PS-GUERRA (palestra) Por: Nelson Screnc Transcrto por Art!r "retas
Apresenta#$o:
No dia 24/10/00, no auditrio Braslio Itiber da Secretaria Municipal de Cultura de Curitiba, o professor e artista plstico Nelson Screnci !S"# proferiu a palestra intitulada Gr!po CoBrA% a Arte E!rop&a 'o P(s-G!erra, $entil%ente cedida para transcri&'o e e(entual publica&'o na re(ista eletr)nica A "onte* +a palestra toda , -ue fe. parte do pro$ra%a da /0posi&'o do 1rupo Cobra e% Curitiba, na Casa 2ndrade Muric3 , opta%os por apresentar so%ente a parte e0positi(a, -ue durou cerca de u%a 4ora* 1ostara%os, antes de -ual-uer coisa, de anotar a $rande e si%ptica elo-5ncia de Nelson, al6% de destacar sua rela&'o absoluta%ente 4ori.ontal co% o p7blico8 %6ritos estes -ue, natural e in9usta%ente, n'o se percebe% na se%pre li%itada transcri&'o de u% discurso infor%al%ente falado, carre$ado de $estos, infle0:es e e0press:es faciais -ue, %uitas (e.es, fala% por si s* ; prprio palestrante nos ad(ertiu , aps o t6r%ino de sua e0posi&'o oral , -ue seria necessrio e(itar, na 4ora da escrita, certas redund<ncias e repeti&:es recorrentes durante a palestra8 -ue seria %es%o preciso =en0u$ar> o te0to, clare?lo* / foi o -ue procura%os fa.er* 2 transcri&'o se apresentou co%o u%a tarefa delicada, %eticulosa, e %es%o assi% constante%ente e0posta a poss(eis fal4as, apesar da in(ari(el procura e% %anter?se o %ais fiel poss(el ao seu conte7do ori$inal* /(identes proble%as de ora&'o, de sinta0e, de concord<ncia, de pensa%entos n'o co%pletados ou e0cessi(a%ente repetidos, t'o abundantes na nossa prosaica e espont<nea fala cotidiana, fora% retificados, se%pre e% fa(or da clare.a de leitura* 2inda e% te%po@ $ostaria de a$radecer, e% no%e dA2 Bonte e de seus leitores, ao $entil palestrante Nelson Screnci8 a /nnio Mar-ues, diretor da Casa 2ndrade Muric38 a "4ilip Morris do Brasil, patrocinadora da palestra8 e a Cosane Da%insEi, inter%ediria indispens(el entre 2 Bonte e Screnci* Fa%os G palestra*
Art!r "retas) E'tor '*A "onte
Nelson Screnci com a palavra: +!to o,r-a'o por .oc/s tere0 .n'o% por .oc/s estare0 a1!) E! preten'o '.'r esta palestra e0 '!as partes) Na pr0era parte .o! 2alar so,re o Gr!po CoBrA% .o! 2a3er !0 apan4a'o s!per o,5et.o 'o Gr!po% contar al-!0as c!ros'a'es 'ele e% prncpal0ente% .o! tra,al4ar co0 '&as 6 n$o co0 'atas% no0es 'e pntores% etc 67 .o! contar 1!as s$o as '&as prncpas 1!e per0ea.a0 a at.'a'e 'o -r!po) E! .o! 0e apresentar rap'a0ente para .oc/s: 89 0as 'e .nte anos 1!e tra,al4o co0 arte) E! so! !0 arte- e'!ca'or 6 n$o separo o artsta 'o e'!ca'or 6% e co0ece 0!to ce'o% tanto co0o pro2essor 1!anto co0o artsta pl9stco7 e! se0pre 0ant.e estas '!as at.'a'es) No 2nal 'esta palestra so,re o Gr!po CoBrA ('epos 1!e .oc/s 23ere0 per-!ntas) e! preten'o 0ostrar al-!ns sl'es 1!e 0ostra0 o 0e! tra,al4o% para 1!e0 t.er c!ros'a'e e 1!ser sa,er !0 res!0o 'a 0n4a o,ra% prncpal0ente so,re o 1!e est9 na +ostra 'o Re'esco,r0ento) :!e0 este.e l9% .!) Para 1!e0 an'a n$o te.e a oport!n'a'e% a +ostra contn!a no Ro 'e ;anero) Ent$o% e! tro!<e e 1!ero 0ostrar al-!0as 0a-ens% ncl!n'o cosas 'esse ano% 0as 1!e .$o 2car para o 2nal 'a palestra) Para 2alar so,re o Gr!po CoBrA% e! -ostara 'e ser enten''o tanto por !0 le-o co0o por !0 especalsta) A 0anera co0o e! .o! colocar a 4st(ra 'o CoBrA n$o escol4e especta'or) Isso 2a3 parte 'a 0n4a nten#$o co0o artsta 'es'e 1!e e! co0ece a 0n4a carrera: & para to'os) Ent$o .oc/s 21!e0 a .onta'e para 2a3er per-!ntas) Da1! a po!co .oc/s .$o 0e con4ecer !0 po!co% e se .oc/s 1!sere0 0e nterro0per n!0 0o0ento o! o!tro & s( le.antar o ,ra#o e 2alar) E! c4e-!e a1! 4o5e = tar'e) An'a n$o tn4a .sto a e<pos#$o 0onta'a e0 C!rt,a 6 e! assst essa 0onta-e0 'a e<pos#$o 'o Gr!po CoBrA e0 S$o Pa!lo) Al9s% est$o% as '!as 0onta-ens% 0!to parec'as% co0 o 0es0o n>0ero 'e o,ras) Depos% e! est.e na sala 'a 0ontora e ac4e !0a cosa 0!to c!rosa 6 a-ora = tar'e: tra,al4os 2etos por cran#as 1!e .ra0 a e<pos#$o 6 e! n$o se e0 1!e crc!nst?ncas 2ora0 2etos estes tra,al4os @ A@B) Ol4a% esse e! esto! .en'o pela pr0era .e3 a-ora A0ostra !0 'os tra,al4os real3a'os por cran#as so, orenta#$o 'a 0ontora 'a casa An'ra'e +!rcCB% e! s( tn4a .sto as telas 1!e esta.a0 coloca'as no c4$o) E! n$o 1!ero 1!e esta palestra se torne al-o en2a'on4o para .oc/s% ent$o e! .o! co0e#ar pelo 0el4or% 2alan'o 'e cran#as) CoBrA & sto a1! Aaponta para a pnt!ra n2antlB) O 1!e eles 1!era0 era esta espontane'a'e 6 