Solrc o acl do iralalIo na iransfornaao do nacaco cn Ioncn (1876} FricdricI Engcls (1820-1895} Ediao Fidcndo Casiigai Morcs
Vcrsao ara cDool cDoolsDrasil.con Noias includas ncsia cdiao
Fonic Digiial FoclciEdiiion dc 1999 a ariir dc Iinl cn www.jaIr.org
CoyrigIi Auior. FricdricI Engcls Ediao clcirnica. Ed. Fidcndo Casiigai Morcs (www.jaIr.org} Todas as olras sao dc accsso graiuiio. Esiudci scnrc or conia do Esiado, ou nclIor, da Socicdadc quc aga inosios; icnIo a olrigaao dc rciriluir ao ncnos una goia do quc cla nc roorcionou." Nclson JaIr Carcia (1947-2002} 3
Sobre o papel do trabalho na transformao do macaco em homem
Friedrich Engels 4
Sobre o Papel do Trabalho na Transformao do Macaco em Homem* Friedrich Engels
O iralalIo c a fonic dc ioda riqucza, afirnan os ccononisias. Assin c, con cfciio, ao lado da naiurcza, cncarrcgada dc forncccr os naicriais quc clc convcric cn riqucza. O iralalIo, orcn, c nuiissino nais do quc isso. a condiao lasica c fundancnial dc ioda a vida Iunana. E cn ial grau quc, aic ccrio onio, odcnos afirnar quc o iralalIo criou o rorio Ioncn. Ha nuiias ccnicnas dc nilIarcs dc anos, nuna coca, ainda nao csialclccida cn dcfiniiivo, daquclc crodo do dcscnvolvincnio da Tcrra quc os gcologos dcnoninan icrciario, rovavclncnic cn fins dcssc crodo, vivia cn algun lugar da zona iroical ialvcz cn un 5 cicnso coniincnic Iojc dcsaarccido nas rofundczas do Occano ndico(1} una raa dc nacacos aniroonorfos ciraordinariancnic dcscnvolvida. Darwin nos dcu una dcscriao aroinada dcsscs nossos anicassados. Eran ioialncnic colcrios dc clo, iinIan larla, orclIas oniiagudas, vivian nas arvorcs c fornavan nanadas(2}. dc suor quc, cono conscqucncia dircia dc scu gcncro dc vida, dcvido ao qual as naos, ao ircar, iinIan quc dcscncnIar funcs disiinias das dos cs, csscs nacacos foran-sc acosiunando a rcscindir dc suas naos ao caninIar clo cIao c concaran a adoiar cada vcz nais una osiao crcia. Foi o asso dccisivo ara a iransiao do nacaco ao Ioncn. Todos os nacacos aniroonorfos quc cisicn Iojc odcn crnancccr cn osiao crcia c caninIar aoiando-sc unicancnic solrc scus cs; nas o fazcn so cn casos dc circna ncccssidadc c, alcn disso, con cnornc lcniidao. CaninIan Ialiiualncnic cn aiiiudc scni-crcia, c sua narcIa inclui o uso das naos. A naioria dcsscs nacacos aoia no solo os dcdos c, cncolIcndo as crnas, fazcn avanar o coro or cnirc os scus largos lraos, cono un araliico quc caninIa con nulcias. En gcral, odcnos ainda Iojc olscrvar cnirc os nacacos iodas as fornas dc iransiao cnirc a narcIa a quairo 6 aias c a narcIa cn osiao crcia. Mas ara ncnIun dclcs a osiao crcia vai alcn dc un rccurso circunsiancial. E osio quc a osiao crcia Iavia dc scr ara os nossos cludos anicassados rinciro una norna, c logo una ncccssidadc, dai sc dcrccndc quc naquclc crodo as naos iinIan quc cccuiar funcs cada vcz nais variadas. Mcsno cnirc os nacacos cisic ja ccria divisao dc funcs cnirc os cs c as naos. Cono assinalanos acina, cnquanio ircavan as naos cran uiilizadas dc nancira difcrcnic quc os cs. As naos scrvcn fundancnialncnic ara rccolIcr c susicniar os alincnios, cono o fazcn ja alguns nanfcros infcriorcs con suas aias dianiciras. Ccrios nacacos rccorrcn s naos ara consiruir ninIos nas arvorcs; c alguns, cono o cIinanzc, cIcgan a consiruir iclIados cnirc os ranos, ara dcfcndcr-sc das inclcncncias do icno. A nao lIcs scrvc ara cnunIar garroics, con os quais sc dcfcndcn dc scus ininigos, ou ara os lonlardcar con fruios c cdras. Quando sc cnconiran risionciros rcalizan con as naos varias ocracs quc coian dos Ioncns. Mas aqui rccisancnic c quc sc crcclc quanio c grandc a disiancia quc scara a nao riniiiva dos nacacos, inclusivc os anirooidcs nais sucriorcs, da nao do Ioncn, acrfcioada clo iralalIo duranic ccnicnas dc nilIarcs dc anos. O nuncro c a disosiao gcral dos ossos c dos 7 nusculos sao os ncsnos no nacaco c no Ioncn, nas a nao do sclvagcn nais riniiivo c caaz dc cccuiar ccnicnas dc ocracs quc nao odcn scr rcalizadas cla nao dc ncnIun nacaco. NcnIuna nao sinicsca consiruiu janais un nacIado dc cdra, or nais iosco quc fossc. Por isso, as funcs, ara as quais nossos anicassados foran adaiando ouco a ouco suas naos duranic os nuiios nilIarcs dc anos cn quc sc rolonga o crodo dc iransiao do nacaco ao Ioncn, so udcran scr, a rincio, funcs sunancnic sinlcs. Os sclvagcns nais