Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
PREFCIO
4
teriosa, dos softwares de Clculo existente no mercado, pois eles so um complemento til ao
aprendizado da disciplina.
Desejamos agradecer aos nossos colegas do Departamento de Anlise e do IME-UERJ que, de
algum modo, nos motivaram e deram condies para escrever estas notas e Sra. Sonia M.
Alves pela digitao. Certamente, todos os erros so exclusivamente de responsabilidade dos
autores.
Contedo
1
INTRODUO
1.1 Desigualdades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 Intervalos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 Valor Absoluto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.1 Distncia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 Plano Coordenado . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 Equao da Reta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.1 Equao Geral da Reta . . . . . . . . . . .
1.5.2 Equao Reduzida da Reta . . . . . . . . .
1.5.3 Paralelismo e Perpendicularismo de Retas
1.6 Equaes das Cnicas . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7 Trigonometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.1 Aplicaes . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8 Exerccios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
9
9
9
11
12
13
15
15
16
17
19
22
24
25
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
31
31
38
43
44
44
47
49
50
53
54
56
56
59
61
64
67
67
67
68
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
CONTEDO
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
69
72
74
75
76
77
82
83
84
85
86
88
90
LIMITE E CONTINUIDADE
3.1 Limites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Limites Laterais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Limites no Infinito . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3.1 Clculo de Limites de Funes Racionais .
3.4 Limites Infinitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Smbolos de Indeterminao . . . . . . . . . . . .
3.6 Limites Fundamentais . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Assntotas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.1 Esboo Aproximado de Funes Racionais
3.8 Continuidade de Funes . . . . . . . . . . . . . .
3.9 Exerccios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
99
99
106
110
111
113
116
116
120
120
122
130
DERIVADA
4.1 Introduo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Reta Tangente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Funes Derivveis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Regras de Derivao . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Derivada da Funo Composta . . . . . . . . . . . . .
4.6 Derivadas das Funes Elementares . . . . . . . . . .
4.6.1 Funo Exponencial . . . . . . . . . . . . . . .
4.6.2 Funo Logartmica . . . . . . . . . . . . . . .
4.6.3 Aplicaes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6.4 Funes Trigonomtricas . . . . . . . . . . . .
4.6.5 Funes Trigonomtricas Inversas . . . . . . .
4.6.6 Funes Hiperblicas . . . . . . . . . . . . . .
4.7 Derivao Implcita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7.1 Clculo da Derivada de uma Funo Implcita
4.8 Famlias de Curvas Ortogonais . . . . . . . . . . . . .
4.9 Derivadas de Ordem Superior . . . . . . . . . . . . .
4.10 Aproximao Linear . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.11 Velocidade e Acelerao . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
141
141
141
145
150
152
154
154
155
156
158
160
161
164
165
170
171
173
176
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
CONTEDO
APLICAES DA DERIVADA
5.1 Variao de Funes . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Funes Montonas . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Determinao de Mximos e Mnimos . . . . .
5.4 Concavidade e Pontos de Inflexo de Funes
5.5 Esboo do Grfico de Funes . . . . . . . . .
5.6 Problemas de Otimizao . . . . . . . . . . . .
5.7 Teorema de LHpital . . . . . . . . . . . . . . .
5.7.1 Outros tipos de indeterminaes . . . .
5.8 Diferencial de uma Funo . . . . . . . . . . . .
5.9 Exerccios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
191
191
197
201
206
210
216
226
227
231
232
INTEGRAO INDEFINIDA
6.1 Introduo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2 Tabela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3 Mtodo de Substituio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3.1 Outros Tipos de Substituies . . . . . . . . . . . . . . .
6.4 Integrais de Produtos e Potncias de Funes Trigonomtricas
6.5 Mtodo de Integrao por Partes . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6 Mtodo de Substituio Trigonomtrica . . . . . . . . . . . . . .
6.7 Mtodo para Integrao de Funes Racionais . . . . . . . . . .
6.8 Mudana: Tangente do ngulo Mdio . . . . . . . . . . . . . . .
6.9 Aplicaes da Integral Indefinida . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.9.1 Obteno de Famlias de Curvas . . . . . . . . . . . . . .
6.9.2 Outras aplicaes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.10 Exerccios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
239
239
242
243
245
245
246
249
252
261
261
261
262
264
INTEGRAO DEFINIDA
7.1 Intoduo . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2 Definio e Clculo da Integral Definida .
7.3 Mtodos para Calcular Integrais Definidas
7.4 Construo de Primitivas . . . . . . . . . .
7.5 Aplicaes da Integral Definida . . . . . . .
7.5.1 Acelerao, velocidade e posio . .
7.6 Clculo de reas . . . . . . . . . . . . . . .
7.7 Volume de Slidos de Revoluo . . . . . .
7.7.1 Clculo do Volume dos Slidos . . .
7.7.2 Outros Eixos de Revoluo . . . . .
7.7.3 Mtodo das Arruelas . . . . . . . . .
7.8 Clculo do Comprimento de Arco . . . . .
7.9 Definio de Logaritmo Natural . . . . . . .
7.9.1 Logaritmo como rea . . . . . . . .
7.10 Trabalho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
271
271
276
280
284
287
287
289
304
306
311
314
317
320
320
321
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
CONTEDO
8
7.11 Exerccios
8
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
.
.
.
.
.
333
333
333
336
338
342
.
.
.
.
347
347
350
356
364
10 APNDICE
10.1 Limites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Funes Derivveis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 Funes Integrveis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
373
373
374
378
11 RESPOSTAS
11.1 Captulo 1
11.2 Captulo 2
11.3 Captulo 3
11.4 Captulo 4
11.5 Captulo 5
11.6 Captulo 6
11.7 Captulo 7
11.8 Captulo 8
381
381
381
384
385
386
388
389
391
INTEGRAIS IMPRPRIAS
8.1 Introduo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2 Integrais Definidas em Intervalos Ilimitados
8.2.1 Aplicao . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3 Integrais de Funes Descontnuas . . . . . .
8.4 Exerccios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EXEMPLOS DIVERSOS
9.1 Limites . . . . . . . .
9.2 Continuidade . . . .
9.3 Derivada . . . . . . .
9.4 Integrao . . . . . .
Bibliografia Bsica
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
392