1!e to'os n(s te0os at& !0a certa 'a'e% e 'epos per'e0os) U0a 'as nten#Des 'o CoBrA & sso) :!an'o .oc/s ol4are0 1!al1!er tra,al4o 'o CoBrA% a pr0era cosa 1!e 'e.e0 pensar & nessa l,er'a'e e espontane'a'e 'a cran#a) Na 0n4a 'a'e 6 e 4o5e e! esto! co0 1!arenta e cnco anos 6 e! antes 'e 2a3er !0 tra,al4o% 2a#o !0 0onte 'e est!'os% plane5o 0!to% & !0a lo!c!ra) E 1!an'o .e5o !0a cran#a tra,al4ar% & o oposto: .oc/ '9 al-!0as tntas para !0a cran#a 'e 1!atro o! cnco anos e o tra,al4o sa na 4oraE Foc/ pe'e !0a cosa e ela 2a3 na 4ora% ela ,ota a tnta 'reto% e0 cores p!ras% pr09ras) E o 0as 0portante & co0o ela .a 5!ntan'o% assocan'o% co0pon'o) Ol4e0 o caso 'esse 'esen4o: 49 !0a 2-!ra central e o!tra e0 .olta) Esse '9lo-o e<stente entre 2-!ra e 2!n'o% cores pr09ras e co0ple0entares% e ass0 por 'ante))) ol4a 1!e le-al sso a1!E Aaponta para partes 'o tra,al4oB) Fe5a0 o tra,al4o 'e te<t!ra 1!e est9 sen'o 2eto a1!) Foc/s est$o .en'o !0 .er0el4o contorna'o: sso n$o era !0a preoc!pa#$o 1!e o CoBrA n.ento!% n$o) E! .o! 0ostrar al-!ns sl'es 'a1! a po!co% e .oc/s .$o .er !0 'os 0aores artstas 'esse s&c!lo 6 e! o cons'ero !0 'os 0aores artstas% entre !ns tr/s% 1!atro: Pa!l Glee% 1!e to'os con4ece0) O tra,al4o 'ele & to'o 2!n'a0enta'o na apro<0a#$o 1!e ele tn4a co0 as cran#as% real3a'a atra.&s 'o >nco 2l4o 'ele 6 1!e% al9s% 0oro! no Brasl% e0 Petr(pols% po!ca -ente sa,e) N$o se se est9 ..o) 89 po!co te0po atr9s e! o . n!0a entre.sta) @A@B Ao 2nal 'a palestra% 1!an'o o palestrante a,re para per-!ntas% a pro2essora 'essas cran#as 6 1!e esta.a na plat&a 6 se 0an2esta e e<plca 1!e se!s al!nos s$o 'e2centes a!'t.os) Screnc apro.eta para co0entar 1!e% conc'ente0ente% os artstas 'o Gr!po CoBrA n!tra0 nteresses pro2!n'os pelas o,ras pro'!3'as por 'e2centes) O Glee se0pre 2o !0 artsta te(rco: t!'o o 1!e ensna.a% escre.a) E 2o ele 1!e0 real0ente le.o! a s&ro o 'esen4o 'a cran#a7 e o CoBrA% por e<tens$o% 2o !0 -r!po to'o n2l!enca'o 'reta0ente por ele) E0 @HIJ% 1!an'o & 2!n'a'o o Gr!po CoBrA% ao 2nal 'a G!erra% Glee tn4a aca,a'o 'e 0orrer) Ele era !0 artsta 1!e n!nca te.e 0!tos rec!rsos% n!nca 2o rco co0o Pcasso) A 0!l4er% 'atl(-ra2a% tra,al4a.a na Ale0an4a% e ele 'e! a!la '!rante 'e3 anos na escola Ba!4a!s K AKB) Glee tra,al4a.a 'a se-!nte 2or0a (e! est.e l9% on'e era a s!a casa): ele 2ca.a o,ser.an'o o se! 2l4o 'esen4an'o na 0esa 'a co3n4a: 0!to s0plesE A 0aor parte 'os tra,al4os 'o Glee 2o 2eta 5!nto co0 o 2l4o pe1!eno) E ele o,ser.a.a a capac'a'e 1!e a cran#a te0 'e 2a3er co0pos#Des) A pala.ra co%posi&'o .e0 'a 'a'e 0&'a e s-n2ca 9ustapor% colocar cosas la'o a la'o% or-an3ar as 0a-ens no espa#o) E! esto! colocan'o 0!to sso% so,re o tra,al4o 'as cran#as% por 1!e !0a 'as nten#Des 'o Gr!po CoBrA era tentar rec!perar essa c4a0a'a espontane'a'e) Pcasso ta0,&0 tn4a essa nten#$o) 89 0as !0a 'a1!elas 2a0osas 2rases 'ele e0 1!e '3a 1!e aos 'o3e anos 59 pnta.a co0o Ra2ael% 0as 1!e passara a .'a ntera para apren'er a pntar co0o !0a cran#a) Isso & !0a 'as prncpas caracterLstcas 1!e .oc/s .$o .er no artsta 0as con4ec'o 'o -r!po: Appel M AMB) A1!% na e<pos#$o% te0 !0a o,ra ,elLss0a 'ele e0 1!e '9 para 'ent2car clara0ente o tra#o n2antl) U0a o!tra caracterLstca 'o Gr!po CoBrA 6 1!e se po'e l-ar co0 os tra,al4os 'as cran#as 6 & a l-a#$o co0 as o,ras% 2etas nas ca.ernas% 'o 4o0e0 pr0t.o (o! o 1!e eles 0a-na.a0 1!e 'e.a ter s'o esse tra,al4o)) Foc/s sa,e0 1!e as or-ens 'as pnt!ras r!pestres s$o apenas s!pos#Des% n$o &N N$o 4a.a escrta ne0 e0 Oasca!< ne0 e0 Alta0ra) Isso acontece! a 'e3essete 0l 'e anos atr9s% pelas pro.9.es 'ata#Des% e n$o se sa,e ,e0 o o,5et.o 'a1!lo7 0as era e<press.o) O 0o.0ento CoBrA (e sso 0!to 'e .oc/s 59 'e.e0 sa,er% por 1!e est9 nos cat9lo-os) 2o 2!n'a'o e0 @HIJ 6 e en1!anto -r!po% ele '!ro! s( 'e @HIJ a @HP@) A pr0era e<pos#$o acontece! na Dna0arca) Constant 6 1!e era o 0as te(rco 'eles 6 2o 1!e0 escre.e! o +an2esto 'o -r!po% on'e ele anoto! esse nteresse 1!e eles tn4a0 pelos tra,al4os 'as cran#as) KAKB De @HK@ a @HM@) MAMB Garel Appel (@HK@% A0ster'$) Foc/s sa,e0 ta0,&0 1!e a pala.ra CoBr2 & a !n$o 'as ncas 'e tr/s c'a'es 'o norte 'a E!ropa: Copen4a-en% Br!<elas e A0ster'$% 'e on'e proce'era0 os prncpas artstas 'o -r!po (0as tar'e o -r!po co0porto! pessoas 'e .9ros o!tros paLses)) E<ste !0a ra3$o 6 n$o necessara0ente polLtca 6 para o CoBrA poss!r se! 