Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
⇔ ( k = 0 ∨ k = 1) ∧ k ≠ 0 ⇔ k = 1 ⇔ z − 5 = − −1 ∨ z − 5 = −1 ⇔
1.4. z4 = 2ki − 3 + k i + k ⇔ z4 = ( −3 + k ) + ( 2k + k ) i e z4 é um
2 2
⇔ z − 5 = −i ∨ z − 5 = i ⇔ z = 5 − i ∨ z = 5 + i
2k + k 2 = 0 ⇔ k ( 2 + k ) = 0 ⇔ k = 0 ∨ k = −2 . 1 ± 1 − 4 × 1×1 1 ± −3
⇔ z =0∨ z = ⇔ z = 0∨ z = ⇔
2 ×1 2
1.5. z5 é um número real negativo se e só se
1 ± 3i
Re ( z5 ) < 0 ∧ Im ( z5 ) = 0 , ou seja, sin k < 0 ∧ cos k = 0 ⇔ ⇔ z =0∨ z = ⇔
2
3π
⇔k= + 2kπ, k ∈ ℤ ⇔ z = 0∨ z =
1
+
3 1
i∨ z = −
3
i
2 2 2 2 2
1.6. z6 é um número real se e só se Im ( z6 ) = 0 , ou seja, 3.1. (1 − 2a ) − bi+3i=4 − 2i ⇔
2cos k − 2sin k − 1 = 0 ⇔
2 2
⇔ (1 − 2a ) + ( 3 − b ) i = 4 − 2i ⇔
⇔ 2 ( cos 2 k − sin 2 k ) − 1 = 0 ⇔
⇔ 1 − 2 a = 4 ∧ 3 − b = −2 ⇔ 1 − 4 = 2 a ∧ 3 + 2 = b ⇔
⇔ 2cos ( 2k ) − 1 = 0 ⇔ 3
⇔ a =− ∧b =5
2
π
⇔ cos ( 2k ) = cos ⇔ 3
3 Portanto, a = − e b=5.
2
π π
⇔ 2k = + 2nπ ∨ 2k = − + 2nπ, n ∈ ℤ ⇔ 3.2. a i − 4 + 3i + 2b = − i ⇔ ( −4 + 2b ) + ( a + 3) i = 0 − i ⇔
3 3
π π ⇔ −4 + 2b = 0 ∧ a + 3 = −1 ⇔ b = 2 ∧ a = −4
⇔k= + nπ ∨ k = − + nπ, n ∈ ℤ
6 6 Portanto a = −4 e b = 2 .
2.1. z 2 + 8 = 0 ⇔ z 2 − 8 ⇔ z = − 8 ∨ z = −8 ⇔ 3.3. Re ( − a + 2i − 3) = Im ( ( 9 + a ) i+ 4b ) ⇔
⇔ z = − 8i ∨ z = 8i ⇔ z = −2 2i ∨ z = 2 2i ⇔ Re ( −a − 3) + 2i = Im 4b + ( 9 + a ) i ⇔
2 ± 4 − 4×1× 4 2 ± −12 ⇔ −a − 3 = 9 + a ∧ b ∈ ℝ ⇔
2.2. z2 −2z + 4 = 0 ⇔ z = ⇔ z= ⇔
2 2
⇔ −2a = 12 ∧ b ∈ ℝ ⇔
2 ± 12i 2 + 2 3i 2 − 2 3i ⇔ a = −6 ∧ b ∈ ℝ
⇔z= ⇔z= ∨x= ⇔
2 2 2 Portanto, a = −6 e b ∈ ℝ .
⇔ z = 1 + 3i ∨ z = 1 − 3i 3.4. a 2 i − 2a + b = ( b − 3 + a ) − i + a 2 i − 2b i ⇔
z + 27 = 0 ⇔ z = −27 ⇔ z = − 27 ∨ z = − 27 ⇔
2 2
⇔ ( −2a + b ) + a 2 i = ( b − 3 + a ) + ( −1 + a 2 − 2b ) i ⇔
2.3.
⇔ z = − 27i ∨ z = 27i ⇔ z = −3 3i ∨ z = 3 3i
⇔ −2a + b = b − 3 + a ∧ a 2 = −1 + a 2 − 2b ⇔
−2 ± 4 − 4 × 9 − 1
2.4. 9z + 2z + 1 = 0 ⇔ z =
2
⇔ ⇔ −2a = −3 + a ∧ 0 = −1 − 2b
2×9
⇔ −2a = −3 + a ∧ 0 = −1 − 2b
−2 ± −32 −2 ± 32i
⇔z= ⇔z= ⇔ ⇔ −3a = −3 ∧ 2b = −1
18 18
1
−2 + 4 2i −2 − 4 2i ⇔ a =1∧ b = −
⇔z= ∨z= ⇔ 2
18 18 1
Portanto, a = 1 e b = − .
−1 + 2 2i −1 − 2 2i 2
⇔z= ∨z=
9 9
1
5. Números complexos
−3 + 2 ( 4 − i ) − ( 3i− 1) = −3 + 8 − 2i − ( 9i 2 − 6i + 1) = − i+ 2
2
4.1. = − i ( −5 − 12i ) + = 5i + 12i 2 − i + 2 =
1
= 5 − 2i − ( −9 − 6i + 1) = 5 − 2i − ( −8 − 6i ) =
= 5i− 12 − i + 2 = −10 + 4i
= 5 − 2i+ 8 + 6i = 13 + 4i Assim, a parte real é −10 e a parte imaginária é 4i .
= 2 3 − 2i− 6i + 2 3 i 2 + 3 3 + 4 3 i =
2i − 2 −i i− 1 − i
= 5 3 − 8i− 2 3 + 4 3 i = 3 3 + 4 3 − 8 i ( ) = 2 − 2i −
8
+
i(− i)
= 2 − 2i −
4
+
1
=
( ) ( ) ( )
2 2
4.5. 2 2 i− i − ( i − 2 ) = 2 2i 2 − 2 2 i 2 + i 2 − ( i − 2 )
4 2
= 8 − 8i − i + 1 − 4i 9 − 13i 9 13
= = = − i
4 4 4 4
( )
= 2 −2 + 2 2 − 1 − ( i 2 − 4i+ 4 ) =
2
9 13
Portanto, a parte real é e a parte imaginária é − i .
4 4
= 2 ( −3 + 2 2 ) − ( −1 − 4i + 4 )
2
=
5 − 10i ( 5 − 10i )(1 − 2i ) + 3i 2 =
( 3 i)
2
5.4. i 73 + + = i 4×18 +1 +
= −6 + 4 2 − ( 3 − 4i ) = −6 + 4 2 − ( 9 − 24i+ 16i
2 2
)= 1 + 2i (1 + 2i )(1 − 2i )
5 − 10i− 10i+ 20i 2
= −6 + 4 2 − ( 9 − 24i − 16 ) = = i+ −3=
12 − ( 2i )
2
= −6 + 4 2 − ( −7 − 24i ) = −6 + 4 2 + 7 + 24i =
5 − 10i − 20 −15 − 20i
= i+ − 3 = i+ −3=
(
= 1 + 4 2 + 24i ) 1 − 4i 2 5
= i− 3 − 4i − 3 = −6 − 3i
( cos x + isin x ) + (1 + i ) =
2 2
4.6.
Portanto, a parte real é –6 e a parte imaginária é −3i .
= ( cos 2 x + 2i cos x sin x + i 2sin 2 x ) + (1 + 2i + i 2 ) =
6.1.