riniiivos, inclusivc aquclcs nos quais sc odc rcsunir o rciorno a un csiado nais roino da aninalidadc con una dcgcncraao fsica sinulianca, sao nuiio sucriorcs quclcs scrcs do crodo dc iransiao. Anics dc a rincira lasca dc slc icr sido iransfornada cn nacIado cla nao do Ioncn, dcvc icr sido iranscorrido un crodo dc icno iao largo quc, cn conaraao con clc, o crodo Iisiorico or nos conIccido iorna-sc insignificanic. Mas Iavia sido dado o asso dccisivo. a nao cra livrc c odia agora adquirir cada vcz nais dcsircza c Ialilidadc; c cssa naior flcililidadc adquirida iransniiia-sc or Icrana c auncniava dc gcraao cn gcraao. Vcnos, ois, quc a nao nao c acnas o orgao do iralalIo; c ianlcn roduio dclc. Unicancnic 8 clo iralalIo, cla adaiaao a novas c novas funcs, cla iransnissao Icrcdiiaria do acrfcioancnio csccial assin adquirido clos nusculos c ligancnios c, nun crodo nais anlo, ianlcn clos ossos; unicancnic cla alicaao scnrc rcnovada dcssas Ialilidadcs iransniiidas a funcs novas c cada vcz nais conlcas foi quc a nao do Ioncn aiingiu cssc grau dc crfciao quc dc dar vida, cono or arics dc nagia, aos quadros dc Fafacl, s csiaiuas dc TIorwaldscn c nusica dc Paganini. Mas a nao nao cra algo con cisicncia roria c indccndcnic. Era unicancnic un ncnlro dc un organisno nicgro c sunancnic conlco. E o quc lcncficiava nao lcncficiava ianlcn a iodo o coro scrvido or cla; c o lcncficiava cn dois asccios. Princirancnic, cn viriudc da lci quc Darwin cIanou dc corrclaao do crcscincnio. Scgundo cssa lci, ccrias fornas das difcrcnics arics dos scrcs organicos scnrc csiao ligadas a dcicrninadas fornas dc ouiras arics, quc aarcnicncnic nao icn ncnIuna rclaao con as rinciras. Assin, iodos os aninais quc ossucn glolulos vcrnclIos scn nuclco c cujo occiiial csia ariiculado con a rincira vcriclra or ncio dc dois cndilos, ossucn, scn cccao, glandulas nanarias ara a alincniaao dc suas crias. Assin ianlcn, a ungula fcndida dc alguns 9 nanfcros csia ligada dc nodo gcral rcscna dc un csinago nuliilocular adaiado runinaao. As nodificacs ccrincniadas or ccrias fornas rovocan nudanas na forna dc ouiras arics do organisno, scn quc csicjanos cn condics dc clicar ial concao. Os gaios ioialncnic lrancos c dc olIos azuis sao scnrc ou quasc scnrc surdos. O acrfcioancnio gradual da nao do Ioncn c a adaiaao conconiianic dos cs ao andar cn osiao crcia ccrccran induliiavclncnic, cn viriudc da rcfcrida corrclaao, ccria influcncia solrc ouiras arics do organisno. Coniudo, cssa aao sc acIa ainda iao ouco csiudada quc aqui nao odcnos scnao assinala- la cn icrnos gcrais. Muiio nais inorianic c a aao dircia ossvcl dc scr dcnonsirada ccrcida clo dcscnvolvincnio da nao solrc o rcsio do organisno. Cono ja disscnos, nossos anicassados sinicscos cran aninais quc vivian cn nanadas; cvidcnicncnic, nao c ossvcl luscar a origcn do Ioncn, o nais social dos aninais, cn anicassados incdiaios quc nao vivcsscn congrcgados. En facc dc cada novo rogrcsso, o donnio solrc a naiurcza quc iivcra incio con o dcscnvolvincnio da nao, con o iralalIo, ia anliando os Iorizonics do Ioncn, lcvando-o a dcscolrir consianicncnic nos oljcios novas roricdadcs aic cniao dcsconIccidas. Por ouiro lado, o dcscnvolvincnio do iralalIo, ao 10 nuliilicar os casos dc ajuda nuiua c dc aiividadc conjunia, c ao nosirar assin as vaniagcns dcssa aiividadc conjunia ara cada indivduo, iinIa quc coniriluir forosancnic ara agruar ainda nais os ncnlros da socicdadc. En rcsuno, os Ioncns cn fornaao cIcgaran a un onio cn quc iivcran ncccssidadc dc dizcr algo uns aos ouiros. A ncccssidadc criou o orgao. a laringc ouco dcscnvolvida do nacaco foi-sc iransfornando, lcnia nas firncncnic, ncdianic nodulacs quc roduzian or sua vcz nodulacs nais crfciias, cnquanio os orgaos da loca arcndian ouco a ouco a ronunciar un son ariiculado aos ouiro. A conaraao con os aninais nosira-nos quc cssa clicaao da origcn da linguagcn a ariir do iralalIo c clo iralalIo c a unica accriada. O ouco quc os aninais, inclusivc os nais dcscnvolvidos, icn quc conunicar uns aos ouiros odc scr iransniiido scn o concurso da alavra ariiculada. NcnIun aninal cn csiado sclvagcn scnic-sc rcjudicado or sua incaacidadc dc falar ou dc conrccndcr a linguagcn Iunana. Mas a siiuaao nuda or conlcio quando o aninal foi doncsiicado clo Ioncn. O coniaio con o Ioncn dcscnvolvcu no cao c no cavalo un ouvido iao scnsvcl