'eter0na'o estlo: eles 1!era0 1!e os paLses 'o norte 'a E!ropa se at!al3asse0 e0 ter0os 'e arte) Gostara 'e 2alar al-!0as cosas% antes 'e 'sc!tr se al-o & QpolLtcoR o! n$o) A -ente% 4o5e e0 'a% ./ !0a o,ra 'e arte nos %useus% o! ol4a repro'!#Des e% li(ros) A -ente n!nca .a sa,er para 1!e e<ata0ente 2o 2eta !0a o,ra o! co0o ela 2o .sta na &poca e0 1!e 2o 2eta) E sso & !0a 'as '&as 1!e e! 1!era 'e<ar para .oc/s) Por e<e0plo: .oc/s o!.e0 !0 0onte 'e ,o,a-ens a respeto 'a +ona Osa% n$o &N Folta e 0ea aparece na tele.s$o 1!e ela era sto o! a1!lo% 1!e !sa.a a1!ele o!tro))) T!'o ,o,a-e0E A >nca cosa 1!e se sa,e so,re a +ona Osa & 1!e ela era a 0!l4er 'e !0 no,re% e 1!e o retrato 2o !0a enco0en'a (pos n$o 4a.a 2oto-ra2a)) E<sta !0 rec,o% !0 rec,o 'o 0ar'o 'ela% e s(: & a >nca pro.a 'e 1!e 2o Oeonar'o 1!e 2e3) O resto & 2olclore) Isso 2a3 1!n4entos anos% corre !0 0to 'ana'o% Nn-!&0 sa,e e<ata0ente por 1!e o 1!a'ro & t$o 2a0oso) E 1!al o o,5et.o 'essa o,raN E0 1!e st!a#$o 2o 2etaN Nn-!&0 sa,e7 0as cra-se !0 0onte 'e ,o,a-ens e0 torno 'sso) E 1!an'o se 2a3 !0a e<pos#$o% o! 1!an'o se e<pDe !0a 'eter0na'a o,ra n!0 0!se!% 59 coloca0-na n!0 pe'estal% co0o se 2osse al-!0a cosa consa-ra'a) E n$o 2o essa e<ata0ente a st!a#$o e0 1!e estas o,ras 2ora0 2etas) +!tos 'esses artstas esta.a0% na .er'a'e% rea-n'o) Os 4olan'eses 'o CoBrA% por e<e0plo 6 co0o o Appel% o Cornelle% o Constant 6 esta.a0 rea-n'o contra !0a ten'/nca 1!e esta.a e0 .o-a na 8olan'a: +on'ran) De !0 la'o% !0 tra,al4o s!per e0oconal co0o o 'o CoBrA% e 'o o!tro% !0 tra,al4o 1!e p!<a pela raconal'a'e) De St5l e +on'ran 'o0na.a0) O!tra cosa: a ,o0,a atS0ca 6 1!e 0arco! o s&c!lo TT 6 4a.a s'o lan#a'a e0 @HIP% 49 apenas tr/s anos% portanto) A E!ropa esta.a to'a 'estr!L'a e eles an'a esta.a0 enterran'o se!s 0ortos: & essa a &poca 'o CoBrA) Eles .ra0 no 1!e o 2ascs0o 4a.a 'a'o) +!tos 0e0,ros 'o Gr!po CoBrA (co0o ;aco,sen% por e<e0plo% 1!e & !0 'os pr0eros) 2ora0 'o Part'o Co0!nsta 'a Dna0arca7 partcpara0 0es0o) E% '!rante a oc!pa#$o na3sta na Dna0arca% eles tra,al4ara0 at.a0ente na resst/nca) Era0 to'os 'e es1!er'a% e esta.a0 nat!ral0ente contra o n'.'!als0o 'e 'reta 1!e 49 po!co 'era no na3s0o) Oo-o se 5!ntara0 to'os% 2ora0 se co0!ncan'o e tentara0 2a3er !0 tra,al4o s!per espont?neo% ne-an'o o 1!e eles c4a0a.a0 'e Qc!lt!ra e!rop&aR) No +an2esto 'e Constant eles a2r0a0 1!e a Qsoce'a'e ,!r-!esa 'eca'enteR e!rop&a esta.a aca,an'o) E eles ac4a.a0 1!e n'o para o pr0t.o% para a cran#a% n'o para !0a cosa 0as rraconal% eles sera0 os artstas 'e !0a no.a era) Co0o 0o.0ento estlLstco% o Gr!po CoBrA te0 !0 parentesco co0 a 2ction "aintin$ 6 a pnt!ra 'e a#$o 6 1!e esta.a sen'o 2eta nos Esta'os Un'os por ;acUson PollocU) No 2!n'o% o 0o.0ento CoBrA & e<pressonsta) E o 1!e & o e<pressons0oN E! posso contar rap'a0ente para .oc/s) A 8st(ra 'a Arte se0pre 2o '.''a ass0 (e prncpal0ente no s&c!lo TIT sso se polar3o!): os 1!e poss!e0 !0 tra,al4o e0 1!e pre'o0na a e0o#$o e os 1!e tra,al4a0 0as para o la'o 'a ra3$o) (Isso & !0a st!a#$o ''9tca: & l(-co 1!e ne0 o artsta e ne0 nn-!&0 & '.'o e0 ra3$o e e0o#$o) +as na 4ora 'e se e<pressar% nor0al0ente pre'o0na o! !0 la'o o! o!tro)) Essa st!a#$o .e0 'es'e o Renasc0ento) Se .oc/ pe-a Fene3a% encontra -ran'es colorstas co0o Tcano e Tntoretto7 e se pe-a os pntores 'e "loren#a 6 e 'e Ro0a 6 co0o +c4elan-elo% Da Fnc e Ra2ael% encontra os 1!e .$o pelo 'esen4o precso e correto) :!e0 59 2o para Fene3a 59 .!% n!0 'a 'e sol% a cor 'a 9-!a% o ,rl4o 'a 9-!a% os re2le<os: s( po'a 'ar e0 0!ta cor) Nascera0 -ran'es colorstas e0 Fene3a e Gor-one & !0 'os pr0eros) Essa st!a#$o se-!e% e passa pelo Barroco% co0 Re0,ran't soltan'o o pncel% etc) Depos% e0 torno 'e @JPV (ce0 anos antes 'o Gr!po CoBrA)% estas polar'a'es encontra0- se e0 '!as 2-!ras: In-res e Delacro<7 a aca'e0a e a re,el'a7 !0 0as pelo 'esen4o e o!tro 0as pela e0o#$o) A ln4a est&tca 1!e se-!r9 a partr 'e Delacro< 6 e 1!e .a 'ar no 0pressons0o% soltan'o to'o o 'esen4o% 'e<an'o a cor ca'a .e3 0as n'epen'ente 6 & a 1!e car9 na a,stra#$o) Isso no 2!n'o & o 1!e caracter3a !0 tra,al4o 1!e p!