1− i
−
2 +i
=
(1 − i ) −
2
( 2 + i (− i)) =
= ( cos x + 2i cos x sin x − sin x ) + (1 + 2i − 1) =
2 2
1+ i 2i (1 + i )(1 − i ) 2i ( − i )
2
5. Números complexos
2 2 1 2 1 2z + 1
6.3. − i −7 = − = − = 7.2. = 2z − i ⇔
(3 + i) 9 + 6i + i 2 i7 8 + 6i i 4 × i3 i +1
2
2 ( 8 − 6i ) 1 16 − 12i 1 ⇔ 2 z + 1 = ( 2 z − i )( i + 1) ⇔
= − = − =
(8 + 6i )(8 − 6i ) i3 82 − ( 6i )2 − i ⇔ 2 z + 1 = 2i z + 2 z − i 2 − i ⇔
16 − 12i i ⇔ 2iz + 1 − i = 1 ⇔
= − 2 =
64 − 36i 2
−i i 1
⇔z= ⇔z=
16 − 12i i 4 − 3i 4 − 3i− 25i 2i 2
= − = −i = =
100 1 25 25 1
A solução da equação é z =
4 28 2
= − i
25 25 1 1− i
7.3. i37 + z = − z i ⇔ i 4×9 + 2 + z = − zi ⇔
2+i 2−i 2+i 2−i 1+ i (1 + i )(1 − i )
6.4. − = 2 − =
( 2i − 1) ( 2i + 1) 4i − 4i + 1 4i 2 + 4i + 1
2 2
1− i 1− i
⇔ i2 + z = − z i ⇔ −1 + z = − zi ⇔
2+i 2−i 12 − i 2 2
= − =
−3 − 4i −3 + 4i ⇔ −2 + 2 z = 1 − i− 2 z i ⇔
( 2 + i )( −3 + 4i ) − ( 2 − i )( −3 − 4i ) = ⇔ 2 z + 2 z i = 1 − i + 2 ⇔ z ( 2 + 2i ) = 3 − i ⇔
=
( −3 − 4i )( −3 + 4i ) ( −3 + 4i )( −3 − 4i ) 3− i (3− i)( 2 − 2i) −6 − 6i − 2i − 2
⇔z= ⇔z= ⇔z= ⇔
−6 + 8i − 3i+ 4i 2 −6 − 8i + 3i + 4i 2 2 + 2i ( 2 + 2i)( 2 − 2i) 4+ 4
= − =
( −3) − ( 4i ) ( −3) − ( 4i )
2 2 2 2
4 − 8i 1
⇔z= ⇔ z = −i
−10 + 5i −10 − 5i −10 + 5i −10 − 5i 8 2
= − = − = 1
9 − 16i 2 9 − 16i 2 25 25 A solução da equação é z = −i.
−10 + 5i + 10 + 5i 2
= = −3 1 1
25 7.4. (1 + i ) = z i+ z ⇔ = z (1 + i ) ⇔ =z⇔
(1 + i ) (1 + i )
3 4
0 + 10i 2
= = i
25 5 1 1 1
⇔ =z⇔ =z⇔ =z⇔
(1 − 3i )(1 − 2i ) − − i − 1 2 = ( 2i )
(1 + 2i+ i )
2 2 2
1 − 3i
(
1 + i )2
− ( i3 − 1) =
2
( )
2
6.5.
1 + 2i (1 + 2i )(1 − 2i )
1 1
1 − 2i− 3i + 6i 2 −5 − 5i ⇔ =z⇔ z=−
= − ( i 2 + 2i + 1) = − ( −1 + 2i+ 1) = 4i 2 4
12 − ( 2i ) 1 − 4i 2
2
1
A solução de equação é z = − .
−5 − 5i 4
= − 2i = −1 − i− 2i = −1 − 3i
5 − z +3 −z +3 −z +3
7.5. ( 2 − i ) z = 12 n+3 ⇔ ( 2 − i) z = 3 ⇔ ( 2 − i) z = ⇔
i 40 n+1 + 3 − 2i i i −i
+ (1 + 2i ) ( 3i3 ) =
⇔ ( −2i + i 2 ) z = − z + 3 ⇔ ( −2i− 1) z = − z + 3 ⇔
6.6.
3i − 1
i+ 3 − 2i 3−i ⇔ ( −2i −1) z + z = 3 ⇔ ( −2i −1+1) z = 3 ⇔ ( −2i) z = 3 ⇔
= + (1 + 2i )( −3i ) = + ( −3i − 6i 2 ) =
3i − 1 −1 + 3i 3 3i 3i 3i
⇔z= ⇔z= ⇔z= ⇔z= ⇔
( 3 − i )( −1 − 3i ) + −3i + 6 = −2i ( −2i ) i −2i 2 2
= ( )
( −1 + 3i )( −1 − 3i ) 3
⇔z= i
−3 − 9i + i + 3i 2 2
= − 3i+ 6 =
( −1) − ( 3i ) 3
2 2
A solução da equação é z = i .
2
−6 − 8i −6 − 8i
= − 3i + 6 = − 3i + 6 = 2−z
1 − 9i 2 10 7.6. z − 2i z = ⇔ ( z − 2i z )( 3i + 1) = 2 − z ⇔
3i + 1
−3 − 4i ⇔ 3 z i+ z − 6i 2 z − 2i z = 2 − z ⇔
= − 3i + 6 =
5 ⇔ 3z i+ z + 6 z − 2i z + z = 2 ⇔
−3 − 4i − 15i+ 30 27 − 19i 27 19 2
= = = − i ⇔ 8 z + z i = 2 ⇔ z (8 + i ) = 2 ⇔ z = ⇔
5 5 5 5 8+i
2 2 −2 −2 ( −3i +1) 2 (8 − i )
7.1. zi = − ⇔ z= ⇔z= ⇔z= ⇔ ⇔z= ⇔
3−i 3i − i 2 3i +1 3i +1( −3i +1) ( 8 + i )(8 − i )
6i − 2 6i − 2 1 3 16 − 2i 16 − 2i 16 2
⇔z= ⇔z= ⇔z=− + i ⇔z= ⇔z= ⇔z= − i
1 − ( 3i ) 8 −i 64 + 1
2 2 2
10 5 5 65 65
16 2
1 3 As soluções da equação é z = − i.
A solução da equação é z = − + i . 65 65
5 5
3
5. Números complexos
5 − 5i 3i Portanto, z4 = 2e 6
.
= − =
1 + 2i −1
( )
2
( −2 )
2
9.5. z5 = + 2 3 =4
=
( 5 − 5i )(1 − 2i ) + 3i =
5 − 10i − 5i + 10i 2
+ 3i =
(1 + 2i )(1 − 2i ) 12 − ( 2i )
2
Sendo Arg ( z5 ) = θ , tem-se tan θ =
2 3
∧ θ ∈ 2º Q , ou seja,
−2
−5 − 15i
= + 3i ⇔ w = −1 − 3i+ 3i ⇔ w = −1 π 2π
5 tan θ = − 3 ∧ θ ∈ 2.º Q , então, θ = π − = .
3 3
Como Im ( w ) = 0 , w é um número real.
2π
i
8.3. Substituindo na equação z 3 − z ( 3 z − 4 ) = 0 , a variável z por Portanto, z5 = 4e 3
.
( −4 ) + ( −4 ) = 32 = 4 2
2 2
3 7 9.6. z6 =
− i , vem:
2 2 −4
3 Sendo Arg ( z6 ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 3º Q , ou seja,
3 7 3 7 3 7 −4
− i − − i × 3 × −
i − 4 = 0 ⇔
2 2 2 2 2 2 π 3π
tan θ = 1 ∧ θ ∈ 3.º Q , então, θ = − π + =− .
2
4 4
3 7 3 7 3 7 9 3 7
⇔ − i − i − − i − i− 4 = 0 ⇔ −i
3π
2 2 2 2 2 2 2 2 Portanto, z6 = 4 2 e 4
.
9 3 7 7 2 3 7 3 7 1 3 7 1
2
3 1 3
2
⇔ − i + i − i − − i − i=0 ⇔ 9.7. z7 = + − = + =1
4 2 4 2 2 2 2 2 2
2 2 4 4
1 3 7 3 7 3 7 1 3 7
⇔ − i − i − − i − i =0⇔ −
3
2 2 2 2 2 2 2 2
Sendo Arg ( z7 ) = θ , tem-se tan θ = 2 ∧ θ ∈ 4º Q , ou seja,
⇔ 0 = 0 , que é uma igualdade verdadeira. 1
2
3 7
Portanto, − i é, efetivamente, solução da equação π
2 2 tan θ = − 3 ∧ θ ∈ 4.º Q , então, θ = − .
