Você está na página 1de 624

Programa

de
PORTUGUS
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Lngua

Portuguesa

P ROG .

DO

ESTRUTURA DO PROGRAMA

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Estrutura do programa

Viso Geral dos Contedos do 3 Ciclo


Plano Temtico:
6 Classe
7 Classe
Sugestes Metodolgicas.

Parte II

Linhas Gerais para a Avaliao na disciplina de Portugus

3 Ciclo
6 Classe
7 Classe

Introduo
Objectivos Gerais para a disciplina de Portugus no Ensino
Bsico:

Parte I

O Programa de Portugus para o terceiro ciclo do Ensino Bsico


est organizado em duas partes, nomeadamente:

ENS. BS . III CICLO (6

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Lngua

Portuguesa

0. INTRODUO

PARTE I

Em Moambique, a adopo do Portugus como lngua de ensino impe que se leve em conta
a realidade lingustica nacional, onde o Portugus, Lngua Oficial e de Ensino, coexiste com
outras lnguas e no dominado pela maioria da populao.
Tomando como base a diversidade de contextos em que o sistema educacional se integra, h a
considerar trs situaes de aprendizagem do Portugus: a) em que lngua segunda (L2) para
a maior parte dos moambicanos; b) em que lngua materna (L1) para uma faixa de populao
urbana cada vez maior; e c) em que assume traos de uma lngua estrangeira (LE).
Estudos que tm sido realizados sobre a lngua de ensino, tanto por pesquisadores nacionais
como estrangeiros e consultas feitas a diferentes actores educativos revelaram a necessidade
de uma reviso dos programas em vigor de modo a torn-los mais relevantes para as necessidades
comunicativas dos alunos.
Neste contexto, o Plano Curricular do Ensino Bsico (PCEB), desenhado no mbito do Projecto
de Transformao Curricular, concebe um programa monolingue, no qual a lngua de ensino o
Portugus e um bilingue, em que as crianas iniciam a escolarizao na sua lngua materna.
O presente programa destina-se ao ensino monolingue do Portugus, mantendo-se a perspectiva
de L2, presente no Sistema Nacional de Educao (SNE) e, abrindo-se a possibilidade de se
recorrer ao uso das lnguas moambicanas como auxiliares, sempre que necessrio, respondendo
assim, s necessidades da grande maioria das crianas moambicanas que aprende o Portugus
na escola.
O xito da implementao deste programa depende de uma preparao adequada do docente
para o gerir na perspectiva de ensino de Portugus como L2, usando metodologias apropriadas
para diferentes situaes de aprendizagem. Assim, o professor poder manipular o programa
de modo a satisfazer as necessidades comunicativas tanto dos alunos que tm o Portugus
como L2 como dos que o tm como L1.
A elaborao do presente programa guia-se pelos princpios da Pedagogia Culturalmente Sensvel
(Erickson, 1987) e Ensino orientado para a Comunicao Funcional (Wilkins, 1976).
luz destes princpios, espera-se que o ensino acomode e potencie a vivncia cultural e, no
caso especfico da lngua, a experincia lingustica que a criana traz de casa. Deste modo, a aula
de lngua deve ser um espao em que, com o auxlio do professor, a criana adquira ferramentas
que lhe permitam organizar e manipular a lngua, de acordo com as suas necessidades
comunicativas.

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Introduo

No presente programa, pretende-se, com os objectivos gerais, clarificar e aprofundar o mbito


da abordagem da lngua comeando pela realidade mais prxima do aluno (famlia, escola,
comunidade) at aos contextos mais alargados (distrito, provncia, pas, regio, mundo).

P ROG .