<a 0as pela e0o#$o 1!e pela ra3$o) Ent$o% rele0,ran'o% .oc/s 59 con4ece0 '!as caracterLstcas ,9scas encontr9.es e0 to'os os tra,al4os 'o Gr!po CoBrA: pr0ero% a 'ta n-en!'a'e (1!e n$o te0 na'a 'e n-/n!o) 'o tra,al4o n2antl% a1!ela espontane'a'e7 e !0a se-!n'a% 1!e & a tentat.a 'e .oltar% 'e 0a-nar co0o os 4o0ens 'as ca.ernas pnta.a07 al-o 1!e & ,e0 parec'o% 'e certa 2or0a% co0 o 'esen4o 'as cran#as) Eles era0% antes 'e 1!al1!er cosa% e<pressonstas) A -ran'e '2eren#a 'a o,ra 'eles 'a o,ra 'os 'e0as e<pressonstas 6 co0o PollocU% 'o e<pressons0o a0ercano% o! co0o os artstas 'o e<pressons0o e!rope! 6 & 1!e esses caLra0 n!0a a,stra#$o total) No CoBrA .oc/s ./e0 2-!ras nos 1!a'ros% conse-!e0 '2erencar se & !0 passarn4o o! !0 -ato7 ./e0 2-!ras n2ants) possL.el 'ent2car al-o 2-!rat.o al7 se0pre 49 !0 re2erencal7 se0pre te0 !0a psta% !0 snal 1!e .a te 2ornecer a let!ra 'e to'o o resto) E<ste% ta0,&0% !0a cosa o!tra cosa% 1!e a cran#a 2a3 co0 0!to e1!lL,ro e 1!e para a -ente & al-o 0!to '2Lcl: este trata0ento 'a cor Aaponta para !0a o,ra 'as cran#asB) Esse & !0 tLpco trata0ento 0at&rco) E o 1!e & !0 Qtrata0ento 0at&rcoNR Por e<e0plo% se .oc/ p!ser a o,ra 'esta cran#a e0,a<o 'a l!3% o! 2oto-ra2ar e0 preto e ,ranco% .oc/ ./ o rele.o 'a pnt!ra) Ent$o conse-!e-se .er o tra,al4o 'o pntor% a ac!0!la#$o 'a tnta7 sso & 0at&rco) Na o,ra 'e Garel Appel este tpo 'e ac!0!la#$o aparece 2re1Wente0ente (e0,ora esse trata0ento 0at&rco se5a al-o 1!e os a,stratos ta0,&0 2a#a0)) ;acUson PollocU% o 0aor e<pressonsta a,strato a0ercano 6 1!e ,ota.a !0a tela no c4$o e an'a.a e0 c0a% pntan'o co0 rt0o 6% no 2nal 'a .'a .olto! a ser 2-!rat.o) E ele co0e#o! s!a carrera ta0,&0 n'o para o pr0t.o: ele 2o est!'ar co0 os peles-.er0el4as7 al-o 0!to parec'o co0 as nten#Des 'o CoBrA) C!rosa0ente ta0,&0% o Gr!po CoBrA & !0 -r!po 'o norte 'a E!ropa) E a 8st(ra 'a Arte e!rop&a se0pre este.e '.''a e0 'os e<os prncpas) A E!ropa & ass0: 49 !0a ca'ea 'e 0ontan4as no 0eo% '.'n'o a parte norte 'a parte s!l) Se0pre 2o 0!to '2Lcl passar 'e !0 la'o para o o!tro7 .oc/s 0a-ne0% e0 pleno Renasc0ento% ten'o 'e passar a ca.alo))) "o ass0 1!e nasce! a tela% 1!e se po'a enrolar para passar para o o!tro la'o: at& o Renasc0ento sso n$o 4a.a) E o!tra cosa% a respeto 'a l!0na#$o: .oc/s 59 .ra0 6 para 1!e0 te.e a oport!n'a'e 6 o ta0an4o 'as 5anelas na 8olan'aN S$o 0!to co0pr'as% 0as o! 0enos co0o estas 'a1! Aaponta para as 5anelas 'a Casa An'ra'e +!rcCB% 5!sta0ente para co0pensar a esc!r'$o e a c4!.a 'a 0aor parte 'o ano 4olan'/s) Ent$o .oc/s ./e0 !0 1!a'ro 'o Fer0eer: 0estre 'a l!3) Na Dna0arca% na Nor!e-a% 49 o sol-'a-0ea-note% co0 lon-os n.ernos) E & c!roso co0o e<ste !0 5o-o 'e cores p!ras nesses artstas n(r'cos) Para n(s% 1!e ..e0os n!0 paLs tropcal% t!'o sso & '2erente7 a nossa pnt!ra n$o & ass0: se .oc/s reparare0% a 4st(ra 'a pnt!ra no Brasl & 2eta co0 cores terrosas% es,at'as) O sol & t$o 2orte no Brasl 1!e a -ente 2a3 ass0 Aco0pr0e os ol4osB para en<er-ar n!0 0eo 'a 'e .er$o) E o n(r'co son4a e<ata0ente co0 essas cores 0!to ..as% n$o encontra'as por l9% on'e t!'o & 0!to ,ranco) Isso & 0as !0a cosa 1!e po'e a5!'9-los a co0preen'er !0 4o0e0 'o norte) E<ste al-o 1!e .oc/s ./e0 0!to na pnt!ra 'o Pe'ersen e 'e o!tros artstas 'o CoBrA: 09scaras) ;9 reparara0 1!antas 09scaras e<ste0 nessas pnt!rasN Isso te0 !0a estreta rela#$o co0 os 0tos% 'a Escan'n9.a% 'os .Un-s) Os .Un-s se0pre !sara0 as carrancas7 & !0a cosa 0eo !n.ersal% 1!e ser.e para a2astar os Q0a!s espLrtosR)
89 !0 tercero aspecto 6 a contar 'os 'os 59 0encona'os: o la'o n2antl e o la'o pr0t.o 6 1!e .oc/s po'e0 .er e0 to'as as o,ras 'o CoBrA) Entre a Pr0era e a Se-!n'a G!erra e<ste !0 0o.0ento artLstco 1!e 'o0na to'a a E!ropa: o s!rreals0o 'e An'r& Breton) O CoBrA tentar 2a3er esse 5o-o 'o nconscente a partr 'e !0 contato estreto co0 os s!rrealstas) +as% apesar 'sso% se .oc/s reparare0 nos cat9lo-os 1!e 2ora0 apresenta'os na e<pos#$o% .er$o 1!e e<ste !0 0an2esto 0ostran'o por 1!e o CoBrA esta.a se separan'o 'o s!rreals0o) Eles -osta.a0 'o s!rreals0o 6 co0o ta0,&0 -osta.a0 'a 2loso2a e<stencalsta 'e Sartre 6 apenas pelos se!s prncLpos 2!n'a0entas% pelo 1!e 4a.a 'e pr0or'al) Os 1!a'ros 'o Alec4nsUC% por e<e0plo) A1!lo parece !0a escrta% n$o &N Parece0 snas -r92cos% !0a cosa c4nesa) Isso% 1!e 2o pe-o 'o s!rreals0o% & a 2a0osa escrta a!to09tca) Os s!rrealstas acre'ta.a0 1!e o nosso 0aor pro,le0a era a pe1!ene3 'o conscente) O nosso la'o nconscente% rraconal 6 1!e e & 0!to 0aor 1!e o o!tro 6 era 0!to po!co e<plora'o) Os s!rrealstas% ent$o% 1!era0 apresentar sto nas pnt!ras: to0a.a0 'ro-as% 'esen4a.a0 co0 os ol4os 2ec4a'os% etc% 2a3a0 0!tas e<per/ncas -r92cas% prncpal0ente co0 'esen4o) Foc/s .