linguagcn ariiculada quc csscs aninais odcn, dcniro dos liniics dc suas rcrcscniacs, cIcgar a conrccndcr qualqucr idiona. Alcn disso, 11 odcn cIcgar a adquirir scniincnios anics dcsconIccidos or clcs, cono o acgo ao Ioncn, o scniincnio dc graiidao, cic. Qucn conIca lcn csscs aninais dificilncnic odcra cscaar convicao dc quc, cn nuiios casos, cssa incaacidadc dc falar c ccrincniada agora or clcs cono un dcfciio. Dcsgraadancnic, cssc dcfciio nao icn rcncdio, ois os scus orgaos vocais sc acIan dcnasiado csccializados cn dcicrninada dircao. Coniudo, quando cisic un orgao aroriado, cssa incaacidadc odc scr sucrada dcniro dc ccrios liniics. Os orgaos vocais das avcs disiingucn-sc cn forna radical dos do Ioncn c, no cnianio, as avcs sao os unicos aninais quc odcn arcndcr a falar; c o aninal dc voz nais rculsiva, o aagaio, c o quc nclIor fala. E nao inoria quc sc nos oljcic dizcndo-nos quc o aagaio nao salc o quc fala. Claro csia quc or gosio acnas dc falar c or socialilidadc o aagaio odc csiar Ioras c Ioras rcciindo iodo o scu vocalulario. Mas, dcniro do narco dc suas rcrcscniacs, odc cIcgar ianlcn a conrccndcr o quc diz. Ensinai a un aagaio dizcr alavrcs (una das disiracs favoriias dos narinIciros quc rcgrcssan das zonas qucnics} c vcrcis logo quc sc o irriiardcs clc fara uso dcsscs alavrcs con a ncsna corrcao dc qualqucr vcrdurcira dc Dcrlin. E o ncsno ocorrc con o cdido dc gulodiccs. 12 Princiro o iralalIo, c dcois dclc c con clc a alavra ariiculada, foran os dois csinulos rinciais sol cuja influcncia o ccrclro do nacaco foi-sc iransfornando gradualncnic cn ccrclro Iunano quc, acsar dc ioda sua scnclIana, sucra-o considcravclncnic cn iananIo c cn crfciao. E ncdida quc sc dcscnvolvia o ccrclro, dcscnvolvian-sc ianlcn scus insiruncnios nais incdiaios. os orgaos dos scniidos. Da ncsna nancira quc o dcscnvolvincnio gradual da linguagcn csia ncccssariancnic aconanIado do corrcsondcnic acrfcioancnio do orgao do ouvido, assin ianlcn o dcscnvolvincnio gcral do ccrclro csia ligado ao acrfcioancnio dc iodos os orgaos dos scniidos. A visia da aguia icn un alcancc nulio naior quc a do Ioncn, nas o olIo Iunano crcclc nas coisas nuiio nais dcialIcs quc o olIo da aguia. O cao icn un olfaio nuiio nais fino quc o do Ioncn, nas nao odc caiar ncn a ccnicsina aric dos odorcs quc scrvcn ao Ioncn cono sinais ara disiinguir coisas divcrsas. E o scniido do iaio, quc o nacaco ossui a duras cnas na forna nais iosca c riniiiva, foi-sc dcscnvolvcndo unicancnic con o dcscnvolvincnio da roria nao do Ioncn, airavcs do iralalIo. O dcscnvolvincnio do ccrclro c dos scniidos a scu scrvio, a crcsccnic clarcza dc conscicncia, a caacidadc dc alsiraao c dc disccrnincnio 13 cada vcz naiorcs, rcagiran or sua vcz solrc o iralalIo c a alavra, csiinulando nais c nais o scu dcscnvolvincnio. Quando o Ioncn sc scara dcfiniiivancnic do nacaco, cssc dcscnvolvincnio nao ccssa dc nodo algun, nas coniinua, cn grau divcrso c cn difcrcnics scniidos cnirc os difcrcnics ovos c as difcrcnics cocas, inicrronido ncsno s vczcs or rciroccssos dc caraicr local ou icnorario, nas avanando cn scu conjunio a grandcs assos, considcravclncnic inulsionado c, or sua vcz, oricniado cn un dcicrninado scniido or un novo clcncnio quc surgc con o aarccincnio do Ioncn acalado. a socicdadc. Foi ncccssario, scgurancnic, quc iranscorrcsscn ccnicnas dc nilIarcs dc anos quc na Iisioria da Tcrra icn una inoriancia ncnor quc un scgundo na vida dc un Ioncn(3} anics quc a socicdadc Iunana surgissc daquclas nanadas dc nacacos quc ircavan clas arvorcs. Mas, afinal, surgiu. E quc volianos a cnconirar cono sinal disiiniivo cnirc a nanada dc nacacos c a socicdadc Iunana? Ouira vcz, o iralalIo. A nanada dc nacacos conicniava-sc cn dcvorar os alincnios dc una arca quc as condics gcograficas ou a rcsisicncia das nanadas vizinIas dcicrninavan. Transoriava- sc dc un lugar ara ouiro c iravava luias con ouiras nanadas ara conquisiar novas zonas dc alincniaao; nas cra incaaz dc cirair dcssas 14 zonas nais do quc aquilo quc a naiurcza gcncrosancnic lIc ofcrccia, sc ccciuarnos a aao inconscicnic da nanada ao adular o solo con scus ccrcncnios. Quando foran ocuadas iodas as zonas caazcs dc roorcionar alincnio, o crcscincnio da oulaao sinicsca iornou-sc ja inossvcl; no nclIor dos casos o nuncro dc scus aninais naniinIa-sc no ncsno nvcl. Mas iodos os aninais sao