Você está na página 1de 5

Histria da Msica Brasileira: O Perodo Colonial

1. Introduo No ! "rande in#lu$ncia da %sica ind"ena na nossa& %as& 'ara contar a istria da %sica (rasileira& de)e*se #a+er al"uns co%ent!rios so(re ela. ,o(re o s-c. do desco(ri%ento& as in#or%a.es so de relatos de 'ortu"ueses e estran"eiros /ue )iera% 'ara c!: a %ais anti"a das re#er$ncias so(re a -'oca do desco(ri%ento - a carta a 0l 1e2 3o% Manuel& de Pero 4a+ de Ca%in a5 o 'ri%eiro docu%ento e% notao %usical relati)o 6 %sica dos ndios - u%a transcrio de 7ean de 8-r2 9/ue c e"ou e% 1::; ao Brasil 'or causa da <rana =nt!rtica>. 0 en/uanto 8-r2 ad%ira)a a %sica dos ndios& elo"iando a ar%onia da %sica deles e de co%o dana)a% e canta)a%& os ?esutas a considera)a dia(lica 9?! /ue esta %sica era se%'re aco%'an ada de danas& ritos e instru%entos de car!ter sel)a"e%>& e 'rocura)a% su(stitu*la ensinando a %sica euro'-ia 'ara os ndios. Os ?esutas& /ue atuara% na Ba ia& Perna%(uco& 0s'rito ,anto& 1io de 7aneiro& ,o4icente e ,o Paulo& #ora% os 'ri%eiros 'ro#essores de %sica euro'-ia no Brasil. Por-%& o ensino da %sica 'elos ?esutas no tin a a inteno de desen)ol)$*la& %as a #uno de a?udar na cate/ui+ao dos ndios. @a%(-% a)ia outras ordens reli"iosas /ue contri(ura% 'ara a introduo da %sica euro'-ia no Brasil. Inicial%ente& os centros %ais i%'ortantes de culti)o da %sica erudita 9co% caractersticas euro'-ias> #ora% a Ba ia e& lo"o de'ois& Perna%(uco 9Olinda>& as cidades %ais desen)ol)idas da -'oca. 3e'ois& no s-c. A4II& se"ue%*se Par!& ,o Paulo& Maran o& Paran! e 1io de 7aneiro& e& no s-c. A4III& a i%'ortantssi%a 0scola Mineira. O negro escravo e a msica 3e incio& sua 'artici'ao #oi i%'ortante de #or%a indireta& 'ois co% o uso de seu tra(al o& "arantia a 'ossi(ilidade de eB'anso econC%ica e& conse/Dente%ente& o desen)ol)i%ento cultural. 3e'ois& o ne"ro 'assou a 'artici'ar de #un.es %usicais eruditas ou se%i*eruditas 9de car!ter euro'eu>. O ter%o c ara%elle2ro a(ran"ia no s os tocadores de c ara%ela& %as ta%(-%& de outros instru%entos de so'ro& era% es'ecialidades dos ne"ros escra)os ou no. O uso do ne"ro co%o %sico era costu%e no 'erodo colonial& eles era% %uito (e% )estidos e de)e% ter 'ossudo u% re'ertrio de alto n)el& o /ue i%'lica no con eci%ento da teoria %usical. Por-% esta 'artici'ao te)e seus li%ites& co%o 'or eBe%'lo& as suas danas indecentes #ora% 'roi(idas& %as %uitos ne"ros ainda as 'ratica)a% co%o sua cultura. E%a coisa /ue os a?uda)a nisso era o "rande contin"ente de ne"ros entre a 'o'ulao. A msica militar Pouco se sa(e so(re as %sicas %ilitares do 'erodo colonial. ,a(e*se /ue esta(eleceu* se u%a (anda do eB-rcito 9co% clarins& c ara%elas e outros instru%entos (elicosos> e% Perna%(uco e% 1FG:.