3
z 3 − z ( 3z − 4 ) = 0 π
−i
8.4. Tem-se que: Portanto, z7 = e 3
.
( 4 − 3i )
2
(3 + i )
2
16 − 24i + 9i 2
− 4 + 2i
( ) 9 + 6i+ i 2 − 4 + 2i
2
z= − 2 6i = − 24i 2 = 9.8. z8 = = =
i i 2−i 2−i
7 − 24i 7 24i 7 9 + 6i− 1 − 4 + 2i 4 + 8i
= + 24 = − + 24 = − 24 + 24 = = =
i i i i 2−i 2−i
7 7 ( − i ) −7i ( 4 + 8i )( 2 + i ) =
= = = = −7i =
i − i2 1 ( 2 − i )( 2 + i )
Como Re ( z ) = 0 ∧ Im ( z ) ≠ 0 , então, z é imaginário puro.
8 + 4i+ 16i + 8i 2 20i
= = = 4i
22 − i 2 5 8
Pág. 96 i
π
i
π Portanto, z8 = 4e 2 .
9.1. z1 = 4e 2
9.2. z2 = 3ei π
4
5. Números complexos
9.9.
−3
z9 = 2i (1 + i ) ⇔ z9 =
2i
⇔ z9 =
2i
⇔ (1 − ) (
3 i + i− 3 ) = (1 − 3 ) + (1 − 3 ) i =
(1 + i ) (1 + i ) (1 + i )
3 2
10.3.
2− 6 2 (1 − 3 )
2i 2i 1
⇔ z9 = ⇔ z9 = ⇔ z9 = ⇔
(1+ 2i+ i )(1+ i)
2
2i (1+ i) 1+ i
1− i 1− i =
(1 − 3 ) (1 + i ) = 1 + i = 1
+
1
i=
2
+
2
i
2 (1 − 3 )
⇔ z9 = ⇔z = ⇔ 2 2
(1+ i)(1− i) 9 12 − i 2 2 2 2
1− i 1 1 2 2
⇔ z9 = ⇔ z9 = − i ⇔ Seja w3 = + i , então:
2 2 2 2 2
2 2
1 1 1 1 2 2 2 2
2 2
z9 = + − = + = = w3 =
2 2
2 2 4 4 4 2 + = + =1
2 2 4 4
1
− 2
Sendo Arg ( z9 ) = θ , tem-se tan θ = 2 ∧ θ ∈ 4.º Q , ou seja,
1 Sendo Arg ( w3 ) = θ , tem-se tan θ = 2 ∧ θ ∈1º Q , ou seja,
2 2
π 2
tan θ = −1 ∧ θ ∈ 4.º Q , então θ = − .
4 π
tan θ = 1 ∧ θ ∈1º Q , então, θ = .
4
2 − i π4
Portanto, z9 =
2
e .
Portanto,
(1 − ) (
3 i + i− 3 ) =e π
4
i
.
10.1. (1 + 2i ) + 13 = 2− 6
3
π
= (1 + 2i ) (1 + 2i ) + 13 =
2
O módulo é 1 e um argumento é, por exemplo, .
4
= (1 + 4i + 4i 2 ) (1 + 2i ) + 13 = 4i120 4i 4×30 4×1
10.4. = = =
= ( −3 + 4i )(1 + 2i ) + 13 = −1+ i 3 −1− i 3 −1− i 3
3
4 −4
= −3 − 6i + 4i + 8i 2 + 13 = = = =
−1− i 3 1+ i 3
= −11 − 2i+ 13 =
= 2 − 2i
=
(
−4 1− i 3 ) =
Seja w1 = 2 − 2i , então: (1+ i 3 )(1− i 3 )
w1 = 2 2 + ( −2 ) = 2 2
2
−4 + 4 3i
= =
( 3i)
2
−2 12 −
Sendo Arg ( w1 ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 4.º Q , portanto,
2 −4 + 4 3i
= =
π 4
θ =− .
4 = −1+ 3i
π
Assim, (1 + 2i ) + 13 = 2 2 e
3 −i
4
. Seja, w4 = −1 + 3 i , então:
( 3)
2
( −1)
2
O módulo é 2 2 e um argumento é, por exemplo, −
π
. w4 = + =2
4
3
1 − i 5π Sendo Arg ( w4 ) = θ , tem-se tan (θ ) = ∧ θ ∈ 2º Q , ou
10.2. 2 − 2 3 i 21 + 8e 3 = −1
2
π 2π
−i
5π seja, tan θ = − 3 ∧ θ ∈ 2º Q , então θ = π − = .
= 2 − 2 3i 4 × 5 +1
+ 4e 3
= 3 3
2π 2π
i 4i120 i
5π 5π Portanto, 1 + 3 i = 2e 3
, isto é, = 2e 3 .
= 2 − 2 3 i+ 4 cos − + isin − = −1 + i 3
3
3 3
2π
1 3 O módulo é 2 e um argumento é, por exemplo, .
= 2 − 2 3 i + 4 + i = 3
2 2 11.1. f ( z ) = 2 z = 2 (1 + 2i ) = 2 + 4i .
= 2 − 2 3 i+ 2 + 2 3 i = 4
A imagem, pela função f , do afixo M (1 , 2 ) de z do plano
1 − i 5π
Então 2 − 2 3 i + 8e 3 = 4ei 0 .
21
complexo é o afixo M ′ ( 2 , 4 ) .
2
O módulo é 4 e um argumento é, por exemplo, 0. Então a imagem geométrica de 2 z obtém-se da imagem
geométrica de z por uma homotetia de centro na origem e
razão 2.
5
5. Números complexos
−iπ
12.2. 2 z1 × z3 = 2 2e 3 × z3 .
π π
4 4i 4i −i i
z3 = = 2 = = −4i = 4e 2 , então, z3 = 4e 2 .
i i −1
−iπ
2 z1 × z3 = 2 2e 3 × z3 =
11.2. f ( z ) = z i = (1 + 2i ) i = −2 − i −i
π
i
π
= 4e 3
× 4e 2 =
A imagem, pela função f , do afixo M (1 , 2 ) do plano π π
i − +
= 4 × 4e 3 2
=
complexo é o afixo M ′ ( −2 , − 1) . π
i
= 16e 6
Então, a imagem geométrica de i z obtém-se da imagem
2π 2π
i i
geométrica de z por uma rotação com centro na origem e z 6e 3 6e 3 + i
2π π
π 12.3. − 2 = − =− = −6e 3 3 =
1 −i 3
π
amplitude . 1 π −i
z1 2e e 3
2 2 2
= −6ei π = 6e (
i − π + π)
= 6ei 0
π π π π
i −i i + π −i
− z3 × z1 −4e 2 × 2e 3
4e 2
× 2e 3
12.4. = 2π
= 2π
=
z2 −i −i
6e 3 6e 3
3π π 3π π 7π
−i i −
11.3. f ( z ) = − z = − (1 − 2i ) = −1 + 2i
i i
4e 2 × 2e 3
8e 2 3
8e 6
= 2π
= 2π
= 2π
=
A imagem, pela função f , do afixo M (1 , 2 ) do plano
−i −i −i
3 3 3
6e 6e 6e
7π 2π
complexo é o afixo M ′ ( −1 , 2 ) . 8 i + 4 i 11π 4 − i π
= e 6 3 = e 6 = e 6
6 3 3
Então, a imagem geométrica de − z obtém-se da imagem
geométrica de z por uma reflexão relativamente ao eixo 1 1 1 i 2π 1
12.5. − z2 × = − 6e 3 × π
=
imaginário. 3 z3 3 4ei 2
5π
i
1 i + π
2π
5π
1 i 1 2e 3
= 6e 3 × π = 2e 3 × = =
3 i i
π
i
π
4e 2 4e 2 4e 2
5π π
2 i − 1 i 7π 1 −i 5π
= e 3 2 = e 6 = e 6
4 2 2
π
( )
π −i
( )
−i
12.1. z1 × z2 = 2e 3
× −3 − 27 i 12.6. z1 + z2 + 2 3 i = 2e 3
+ −3 − 27 i + 2 3 i =
π π
Tem-se que:
= 2 cos − + isin − + −3 − 3 3 i + 2 3 i
3
( )
( )
2 3
( −3 )
2
z2 = + − 27 = 9 + 27 = 36 = 6
1 3
− 27 = 2 − i − 3 − 3 i = 1 − 3 i − 3 − 3 i =
Sendo Arg ( z2 ) = θ , vem que tan θ = ∧ θ ∈ 3.º Q , ou 2 2
−3
= −2 − 2 3 i
−3 3
seja, tan θ = ∧ θ ∈ 3º Q , isto é, tan θ ∧ θ ∈ 3.º Q , Seja w = −2 − 2 3 i , então:
−3
( )
2
( −2 )
2
então θ = − π +
π
=−
2π
. w = + −2 3 = 4 + 12 = 16 = 4
3 3
−2 3
Sendo Arg ( w ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 3º Q , isto é,
2π
−i
Portanto, z2 = 6e 3
. −2
π π 2π
( )
−i
z1 × z2 = 2e 3
× −3 − 27 i = tan θ = 3 ∧ θ ∈ 3º Q , então, θ = − π + =− .