Os programas foram desenhados tendo em conta um Ensino Bsico Integrado em que, a partir de um tema,
o professor aborda aspectos relacionados com as diferentes reas de conhecimento, tais como: Comunicao
e Cincias Sociais, Matemtica e Cincias Naturais e Actividades Prticas e Tecnolgicas.
Assim, o programa est organizado por reas temticas tais como: famlia, escola, comunidade,
meio ambiente, para citar alguns exemplos, que percorrem todas as classes do Ensino Bsico,
diferindo apenas na extenso e profundidade do tratamento.
As competncias bsicas foram definidas em funo dos objectivos especficos que revelam os
novos estgios do saber, saber fazer, saber ser e saber estar que o aluno deve alcanar, como
resultado do processo de ensino-aprendizagem.
Assim, as estratgias de ensino devem basear-se numa metodologia que torne o processo de
ensino-aprendizagem agradvel, divertido e til, dando uma grande relevncia interaco
professor/aluno, aluno/aluno, aluno/comunidade, de modo a proporcionar aos alunos a
possibilidade de ouvir, falar, ler e escrever, tendo em conta que s se aprende a ouvir, ouvindo;
a falar, falando; a ler, lendo e a escrever, escrevendo.
Grande parte dos contedos do Programa de Portugus no constitui novidade. Contudo, sugerese uma nova abordagem luz dos princpios j anunciados, que se reflecte, sobretudo, na forma
como so apresentadas as competncias bsicas definidas tanto em funo das necessidades
comunicativas dos alunos como dos valores scio-culturais que se espera que a escola promova.

a organizao do plano temtico;

a perspectiva do ensino integrado;

o ensino orientado para a Comunicao Funcional;

a abordagem do ensino da lngua virada para uma Pedagogia Culturalmente Sensvel;

Para alm dos aspectos inovadores j referenciados neste documento como sejam:

o desenvolvimento da oralidade em funo das necessidades comunicativas dos alunos;

o ensino de todas as letras do alfabeto, maisculas e minsculas em simultneo, na 1 classe;

o mtodo analtico-sinttico, verso fnica, sofre uma adaptao de modo a que, no lugar do
som se ensine o nome da letra e se d um maior enfoque ao percurso da sntese, exercitando
a combinao de letras para a formao de novas slabas e palavras;

H ainda a considerar os seguintes aspectos:

a complexificao dos textos estudados na 2 classe em termos de extenso, estrutura e vocabulrio;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Introduo

a introduo do dirio a partir do 2 ciclo;

ENS. BS. III C ICLO (6

DO

a introduo da entrevista, da reportagem, do curriculum vitae e dos textos normativos no 3 ciclo.

PROG .

1. OBJECTIVOS GERAIS

Aplicar as regras de organizao e funcionamento da lngua;

Compreender as regras de organizao e funcionamento da lngua;

Desenvolver o hbito e o gosto pela leitura;

Ler textos diversos relacionados com situaes da vida scio-econmica e cultural do pas
e do mundo;

Exprimir as suas ideias oralmente e por escrito;

Assumir atitudes positivas na preservao e conservao do ambiente;

Contribuir para a preservao e manuteno da paz, democracia e bem estar social;

Desenvolver atitudes e hbitos positivos numa perspectiva de formao cvica e sciocultural;

Assumir uma atitude crtica em relao realidade;

Usar a lngua como instrumento para a compreenso da realidade;

Usar a lngua como um dos meios de conhecimento da cultura do pas e de outras culturas
e civilizaes;

Reconhecer o Portugus como um dos factores de unificao e de consolidao da


conscincia nacional;

Compreender que a lngua um instrumento de comunicao, de acesso cincia, e de


intercmbio social e cultural;

1.1. Objectivos Gerais da Disciplina de Portugus no Ensino Bsico

1.2. Objectivos Gerais da Disciplina de Portugus no 3 ciclo


Compreender que a lngua um instrumento de comunicao, de acesso cincia, e de
intercmbio social e cultural;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Objectivos gerais

Reconhecer o Portugus como instrumento de consolidao da unidade nacional;

ENS . BS. III CICLO (6

Compreender mensagens, orais e escritas, relacionadas com diversas situaes do quotidiano;

DO

P ROG .

Aplicar as regras fundamentais de organizao e funcionamento da lngua;

Reflectir sobre as regras fundamentais de organizao e funcionamento da lngua;

Desenvolver o hbito e o gosto pela leitura;

Manifestar interesse por diferentes tipos de texto;

Produzir mensagens orais e escritas de forma criativa;

Escrever textos sobre situaes da vida scio-econmica e cultural do pas e do mundo;

Ler textos sobre situaes da vida scio-econmica, cultural e poltica do pas e do mundo;

Adequar a lngua a diferentes situaes de comunicao;

Intervir, oralmente e por escrito, na promoo de aces de preservao do ambiente;