$o .er 0!to 'sso no poeta Dotre0ont: ele 0as escre.a 'o 1!e pnta.a) Eles acre'ta.a0 6 e sso 'epos 2o contesta'o pela pscolo-a at!al co0o !0 a,s!r'o 6 1!e 1!an'o se escre.e !0 0onte 'e pala.ras% .oc/ entra e0 contato 'reto co0 o nconscente) Sera o e1!.alente 'o brain stor% 6 1!e 1!er '3er Qte0pesta'e cere,ralX 6 !tl3a'o pelas e0presas 'e p!,lc'a'e) Foc/ 2ec4a o ca0n4o 'o conscente) +as & l(-co 1!e no s0ples 2ato 'e se pe-ar !0 l9ps .oc/ 59 est9 !san'o !0 0ecans0o conscente) S( sso 59 'err!,a a teora 'o a!to0ats0o s!rrealsta 'e An'r& Breton) +as eles se-!ra0 sso) Os artstas 'o -r!po CoBrA tenta.a0 e<plorar o nconscente atra.&s 'os 0tos e 'a escrta cal-r92ca% a!to09tca) Essa & a tercera caracterLstca) A 1!arta e >lt0a caracterLstca (1!e .oc/s .$o .er% por e<e0plo% e0 al-!ns tra,al4os 'o Cornelle) encontra.a-se nos tra,al4o e0 1!e os artstas 'o CoBrA cola.a0 o,5etos% cosas prontas% pratos))) & o Utsc4) Eles ac4a.a0 1!e o Utsc4 6 1!e na &poca era cons'era'o Qo 1!e & 'e 0a! -ostoR% e at& 4o5e esta pala.ra te0 !0a 2rontera 0!to '!.'osa 6 esta.a e0 t!'o: tanto no pop!lar 1!anto na1!ela elte 1!e eles tanto ataca.a0) O Utsc4% 1!an'o retra'o 'o pop!lar% n$o o era necessara0ente para 1!e se 0ostrasse 'e !0a 2or0a er!'ta) Eles n$o esta.a0 ne0 aL) +!tos 'os artstas 'o CoBrA ./0 'e !0 4st(rco 'e po,re3a) "l4os 'e oper9ros% eles n$o era0 2l4os 'a elte) E eles carre-ara0 sso por 0!to te0po) Por essa ra3$o o Gr!po CoBrA se torno! n!0 0o.0ento 1!e 5!nto! 2or#as% pro'!3! 0an2estos e 2l0es) Esse 0o.0ento re!n! 0as 'e 1!arenta artstas% n2l!enco! o!tras pessoas% e prncpal0ente nos se-!ntes t(pcos: ,!sca 'a liberdade e 'a espontaneidade) U0a .e3 e! . !0 2l0e 'o Appel 6 e ele & cons'era'o o artsta 0as con4ec'o 'o 0o.0ento 6 e0 at.'a'e% pntan'o% e0 1!e ele pe-a.a !0a tela ,e0 -ran'e e 5o-a.a as tntas 'reta0ente 'o t!,o) A c?0era 2l0a.a a tela 'e la'o% e .oc/ .a o pano ,aten'o% co0o !0 ta0,or) AL ele .ra para o especta'or e 2ala: Qe! pnto co0o !0 ,9r,aro nesses te0pos ,9r,arosR) Essa 2rase 2co! s!per con4ec'a)) Be0% .oc/s est$o .en'o 1!e e! n$o esto! 2alan'o co0o pro2essor 'e 8st(ra 6 1!e e! so! 67 esto! 2alan'o co0o artsta pl9stco7 esto! 'an'o !0a palestra tentan'o 0ostrar 0e! ol4ar 'e artsta) Tentan'o 0ostrar Qco0o & 1!e & 2eto o ne-(coR) E% se .oc/s se 2<are0 nas 1!atro caracterLstcas cta'as 6 o n2antl% o pr0t.o% a pscolo-a 'o nconscente e o Utsc4 6 .oc/s po'er$o .er 1!al1!er o,ra 'o Gr!po CoBrA e co0preen'er as '&as co0o !0 to'o% se0 se per'er e0 partc!lar'a'es) O Gr!po se 'es2e3 'epos 'e @HP@7 0!tos 0!'ara0 'e paLs% 2ora0 para os Esta'os Un'os% 0!tos 2cara0 na "ran#a) +as% 'e 1!al1!er 0anera% eles se0pre 2cara0 con4ec'os co0o $rupo) U0a cosa 0portante: e!% co0o artsta% co0o arte-e'!ca'or% rara0ente .e5o $rupos tra,al4an'o no Brasl) E0 S$o Pa!lo e! n$o .e5o) E! 0es0o 59 tente at& 2!n'ar !0a assoca#$o% 0as parece 1!e o artsta pl9stco & o ser 0as e0,!t'o 1!e e<ste% 0as Qpra 'entroR% o 0as n'.'!alsta) O -ran'e lance 'o Gr!po CoBrA% a cosa 0as le-al & o sent0ento 'e coopera#$o) E<ata0ente o oposto 'o n'.'!als0o 'a1!ela &poca 1!e re0eta ao na3s0o) A '&a era essa) Eles c4e-ara0 a 2car 6 e0 @HIJ% @HIH 6 n!0a casa% n!0a c'a'e3n4a perto 'o 0ar% 2a3en'o tra,al4os e0 con5!nto) Cosa raraE E! n$o .e5o sso nos artstas) !0a classe no Brasl 1!e n$o te0 sn'cato% & !0 a,s!r'o) :!al1!er !0 te0 !0a assoca#$o 1!e 'e2en'a se!s nteresses) por sso 1!e 4o5e o 0!n'o 'a arte n$o & 0as 'os artstas e s0 'os c!ra'ores e 'os te(rcos) E e! .o! e 2alo 0es0oE A-ora% o artsta 1!e 2ca co0entan'o sso e0 atel/% a ,oca pe1!ena% contr,! para 1!e n$o se o!#a 0as 2alar 'os artstas) Foc/ per-!nta: Q1!e0 & o c!ra'or 'a Doc!0enta 'e GasselNQ7 Q1!e0 & o c!ra'or 'a Benal 'e S$o Pa!loNR) 8o5e 1!e0 0an'a & o te(rco) E o CoBrA & !0 -r!po 2or0a'o por artistas7 'epos .e0 a teora) E essa &% na 0n4a opn$o% a cosa 0as 0portante 'o Gr!po CoBrA: o tra,al4o con5!nto) N$o & para 2car 2alan'o 'o Alec4nsUC% 'o Appel% o! so,re o 1!e e! .o! c!rtr e0 ca'a !0 'eles% n$o &) Por sso 0es0o o 0an2esto CoBrA consta 'e o,5etos ass0% 0eo con2!sos: & l(-coE +as% ao 0enos te.e ncat.as 'e artistas: cosa raraE No Brasl 0es0o 59 4o!.e -r!pos 'e artstas% 49 .nte% trnta anos atr9s7 4o5e .oc/ n$o ./ 0as) 8o5e e0 'a & Qca'a !0 na s!aR% 'sp!tan'o pr/0o e0 Sal$o o! l!stran'o o 1!e os c!ra'ores 1!ere0) E<ste !0a o!tra cosa r'Lc!la 1!e acontece no Brasl) 89 !0 te0po atr9s e! con.ersa.a co0 os 0ontores 'a +ostra 'o Re'esco,r0ento e per-!nta.a a eles: Qo 1!e o p>,lco ac4a 'a1!ela nstala#$o 1!e te0 tr/s 0ontes 'e area% encontra'a na se#$o 2rte Conte%por<neaNR 89% n$o enten'e) E & !0 p9reo '!ro para a -ente e<plcar a1!lo: te0 1!e 2alar 'e D!c4a0p% e aL s0 eles n$o enten'e0 0as na'a) AL e! 