uns grandcs dissiadorcs dc alincnios; alcn disso, con frcqucncia, dcsirocn cn gcrnc a nova gcraao dc rcscrvas alincnicias. Difcrcnicncnic do caador, o lolo nao rcsciia a calra nonics quc lIc roorcionaria calriios no ano scguinic; as calras da Crccia, quc dcvoran os jovcns arlusios anics dc odcr dcscnvolvcr-sc, dciaran nuas iodas as nonianIas do as. Essa cloraao raacc" lcvada a cfciio clos aninais dcscncnIa un grandc acl na iransfornaao gradual das csccics, ao olriga-las a adaiar-sc a alincnios quc nao sao os Ialiiuais ara clas, con o quc nuda a conosiao qunica dc scu sanguc c sc nodifica ioda a consiiiuiao fsica do aninal; as csccics ja lasnadas dcsaarcccn. Nao Ia duvida dc quc cssa cloraao raacc ara a Iunanizaao dc nossos anicassados, ois anliou o nuncro dc lanias c as arics das lanias uiilizadas na alincniaao or aqucla raa dc nacacos quc sucrava iodas as dcnais cn inicligcncia c cn caacidadc dc adaiaao. En 15 una alavra, a alincniaao, cada vcz nais variada, ofcrccia ao organisno novas c novas sulsiancias, con o quc foran criadas as condics qunicas ara a iransfornaao dcsscs nacacos cn scrcs Iunanos. Mas iudo isso nao cra iralalIo no vcrdadciro scniido da alavra. O iralalIo conca con a claloraao dc insiruncnios. E quc rcrcscnian os insiruncnios nais aniigos, a julgar clos rcsios quc nos cIcgaran dos Ioncns rc-Iisioricos, clo gcncro dc vida dos ovos nais aniigos rcgisirados cla Iisioria, assin cono clo dos sclvagcns aiuais nais riniiivos? Sao insiruncnios dc caa c dc csca, scndo os rinciros uiilizados ianlcn cono arnas. Mas a caa c a csca rcssucn a assagcn da alincniaao cclusivancnic vcgcial alincniaao nisia, o quc significa un novo asso dc sua inoriancia na iransfornaao do nacaco cn Ioncn. A alincniaao con carnc ofcrcccu ao organisno, cn forna quasc acalada, os ingrcdicnics nais csscnciais ara o scu ncialolisno. Dcssc nodo, alrcviou o roccsso da digcsiao c ouiros roccssos da vida vcgciaiiva do organisno (isio c, os roccssos analogos ao da vida dos vcgciais}, ouando, assin, icno, naicriais c csinulos ara quc udcssc nanifcsiar-sc aiivancnic a vida roriancnic aninal. E quanio nais o Ioncn cn fornaao sc afasiava do rcino vcgcial, nais sc clcvava solrc 16 os aninais. Da ncsna nancira quc o Ialiio da alincniaao nisia convcricu o gaio c o cao sclvagcns cn scrvidorcs do Ioncn, assin ianlcn o Ialiio dc conlinar a carnc con a alincniaao vcgcial coniriluiu odcrosancnic ara dar fora fsica c indccndcncia ao Ioncn cn fornaao. Mas ondc nais sc nanifcsiou a influcncia da dicia con carnc foi no ccrclro, quc rccclcu assin cn quaniidadc nuiio naior do quc anics as sulsiancias ncccssarias sua alincniaao c dcscnvolvincnio, con o quc sc foi ionando naior c nais raido o scu acrfcioancnio dc gcraao cn gcraao. Dcvcnos rcconIcccr c crdocn os scnIorcs vcgciarianos quc nao foi scn ajuda da alincniaao con carnc quc o Ioncn cIcgou a scr Ioncn; c o faio dc quc, cn una ou ouira coca da Iisioria dc iodos os ovos conIccidos, o cnrcgo da carnc na alincniaao icnIa cIcgado ao canilalisno (ainda no scculo X os anicassados dos lcrlincnscs, os vclcialos c os viliscs dcvoravan os scus rogcniiorcs} c una qucsiao quc nao icn Iojc ara nos a ncnor inoriancia. O consuno dc carnc na alincniaao significou dois novos avanos dc inoriancia dccisiva. o uso do fogo c a doncsiicaao dos aninais. O rinciro rcduziu ainda nais o roccsso da digcsiao, ja quc crniiia lcvar a conida loca, cono sc disscsscnos, ncio 17 digcrida; o scgundo nuliilicou as rcscrvas dc carnc, ois agora, ao lado da caa, roorcionava una nova fonic ara olic-la cn forna nais rcgular. A doncsiicaao dc aninais ianlcn roorcionou, con o lciic c scus dcrivados, un novo alincnio, quc cra clo ncnos do ncsno valor quc a carnc quanio conosiao. Assin, csscs dois adianiancnios convcricran-sc dirciancnic ara o Ioncn cn novos ncios dc cnanciaao. Nao odcnos dcicr-nos aqui cn caninar ninuciosancnic suas conscqucncias indircias, acsar dc ioda a inoriancia quc ossan icr ara o dcscnvolvincnio do Ioncn c da socicdadc, ois ial canc nos afasiaria dcnasiado dc nosso icna. O Ioncn, quc Iavia arcndido a concr iudo o quc cra concsivcl, arcndcu ianlcn, da ncsna nancira, a vivcr cn qualqucr clina. Esicndcu-sc or ioda a sucrfcic Ialiiavcl da Tcrra, scndo o unico aninal caaz dc fazc-lo or iniciaiiva roria. Os dcnais aninais quc sc adaiaran a iodos os clinas os aninais