Desenvolver atitudes moral e civicamente correctas;

Comunicar , oralmente e por escrito, no relacionamento cvico, social e cultural;

Manifestar atitudes moral e civicamente correctas;

Valorizar as manifestaes culturais africanas;

Manifestar respeito pela diversidade cultural e lingustica do Pas;

Emitir juzos de valor sobre aspectos da vida cultural, poltica e econmica do Pas;

Usar formas de comunicao oral e escrita em situaes de intercmbio scio-cultural,


econmico e poltico;

Compreender mensagens orais e escritas de natureza diversa;

Reconhecer o Portugus como um dos factores de unificao e de consolidao da


conscincia nacional;

1.3. Objectivos Gerais da Disciplina de Portugus na 6 classe

Participar na preservao e conservao do ambiente;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Objectivos gerais

Observar as regras de sade e higiene;

ENS. BS. III C ICLO (6

DO

Conhecer os rgos do Poder Legislativo;

PROG .

Aplicar as regras de organizao e funcionamento da lngua.

Conhecer as regras de organizao e funcionamento da lngua;

Manifestar o gosto pela leitura;

Manifestar interesse por diferentes tipos de texto;

Produzir, de forma criativa, textos de natureza diversa;

Produzir textos referentes a actividades e acontecimentos importantes da vida nacional e de


outros pases;

Relatar, oralmente e por escrito, factos, acontecimentos e histrias;

Ler textos de natureza diversa;

Usar expresses para manifestar sentimentos, desejos e atitudes;

Empregar vocabulrio relacionado com as reas temticas em estudo;

Manifestar amor patritico e orgulho de ser moambicano;

Manifestar respeito pelos smbolos nacionais;

Valorizar as manifestaes culturais africanas;

Manifestar respeito pela diversidade cultural e lingustica do Pas;

Emitir juzos de valor sobre aspectos da vida cultural, poltica e econmica do Pas;

Usar formas de comunicao oral e escrita em situaes de intercmbio scio-cultural,


econmico e poltico;

Compreender mensagens orais e escritas de natureza diversa;

Reconhecer o Portugus como um dos factores de unificao e de consolidao da


conscincia nacional;

1.4. Objectivos Gerais da Disciplina de Portugus na 7 classe

Conhecer as manifestaes culturais de povos de outros continentes;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Objectivos gerais

Manifestar atitudes moral e civicamente correctas;

ENS . BS. III CICLO (6

Participar na preservao e conservao do ambiente;

DO

P ROG .

Manifestar o gosto pela leitura;

Manifestar interesse por diferentes tipos de texto;

Produzir , de forma criativa, textos de natureza diversa;

Produzir textos referentes a actividades e acontecimentos importantes da vida nacional e de


outros pases;

Relatar, oralmente e por escrito, factos, acontecimentos e histrias;

Ler textos de natureza diversa;

Usar expresses para manifestar sentimentos, desejos e atitudes;

Empregar vocabulrio relacionado com as reas temticas em estudo;

Conhecer os direitos, deveres e liberdades fundamentais do cidado;

Manifestar amor patritico e orgulho de ser moambicano;

Manifestar respeito pelos smbolos nacionais;

Conhecer os rgos do Poder Executivo;

Observar as regras de sade e higiene;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Objectivos gerais

Conhecer as regras de organizao e funcionamento da lngua;

E NS. BS. III C ICLO (6

DO

Aplicar as regras de organizao e funcionamento da lngua.

PROG .

10

2. AVALIAO NA DISCIPLINA DE PORTUGUS NO


ENSINO BSICO

verificar se o processo docente-educativo ocorre em funo dos objectivos previstos no


programa;
verificar at que ponto o aluno atinge os nveis estabelecidos nas competncias bsicas da
lngua (ouvir/falar e ler/escrever), melhorando e/ou adequando as estratgias de ensino e
procurando melhores solues para os problemas identificados;
controlar o desempenho do aluno no processo de ensino-aprendizagem de modo a detectar
falhas por forma a encontrar estratgias de recuperao em funo dos objectivos,
contedos, materiais de ensino e da realidade da turma;
autoavaliar o desempenho do professor por forma a detectar falhas na conduo do
processo de ensino e encontrar novas estratgias de correco.