3 3
π 2π 2π
−i −i −i
= 2e 3
× 6e 3
= Portanto, −2 − 2 3 i = 4e 3
, ou seja,
π 2π −i
2π
i − −
= 2 × 6e 3 3
= z1 + z2 + 2 3 i = 4e 3
.
− iπ
= 12e =
= 12e iπ
6
5. Números complexos
2π
Pág. 97 i 2π 2π
14.1. z1 − i = 3 e 3
− i = 3 cos + isin − i =
−i
2π
2π 2π 1 3 3 3
13.1. z = 2e 3
= 2 cos − + isin − = 2 − − i =
3 3 3 2 1 3 3 3 3 1
= 3 − + i − i = − + i− i = − + i
= −1 − 3 i 2 2 2 2 2 2
Logo, z = −1 + 3i e − z = 1 + 3i . 2
3 1 3 1
2
3 1
π z1 − i = − + i = − + = + =1
π
π
−i
13.2. z = e 4
− 2e − i π = cos − + isin − = − ( −2 ) 2 2 2 2 4 4
4 4
1
2 2 2 2
= − i + 2 = + 2 − i Sendo Arg ( z1 − i ) = θ , tem-se: tan θ = 2 ∧ θ ∈ 2.º Q , ou
2 2 2 2 3
−
2
2 2 2 2
Portanto, z = 2 + + i e − z = −2 − + i.
2 2 2 2 seja, tan θ = −
3
∧ θ ∈ 2.º Q , então θ =
5π
.
3 6
π π
i
π
8i cos + isin i
5π
8i e 6 6 6 = Portanto, z1 − i = e 6
.
13.3. z = =
−i
π
π π
e 4 cos − + isin − i
π
i
π
4 4 ( 2 + 2i ) 2 e 12 − 2 ( 2 + 2i ) 2 e 12 − 2
z3 × z2 − 2
3 1 14.2. = =
8i + i 3 i5 3 i 4 +1 3i
2 2 −4 + 4 3i z3 = 2 + 2i
= = =
2 2 2 2
− i − i z3 = 22 + 22 = 8 = 2 2
2 2 2 2
2 2
2 Sendo Arg ( z3 ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈1.º Q , logo
( −4 + 4 3i )
2
+
2
i 2
= = π
2 2 2 2 π i
θ= . Assim, z3 = 2 2 e 4 .
2 − 2 i
+
2
i 4
2
z3 × z 2 − 2
−2 2 − 2 2i + 2 6i − 2 6 Voltando ao cálculo de , vem:
= = 3 i5
1 1
+ i
π
i
π
i
π
6 2 ( 2 + 2i ) 2 e 12 − 2 2 2 e 4 2 e 12 − 2
(
= −2 6 − 2 2 + 2 6 − 2 2 i ) ( )
3i
=
3i
=
(
z = −2 6 − 2 2 ) − (2 6 − 2 2 )i π π
i + i
π π π
4cos + isin − 2
2 2× 2 e 4 12
− 2 4e 3 − 2 3 3 =
= = =
(
−z = 2 6 + 2 2 ) + (2 2 − 2 6 )i 3i 3i 3i
π 1 3
( ) = −i × ( )=
−i
e 2
× 3 −i 3 −i 3 −i 4 + i −2
13.4. z = = 2 2 2 + 2 3 i− 2 2 3 i
i
2π
i
2π
i
2π = = = =2
i e 7 3
−i e 3
e 3 3i 3i 3i
2π
3 −i 3 −i i
= = = 15.1.
z1
=
3e 3
=
2π 2π 1 3
cos + isin
2π
− + i 3
+ z1
3
+ 3e 3
−i
3 3 2 2 2 2
1 3
( )
2π
3 − i − − i 3e 3
i
2 2 = = =
= 3 2π 3π
1 3 1 3 + 3 cos − + isin −
− + − −
i i 2 3 3
2 2 2 2 2π 2π
i i
3 3 1 3 3 3 3e 3
− − i+ i− = = =
2 2 2 2 3 1 3 3 3 3
= = + 3 − − i − − i
1 3 2 2 2 2
+ 2 2
4 4 2π 2π
i i 2π π
− 3 −i 3e 3 3e 3 3 i 3 + 2
= = = = π
= e =
1 3 3 −i 3
− i e 2
2 2 2
= − 3 −i
2 3 i 7π6 2 3 − i 5π6
Portanto, z = − 3 + i e − z = 3 + i . = e = e
3 3
7
5. Números complexos
−i
2π
2 i π4 −1 2
− 3e 3
× e − 2 1 3
− z1 × z2 17.2. z1 − z2 × z = i z ⇔ − + − ( 2 − 3i ) z = i z ⇔
15.2. w = = 2 = 2 2
i i
2π
⇔ 1 − ( 2 − 3i ) z = i z ⇔ 1 = ( 2 − 3i ) z + i z ⇔
i − + π 2 π π 1
3e 3
× cos + isin − ⇔ 1 = ( 2 − 3i+ − i ) z ⇔ 1 = ( 2 − 2i ) z ⇔
= 2 4 4 2
=
i 1 2 + 2i
⇔z= ⇔z= ⇔
2 2
i
π
2 1
2 − 2i ( 2 − 2i )( 2 + 2i )
3e ×
3
+ i −
2 2 2 2 2 + 2i 2 + 2i 2 + 2i
= = ⇔z= ⇔z= ⇔z= ⇔
2 − ( 2i ) 4+4
2 2
i 8
π π
1 1 1
i 1 i
⇔z=
1 1
+ i
3 e × + i−
3
3e × i 3
= 2 2 2 ⇔ w= 2 = 4 4
i i 2 2
1 1 1 1 2 2
1 i
π
3 i π3 z = + = + = =
= 3e × ⇔ w = 3
e 4 4 16 16 16 4
2 2
Sendo θ um argumento de z tem-se
16.1. Tem-se z = 1 + 32 = 10 , pelo que z = 10 ei θ . 1
Portanto, − z = − 10 ei θ = 10 e
i (θ + π )
, onde tan θ = 4 ∧ θ ∈ 1.º Q , ou seja, tan θ = 1 ∧ θ ∈1.º Q , então
1
π π 3π
i +θ + π i +θ 4
i× ( − z ) = e × 10 e (
i i θ + π)
2
= 10 e 2
= 10 e 2
π
3 θ= .