doncsiicos c os inscios arasiias nao o conscguiran or si, nas unicancnic aconanIando o Ioncn. E a assagcn do clina uniforncncnic calido da airia original ara zonas nais frias, ondc o ano sc dividia cn vcrao c invcrno, criou novas cigcncias, ao olrigar o Ioncn a rocurar Ialiiaao c a colrir scu coro ara roicgcr-sc do frio c da unidadc. Surgiran 18 assin novas csfcras dc iralalIo, c con clas novas aiividadcs, quc afasiaran ainda nais o Ioncn dos aninais. Craas coocraao da nao, dos orgaos da linguagcn c do ccrclro, nao so cn cada indivduo, nas ianlcn na socicdadc, os Ioncns foran arcndcndo a cccuiar ocracs cada vcz nais conlcas, a roor-sc c alcanar oljciivos cada vcz nais clcvados. O iralalIo ncsno sc divcrsificava c acrfcioava dc gcraao cn gcraao, csicndcndo-sc cada vcz a novas aiividadcs. caa c csca vcio juniar-sc a agriculiura, c nais iardc a fiaao c a iccclagcn, a claloraao dc nciais, a olaria c a navcgaao. Ao lado do concrcio c dos ofcios aarcccran, finalncnic, as arics c as cicncias; das irilos saran as nacs c os Esiados. Aarcccran o dirciio c a oliica, c con clcs o rcflco faniasiico das coisas no ccrclro do Ioncn. a rcligiao. Frcnic a iodas cssas criacs, quc sc nanifcsiavan cn rinciro lugar cono roduios do ccrclro c arccian doninar as socicdadcs Iunanas, as roducs nais nodcsias, fruio do iralalIo da nao, ficaran rclcgadas a scgundo lano, ianio nais quanio nuna fasc nuiio rccuada do dcscnvolvincnio da socicdadc (or ccnlo, ja na fanlia riniiiva}, a calca quc lancjava o iralalIo ja cra caaz dc olrigar naos alIcias a rcalizar o iralalIo rojciado or cla. O raido rogrcsso da civilizaao foi airiludo 19 cclusivancnic calca, ao dcscnvolvincnio c aiividadc do ccrclro. Os Ioncns acosiunaran-sc a clicar scus aios clos scus cnsancnios, cn lugar dc rocurar cssa clicaao cn suas ncccssidadcs (rcflciidas, naiuralncnic, na calca do Ioncn, quc assin adquirc conscicncia dclas}. Foi assin quc, con o iranscurso do icno, surgiu cssa conccao idcalisia do nundo quc doninou o ccrclro dos Ioncns, solrciudo a ariir do dcsaarccincnio do nundo aniigo, c coniinua ainda a donina-lo, a ial onio quc ncsno os naiuralisias da cscola darwiniana nais cIcgados ao naicrialisno sao ainda incaazcs dc fornar una idcia clara accrca da origcn do Ioncn, ois cssa ncsna influcncia idcalisia lIcs incdc dc vcr o acl dcscncnIado aqui clo iralalIo. Os aninais, cono ja indicanos dc assagcn, ianlcn nodifican con sua aiividadc a naiurcza cicrior, cnlora nao no ncsno grau quc o Ioncn; c cssas nodificacs rovocadas or clcs no ncio anlicnic rccrcuicn, cono vinos, cn scus causadorcs, nodificando-os or sua vcz. Nada ocorrc na naiurcza cn forna isolada. Cada fcnncno afcia a ouiro, c c or scu iurno influcnciado or csic; c c cn gcral o csquccincnio dcssc novincnio c dcssa inicraao univcrsal o quc incdc a nossos naiuralisias crcclcr con clarcza as coisas nais sinlcs. Ja vinos cono as calras incdiran o 20 rcflorcsiancnio dos losqucs na Crccia; cn Sania Hclcna, as calras c os orcos dcscnlarcados clos rinciros navcganics cIcgados ilIa cicrninaran quasc or conlcio a vcgciaao ali cisicnic, con o quc rcararan o icrrcno ara quc udcsscn nuliilicar-sc as lanias lcvadas nais iardc or ouiros navcganics c colonizadorcs. Mas a influcncia duradoura dos aninais solrc a naiurcza quc os rodcia c inicirancnic involuniaria c consiiiui, no quc sc rcfcrc aos aninais, un faio acidcnial. Mas, quanio nais os Ioncns sc afasian dos aninais, nais sua influcncia solrc a naiurcza adquirc o caraicr dc una aao inicncional c lancjada, cujo fin c alcanar oljciivos rojciados dc anicnao. Os aninais dcsiroan a vcgciaao do lugar scn dar- sc conia do quc fazcn. Os Ioncns, cn iroca, quando dcsirocn a vcgciaao o fazcn con o fin dc uiilizar a sucrfcic quc fica livrc ara scncar irigo, laniar arvorcs ou culiivar a vidcira, conscicnics dc quc a colIciia quc irao olicr sucrara varias vczcs o scncado or clcs. O Ioncn iraslada dc un as ara ouiro lanias uicis c aninais doncsiicos, nodificando assin a flora c a fauna dc coniincnics iniciros. Mais ainda. as lanias c os aninais, culiivadas aquclas c criados csics cn condics ariificiais, sofrcn ial influcncia da nao do Ioncn quc sc ionan irrcconIccvcis. Nao foran aic Iojc cnconirados os anicassados silvcsircs dos ccrais 21 quc culiivanos. Ainda nao foi rcsolvida a qucsiao dc salcr qual o aninal quc dcu origcn aos