov anb steyuomepuny 530,04 0 aztjeas soyjour anb opeaurusis afanbeu siroan exap 2 “coipint 0 2p of wi a aquatsjsal sopraruBis sassop wn ap yeas eyjo>s> “ruBis umn op steur foatssod 9 asduias “s08u Y “seplagp opuefosue twapod senng ‘sepinsae 20d “sepeysoye ojuoxd ap ops atuouieuz0 seus -sogsnjotoo se opuesedusos 2 sopoypur $0 Sopo optezyn rui0U up ops 60 seosnq — is 03s ~ anap ataxdigyu Q “ost so Soper wa Janajenatd @A=P wow ‘oqatagns 9 oxdmazdiowt ap soporst sop winyuou “2pEpI9s BN sopzjsi ojad opasta wy 0 wo: -voyufis wn 07x op vtearxa ont aiardzeut 0 onb 2405 9p ‘ppeiopistoo 328 onop-9pepyfouy w1S9 9 “2pepi fey enw) Ay WN @ ap © opon ant wa as-ewisurepuny “epwioge|> ojo top en o ered wy ‘sta te opto eoipun’ mas ep opnquas o wasng ‘oonsieuy owoWsa> OF Bi? “upaojar sore ejssudwe aja 0 “opoyus 80 w0D -aorROnpA (P EL YRIyANERL OYSVISIORT Va OVSVWORLNET OVOVETETILINE “seuu0U Seu90 ap oBsuaardatoo ‘yuausojduns 428 wopod anb varprany vo!Bor] ap Soytoouoo Sorin WoIstxo ‘anbrod ‘seunou sep opanbape opeoyis 0 rejaxad vied wrougniodus yerusu -epuny 9p 9 *071%p) OWwloD oprsaquos wisquuer ‘ooKDUarStS Oporew O ‘gut 98 onb wo opxeiu0> op apuadap ‘ogz 21 pursoun ajad “wuuou yp opeaytuis o waquie 'zyrzoua as anb we xoreUt ‘oxxeiu09 op apuadap 224 ejinm agen; eudosd ep 0 9 "epeozdwo sa onb two osey wp orxequoa op apuadap exanfed wp opeayyuais o owo9 WISSy -aesun 28 anb to oX2qu09 ou seul “qaMypofos! opwasdioqut 398 2A9p feHD} oantsodstp unyuou jenb ofad oonnguownay oldjouud o eunye oonewarsis jou Q “aimed Zej anb ap oo|pyinf eusoisis 0 opoy woo ayuauuyeULa*eyzeOUS eui9p s@ wos oWoD USse “oRisanb sno windy © sju02 “sepia09 owsau ou sea sowap se Woo wIsap SoOdoIos Se 2 1889] ewojdp ou musoua as uso © so ep opguas 0 ajidipy 0 emoo -oame[sifa]oss200%4 0 opoysyuaneuy > sagnugud sainap so “20 108 sepujos sepuau sea] 3p ofoudoize 6 osmeururexa “ossou 0 owe> oospun sways un tg "ULIOU ep oPSt309 ou moquun sipisqns a-tupDeng ‘oqInsse op ome as-xfnsanuy‘soduay sop soaese ayajou 9 eutsout © onb “exo 0 woo opsasng 9 wULIOU Ep OpHUDS © Oporatl AISON “0: ‘opdnjadiqut wu sojuaurayo no soporsts son no wiaquie seziin ap seqptmnt seunon Sep apardzatut 0 wy axuos anb apeprssacou v (tq SeIUnSIp sapupITEas stew No senp e eOH|de 28 oNaoUOD © anb wis soseo sou ‘apepiniguit od vfos cuca iio 96 Ogu anb to Soseo sou “apepinde 10d vias‘ lua seincjed sep oprarjis © “sopansgr sonapepien e 2 -epeiost opeztin opuenb ‘jasesuadsrpur wsoquo “exo aqvouepe -tin opuenb ‘opoypi assop vtougtogsut & xensuomap exed wesc -nSre sonno 3p Wife so189 9§ “ophuas ajanbeu no arsou wpesM Ops BUD -sieq ‘oonstn Bul] eysia ap ovuod op soyanio> amaueynjosqe Sopa “opLay Sis wan ap steur woo seanejed waysix -vorppinf wiBar wp oTexD 20ueDTE 0 2 ‘opnias oxtapepras