Excerptio de Arte Grammatica Prisciani

613 ‘matium aut timorem. Nam et ex timore vel a stigo stimuli nuneupantur. Strigiles a tergendo, eo quod his equi terguntur. Character est ferruin candens et ignitum, quo nol pecoribus inurunwur. Character autem Grace, Latine forma dicitar. Cauterium quasi cauturium : quia urat, et provida sit in eo severaque cautio, ut dom videtury cujus sit, avaritia refrene- tor : quod interdum pro signo, interdum pro cura ad-~ hibetur, ut vis morbi ignis ardore siecotur. Habenas ab habendo dictas, quod his equos habeamus, hoe est, teneamus : unde et equi habiles dicti : ha’ et re- tinacula a retinendo. Lora.... In his ergo speciehus disciplina designatur insolentium et brutorum homi num : unde Psalmista ait : Nolite feri sicut equus et ‘mulus, quibus non eat intellectus :in camo et freno ma- illas eorum constringe, qui non approximant ad te (Peal, xxx1). Hine jam generatiter genas hnmanum commonet ne vagis subdatur erroribus. Scrutemur quare iste comparationes sint posite. Equus sine dis- retione sessoris fertur arbitrlo, et aquocunque fuerit, ascensus, excurrit. Mulus autem patienter accipit sar- cinax, qnilus fuerit oneratus : et ad hoc utriqui tellectam non habent : quia nec illeeligit, cui obediat : B. RAB. MAURI OPERUM PARS lil. EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANI. ous ‘A nec iste, quibus oneribas ingravetur, inteligit. Pro- ibet ergo hujuscemodi homines diabolicis fraudibus insideri, et vitiorum oneribus priegravari, ne male obediendo superbie: magis partibus addicantur. Ve- rum istis talibus quid dicitur esse faciendum? scili- tes homines veritati subdit invitos. in freno, ad equum pertinet. Frenum enim a fero retinendo dictumn est : ferum quippe au- tiqui caballum dixerunt : in camo, ad mulum respi- Cit. Ergo haec animal'a supradicta cobibent ista reti- uacula, ut ad arbittium jubentis incedant, ne suis vo~ Inntatibus efferantur. Maxillse vero adminieuta sunt anintalium, quibus esea manditur, ut corporis vite Procuretur. Ipsas ergo maxillas per figuram allego- B ricam dicit inobedientibus debere constringi, id est, copias victuales parcius dari, ut jejuniorum necessi- ‘ate conclusi, Creatoris subdantur imperio. Allegori est enim, sient swpe dictum est, quando aliud dici- tor, ef aliud significatar. Et quoniam diximus, in bac. ‘Parte Dominum Christuin loqui : constringe seilicet dicitur Patri: sancte tamen Trinitatis onum velle, ‘una polestas, una cooperatio est. BEATI RABANI MAURI FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINI ARCHIEPISCOPI OPERUM OMNIUM PARS TERTIA, sr VE Scripta dum archiepiscopus ageret et alia sine temporis nota ab ipso edita. EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANT. ‘De voce. ‘Aoctoritas philosophorum ostendit proprictatem ‘vocis in aris percussione esse, quocunque modo iets fiat. Quam etiam: diviserunt in quatuor spe- ties, articnlatam, inartieulatam, litteratam et il- literatam. Sed de his du conjuncte, videlices artienlata et litterata, precipuam commodamque, Ano weorssariam, vocem eflicere haud dubiom et, quia ipsa solammodo litterarum et intelle- cts capax esse dignoseitur; cztere in lantum tiles noa sont; quia slmal natura et intellect capi ‘non possant : verum invieem per singulas. cpeuntes, st quis inquirere voluerit, sine dubio-iaveuiet vocem eas reddere sine imteHectione; si tamea ea utuntur, liueris carent ; quod supra dictis non oontingit. De ltiera. Bittera est pars-minima voeis articulatz, hoc est, we constat compositione littgrarum : minima: au- C tem, quantum ad totam comprehensionem vocis lit terater Nam vox est quidquid loquimur, ut puta, lieas : Orator venit ei docuit ; nam potest solvi = Orator venit, et docuit per singula verba ; ipsa autem verba in syllabas, oet ra, tor ; ipse syllabar in literas ; litwora quoque ipsa minime potest divi ‘unde haec a philosophis atomos dicitur, id est, divisibilis. Scaurus sic cam deGinivit : Livera est tocie, quae scribi potest, forma. Elementum est enine miniuwa vis, est indivisibilis materia vocis articu- ote ; et uniusoujusque rei initium, a quo sumitur incrementum, e+ in quod resolvitur, bujus figura litera vocatur. Veteres etiam literas elementa dixerunt, ad similiwdinem mundi elementorum ; 6 ‘qvod siout illa coeuntia.omne perficiunt corpus, sie D etiam ista conjuneta orationem conservant et disjun- cla dissolvunt. Hoc ergo interest inter el-menta 1 lilteras, quod elementa proprie dicuntur ips pro-615 B, RAGAN! MAURI ARCHIEP. ‘untiationes, Id est, vis soni, quae wuditur ac in- A (elligitur ; figure vero carum littere, @ vero ot b, etc, et alin quaelibet, nomen est et pronuntiatio- nis, et figure; legitur elemenuim, intelligiwur li tera, scribilur et nominatur. Littera dicta quasi fegitera , quia legitur et quod Tegentibus iter ostendit, et a litura quam patitur, et quod legendo iterator. Omnes ergo littere quibus Latini auntur, viginti et tres sunt : quarum diffe rentiz: tres sunt. Prima differentia qualitates habet duas, qua aut Latine sunt, aut Grece : Latine sunt una et viginti; Grace, dus, y vocalis, et + semivocalis, quae in usum eorum propler Greca nomina venerunt. Sunt et ale quinque, quas post perceptionem Dominic fidei, et si non in alphabeti ordine recipiant, divinis tamen paginis inditas con- B tinent, b, proper nomen Ihesa ; A et, propler at- etopitatem divini sermons, Ego sum Dipn et ouiya, el propter nomen xPt. Secunda differen qualitates aque duas habet, que aut vocales sunt aut consonantes. Item tertia differentia est inter con- ‘sonantes, quod quadam sunt semivocales, quedam mute, quedam liquide, et quedam duplices. Sunt tamen vocales quinque, scilicet, a, ¢, i, 0, w ; semivocales seplem, f, Mt, n, r, 4,2, 2. Mute novem, 6, ed, f, 9k, P,g et t. Vocales dicte sunt quasi sonanter, quia et vocem por ve faciunt, et alis vocem prestant; consonantes quidem, quod consonant ‘vocalibus : et bene dicuntur consonantes, quod duo soni simul sonant. Semivocales appellate, quod plenam vocem non habent, at semiviri et semidii C dicuntur, non quod dimidil, sed quod pleni dil et pleni viri non sint ; his sidetrahas vocalem, habent tamen et tenuem sonum et sibilum quemdam ; ut Bi dicas, * tolle inde vocalem ¢, sonat tamen quidam sibilus ac tenuis sonus. Mute autem dictx, non quod omnino voce careant, sed quod ad com- Parationem bene sousathuma, exignare quemdem partem vocis habeant ; velat iforwis dicitar mu- + mon que caret forma, sed qua male est for- ‘mata; et frigidum dicimus eum qui non penitus ex- yersest caloris, sed qui minimo hoe etitur. Latini ‘omnes rocales dichronas habent, id est, quae cor ripi possunt et produci, quemadmodem Graei tres, a, eet v; ¢ vero et o semper Greeti breves habent, ‘rit, iter, operis, wligs duit, omen, utile. Ex his Uranscunt In consonantium potestatem; cum aut Spsze inter se geminantur, ut : Juno, vit. calibus applicantor, ut : rater, veloz, vow, i ut ie eur, focus, Ine etiam medze dicunter, quoniam in quibusdam dictionibus mediem sorum habent, nec Raturalem, nee proprium, sed alternes inter se v0- nos confundunt, ut: vir optinews. Bti quidem qaando post m consonantem loco digamma fanetam Aolict ponitur, brevis est; sequente d, et m. et r, et f, ct +, sonum y Grece videtur habere, ut : video, vim, * Deest aliquid MOGUNT. OPERUM PARS Ill, 616 virtus, vita, viz. U autem, quamvis contractum, ‘eumdem tamen, hoc est y, sonum habet, inter q, et 6, ch i, et @, diphthongon positum alque, quis, quer ‘eenon inter g et easdem vocales, cum in una syllaba sic inveniuntur, at : pingucs, anguis, lingue. J autem pro dupliei consonante videtur esse, quando inter duas vocales est posita, ideoque semper prio~ rem syllabam facit longam; ul: maius, peius, eius, quia oon aliter pronuntiari potest, quam si cu priori syllaba prior i, et cum sequenti altera profera~ tur; ef ideo antiqui in his verbis duo ii semper seribe- ant, ¥ vero loco consonantis pesita, eamdem prorsus in omnibus vim habet apud Latinos quam apud A2olos digamma, et ipsius digamma voce vau profecta est, pro qua Cesar hanc figuram, idest F, scribi voluit. Digamma enim allquando pro simplici, atiquando pro duplici consonante apud A5olos invenitur scri- pla, sicque nostrum » locum simplicis videlur habere consonantis, ul At Yeous hand suimo nequidquam exterrita mater ; duplicis quoque cum in praterito perfecto et phas- quam perfecto tertise et quartz conjugationis, im quibus inte » consonantem posita, preducitur ea- demque subtracta curripitur, ut cupivi, cupii, cupive- ram, cupleram; audivi, andi, awdiveram, axdie- ram, Aliquando vero metrici bac digamma, v et i Toco consoaantis posita, pro correpia vocali utuntur, ut Horatiug, silew trissyllabum protulit in epodo hoe versa : Nivesque dedacunt Jovem uve ware, nune wiv, Est enim dimetrum iambicum conjunctum penthe- mimere heroico. Et Aurelius Prudeutius in Psy. chomachia = ‘Bgregia comitsta viro : nam proxiaas lob. Sciendumyue quod oli digamma causa aspiratio- ut effugerent spiritus austeritatem, et causa fbiatas devitandi, assumebens Nos autem in maltis quidem, nen tamen in omnibas ills sequimar, ut cum devitantes aspirationem dici vestis; biatum, ut: clauns, ergiuus, paxo, opum, ovis, bouis. Ex consonantibus ergo sunt { et r liquide, quibas quidam adduat met n; be posipo- sitw f, semivocall et sex matis, idest, 4, c, d, 9 p> ty pro arbitrio poete, plerumue ia metro vim coneonantis amittunt, et brevem syllabam reddunt ; ac ideo Priscianus docuit, f magis mutam ease , > qui si est muta quelibet liquidis preponitur et Jo- cum liters: » Grece mute spud nos oblinet, pray ter quod fixis labris, quomodo », proauntianda noa eat; kenim et q, quamvie figura ot nomine videan tar aliquam habere differeatiam cum cy (amen eamdem tam in some vooum quam in metro pote- ete continent; et k quidem ponitus cupervacua est, alla enim videtur ratio cur @ sequento hoe seribi debeat : Carthago enim et capal sive per &, sive per ¢ seribantur, nallam faciunt nec in son nee in potestate ejusdem consonants diferentiam ; > Locus depravatus.on EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANL Os, q vero propter sahil aliud seribenda videwr esse, nisi ut ostendat sequentem » ante alteram yoealem in eadem syllaba positam perdere vim tittere in metro. If autem aspirationis est nota, et mil aliad hhabet liters nist figuram, ut Priscianus dicit. Ale qui tamen grammatict fitteram eam esse dicunt, quia more consouantis Hier in metro ssepe brevem ayllabam fongam reddit. Hee, si ¢ mute subjuncts fuerit, z notat Grecam; sip preposita faerit, ¢ cat. Them si fuerit ¢ preposita aspirattont pro © ponitur. Si ps simul Grecom asserunt Tuteram, et have in peregrinis dletionibus, ut Chis mera, philosophis, thelesfor, peatmigraphus. Cate- rum A vocalibus nunquam sopponttur nist in inter jectione, an, of, qua obturbantis et dotentis signi- Gcaut affec:um. $ quoque singularis est potestatis, que in metro vin suam frequenter amitsit. Hse alt quando, in capite verbi preposita aller conso- uanti, precedentis verbi novissimain syllabam in brevem vocalem desineatem producit, aliquando correptam relinuit, Hane et aliquando in medio verbo alteri consonanti prepositam liquentiam inore Gisperire quidam dicunt, ut in illo Virgilit : Hortator Mnesteus, Nuae, nunc insurgite remls. X duplex modo pro ¢s, modo pro gs accipitur, ut: apex, apicis, grex, gregis ; transit tamen aliquando in ®consonantem, ut: niz, nitis, nec non in ¢, ut? oz, noctis; subit etiam loco aspirationis, ut veho, sexi, traho, trazi; sed hee contra regulam declinari vider. Z in grecis tantummoto ponitur dictionibus; pro bac velerum quidam i vocalem dixerunt quidam duas as scribere solebant : unde jugun di- clum est velut sugon, et Jupiter velut seuspater; item Messentius, et petissare, et tablissare, et cater hujasmodi usum veterem declarabant. ilod prse- terea nobis intimandam est quod omnium consonantium Jitterarum ista natura sit, ut semivocales ‘omnes ab e incipiant, et in se desinant, excepla 2, que ab i incipit; et mute omnes a se incipiant, et in e desinant, exceptis k et 9 et &. Posiremo illud notandum est quod unicuique litter accidunt tres, idest, nomen, quo nominatur et pronuntiatur ; fl- gura, qua scripta aspicitur et notatur; potestas, qua ad proprietatem suain a reliquis in metriea ratione segregatur et jutelligitur, utrum sit vocalis, an co sonans, an duplex, an semivocalis, an muta, an Tl quida. Accidit etiam secundum aliquos auctores litteris ordo, quo alia praxedit, alia subsequitar, ita tt a prior sit, subsequens 6, tertia ¢, ac deinde cx- tere in ordinem liters. A autem in omnibus genti- bys ideo prior est litterarum, pro ev quod ipsa priar nascentibus vocem aperit, De syllaba. ‘Syllaba est proprie congregatio aut comprehensio Fiuerarum, sab uno accent et uno spirit prolata ; abusive tamen etiam singulariam vocalinm sonos syllabas nominamus : syllaba Crexce, Latine conces vio, sive complesio dicitur. Nam syllaba dicta est de re ovDan*éotey ré ypinuara, id est, a conce- Pataet. ¢ A ptione Hiterarom; ovDuuCése enim dicitur conel- Pore: unde vere est illa syllaba, que ex pluribus nescitnr Kueris. A siagulis tamen ineipians syliaha, ron ples eam ad sex litteras in La:ino sermona Procedere potest, ute, ob, eat, mars, slaxs, stirps. Et sciendutm est quod walla syllaba tres vocales lia beat : unde w et i non aliter jangunier dipliboogis, isi leco posit consonamtiuin, ut silue, Troi; tantum jangi potest dipbihongo, com amiuit via Hnttere, ut, que, lingue; et spe una vecalis produ- cla iterenitor pro dipbthongo posita, ut inquire pro quero, includo, pre claude, eccido pre cedo, illide pro lade, Nilxs pro Neilus, musa pro moysa; ete contrario pro looga vocali Get diplithongus, ut la- tor, lantus ; faveo, fautus; avis, anceps. Sed ot hoe B notandum est quod si antecedant tres consonantes ‘Yocalem, won possuat nisi duo consequi, ut mon- strans, scrobs. Nec iterum si consoquantur, possunt antecedere nisi dus, ut slirps. Tres autem consonantes non possunt aliter jungi in principio syllabe ni sit prima s et sccunda post a vel ¢, vel p, vel, et tertia (vel r :ut seulptile, aplendens, acriba, stratum, sprecit. Im fine vero dictionis contra inveaimus primem liquidam sequentem matam, postremam ‘urbe, stiepe: duarum igiter consonantium sinsal j syllaba positaram ista ratio est. Semivocates aliis semivocalibas prepoountur in eadem syllaba, ut, Mnesteus, amuis, Smyrna, smaragdu:; nam vitium faciunt qui sm scribunt; nunquam enim duplex in eapite syllabae potest cum alia jungi corsonante , G quod Lucanus ostendit in decimo : ‘Terga sedente crebro macule ‘lstincta smaragéo; nam nisi esset saute m, subtrabi Jn metro tninime Poluisset; senim in metro siepe vim consonantis amit, ante aliam consonantem in eadem syllala Posita, # autem uon nisi sequatur correptam voca- em, et allera mox sibi sequator. In fine quoque syllabee omnes liquide solent ante # poni, ut, pul ars, hyems, pons. Simititer ante 2 excepla, m, ut, fats, lanz, ars. In multis autem preponuntur bet 4%, sequente d, ut, bdelyros, bdeltium, genus lapidis, mygdonides ; ¢ vero et p preponuntur sequente t, ut, lectus, aptus, Semivocalis nulla preponitur mutis in capite dictionis, nisi s sequente 6, et c, et q, et p, et 4 UL, asbestus, scutum, squelens, sperat, stans. Mu- ‘te quoque omnes pene omnibus preponuntur liquidis, ut, blandus, claret, abodias (hoe est nomen bar- baram), glacies, tlemus, planus, flavus, abaue, Cri dum, Ariadne, Gnews, Etnam, contempnit, Brennus, creber, Drances, gratus, frater, pratum, tractes. Anto m autem inveniuntur tantuin ¢, d, 9, t, of Afemena, Admetas, dragma, rhythmos, Sin aviem syllaba duas desinit consonantes, necesse est prioreus fig dam esse et soquentem, s et , ut supra ostendinus, etc,elt antecedente m, ut, Aine, dieunt, amant, ane; nee non et s antecedit 1, ut in prapositione post, et in conjunctiono ast, et in verbo anomals (Al., verbis anomalis}, ut, sum, es, est. Nam et loco $ Groce bs-et ps scribitur, pro ratione geniti 20ors Arabs, Arabi princeps, principis. Qoibusdam tamen, ut supra do- cuimus, non aliter videtar y Grea nisi pe seri- bbenda ; quanquam enim ratio genitivi supra dictam exigat scripturam, tamen cognationem soni ad boc procliviorem # aiunt; hoc tamen sciendum est quod principium syllabe omni modo pro x ps debet habere, ut, prittacus, pseudulus, ipse. Nubo quoque supsi, scribo, scripsi faciunt, quamvis analogia por ‘b cogit scribere, sed eupbonia superat, quz eam nuplam, non nubtam, et acriptum non scribtum com- pellit per p, non per 6, dicere et scribere. Omnes denique syllabve aut longe sunt, aut breves, aut com munes. Longe dicuntur que semper longe sunt; reves, que semper breves sunt; communes, quae modo breves sunt, modo longe, prout versificato placuerit. Sed longe duobus modis funt, natura et positione : natura quidem Lifarix, aut productione videlicet singularium vocalium, ut, navis, sedes, f- nit, omen, wnus; aut duarum conjunctione, quod Gipluhongon vocant; diphthongi autem dicuntur quod binos phthongos, hoc est, voces comprehen- dant : nam singulz vocales suas voces habent, ut, eran, poena, augustus, eurus, ei, quod est inlerje- clio dolentis et timentis, ut Virgil. n Aneid:: Ei mibi, quali erat, quaotam.otatas sb ilo; ‘ot ae quando in genitivo casu a poetis per dizeresin proferiur, secundum Graecos per a et i scribitur sive in propriis nominibus, Eneai, Anchisai, sive in ap- eellativis, ut pictai, aulai; wlrague enim longa: Virgilius in mi: ‘Aclal medio Iibabent pocula Bacchi, pro axle; et Cicero: Atque oculos urget pedibus poctusque nopsi, Pro noper, id est, ecorpii. Positione vero long flunt syllabse tribus modis : cum correpta vocalis aut in duas desinit consonantes, ut ax, aut in unam dupli- em, wt, duz, aut in unam desinit consonantem, et excipitur.ab alters, ut, arca, aut excipitor ab z du- Wlici consonante, ut, axis, aut excipiur ab i loco ‘copsonantis