H. = %sica na Ba ia I o centro de culti)o da %sica erudita %ais anti"o& %as ! 'ouca in#or%ao so(re a %sica do 'erodo colonial& 'ois no ! %uita 'es/uisa e% ci%a disso. 0% G de de+e%(ro de 1::1 so criados os car"os de C antre e dois Moos de Coro na ,- de ,al)ador& sendo 'reenc idos& res'ecti)a%ente& e% 1::J& 'or <rancisco de 4accas 9ca'elo da ,->& e e% 1::H. Kuando <rancisco de 4accas %orre& ele - su(stitudo 'or 7oo 8o'es e% 1::G& /ue de'ois se de%ite& dando lu"ar& e% 1:FL& a 1u2 Pi%enta. 0% 1::M - criada a #uno de Mestre de Ca'ela da ,- da Cidade de ,al)ador das Partes do Brasil 9'or Carta 1-"ia>& 'reenc ida 'or Bartolo%eu Pires. =inda neste ano& o rei 'ede %ais dois Moos de Coro e - criado o car"o de Or"anista da ,-& ocu'ado 'elo Padre Pedro da <onseca. O re'ertrio da ,- consistia*se de %sica 1enascentista e Cantoc o. 0& al-% da %sica 'ara #ins reli"iosos& ta%(-% a)ia a %sica %ilitar e a %sica e% #esti)idades '(licas. H! at- relatos de re'resenta.es de 'eras ?! e% 1;FL. Na Ba ia encontra*se a %ais anti"a o(ra %usical erudita con ecida na Histria da %sica do Brasil& u% 1ecitati)o e Nria& de 1;:M: %sica 'ertencente& estilistica%ente& ao 'erodo 1ococ*Cl!ssico 9a'esar de certos traos (arrocos>& sendo& %usical%ente& (astante 'o(re e% todos os sentidos. J. = %sica e% Perna%(uco = )ida %usical e% Perna%(uco co%ea no s-c. A4I 9?!& e% 1:FG& ! a 'resena de u% Mestre de Ca'ela na Matri+ de Olinda>. Incio Ribeiro Nia Nascido e% 1eci#e& e% : de outu(ro de 1FOO& e #alecido nesta %es%a cidade& e% 1;;J& In!cio 1i(eiro Nia estudo e% 1eci#e e Olinda& ordenando*se 'adre. 8oureto Couto di+ /ue ele #oi eBcelente %sico& tan"edor de todo "$nero de instru%ento& al-% de ser 'oeta. =l"u%as #ontes relata% /ue ele ten a sido o %ais a#a%ado co%'ositor& 'or-% nada restou de sua o(ra. Lus lvares Pinto Nasceu 91;1M> e %orreu 91;OM> e% 1eci#e& sendo descendente de 'ais %ulatos. 0studou u%anidades e %sica e% Portu"al& dedicando*se %ais 6 %sica& c e"ando a estudar e% 8is(oa co% o con ecido contra'ontista Henri/ues da ,il)a 0ste)es Ne"ro. 0% 1eci#e ele atuou co%o Mestre de Ca'ela e 'ro#essor de %sica& e #oi ca'ito do 1e"i%ento de Milcias e% 1;FF. @a%(-% #oi 'oeta. =utor de = =rte de ,ol#e?ar& 'ouco de sua o(ra c e"ou at- ns: con ece*se u% ,al)e 1e"ina 9'ara J )o+es %istas& H )iolinos e (aiBo> e u% @e 3eu% 8auda%os 9'ara G )o+es %istas e (aiBo contnuo>& tida esta co%o a %ais i%'ortante. No @e 3eu% 8auda%os& o co%'ositor %ostra a(ilidade no trata%ento da #or%a %usical& sendo /ue o trata%ento ar%Cnico %ais rico encontra*se nas se"undas 'artes de seus )ersculos corais& e isto - #or%a& de acordo co% 7ai%e 3ini+. Nesta