16.2. Sendo Arg ( z ) = θ , tem-se que tan θ = = 3 4
1
2 i π4
1 Portanto, a solução da equação é z = e .
Recorrendo à fórmula 1 + tan θ = 2
e substituindo 4
cos 2 θ
nesta tan θ por 3, vem:
Ficha para praticar 18
sinθ 3 10 Pág. 99
3= ⇔ sinθ =
10 10 4
−i
π
−i
4π
−i
4π
=2 e = 16e
4
10 1.1. 2e 5 5 5
Assim, tem-se:
π π π 1.2. Seja z1 = 6 − 2 i
cos θ + = cos θ cos − sinθ =
6 6 6
( 6 ) (− 2 )
2 2
z1 = = 6+2 = 8 = 2 2
10 3 3 10 1
= × − × =
10 2 10 2 − 2
Sendo Arg ( z1 ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 4.º Q , ou seja,
30 3 10 30 − 3 10 6
= − =
20 20 20 3 π
tan θ = − ∧ θ ∈ 4.º Q , então, θ = − .
3 6
17.1. e − i π × ( z2 ) = e − i π × ( 2 + 3i ) =
−3 −3 π
−i
Portanto, z1 = 2 2 e 6
.
1 6
= cos ( − π ) + isin ( − π ) × −i
π 6π
=
( ) ( )
6 6 −i
( 2 + 3i )
3 Assim, 6 − 2i = 2 2 e 6 = 2 2 e 6 = 512e − i π .
1 −1 −1
(3 + i)
2
= −1 × = = =
( 2 + 3i )
3
( 2 + 3i )
3
( 2 + 3i ) ( 2 + 3i )
2
1.3. Seja z2 = −2.
2−i
−1 −1
(3 + i ) (8 + 6i )( 2 + i )
2
= = = 9 + 6i+ i 2 8 + 6i
( 4 + 12i+ 9i ) ( 2 + 3i ) (
2
−5 + 12i )( 2 + 3i ) 2 −i
−2=
2 −i
−2 =
2 −i
−2=
( 2 − i)( 2 + i)
−2=
8
5. Números complexos
( 3)
2 i
+ ( −1) = 2 − i = e 3 = e 3 = e 3 =
2
z3 =
2 2
−1
Sendo Arg z3 = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 4.º Q , ou seja, 2π 2π 1 3
3 = cos + isin =− + i
3 3 2 2
3 π 12
tan θ = − ∧ θ ∈ 4.º Q , então θ = − .
12 12
−2 − i −2 − i − i −2 − 2i −2i − 2i
2
3 6 2.4. − 1 = = = 2 =
π
i i i i
−i
Portanto, z3 = 2e 6
. −2i+ 2
12
= ( −2 + 2i )
12
=
3
−i
π 3
3 −1
= 2 ei − 6 + 4 =
π π
3 −i 2e 6
Assim, =
6 Seja z4 = −2 + 2i .
π
π
−i −i
6e 4 6 e 4
( −2 )
2
z4 = + 22 = 8 = 2 2 .
3 3
2 i 12π 2 i 3π 8 i π4 2 6 i 4π 2
= e = e =
12
e = e Sendo Arg ( z4 ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 2.º Q , ou seja,
6 6 6 6 9 −2
( −1 + )
6
π 3π
2.1. 3i tan θ = −1 ∧ θ ∈ 2.º Q , então, θ = π − = .
4 4
Seja z1 = −1 + 3 i i
3π
Portanto, z4 = 2 2 e 4
.
2
( −1)
2
z1 = + 3 =2 Assim:
12 3π
3π
( )
3 i 12 i 12×
Sendo Arg ( z1 ) = θ , tem-se tan θ = ( −2 + 2i )
12
∧ θ ∈ 2.º Q , então, = 2 2e 4 = 2 2 e 4
−1
π 2π = 262 144ei 9π = 212 144ei π = −262 144
θ =π− = .
3 3
3.1. Os dois números têm o mesmo módulo (no caso 2) pelo que
2π
i
Portanto, z1 = 2e 3
. são iguais se a diferença dos seus argumentos for múltipla de
2π .
Assim:
43π π
i 2π i 2π
6 2π 6
− = 2kπ, k ∈ ℤ ⇔
( )
6 i 6×
−1 + 3 i = 2e 3 = 2e 3 = 26 e 3 35 35
42 3
⇔k= , k ∈ℤ ⇔ k = , k ∈ℤ
= 64ei 4π = 64ei 0 = 64 70 5
8
3
1 − i (1 − i ) 1 − 2i + i 2 8
8 2
Como ∉ ℤ , os números z1 e z2 são diferentes.
2.2. = = 2 2 = 5
1 + i (1 + i )(1 − i ) 1 − i
Por outro lado, são raízes de índice 5 do mesmo número se e
−2i
8 somente se:
= (− i) = i = 1
8
= 8
( z1 ) = ( z2 )
5 5
2
10 10 5
i 4π 4π 4π
10
1 3 iπ i
5π
i
π
( z1 )
5
2.3. e 3 + 1 = cos + isin + 1 = − − i+ 1 = = 2e 35 = 25 e 35 = 32e 7
3 3 2 2
10 5 42π π
1 3 i 43π 43π 43 π
i 5× i i +
( z2 )
5 35
= − i = 2e 35 = 25 e = 32e 7 = 32e 7 7 =
2 2
π π
1 3 i 6π + i
Seja z3 = − i = 32e 7
= 3e 7
2 2
Como ( z1 ) = ( z2 ) , então, os dois números são,
5 5
2
1 3
2
1 3
z3 = + − = + =1 efetivamente, raízes de índice 5 do mesmo número, sendo
2 2 4 4 π
i
este igual a 32e 7 .
3
− n
i 43π 43π
Sendo Arg ( z3 ) = θ , tem-se tan θ = 2 ∧ θ ∈ 4.º Q , isto é, i n
( z2 ) = 2e 35 = 2n e 35
n
3.2.
1
2 43π
i n
π 2n e 35
é um número real positivo, se e só se
tan θ = − 3 ∧ θ ∈ 4.º Q , então θ = − .
3 43π
π
n = 2kπ, k ∈ ℤ .
−i 35
Portanto, z3 = e 3
.
9
5. Números complexos
43π 70 −i
3π
n = 2kπ, k ∈ ℤ ⇔ 43πn = 70kπ, k ∈ ℤ ⇔ n = k , k ∈ ℤ . Portanto, z2 = 2e 4
.
35 43
Portanto, o menor valor natural de n é obtido para k = 43 , Voltando à equação, tem-se:
4 i
π
ou seja, é n = 70 .
(− )
2 − 2 i 2e 3 = z i ⇔
5
− i 5π
5
− i 5π
5
1 −iπ
5
= =e =
1 2e
z1 × = 2e 5 × i π 4
4.1. iπ − i 3π i π
z1
π
2ei 5 5 ⇔ 2e 4 2e 3 = z i ⇔
2e 5 e
5
− i 2π −i × 4
3π
i
π
= e 5 = e −i×2π = e −i×0 = 1 ⇔ 24 e 4 2e 3 = z i ⇔
i
π
i
π
4.2. z2 × ( i z1 ) = ei θ × i× 2e 5 = ⇔ 16ei 3π × 2e 3 = z i ⇔
−i
2π
iπ i
π ⇔ 32e 3
= zi ⇔
= ei θ × e 2 × 2e 5 = −i
2π
⇔ 32e 3
= zi ⇔
i π + π −i
2π
= ei θ × 2e 2 5 =
3
32e
⇔ =z⇔
i
7π 2π
i −i
= ei θ × 2e 10 = 32e 3
⇔ π
=z⇔
7π i
i θ +
e2
= 2e 10
2π π
7π i − −
iθ +
10 ⇔ 32e 3 2
=z⇔
O número 2e é um imaginário puro de coeficiente
7π
−i
positivo se e somente se ⇔ 32e 6
=z⇔
7π π π 7π
θ+ = + 2π, k ∈ ℤ ⇔ θ = − + 2kπ, k ∈ ℤ ⇔ i
5π
10 2 2 10 ⇔ 32e 6
=z⇔
⇔θ = −
2π π
+ 2kπ, k ∈ ℤ ⇔ θ = − + 2kπ, k ∈ ℤ 5π 5π
⇔ 32 cos + isin = z ⇔
10 5 6 6
π
Como θ ∈ ]− π , π[ , vem que θ = − . 3 1
5 ⇔ 32 − + i = z ⇔
2 2
( z1 ) × z1 × ( − z1 )
5
= 4
= 2e
1
−2 −2eiπ
2 ⇔ w= 3π
⇔w= 3π
⇔
−i i − + 3θ
−i
5π
2e 4
× 8ei 3θ 16e 4
= −4 × 2 e 5 3
=
3π
5π 1 i π+ −3θ
−i − π ⇔ w= e 4 ⇔
= 4 × 32e 3
= 8
2π 7π
−i
= 128e 3 1 i − 3θ
⇔ w= e4 ⇔
O argumento principal de w deve pertencer ao intervalo 8
π
−2π 1 i − + 3θ
]− π , π ] , portanto, este é . ⇔ w= e 4
8
3
4 i
π O número w é um número real se e somente se
5.2. ( z2 )
4
(
× z1 = z i ⇔ − 2 − 2 i 2e 3 = z i ) π
− − 3θ = kπ, k ∈ ℤ ⇔
4
Vamos escrever z2 na forma trigonométrica.