posita, ut Troja. Que positio nonnun- quam in metris in tres dividitur syllabas, ut est Mad : ‘Arava virum tabpleque-et Troia gaza per undas ; ‘wit desinit in consonantem, aut excipitur ab u et +— B, RABANI MAURI ARCBIEP. MOGUNT. OPERUM PARS Ill. Pelops, pelopis ; celebs, celibis; A quando post vocalem natura longam dus consonan- B nos potest inveniri syllaba, 620 tes sequuntur, et una duplex, ut mons, rez; qua- ‘twor tempora sunt, ut puta si quis simul ponat in versu lex prima et lux clara, et pax plena, et his similia. Vocalis enim natura longa est in /e et fu et in pa, et duo tempora habet, bec excipitur ab x duplici, que unum tempus habet, quam sequantur mata et liquida, que item per se unum tempus hs- bent et complent. Hze ergo omnes simul junctze qua- ‘tuor tewpora faciunt, tamen in metro necesse est ‘wnamquamque syllabam et unius et duoram accipi temporum, Catera quoque tempora que accidunt, ‘superflua a metricis judicantur. Nomerus litteraram accidit syllabw, quia, ut supra diximas, non minus ‘quam unius, nec plus quam sex litterarum apud Lati- quod omunis ssllaba incipit habere rationem a voeali ‘utrum longa sit, an brevis. Deinde et considerari de consonantibus, sequentibus, non de praxcedentibus. Pracedentes enim consonantes non ipsi prosunt que sequitur, sed anteriori vocali, verbi gratia, ut si quis sinsul dicat, gens, atirps, n enim et duo ss cum {priori vocali, id est ¢, suum tempus tribaunt ; et item r, p, # praxcedenti se i consociant. Communes autein syllabse modis flunt novem, quibus aut matn- raliter long poelali licentia in breves, aut naturaliter breves transferuntur in longas. Primus igitur modus est cui correpta vocalis in eodem verbo a duobus excipitur consonantibus, quarum posterior sit liquida ; est enim natura brevis in boc, mens te- € nebris obscura suis; est positione longa in hoc, mor- fiague tenebris. Et sciendum quod non solum ante f vel r, sed etiam ante m vel » posite mute, apnd priscos poetas faciunt communes syllabas, ut Ove dius = Piscosauque Cuidon gravidamque Amsthuota metallie. Secundus modus est cum correpta vocalis in consonantem desinit, et excipitur ab A littera ; est enim natura brevis in hoe : Porcinem teauere gregem, niger, hispidus, horrens ; longa in boe : ‘Vir bumilis moesto dejectas lumine terram. Tertius modus est syllabse communis, cum verbum aliquod in vocalem desinens correptam, excipitur & duabus consonantibus, quarum prior sit s: est enim positis in 4oco consonantium, ut aduena, adintor. D Datura brevis in boc Fortunati : Breves vero .sunt syllabe que horum nihil babue- Tint, Acedit unicuigue syllabe tenor, spiritus, tempus, numerus iMerarum. Tenor acutas, et gravis, et ciroamBexus, qui in unaquaque dictione ceria cer- tas esse debet. Similiter spiritus asper et lenis. Tempus unum et duo; aut etiam (ut quibusdam pla- cet) unum semis et duo semis, et ria et quatuor. ‘Unum, si voealis brevis per sp, et si eam una conso- ‘vans simplex consequatur, ut caput, Unum semis in communibus syllabis, de quibus postea dicemus, ut, lacryma. In longis natora et positione duo sunt tem- ora, ut da, ast ; duo semis, ut quando post vocslem atura lengam sequitur una consonans, ut sol; tria, Ordiaibus vars alba smaragdus inast, Est positione longa in hoc Sedulii: ‘Adveniet regoem jam jamque scilicet tlhod. Haze quoque s littera, aliis duabus consonantibus, id est mutz et liquide, in principio syllabe sequea- UUs preeposita, inveniuntur commanem syllabam facere, ut Horatius, Sermon. lib. Linguimus insaoi ridentes preemia scribe. Est, qulem modus quartus syllale communis, cum post pedem quemlibet una syllaba brevis remauserit de verbo, que vel in vocalem desinens excipitur a consonante verbi sequentis, vel in consonantemn deCajos oans love ex, cujun jogs ferre suave est. Est longa in boe Frondes ficos erat, cojus in rebore sullam. Tem movus quintus, cum pars orationis desi diphthongon , sequente statim allera vocal enim fonga in hoc, ut, suse Aonides: bi Insulae Tonio in magno. Virgilius in vn Stiphibus doris agttor sudibosve preustis, Hoe ergo modo, sicut et priore, recentiores poete rarissime atuntur, sed magis synaleepham in €0 faciunt, ut Prosper : Non nostra hoe opis est, sed ab illo sumiter bie ros, ‘Qei siccam rapem fandere Jussit aquas. Sextsque modus est cum produclam vocalem vocalis altera consequitur ; est esim longs in hoc : © ctioaas In thalatoe tavisi Cesaris sem; brevis in hoc : ‘Te Corydon, o Alexi, trabit sua quemque volopias; 1 item Virgilivs inv Tafiodunt pariter sulcos, tolumque debiselt Conveisum Quem modam moderni versificatores in eadem po- tus parte orationis facere consuerunt, ut : ol venere magi... a: ‘Splendidus suetoris de vertice fulget Eous. + Septimus modus est, cum pronomen ¢ littera termi- atom voealis statim sequitar ; est enim longa in noe Sedolii : ‘Non quis qui semmes Pater eat, et Filles hie ext; Sed quia quod sucurus Pater est ot Filius bee est. Brevis in hoe: Hic vir, bie ext, Ubi quem promittl sepius audis. ‘Sed et adverbium unum ¢ littera terminatam com- ‘rmunem syllabam facit; est enim longa in hoc Pau- Fini Donec sspirsnte Deo conatibus gris ; brevis in boc Prosperi, ul: Morbo obsess praestanda est cura medendl : Dooee in wegroto corpore vila manet. Octavus modus est, cum correptam vocalem in eadem parte orationis consequitur s consonans Greeca duplex. Est enim longa in hoc Javenci : Dilietle est tervis aflxos divte gaa brevis in hoe ejusdem : Et gaza distabat rerum possessio fulgens. Nouns modus est quo omnis syllaba novissima ver ‘sus, in quocunque metro, adiaphoros, id est indiffe- Fens est, et ad voluntatem poctarum, et correpta producitur et produeta corripitur; cujus exempla in omnibus metris sunt plurima. Sciendum autew quod falso x litteram dicunt communem syllabam fecere posse in metro, quia cum in eadem parte orationis sequitur vocalem, sive natura longa sit, sive natura brevis, semper eam habet longam, ut paz, luz, voz, rez, lex; et item fax, nex, nix, nox, wuz. Cum vero in primordio fuerit verbi, non potest producere (- nalem vocalem prioris verbi, ut: Foutibas io strats conduxit litora Xerxes, EXCERPTIO DE ARTE GRANMATICA PRISCIANI. ir altera vocali : est enim natura bre- A Orunes quippe consonantes syllake, ut eae it Varro, alle sunt aspere, ut tras, cra; alize leves (Forte, Jenes}, ut tuna, lana ; ali: procores, quae vocalem longam extremam babent aut penultimam, ut, mae suetudo, facilisas; alize relorridze, que mutam babent extremam ; ut hic, hoc; alia barbare, ot gasa, mammon; slie gracule, ut Aymnos, xenon: alia: dure, ut ignotus, cognitus ; alize molles, ut edes, lu ies; et ideo hoc omsino servare debent, qui volunt Juprieos et currentes versus facere, ut quodcunque in sonis aures gravet, vel obstuposcere faciat, vi- tare contendant, et euphonie in carminibus sum- mam tribuant, De primis syllabis. Primaram syllabarum in onmibes partibas diflcl- B tis investigatio est, quam videlicet ipse maxime di- gnoscere poterit, qui pedum rationom et versuum ‘scansionem in metris sedulus diseere carat, quia cum sint multe dictiones que secundum apalegia qualitatem eadem torminatione flotuntar, tamen non ‘molt sunt qua in initis concerdent ; sed com have ‘operosa expositione indigeant, ea solammodo nos que: a Adissimis artium seriptoribus exquisita repe- rrimus, breviter commemorare satis sit. Nam syilaba aut diphthongon longa esse cognoseitur (qui quit quefarie scribitar, id est, ae, 06, av, eu,e4: bi ubicunque reperiuntur, semper syllabam longam natura see ostendunt) aut exemple : qustitar eaim in scan- sione metri, et in cognitione pedum, utram syliaba loaga sit an brevis, verbi gratia, Musa nomen ay- pellativum, si nescias utrum mu predacta sit an car repta, ocourras bi illad Virglit: ‘Masa, mibi cosas memore , qeo sumine len, 1 invenies mu produciam, quia omnis versus herok- ens necease est primam syllabem hebeat longam, eam spondwus vel dactyles in capite versus bojus motri semper constet. Item in elegieco carmine a indagandas syllabas exempla prompta sunt: nam prior verses bexameter dactylum quinta regione ene semper teoet, qui primem syilabem longam et posteriores duas breves habet; similiter et sequens ‘Yersos pentameter post duos primes pedes et colofon, duobus dactylis et una supersyllaba, versum semper claudit, ut Virgilins in epitaphio quod sibi 1p ante mortem condidisee fertur : it, . vopaarges ce cme ashe Quod sic scanditur, Mantua dactylus, me genu dact.. it Cala dact., bri rapu dact., ere te dscl., net nunc spoudsus. Partheno dact., pe : ceci dact., i colofon, pascua dact., rura du dact., ces colofon. Ecce, ut diximus in priore versu, quinta regione dactylus ¢ longam ct re, et te, breves ostendit; atque in sequenti versa pa longa et scu et a breves, et item ru Tonga, ra et du breves similiter idem pes ostendit. Licet enim loca alia in versu vicissim spondzus et is tamen minime exempla fal- unt. Fortunatvs in libello quem de beatse Marie Tande eecini, ita ponit625 Rorarant cari aubes, justumque pluerunt : ‘Quon Salvatorem germine Virgo dedit. |, Qood sie scanditur: Rora spond., runs cor spond. Ti nw spond., bes ju spond., stumgue plu dact., erent spond. Quem Sal spondzus, sato spond., rem colofon, germnine dact., Virgo de dactyles, dit colofon. Ergo, sicut in priore exemplo omnibus locis dacty- Jum, praeter unum spondeum, ainbo versus babuc~ rant; ita nune in sequenti omnibus locis spondzeum preter supradicta tria loca habent. fem aliquando prima syllaba ex composttione figuree qnatts sit de- prehenditur, ut ai nescias qualis sit, pius vel probus, ex compesitione, quae est, impivs vel reprobus co- fgnoscitur, licet in syllabis aliquantis hee fallat; nam cura dicimas nubere, nu longa est. Calpurnius in x : ‘Nobere vis Prisco, nom miror, Paula, sapiatl. tem cum dicimas pronuba, eut innubs, aut conn: binum, na brevis in compesitione. Virg. in v1 Ainei ‘Kt Bellona manet le proowbs nec face tantam. Wem im rv: Conmublo jangam stabili, proprissqee diealo. Mem in /uz,lucis,longa est /u, lucerna in derivations brovis, lu. em homo brevis est ubique, kumanus semper longa. Itur in antiquam silvam, i louga ; sx perumque ad (amen ituras, i brevis: sed hoc inve- nire Faro contingit. Verum si qualibet pars ocatioais prepositionibus componantur, primas syliabes ex his eognoscimus, nam tulis manebit fere omnis composita syllaba qualis et ipga prexpositio fueris, ul, decepins, eductus, abundans, reluctans, de videlicet B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS Ill. A.cum fovers. Voveo, vovi, voveram, vovissem, cum vo- ous verim, vovero. Paveo, pavi, paveran, pavissem, pa- erin, cum parero, Caveo, cavi, caveram, catissem, ‘cum caverim, cavero. Video, vidi, videram, vidissem, ‘cum viderim, videro. Neo, nevi, neveram, nevissem, ‘cum neverim, nevero. Fleo, fleri, flereram, flevissem, ‘cum fleverim, flerero. Civo, civi, vel cii, civeram, c= tissem, cum civerim, civero. Tertize vero conjugationis verba, qua: eamdem regulam sequuntur, sunt hae: fugio, fugi, fugeram, fugissem, cum fugerim, fugero. Cudo, cudi, cuderam, cudissem, cum cu- derim, cudero. Capio, cepi, ceperam, cepissem, cum ceperim, cepero. Lego, legi, legeram, legiasem, cum legerim, legero. Facio, feci, feceram, fecissem, oum fecerim, fecero. Jacio, jeci, joceram, jecissem, cum B jecerim, jecero. Lino, levi, leveram, levissem, cum le- verim, lever. Emo, emi, emeram, emissem, cum ‘emerim, emero. Sero, seri, severam, sevissem, cum severim, serero. Ex quibus sunt illa quae in pre~ senti tempore et in aliis quibusdam temporibns sua ositione primam syllabam ostendunt se habere Jongam, sed que natura correptam vocalem habent, huie reguke mancipantur. Rumpo, rupi, ruperan, rnpissem, cum ruperim, rupero. Cerno, crevi, cre- eran, crevissem, cum creverim, cresero. Sperno, apteci, spreveram, sprevissem, cum spreverim, spre- vero. Fundo, fudi, fuderam, fudissem, cum [uderim, fudero, Vinco, vici, viceram, vicissem, cum vicerim, sicero. Tero, trii, triveram, trivistem, eum triverim, trivero. Frango, fregi, fregerain, fregissem, cum [re- eh € longs, ab et re brevis. Item ex ipeis propositio- C gerim, fregero. Fodio, fodi, foderam, fodisseme, cum bas ad ot ob et inet aub diverse in verbie ponua- tur. Nam corripiuntur cum crescendo dissyllabam reddunt, ut, edit, obit, init, oubit. Indiflorenies sunt, cam twissyliabam faciuat, at, adicit, obicit, inicit, subioit. Prodacentar taien cum tetrassyliabas ex te reddmnt, ut adicio, obieie, inicio, eubicio. [tem producuntur quie per pra et per que in primis syl- labia soribuniur, ut, prarmiem, prescivit, quarrens, quasieit, Beeviantur vero pretixa, precor, premo, prehando, et querer, boc est, querelam depono, et qua ex bis per derivationem vel compositionem eri possunt, ut, adprecor, preces, comprimo, appre- densus, conqueror, querela, et que conjuvetio. lem Dbreviantur ex iisdem prapositiouibus in compesitione, ut, dekine, profectus, profusus, professus, pre- fetus, proavus, pronepos, etc. Sunt item aliquanta serba qua primas syllabas emporum ratione per- twulant, que subler collecta in emi preterito perfecto vel in omni preeterito plusquam perfecto, vel in no futuro tantum modi coojunetivi, producuatur. Ju exteris autem modis et temporibus breviantur, ‘ut sunt hie primz conjugationis, /avo, levi, lave- ram, lavissem, laverim, cum lavero. Juto, juvi, ju- veram, juvissem, juverio, cum juvero. Et secunke lie : Sedeo, sedi, sederam, sedistem, sederim, cum sedero, Faveo, favi, faveram, favissem, cum faveri favero, Moveo, movi, woreren, morissem, moverin, cum movero. Foren, [ovi, foveram, forissemt, forerim, foderim, fodero. Odio, odi, oderam, odissem, cum oderim, odero. Quarta conjugationis, u veneram, venissem, cum venerim, venero. ii, ieram, tissem, cum ierim, iero. Queo, quivi, qui - veram, quivissem, cum quiverim, quivero. Item con- 4Jra inveniuntur quae in presenti tempore producta sunt et in preeterito breviantar, ut sunt hac: po- 0, posui ; cogo, coegi; do, dedi; so, steti: et ex co composita : presto, asto, persto, resto. Item omnia verba qua in prateritis ante crescunl, in primis syllabis breviantur, ut sunt hae; pendeo, pependi ; mordeo, momordi ; spondco, spopoxdi ; tondeo, to- tondi, secundze conjugationis. Tertii quoque ordinis ize sunt: posco, poposci; curro, cucurri; disco, didici ; cano, cecini ; tango, tetigt ; tendo, tetendi ; pendo, pependi ; pello, pepult ; tundo, tntudt ; pungo, pupugi vel punci; parco, peperci ; pedo, pepedi ; fallo, fefetti ; eado, cecidi ; tollo, tetuli ; pario, peperi; pango, pepigi, etc. em in verbis que in eisdem litteris ecribuntur notandum quod liber si librum significat aut corticem, brevem habet li ; liberam, longam. Pila si vas significat, longam babet pi ; si spheram, brevem. Securus, longam se ; securis, brevem ; domus, brevem do ; doma, id est tectum, longam. Plage cum clima significat, brevis cst pla; cum vindiclam, longa. Palus, paludis, brevis pa; patus, palt, longa. Populus cum vulgus si: ficat, brevis est po; cum arborem, loxga.educie, longa du ; educo, edueas, id est natrio, brevis. Concido, decido, incido, occido, si ad casum pertinent, correplam habent ei ; si ad concisionem, productam, Cole, colis, brevis co ; colo, colas, producta. Placeo, places, correpta pla; placo, placas, producta. Pareo, pares, id est appareo,sive obtempero, produeta pa ; paro, pares, id est preparo, et pario,paris, correpta. Parentes, cum apparentes significat, producta pa ; cum genitores, correpta, sicut et parien- tea, Incipio, incipi, inciperam, incipissem, cum inci perim, incipero. Satago, sategi, sategeram, sategi sem, cum sategerim, sategero, et cujus simplex, ut 490, egl, egeram, egissem, cum egerim, egero. Sino, ste, siveram, sivisrem, cum slverim, stero. Dico, dicis, EXCERPTIO BE ARTE GRAMMATICA PRISCIAM. 