A avaliao um instrumento atravs do qual se acompanha o desenvolvimento do acto


educativo com vista a apreciar a adequao dos diversos momentos do processo de ensinoaprendizagem. A avaliao permite:

A avaliao dever estar presente em todos os momentos do processo de ensino-aprendizagem,


isto , a avaliao uma actividade contnua, permanente e sistemtica.
De uma forma geral, o processo de ensino-aprendizagem recorre a trs tipos de avaliao:
Diagnstica, Formativa e Sumativa.
Avaliao Diagnstica: realiza-se no incio do processo educativo (incio do ano lectivo, semestre,
ciclo, unidade temtica, etc.) e tem por objectivo colher informao sobre o nvel inicial de
aprendizagem dos discentes como pr-requisito para o desenvolvimento de uma determinada
aptido e capacidade.
Esta avaliao permite ao professor, por um lado, estabelecer as estratgias de ensino que
garantam que todos os discentes atinjam os objectivos definidos no programa e, por outro,
delimitar as capacidades que o aluno possui para que possa enfrentar certo tipo de aprendizagens
(contedos ou temas), indicando os aspectos fulcrais em que este poder ter maiores ou menores
resultados.
No caso do ensino do Portugus, podem ser enumeradas as seguintes vantagens:

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Avaliao

11

antes do incio de uma unidade ou tema, esta avaliao permite a preparao do aluno para
a nova matria, verificando-se o que tiver sido aprendido anteriormente e a consequente
recuperao e consolidao das matrias que constituem pr-requisitos para a nova unidade
temtica;

ENS . B S. III C ICLO (6

DO

no incio de um novo ciclo ou classe, ela permite tambm situar os alunos em termos de
proficincia lingustica, de modo a determinar aspectos que necessitam de maior consolidao
e planificar aces que visam o aproveitamento dos alunos com melhor domnio de lngua
para auxiliar aqueles que demonstram dificuldades e por isso requerem uma maior ateno.

P ROG .

Este tipo de avaliao fornece tambm dados sobre alunos com necessidades especiais de
modo a encontrar estratgias adequadas para cada caso, contexto e/ou turma.
O resultado da avaliao diagnstica dever ser comunicado aos alunos, individualmente,
embora no se lhes atribua uma classificao.
Avaliao Formativa: tem uma funo de regulador permanente do processo de ensinoaprendizagem. Esta tem uma funo mais pedaggica uma vez que informa o professor sobre o
nvel de realizao dos objectivos do programa e impulsiona o aluno para que se empenhe cada
vez mais nos estudos.
A avaliao formativa preocupa-se com aspectos pessoais da vida do aluno tais como a sua
personalidade, o seu ritmo de desenvolvimento e, no caso vertente, os aspectos da sua vida
social e lingustica. Este conhecimento poder permitir a compreenso dos progressos e as
presumveis causas bem como dos fracassos e as presumveis causas de modo a desenhar as
estratgias mais adequadas a diferentes tipos de alunos.
Os critrios a adoptar, neste tipo de avaliao, incluem uma auscultao e uma ligao directa
com os pais ou encarregados de educao e, no caso dos alunos com necessidades especiais,
necessrio um levantamento biogrfico para a identificao das possveis causas ou relaes
entre o passado do aluno e seu desempenho na escola. Assim, o professor dever preparar
tarefas adicionais e especficas para cada caso. Neste contexto, esta avaliao no expressa
numericamente.
Avaliao Sumativa: permite determinar o nvel atingido por cada aluno no final de uma unidade
de ensino, ano lectivo ou curso.
Este tipo de avaliao aplicado em diversos estgios do processo de ensino-aprendizagem de
lngua e ocorre, geralmente, aps actividades relacionadas com compreenso oral e escrita, por
um lado, e expresso oral e escrita, por outro.
de referir a existncia de outras componentes a equacionar neste processo de avaliao, como
por exemplo, a participao individual, a apresentao do material, o comportamento dos
intervenientes, os elementos fornecidos pela avaliao formativa, entre outras.
Esta avaliao, que inclui provas quinzenais, mensais, trimestrais e semestrais, feita de acordo
com um calendrio escolar estabelecido no incio de cada ano lectivo e expressa
quantitativamente numa escala de zero a vinte.
O programa de Portugus prope uma avaliao contnua e sistemtica, tendo em vista o
desenvolvimento integrado das quatro habilidades de lngua de acordo com as exigncias de
cada ciclo.