π
⇔ −3θ = + kπ, k ∈ ℤ ⇔
( ) ( )
2
z2 = − 2 + − 2 =2 4
π kπ
− 2 ⇔θ = − − , k ∈ℤ
Sendo Arg ( z2 ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 3.º Q , ou seja, 12 3
− 2
π 3π
tan θ = 1 ∧ θ ∈ 3.º Q , então, θ = − π + =− .
4 4
10
5. Números complexos
( )
4
= 2 ei 4π = 4ei 0 = 4 ∈ ℝ 6 6
i
π
n
n z1 = 2e 2 = 2i
π n
= 2 ei 4 + 4 = ei 2 = ei 2
n π π
z1 2 e 4 nπ
=
5π
2
i 5π 5π
π
z1 2 e − i 4 z2 = 2e 6
= 2 cos + isin =
6 6
i
nπ
3 1
e 2
é um imaginário puro de coeficiente negativo ⇔ = 2 − + i = − 3 + i
2 2
nπ 3π
⇔ = + 2kπ, k ∈ ℤ ⇔ 7π
2 2 i 7π 7π
z3 = 2e 6
= 2 cos + isin =
⇔ n = 3 + 4k , k ∈ ℤ 6 6
6.3. ⇔ z15 + a13 = −b ⇔ 3 1
= 2 − − i = − 3 − i
i
π
i
π 5 3
2 2
⇔ 2 e 4 + a 2 e 4 = −b ⇔ 3π
i
z4 = 2e 2
= −2i
5π 3π
( 2) e ( 2) e
5 i 3 i 11π
⇔ 4
+a 4
= −b ⇔ i 11π 11π
z5 = 2e 6
= 2 cos + isin =
6 6
5π 3π
i i
⇔ 4 2e 4
+ 2a 2 e 4
= −b ⇔ 3 1
= 2 − i = 3 − i
5π 5π 3π 3π
⇔ 4 2 cos + isin + a × 2 2 cos + isin = −b ⇔ 2 2
4 4 4 4
2 2 2 2 Pág. 100
⇔ 4 2 − − i + a × 2 2 − + i = −b ⇔
2 2 2 2 8.1. z = −16 ⇔ z = −16 ⇔ z = 16e
2 iπ
⇔
⇔ −4 − 4i− 2a + 2a i = −b ⇔ π 2 kπ
i +
⇔ ( −4 − 2a ) + ( 2a − 4 ) i = −b + 0i ⇔ z = 16 e 2 2
, k = 0 ,1⇔
π 3π
−4 − 2a = −b −4 − 4 = −b ⇔ z = 4e 2 ∨ z = e
i i
2
⇔ ⇔ ⇔
2 a − 4 = 0 a = 2
8.2. z 2 = 4 ⇔ z = 4 ⇔ z = 4ei 0 ⇔
a = 2
⇔ ⇔ z = 2 ∨ z = −2 ⇔
b = 8
Portanto, a = 2 e b = 8 ⇔ z = 2ei 0 ∨ z = 2ei π
6.4. Os números z2 e z3 são raízes de índice 4 do mesmo 8.3. z 4 = −1 ⇔ z = 4 −1 ⇔ z = 4 ei π ⇔
número complexo se e somente se ( z2 ) = ( z3 ) .
4 4 π 2 kπ
i +
⇔ z = 4 1e 4 4
, k = 0 ,1, 2 , 3 ⇔
4 2π
2π
8π
( 2) e
i 4 i ×4 i
( z2 )
4
=4 2e 3
=
4 3
= 2e 3
= i
π
i
3π
i
5π
i
7π
⇔ z = e 4∨ z = e 4
∨z=e 4
∨z=e 4
2π 2π π π
i 2π + i i 5 i
= 2e 3
= 2e 3 8.4. z 5 = 32e 5 ⇔ z = 32e 5 ⇔
4 5π 2π π 2 kπ
5π
20π
( 2) e
i 4 i ×4 i i 6π + i +
( z3 )
4
=4 2e 3 = 4 3
= 2e 3
= 2e 3
= ⇔ z = 5 32 e 25 5
, k = 0 ,1, 2 , 3 , 4 ⇔
π 11π 21π 31π 41π
i i i i i
i
2π
⇔ z = 2e 25 ∨ z = 2e 25
∨ z = 2e 5
∨ z = 2e 25
∨ z = 2e 25
= 2e 3
11
5. Números complexos
8.5. Seja w = −3 3 + 9i
( −3 3 )
2
w = + 92 = 27 + 81 = 108 = 6 3
9
Sendo Arg ( w ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 2.º Q , ou
−3 3
2π
seja, tan θ = − 3 ∧ θ ∈ 2.º Q , então θ = .
3
i
2π 9.2. −256 = 256ei π , pelo que:
Portanto, w = 6 3 e 3
.
Assim: 4
−256 = 4 256ei π =
2π π 2 kπ
3 i i +
z 3 = −3 3 + 9i ⇔ z = 3 −3 3 + 9i ⇔ z = 6 3 e 3
⇔ = 4 256 e 4 4
, k = 0 ,1, 2 , 3 =
2π 2 kπ π 12π
i + i +
⇔ z= 3 6 3e 9 3
, k = 0 ,1, 2 ⇔ = 4e 4 2
, k = 0 ,1, 2 , 3
2π 6 kπ
i + As raízes quartas de −256 são:
⇔z= 62 × 3 e 9 , k = 0 ,1, 2 ⇔
3 9
π 3π 5π 7π
i i i i
2π + 6 kπ
i
z0 = 4e 4 ; z1 = 4e 4
; z2 = 4e 4
; z3 = 4e 4
.
⇔ z = 6 108 e 9
, k = 0 ,1, 2 ⇔
A sua representação no plano complexo aos quatro vértices
2π 8π 14π
i i i de um quadrado inscrito numa circunferência de raio 4 e
⇔ z = 6 108 e 9
∨ z = 6 108 e 9
∨ z = 6 108 e 9
3π
i
Portanto, w = 32e
π 4
−i .
9.1. Tem-se que −8i = 8e 2
, pelo que:
π Assim:
3 −i
3
−8i = 8e 2
= 3π 3π 2 kπ
5 i i +
π 2 kπ
5
−16 2 + 16 2 i = 32e 4
= 5 32 e 20 5
, k = 0 ,1, 2 , 3 , 4
i − +
= 3 8e 6 3
, k = 0 ,1, 2 = 3π + 8 kπ
i
= 2e 20
, k = 0 ,1, 2 , 3 , 4
π 2 kπ
i − +
= 2e 6 3
, k = 0 ,1, 2 As raízes quintas de −16 2 + 16 2 i são:
As raízes cúbicas de −8i são: i
3π
i
11π
i
19π
i
27 π
z0 = 2e 20
; z1 = 2e 20
; z2 = 2e 20
; z3 = 2e 20
;
π π 7π
−i i i
z0 = 2e 6
; z1 = 2e 2
; z2 = 2e 6
. 7π
i
z4 = 2e 4
A sua representação no plano complexo corresponde aos três
vértices de um triângulo equilátero inscrito numa A sua representação no plano complexo corresponde aos
circunferência de raio 2 e centro na origem do referencial. cinco vértices de um pentágono inscrito numa circunferência
de raio 2 e centro na origem do referencial.