nossos cacs aiuais, iao difcrcnics uns dc ouiros, ou s aiuais raas dc cavalos, ianlcn iao nuncrosos. Adcnais, conrccndc-sc dc logo quc nao icnos a inicnao dc ncgar aos aninais a faculdadc dc aiuar cn forna lanificada, dc un nodo rcncdiiado. Ao conirario, a aao lanificada cisic cn gcrnc ondc qucr quc o roiolasna a allunina viva cisia c rcaja, isio c, rcalizc dcicrninados novincnios, cnlora scjan os nais sinlcs, cn rcsosia a dcicrninados csinulos do cicrior. Essa rcaao sc roduz, nao diganos ja na cclula ncrvosa, nas inclusivc quando ainda nao Ia cclula dc ncnIuna csccic, O aio clo qual as lanias inscivoras sc aodcran dc sua rcsa aarccc ianlcn, aic ccrio onio, cono un aio lancjado, cnlora sc rcalizc dc un nodo ioialncnic inconscicnic. A ossililidadc dc rcalizar aios conscicnics c rcncdiiados dcscnvolvc-sc nos aninais cn corrcsondcncia con o dcscnvolvincnio do sisicna ncrvoso c adquirc ja nos nanfcros un nvcl lasianic clcvado. Duranic as caadas organizadas na Inglaicrra odc-sc olscrvar scnrc a infalililidadc con quc a raosa uiiliza scu crfciio conIccincnio do lugar ara oculiar-sc aos scus crscguidorcs, c cono conIccc c salc arovciiar nuiio lcn iodas as vaniagcns do icrrcno ara dcsisia-los. Enirc 22 nossos aninais doncsiicos, quc cIcgaran a un grau nais alio dc dcscnvolvincnio graas sua convivcncia con o Ioncn, odcn scr olscrvados diariancnic aios dc asiucia, cquiaravcis aos das crianas, ois do ncsno nodo quc o dcscnvolvincnio do cnlriao Iunano no vcnirc naicrno c una rclica alrcviada dc ioda a Iisioria do dcscnvolvincnio fsico scguido airavcs dc nilIcs dc anos clos nossos anicassados do rcino aninal, a ariir do csiado dc larva, assin ianlcn o dcscnvolvincnio csiriiual da criana rcrcscnia una rclica, ainda nais alrcviada, do dcscnvolvincnio iniclcciual dcsscs ncsnos anicassados, clo ncnos dos nais roinos. Mas ncn un so aio lanificado dc ncnIun aninal dc inrinir na naiurcza o sclo dc sua voniadc, So o Ioncn dc fazc-lo. Fcsunindo. so o quc odcn fazcr os aninais c uiilizar a naiurcza c nodifica-la clo ncro faio dc sua rcscna ncla. O Ioncn, ao conirario, nodifica a naiurcza c a olriga a scrvir-lIc, donina-a. E a csia, cn uliina analisc, a difcrcna csscncial cnirc o Ioncn c os dcnais aninais, difcrcna quc, nais una vcz, rcsulia do iralalIo(4}. Coniudo, nao nos dcicnos doninar clo cniusiasno cn facc dc nossas viiorias solrc a naiurcza. Aos cada una dcssas viiorias a naiurcza adoia sua vingana. vcrdadc quc as 23 rinciras conscqucncias dcssas viiorias sao as rcvisias or nos, nas cn scgundo c cn icrcciro lugar aarcccn conscqucncias nuiio divcrsas, ioialncnic inrcvisias c quc, con frcqucncia, anulan as rinciras. Os Ioncns quc na Mcsooiania, na Crccia, na sia Mcnor c ouiras rcgics dcvasiavan os losqucs ara olicr icrra dc culiivo ncn scqucr odian inaginar quc, clininando con os losqucs os ccniros dc acunulaao c rcscrva dc unidadc, csiavan asscniando as lascs da aiual aridcz dcssas icrras. Os iialianos dos Alcs, quc dcsiruran nas cncosias ncridionais os losqucs dc inIciros, conscrvados con ianio carinIo nas cncosias scicnirionais, nao iinIan idcia dc quc con isso dcsiruan as razcs da indusiria dc laiicnios cn sua rcgiao; c nuiio ncnos odian rcvcr quc, roccdcndo dcssc nodo, dciavan a naior aric do ano sccas as suas fonics dc nonianIa, con o quc lIcs crniiian, cIcgado o crodo das cIuvas, dcscjar con naior furia suas iorrcnics solrc a lancic. Os quc difundiran o culiivo da laiaia na Euroa nao salian quc con cssc iulcrculo farinacco difundian or sua vcz a cscrofulosc. Assin, a cada asso, os faios rccordan quc nosso donnio solrc a naiurcza nao sc arccc cn nada con o donnio dc un conquisiador solrc o ovo conquisiado, quc nao c o donnio dc algucn siiuado fora da naiurcza, nas quc nos, or nossa 24 carnc, nosso sanguc c nosso ccrclro, cricnccnos naiurcza, cnconirano-nos cn scu scio, c iodo o nosso donnio solrc cla consisic cn quc, difcrcnicncnic dos dcnais scrcs, sonos caazcs dc conIcccr suas lcis c alica-las dc nancira adcquada. Con cfciio, arcndcnos cada dia a conrccndcr nclIor a lcis da naiurcza c a conIcccr ianio os cfciios incdiaios cono as conscqucncias rcnoias dc nossa inironissao no curso naiural dc scu dcscnvolvincnio. Solrciudo dcois dos grandcs rogrcssos alcanados ncsic scculo clas cicncias naiurais, csianos cn condics dc rcvcr c, orianio, dc conirolar cada vcz nclIor