o wouRanBas wo9 soaarejase wssod ayeudupiat © anb eed ‘osinoal asso viseq opu anb aiuap|aa 9 Seu ‘sto; sep opderoadzayur vu SeIAD} -nd sep opeoyjtu3is 0 io) anb vijeA v zeHou apod 9s OPW “apepIA EN, oniyinents ousmaia aa osund a ne (CURSO DE DIREITO TRIBUTARIO ional, tendo em vista que a valoragio, como mente, ¢ em principio, exercida pelo le restngdes impostas pelos §§ 1? ¢ 2° do mencionado art. geralmente diz decorrentes do pri restngdes € que “ logia ndo poderd resultar na exigencia de tibuto nfo previst em li” (§ 1), enquanto “o emprego da eatidece no podera resultar na dispensa do pagamento de Note-se que, em obed rele mencionados devem ser analogia, esta deve ser ‘outros meios de integrace se buscara solueo nos pr tributano. Depots, nos principios gerais de dire imo lugar na eqiidade, Analogia. E.0 meio de integracto pelo qual o aplicador da lacuna desta, busca soluédo para o caso em norma pertinente a cases seme- ‘caso, & analogia ¢ que lénticas, andlogas, afin. A analogia presta-se tanto em favor do fisco como do contribuinte Qualquer lacuna na legislacdo tributdina pode, ¢ deve, ser preenchida pelo recurso analogia, respettada apenas a ressalva do § 1° do art. 108, ja ‘mencionada. Alias, ¢ pelo recurso & analogia, nos termos do art. 108, Cédigo Tributario Nacional, que 0 Su Federal tem conside- rado devida a corregdo monetaria na restituigo de tributos pagos indevi- damente, Interessante exemplo de aplicagdo analégica ¢ o que se refere ao direito do contribute de creditar-se do ICM, hoje [CMS, pago indevidamente, desde que tenha 30 € a autoridade competente nao tenha despachado no prazo de 60 dias. A legislago do IPL assegura ex- ressamente esse direito (Regulamento aprovado pelo Decreto n. 70.162, fe 18,2.1972, art 33, me. 1). O IPL ¢ um smposto no cumulativo como 0 [CMS. A situacdo ¢ iteiramente andtoga, cabendo, portanto, a supressto da lacuna da legislagio do ICMS mediante aplicagio analégica da disposigao {egal perinente a0 IPI ‘Com 0 advento da Let n. 8.383, de 30.12.1991, que institu 0 di to & compensacao no ambito dos tit buinte de tributes estacuais, mn INTERPRETACAO E INTEGRACAO DALEGISLAGAOTRIBUTARIA. 115 Principios Gerais de Diretto Tributdirio. Nao se conseguindo solugao para 0 caso pela analogia, recorre-se, entZo, aos principios geraus de ‘Teibutario, que se encontram na Cot da lei em relagzo © da proibicio de da proibigdo de barreiras, tributarias interestaduats €intermt nidades (CF, art. 150, inc. denominado Direito Constitucional Tributano, inciptos Germs de Direwto Piblico, O Direito Tributério, come ramo Piblico que é, ha de procurar neste os principios aplicaveis 20s ‘casos para 0s quats no disponha de regra legal, nem se tenha logrado resol- 0s gerais do Diteito