'e o se-!nte e<e0plo: QN$o 0porta o no%e 'o a!tor 'os tr/s 0ontes% n$o 0portaR) Por 1!e se .oc/s 2ore0 para Porto Ale-re e t.er !0a e<pos#$o 'e arte conte0por?nea .a ter !0a o,ra 6 co0 0ontes 'e area 6 2eta o!tra pessoa7 e se .oc/s 2ore0 para Belo 8or3onte% n!0a e<pos#$o 'o +!se! 'e Arte Conte0por?nea% .oc/s .$o encontrar tr/s 0ontes 'e area 'entro 'e !0a ,aca e ass0 por 'ante) E por1!e sso ocorreN Por 1!e al-!ns artstas ,rasleros ol4a0 as 0es0as 2ontes) Se .oc/s cons!ltare0 a arte a0ercana% a 2a0osa arte 2rancesa% .oc/s .$o con4ecer a or-e0 'e 0!to artsta 'a 0o'a) Esse & !0 pro,le0a 1!e esto! colocan'o) (CONTINUA) Bo0% co0o e! n$o 1!ero a,orrecer 0!to .oc/s% e! .o! a-ora passar al-!ns sl'es% s( para 0ostrar !0 po!1!n4o 'o 1!e 59 2ale% s( para n$o 2car s( nsso) Foc/s .$o .er al-!ns sl'es rap'a0ente 'e cosas 1!e .oc/s pro.a.el0ente 59 con4ece0) Os 1!a'ros apresenta'os nos sl'es est$o no l.ro Histria da 2rte 'o Go0,rc4 I A@B% 1!e n$o & o 0aor l.ro 'o -/nero% 0as & o 0el4or e o 0as r9p'o 'e ler) O Go0,rc4 & !0 'os --antes 'a 8st(ra 'a Arte7 o o!tro & o Ar-an% 1!e to'o 0!n'o con4ece% co0 se! l.ro 2rte Moderna I J2K) Al9s% se .oc/ pe-ar o se! l.ro 'e 8st(ra 'a Arte .oc/ po'e perce,er 1!e os 1!a'ros 'os 0!se!s 'o 0!n'o to'o s$o 0onta'os na or'e0 apresenta'a pelo l.ro 6 ncl!s.e no caso 'o +ASP) AA partr 'esse 0o0ento te0 nLco a pro5e#$o 'e sl'esB Asl'e: 1!a'ro 'e In-resB AL est9 !0 In-res 6 1!al1!er l.ro 'e 8st(ra 'a Arte 1!e .oc/s a,rre0 .a ter !0 In-res) Nele% t!'o & est!'a'o: .e5a0 co0o esse n! n$o te0 na'a 'e sens!al% na'a) Ol4e0 co0o & t!'o calc!la'o7 a 0esa7 o trata0ento & !0 a,s!r'o% se .oc/s 4 5 .re0 no 0!se!% sso t!'o & 0!to precso) Ele 1!era c4e-ar 0!to 0as a !0a cosa -re-a) 8o5e e0 'a a -ente sa,e 1!e os pntores 'o norte 'a E!ropa 6 co0o o CoBrA 6 s$o 0!to 0as e<pressonstas7 0!to 0as cor (e no +e'terr?neo% co0o e! 59 2ale% eles s$o% 4storca0ente% 0!to 0as 'esen4o)) E! .o! passar rap'a0ente al-!ns e<e0plos 'os artstas 1!e se-!ra0 essa trl4a Q'a corR% prncpal0ente para 1!e0 n$o te0 no#$o 'e 8st(ra 'a Arte 6 e co0o e! 59 'sse% n$o 2alo s( para especalstas) Co0o e<e0plo 'essa ln4a% no pr(<0o no pr(<0o sl'e% !0 Delacro<) Asl'e: 1!a'ro 'e Delacro<B) Foc/ est9 .en'o Delacro< re,el'e7 ele 2o para a Y2rca7 a cor trans,or'a) Asl'e: 1!a'ro 'e +onetB Esse 1!a'ro .oc/s 59 con4ece07 2o ele 1!e0 'e! no0e ao 0o.0ento 0pressonsta: I%press'o@ Sol Le(ante7 e ele 2o ro!,a'o ano passa'o) ( claro 1!e% antes 'o 0pressons0o% 49 ta0,&0 +anet% 0as e! n$o po'era passar t!'o sso para .oc/s o! essa palestra n$o tera 20 4o5e)) AL & o ponto 09<0o 'o 0pressons0o) +onet se-!e o pro-ra0a 'e Delacro<% 1!e 2o o pr0ero artsta a !sar as cores pr09ras) Os 2ranceses esta.a0 'esco,rn'o sto: cores co0ple0entares% C4e.re!l% etc) Asl'e: 1!a'ro 'e C&3anneB AL% !0 C&3anne) Est9 esc!ro))) 0as & esc!ro 0es0oE O C&3anne 6 1!e nco! co0o 0pressonsta 6 2o% 'epos% contra esse 0es0o 0pressons0o) Foc/s sa,e0 1!e C&3anne -eo0etr3o! as 2or0as e 1!e sso 'epos n2l!enco! artstas co0o Bra1!e e Pcasso% .n'o a 'ese0,ocar no c!,s0o) E esse & !0 la'o !ltra-raconal 1!e prosse-!e% prosse-!e% at& c4e-ar% por e<e0plo% n!0 +on'ran) 8o5e c4e-o! aos co0p!ta'ores) Eles est$o 0as preoc!pa'os co0 a1!lo 1!e e! 4a.a 2ala'o no co0e#o 'a palestra 6 co0 o con5!nto% co0 a co0pos#$o7 preoc!pa'os e0 5!stapor) Asl'e: 1!a'ro 'e Ga!-!nB E a -ente n'o e0 2rente% rap'a0ente% Ga!-!n) :!e 2o l9 no PacL2co% passo! pelo Ro 'e ;anero) Foc/s sa,a0 1!e ele pnto! al-!ns 1!a'ros no RoN Asl'e: 1!a'ro 'e Fan Go-4B Es o 2a0oso Fan Go-4: o pr0ero artsta real0ente e<pressonsta) O Fan Go-4% ta0,&0 por ser 'a 8olan'a% poss! -ran'e parentesco co0 o CoBrA) Oe0,ra a-ora a po!co 1!an'o 2ale so,re a te<t!raN Tente0 .er !0 Fan Go-4 6 1!al1!er 1!a'ro 'ele 6 e0 preto e ,ranco: .oc/s .er$o !0 per2eto tra,al4o 'e 0assa) Para 1!e0 n$o con4ece 8st(ra 'a Arte: a partr 'aL co0e#a a arte 'ta Q0o'ernaR 6 1!e n$o & arte conte0por?nea) E 'esses tr/s artstas 6 'e C&3anne prncpal0ente 6 sa! !0a corrente% !0a contLn!a 9r.ore est&tca7 'e C&3anne part! o c!,s0o7 'e Ga!