2 iso, longa. tem educo, A tum bis temports oecepat quantum semel brevis. os Medias tamen syllabas itn pronuntintionts accentus- demenstrant, ut in trissyHlabls partibus si penultimar correpta est, et nec natara nec position longa, ad antepenultimam aecentus transferatur, et penultima velocius pronuntictur, ut menia, vincula. Si vero enultima sive natura sive positione longa est, ipso aecentum tencbit, vel cireunflexum, vel acutum, tt natura, potestas. Sciendum est tamen, quie in verbis i correpta proferuntur, cum in medium venerint, et ipsa r in ¢ mutaverint, ut legis, lege, legere, ubique breviantur, excepto cum a tribus consonantibos excipiuntur, b, et m, ets, ut: legebam, legemus, legetur. Cxterum eas dictiones, qua polysyllabe sunt, neoes- se eat ut exemplis e& positione ae figuris, sicut of longa a sie et ex eo composita producuntur, ut : 3 accentibus, investigemus, at sl queramus, truculen- condico, praedico, contradico, interdico. Dicas a dico, brevis di, similiter et ex eo composita corripluntur, ‘ut preedico, unde predicator ; dedice, abdico. Idem, fi neutsl generis est, corripitar ; si masculint, pro- dueiter in viroque numero, Levitn, si instabilitatem mentis designat, aut pusillitatem ponderis, brevis estle; si lenitatem tactos, unde ligna in wdificio levigata dicuntar, longa est. Lego, legis, correpta le; lego, tegas, producta. Citem a clo, cis, quartz conjngationis, producta penaltima ; a cieo, civi, se- fenndee conjagationis, correpta penullima. Ico. pe- ‘altimam breve habet in presenti, sed producit eam in praeterito perfecto, ut icf, unde ictus. Ne autem adverbium prohibendi ret negandi, longum est ; qeando setem pro intorrogatione vel increpatione owitar, breviator. Labor, cum nomen est, corri- hur ; cam verbum deponens, produci ‘Labieur invalide: deformis gloria fhrmm. Liquor, si nomen, corripitur ; si verbum, producitur, ‘ut Virg. in Georg.: Liquitar, et Zephyro putris se gleba resnivit. De mediis ayllabis. Medias syllabas tribus modis agnoscimus, positione, et diphthongis, et accentu ; sed de positione et diphthongis satis, ut reor, supra traciavimus, nnune de accentibus tractemus. Accentus vero est, ut ‘quidam recte pulaverunt, vigor ac anima vocis. Nam ‘sicut nulla vox sine yocali est, ita sine accentu nul- lest Et accentus dictus est quasi adcantus, quod justa cantum sit; sicut adverbium dictum quod juxta verbum est. Hie autem Greece prosodia dicitur, unde Latinj ei nomen posuerunt; nam Grace xp%s, La- tine ad ; 684 Grace, Latine cantus est. Qui vocis accentas duo sunt, ad ea quae tractamus necessari correptus et productus ; quia metricis temporis quan- Aitatem quam in unaquaque syllaba habere debeant ‘estendunt. Cateri quoque magis pronuntiationi, sive ipuure, vel scriptioni deserviant. Correptus ac- ‘centus est in his syllabis quas sine ulla mora voci enuntiamas, ut, macula, tabula. Productus est in his quas cum aliqua mora vocis exprimimus, ut, ma- estas, libertes, quia unaquzque longa syllaba tan- tissimorwm quibus syllabis constet, ediscimus pri- ‘mam et secundam exemplo breves esse, ut Dom{ai treculeatos persequor bestes ; tertiam et quartam positione Jongas, quintam bre- ‘vem aecentu didicimus ; quia cum dicimus, truce- lentissimns, peoultimam brevem esse probatmus : ‘sexiam cum circumflexo accenta pronuntiamus, longam eam demonstramus. Liem cornigerorum, si queramus quibus syllabis constet, invenimus pri mam positione longam, secundam accenta brevem, ‘ut corniger penultima correpta ; tertiam ex compositione figuree deprehendimus esse correptam, quia corniger, nomen appellativum figure est, compositz ex corms nomine et gero verbo. In gero quoque geris C brevis est ge, similitor et in compositione corripitur. Quartam accenta lougam esse ostendimus ; ultima ‘Yero qualitatem per singulas partes orationis mon- ‘strabimus in ratione subjecta. ‘Medias syllabes sex modis agnoscimus, diphtbon- gis, positione consonantium, compositione partium, regula, auctorum exemplis, et acoentu. Sed de di- htbongis et positione litteraram supra disseruimus, cam de syllaba tractabamus; nunc de ceteris dicemus. Compesitione ergo partium media syllabs dignosenntor, quia fere partes omnes compositss ejusdem potestatis habent syllabas in compositione, cujus habuere simplices, excepto cum vel correpta: a priore statu fuerint, et demptis vocalibus congla- tinatio consonantium ft, ut parricida, a parente nomine et verbo cedere, et quadrige pro quadrijuge, bind pro bis uni, deni, pro decies uni ; vel cum con- ccurrunt inter se duze consonantes in compositiono, id est, foalis prioris dictionis et inchoativa sequentis, Lin hoc brevem syllabam prioris membri position producunt, ut paterfamilias, ejusmodi,. satisfactio, ‘werque, quod sepius accidit prepositionibus que in eonsonantem terminant et breves sunt natura, ut inter, subter, super, producuntur autem positione, ut interfector, superstes, subterfugit. Aliter enim pene semper supra dictum jus servant, ut benevolus, male- ‘olus, que quia simplicia fuerunt omnibus syllabis brevia, sunt et in compositione similiter. Nam quae- ccunque a gero verbo sunt composita, vel feru, velon syllabis breviantur, quia ipsa verba supra dieta simplici figura primam partem corripiunt, ut cormiger cornigeri, aliger aligeri, armiger armigeri, lauriger laurigeri, congero, degero, congerans , degerans [Forte, congerens, degerens}. Item astrifer astriferi, ellifer stelliferi, somnifer somniferi, vocifero, voci- ferans, auferens ab aufero, confero conferens. Kem ‘omnipotens, armipotens, almipotens, omnitenens, arci- tenens, et contineo continens, detineo detinens. Tem pacificus, pacifice, pacificans ; magnificus, magnifico, magnifcans; wirifico, mirifice, mirificans ; glorifce, glorifice, glorifcans, et similia his. tem, verbigena, lerrigena, mubigena, trojugena, unigenitus, primo- genitus, Et sciendum quod omnia hae quze in priore B, RABANI MAURI ARCHIEP, MOGUNT. QPERUM PARS Ill. feneo, vel possum, vel facio, vel gigno, omnia mediis A cantus, cantilena ; fat, farin oss Jox lucis, Iucina ; Iueeo, tucerna ; lateo, laterna. Fiscina cortipit pe- pultimam, quomodo fuscina, mutina, pagina ; et boc ideo quia non derivativa sunt, sed primitiva : sie t sogana ; sagana enim et saga idem significant. Re autem terminantia omnia participiis femininis futuri temporis similem habent formam, unde penultima quoque « sine dubio producitur, scripture, cem- ‘ura, pictura, tonsura, usura, litura, natura, arma- twra, Et notandum quod supradicie omues forme, id est in a desinentes, proprie sunt feminini generis. Invenjuntur tamen pauea verbalia masculini generis, sive communia, ut hic scriba a seribo, i longa ; a lege, le, collega; fugios hic et hac perfuga ; asso- quor, assecula ; advenio,advena ; convenio, convena, membro ultimam i babent, eamdem corripiunt. Re- B penultima in his correpta ; in conviva, longa. Nam gvla quoque auctorum tam copiosa est relatu, tam- que multiplicibus distineta varietatibas, et tam ido- neis suffulta testimoniis, ut vix eam aliquis meinorise totam commendare possit, aut strielo sermone ex- ponere. Sed quia penitus a nobis bane sileri non ‘oporet, licet totam edissere brevi hoe opusealo nostro non possimes, én insignioribus tamen loci stylo contingere curemas. Nominis ergo rationem Priscia- tuus seribens ubi de denominativis disputavit, onins- cujusque terminationis penultimas syllabas vel ante- penultimas sagacissime investigavit. Cujus auctori- tatem nos quoque in hoe loco seemti stmnus; ita tamen ut et quz Hile de aliis speciebus seorsum con posult, nos mixtim pro brevitate operis et jaxta con- ropheta, poeta, proreta primitiva, e penultimam producunt. In ne autem desinentia patronyimica fe- rminini generis, que: sunt iadis linguz, « longam hae ent penultimam, si principale nom habuerit eamdem i vocalem, ut Adrestos, adrestine ; Nereus, ne- rine: sin autem principale habueriti, 0 products ante ne invenitar, ut acrisios, acrisione. In ¢ desinentia derivativa nevtra sunt, ut sedile, civile, mo nile, cubile, que penultimam longam habent ; et quia pleraque a communibus nascuntur neutri generis, qua in mascalino et feminino in itis terminantae, ex corum regulis horum penultinxe noscuntar. in (© mstculina quidem sive communia pacca inveniuntur, uta cicere Cicero. a capite Capita, a labe, ‘yenientiam terminationis inseramus. Ergo in a desi-C fabeo, a latendo /atro ; a leniondo vero natura longa nentia denominativa, st i habent ante a, hane semper breviant, at sapientia, acrimonia, nec non et secunde declinationis nomina que in cus desinunt, nisi sint regionum nomina que ex his derivantur, antepenukimam i sicut et penultimam corripient, ot ab atuleus, amicl, amicttia, inimtcus, inimicitia, pu- leds, pudicitia ; sic et atia quedam efusdem dec nationis nomina dissyllaba, ut letus loti, letit durus dari, duritia; mosstus moesti, meestitia ; stul- tus stulti, stultitia, Similiter et ia qua in tertia declinatione simitem habent nominativo genitivum ; nam istorum denominativa a dative derivantar, sieot priorum a genittvo, ut segnis segui, segnitia ; tristis risti, tristitta. Consonante vero antecedente in a desinentia . denominativa seu verbalia formas habent tres : fa, na, ra; fa est longa antecedente ¢; cantus, ceautl, cautela ; tutus, tuti, tutela ; custos, custodi, custodela; mandatum, mandati, mandatela ; cliens, clicnti, ctientela, Et notz quod omnia extremam vocalem genitivi, si secunds sint, sint tertix dativi in ¢ longam convertentia, assumunt fa, que vero a verbis flunt secunda conjugationis, a secunda per- ‘sona abjiciunt s et assumuat fa: candeo candes, candela ; suadeo suailes, suadela. Na vero desinentia, ouni modo longam habent penultinam, vel natura vel positione : officium, offcina; medicus, me- rea regis, regi erin ; piscis, piscina ; cocus, cocina et culina ; leno, a catus Cato, a comedendo comedo, ab epu- lando epulo, penultima naturaliter brevi ; a palpande palpo positione longa est ; feminiaa namgae plurima sunt derivativa modo in ie, modo in go, modo in de pleremque a participiis preteriti temporis Gut, quorura genitivus, assumpta o et correpta i, facit hujusce- jecusalus, acc. tus, datt, datio; nexus, nexi, nezio ; abolitus, leet, lectio; mnnitus, mun aatem internecti internecio fecit euphoniz: causa, abjecta ¢. Diminutiva quoque otnnia quai ante o ha- ent, hane corripiunt, ut dixi, Aomancio. In go vero desinentia, sive sint derivativa, sive primitiva seu composita, penultimam vel natura vel positione lon gam habent : virago, compago, Carthago, sartago, caligo, uligo, rubigo, ferrugo, erugo, virgo, marge excipitur unum ligo, enjus penultima corripita nee mirum cum sit masculinum et solum dissyMta- bum vocalem ante go habens. In do desinentia deri vativa tam a nominibus quam a verbis vel participiis ‘venlunt : hae quoque modo ¢longam vel , modo tw habent ante do: ut acris, acredo; dulcis, dulcedo; intercapio, intercapedo; torpev, torpedo; libet, li- ido ; cupio, cupido; formido, formidas, formi quod ideo fecit simile nomen verbale primitive verbo, quia ipsa positio verbi talem habuit formam. tneo EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANI. oo tudo quoque fortitudo, magnitudo, habitudo, ampli- A eam, ut vulpecula, nubecula, dlecula, Alia vero ver- tudo, firmitudo, celsitudo, auavitudo, i antepenultina ubique correpta; lesta sive testy, testudo, quod est corporale. Nec non ompia in do desinentia, quamvis nou sint derivativa, penultimam « babentia, produ- unt eam, natura vel positione, ut hirundo, arundo, hhirado. In al desinentia denominativa,. si primitiva corum peoultimam natura vel positione habuerint Productam, ea quoque longam habent peaultimam; cervix, eervicis, cervical ; tribunus, tribunal ; vectus, 5 lupercus, (upercal; sin illa brevem, ea quo- ‘que correptam : torus, ‘oral; animus et anima, animal. In um desinentia derivativa, sive etiam coun- posita, diversas habent formas: quedam enim vocalem ¢ habent longam vel icorreptam ante um; e, ut balium in mentum desinunt, ut : vestio, vesti, vest: ‘mentum; hortor, hortaris, hortamentum ; orno, oras, ornamentum ; sacro, sacras, sacramentum ; fan- do, fundas, fundamentum; moneo, monitus, moni- mentum; alui, alitus, alimentum ; munivi, munitus, tmunimentum, Et sciendam quod antepenultimam productam habent, vel correptam, prout sint penal- time syllabe preeeriti temporis eoram verborum ex Quibus derivantur. In monium etiam inveuiantur derivata, i correpta antecedente mo sive sequente, ‘ut: patrimonium, matrimonium, testimorium. In ew desinentia derivativa, m antecedente, pene omnia ver- Dalia sunt et neutra; et si sint a prima conjagatione @ longam habent penultimam, ut : solor, solaris, olivetum, coriletusm, rosetum, dumetum, quercetum ac B s0lamen ; foro, foras, foramen; curvas, curvamen sentetum, myrtelum; ix, ut augurium, solarium, po- rearium, solatiugt, suavium, bosium, odium, reme- dium, concubium , palladium , oficium, connubium, convicium, exsilium, consilium, judicium, merito- rium, mauicipium, presidium, domicilium. Conso- quoque ante um babent’®. derivativa diversas babent formas; alia enim, in bulum desiount, que forma assimilis est diminutivis, et veniuat a nomi- tibus vel a verbis, ut: cuna, cunabulune; vesta, vel vestis, vestibulum; thus, thuris, thuribulum ; voco, vocas, socabulum; concilias, conciliabulum ; stas, sabulum ; pasco, pabulum ; prosto, prostibulum ; patior vel patio, patibulum, [Et attendendum , quod peaultima in omnibus corripitur, antepeaultima vero, oblectas, oblectamen ; purgo, purgas, purgamen ; Tilo, irvitas, irritamen; ligas, ligamen. Si a socunda vel tertia, i habent correptam, ut: moneo, mones, ‘monimen; rego, regis, regimen; tego, tegis, tegimen, ct per concisionem ‘egmen ; a specis vel specie spe- cimen; vel @ productam, si in wo desinit verbum ; 2000, acumen ; fluo, lumen ; nuo, mumen; umes enim est Dei nutus; unde Virgilius = ‘Meo sive numine venti. id est, sine meo nutn; luo, /umen, quo omaie abluuntur, id est pargantur a tenebris. A verbis © quartz venientia i productam habent; muaio, mu- tnimen ; lenio, lenimen ; molior, molimen. Pauca ine ‘yeniuntur in en denvativa generis mascalini : a pe- ‘si habeat i, corripitur, ut, vestibulum, patibulum.) C ctendo pecten, a filo filamen, quod per syncopam i Sin vero, @ producitur, ut cuncbulum , pabulum ; excipitur stabuluss, quod corripit i eum verbum quoque stabulo, stabul Fipiat syllabam; et stabilis, et status, et quazcunque a verbo ato, stas, derivata fuerint, excepto uno verbo supine statum et stemen nomine, et satura, quod tam nomen quam participium est: sfaturas quoque el staturum prodacuntur, quamvis satus, stata, sla- ‘tum corripiantur. Inveniuntur etiam quedam in cu tum desinentia, qua: a secunda derivantur persona, ut devertis, deverticulum ; verris, verriculum ; ¥ vebiculum ; perior periris, unde peritus et ab eo con positum imperitus, periculum; oras, oraculum; pro- ognas, propugnaculum; obstas, obstaculum; mira- Fis, miraculum ; perpendis, perpendiculum ; specio, specie, speculum pro speciculum per syncopam ; fero, fers, ferculam. Bt sciendum quod omnia penultimam « corripiunt: similiter et diminutiva qua in ulus, cula, calum, et ulus, wla, wlum desinunt, ut igniculus, tantulus, regulus, navicula, tantula, cor- pusculum, capitulum, quorum et quecunque i ante- Peaultinam habent, eamdem breviant, ut dulciculus, dulcicula, dulciculum , monticula, fidicula, corni- culum, versiculus, anicala, geniculum. Excipitur cu- “tiewla, quod i in antepenultima producit. Jnve- alis : ‘Conbibet westiram coutracta eaticula solem , et apiculc. Que vero ¢ ante cula habent producunt flamen dicimus; et a canendo composita masculina i correptam habent penultimam : tubicen, cornicen, fidicen; excipitur uoum, tibicen, quod ideo solam é rodactam habuit penultimam, quod synseresis facta est duorum i brevium in unam longam. In ar desis nentia derivativa, si consonantem babeaut ante ar, penultima syllaba producitur, ut: caus, caesar; la- cus, lacunar; lupa, lupanar : al vocatem, corripitur, ut: laqueus, laguear. In er derivativa a nominibus pleraque s et # habent ante r, ut : equester, pedeater, sicut et diminutiva habent,. ut antester, parisitaster, antoniaster, catulaster. Pleraque verbalta verborum consonantem correpiam servant, ut : rubeo, ruber; pigro, piger; macero, macer. In or et in xr a verbis D jnvenio fieri abjectione 0, ut coloro, color; laboro, honoro, honor; decoro, decor; adoro, ador; ‘murmura, murmur; auguro, augur; saturo, satu ips femininum satura, et neutrum saturum. Al sumunt verbo r,. ut Ut senatus, senator; monitus, monitor. Et sclendum quod omnia comparativa in or desinentia penu mam i semper correptam habent, ut; senior, doctior, fidelior, mascalini et feminini generis, sic et eoruma neutra, ut doctins, fidelius. In as desinentia denomi- aativa, sii habent penultimam aut e, corripiuat, us robus, probi, probitas; bonus, boni, bor dus, timisl, timidicas ; pius, pii, pietas; socius, 50-ot Gil, societas; capax, eapact, capacitas; felix, felicl, A [elicitas ; celer, celeri, celeritas; suctor, auctoritas : queedam enim produennt e, ut pauper, paxpertas ; uber, ubertas; major, mojestas. Sunt antem ex his quedam communia, ut primas, optimas, ultima cit- comflexa. In es desinunt correptam denominativa et ‘Yerbalia, ut eques, equitis; struo, strues; sepio, sepes. In es productam inveni verbalia, ut lusurio, luzuries; illuvio, illuvies, Inveniuntur quoque patro- nymica hujus forme, ut Anckisiades. De hac igitar forma qua utuntur nostri, diligentius dicendum est, ‘nam si nominativus Grecus in ag desinat, genitivus vero in ov diphthongon, a penultima brevis ante des havenitur in patronymico, ut Pelias, Pelindes; nons, Aneades; Menoctius, Menatiades ; Lerchios, Lerchiades. Nama Aneides magls contra rogulam au- B Cloritate poctica posuit Virgilius in rx, et a corre- plas in i productam converten Rit sate, Racide, telis impane Numanom Opeumsetuiss ss Hippotes, hippotades; butes, butades; Corinetes, Co- rringides, { penultima brevi. Excipinntur tamen bree, quae contra regulam penultimas vocales producunt, eolider, demades, codrides, licoorgides, lagides, be- ides, everides, licomedides : have spud Greecos con- (ra regulam penultimam diphthongon habent, pro qua nos i fongam ponimus. In is denominativa sive verbalia mulias et diversas babent formas + afia nit in als, alia in elis, alia in ilis, wlts, friuntur, ut eurialts, fidelis, docilis, virilis, curulis; alia vero 4 ris, a Tonga antecedente, ut Apollinaris, scholaris; alia in ensis, ut Atheniensis ; alia dvas consonantes Labent ante is, ut agrestis, mulicbris, Samnis, ins guia, Ergo in alis desinentia vel ale, si sint a nomi nibus prime declinationis, assummit nominativo primitivorum lis vel le, et producunt @ penultimam, ut cutia, curialis; memoria, memorialis; mensa, mensale; via, vialis: sin secundsr, extremam i gent- Uivi; sia tertia, is mutant in a longam, et assumunt fia, ut Martins, Martii, martiatis; Quvins, fluvil, fta~ tiolis; liber, liberi, liberalis ; theatrum , theatel, theatralis; caput, capitis, capitalis; virgo, virginls, tirginal hospitis, hospitalis; navis, narali floris, floralis ; corpo- corporal evens, jurenais, vel juvenilis; princeps, principis, principal Yocis, rocalis : si a quartz declinationis nominitus deriventur, abjecta 4; si a quinte, es ex nominatlvo, et assanmunt alis, ut manus, manuatis ; census, cen- sualis; species, specialis. Verhalia quoque a prima conjugatione inventuntur in alis, ut penetra, pene- tralis. io elis pauca invenlo denominativa : dus, fiti, fidelis; crudus, crudi, erudelis ; patruus, patral, pa- truelia; Frater, fratris, fratruelis. EL nota quod omnia extremam syllabam genitIvi in ¢ productam mu- anda assumpserunt ite : frater vero fratris, is in conversa, assitmpsit ells, Omnia in ifis que a noml- tlbus derivantnr, nee non in ile nentra, # Jongam * Locus corruptus et simul mancus. Cc B, RABANI MAURI ARCIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS Ill. habent, ut sedis, edilis; senex, senilis ; anus, puer, paerilis; vir, sire; seurra, seurritis; civis, civilis; servus, servitis; quintus, quintilis; soxtus, sextilis ; gens, gentilts ; hostis, hosti itis: exeipitur par, paris. Exilis etiam agrem..... factum , denominativoram servabit regulany. Nam in itis desinentia verbalia sive participlalia corripiont eamdem i penultimam : fero, fertitis atilis; falta, futtls; volo, volatile; textas, tetilis: altus vel alitus, altiis; Betus, fictlis. Sic et in 6 desinentia omnia penultimam i corripiont, et sf sint a verbis prim conjagationis, a longam habent an— tepenattimam, ut amo, amas, emabilis; penetro, pe- Hetras, penetrabilis; paro, paras, parabifis; miror, miraris, mirabilis; excepto stabiis. Lacanus in ¥: Segg.con.