Tributéro, do Diretto Pablico sao idéias comuns a varias regras desse ramo da Ciéncia Juridica. A fonte mais importante destes ¢ a Constituicao. Podem ser men- cionados o principio da isonomta ou da igualdade perante a lei (CF, art. 58), oda uretroatividade das leis (CF, art. 52, inc. XXXVD; oda pessoalidade da concede os meios adequados. Egilidade. Nao ¢ facil definir egitdade © seu emprego tem sido tema polémico entre os doutores. Ha quem sustente que a eqlidade ngo passa de uma palavra-valvula com que se aditer todos os elementos ou sentimentars que ndo caibam nos conceitos primacias do mé terpretaplo, dando-se ao aplicador da ls 0 poder de determinar a propria norma a ser aplicada, Accqliidade é a justica no caso concreto, Por ela comge-se a insuficién- cia decorrente da generalidade da norma, A falta de urna norma especifica para cada caso € que enseja a integracdo por eqUidade. Distngue-se da ana~ logia porque, enquanto pela analogra se busca supnr a lacuna com uma nor- ma especifica destinada a regular situacao andioga, coma eqilidade se busca iueSo para o caso concreto a partir da norma gencrica, adeptando-a, rado no sentimento da benevoléncia. ye00149 no “AID oUFaIC] op SEEDS 9 SOH3u09 “soynmnsut sop souringen sonaja sop opSeumuyap v rand ureoyjde opu 25 anb 9 opeatid onaitq op sordiowud so 9g “ourayL oviosic ou aqueusEnst twaopjeaaud “eanejtBay opdesogero ep apmasia wo ayusoaqeacud‘sout0y $8 soxr 1q op sw.08 sowdiowad soo 3s jeUOIoEN OUPINGLT,O81P9D OP 6OT EO anb st}OU 9 aEAD|O joadsa oynaurenen afixe sepeundioip (dp ouap ootplinf ome wun op sagbujas sep ezaunieu © SPL “HAI iuuowopno estes onb 9 oBN|“F2NK0 aN “soUBKAe® ONeAIp OF “oWaWIESED oe sontouniad sejanbe “ojdwaxa 10d “ouoo ‘stetoodse aqmaweynosge sean seo woo seiBoi Iuois1K9 FID owteuiq| o1dosd op oxiu9q]“opetl}o9 opeSuvoje piss opt “gn 0 wos “RuLOM zp opnhu9s omapEpseA © ‘ied sojuoye anap ajaudiay © woquiey 9 ‘setoadse seonsuayoemea wows “se seoipunt seiBou se ‘opdenge ap eaze Upeo ap searpumn sogbejas Sep 9p “epuotnoad sep apna wa “tAepoy, ‘Swap Sop Opeynousap ‘ouoUy Dyotesaqu 2 iq op Owes uINguaN{“OUN 9 OHICT © APEPION EN “eoypumny erouig up oures zenbjenb 4, ov231q op odwa ou eyea wua}d way opens oHo:IC umeaysns ous] OP apupiotun v wiopuapap amb SO ¥ ‘veto Sens ap Dpp|NOUASOP nau oft ta “our ng}, on9uC 0 tied wessord 2s ogu opeatd ap soxiaouoo so anb woaip eruouoyne suojd w wueivaisas amb SO “SIGE? sop seajanu ood o ¢ oURyngHs. 