12
5. Números complexos
π
a 2 + a 2 = 42 ⇔ 2a 2 = 16 ⇔ a 2 = 8 .
1 i i −i
9.4. = 2 = = −i = e 2 Logo, a área do quadrado é a 2 = 8 .
i i −1
Assim: 10.3. Como as raízes são simétricas duas a duas, isto é, z1 = − z3 e
π π 2 kπ
1 6 −i i − +
6 = e 2
= 6 1e 12 6
, k = 0 ,1, 2 , 3 , 4 , 5 z2 = − z4 , tem-se que z1 + z3 = 0 e z2 + z4 = 0 e, portanto,
i
π kπ z1 + z2 + z3 + z4 = 0 .
i − +
=e 12 3
, k = 0 ,1, 2 , 3 , 4 , 5
1 −i
π
i
π
i
7π
11.1. z 4 − i z + 3z = 0 ⇔ z z 3 − i + 3 = 0 ⇔ ( )
As raízes sextas de são: z0 = e 12 ; z1 = e 4 ; z2 = e 12 ;
i ⇔ z =0∨ z = − 3 +i ⇔ 3
11π 5π 19π
z3 = e
i
12
; z4 = e
i
4
; z5 = e
i
12 ⇔ z =0∨ z = 3 − 3+i
A sua representação no plano complexo corresponde aos seis Vamos escrever − 3 + i na forma trigonométrica:
(− 3)
2
vértices de um hexágono regular inscrito numa − 3+i = + 12 = 2
circunferência de raio 1 e centro na origem do referencial.
(
Sendo Arg − 3 + i = θ , tem-se tan θ = ) 1
− 3
∧ θ ∈ 2.º Q ,
3 5π
isto é, tan θ = − ∧ θ ∈ 2.º Q , então, θ = . Portanto,
3 6
5π
i
− 3 + i = 2e 6
.
5π
3 i
z = 0 ∨ z = 3 − 3 + i ⇔ z = 0 ∨ z = 2e 6
⇔
5π 2 kπ
i +
10.1. Os módulos de qualquer raiz de vértice n de w são iguais, ⇔ z = 0 ∨ z = 3 2 e 18 3
, k = 0 ,1, 2 ⇔
neste caso, z1 = 2 , e os argumentos das n raízes 5π 17π 29π
i i i
2π 2π π π π π
i + π
uma progressão aritmética de razão , neste caso = . i
11.2. z 5 = 32e 3 = 0 ⇔ z 5 = −32e 3 ⇔ z 5 = 32e 3
i
⇔
n 4 2
π 4π 4π
i i 5 i
Logo, se z1 = e 12 é uma das raízes quartas de um certo ⇔ z 5 = 32e 3
⇔ z = 32e 3
⇔
número complexo w , então as restantes três raízes são: 4π 2 kπ
i +
π π
i + i
7π ⇔ z = 5 32 e 15 5
, k = 0 ,1, 2 , 3 , 4 ⇔
z2 = 2e 12 2
= 2e 12
4π 2 kπ
i +
7π π
i + i
13π
⇔ 2e 15 3
, k = 0 ,1, 2 , 3 , 4 ⇔
z3 = 2e 12 2
= 2e 12
z 3 = 3i z = 0 ⇔
⇔ z 3 = −3i z ⇔
π
⇔ ( r eiθ ) = −3
3 −i
2
× r e − iθ ⇔
π
i − −θ
⇔ r 3 e3iθ = 3r e 2
⇔
r = 3r = 0
⇔ π ⇔
4θ = − 2 + 2kπ, k ∈ ℤ
13
5. Números complexos
r ( r 2 − 3) = 0 Para k = 4 obtém-se a i
π
mesma solução que para Por outro lado, a imagem geométrica de 2e 5 é o ponto A
⇔ π 2kπ k =0 .
θ = − + , k = 0 ,1, 2 , 3 (único vértice do quadrado que se encontra no primeiro
8 4
π π
r = 0 ∨ r = 3 quadrante e 0 < < ).
Para r = 0 obtém-se 5 2
⇔ π kπ apenas a solução z = 0 .
θ = − + , k = 0 , 1 , 2 , 3 Assim, os números complexos cujas imagens geométricas
8 2
são os pontos B, C e D , são respetivamente,
π 3π 7π 11π
−i i i i
⇔ z = 0 ∨ z = 3e 8
∨ z = 3e 8
∨ z = 3e 8
∨ z = 3e 8 π π
i + i
7π
iθ
z B = 2e 5 2
= 2e 10
11.4. z − 9 z = 0 ⇔ z = 9 z , sendo z = r e , com
3 3
7π π 6π
i + i
r ∈ ℝ +0 ∧ θ ∈ ℝ e substituindo na equação, tem-se: zC = 2e 10 2
= 2e 5
6π π 17π
i +
z 3 = 9 z ⇔ ( r e − i θ ) = 9r ei θ ⇔ r 3 e − i 3θ = 9r ei θ ⇔
3 i
z D = 2e 5 2
= 2e 10
7π 6π
⇔ r 3 = 9r ∧ −3θ = θ + 2kπ, k ∈ ℤ ⇔ 12.2. z < 2 ∧ < Arg ( z ) <
10 5
⇔ r 3 − 9r = 0 ∧ −4θ = 2kπ, k ∈ ℤ ⇔ 1
13. A condição ≤ z ≤ 1 corresponde à coroa circular
2
⇔ r ( r 2 − 9) = 0 ∧ θ = −
kπ
, k ∈ℤ ⇔ delimitada pelas circunferências de centro na imagem e raios
2
1
iguais a e 1.
kπ 2
⇔ ( r = 0 ∨ r = 3) ∧ θ = − , k ∈ ℤ ⇔ , pois r ∈ ℝ +0
2 5π 3π
A condição − ≤ Arg ( z ) ≤ − corresponde à região do
kπ 8 8
⇔ r = 3 ∧ θ = − , k = 0 , 1 , 2 , 3 plano complexo compreendidas entre as semirretas definidas
2
5π 3π
As soluções da equação são: por Arg ( z ) = − e Arg ( z ) = − .
8 8
π 3π
−i −i Assim, a região do plano definida pela condição, em ℂ ,
z = 0 ∨ z = 3ei 0 ∨ z = 3e 2
∨ z = 3e − i π ∨ z = 3e 2
1 5π 3π
≤ z ≤1∧ − < Arg ( z ) ≤ − é:
11.5. As soluções da equação são as raízes cúbicas de ( 2 + i ) ,
3
2 8 8
2 2 2 2 × π × 12 − π × = × = u.a.
8 2 8 4 32
3 1
= −1 + + − 3 − 2 i 27 27 i 3π2
2 14.1. z 3 = z1 ⇔ z 3 = − i ⇔ z3 = e ⇔
8 8
14
5. Números complexos
3 iπ 3 i 7π 3 i 11π
⇔ z = e 2∨ z = e 6 ∨ z = e 6 ⇔
2 2 2
3 3 7π 7π
⇔ z = i∨ z = cos + isin ∨
2 2 6 6
3 11π 11π
∨ z = cos + isin ⇔
2 6 6
3 3 3 1 3 3 1
⇔ z = i∨ z = − − i ∨ z = − i ⇔
2 2 2 2 2 2 2
Ficha de teste 9
3 3 3 3 3 3 3 Pág. 102
⇔ z = i∨ z = − − i∨ z = − i⇔
2 4 4 4 4 π
iθ
1. Seja z = r e , com r ∈ ℝ ∧ θ ∈ , π . +
14.2. ▪ Im ( z − z ) ≤ z z , substituindo, z por x + y i e z por 2
x − y i , vem: Então, z 3 = ( r ei θ ) = r 3 ei 3θ .