-!n% o 2a!.s0o% a arte n-/n!a7 e o tercero ca0n4o% o 1!e parte 'e Fan Go-4% & o 1!e '9 no e<pressons0o) :!al po'era ser a '2eren#a 'a arte 'ta anti$a para a arte %odernaN S0pl2can'o: at& o 0pressons0o% a preoc!pa#$o era an'a a 'e representar o la'o 'e 2ora 'a pessoa% 'o n'.L'!o: .oc/s ./e0 as pasa-ens% as cate'ras 'o +onet) A arte 0o'erna & o la'o 'e 'entro) E sso nos tr/s casos) Tanto o 1!e 'e! no c!,s0o% 1!anto o 1!e 'e! no 2a!.s0o e no e<pressons0o) A -ran'e '2eren#a & essa) Fan Go-4 pnto! !0 .aso 'e 2lor 1!e n$o & !0 .aso 'e 2lor) ele tort!ra'o alE Asl'e: 1!a'ro 'e +!nc4B Fa0os para esse% o 2a0oso ; 1rito) E +!nc4 6 a!tor 'esta o,ra 6 te.e -ran'e 0port?nca so,re o Gr!po CoBrA: e0 @HMP ele 2e3 !0a e<pos#$o na Dna0arca 1!e n2l!enco! 'reta0ente os artstas 'o Gr!po) Se .oc/s 2ore0 para a Nor!e-a% terra natal 'e +!nc4% ter$o !0a no#$o 'o 1!e a l!3 representa para os 4o0ens 'o norte) I0a-ne0 o 1!e 'e.a ca!sar nesses 5o.ens a .'a sola'a pela ne.e% ao lon-o 'e tr/s% 1!atro 0eses) E 0a-ne0% claro% o 1!e eles n$o tn4a0 'e 2antasa) E essa & apenas u%a 'as .ersDes 'o 1rito 6 e<ste0 !0as 'e3 o! 'o3e) E sa,e0 por 1!eN Cosa 'e artsta: +!nc4 .en'a !0 e 59 pnta.a o!tro para ter para ele7 .en'a 'e no.o% pnta.a 'e no.o7 e sso & co0!0 entre os artstas) O pntor .! 1!e 'e! certo e n$o tra o t0e 'e ca0po% ele contn!a% para .en'er% para so,re..er 0es0o) Essas cosas a 4st(ra o2cal n$o conta) Asl'e: 1!a'ro 'e GoUosc4UaB GoUosc4Ua) +!to con4ec'o% & !0 Lcone) E 0!to parec'o co0 o CoBrA) +as% apesar 'a se0el4an#a e 'a pro<0'a'e% os -er0?ncos t.era0 po!ca n2l!/nca 'reta so,re o CoBrA) Asl'e: 1!a'ro 'e Gan'nsUCB Gan'nsUC% l(-co) Esse & cons'era'o o pr0ero 1!a'ro a,strato 'a 4st(ra) E0 Gan'nsUC s!r-e0 ,e0 as 1!al'a'es 'e to'os estes o!tros 1!a'ros e<pressonstas 1!e e! esto! 0ostran'o: o 1!e 0arca & a e0o#$o so,re a ra3$o% o e<a-ero e !so constante 'as cores pr09ras) Gan'nsUC te.e s0 n2l!/nca 'reta so,re o CoBrA: eles a'ora.a0 Gan'nsUC) Asl'e: 1!a'ro 'e PollocUB Foc/s .e5a0 ,e0% sso a1! & !0 pe'a#o 'e !0 tra,al4o 'o ;acUson PollocU 'a '&ca'a 'e 1!arenta) E! .o! 0ostrar 'a1! a po!co !0 Alec4nsUC e .oc/s .$o .er co0o & parec'o) Asl'e: 1!a'ro 'e GleeB Foc/s con4ece0N Esse a1! n2l!enco! 0es0o o Gr!po: Pa!l Glee) :!an'o e! esta.a a1! 0ostran'o tra,al4os 'e cran#as% co0ece 2alan'o 'o Glee) Ele co0e#a.a a tra,al4ar ass0% co0o !0a cran#a) Por e<e0plo: Ase-!e apontan'o para partes 'o sl'e pro5eta'oB pDe esse ol4o% 'epos pDe a ca,e#a% a ca,e#a .ra o tronco% etc: ele a tra,al4an'o por assoca#$o 'e '&as) O 0&to'o crat.o 'ele era este) Por sso na Ba!4a!s ele ensna.a o ponto% a ln4a% a te<t!ra7 a1!lo a se 'esen.ol.en'o 'e !0a 2or0a% .ra.a !0 tr?n-!lo% 1!e por s!a .e3 .ra.a o!tra cosa7 ele ensna.a sso co0o e<ercLco na Ba!4a!s) E Glee 'e<o! sso t!'o escrto% e0 ale0$o) Da 0es0a 0anera% sso te0 0!to a .er co0 o processo crat.o 'os artstas 'o CoBrA: & sar 'o na'a) E<ste o!tra cosa ta0,&0 0portante so,re o processo 'e cra#$o 'o Gr!po CoBrA: n.ara.el0ente% o ato de fa.er o tra,al4o era 0as 0portante 'o 1!e o pr(pro tra,al4o aca,a'o) Al-!ns artstas 'o Gr!po real0ente 'eclara0 1!e tn4a0 0as pra3er no ato 'e estar 2a3en'o% no Q0st!rar a tntaR% na1!ela ale-ra n2antl 1!e se te0 e0 2a3er) Essa cosa to'a 'e! na c4a0a'a arte process!al% on'e .oc/ .alor3a o processo 'e tra,al4o 0as 'o 1!e a o,ra aca,a'a) E o 1!e & ssoN arte conte0por?nea) Asl'e: 1!a'ro 'e PcassoB Les +e%oiselles dA2(i$non% pnta'o e0 @HVZ% & !0 1!a'ro 1!e 0arca o c!,s0o) Co0 s!a 09scara a2rcana% to'o 0!n'o sa,e 1!e ele tento! arre,entar co0 a c!lt!ra e!rop&a7 2o o 1!e Stra.nsUC 2e3 co0 a 0>sca na 0es0a &poca co0 a Sa$ra&'o da "ri%a(era) +eta'e 'a plat&a 2o e0,ora no co0e#o 'a 0>sca% 1!an'o entrara0 a1!eles ta0,ores))) Era o rt0o a2rcano entran'o na E!ropaE Aca,ara0-se as .alsasE E Pcasso 2e3 o 0es0o nessa o,ra7 to'a repca'a% 1!e parece 2eta a 0ac4a'o) Os artstas 'o CoBrA te0 0!ta n2l!enca 'sso7 o Pe'ersen e prncpal0ente o ;aco,sen% 1!e passo! a .'a ntera 2a3en'o 09scaras) A 09scara ta0,&0 & !0a re2er/nca 'reta ao na3s0o) Na 8olan'a e na B&l-ca a perse-!#$o 2o 0!to -ran'e) E 1!an'o eles t.era0 c4ance 'e p!,lcar% 'e escre.er so,re sso% a 09scara carre-a.a o sL0,olo 'essa 4pocrsa% 'essa soce'a'e 4p(crta 1!e eles con'ena.a0) Nsso res'a !0 'eal 'e reconstr!#$o) Asl'e: 1!a'ro 'e +on'ranB +on'ran% 1!e & ,9r,aro7 to'os 'e.era0 con4ecer) +as% claro% & o oposto 'o Co,ra7 & o raconals0o% & a p!re3a total% & o Qn$o 'e<ar a 0arca 'o 4o0e0R7 & e<ata0ente o oposto 'o e<pressons0o) E eles real0ente escre.a0 contra +on'ran% 1!e era 1!e0 'o0na.a a cena% Asl'e: 1!a'ro 'e PcassoB 1uernica% pnta'o e0 @HMZ% te0 n2l!