o(ra ta%(-% se encontra a #u"a %ais anti"a& escrita 'or co%'ositor (rasileiro& /ue se con ece. Joaquim Bernar o !en on"a Ribeiro Pinto Nasceu na 4ila do =racati 9Cear!> na se"unda %etade do s-c. A4III e %orreu e% 1OJG e% 1eci#e. @ornou*se %sico e% 1eci#e. ='s entrar na Ir%andade de ,anta Ceclia do 1eci#e& eBerceu intensa ati)idade co%o Mestre de Ca'ela& or"anista& co%'ositor e 'ro#essor 'ri%!rio. <oi at- e%'res!rio da Casa de P'era& de 1OHH a 1OH; Q /uando ocorreu o 'ri%eiro es'et!culo "ratuito. Ho?e no ! nen u%a o(ra /ue se 'ossa a#ir%ar ser de sua autoria. H! ainda outros co%'ositores e% Perna%(uco durante o 'erodo colonial& 'or-% nada restou das o(ras deles. G. = %sica no Par! = istria da %sica do Par! inicia*se ?! no s-c. A4II 9-'oca da con/uista e 'o)oa%ento do Par!>& con ecendo*se /ue neste s-culo a)ia o ensino da %sica 'elos ?esutas& sendo elo"iadas as a(ilidades no canto e na Bilo"ra#ia 9da notao %usical> de seu 'o)o. ='s instalar*se o (is'ado no s-c. A4III& o (is'o 3. <rei Bartolo%eu do Pilar& /ue c e"ou e% 1;HG& cria u% consider!)el cor'o artstico 'ara a ,-& #or%ado 'or 1F ca'eles& sendo /ue u% deles era su(c antre5 M ca'eles %sicos& e% /ue u% era Mestre de Ca'ela5 O %oos de coro e u% or"anista. Os 'rinci'ais %sicos deste s-culo #ora os ir%os 8oureno e =ntCnio Nl)ares 1oBo de Pot#liB: 8oureno #oi C antre da Catedral& or"anista& e ensina)a e treina)a %eninos co% a'tid.es %usicais e% sua 'r'ria escola de %sica 9criada e% 1;J:> 'ara co%'or o coro da Catedral5 en/uanto /ue seu ir%o& =ntCnio& o sucedeu e% seus car"os. No (is'ado de rei Caetano Brando& o coro da ,- alcana o seu a'o"eu& a's acrescentar u%a disci'lina de %sica )ocal e u%a de canto "re"oriano no ,e%in!rio& e sur"e dois "randes or"anistas: 7oo de =l%eida 8oureiro e 7oo Batista de Ris. 3e'ois de Brando& o n)el da %sica do Par! decai& e& s de'ois da Ca(ana"e%& )olta a crescer si"ni#icati)a%ente a %sica do Par!. O teatro no Par! eBiste desde o s-c. A4II& #uncionando u%a Casa de P'era& e% Bel-%& e% 1;FJ. :. = %sica e% outros 0stados 0Biste% Mestres de Ca'ela ?! no s-c. A4II nos 0stados do Maran o e no Paran!. 3e resto 'ouco se sa(e so(re os outros 0stados& 'ois no ! %uita 'es/uisa so(re a %sica deles.