3
Im ( x + y i ) − ( x − y i ) ≤ ( x + y i )( x − y i ) ⇔
π 3π
<θ < π ⇔ < 3θ < 3π
⇔ Im ( 2 y i ) ≤ x 2 + y 2 ⇔ 2 2
⇔ 2 y ≤ x2 + y 2 ⇔ 3π
Logo, se 3θ ∈ , 3π , z 3 não pertence ao 3.º quadrante.
⇔ x2 + y2 − 2 y + 1 ≥ 1 ⇔ 2
Resposta: (C)
⇔ x 2 + ( y − 1) ≥ 1 , define que o complementar do
2
z3
=
(e ) iθ 3
=
(e ) iθ 3
=
ei 3θ
=e
π
i 3θ −
círculo aberto de centro no ponto de coordenadas ( 0 , 1)
2
2.
i(
4× 9 ) n
e36 n + 5 × i4× i i i
π
2
e
e raio igual a 1.
27 z3 π
▪ 8 z 3 + 27i = 0 ⇔ z 3 = − i , por 14.1., sabemos que é um número real, se e só se, 3θ − = kπ, k ∈ ℤ ,
36 n + 5
8 i 2
define os três vértices de um, triângulo equilátero, portanto,
3 π π π kπ
inscrito numa circunferência de raio e centro na 3θ − =, kπ, k ∈ℤ ⇔ 3θ = + kπ, k ∈ ℤ ⇔ θ = + , k ∈ℤ
2 2 2 6 3
origem. π π π
Fazendo k = 0 , vem θ = . Como ∈ 0 , está
6 6 2
encontrado o valor pedido.
Resposta: (A)
3. Temos que z + w ≤ z + w , portanto:
z + w ≤ 5 + 15 ⇔ z + w < 20
Resposta: (D)
4. O número complexo z1 é um número real quando e apenas
quando
O conjunto definido pela condição: Im ( z ) = 0 ⇔ 4 − a 2 = 0 ⇔ a = −2 ∨ a = 2
Im ( z − z ) ≤ z z ∧ 8 z 3 + 27 i = 0 Resposta: (B)
5. O eixo imaginário pode se definido pela condição
tem apenas dois elementos: os dois pontos assinalados a cor
π π π
vermelha na figura. Arg ( z ) = ∨ Arg ( z ) = − ⇔ Arg ( z ) =
2 2 2
15. z − z2 ≤ 3 ⇔ z − (1 − 2i ) ≤ 3 , define o círculo de centro no Resposta: (C)
15
5. Números complexos
=
(
3 1+ 3i ) = 1+ 3i
=
1 + 3i = 1 + 3 = 2
(r e ) iθ 2 i 4π
= 2e 3 ( r e − i θ ) ⇔
3e 12
i
π
e 12
i
π
(
Arg 1 − 3i = θ )
4π
i −θ
i
π tan θ = 3 ∧ θ ∈1º Q ⇔ r 2 ei 2θ = 2r e 3
π π π
2e 3 i − i
= = 2e 3 12
= 2e 4
θ=
π
i
π
3 r 2 = 2r
e 12
⇔ 4π ⇔
Assim: 2θ = − θ + 2kπ, k ∈ ℤ
3
1 1 ei0 1 − i π 1 π π
= π = π = e 4 = cos − + sin − = r 2 − 2r = 0
z2 i i 2 2 4 4
2e 4 2e 4 ⇔ 4π ⇔
3θ = + 2kπ, k ∈ ℤ
1 2 2 2 2 3
= − i = − i
2 2 2 4 4 r ( r − 2 ) = 0
⇔ 4π 2kπ ⇔
( z1 ) z − 2 z1 + z = 0 ⇔ ( 2 − i ) z − 2 ( 2 − i ) + z = 0 ⇔
2 2
6.2. θ = + , k = 0 ,1, 2
9 3
⇔ ( 2 − i ) z + z = 2 ( 2 − i ) ⇔ ( 2 − i ) + 1 z = 4 − 2i ⇔
2 2
r = 0 ∨ r = 2
⇔
⇔ ( 4 − 4i + i 2 + 1) z = 4 − 2i ⇔ ( 4 − 4i ) z = 4 − 2i ⇔
4π 2kπ
θ = 9 + 3 , k = 0 , 1 , 2
4 − 2i 2(2 − i) 2−i
⇔z= ⇔z= ⇔z= ⇔
4π 10π 16π
i i i
4 − 4i 2 ( 2 − 2i ) 2 − 2i ⇔ z = 0 ∨ z = 2e 9
∨ z = 2e 9
∨ z = 2e 9
8. Tem-se que:
⇔z=
( 2 − i )( 2 + 2i ) ⇔ 2 kπ 2 kπ
( 2 − 2i )( 2 + 2i )
i i
n
1 = n 1ei 0 = n 1e n
=e n
, k = 0 , 1 , 2 , ... , n − 1
4 + 4i− 2i − 2i 4 + 2i + 2 6 + 2i
2
i 2π
2 kπ k
⇔z= ⇔z= ⇔ z= ⇔ Como e
i
= e n , pretende-se determinar a soma de n
n
4 − 4i 2 8 8
3 1
⇔z= + i termos consecutivos de uma progressão geométrica de
4 4 0
i 2π i
2π
6.3. Pretende-se determinar 4 2 z2 . primeiro termo e n = 1 e razão e n .
π
i
Como z2 = 2e 4 , vem: Recorrendo à fórmula da soma de n termos consecutivos de
π π π 2 kπ
uma progressão geométrica, tem-se:
4 i 4 i i +
4 2 z2 = 2 × 2e 4 = 4e 4
= 4 4 e 16 4
, k = 0 ,1, 2 , 3 i 2π
n
k 1− e n
n −1 i = 1− e = 1−1 = 0
2π i 2π
= 4 22 e 16
π kπ
i +
2
, k = 0 ,1, 2 , 3 ∑ e n = 1×
k =0
2π 2π 2π
i
1− e n
i i
1− e n 1− e n
π kπ
i + 9.1. Seja w = −3 + 3i
= 2 e 16 2
, k = 0 ,1, 2 , 3
( −3)
2
w = + 32 = 9 + 9 =
As raízes de índice 4 do número complexo w = 2 z2 são:
= 18 = 3 2
π 9π 17π 25
i i i π 3
16
2e , 2e 16
, 2e 16
e 2e 16
Sendo Arg ( w ) = θ , tem-se tan θ = ∧ θ ∈ 2.º Q , isto é,
−3
−2 ± 4 − 4 × 3 × 7 π 3π
7.1. 3z 2 + 2 z + 7 = 0 ⇔ z = ⇔ tan θ = −1 ∧ θ ∈ 2.º Q , então θ = π − = .
2×3 4 4
3π
−2 ± −80 −2 ± 80 i Portanto, w = 3 2 e
i
4
.
⇔z= ⇔z= ⇔
6 6 Assim:
z1 = ( −3 + 3i ) ⇔
4
−2 ± 4 5 i 1 2 5 1 2 5
⇔z= ⇔ z=− + i∨ z = − − i
6 3 3 3 3 i
3π
4
⇔ z1 = 3 2 e 4 ⇔
As soluções da equação são:
( )
4
1 2 5 1 2 5 ⇔ z1 = 3 2 ei 3π ⇔
z=− + i∨ z = − − i.
3 3 3 3
⇔ z1 = 324ei π
i 4π
7.2. ( )
z 2 = −1 − i 3 z ⇔ z 2 = 2e 3 z , substituindo z por O módulo de z1 é 324 o argumento principal é π .
r ei θ , onde r ∈ ℝ +0 e θ ∈ ℝ , então, z = r e − i θ , vem:
16
5. Números complexos
2 − 2 3i
⇔z= ⇔
1+ i
⇔z=
( 2 − 2 3i ) (1 − i ) ⇔
(1 + i )(1 − i )
2 − 2i − 2 3i − 2 3
⇔z= =
1+ i
17