¢ sab tema sed exlmine enna Que vero a verbis secundie vel tertiz, vel quart ‘conjugrtionis nascuntur, st antepenaltimam habeant 4, eam quoque corripiant : doceo, doctbilis ; credo, ere- dibitis; wtor, utilis, wibilis; sensto, sensi, eensibitte; audibiti. Sciendum tamen quod quaedam a presenti, quardam et preterlto, quxdam ex futuro derivantar; ex presenti, wt doceo, docibilts; ex prse- terito, ut plans, plausibifis ex futaro, ut fleba, fle~ biti, unde e procuctam ante 6 habnit. tn aris desinentia derivantur a nominibos, ultima parte genitivi in a longam conversa, et sumant rie, ui popolus, po- poli, popalaris; singolus, singuli, singularis ; Apollo, Apolinis, Apollinaris; schola, achole, scholaris ; pe~ eulivm, pecolii, pecattarie; mols,motze,mola voli, relare, neutrum. In ensts des:nentia, sl sint a no- roinibus prime vel secand dectinationts, mratant extremam partem nominativi singalaris vel pluratis hr n,et simunt sts, ut: cirea [Forte, cireus), circensis; Sardinia, Sardiviensts ; castrum, eastrensis ; Athenz, Atheniensis, quod i habuit euphonie causa. Sin vero tertice sunt declinationis, abjiciont extremam genitivi, ct assurmunt ensis, ut pistoris, pistortensis ; Car- thaginis, Carthaginensis. Que vero duos consonantes hhabent ante is, vel a nominativo flunt primitivoram, abjecta ejus extrema littera, et assumpta bris, mt salos, salubris; mulier, mullebris; vel a genitivo, mutata efus extrema parte in e, ot assnmpta stis vel atris, ot ager, agri, agrestis; terra, torre, terrestris. In tis quoque desinentia, vel natura, vel positions loagam hrabent pennltimam, ut Samnitis pro Samnts, sicut turtis pro tibwrs, et ceretts vel ceritle pro Ce- res, quod tam corripit quam prodaclt penultimam. In ue igitur terminantium diverse sunt forme ct varii intellectus, qula in hae terminatione invenion- tur possessiva, ac superlativa, diminutiva, derivativa, denominativa quoque et verhalia, quorum spe- cles singillatim eilisserend:e no’is sunt. Possessiva namque dicimus non solom possessionem signif- ceantta, sed etiam qoz formam habent possessivorumt. Sunt enim quedam gentilia simile possessivis ha- dentia formam, ut Romanus civis vel ager : qucedara8S 7 ESCEAPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANL oe autem propria et goatlia, alque possessiva, ut Le- A quoque formas moultas babeat et in tribus gescribus, 1s flius Fawni, ch Latinus civis, vel ager. Alia tamen modo propria, ut: Quintlianss, Julians ; alia Loco patronymicorum posita, ut Octavianus Cesar, Siniilianes Scipio; alin sunt agnomina, ut Africa aus, Persicus; alia derivata a materia, wt ferrens, a erro factus, aureus, argenteus, marmoreus ; alia'ex piorbis, ut cardiaens; alia a professionibus, ut me chanicus, grammaticus; alia a disciplinis, ut Aristo- Aelicus, rhetoricus alia similia primitivie, ut Thro- eius pro Thraz. Sont igitnr forme possessivorum juas a Gracis accepiimas, hee : in cos, quam muta- Yimus in cus, antecedemtibus « brori vel i vel y, ut ebreicue, Cypriacus, Itolicus, grammaticus, rhsto- viens, Libycus, quod solum y ante cus habat. Io we quoque puram desinunt possessiva, tam Greca quam B scius, nescius, Fabricius, omni Latina, antecedente ¢ correpta et producta, vel i correpta, sire o producia, aut @ vol @ diphthongo, elbresi, ul Hectorens, Agenoreus, Casares, Romu- lens, aurens, argenteus, ferrous, ligneus, marmorens, @t fere omnia ad materiam pertinentia, ¢ brevem aule us babent. loveniuntur tawon pauea sine ¢, ut queruus, colurnus, qbiegnus ; ¢ vero longam , spon- dens, phebexs, et quando pro dipbthonge ponitur, wh Achilles pro Ackileios, Alpheus pro Alpheios, Py- thagoreus pro Pyhagorcios, quam tamen Virgilius in omine Tiphoeus corripit in 1: ‘Nace patris samml , qui tele Tiphoea temnaie; sel dicitar tiphoeus et tiphos vel tiphon, Peregrian quoque miaxime ¢ habent ante xs productam, Pha Fiserus, Metthaus, Judes, i autem brevi, wt mar © ius, hereditarius; { tanfam Joagam in paucis nominibus secundum Graccos producunt Romani, ut phtins dius, phtia dia, conius cius, argius, langins, yeins, Sperckivs, lnveniuntar autem w pro digamms funcia i penultimam producere, ut argious, nomina- linus, genitives, imperasivus, oplativns et bis similia # producta, wt herous, cous; a diphthongoa, at Sa~ bens, Creteus, Ptolomans, Timans ; « ut cxboea, Ia nas autem desinentia, si a habent peuultimam vel 4, producuntur, ut Romanus, Hispanus, fontanus, so tanus; Dardanus quoque proprium est et ‘Yum, ideoque a correplam abet; terrenus, egenus, alienus, amenus : i ante nus aliquando producitur, ut camerinus, reginus, masculinus, vicinus, femi nas, follinus, marinus, taurinus, porcinus; aliquando ‘vero corripitur, id est in his que ab arboribus derl- Yanlur, ut olsaginus, faginus; ot tn his que ab adverbiis uascuntur temporalibus, ut eras, erastinus ? horuo, bornoctinus ; dia, disiinus; % quoque longa ante nus, ut fribunus; alia posisivaem babeat et de- Fivapur, ut ab beri, heslernus, ab state @teraus, die diuraus, a semper sempiternus. Lo mus desinans superlativa, et omnia penultimam i brevem habeat, ‘UL infimas, opis, dectissimas, humillimus, mini- mans, coleberrimus, maximus; exceptis paucis qua, Jongam auite mus habent et ab adverbio sive pra Position derivantur, ut ab extra extremus, a supra supremus, a post posterior, postremus, Diminutiva Ub culus cula culum, ulus ule lun, ofus ola olem, Penultima semper brevi, ut igniculus, anicula, cor Puscalum , tantulus, silvula, capitnlum , sergiolus, unciola, lauriolum, nec non et homuncio, et aculeus, breves sunt penultima; reliqua vero aut position tantum producuntur, ut egellus, capella, novellum, pugillus, anguilla, aut natura simul et positione, wt pausillus paxcilla pancillum, ullus alle wlum. De aptepeaultimis quoque horum satis sit huic brevi- tati, quod supra diximus. Denominativorum ergo aujue verbalium terminatione diverse reperiumtur forma, in ius, in wus divisas, in bes, in cus, in quae, iu dus, in (us, im rus, in sus, in tus, in stua. In ius ter- minania, ut muntins, Virgilive, Sileies, saucins, pesultimam corripiunt; et si babent i antepenultiman, eamdem cor ripiunt, ut tribunitius, advectiina, patricius, Siw ae tem, « producunt, ut gallinacins, membranacias. In uns divisas desinentia « penullimam corripiunt, ut annuus, patraus, ambiguus, vqcuus, menstruns. Tn qua : obliquus, pewultima natura longa, ct longine qquus, positione. In cus vel bus, ut parcus, superbus, Que in dus cesinunt, vel penultimas corripiunt, ut herbidus, turbidus, wvidus, rabidus, timidus, aridus, aqualidus, frigidus ; vel positione producunt, ut sr- rabundus, moribundus, amandus. Que in (us, simi- Tier penultimam corripiunt, ut credulus, pendulus, Gibulus. In rus aulem denominativa sive verhalia auea inveniuntur que penultimam prodacunt :“ho- nor, honoras; odor, odorus; decor, decorus ; canor, canorus, Yn aus desinentia, si o hahent penvitiam, ‘camdem producunt, ut cu herbosus, spumosus, sazosus, scelerosus, odiosus. In tus quoque term nantla verbalia, si i habent ante tus, eam breviant, ut sonttas, habitus; sl autem sunt denominativa, selendom quod sis prime declinattonis nominibus derivanter, « habent peauttimam productam, ut : barbatus, steHains, trabestus, purperates; sin’% s¢- conde vel tort, im: qulbeadam 4, in eta § prosiu- clam, pt pallium, palliatus; sanulum, anmeletes; gratus, avitus, maritus, cerriius, a grales, avo, mare, cerere. A quarta declinationis nominibus derivate, u productam habent ente (ws, conmuins, serius, aa tutus, versutas; excipitur & manu manvieates, quod a Jongam babot penultirgam. Namque ia ste, vol crus, vel plus, Vol cjus desineatia ompia penultiraam ositione producunt, ut honcstus, masatus, robustus, lazus, flezus, furs, acceptus, aplus, sanctus, ani- dus. De nominativo singulart, Nominativus singularis bae regula per singulas terminationes, qualis sit, apertissime dignoseiser. In a desinentia nomina correptam Graoca sunt vel La- ‘tina, mascolina vel feminina vel neutra, wt : hic poeta, scriba; hae musa, Roma; bec torenma, m= blema ; hic et hee auriga. In ¢ correptam Latina sunt neatra, ul: hoc monile, mare, In e productam Graxca63 aunt et feminina, ot hee Euterpe, Libye, schole, An- A dromacke. In i productam Latina sive Grieca inveniuntur et neatra sant, vel oranis generis, et aptota, tut hoc gummi, sinapi, hic el havc et hoc frugi, mikilt, mancipi, hujusmodi, illlusmodi, ejusmodi, tstinemod, et cordé, nauci quoque, quod putamen nocis signl- ficat, et pro niilo accipitur. In 0 correptam, quam amen frequenter producunt poete, Latina sunt vel notha, reesculina vel feminina vel communia ; hic Cie cero, leo, hae virgo, Carthago, hic et here homo, nemo neminis, quod est compositam ex non et homo. Que, ergo ex his 0 in obliquis retinent, eamdem prose- cctam babent, ut Cicero Ciceronis; quae autem ini eam vertunt, correpta penaltima pronuotiantor, ut virgo virgints. In o productam desinentia Graxea sunt feminina, ut Manto, Dido, Sepho, Erato; hee vel B Grace declinantor, ut Mante Mantus, quod est.genitives. Virgilvs in x : ‘Valldices Maotus et Tosc! Sus amals ; vel addlta nis faciunt genitivum secandum Latinos, © producta tamen, ut Dido Didonis. In w Latina sunt generis neutri, ut cornu, gelu, genx, vel in quibus quamvis videator quibusdam artium seriptoribus temporum esse differentia (dicunt enim nominati- ‘vu quidem, et accusativum, et vocativum corripi, reliquos vero produci), inveniumtur tamen in usu pariter in omnibus produc! casibus he nomina nec {rrationabiliter. Omnis enim in quacunque parte terminatio in x desinens producitur, ut fluctu, Pan- tha, tw, diu, Ovidius in vin Metamorphoseon : Destroqoe 2 poplite Levum Pressa geno digitis inter se pectine junctis, ece enias bic accusativus est sine dubio et product tur. Apud Virgilium quoque in 1 : ‘Nuda gone, nodoque sinus collecta fuentes. Quowodo enim sinus collecta sccusativum junxit no- inativo, sie etiam muda genu. In ¢ duo suat gene- is weutri, wt Aalec, quod longum est, wi Martialis : Cappacin ot putrirepes balece etsates; est autem halec genes piscls; et lec lactis, de cujus deetinatione dubitatur. In d duo sunt neutra correpta, ut aliad et quid, et ex €0 compesita, ut ali- (quid, siguid, noquid, In al correptam Latina et barbara, masculini generis vel noutri, wt hic Hannibal, Jy ‘hee tribunal, cervical ; sed neutra « producunt obliquis casibas. In af productam unam monosylla- bam masculinum, ut hic sal, quod tamen in obliquis casibus corripitur. In ef correpiam noutra Latina, ut hoe mel, fel. In el productam barbara, ut hic Da- niel, Michael, Gabriel. In il correptain masculina, vel communia, latina, ut hic pugil, hie et hec vigil, et niail, aptoton, quod est compositum a nom et hi- tum, quod sine dubio nomen est, id est, ullum. In if Productam enum Eirascum femininum, ut hac naquil, id eat, uxor Tarquinii Prisci. In of masculi> ‘wom, Latinam, ut Alc sof, quod longum est. In af ‘brevei mascalina vel communia Latina, ut hic con- «sul et hie ct hee exaul, In am brevein unum desinit c B. RABANI MAUR ARCITEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 06 generis omnis, Iindeclinabite, ut hic et hee et hoe equam, fn xm correptam Latina sea Greea, apud Graecos In on desineutia, nevtra sunt, ut hoc tan- plum, regrem, lignum, hoe pettum, hoc hostortum, quod est liggum quo modivs quater. Inveniuntor autem apad comicos malta hujuscemodi neutrorum formam habentia mulicrom nomina, quibus artica- los feminini generis necessario significationis gratia praponere solebant, ut hae Dorciem, hac Glyce- rium, hac Sophronium : hoc autem solet adulationis, ccauna sive diminutionis ztatis. In on, in an, in in, Greeea sunt mascolina, vel feminina, et producuntar ‘omnia, ut Aic Titan, Pean, Pan, hic delphin, hec tra- chin, hie Memnon, hec Sidon. Et sciendom quod ‘omnia in in desinentia etlam in is productam fnfun- tar, ut delphis, trackis, Eleusis. In on quoqne desinentia nomina genitivi Graxei supra dlctam servant regulam, peneltima secundum Graecos manente produeta vel correpia, ut Memnon Memnonos, Simon Simones, Lacoon Lacoontos, i est Memon Memsc- als, Simon Simonis, correpta; Lacoon Lacoontis, produeta; et canon canonis. In en desinentia correptam Latina sunt macealini vel neutri generis, ut le flamen, cornicen, fdicen, tubicen, tibicen, hoc mu ‘men, carmen. In en productam Latina sunt generis masculini, ut hic lien, rien, vel ren renis, splen; et Graeca, ut hic Damen, nomen proprium historiei Seben, momen herois socii Ulyssis, qui habitavit Temes, et hee siren, hee Trizen. In ar correptam Latina et Graeea et barbara masculini vel neatri generis, ut hic Corser, hic bostar, hec nectar, hoc calcar; ved nentra, si derivativa sunt, prodacant a in ‘obliquis casibus; a lupa [upanar, [upanaris; 2 lacu, lacunar lacunaris; a laqueo, laquenr laquearis; x alee, calcar catearis. In ar productam Latina ms- scalini vel neutel vel communis generis, et sunt vel monosyllaba, vel ex monosyitabis composita, ut kic Nar, Neris, id est nomen fluvii, quod et @ produ- lam servat in obliquis casibus; et hoe torcular, hoe pulvinar, hoc fer farris, quod positione prodncitur in obliquis; hic et heec et hoe par, dispar, impar, quay corripiunt in obliquis. Virgilius in Bucolico : Numero Deus impare gaudet. Lucanus in vin : Ergo pari volo et paribus se sastulit aris, Simlliter, lor laris. Plautus : ‘Ego sum lar familiaris, ius = Porgemoumque larem, 1 comm penctralis Vests. Notandum quod in nar, si nasum velimus significare, melins nominativam similem genitivo proferemus, ut hee naris, hujus naris, ut Ovidios in v1 Meta- morphoseon Defloxere come cum quis ot marie et saree. Lucanns in x1 genitivum protulit : Hie aures, aus spiramina aris stuncm Asmputat, Vi In er correptai fewiniua, maseulina, et neutra, ethic Alexander, Menander, havc mater, hoo tuber, hic et hac paxper. Io er productam Graeca masculina et unui Latinum, vel magis nothum, neutri generis, hic Hiber Hiberi, pro Hispaaus, et ab 0 composi tm, Celtiber; Hiber tamea Hiberis dicimus, quando de illa gente loquimur quae est juxta Armenios; hic ser, aeris, hoc ver, veris. ther quoque Virgilius in vast corripit : i Y CGN Teae ean et rere oman tase pene; quamvis vel aliqui alii grammatici hoe productam esse dicunt, In ir correptam masculina sant, ut hie sir, lerir, et ex vir composita, ut duumvir, triumeir, 4e.5 et unum gevtile masculinum ut hie Trerir, et BXCKAPTIO DE ARTE GRAMMATIGA PRISCIAN. , communis Graca sive Latioa, ut hic puer, hic pater, A Ut breviter igitur supra dictam colligamus regular in or desinentia neutra et Graca, et quecunque derivantur vel componuntur & primitivis penultimam corripicntibus, ea et in obliquis corripiunt penultimam. Celera vero producunt, exceptis, cor, quod assumit d, ac sua se positione in genitivo producit et ador, cufos dertvativum Virgitius in v1 prodocit : ++. « Bt adorea liba per herbem, jut epulis. . . Jn ur correptam Latina masculina desinuat, et communia et neutra, ul hie satur, hic turtur, hic eb kee augur, hoc tibur, nec non et illa que pro wo corre- tam habent per obliquos casus, ut hoc robur, robo- tis, ebur eboris, femur femoris, et jecur jecoris, vel jecinoris, genitivas videlar a nominativo jecimus ve aliud femininurn, ut hee Gaddir, Gaddiris, id est, Tar- B nire, qui in usa noa est. In ur productare uaum in- cessum, Hispanix civitas, quam nune Tyrii, mutato aowine, Gaddir habent ; unum neutrum indeclinabile, ut hoe ir, quod Graeci Givap dicunt; quidam ad- dunt hie abaddir, & ferndés, hujus abaddiris, id est nomen lapidis quem pro Jove devoravit Saturnus, huuveque deum ease finxerunt, In or correptam maseulina, feminina, et neutra, et communia, tam Greea quam Latina inveniuntur, ut hie Nestor, hie erator, hee uxor, hoc equor, hic et hee et hoe «exctor. Sed et hoc notandam est quod in ae termi uatione, si sint Latina nomina mascalini generis vel faninini aut communis, o productam habent in obliquis casibus, ut hic doctor, salinator, hee uzor, seror, hic et here axctor, pallor, pudor, macor sive veoitur commune dum generum, hic et ac fur, dhujus (aris. In as corroptam Grea masoulin} vel fo- minini generis, vel neutri vel communis; hic Arcas, proprium, Aujus Arcedis; hee Pallas, Palladis; hoc Coras, propriin loci, hujus Ceradia; hic et hac ar- ile, hujus arcadie. In as productam Graeca ¢4 Latina mascalini, vel feminini, vel netri geveria, ‘vel communis, ut hic Avneas, hic Macenas, heec civitas, hoe vas, vasis, hic vas, vadis (quod in obliquis corripitar}, hic mas maria, t hoc fas, nefas, et hic et re et hoc nugas (sic), indeclinabilin; hic et bes Capencs, Capenatis, primas primatis, optimas opti- matis, Arpinas, Crotonas, Pontias, Lariuas ; qua ideo circumfexum habent in ullima aceentum,, quia per marcor, id est macies, hujus doctoris, uxoris, au-C fecta eorum apud antiquos fuerunt hic et hec Ar- Garis, marcoris. Que vere o in i vertunt in penal juntur, ut hie ordo, ordinis, exeeptis bis, hic et hac et hoc memor, immentor, kujus memoris, immemoris, quae a verbo memoro nata sunt, et pe- seltimam ejus syllabam servant; et hie et hee in decor, indecoris. Virgitius