F. = %sica e% ,o Paulo ='s #undar*se e% 1F11& inicia*se a 'ri%eira #ase da )ida %usical de ,o Paulo: 'rec!ria e %odesta e% todos os sentidos. 3e'ois& co% o s-c. A4III& co%ea a se"unda #ase& e% /ue a %sica "an a es'ao nas di)ersas ir%andades /ue sur"e% da %atri+& sendo utili+ada e% suas ati)idades anuais& o /ue "asta din eiro e& assi%& #a)orece o desen)ol)i%ento da %sica e& conse/uente%ente& dos %sicos& /ue so cl-ri"os e% sua "rande %aioria 9'ois os lei"os se )oltara% 'ara as %inas /ue co%eara% a ser intensa%ente eB'loradas>. 0sta #ase ter%ina e% 1;G:& co% a criao do (is'ado. Na terceira #ase& ! 'rocura 'or u%a or"ani+ao da ati)idade %usical na no)a ,'or 'arte do (is'o& criando os car"os de or"anista e %estre de coro& al-% de e#eti)ar e 'ro#issionali+ar o car"o de Mestre de Ca'ela& /ue 'assou a ser ocu'ado& 're#erencial%ente& 'or u% lei"o. 0sta #ase ter%ina e% 1;;G& ?unto do a(andono da si%'les ar%oni+ao do canto "re"oriano a /uatro )o+es. 7! na /uarta #ase& =ndr- da ,il)a Ro%es torna*se o Mestre de Ca'ela& trans#or%ando os 'adr.es de or"ani+ao e co%'osio %usical reli"iosa na no)a ,-& e& assi%& atin"indo o au"e 9at- a Inde'end$ncia> da )ida %usical de ,o Paulo. Na realidade& =ndr- da ,il)a Ro%es no 'ode ser )isto co%o re'resentante da %sica de ,o Paulo de seu 'erodo& 'ois - u%a eBceo de /ualidade. An r# a $ilva %omes Nascido e% 8is(oa& e% 1;:H& #il o de <rancisco da ,il)a Ro%es e I"n!cia 1osa& c e"a ao Brasil& e e% ,o Paulo& e% 1;;G& tra(al ando nesta %es%a cidade at1OHJ. E%a de suas %ais i%'ortantes co%'osi.es - u%a Missa a O )o+es& #or%ada 'or u% S2rie e u% Rlria& /ue i%'ressiona 'elo constante interesse /ue 'ro)oca& al-% de seu "rande do%nio e% escre)er 'ara H coros %istos. 0sta o(ra 'ossui as'ectos do Barroco e do 1ococ. ;. = 0scola Mineira Minas Rerais te% u% eBtraordin!rio desen)ol)i%ento %usical no s-c. A4III. Isso ocorre 'ois& al-% das ti%as condi.es econC%icas& de)ido ao surto da %inerao do ouro e de dia%antes& a)ia& entre os 'o)oadores da re"io& u%a adorao 'ela %sica& tanto 'elo isola%ento e nostal"ia& /uanto 'ela tradio %usical 'ortu"uesa 9e% /ue inclui*se os 'ortu"ueses as'irantes 'or u%a )ida no)a na =%-rica>. = ca'itania de Minas Rerais #oi intensa%ente 'o)oada 'or 'aulistas& (aianos& reinos e outros& a's a desco(erta das ?a+idas de ouro na re"io e% #ins do s-c. A4II. = #or%a co%o se #or%ou a 'o'ulao #oi %uito i%'ortante 'ara o desen)ol)i%ento de no)as rela.es sociais e econC%icas& e& conse/uente%ente& de u% desen)ol)i%ento cultural di#erente dos outros lu"ares. =ssi%& co% a i%'ortante 'artici'ao dos #orasteiros 9e%(oa(as>& todos os /ue no era% 'aulistas Q "eral%ente %ineradores e co%erciantes*& Minas nascera de u%a econo%ia citadina e %ercantilista& e os e%(oa(as #or%ara% u%a classe %-dia citadina /ue 're)alecia na cultura e 'oltica de toda a Pro)ncia. =os 'oucos& co% a cidade e a di)iso 'ro"ressi)a do tra(al o& sur"e% no)as 'ro#iss.es. Co% tudo isso e 'or causa disso& se"ue*se: e% 1;HL o des%e%(ra%ento da Ca'itania de Minas e ,o Paulo5 no ano se"uinte instala*se o 'ri%eiro "o)erno das Minas Rerais& e%