0 mo ep onisanb ¥ 29 sonaouoa ‘sojms sop “OLENA, seueutjnop SetaugZiaaIp sup ae) wo opmaaiqos "epestE 428 anop 9 JaxBjoU aoueo|e ap 2 ogbisodsip ess, -2ads01 Sop ops ‘2p aotteaje ap 2 opnaiuos op “opSruyap vp tsinbsad exed as-wezin OPE “1d ovtaric ap size sordiouudso,,anb wuraua.op NED op GOT FO uausesopepIn9 aqun sovtay9 SoAtt sopetyurnbssaure usansau ogu soanisodsip snes ap SOUHEP “s1oj sop 9 od su0.) wp oBst and ‘3559:51U1 OM19PHPIOA.O “O9Sty OP 4OAE] E oud opbisod eum seyuawepuny exed wysoud as O80 Ep soutia Sou opinap 0 anb zoreur o¥ngin ap er ngnd assasenm op agseooaut v ‘oyueniod ‘epryen 9 O8N 3 god -ynsnl ered vatynenin oySy 1S1037 ¥o OYOVUDALNT 4 OYIVIAUAWIINE A somanop anb sojngen sop opeayruenb w vied sousnu9 so asajaqeise anb “eugingyn 19] ejed openujap 9“oedeingia ap eumeU wi “oomgnd assaroqUt o sen1osaid 9p J0x9p OSSoU “JeI00s apepslrepilos ap saAap ossou “owUEIaNU, “opeisg ojad opejaimy sos ap sy anb oaxqnd assauoqut o somoooyuosas anb ‘sod aquowrerexa 9 ‘{ epuar ¥ 2qos soysoduit) soueyue8 anb op vaneay tuts _syeared epure 2 (sostates 2 stag ap otunstio 0 aiqos soysodum) souerduo> nb opny asenb op oboud op waneayruis vjsared “( omgmned 0 a: -sodu) sousinssad anb op wyoazed roxzosqe anb soysodun seed so ‘opueng) oingun o vaynsnt 2s enb ajap ogzes wo aqwowserexa 2 *SeuTy “0) and essotaqut op etougyoduui e eBou as opN ‘Jeatssttupeur awuourE jose 9 ‘nb 0 “tej we soystaaid ogy soinqisn 9p vdwesqoo w sezIIgeIA ap opnuas ou ‘ogbesSonut ap soious ap opSez1|Qn # oUlseUI aye 2 “sensayuRS sogemaidion ut seognsnf exed oonand assaiaqu op opSeoonu ¥ 2s-19A WinME 3 “19] lo onsiaaud quouressardx opt omngin op 25 -texgco & 2efosua ost woo 2 seunoe] suds wed opSeiBoqut ap soratu zeztHn 2 an9p 9¢ opU onb 0 ‘ondauZonu 9 opSoraudionur anus epequode sayue pt "oRS “unsip v aquasaid 2s-opuy,“sopansqe ajuotisajduns sopeyynsas B “Zan BN “opuiznpuco ‘earpunf ewuou ep jaxgiece opeoytusts wn ‘sosea so sopo} we ‘sooaiayo wrod ay uauiaya 0 anb sta “anbign -snfe anb opunsixe epeu ‘ojowepury 2p 20aze0 ayuow}eNS op qUDUO BSS 1a} bu sorsiaaud oiuowessaidxo 9 wis]9 sajanbep wale eweaeiB sanbjenb peyaudsaqut 198 uretaap ‘oda, oyiny axtreImq ‘apepandosd up 2 apep “20q11 =p vans 2 eso4po B19 opSEINgIN v an opuLIapIstoD “> op Jone} © seprajosar auduias uiessoj sepranp se anb & anos ap uperaidon 288 viaap wuRNgHN to] ¥ anb wNEIETUAISNS 2 0% sonng ‘opsengin vu asad JsuD9 “DoSyy OP AOA) B Se -audioqut 295 etaap wurgINaIN, pe op wioupyeasid e opueiap Ip se anb v opow ap wpe) B anb wemmuarsns sosoipmisa sunSiy o2nqyed assorany 0 9 soapstioyado so0iysog “f ‘apopinbo wjad epenp 195 9p By opdnos ¥ -enens seu ‘euewng stew ‘owajonaueg situ soysas ‘wousHoS euLOU Yp ansed Y 3 ap BY ORDNIOS B*oD!1GNd OnaNLG ap stesc8 Soidioutd sou wou “ousinqiay onan ap sie28 sordjound sou wou ‘eBoyeue eu osea 0 ered od 5 openuodua opuos 98 Ogu 9 “eso To} B OPUS ‘iaujoxauag 9 “opSeztrzuimy ap “ogSezIxeNS 9p OPNUDS OU a Popesn NID © seAvy soared 'gO1 we Op of § ou wwsodun opSinSaL Bag oniyanenit on1guia 30 sno su

Você também pode gostar