as rcnoias conscqucncias naiurais dc nossos aios na roduao, clo ncnos dos nais corrcnics. E quanio nais isso scja una rcalidadc, nais os Ioncns scniirao c conrccndcrao sua unidadc con a naiurcza, c nais inconcclvcl scra cssa idcia alsurda c aniinaiural da aniicsc cnirc o csriio c a naicria, o Ioncn c a naiurcza, a alna c o coro, idcia quc conca a difundir-sc cla Euroa solrc a lasc da dccadcncia da aniiguidadc classica c quc adquirc scu naino dcscnvolvincnio no crisiianisno. Mas, sc foran ncccssarios nilIarcs dc anos ara quc o Ioncn arcndcssc, cn ccrio grau, a rcvcr as rcnoias conscqucncias naiurais no scniido da roduao, nuiio nais lIc cusiou 25 arcndcr a calcular as rcnoias conscqucncias sociais dcsscs ncsnos aios. Falanos acina da laiaia c dc scus cfciios quanio difusao da cscrofulosc. Mas quc inoriancia odc icr a cscrofulosc, conarada con os rcsuliados quc icvc a rcduao da alincniaao dos iralalIadorcs a laiaias urancnic solrc as condics dc vida das nassas do ovo dc ascs iniciros, con a fonc quc sc csicndcu cn 1847 cla Irlanda cn conscqucncia dc una docna rovocada or cssc iulcrculo c quc lcvou sculiura un nilIao dc irlandcscs quc sc alincniavan cclusivancnic, ou quasc cclusivancnic, dc laiaias c olrigou a quc cnigrasscn ara alcn-nar ouiros dois nilIcs? Quando os aralcs arcndcran a dcsiilar o alcool, ncn scqucr ocorrcu-lIcs cnsar quc Iavian criado una das arnas rinciais con quc iria scr cicrninada a oulaao indgcna do coniincnic ancricano, cniao ainda dcsconIccido. E quando nais iardc Colonlo dcscolriu a Ancrica nao salia quc ao ncsno icno dava nova vida cscravidao, Ia nuiio icno dcsaarccida na Euroa, c asscniado as lascs do irafico dos ncgros. Os Ioncns quc nos scculos XVII c XVIII Iavian iralalIado ara criar a naquina a vaor nao susciiavan dc quc csiavan criando un insiruncnio quc, nais do quc ncnIun ouiro, Iavcria dc sulvcricr as condics sociais cn iodo o nundo c quc, solrciudo na Euroa, ao conccnirar a riqucza 26 nas naos dc una ninoria c ao rivar dc ioda roricdadc a incnsa naioria da oulaao, Iavcria dc roorcionar rinciro o donnio social c oliico lurgucsia, c rovocar dcois a luia dc classc cnirc a lurgucsia c o rolciariado, luia quc so odc icrninar con a liquidaao da lurgucsia c a aloliao dc iodos os aniagonisnos dc classc. Mas ianlcn aqui, arovciiando una ccricncia anla, c s vczcs crucl, confroniando c analisando os naicriais roorcionados cla Iisioria, vanos arcndcndo ouco a ouco a conIcccr as conscqucncias sociais indircias c nais rcnoias dc nossos aios na roduao, o quc nos crniic csicndcr ianlcn a cssas conscqucncias o nosso donnio c o nosso conirolc. Coniudo, ara lcvar a icrno cssc conirolc c ncccssario algo nais do quc o sinlcs conIccincnio. ncccssaria una rcvoluao quc iransfornc or conlcio o nodo dc roduao cisicnic aic Iojc c, con clc, a ordcn social vigcnic. Todos os nodos dc roduao quc cisiiran aic o rcscnic so rocuravan o cfciio uiil do iralalIo cn sua forna nais dircia c incdiaia. Nao fazian o ncnor caso das conscqucncias rcnoias, quc so surgcn nais iardc c cujos cfciios sc nanifcsian unicancnic graas a un roccsso dc rcciiao c acunulaao gradual. A riniiiva 27 roricdadc conunal da icrra corrcsondia, or un lado, a un csiadio dc dcscnvolvincnio dos Ioncns no qual scu Iorizonic cra liniiado, cn gcral, s coisas nais incdiaias, c rcssuunIa, or ouiro lado, ccrio cccdcnic dc icrras livrcs, quc ofcrccia dcicrninada nargcn ara ncuiralizar os ossvcis rcsuliados advcrsos dcssa ccononia riniiiva. Ao csgoiar-sc o cccdcnic dc icrras livrcs, concou a dccadcncia da roricdadc conunal. Todas as fornas nais clcvadas dc roduao quc vicran dcois conduziran divisao da oulaao cn classcs difcrcnics c, orianio, no aniagonisno cnirc as classcs doninanics c as classcs orinidas. En conscqucncia, os inicrcsscs das classcs doninanics convcricran-sc no clcncnio roulsor da roduao, cnquanio csia nao sc liniiava a nanicr, lcn ou nal, a nscra cisicncia dos orinidos. Isso cnconira sua crcssao nais acalada no nodo dc roduao caiialisia, quc rcvalccc Iojc na Euroa ocidcnial. Os caiialisias individuais, quc doninan a roduao c a iroca, so odcn ocuar- sc da uiilidadc nais incdiaia dc scus aios. Mais ainda. ncsno cssa uiilidadc orquanio sc iraia da uiilidadc da ncrcadoria roduzida ou irocada assa inicirancnic ao scgundo lano, aarcccndo cono unico inccniivo o lucro oliido na vcnda.