4ila 1ica5 e e% 1;HO so desco(ertas ?a+idas de dia%ante nu%a re"io %ais a#astada& #undando*se a o =rraial do @e?uco 93ia%antina> Q /ue torna*se& %ais tarde& u% i%'ortante centro de cultura %usical. =ssi%& co% todo esse desen)ol)i%ento social& econC%ico e cultural& a(riu*se es'ao 'ara a %sica e 'ara os %sicos. 0 - a /ue sur"e% os %ulatos& sendo tantos& /ue u% relato do dese%(ar"ador 7os- 7oo @eiBeira Coel o a 0l 1e2& di+ /ue os %sicos das Minas Rerais so to nu%erosos /ue eBcede% a /uantidade /ue te% no 1eino& e estes "eral%ente so %ulatos. =ssi%& a ori"e% da %sica das Rerais so os %sicos da Ba ia e de Perna%(uco. Os 'adres at- 'artici'ara% no incio& %as& co% a 'ro#issionali+ao& ?! no era% %ais si"ni#icati)os5 e os escra)os& a'esar de al"uns sere% %sicos& no tin a% co%o desen)ol)er a %sica& 'ois& %es%o /uando era treinado& no saa% da sua condio de escra)o. O desen)ol)i%ento dos %sicos e da %sica se deu& inicial%ente& co% o uso desta e% #un.es reli"iosas e 'ara #esti)idades& al-% da i%'ortante #uno de seu ensino& criando Conser)atrios& co%o os da 0uro'a. =ssi%& co% o ensino s-rio da %sica& ela #oi crescendo ra'ida%ente e co% /ualidade. 3esco(riu*se /ue ta%(-% ocorreu neste 'erodo& a eBecuo de 'eras& eBistindo ?!& antes de 1;:L& u%a Casa de P'era 9@eatro Munici'al de Ouro Preto>. ="ora& o /ue 'ouco se sa(e - do estilo e da est-tica de cada co%'ositor. Mas& das o(ras con ecidas& 'ode*se a#ir%ar /ue 'ertence% estilistica%ente& 'rinci'al%ente& ao 1ococ* Cl!ssico. =ssi%& conclui*se /ue os co%'ositores %ineiros (usca)a% ou)ir e estudar a %sica euro'-ia e& criando a sua %sica no %es%o estilo da euro'-ia& no coloca)a% as'ectos da cultura do Brasil. =credita*se /ue o %oti)o 'ra isto& se?a o dese?o de ascenso do %ulato e o ol ar de an"stia 'ara as 'roi(i.es e di#iculdades 'or /ue 'assou& no incenti)ando ele a o'or*se co% sua )erdadeira %sica 6 classe do%inante. Mas no - 'or isso /ue se de)a re?eitar a %sica da escola %ineira& %as (uscar as o(ras 'elo seu )alor est-tico intrnseco. Alguns compositores da escola mineira 7os- 7oa/ui% 0%-rico 8o(o de Mes/uita 91;GF Q 1OL:> suas o(ras so: %issa& ladain as& ant#onas& credos& etc. O estilo de co%'osio nessas o(ras - (asica%ente o%o#Cnico. <rancisco Ro%es da 1oc a 9T * 1OLO> de sua o(ra no se te% %uitos re"istros. Marcos Coel o Neto 91;GL * 1OLF> #oi co%'ositor& re"ente e tro%'ista. 3e sua o(ra te%os u% ino 6 )ir"e%& Maria Mater Rratiae. I"n!cio Parreira Ne)es 91;JF * 1;ML> #oi co%'ositor& re"ente e cantor. 3e sua o(ra restara% u% credo& u% (aiBo instru%ental e so'rano de u% oratrio ao %enino 3eus 'ara a noite de natal. $&o Jo&o el'Rei Outro i%'ortante centro de %sica erudita no s-c. A4III: 'ossui duas or/uestras #undadas no s-c. A4III /ue esto e% ati)idade at- o?e 9Or/uestra 1i(eiro Bastos e Or/uestra 8ira ,an?oanense>5 ! ta%(-% nesta cidade& "rande acer)o de 'artituras de co%'ositores do 'erodo colonial5 e sa(e*se /ue& ?! no s-c. A4III& #ora% encenadas 'eras co%'letas na cidade.

Você também pode gostar