/nca ,r!tal so,re o CoBrA 6 n$o na 2at!ra% na te<t!ra% 0as na 0anera co0o s$o coloca'as as 2-!ras) Asl'e: 1!a'ro 'e Alec4nsUCB Esse a1! & !0 Alec4nsUC) D9 para ter !0a '&a 'o -ra2s0o 1!e e! 2ale pra .oc/s a-ora a po!co% 'a -est!al'a'e) possL.el 'ent2car !ns p9ssaros7 al9s% note0 co0o 49 passarn4os no -r!po CoBrA% o te0po to'o (o 1!e & !0 po!co ta0,&0 'a 2antasa 'o Glee)) Asl'e: 1!a'ro 'e AppelB AL est9 s( !0 'etal4e 'e !0 1!a'ro 'o Appel) Al-o 1!e e! ac4o ncrL.el 6 apesar 'o te0po 59 'ecorr'o 6 & o esta'o 'e conser.a#$o 'as o,ras 'o Gr!po CoBrA) Eles n$o tn4a0 'n4ero) Foc/s .ra0 a1!ela tela 'o Pe'ersen 1!e esta.a pnta'a na 2rente e atr9sN O pr(pro Pe'ersen 6 1!e te0 4o5e no.enta e po!cos anos e & !0 'os po!cos ..os 6% 1!an'o este.e e0 S$o Pa!lo% na a,ert!ra 'o CoBrA% conto! 1!e pnta.a atr9s 'as telas s0ples0ente por 1!e n$o tn4a 'n4ero: passa.a a p$o e 0ante-a !0a se0ana ntera e0 Pars) (E at& 4o5e Pe'ersen pnta% no.enta e po!cos anos7 parece !0a cran#a)) A-ora% a1! Aaponta para o sl'e 'e AppelB & !0 tra,al4o 'e 0assa 'o Appel) Foc/ ./ co0o ele carre-a a tnta% co0o ele 5o-a) co0o 1!e0 '3 (o 1!e% al9s% e! ac4o le-al no e<pressons0o): Qn$o esto! ne0 aL para 1!e0 est9 ol4an'o% para o 1!e .oc/ ac4a 'o 1!e 2a#oR) Eles se l,erara0: Q.o! 2a3er o 1!e e! 1!eroR) Isso & ,e0 tLpco 'o e<pressons0o: Qa 0n4a nten#$o & 2a3er o 1!e e! 1!ero% se .oc/ -osta o! n$o% & pro,le0a se!R) Por sso & 1!e =s .e3es o e<pressonsta & ac!sa'o 'e n'.'!alsta) Al-!ns 'esses 1!a'ros% lo-ca0ente% n$o s$o 'a e<pos#$o) Asl'e: 1!a'ro 'e ;ornB Ol4e0 s( esse tra,al4o 'o ;orn: se0pre passarn4os% -atos% e a 0anera 'e constr!r co0 ln4as: & s!per n2antl) E ol4a 1!e & 0!to '2Lcl tentar 2a3er co0o a cran#a) Gostara 1!e% 1!e0 '!.'asse 'sso% tentasse 2a3er) 89 ta0,&0 no 1!a'ro !0 po!co 'a per'a 'e re2er/nca 'a ln4a 4or3ontal% al-o 1!e a cran#a 2a3 0!to at& !0a certa 'a'e) Te0a 'e pe<es% p9ssaros% a cor pr09ra por tr9s) E e0 ;orn ta0,&0 49 o!tra c!ros'a'e) Foc/s .ra0 o tra,al4o 'o ;orn% e<posto na e<pos#$o% e0 1!e ele pe-o! !0a tela aca'/0ca e nter2er! e0 c0aN Este tpo 'e att!'e 59 n$o & 0as s( e<pressonsta% sso 59 & conte0por?neo) A1! na e<pos#$o te0 !0 tra,al4o 6 1!e e! n$o ten4o e0 sl'e 6% a1!ele 'o Q.!lc$o 'e co,rasR [ AMB% .oc/s .ra0N A1!lo & o e<e0plo 09<0o 'o CoBrA% e! ac4o o sL0,olo) O CoBrA & !0 .!lc$o 0es0o% & !0 .!lc$o 'e ener-a) U0a 'as caracterLstcas 'o e<pressons0o% 1!e an'a n$o 2o 0encona'a a1!% & o e0a$ero% a carcat!ra) O e<pressons0o e<a-era) Foc/s 59 reparara0 n!0a cosaN))) Por e<e0plo: pe'e para !0a cran#a 'esen4ar% no la'o es1!er'o 'o papel% !0a 9r.ore% e 'o o!tro la'o% !0a pessoa) AL .oc/ 2ala para a cran#a: QpDe !0a 0a#$ na 9r.oreR% e e0 se-!'a pe'e para ela 'esen4ar !0a pessoa pe-an'o a 6 0a#$) A cran#a n$o .a ter '>.'a e0 estcar o ,ra#o 'a1!ela pessoa 6 1!e .a 2can'o 0enso 6 at& ele alcan#ar a 0a#$: para a cran#a sso & nat!ral) Isso te0 0!to a .er co0 o e<pressons0o7 .oc/ e<a-erar certas partes 1!e l4e nteressa0 0as) :!an'o .oc/s ./e0 !0a cran#a 'esen4an'o a 2a0Lla% ela 'spDe a '0ens$o 'os ele0entos por or'e0 'e 0port?nca) O 1!e & 0as 0portante & 0aor7 o r0$o 1!e & 0as alto% 0as 1!e ela =s .e3es n$o s!porta% ela 'esen4a 0enor% etc) A -ente ac4a sso en-ra#a'o% 0as os e-Lpcos 2a3a0 sso% po'e0 cons!ltar nos l.ros 'e 8st(ra 'a Arte) O 4o0e0 '2erente 'a 0!l4er) Na +esopot?0a% o re era 0aor% os sol'a'os pe1!enos% se-!n'o a 4erar1!a) E0 res!0o% o e<a-ero & sso: .oc/ 'e2or0a e0 2!n#$o 'a e<press$o% e0 2!n#$o 'o 1!e .oc/ 1!er '3er) Asl'e: 1!a'ro 'e PollocUB Esse & o pe'a#o 'e !0 PollocU) Na co0para#$o% !0 1!a'ro 'o PollocU parece% a pr0era .sta% to'o rsca'o) Cosa nen4!0a: sso o,e'ece a !0 rt0o) E a pala.ra rt0o% para 1!e0 n$o sa,e% s-n2ca repet#$o) T!0% t!0% t!0% repete-se% co0o o cora#$o) PollocU an'a.a co0 rt0o% e 5o-a.a a tnta na tela 'eta'a7 ele crc!la.a a o,ra n!0 rt0o precso) Te0 0!to a .er co0 a .olta aos -ra2s0os% co0 a l,era#$o total 'o nconscente% co0 o 5o-o 'a tnta) Asl'e: 1!a'ro 'e Baselt3B Esse & 'o artsta pl9stco Baselt3% 'o neo-e<pressons0o ale0$o 'os anos JV) Ele est9 ..o an'a 6 n$o 'e.e ter [V anos 'e 'a'e 6 & !0 astro 'o leste e!rope!% !0 'os 0aores artstas 4o5e ..os) E a o,ra & ass0 0es0o% co0 2-!ras e<pressonstas 'e ca,e#a para ,a<o: a crat.'a'e =s .e3es & !0a cosa s0ples) O e<pressons0oN Ele .a e .e0% contn!a7 est9 c4eo 'e e<pressons0o no Brasl% e no 0!n'o to'o% n$o aca,o!% n$o) Be0% a-ora e! esto! = 'spos#$o para per-!ntas% so,re o 1!e .oc/s 1!sere0 sa,er) E! passe !0a por#$o 'e n2or0a#Des% por cerca 'e !0a 4ora% e .oc/s 59 'e.e0 estar cansa'os) A20 'a e<pos#$o oral% nLco 'as per-!ntasB)