in x1 : Ron tamen Jodecorem tua te regina reliagult; cnjus etiam simplex, id est decor, decoris, apud veteres corripitur, quando pro decorus, decora, deco- 1, quae quia, ab eo quod est decus, de- aris, derivata sunt vel composita, iliue declinatio- em servant; sicut 2 corpore quoque composita, ejus declinationem servant, ut bicorpor, tricorpor, bicor- porie, tricorporis. Virgl Detpbuesapinque (trpylgue orm rit tee arbor quoque arboris, quod a robore derivatem, illus dectinationem servans, corripuit penaltimam fenitivi. Et a puero composite corripiontar, at P Hipor, Marcipor, Pupliporis, Marciporis. Ita enim, Probo teste, dicebant antiqui pro Puplii puer, et Marci puer. Neutra quoque et Greca omnia corre plam o habent in obliquis casibus, ut hoc marmor, quer, marmoris, equoris, hic Hector, Hectoris, stor, actoris, quando est nomen proprium Gracam, Virgitius : Actoris auruoct spolium quassalque tremeatem. DBD pinatis, primatis. In es correpiam Latina masculiua, vel feminina, vel communia duum vel trium geuc- rum, bec duobus modis brevia esse intelliguntor, cum aut ¢ correptam in i mutaverint in geaitivo, ut: ‘hic miles, militis, trames tramitis, hie el hee sospes, sospitis, pedes pedis, oques eguitis, et hic eb hee n- erates, supersitis, mut ¢ penultimam correptam ia Genitivo habuerint, ut Ace sepes, sepetis, hac Lopes, lagetis, hic et hecc et hoc prampes, prapetis; et que a verbis derivantur, ul a tero, teris, hic 1 Ame ob hee teres, teretis; habeo habes, hic et hac et hoc hebes, hebetis ; indigeo, hic et hac ct hoc indiges, indigetis; impeto, impes impetis. Interpretor, interpros i protis. Iu es productam tam Graca, quam Latina masculini generis, vel feminini, vel coumupis; hie Anchises, hic Ermogenes, hic Chremes, hic Verres; eed Latina quinque modis producta esse invgniun- Jar, id est, cum aut nomina fuerint quinte declina- tienis, ut hie vel hee dies, dici; aut cum sotidem syllabas genitivus habuerit quot et nominatiyus, ut hie 04 hare proles, prolis, cordes cordis, bara strages ; aut cum in geaitivo crescentes productam ¢ ia medio habuerint, ut hac merces, mercadis, hic ob ba'c heaves, saredis : aut eum monosyllaba nomina fuerint, vel de smonoeyllabis dacta, ut hic pes, semiped, bipes, qua drupes, cornipes; wat cum i ante es in fine babueriat, tut hic aries, hee paries, abies, quice : quae \amen omnia, preter quies, quictis, et ex co composituny,oe B. RABAN MAUAI ARCINEP. MOGUNT. OPBRUM PAKS II. a0 ut hie et here ot fhoc inguies, inquietis, in obtiquis A crurly, fus juris, plus pluris, thus thuris; et comme corripiuntar simfiter, sicut pes pedis, et ex eo com nibus his, hie et hac gras, et hic et Aree aus, quae ta- posita. Virgitius : men duo #x obliquis corripiuntar, et Anjus grais, Stat sonipes a8 frens ferox spamentia mandlt. ‘jus suis. Virgitivs in x Eneidos : aa i Sreymonite deat sigea groes..... Suvenalis in quarto : maeenia es ‘Squslidus in magus (etldt compede fowtor, ns, Discerptaferontes Item Virgilius in tertie Bucolicoram : Membra gruis sparsi sal Creditor ipse aries, etjsm nase vellers sicoat. Palus quoque paludis corripitur, ut Virgil Liew in seeundo Hibeo Aneides : + «+ + Sterilisque dia palus, aptaque remis. In ys Greca masculina vel femninina : hie amphibrachys, hujus amphibrachys, hic capys, hujus eapyis, ‘hae erinnys, erinnyis. In ees diphthongon unum Populus ia Duvis, abies in montibes altis. masculinum Latinum, hie pres, hujus predis, hoc dees in u Eincidos : 74, hujus crris, cujus pluralium obliqui in raro sunt usu, ut era, @rarum, eribus. In ate diphthongon Soe eee B Latina duo feminina : hee laws, laxdie; hee fravs, 4s eorreptam tam Graca quam Letina maseillt Fraudis. tn exe diphthongon desinentia Grasca cant, generis, vel feminini, vel commenis, ut hic Perit, 4, inj motantia in genitivo, ut hic Titheus, Tithe Paridis, vel Paris, hic collie, hnyus colt, here The- 7 Cer a din Thais, nee evap, ceiplate, eet hee entte, V¢let dphhongon tn et longam mutatur spud La- hs, ee h » * tinos, ut"Ay.Odsie, Achilles, epeeis Perses, ODLEeie, ‘injue wai. In is prodactam Green et Latias, ma Yiisey, cujas genitivum in el profer Ovidive i sculina, vel femninina, vel communia; Ate dolphis, Metanorphoseon ” libs slaty) Melphinis, hic Aris (proprlom), hafus Arinis, har : . svteria, soterints, hic Dis (id est, propriem Plutonis), Neritas, Macareas comes experientis Uiixei ; Anjas Dités, et hie et hare dis (appetiativum), hujes €X que apparot Latinos quoque tam in evs quam in dlitie, here vie, kujus vis, hic gtis, gliris, Iie et hee ¢ bee nomina solitos esse proferre. In ans quoque ‘Sammie, Senucitis, hree As, litte. 1n ox correptam tam Yel in ens, vel in ons, vel in uxs desinentia nomina, Graca quam Letina, masculina, neutra, vel commu- Roininativo positione consonantiem tuia, hie Delos, Delei : et omnia corripiuntur in es Producuntur, alque inde in ceteris casibus sive pe- desinentia Gravca, quiz in genitivo diphthongon ha- _ Hultimam sive antepenultiam positione semp:r Duerint, Asc os, hajus ossi, quod etiam hoe cerum © longam habent, et ompia sant Latina, et mascalini, antiqui protalerant, hic et ec compos, comports. , vel communis goneris, wt hic dodraas, ‘Seneca in Phadra : compote voto; et est adonium. ‘hare glans, glandis ; hic ot kare et hoc in In 08 productan Greca et Latina masculini, vel fe- [0485 hic wfens, here mens, hic et here parens, hic ot minini, vel communis, vel neutri generis, hic heros, b@¢ ot hoc prudens, sapiens, hic mons, heec (rons, Arujus herols, hic nepos, nepotts, hare dor, dots, hee Ke et Ace Ct hoc insows, et sons sontis, hic arrane. cos, eatis, hie lepos, leperts, mos moris, flos floris, Similiter ot in ars, vel im ars, vel ors, vel in urs, res rorie, hie et hec bos, bovis (quod in genitivo pe- Yel in wls, terminantia positione longa sunt, et sunt nolimam corripit), hoe of, eris, “Me et hec custos, Latina masculini, vel feminini, vel communis gene- enatodis, hie et hare eecerdos, sacerdotis, bmpos tmpo. 8, ut hic Mars, hee ars, hic et hac et hoc iners, ‘Me. ko ae correptam Latina, masculini, vel femininl, inertis, hic Mavors, havc cohors, hare sors, hic et hae vel neotti, vel communis, dum vel trium generum: €t hoe concors, hic et vec et hoc Tiburs, Tiburts, Ie legs, hie pins, eanctus, justea, dignus, here ve- (od tamen et gentile est ; hc puls, hujus pultis. In ‘rus, hec manus, hoc tempes, nemes, manus, hio et ms correptam unum femininum, hac hiems. Virgi- bree Ligur, Lignris, hic et hee et hoe ootus, veteris. lius int Georg. in as preductam Greca mascolina sunt, qua: apad —-_‘Humida solstitia atque blemes orate serenas eecos in des finiunt genitivum, apud Latinos des In abs brevom Greca ct Latina mascalina et femi- in dis convertant, ut Ol8ireve, sod Oldtmedor, hit nina: hic Arabs, Arabis; hee trabe, trabls. Virg- eens fa Eaipodis ; we ven aecioes in u Georg. : lampodis. Latina vero, qe in supra dictam bam, id eet us prodvctain desioant, sine dublo femi __ East domes Arsbom pictosque Gelenos. wine sunt ot Lortiae declinationis, quae et in obliquie 1" cbs correptam Latina omnis generis : hic et hec pomukimatn « produeant, 0 hav aeretus, cervtuie, C¢ 40€ celebs, hujus cetibis, In es productam unom de. i" femininum Latinum hee plebs. In 0bs correpiam senontes,eonecati, jutentes, jventui, tele, tele for Latina hace scobs,acobi, eb scrobs, across Costodes sutferre talent, tabal arfete erelio, vis; mallu eoim Latinum masealinum,necneutrum, — £ nee commune, in ws productam desinit, exeeptis his, Virg- in 1 Georgicoram : ‘wnam epiecanon [ano epicno], quod a Greco ma- ‘Et serobibus superavit terra repletis. tavit y in w longam, at fic mus, mauris (Graci enim In ybs brevem unum masculinum : hie Chalybs, hu- wie seribuni), eb neutris bis, hoc ras reris. crus jus Chalybis. Virg. in 1 Georg. :on * AL Chalybes nadi ferram, virosaque Pontus (Castoreum. Je urbe unum femininum, quod positionem suam in obliquis servat, hac urbs, urbis. In aps cor reptam upum femininum, here daps, hujas dapis. In eps correplam masculini et omnis generis, hic man- ceps, mancipis ; hic ot hire et hoc particepe, partici- pis; adéps vel adipes, adipis, qui in utrogee genere wwenitur. Varro int Rerom rosticarem, edipesilla. In ops productam Latioum femivinuin unum, hee Ops, hujus Opis, id est mater Deum. Virgilius in Georg. 1: ‘Atque Bphyre, atqee Opis, aiqee Avia Delopeis. EL in ops brevem unum commune, hic et here et hoe ‘ops, opie, quod significat copiam ; ex eo componitur brie et hate et hoc inops, inopis. Inveniuntut et in hse terminatione Graeca masculina, ut hie Petops, Eithio.s, hydrops, merops, lusjus Pelopis, A&thioyis, kydropis, meropia. Lucanus in vt : ‘Aut Pelopisltis Ephyren abrumpore reguia, Virg. in 1 Georg. + (Quid nemors Aibdoquem moll ranentia fanz, Wein in tn: Pioguibus 2b stabutis meropesque alizque volucres. In gps productam Greca, ut cinyps, cinyphis, Virg, fo ut Georg. = span tae rel, sasque ont Jn irps unum Latinum semper positione longum, hie et howe stirps, stirpis. In ¢ unum neutrum cor- repturm, ut hoc caput, capitis. In az correptam La- tina et Graca sunt masculina, vel feminina, vel omnis, hie Pheaz, Pheacis, Ajax, Ajacis, hee paz, eis, hie et heec et hoc audaz, audacis; capaz, perci- az, rapas, fallaz, pellax, vora, tenaz,emaz, sagas. Iu ex correptam Greca et Latina, masculina, et fe- et communia trum generum : hare (lex, ic grez, gregis; apex, apicis, heec iler, ilicis, lelegis hic et here el hoc artifer, artifcis. In ex producta La- fina mascalina et feminina sunt, vel communia Atrium generum : hic rez, hujus regis, hac lex, legis ikic et hare et hoc exlez, exlegis. In iz correptam La- tina masculina vel feminina ut hic calis, cali fo iz, fornicis ; variz, varicis - In é predactam Grieca et Lal nina, vel communia trim generum : hic phoenix, phanicis, hee cornis, cornicts, hae autriz, nulricia, hic ob hare et hoe perniz, perpicis, felix, felicis. Oportet autem scire quod Greeiiet ¥ ante = breves esse volunt, etiamsi in obliquis pro- ducantur, ut pheniz phanices, boubys tombycos; a Yero secundum gepitivum etjatn in nominative prodaci vel corripi diount, ut xa xDanes. Latini t2- ‘men omnes vocales bilemporis, il eat Suey piveus ha- entes, ad gevitivam respiciumes, dicumt prodaci Yel corripi vocales ante = positas im nomixativo. In ex correptam feiinini naz, noctis; ct ex hoe compositum comune, hic et hare et hoc pernox hare EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANL, 6s, ‘A licet positionem semper habeant, tamen quia a no- eco verbo nox venisse dicitur, brevem inde boc ma- tura vocalem habere intelligitur. In oz productam feminini vel omnis : havc vox, vocis, Me et hac et hoe veloz, velocis, feroz, ferocis, atrox, atrocis. In ‘ux correptam barbara yel Latina masculina vel fo- minina ut hic volux, volucis, hac nuz, nucis, crus, erucis, hic ct hac dus, ducis, (rus, trucis. In ux Productam masculinum, hie Pollur Pollucie; fewi- ninum, fuz lucis. In yx correplam Greca tam masculina quam feminina : hic sandyx, sandycis, hare styz, styeis. In aez, vel in ous, vel in ale, vel in anz, desinentia Latina et feminina sunt, ot semper vel dlipbthongo vel positione longa sunt : ke fez, fecis, hac faux, faucis, hac fal, faleis, heec lana, lancis. Bin uns unum commune, hic et hec conjuns : quod tamen in obliquis corripitur, ub hujus conjugis, hule conjugi, cle. In ara unpin fewiainum semper positione lougum, hac ars, arcs. Has autem ideo dixi quasdam terminativncs nomi tim esse cor- replas, parti productas, licet positione semper Jonge sint, ut uatur caram qualitas patefieret, et in obliquis, ubi sine positione sunt manifestarentar. De obliquis casibue. Genitives singutaris prima, vel secundse, vel quar- a, vel quinie declivationis in tltima produciiur, ut ; kajus poste, docti, fructus, specici. Terlise vero de- lnationis eorripitur, ut frujus forlis, excepto uno monoegHabo, ul re vis, hnjus vis. Dativus quoque singularis altima syllaliam semper Tongam habet, Us kwie poote, docto, forti, [ructui, specie; ubi wo tandem és4-quod nonsina quinte deelinationis, sii im nowinativo trabeant penultimam (ut hee facies, dies )y sermon ¢ longim in genitivo vel dativo, ut huyus vel huic diei, et hiujus vel huie faciei. Sin ai tem consonaaiem paboant ante es licet ef divisas riliter faclant, corripiunt tamen penuitimam, et tart in genitivo quam in dative, ut Ades, fide, open, apei, plebes, plebei, res, rei ; acousativus ergo semper brc- vis est, ut Lunc posam, doctum, fonem, fractim, speciem, Vocativus quidein singularis similis est uubique suo nomiuativo, exeepto cum in seounda de~ climatione xs mutatur in e brerem, ut doctus, docte; sive cum propria ejusiem dectinationis que i ante ‘us babent, in nouinativo abjecta us, facint voca- tivom wltima pradueta, ut hic Virgitins, o Virgi hig Sallustive, 0 Sallusti; nee non et no appel tix0, quod tara in ¢ eorreptam qram in productars facit ; hie fina, 0 filie, va, 0 filt; whi et notantum ‘eat quod hee propria nomino, quee in i terminant ‘Yoeativum , penuiiinnsin Het correptam baheant, ‘tamen in eadem pemuliina secemtam tenent, quits perfecti vocativi, quem antiquissimt proferebant in 4,ut Virgilie, Mercurie, acutum aecentum, qul in antepenudtima aped eos povebatnr, juniores, gau- dentes brovitate, per abscisionem extrem littere in-penultima pretalerust. Horatius in primo Carmi- num: .Cs , Mercart, facunde epee AUsuti, em in eodem : Moluss Mle bonis febilis ocetdit ; NNalli febitior quan tibi, Virgil. Ablativus enim singolaris semper producitur, ut ab hoc poeta, docto, fructs, specie, excepta tetia deci- natione, in lic it nant ablativum ; hec autem omnia corripiunwr, ut ‘ab hac patre, ab hac matre, excepto uno quod produ- citar, ab hac fame. Virgilius in sexto : ae Mandante fame aaa ‘volucresque ferssque ‘Bazpil posuere deos. . Et hare productio ideo ei aceidie quia veteres magis secundum quintam qnam secundum tertiam hoc nomen declinabant, wt kujus ot kuic famei, non hujus famis, vel huic fami, Cxterum quotieseangee tertia declinatio ablativum in # mitt, eam secsper longum habet. Juvenalis in quinto : Praeterea lateris vigili cum febre dolorem. Virg. Stan celes ia poppl. Stat. in 1 Thebaides : Fanditur et veteri spamaylt Lerna veneae. ‘Hem pontinativus et accusalivus et vocativus plaralis in masculino, et feminino , et commasi genere semper producuntur, ut bi elo poste, hos poctes, hi clo magistri, kos magistros, ki ot hoe et 0 sapienses, Ai et hos et o magisiratus, hor et has ot ¢ res. In new- tro corripiuntur, ut hac et 0 mandate, hac et 0 ca- pila, here et 0 dogmata, hac et 0 cormua. Preteven duo nomina dualis numeri, ambo ot due, quande sunt masculini videlicet generis, producsaiur, ut Virgilius in ecloga vu : Ambo florenues wlatibes, Areades sabo ; ‘quando newiri corripiantur. Genltivas plaralis In um ‘semper correpiam terminat, ad ejaaque penultimam cogroscendam ita ratie perspicua est, wt intimemus 2 quo casu singularium derivetur, quia prima decli- uationis, vel secunde, vel quintz genitivus ploratis, cum ex ablativo singuleri producto exrumdem de- cliuationum naseitur, servat eamdem productionem etiam in penultima sua, ut ab hoc poeta, korwm poe tarum: magistro, magisirorum ; die, dierum. A ver- tiv declinationis ablative brevi geaitives desten- dens, si penultisam i habuerit, hane semper corripit. In quarta auiem declinetione cum idem cases now ex ablative producto, wt quidam setimant, sed €x nominative sipgulari at, abjecta «, et assumpta, ‘nm, ulramque « brevem habet. Virg. : Accipe ot hac, msecum tbi qu moniments mearam Sit, puer. . .. Auvenalis in primo: ‘Viscera magnarom domeam demiaique fotert. Dativus igitar et ablativas plaralis, si és terminantur, longi sunt, ut his et ab hs poets, magistris ; si ‘bus, breviantur, ut his et ab his patribus, fluctibus, B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. ous A rebus, Sed et hoe notandum quod sii vel w sit ante ‘bus in bis casibus, penoltima corripitur. Virg. in ecloga Prostides imptoreat falsis mugitibus agros, Et idem : © viego infelix, ta aune in mootibus erres. Ovidius im m1 Fastorum : ‘Premia de lecabas proxims mosis tuis. Si autem a vol ¢ ante bus erit, producttar, ut his et ab kis netabus, filiebus, deabus, equabus, mulabus, libertabus, esinabus; et, his vel ab hit ambobrs, duobus. Pretarea quiata declinatio ¢ peaukimam in his casibus semper longam habet, at his et ab die diebus, faciebus. Virg. in primo Georgicorum : {uippe eum esis quanam exercere dlebus, et jura siouat. In Groecis vero nominibus grace declinatis genitivus singularis brevis est, cum dos vel tos habuerit in fine, ut archados, poematos. Dativus cum i, ut Pal- ladi; accusativus cum a vel on, ut Thesea, Delon. Virg. in m Georg. : Potion hinaiva fogiens implewit acto ;+ alias longus est vocativas, com a terminator : in masculinis tamen longus est, ut nea, nam in fe- ininis corripitur, ut cathedra : ¢ terminatus pro- Gucitur, ut achole, synagoge, pentecoste, parascere, Tydide, exceptis bis quorum nominativus os vermi- nalur, ut petros, peire, Phabor, Phebe. I terminatus corripitur , ut Nai, Alezi. Virgilius in Bucolico- rump Quo 1¢, Merl, podes, an quo via ducit, ia urbem? 