28 A cicncia social da lurgucsia, a ccononia oliica classica, so sc ocua rcfcrcnicncnic daquclas conscqucncias sociais quc consiiiucn o oljciivo incdiaio dos aios rcalizados clos Ioncns na roduao c na iroca. Isso corrcsondc lcnancnic ao rcginc social cuja crcssao icorica c cssa cicncia. Porquanio os caiialisias isolados roduzcn ou irocan con o unico fin dc olicr lucros incdiaios, so odcn scr lcvados cn conia, rincirancnic, os rcsuliados nais roinos c nais incdiaios. Quando un indusirial ou un concrcianic vcndc a ncrcadoria roduzida ou conrada or clc c olicn o lucro Ialiiual, da-sc or saiisfciio c nao lIc inicrcssa dc nancira alguna o quc ossa ocorrcr dcois con cssa ncrcadoria c scu conrador. O ncsno sc vcrifica con as conscqucncias naiurais dcssas ncsnas acs. Quando, cn Cula, os laniadorcs csanIois qucinavan os losqucs nas cncosias das nonianIas ara olicr con a cinza un adulo quc so lIcs crniiia fcriilizar una gcraao dc cafcciros dc alio rcndincnio ouco lIcs inoriava quc as cIuvas iorrcnciais dos iroicos varrcsscn a canada vcgcial do solo, rivada da roicao das arvorcs, c nao dciasscn dcois dc si scnao rocIas dcsnudas! Con o aiual nodo dc roduao c no quc sc rcfcrc ianio s conscqucncias naiurais cono s conscqucncias sociais dos aios rcalizados clos Ioncns, o quc inicrcssa rioriiariancnic sao acnas os 29 rinciros rcsuliados, os nais alavcis. E logo aic sc nanifcsia csiranIcza clo faio dc as conscqucncias rcnoias das acs quc crscguian csscs fins scrcn nuiio difcrcnics c, na naioria dos casos, aic dianciralncnic oosias; dc a Iarnonia cnirc a ofcria c a rocura convcricr-sc cn scu anioda, cono nos dcnonsira o curso dc cada un dcsscs ciclos indusiriais dc dcz anos, c cono udcran convcnccr-sc disso os quc con o cracl"(5} vivcran na AlcnanIa un cqucno rcludio; dc a roricdadc rivada lascada no iralalIo rorio convcricr-sc ncccssariancnic, ao dcscnvolvcr-sc, na auscncia dc ossc dc ioda roricdadc clos iralalIadorcs, cnquanio ioda a riqucza sc conccnira nais c nais nas naos dos quc nao iralalIan; dc quc(6} Escriio or Engcls cn 1876. Pullicado cla rincira vcz cn junIo dc 1895 cn Ncuc Zct. Pullica-sc scgundo con a cdiao soviciica dc 1952, dc acordo con o nanuscriio, cn alcnao. Traduzido do csanIol. Esic ariigo visava scr a iniroduao dc un iralalIo naior, quc Engcls lancjava cIanar Dc dc Gundoncn dc KnccItscIut (Esloo do Plano Ccral}, quc Engcls nao icrninou. Ncn scqucr csia iniroduao, quc sc inicrronc no final. Dcvcria scr includa cn Ductcu du Nutuczu 30
Notas
(} Esic ariigo foi idcalizado inicialncnic cono iniroduao a un iralalIo nais cicnso dcnoninado Tcs onus unduncntus dc cscuuzuuo. Mas, visio quc o roosiio nao sc cunria, Engcls acalou or dar iniroduao o iiulo O uc do tuIuIo no occsso dc tunsonuuo do nucuco cn Ioncn. Engcls clica aqui o acl dccisivo do iralalIo, da roduao dc insiruncnios, na fornaao do iio fsico do Ioncn c a fornaao da socicdadc Iunana, nosirando quc, a ariir dc un anicassado arccido con o nacaco, cono rcsuliado dc un longo roccsso Iisiorico, dcscnvolvcu-sc un scr qualiiaiivancnic disiinio, o Ioncn. O nais rovavcl c quc o ariigo icnIa sido cscriio cn junIo dc 1876. |Noia da cdiao cn csanIol disonvcl no Marisis Inicrnci ArcIivc| (1} Por volia dc 1870, quando isso foi cscriio, o zoogcografo inglcs PIili Luilcy Sclaicr lanou a icoria dc quc un coniincnic (quc cIanou dc Lcnuria"} cisiira c quc sc csicndia da aiual Madagascar ndia c Sunaira c csic coniincnic sulncrgira no occano ndico. |N.E. a. 31 noia da iraduao cn inglcs disonvcl no Marisis Inicrnci ArcIivc| (2} Vcja-sc o livro dc C. Darwin TIc Dcsccni of Man and Sclcciion in Fclaiion io Sc (A origcn do Ioncn c a sclcao scual"}, ullicado cn Londrcs cn 1871. (3} Sir Willian TIonson, auioridadc dc rincira ordcn na naicria, calculou quc dcvc icr iranscorrido ouco nais dc ccn nilIcs dc anos dcsdc o noncnio cn quc a Tcrra sc csfriou o suficicnic ara quc ncla udcsscn vivcr as lanias c os aninais. |Noia dc Engcls| (4} anoiaao nargcn. Enolrccincnio" |N.E. cn csanIol| (5} Traia-sc da crisc cconnica nundial dc 1873. Na AlcnanIa, a crisc concou con una grandiosa lancarroia" cn naio dc 1873, rcludio da crisc quc durou aic fins dos anos 70. |N.E. cn csanIol| (6} Aqui sc inicrronc o nanuscriio. |N.E. cn csanIol| 32
Tcio. |Coniriluiao cnviada or c-nail or Nclson JaIr Carcia (njaIraiinci.con.lr} Vcrsao clcirnica disonvcl cn Iii.//www.jaIr.org| Esia FoclciEdiion c dc inicira rcsonsalilidadc c iniciaiiva dc cloolsTcoCon |Iii.//www.icoionio.org/clools| c Tcoionio Sincs |icoionioicoionio.org|. Foi rcarada a ariir dc vcrsao clcirnica cnviada or Nclson JaIr Carcia (Iii.//www.jaIr.org}. Todo conicudo original foi rcscrvado c, iodos os crcdiios idcniificados, ncncionados c cliciiados. Auiorizado o uso c rcroduao acnas ara fins cducacionais. Todos os dirciios dc vcrsao ara FoclciEdiiion rcnunciados. RocketEdItIon scicnlro dc 1999
1999 Fidcndo Casiigai Morcs
Verso para eBook eBooksBrasII.com
__________________ Scicnlro 1999
Vcrsao ara df c cDoolLilris Fcvcrciro 2005 33 Proilido iodo c qualqucr uso concrcial. Sc vocc agou or cssc livro VOCE FOI FOUDADO! Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS dircio na fonic. www.cloolslrasil.con