0 Goitus longus est, ut Dido, Sappho. Nominativus vocativus pluralis, cum « vel s terminaptur, bre- Yes sunt, wt poemata, rhetores. Rufous in libello de pedibus ; Spondeso narrare soleat tbl rhetores acts; alias longi sunt, ut ecclesiaate. Genitivus longus est, ut philenon, laon, cedron; dativus in torminatus tut arcasin ; alins longus est, ut lays. Ac- casativus si as fuerit terminatus, et a genitivo singulari venerit os Ginito, corripitur, ut arcados, arce- das. Lucretius : ‘Lampades igalferas mantbos retinentia Jextrts; autem productione latatur, ut ecclesi De pronomine. gitar pronomen in nominative singulari 0, vel ¢, velis, vol er, vel us, terminotam corripitar, ut e90, ille, ips, fate, is, mens, (wus, snus, noster, vester; ‘quoque Lerminatum preducitar, Hd est, tu et cirenn- flexo aecontu pronumtiatur : ¢ littera finitam poetis commune habetwr, et modo in versu corripitar, modo prodacitur, quia aprd plerosque auctores ci Per omnes casas cesyllaba addebatur, at hicce, humcce, hhocee, hisce, hosee, hasce ; unde vocall quoque s2- ‘qvonte per apocopem absumpta, duabes, ce, manen- bus solebant illad producere, ut Virgitias in x1 Eneidos : Hocee cra, se pares, quod me pr el, per Igoe, Eris. . B c Dus EXCERPTIO DE ARTE Sed seriptorum negligentia pretermisit unam c, sic etiaun vetustissimi Romanorum libri adhuc te- ‘stantur, eum ipsi duo cc in hee pronomine ubique te- nerent scripta. Sunt et alia duo pronomina communis generis : nostras, veatras, products, quorum perfecta, nostratis, veatratie, erant; unde quia 4 syllakxe syncopa facta est, mansit in a accentus perfect, et ultima cireumflectitur. Itaque neutrum eorum in ¢ finitur, nostrate, vestrate; ex quo ostenditur iHlorum qooque nominativos in tis secundum analogiom a velostissimis prolatos esse. Novem autem mobitta nomina , que quia pronominum sequuntur deeling- tionem quidam ea inter pronomina posuerunt, omnia in nominativo singulari et per omnia genera eor- Fipiuntur, excepto uno quod in ferminino genere diphthongon habet, id est que et qui, quando pro inGinito vel interrogativo, id est, pro quis ponitur; quis autem et quid breves sunt : anus, wna, unum; solus, sola, solum; totus, tota, totum ; alius, alia, alind ; ullus, ulla, ullum; nullus, mull vullem ; al~ ter, altera, alterum; wer, wira, wir pasitum : neuter, neutra, nentrum. Similiter cor repta sunt omnjum pronominum femiaina qua in 4, et neutra que in wm vel in ud finiunt nominativum, utilla, ipsa, ista; illud, istud, ipoum. Genitivus sin ularis in pronominibus i vel @ terminatus, lorgus, ‘ul mei, (wi, sui; mec, Ine, sue ; aliler quidem brevis, ut wus qu uominibus, penultimam i semper naira longam hiabet, licet eam poetze szpius pro licentia eis con- essa corripiant; absque uno alierius; quod quia solum duabus vicit syllabis proprium nominativum, corripit semper penultimam i; alius quoque semper i penultimam producit in omni casu. Dativus eingu- laris semper producitur, ut nosiro, ili, ille, exceptis mihi, sbi, sibi, quae indifferenter powantur. Cui quoque et Auic, et ei, monosyllaba esse Prisci nus testis, et plerique poetarwin metris compeo- bant, ut Virgilius in 1v Aineidos Culqae loci leges dedimas, conombia nostra Reppulit. . Wem in 1 Georgicon : Hale a stirpe pedes temo proteatus ia octo ; 1 ubique hoe servat. Inveniuntur tamen, sed raro, per dizresin bissyllaba facta, et maxime ei, dlifferen- tine eausa, ne interjectio esse putetnr. Sciendumque quod quando divise fuerint, penultimam corripiunt; ei antem et eis per dizresin divisas esse Juvenalis ‘estendit in ¥ : Iroplet et ad mercbos dat cisdem frre clandis, Statios in i syllabem wie dividit : Falaas bole planas et eoruoe sumere tetra. In eodem : ‘Letus buie doao videas dere jura nepotes. Cui quoque in ambabus syllabis eorripit Téreatla- aus de Litteris ‘Veram ut cuique est proximites lois oriri ; dem in eodem = Ex ordine falgens cui dat nomen Syuopes, GRAMMATICA PRISCIANI. ous A est cuim sotadeum ex duobus lonicis, a majore et tribus trochiris; quod sie scanditur : rerum nt eni, ionieus; quer eat prosimi, ionic. ; tes lo, trochwus; cis 0, troe, riri, troc. spond.) lem : e ordine, ion. ; fulgens cui, ton.; dat no; troc. ; men Sy, tr0e.; no- pes, troc. Accusativus singularis semper corripi:ur, ut ildum illam,ilind,exeepto cum elitiera ternunatur, ‘ positione producitur, ut Aune et hanc, vel cam ¢ longa Guitr, wt me, te, . Vocativus quidem regu- Jam sui sequitur nominativi, ul tx, 0 tw. Licet in us desioentiura prononsinum seu nominam vocatives 5n ¢ finiater; tamen eamdem correpiain babet. No- tandum quod meus, cum secundum regulam vocativum debuit facere, 0 mee, enphonie causa duas ¢ breves in i longa convertit, Teremtius in Adelphi © mi Aschine, 0 mi germane; fice ideo sstimandum est o pronomen esse quia no- mini vel pronomini in vocativo casu vice anti fangitar, cum sine dubio adverbium est vocandi et optandi : est etiam et interjectio dolentis, ee ali quid interest inter o hoc vocativum et hews; quomodo enim dicimus, hews juvenes; sic, 0 juven Ablativus singularis semper producitur, ut @ me, ab illo, exceptis his duobus que tertiam sequuntur Geclinationem, ut ab hoc vel hac vel hoe nostrate, restrate, Nominativus, et accusativus, et vocat:vus ploralis tune tantum corripiuntar, cum a fuerint ter- minatl, ut ila, nostra. Genitivus pluralis sewer corripitur, ut nostrorum, sestrorumy, illorum, nostrorum, nisi cum i sit terminatus, ut nostri. Dativus et ablativus, sl ia terminantur, longi sunt, ut meis, tui, ita, vobis ; si bus, breves sunt, ut quibxs , no- stratibus, vestratibus, quae etiam ct penultimam core pint, ut Virg. in ecloga vi: Quo cursu deserta petivert, et quilus sate, Verborum itaque cum maltiplex in accidentibns ct varia sit de verbo regula, ea tamen que ad utilita- tem metrica artis pertinent sicut a magistris nobis, tradita sint, vel quantum ipsi investigare pro mo- dulo ingenioli nostri potuimus, Lucili, puerorum Galcissime, hoc in looo tibi nune scribere dispono 2 ita ot non solu ultimarum syllabaru, imo et Penullimarum atque ante penultimaram rationem » que non minus sciri poetis necessaria est, quam ‘p Hominuui (prout brevitas opusculi nos sinit) stylo corrente diligentivs intimare curenus. Tu ergo si ‘enim [modo] velocis es ingenit, reliqua omnia tune facilius conjicere poteris, si ista inteutius percipere modo studueris. In verbis igitur omuibus hae in fi- nalibus syllabis breviantur : 0, ut amo, doceo, pono, mntrio, amabo, docebo, quod tamen aveloritas va- iets m, ut amabam, docueram, ponam; r, ut amor, docebar, porerer, nutriar; t, ut amat, docebat, po- awerat, natrirel ; ue, ut amamus, docemus; re, ut amare; te, ut docete; ts, ut ponitis; stis, ut amaci- stie; ris, wt doceris, ponebaris ; se, ul mulriviese. Pro- dueantar autem a, ut ama ;e, cum in secundae con tionis imperativo At, ut doce; i, ut nutri, amari, ‘amavisti, doceri, w ut amatu; c, ut fac, dic ; at, ut Bon B, RABAN MAUR) ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS Ill. 648 mas, docebas, posuoras ; es, ut doces, amares, po- A amemus, ametis, ament. Hive qnoque simil-ter suisses; ¢ autem, cum in tertia persona plarali {, vel 1, vel 6, vel r ante se babet, syllabam facit positione Tongan, ut amant, docebant, ponerent, mesrierint, et ult, fert, est. Devique peoultimaram aque ante- peoultimarum notitia a quatwor conjugationibas maximo perecipitur, quis omnia verba qu secundum ‘aglogiam declinantur, quatuor comjagationes kabeut. Prima igitur est conjugatio, que in indicative iodo, nnuwiero singulari, tempore presenti, secenda Persoua, verbo activo et neutrali im es preductem ovinlt. Secandasn quidem éeclinationess quam ipoa hhabet in prasgati, omaium coojegetionam prateri- tum imperfectam et plusquam perfecuim ia intice- fivo, nee non secunds et tertia et quarte conjoge- tion declinantur, ut amas, amat, amamus, amatis, ‘amant ; amabam, amabas, amabat, amabamus, ama~ batis, amabant; docebam, bas, bat, bamus, batis, bant ; ponebam, bas, bat, bamus, batis, bani; nutricbam, bas, bat, bamus, batis, bant; amaveram, amaveras, amaverat, amaveramus, amaveratit, amaverant ; do- ‘weram, Fas, ral, ramus, ratis, rant; posueram, ras, tut, ramus, ratis, rant ; nutriveram, ras, rat, ramus, ratis, rant ; doceam, doceas, doceat, doceamus, d eatis, doceant; ponam, nas, nat, mamas, natis, mutriam, as, al, amus, atis, ant; et ob id bee oma peuullimain a in prima ac secunda plurali roducunt, Similiter et in verbo passivo have eadem veinpora absque privrito plusyuam perfecto pra sentis temporls declinationem sequuntur, ut ama- C ris, amatur, amamur, amamini, amantur ; amabar, baris, batur, bamur, bamini, bantur; nutriebar, baris, batur, bamur, bamini, bantur ; docebar, baris, batur, bamur, bamini, bantur; ponebar, baris, batur, ba- bamini, bantur; docear, aris, atwr, amur, ‘mini, antur ; ponar, ris, atur, amur, amini, antur ; nutriar, aris, alur, amur, amini, antur : et ob boo ipsa quoque penultimam secunde personz et tertin singularis, nee non et prima a¢ tertice pluralis, productam habent, et sccundam personam plaralem in tepenultima producunt, ‘Secunda ergo est conjugatio que in indicative modo numero singulari, in stanti tempore, sccunda persona, genere activo ct neutrali es in ne produ~ tain habet. Cui [Quaun} declinationem sequuntur in D ‘omni conjugatione optativi modi priesens ct pravtc- Fituw imperfection alque preieritum perfectum et preteritum plusquam perfectim, et subjunetivi preteritum itiperfectum, ct ylusquam perfectum, nee non et optativifuuurum et subjunctivi prassens, in prima conjugatione, ut doces, docet, docemus, docet docent; anarem, amares, amaret,amaremus, amaretis, amarent ; docerem, res, ret, remus, retis, rent ; nutrie trem, res, ret, remus, relis, rent; amavissem, amavis + Sl, demas, selis, sent; posuissem, emus, sclis, sent; nulrivissem, ses, et, seas, sctis, sent ; amem , cuies , mel y optativam futurum et praseas suljunctivam B dicativi modi, temports presenti ssicat superiora penoltinom ¢ prima ac secunie per- sone plaralis ad formam presentis temporis pro- duceat. Bimailiter et in passivo eadem tempora absque Preterito perfecto et plasqtam perfecto presen‘is Aemporis declimationem imitantur ut doceris, doce- sur, docemur, docemini, docentur; amarer, reris, retur, romr, remini, rentwr; docerer, docereris, retur, remar, reminl, rentur; ponerer, reris, retur, remur, tomini,rentur; watriter, reris, retur, remur, remit, rentur; amer, merls, emetur, antemur, amentini, amenmar. Etiata quidem in secunda et tertia persona siegulari, et prima ae certia plarali penaltimam longam habeatet antepenultimam in secunda plorali. ‘Tertia conjagatio ext quae in secunda persona in- ‘Singularis numeri, signifleatione activa et weutrali is fnalem corripit. ‘Ad hajus shnilitadinem deelinantur futurum indicativi prima et secunda conjugatione, nec non et quarta inhia verbls quem prima persona presentis temporis, in co desinunt. ttem sudjunctiv! pratteritum perfectom, aiquefacaram, ut pono, ports, ponit, ponimus, poni ponunt; amabo, bis, bit, bimns, bis, bunt ; doceb ‘bit, bimus, btis, bunt; tbo, ibis, iit, thimus, itt, ibunt; qlbo, bia, bit, bimus, bitis,burt; amacerim, ris, rit, rh sexs, ritis, rint doewerim, rls, rit, rimes, itis, rint poaxerion ris, rit, rimus, ritis, rin! ;nutricerim, ris, rit, riewus, ritis, rint; amavero, ris, rit, et rel.; docucro, tis, rit, ob rel; poruero, ris, rit, et rel.; nutricro, ‘ria, rit, ob rel. Id [Bt] Ideo here in {lls locis ubi superiora preducta esse diximus, corripinntar. Sic et in passivo fatarom indteativi in prima vel secoda conjogatione ad instar prassentis temporis declinan- ‘er, at poner, poneris, ponitur, porimur, ponimini, ponuntur; amabor, amaberis, amabitur, amabimur, emabimini, amobuntur ; docebor, doceberis, docebi- tar, docebimur, docebimini, docebuntur : siaque ommia simiti modo corripluntur, sive 4 brevis per- maaserit, sive ve in ¢ correptam mutavertt, Quarta autem conjugatio in indicativo pravsenti, secunda persona singulari, activo genere et neutra- Ui, i productam ante s babes, passive communi, et deponenti ante novissimam syllabam, ul matrio, xa tris, nutrit, nutrior, mutriris : have et iu hoe differta tertia quod # Iongam, quam in praseuti tempore a seeunda persona accepit, scrvat eam ubique produ: clam, ut in imperativo, nutri, nuirito, mutzire, sar tritor; et in infinitivo audire vel audiri, et in cate~ ris his similibus. Meminisse ergo debes quod, sicut heutrum verbum activi verbi regulam sequitur in ‘omni conjugatione, sic passivi, commune et deponeas, ‘et in hoc eorum potesiatem investigare per syliabas potes, Notandum autem quod prim conjugationis verbe won solum iam a quam ad foruman praseatis in co- teris temporibus secundum preediotam rationem p:o- ducunt quin etiau illam quam a procsenti indicativo secunda persoua singulari accoperant, sive in peau timam, sive in antepenultimam sea in qeartam ante 6- nei syllabaun veniat, seeoper eam longam habent :sobter notomtur,ut a prescati, donas, donamus, do- natis; imperfecto, donabam; perfecto,donavi; plusquam perfecto, donaveram ; futuro, donabo. Impera- tivo modo presenti, dona, donate: futuro, donato, onatote, donanio : optativo, imperfecta et conjun- lusquam perfecto, donassem ; con- nctivo perfecto, donaverim ; futuro, donavero ; in- Caitivo presenti, donare; perfecto, donaviese ; et Preesenti indicativo genere passivo, donarts, donatur, donamur, donamini, donantur ; impertecto, dona- bar, donabaris ; futuro, donabor, donaberis ; imperativo presenti, donare; futuro, donator ;optativo, prasterito imperfecto, donarer, donareris, donaretur, donaremur, donaremini, donarentar. Infinitivo pre- seati, donari verba, excepto uno monosyllabo, do, das, quod con- ‘ea [regulam] penoltimam in plerisque corripit, ut ‘m proerito imperfecto, et futuro, et infinito, et in participio ac supino verbo, nisi quando p>sttione producitur et nomine verhali, ut damus, dat's, da~ ris, datur, dabam, dabo, darem, dare, datus, dutu- tus, datum, dutu, dator, et que ex his solent Seri, tut dabamini; ubique enim in his breviatur da. Virg. ina Zncil. : Vir # couspertu Sicule (ollur's in alum Vela dabant lati, In codem ‘Adsit xtitie Bacchus dstor et bona Juuo. In eodem = O poesi graslora,dabit Deus bis quoque fem. Wem in eodem : Si datur lalism sociis et ‘Mem in vt: Cul datus hzerobam custos, cursusque regebam, Vem in ant Expater duchies dae ais ve fobebat, Persius : (us done i soperis do magna quod dare tance, Nou posit magi Messe lipja peopaxe. Virg. in ww: Perle citi Osinmnas, date tela, impellte remos, Lucanus in Maxima sed fat ducbus moments datara Et secanda: conjugationis verba, similiter illa que ¢longam a presenti indicativo, persona secunda singulari, originaliter talerant, ubicunque eam in ‘modis vel temporibas habent, semper eam producunt, ut a doces, docemus, docetis; imperfecto, docebam, docebas, et rel; fuiuro, docebo, doce- bis, et rel.; imperfecto presen. , doce, docete ; futuro, doceto, docetote, docento; optativo imperfecto, docerem, duceres, et rel, ; iul docere. Item indicativo prassenti passivi generis, doceris, docetur, docemur, docemini, docentur ; im perfecto, docebar, docebaris, et rel.; futuro, docebor, doceberis, et rel.; imperativo presenti, docere docemini; futuro, docetor, docentor, doceminor . optativo vel conjunctivo imperfe:to, docerer, docereris, et rel.; inlinitivo prasesti, doceri. te item (qua a prima persona indicativi, correpta, ¢, nascun Parnon. CXI, Fecepto. ; sie et omnia hujus conjugationis B cunt penulti D poribus, ut audiuntur, audiar, audieri EXCERPTIO Dé ARTE CRAMMATICA PRISCLANL. Bt eet tempo.ibus cl modis, quorum verba A tur, ubique eam servant correptam, ut a doceo, imper. pres., doceat, doceant; et optat. futuro sive wresens, doceam, doceas, et rel., et in passivo, iiloin modi et tempora eadem, ut doceatur, doceamur, duceantur, et docear, docearis, et rel. Uocque scienstuin quod non tantum he conjugatio in prima persona indicativie ante o corripit, imo etiam in eateris eonjugationitus alige vocales ante 0 simi Titer corripiuntur. Tn prima conjugatione e vel o ws inchoo, meo, creo; in tertia i vel m, ut facio, ruo, induo. In quarta quoque similiter i breviatur, vel e, ut 0 ct audio. Fit hoc non in his solum, raro enim in Latiniy dictionibus vocalem penultimam ante alteram vocalem pro.uetam jnvenies. Leo aue tem diximus raro, quia in fio verbo auctores produ 1am, ut Virg. in Bucotits : Onwia vel medium fant mare, vist sve. Initio [Forte et in ius} terminantis geuitivi penultie ‘ma anceps, sicut jam ante commemoravimus. fn Grecis autem dictionibus sepe hoc invenitur, ut Menelaus, szondeus, diacamilla. Tertin yuoyue conjugatione persona singularis in-licativi pravsentis in is brevem finitur; notandum quod omuia verba bujus conjugationis, si brevem in fine verbi vel in medio in ¢ mutaverint, ubique eam corripiant, ut legis, lege, legere, legerer, excepto cum a tribus in medio verbi excipizur cossonantibus, 6, m, vel, Ub legebam, legebar, legemus, legemur, legetur. Creterum din medio verbi positan ubique broviant, ub legi- mus, legiti, legite, legito, legitur, legimur, legimini, ct rel. Que aulem in quarta coojugatione a secunda persona indicativi prasentis nascuntur, sicut supra diximus, i semper longam habent, ut in indicativo, ab audis, audimus, auditis. Imper., audi, audite, audito, auditote. Optat. audirem, audires, eb rel. In- Gnitivo, audire, ct in passivo presentis indicativi , audiris, auditur, audimur, audimini; imp., audire, auditor ; opt. vel conjune., audirer, andireria, et rel. InGnit., audiri. Quze vero aprima persuna generanturi semper brevem habent, ut in presenti indicativo tertia persoiia pluralis, audio, andiunt,et in futuro ejusdem modi, audiam, audies, et rel. ; imper. preesen., audiat, audiamus, audia it, et ful, audiunto vel audiuntote. Optat. vel conjunc. imper., audiam, audias, et rel. Et in passivo, eisdem modis et tem- et rel. audiatur, audiamini, audiantur, audiuntur, aw. diar, audiaris, et rel. Quod maxime in his verbis quarte conjugationis, que in eo in prima persona indicativi desinunt, ostenditur quia que a seenuda persona nascuntur, i longam habent, ut is, imus , » ibam, ibas, ivi, iveram, ibo, ite, et autem a prima, ¢ correpta pronumtianiur, ut eo, eunt, eam, eas, et rel. Notandum ergo est quod procieritum imperfectum tertie ‘vel quarize conju- Gationis indicativo modo non a secunda persona, ut primse vel secund:e conjugationis, veuit, wt amaba, docebam, sed a prima, 0 finali in e longam convers: et addita bam, ut facieban, induebam, legebam, Payct cudicbem, serviebam, muniebam ; vocali tamen ubicunque afte e evenerit, correpta. Si autem in quarta conjugatione ¢ per syncopam abstracta fuerit, ¢ producitur, ut audibam, venibam, ibam. Proeteritum ergo perfectum in activi verbi declinatione, pr persona indicativi, in # longam terminat, quam et natura productam habet eodem tempore in penultima secunde singularis atque pluralis, ut amaristé, ‘amavistis. In tertia quoque persona singulari , ut in prima plurali eam corripit, ut amavit, amarimis. In tertia vero plurali, eamdem i productam in ¢ longain in penultima convertit, ut amarerunt vel amavere docuerant vel docuere. Et sciendum quod precteritum plusquam perfectum indieativi modi, et preeieritum perfect suhjinetivi modi, atque futurum ex su- pradicto tempore nascitur, i longa in e brevem conversa per omnes conjagationes, ct omnibus persi- nis atque utroque numero, ut amavi, amareram amacerim, amavero. Nec non et preteritum plus quam perfectum optativi sive conjunetivi, et ex eis veniens previcritum inflnitivi, ex eodem tempore nascuntar, ututinam vel cum amavissem, amatisse; do- exissem, docuisse; hie et natura et positione # longam habent. Penultimas igitur syllabas supra me- ‘morati temiporis, id est, practeriti perfecti indicativi ‘modi prima person singalaris, ante i finalem, qua- los sint, non parum juvat cognoscere, maxime cum ad originem ejus caterorum modorum omnia priete- rita perfecta sive plusquam perfecta respiciaut, et jus qualitatem in his syllabis, quas incorruptas ab €0 acceperant, servast. In vi ergo syllabam termi nantium omnis penultima longa est, vel natura, vel Positione, ot amavi, lari, rovi, movi, cupivi, munie audiei. Tertia vero ct quarta conjugatione in iei desinentia verba, si» consonans intereipitu piunti penultimam, ut cupioi, cupit; arcess nici, muni; audici, audit. In wi divisas omnium conjugationum verba inveninntur terminantia : pri- ine, ut lonui, secui; sccunds, ut tenui, habui ; ter lie, ut annul, posui; quarix, ut operui, prosilui. Osnnis autem pennltima hujus forme, id est, in wi divisas desinentium corripitur. In si terminantium perfectorum penultima, vel natura, vel positione producuntur : natura, ut rided, risi; suadeo, suasi ; evado, evasi; haurio, hausi; positione, ut _maneo, mansi; repo, repsi. Et in zi terininantia preterita penultimam semper producunt, ut frigeo, frizi; pelli- ceo, pellezi ; pergo, perrems; diligo, dilexi; sancio, sanai ; rincio, vinzi. Bibo quoque bibi, tertize conjugationis verbum, et ex eo composita, ut ebibo, et in presenti et in preterito corripiunt penultimam. Scindo enim ct findo, etiamsi in praesenti positione sint longa, in preterito tamen penultimam i cor- ek contingo, contigi; at- tingo, attigi. Prime quidem conjugationis dio mo- aba, sto et do, corripiunt peaultimas in pre ito, ut ateti, dedi. Sie et ex eis composita, ut re- soy rea; redo red, Trt autem seb fn B. RABANI MAURI ARCHIEP. 32, MOCUNT. OPERUM PARS MII. A cipio repetentia, si in presenti penultimam brevem hhabuerint, in preterito quoque corripiunt cam, ut endo, cecidi; cano, cecini; pario, peperi. Sin longa sit in presenti penultima naturaliter, in preterito quoque producitur, ut cedo, cecidi; pedo, pepedi. Si positione sit penultima in presenti longa, est quando servatur in praterito; quando abjecerit consonan- tom, corripitur. Servatar in his : posco, poposci; parco, peperci; fallo, fefell; tendo, tetendi; pendo, pependi; euro, eucurri: abjecta consonanie corripitur in his, disco, didici; pelle, pepuli; tango, tetigispango, pepigh; pungo, pupugi; tundo, tutudi. Que auten in ine repetunt, penultimam semper corripiunt, uuteredo, eredidi ; vendo, tendidi ; perdo, perdidi ; pro- do, prodidi; condo,condidi ; addo, addidi; abdo, abdi- B ass abscondo, abscondidi. A pario vero composita tria quarti ordinis verba, ut reperio, comperio, deperio, corripiunt penultimam in prelerilo, ut reperi, comperi, deperi, nec non et ista et omnia que ex eodem verbo videntur esse composita, natura semper pe syllabam brevem habent, in quocunquo sit loco, ut perio, aperui; cooperio , coopersi; experior, ope- rior. Lucanus in tv : Tradknus Hesperias geotes, aperimas Ross, De anomalis. In anomalis nempe rationem producendi vel cor- ripiendi, prout possumus, mune breviter pandemus. Fero, verbam inzquale, generis activi, primam syllabam semper brevem habet in amnibus modis e& temporibus , excepto quando positione producitur. In secunda enim persona singulari prassentis indica- ivi syncopam facit, id est, concisionem, ut fero, fers, ¢t ob hoc omnia que a secunda persona nascuntur, servant ejus concisionem, ut fers, fert, fertis; fer, ferte, ferto, fertote, ferre. Et hee cuneta, excepts ‘uno fer prasemtis imperativi singularis, positione Tonga sunt. In aliis quoque omnibus madis, temporibus et personis tertize conjugationis rationem ser~ Vat, videlicet quia que a prima persona accipiunt regulam, rectam declinationem sequantur, ut fero ferebam , feram. Nam prevteriwum perfectum abusi vum haiet, id est, ‘uli, quod alierins verbi perfor lum est, id est, follo, tolls, tuli, facit; hoc tamen Preteritum et omnia que a se nascuntar, primam p Ssllabam corripiunt, ut cali, cwlisti; et tuleram, 1 eras, tulissem, tulisses, tulerim, tuleris; vel tulero, tnleris, tulisse. In passivo quoque similiter corripi- fur, nisi quando positione producitur et redit ad analogiam , declinaturque secundum regulam pre- dicta conjugationis, nisi quod in preterito et his qu ex hoc nascuntur, literaturam mntat, Nam f= it indicativo presenti, feror, fereris, fertur, feri~ mur, ferimini, feruntur; prateritam imperfectura, ferebar, ferebarie, ct rel.; prevteritum perfectam, Jains sum, es, est, et rel. Sic omnia secundam a logiam decliuantur; istud tamen precteritum primis syllabis producendum esse ostendit participium preteritum, a quo est cormpositan. Lucanus inv = Oraut Cecropie pratata fronde Minetsan655 Et iu eodem : Et post ranslatas oxnstse Phocidos arecs, Notandum vero quod axfero, afero, infero, suffero, confero, profero, prafero, transfero, circumfero, an- lefero, et omnia que ex hoc verbo videntur esse ‘composita , ejus declinationem in utroque genere sesvant. Volo quoque verbum neutrale, sive primas syllabas in ¢ mutet, sive cam o servet, ensdem (2~ mea semper corripil natura, ut volo, eolumus, volui, volueram, voluerim, voluero, elc., télim, eelis, velit; et rel. In quibus tamen ¢ positions producitur, ut vellem, celles, et rel. Secunda namque indicativi persona singularis in presenti producitur natura, id est, vis. Et in optativo futuro, sive conjunctivo Jaris, et penultimam prima et seeunde ph mili modo nawura product, relis, relimus, velit exteris vero pluralis numeri, sive u, sit penvltima, «at rolumus, sive i, mt voluerimus, semper breves ‘sunt: abi autem forma git prime coujugationis, ut rolebam , volueram , vel sccundie, ut vellem, relles, roluissem, voluisses ; illarum conjugationum regulam sequantur quarum formam babent. Ex hoc igitur ‘verbo composita sunt alia duo verba, idest, nolo ct malo. Nolo vero ex non et rolo, et ideo justa suum simplex in prima parte semper produciwr. Martialis ia Epigrammatis : Ct reeitem tit nostra eptarammata nolo, Non ausire coler, sed reeitare cupis. Et Albanus in Monastici ai yor Jen hoisted nh Malo quoque ex magis et rolo compesitum est, ma tamen proucia. Virg. in Georg. Th gu record mt mice ends Edo quidem anomale [anomalum] generis activi secundam personam corrumpit, ut es, ¢ Lamen longa ante s, et in omnibus personis vel temporibus qua. solent ex hac secunda nasci persona, corruplam in- ‘venies regulam conjugationis, es tam:n productan, quam a secunda acceperunt persona, servatam ubi- Gue ses, est, este, esto, estote, extent, esse : tamen in plarali_ numero presentis indicativi servat regulam tertie conjugationis ¢ ubique correpta, ut edimus, editis , edunt. Similiter in pritterito imperfecto et futuro, edebam, edam, et in omnibus que solent a prima nasci persona, hoc est, iu tertia persona imperativi, ut edat, et in futuro optativi qui est etiam ssabjunctivum prasens, edem, edas, edat, et rel. pri- ‘ma syllaba correpta, ut Martlalis de palumbe : "Res ei ane ior, oop oes Ex hoc utique verbo derivanwur comedo, ambedo, abedo, circumedo, et ojus declipationem in utroque genere servant, Sciendum tamen quod veteres istad ‘verbum non corrupte, sed integre secundum ter- ‘tiam conjugationem declinabant , ut edo, edis, edit, correpta prima syllaba, et rel. Cato ad filium de oratore : Lepus mulium somni affert, qui illum edit, Fa Virg. in tv Georg. EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANI. ony ‘A Quis dubitet ? nam expe far0s ignotus abedit Sul Et Martiatis : Tyse suas ounquam harb rus eit av eubique longa. Sum itaque verbum substantivan anomale per omnes modos, nuneros et personas, primas syllabas breves natura habet, ut sum, es, ct suns; imperfeeto, eram, eras,et rel. ; perfecto, fui, fuisti, fuit, fuimus, et rel.; plusquam perfecto, fue- ram, fueras, ck rel. ; futuro, ero, eris, rit, et rele; oplativo, fuissem, fuisses, et rel.; conjunctivi perfec., fuerim, plusquam perfec. fuissem; fut. fuero ; excepto uno futuro tantum optativi vel praesent} subjunctivi, ut sim, sis, sit, simus, siti, aint, quod Secunda persona singulari produeit monosyllabu pet in prima atque secunda plurali_ peoultimam. Fit tamen et in hoe verbo aliquibus personis pro: positionis, et in tertia persona presentis indicat ut sunt; sive secunda persona plaralis, ut extis, eb imperat. fut. secunda persona, esto, estote; et pra senti optat , essem, csses, easel, ct rel.; infinitive Present, esse. Similiter et que ab co composi jus dectinatione dignoseuntur vel producta vel co Fepla esse, ut possum , assum, prersum, desu, abs eum, interanm, prosm, sxpersum; quod plurimig exemplis prohari potest. Martialis in Ejigram. : Erhelie cantas, et sais, Attice, elle: Bellus es of16 Ire, bellns os sre lyem. em in eoder Nunquid seeorus roa potes srrigere. ¢ Virg. in Bucol. Hus ades, 0 Galates, quis ess nam ludus in wodis? Et idem : Hee ades, inssai feristt, sine, litora ductus. Mem in code Non ovals possumus omnes. Et idem : Hixe Ubi seunpt r erout, et eum solemn’ dona, tem : Hic tameo Lae meus» poteris roqulescere nocto. Hem: Fortunate per, to none ers alter ab ilo, Memini quoque et odi in indicativo tam prasentiy temporis quam prateriti vim habet ultima producta. In cateris autem temporibus et modis tertiam conjugationem sequuntur. Nam novi prascas norco Tacit. D De gerundiis. Gerundia, vel participia, vel supina, quinguo ‘sunt in bujusmodi vocibus, ot amandi, amande amandum, cmatum, amate, De oltimis eorum syllabis jam diximus; nuve vero de penoltimls dicendum est, quia non minimom adjuvat eas sciri, cum participia praeteriti et faturi temporis inde veniant, ut amatu , amatus vel amaturus, ct nomina verbalia, ‘ut auditor, auditio. Regula enim quaedam aliarun, artium hine videtur oriri, quae ad medias syllabas cognoseendas promptissima sit, ot totius rationis erspicacissima norma, de quo manifestius in se~ quentibus dicemus. Tria igitur priora supina penul:335 “B. RABANI MAURI ARCUIEP. timas positiose semper prouetint , Tieet voeatis tara sit correpta vel pro:lucta per omnes conjugatio- ‘nes, ut amandi, amando, amandum ; monendi, mo- nendo, monexdum; gémendi, gemendo, gemendum nutriendi, nutriendo, mutriendum, Sequentia autem «duo dehine exponentar. Omnia prime conjugationis verba quae in rf prevteritum terminant , ei in tum convertentia faclumm supina penultima producta, ‘mari, amatum; donavi, donatum; oravi, oratum faci, flatum ; juvi, jutum, et ex eo adjuci, adjutum, nec non et in ezteris conjugationibus quecunque in pratterito in supra dictam syMlabam terminant, id est, vi vel if omnia penultimam producant in su- ‘pino, ut mori, motum; nevi, netum; favi, fantum ; cupivi, eupitum ; solvi, solutum; colui, volutum ; ca- lui, calutum ; audiei vel andii, auditum ; munici, mu- nitum; exceptishis , lici, lism; stvi, situm ; ivi itum ; quici, quitum; civi, citum; sevi, satum; com gnori, cognitum ; agnoti,-agnitum, et ex eis composita, obitwm, aditum, preteritum, nequitum. Ab ambio quoque supinum vel participium producit penultimam i. Ovidius in 1 Metamorphoscon : ‘Tass et ambite cireumdare littora terre; quando nomen est, eaudem corripit. Que vero ia ui livias in prevverito desinunt, si non positione producuntur in supino, ut secui, sectum ; mico, micui, mictum; docu’, doctum; tenui, tentum; rapui, ra- plum ; aperui, apertum; vel u penultimam habent, ‘ul acui, acutum ; indui, indutum ; ecetera omaia cor- iuntur, ut vetui, vetitum; crepui, erepitum; can- dui, canditum ; studui, studivum; habui, habitum; monui, monitum ; vomui, romitum ; gemui, gemitum ; fremui, fremitum ; tremui , trenitum ; et unum u Penultimam habens brevem, rui, rutum; et ex eo composita, ut obrui, obrulum ; dirui, dirutum; erui, erutum, In si quoque vel in ai terminantia prevterita penultimam supini aut natura aut positione semper producunt, ut risi, risum; indulsi, induleum, vel in- dulsum ; tusi, tusum ; esi, lesum; ussi, ustum ; lust, luctum; auzi, auctum ; duzi, ductum; dizi, dictum, vinsi, vinctum ; sanzi, sanctum; lexi, lexum; flu fluzum, Steti vero statum supinum, penultima producta, debet facere, unde Lucanus in x1: + + + + Conststura Odes superum , cum datum et datus, sicut superius ostendimus, corripiat @ peaultimam, *Est tamen in hoc quoque notandum quod nomina ab eo derivata @ penultimam vel antepenultimam corripiunt,, ut stains, sta- (a, slatum, stabilss. Lucanus in x : Qooram stata tempora fates. Idem in v2: ‘Quam non stabil tremulo sed calaniae cancta Despiceret. Composita ab eo varie vetustissimi protuleruut, ‘astitum et astatum ; presto, practitum et pre statum, i correpla, et « producta. Et sciendum quod in nullo alio supino sive participio seu nomine par- ticipiali a penullima corripitwr, nisi in supra dictis . MOGUNT. OPERUM PARS IL. oe ‘A duobus, id est, datus et slatus, ab uno verbo depo- enti sectindze conjugationis, id est, reor, ratus, at- jonis, activo, sero, seri, satum, satus. Diflcile enim invenies, ¢ verbi in « con jam sive supinum, nisi in supra di jtione vero supra dictorum supinoram sive pariicipiorum in § convertivur correptam, sa~ us, insitus, obsitus, Virg. in 11 Georgic. : Vertere fn slerius, motatamqoe insita mala Ferre pyru In di desinentia preeterita vel in sum termi pinum, et positione penultimam producunt, ut fodi, fessum ; prandi, praneum; pandi, pansum ; defendi, efensum ; momordi, morsum; sedi, sessum; scidi, scissum ; fidi, fssum; vel in itum, brevi penultina, Bet maxime in his verbis que iterationem novissimze syllaba in pranterito faciunt, ut reddidi, reddicni eredidi, ereditum ; perdidi, perditum ; condidi, condi- tum; rendidi, renditum. Vidi quoque et ejus composita providi et incidi, penultimam in supino natura producunt, visum, provisum, invisum ; fudi, fre- am, x longa. In gi quoque finita verba in praterito, ipenultimam in supino breviant, ut fugi, et ex co composita, confngi, perfugi, refugi, faciunt, fugiram, confugitum, perfugitum, refugium; legi quoque fe tum facit, egi, actum, fregi, fractum, et ex eis composita ut collegi, collectum. In bi desinens proteri- tum, corripit penultimam in supino, bibi, bibitwm , ebibi, ebibitum ; compesco et deposco, et posco, et dico, a presenti tempore faciunt supinum mutations C oni correptam et additione tum; posco, poscitum ; compesco, compescitum, et deposco, deposcitum ; disco, discitum, Pepercé vero vel parsi, parsum facil. Feciet jeci, factum et jactum; ici, icdum; reperi vero et comperi , et eztera ejusem originis positione ia ‘supino producunt penultimam, ut compertum, reper- ‘tum, expertum, opertum. Deponentia quoque vel ‘communia quce.‘am sunt, que in supino penultima natura producunt, quaedam natura corripiunt, quse- dam positione tantum, quaedam natura simul et positione eam longam habent , sed positio plana cst. Gaterum que natura vel producit vel corripit ex- ponemus. Omnia autem deponentia vel communia, que penultimam ain supino habent, producunt eam, ut irascor, iratum; criminor, criminatum ; excepto D uno, quod supra commemoravimous, reor, ratum. Que ‘vero habent i correptam in penultima, seconde sunt veltertiv conjugationis, ut rereor, veritum ; intueor, ium; polliceor, pollicium ; adipiscor, adipisci tum ; obliciscor, quoque debuit facere obliviscitume, sed per eynzeresin facit oblitum, i pro:tucta. Cevra enim que i pro:lucunt, quarte sunt conjugationis , UL mentior, mentitum; metior, metitum ; largior, largitwm. Quae autem dubia sunt inter leruam et quartam conjugationem, aliquande auctores producunt, aliquando corripiunt , ut potior, orior, morior. Virg. in in Aincid. s omue abrumpit, Polydorum obiratos7 EXCEAPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIANI. 638, Lem in us ses. Tells ‘Nostrarum obruigur, oriturque iuiserrima esedes, Lueanus in iv ‘Noo gratis moritu>, jugulo qui provocat lostea: Nevius in Hiadis 1: Pepetrat penitus, thalamoque potitar, Lucitius in an Conturhare animam potis est, quicun Ennius in xiv Annalium: Nane est illa dies, cum gloria maxima seso [Nobis oneudat, sf vivimus, sive mortaur. ‘Supina corum sunt, orttim, potitum, moritum, 7 po~ ultima vel secundum tertiam conjugationem eor repla, vel secundum quartam produeia. Ergo qua penaltimam habent in supino, eamdem producunt, aiocitur, ul loquor, locutum ; sequor, secutwm ; utor, usum ; et B ex eis composita, ut allogaor, allocutum ; consequor, consecntum ; abutor, abusxm. Qaecunque enim de anomalis faciunt supina, aut ea positione producunt, ut tere, tersum ; colo, vultsm ; at natura, ut edo, caus, ct ab co composita, ut comedo, comesue; am= edo, amibesus ; adedo, adesus. Virg. inn -Ambesassubugat mals consumere mensas, Hujus tamen ve tas, i correpta, quod ab edo, edis, edit, venit declinatione. Sciendum autem quod in am desinens ipinum , aceepto verbo infinito quod est ire,facit ‘infinitum futuri, ut oratum ire, doctum ire, lectum ire, anditum ire ; frequenter tamen antiquissimi neu- to participio futuri addebant esse , et inflajtum fa- i significabant, ut oraturum ease, pro ordium tre dicentes, et facturum ease pro factum ire, De adverbs. Adverbiorum ergo per singulas terminationes aecesge est ita formas inspicere, ut quae sint primi- iva, queve derivativa, diligenti cara intimemus,, wt we productionis regula vel correptionis manife- eluceat. d igitur Lerminantia velprimitiva sunt, + quod solim a correptam habet, quamvis qui- ideoque ut dam puta quoque adverbium esse accipiant, Persium id corripuisse, ut : ‘oe yta non fustum est, ited male, rectios itud. ‘Yel composita , ut prieterea, interea , postea ante que omnia producunt a terminate , vel ablativi sunt nomiuum qui pro adverbiis acefpiuntar,ut, una, qua, nequa, Roma, qua. a longam nemo habere dubi- {a Ine correptam, vel primitiva sunt, ut pone, pene, Prope, nempe, quippe, sepe, inde, et ex co compasita, deinde, subinde, exinde, proinde, que omnia antepe- nuliimam habent acatam, sive quia per adjectionem babent de, ut quibusdam videtur, unde frequenter invenimus exin et dein. Virg. in vit Exin gorgouels atlecio infects venenis; seu magis quia prepositiones separate gravantur; ‘wt autem conjuncta: esse ostendantur, acutum in assumpserunt accentim : quomodo conjunctio si et Ane adverbium, sm preponuatur yuando, ut siquane do, nequando. Nain aliquando, diflerentize causa ab ‘aliquanto, quod consimilom sonum habere videntur, acuit antepenultimam. Vel derivativa sunt.a verbis, ‘ut peragro, peregre ; puuio, impune ;abundo, abunde, tito, unde irrito, rite. Nomina toque pro adver in ¢ correplam.desinentia invenimus, ut facile, forte, sublime, quamvis facile et sublime accusativi sint, forte autem ablativus : sic etiam sponte sua ct mane Primo nomina esse ostenduntur conjanetione aliorum casualium,utdomi sue ; poteenim ab eo quod est poti nnascitur, nt hic et here potis et hoc pote, Unde Persius: (Qui pote vis dicamn ougaris com tbl, calve ; id est, quomodo possibile? Ab eo autem quod est hic et hire potis et hoc pote, Ot comparativum,, hic et hee potior, et hoc potius, el superlativus, ul potissi mus, ex quibus etiam adverbia , potius et potissime sunt, et & pote mpote composituin adverbium. In ¢ productain primitiva non inveni, sed derivativa a nominibus secundz declinationis , quorum dativus in o desinens, in ¢ longam vertiuur, et faeit adverbium , ut huie claro, clare; pigro, pigre; pulehro, pulchre; a valid, valde per syneopam, afabro, affabre; sano, sane ; foro, fere. Excipiuntur bene et male, a bono et malo, in e brevem desinentia, que inaxqualiter com~ Parantnr, ut bene, melius , optime ; et que in compa~ Fatione deficiunt, ut pie, piissime ; ulterius, ultime, novissime. Mulla autem ex supra dictis nominibus accipiuntur, wt ¢ fels0, consulto, postremo, eedulo, auspicato, axgu- rato, manifesio-, private, precario, merito, et spe ccorripiunt o terminalem, quando Gcationem transcunt, ut cito, sero, modo. Juvenae fis in me: Et cio raptorus de nobilitate comesa Quod superest. Nirg. in w Aneidos : ‘modo posce dros veniam sacrisye liatis, Statius in Thebaitos 1 ‘ero memor thalami wceste solatia mortis Phoebe paras. Necessario diciwur, et necesse eget verbo substantive. A quintze quoque declinationis nominibus composita, ¢ producunt, pric pro adverbio aceipitur, cum sit nomen. In i quoque Productam desinentia inveniuntur adverbia, sed pauea ut deri, Alia vero nomina sunt loco ad- Posita per genitivum plerayue, ut domi, Tau- Lam, saci, Tyri, Ephe nti; nee non el ro quomodo vel inde. In i correptam duo inveniuntur, ubi ot ibi, et ex eis composita, ut sicubi,inibi. In © primitiva quidem, ut quando, temporale, ot ex co coiposita, siguando, nequando, aliquando, quce antepenultimam habent acutain, ne duz partes, ut supra dictum est, esse putentur divise, vol dilferentize causa, Derivativa vero a facto, fatuito ; ab oni, om- forwitus, fortuito; a cis, citro el citra; ab in, intro et intra, infra. Sunt etiam composita, pre~2) B. RABANI MACRI ARCITIEP, MOGUNT. OPERUM PARS I. 60 wo, perfecto. Alia vero nomina sunt vel pronomtua A tionis veniunt in ter exeuntia, sed st in ens desinat adverbialiter protata, ut supra ostendimmus, falso, , sedulo, ito, sero, tero,, wlro, wtroque, aliquo, e0, ilo. Sed quando pro adverbiis accipiuntur, inveniuntur Intetdamn corriptentia 0, quia in et in adverbio o indifferens habetur. In x panea inveniuntur denominativa, ut dis, et ex eo compost- tum interdiu, et @ nocte, noctu, nam ast nomen est indeclinabile quomodo corms. In @ diphthongon nomina sunt genitivi casus loco adverbit posite, ut Rome, cose, Capue. In ¢ primitiva iaveniuntar, sic, donee, quod etiam donicion antiqui diecbant; et de- Pronowinum, illic, istic, Auc, illue, iatue, inc, hae, tstac, illac , et omnia vel na- lura vel positione producuat extremam. syllabam nominativus, is genitivi in r convertunt, ut sapiens, saplentis , sapienter; pradens, prudentis, prudenter. Alia vero assumunt dativo ter, penultima correpta , ‘at fortis, forti, fortite tiliter ; audaz andact, audaciter, vel per syncopam, audacter. Exci= pitur facilis, quod pro faciliter, facile, adverbii loco fhabutt in usa, ¢ brevi. Dificilis autem dificulter facit. Aliquando autem nomina neutra pro adverhi Veleres usurpabant, ut subline rolans, pro sublim'ter, et wile, actile, pro wiliter, acuiliter. Notantum au tem quod in hac terminatione ea aiverbia que a ‘secunda declinatione Yeniunt, extra hane regulam in. ‘eproductam sicatet in r correptam desinunt, ut a da~ 10, dare, duriter ; a largo, large, largiter ; ab huma- excepto donee, et in fine cireumfleciuntur, si vocalem B no, humane et humaniter; ab inhumano, iukumane longam natura habuerint ; composita quoque inveniuntur, wt adhue, abkine, dehine. In t correptamn pauca inveniuntur, ut semel, pol, edepot, et tel con- junetio, quando pro valde accipitur. Nem o-rnia que in m desinunt, adverbia brevia suit, qualibet vocali fantecedente, atinam ; primitiva, clam, coram; deri- ‘vata vel composita, nequicquam , nequaguain, penultima producta ; praeterea, quam, quando est similitu- ive electionis, adverbium accipitur. Virg. in xtt ‘Quam facile accipitar saxo sacer ales ab alto. Sallusting : Mare ponticum dulcins quam cetera ma ria. Bifariam etiam et trifariam, et omnifariam , composita sunt a ferendo ot prepositis dictionibus. In em primitiva, item, tandem; composita , ut idem , fem indidem , identidem. In im denor i veniuntur et verbalia 52 stata, stati; a raptu, raptim ; a saltu, |; @ cursu, cursim; a stricto, strictim; a sensu, sensi ; a singulis, singillatim ; a fatn, affatim, vel magis a Graxco diver, id est abunde, unde et corripitur fa; a privato, privatim ; a paulo, paulatim ; jullo, singultim; a tractu, tractim; a carpio, carptim; a ducto, ductim, presertim, confestim. tn um primitiva pauea sunt, ilerum, sureum, rursum eb ‘rursus, proreus et prorsum. Derivativa vel composita, dextrorsum, sinistrorsum, deorsum, o18um, orientem versunt, occidentem versum, deorsum : haec enim com 1) qua, qua posita videntur esse, exm sty uno arent proferan- tur; melius tamen dicimus quod inclinant sibi supra posita nomina. Similiter actutum derivatum ab actu, id est ecloritate. Virg. in ux : ‘Tam eaters reddet -Artutum pis A.seas, atque integer wv ‘Avcanius, Nomina quoque neutri generis luco adverbiorum in eadem terininationeinveaiuntir, ut multum, primam, nimium , parum pro paroum. In n duo inveniuntur productam, ut non, en; ian correplam eztera, ut forsan, forsitan. In r desinentia omnia corripiuntwe primuva, cur et per quando pro tivativa a nominibus vel parti is tertive declina~ et inkumaniter; a firmo, firme, firmiter. Sic et alia inveniuntur, ot insane, insaniter; severe, severiter ; Denigne, benigniter; aspere , asperiter; proterve proterviter : que tamen usus ita dicere mo:lo resp Provterea a tribus et quatuor nascuntur adverbia ter et quater; sunt et composita. ut obiter, peulisper, tantisper, paramper. In as productam primitiv eras, et denominativa in hac terminatione invent extrema circumfera, ut alias. In es productam sodes, Hercules, et numeri adverbia, id est, que a numeris nascuntur, scilicet a quinque usque ad mille, ut quinguies , sezies, decies, vicies, cent ‘quingentics, mills. In is correptam , bis et nimis, qood etiam niminm diclmus. Satis, quod eam loco nominis positivi accipitar, et quod comparativum re- cipit, ut satis pro metius. Juvenalis in un : Hioe satius quam si dieas : Sub fudice vil. In us unum longum, primitivum, plus. In us corre ptam primitiva, ut penitus, rursus, prorsus, sceus; derivativa , ut a coslo, clitus; a stirpe, stirpit fundo , funditus; a radice, radicitus; av homano , ‘humanitus ; divino, divinitus; dicitur tamen et db vine, ek humane, ct humaniter. Eminus quoyue et cominus localia sunt. Adoersus quoque, quod etiam nominativus est, quomodo nullus, pro minime, et ‘omnia comparativa que nominum comparativoram generisneutri similia sunt, ut doctina, clarius, praden- tius, ocius, satius, felicius, sapientius, nec non et illa is a nominibus non deriventar, tamen tbabent comparativa vel diminutiva, ut sepe, sepixs scepissine; ultra, wlteriua, ultime, ulterior, wltimus. Non enim hujuseemodi adverbia a nominibus, sed ab adverbiis nomina nascuntur, supra, superius, eupre~ me, superior, suprentus ; ciira, citerius, citime, cite- rior, citimus; extra, exierius, extreme, eaterior, ex- ra, inferius, infime, inferior, infimus 5 iu, diutius, diutissime , diutior, diutissimus ; maper, nuperins, nuperrime, Positione longa inveniuntur ad> verbia, in ra.ut fors. Virg. i Fors et vota fsell, cnmul tque altaria donis, quod similiter sicut forsan, forsitan, forte, fortesse, fortossis, a forte vomine derivatur, et fore quitem6s! ENXCERPTIO DE ARTE GRASIIATICA. PRISCIANE. ov ‘et forsan, ct forsitan, dubitandi sunt; forte vero, A aus ; pexu, pexus ; auditu, auditus; a commuuibus : eventus, pro fortwo; fortasse autem et fortassis pro temere. In ns. ut totiens, quotiens, multotiens ,aliquo~ tiens. In x, ut viz, mor, pax, quodest Grecum quando ignificat fantummodo. In nc, nunc, hinc, illine, istine, In ps, deinceps. De participio. Participiorum igitur omnium novissimae syllabee secundum [sequuntur] regulam nominum per omnes casns, id est preteriti temporis et futuri, secundum uobilia nomina, ut justus, juste, justum; amatus,, famaia, amatum; amulurus, amatura, amaturun | amandus, amanda, amantum ; presentis vero secun- du fixa declinantur, ut infans, infantis; emens, ‘enentie; amans, amantis; docens, docent +; legens, audiens, audientis, per casus et genera producendi et corti iendi regulam sumunt, Penultimarum namque et ceterarum syllabarum cognitio a verbis percipitur tude derivantur. Fit autem participium presentis, e a preteri i wutatione extrema syllabe, id est, bam inns, ut sabam, amans ; docelam, docens; legelam, legens; Lacicham, faciens ; muniebain, muniens , exceptis in co desinentibus quarts conjigationis verbis, que, contra aliorum regulam, i habent ante bam , produ cam, ut ibam, quibam , quod ctian in alis verlis valet Gieri ; ut polibam pro poliebam , insignibam, pro insigniebam; nec tamen id prohibuit participia ad perfectoruim regulam nasei : dicimus enim iens, at- diens, quiens, poliens, participia, que a verbis in eo desinentibus quartz: conjugationis naseuntur, anomale per obliquos cass pro ie ew habuerunt : jens, euntis; quiens, queuntis et ea eis composita, ut prodiens, prodeuntis, nequicns, nequeuntis, Futuri vero lemporis participa, si sint a verbis activis vel neutris , vel deponentibus, unt extremo supiniorum , adJita rus : amatn , amatu- doctu, docturus; lectu, lecturus; auditn, auditu- ra; statu, staturus ; cursu, cursurua; molitu, moli= turus 5 vertitu, vertiturus [Forte verrita, verriturus A connuni qnogue verbo, quod in foturo tempore
Você também pode gostar
Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race
No Everand
Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race
Margot Lee Shetterly
Nota: 4 de 5 estrelas
4/5 (895)
Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It
No Everand
Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It
Chris Voss
Nota: 4.5 de 5 estrelas
4.5/5 (838)
Varroniana: Sub-Tit/es 01 The Menippeans
Documento12 páginas
Varroniana: Sub-Tit/es 01 The Menippeans
Carpestudium
Ainda não há avaliações
Revistas
Podcasts
Partituras
The Chinese Written Character
Documento2 páginas
The Chinese Written Character
Carpestudium
Beda Venerabilis
Beda Venerabilis
Carpestudium
O Riso de Vinte e Um Anos
Documento4 páginas
O Riso de Vinte e Um Anos
Carpestudium
Poetria Nova
Documento9 páginas
Poetria Nova
Carpestudium
Poemas de Marília Garcia
Poemas de Marília Garcia
Carpestudium
Riso Invenctivo Riso Anódino
Riso Invenctivo Riso Anódino
Carpestudium
De Inventione Linguarum
Documento3 páginas
De Inventione Linguarum
Carpestudium
João Ribeiro - Frases Feitas PDF
João Ribeiro - Frases Feitas PDF
Carpestudium
Aprendizagem Do Dizer Festivo
Documento3 páginas
Aprendizagem Do Dizer Festivo
Carpestudium
Prova Uerj 2014
Prova Uerj 2014
Carpestudium
The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)
No Everand
The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)
Sarah M. Broom
4/5 (98)
The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life
No Everand
The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life
Mark Manson
4/5 (5794)
Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike
No Everand
Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike
Phil Knight
4.5/5 (537)
Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America
No Everand
Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America
Gilbert King
4.5/5 (266)
The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living
No Everand
The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living
Meik Wiking
3.5/5 (400)
Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future
No Everand
Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future
Ashlee Vance
4.5/5 (474)
Yes Please
No Everand
Yes Please
Amy Poehler
4/5 (1891)
A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story
No Everand
A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story
Dave Eggers
3.5/5 (231)
Grit: The Power of Passion and Perseverance
No Everand
Grit: The Power of Passion and Perseverance
Angela Duckworth
4/5 (588)
The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer
No Everand
The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer
Siddhartha Mukherjee
4.5/5 (271)
The Unwinding: An Inner History of the New America
No Everand
The Unwinding: An Inner History of the New America
George Packer
4/5 (45)
On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal
No Everand
On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal
Naomi Klein
4/5 (74)
The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers
No Everand
The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers
Ben Horowitz
4.5/5 (345)
Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln
No Everand
Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln
Doris Kearns Goodwin
4.5/5 (234)
Principles: Life and Work
No Everand
Principles: Life and Work
Ray Dalio
4/5 (599)
Angela's Ashes: A Memoir
No Everand
Angela's Ashes: A Memoir
Frank McCourt
4.5/5 (440)
The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are
No Everand
The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are
Brené Brown
4/5 (1090)
Fear: Trump in the White House
No Everand
Fear: Trump in the White House
Bob Woodward
3.5/5 (738)
Steve Jobs
No Everand
Steve Jobs
Walter Isaacson
4.5/5 (806)
The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century
No Everand
The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century
Thomas L. Friedman
3.5/5 (2259)
Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore
No Everand
Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore
Jay Sekulow
3.5/5 (137)
John Adams
No Everand
John Adams
David McCullough
4.5/5 (2409)
The Glass Castle: A Memoir
No Everand
The Glass Castle: A Memoir
Jeannette Walls
4.5/5 (1713)
Bad Feminist: Essays
No Everand
Bad Feminist: Essays
Roxane Gay
4/5 (1016)
The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)
No Everand
The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)
Viet Thanh Nguyen
4.5/5 (121)
The Outsider: A Novel
No Everand
The Outsider: A Novel
Stephen King
4/5 (1839)
The Light Between Oceans: A Novel
No Everand
The Light Between Oceans: A Novel
M.L. Stedman
4.5/5 (789)
The Woman in Cabin 10
No Everand
The Woman in Cabin 10
Ruth Ware
3.5/5 (2322)
A Man Called Ove: A Novel
No Everand
A Man Called Ove: A Novel
Fredrik Backman
4.5/5 (4609)
Wolf Hall: A Novel
No Everand
Wolf Hall: A Novel
Hilary Mantel
4/5 (3811)
Manhattan Beach: A Novel
No Everand
Manhattan Beach: A Novel
Jennifer Egan
3.5/5 (792)
Brooklyn: A Novel
No Everand
Brooklyn: A Novel
Colm Toibin
3.5/5 (1937)
The Perks of Being a Wallflower
No Everand
The Perks of Being a Wallflower
Stephen Chbosky
4.5/5 (2104)
The Art of Racing in the Rain: A Novel
No Everand
The Art of Racing in the Rain: A Novel
Garth Stein
4/5 (4200)
Little Women
No Everand
Little Women
Louisa May Alcott
4/5 (104)
A Tree Grows in Brooklyn
No Everand
A Tree Grows in Brooklyn
Betty Smith
4.5/5 (1929)
The Constant Gardener: A Novel
No Everand
The Constant Gardener: A Novel
John le Carré
3.5/5 (104)
Sing, Unburied, Sing: A Novel
No Everand
Sing, Unburied, Sing: A Novel
Jesmyn Ward
4/5 (1103)
Her Body and Other Parties: Stories
No Everand
Her Body and Other Parties: Stories
Carmen Maria Machado
4/5 (821)

Excerptio de Arte Grammatica Prisciani

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Excerptio de Arte Grammatica Prisciani

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Você também pode gostar