P ROG.

DO

ENS . B S. III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Avaliao

A avaliao sumativa, no ensino-aprendizagem do Portugus, deve incidir nas seguintes zonas


de conhecimento:
a) compreenso e expresso oral,
b) compreenso e expresso escrita,
c) expresso criativa, oral e/ou escrita,
d) funcionamento da lngua.

12

Compreenso e Expresso Oral

apreende uma informao em linguagem corrente;


reage com frases adequadas em qualquer situao de comunicao;
identifica intervenientes e/ou personagens de um texto ouvido;
usa o vocabulrio variado e adequado;
encadeia as ideias com facilidade;
pronuncia as palavras correctamente;
relata, observando uma sequncia lgica, factos ouvidos/vividos;
resume oralmente um texto ouvido;
exprime espontaneamente as suas ideias;
dramatiza eventos/histrias vividos ou contados;
reconta histrias ou factos vividos ou contados.

Na compreenso e expresso oral importa verificar se cada aluno individualmente satisfaz o


seguinte:

Compreenso e Expresso Escrita

compreende, normalmente, os textos depois da leitura silenciosa;


apreende rapidamente os dados essenciais de um texto;
l com entoao e ritmo ajustados/adequados;
articula correctamente as palavras;
recorre leitura como apoio recreativo ou informativo;
dramatiza histrias lidas.

compreenso escrita e de leitura

Produduo escrita

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Avaliao

13

Em relao compreenso escrita e leitura, o professor deve procurar saber, para cada aluno
se a nvel de:

ENS . B S. III C ICLO (6

organiza correctamente as ideias;


se exprime de acordo com a natureza do texto;
usa frases correctas em termos sintctico e morfolgico;
apresenta ortografia correcta e pontuao adequada;
organiza graficamente os textos que produz;
relata, com sequncia lgica (espcio-temporal), factos vividos, lidos ou ouvidos;
reconta histrias ou factos lidos/vividos ou contados;
resume por escrito um texto lido/ouvido.

DO

P ROG .

Expresso Criativa: oral e/ou escrita


O professor dever procurar saber se cada aluno:
exprime ideias pessoais com frequncia;
critica atitudes ( de colegas ou personagens de textos) e trabalhos;
argumenta as suas posies;
manifesta interesse pela criao de textos pessoais;
intervm imaginativamente em actividades da classe;
participa de forma criativa na dramatizao.

Funcionamento da Lngua
Embora o enfoque dos programas esteja no contedo, pretende-se que no desenvolvimento
das habilidades de ouvir e falar, ler e escrever, o professor verifique se cada aluno:
usa correctamente as estruturas fundamentais da lngua;
executa com acerto exerccios gramaticais;
compreende as relaes morfolgicas e sintcticas entre as palavras nas frases;
domina as regras de ortografia;
escreve sem erros ortogrficos.
A perspectiva de avaliao proposta dever permitir a transio dos alunos de um ciclo ou
classe para o/a outro/a. Porm, a mesma pressupe que tenham sido criadas condies de
aprendizagem por forma a que todos os alunos atinjam as competncias bsicas de um
determinado ciclo, que lhes possibilitem a progresso para estgios seguintes, na perspectiva
de uma promoo semi-automtica.
Estas condies assentam, fundamentalmente, numa avaliao predominantemente contnua,
onde o processo de ensino-aprendizagem est centrado no aluno e permite, por um lado, que se
obtenha uma imagem, o mais fiel possvel, do desempenho do aluno em termos de competncias
bsicas descritas nos currculos e, por outro, o de servir como mecanismo de retroalimentao
do processo de ensino-aprendizagem.
Assegurada a avaliao contnua, o que significa que se tenha providenciado a recuperao
dos alunos com problemas na/de aprendizagem, existem condies de base para os promover
para os estgios seguintes, mesmo que ainda existam algumas dificuldades de percurso.
De acordo com o esprito da promoo semi-automtica, s se pode verificar a permanncia de
um aluno numa determinada classe e/ou ciclo, depois de o professor, em coordenao com o
director da escola e com os pais/encarregados de educao do educando, provar que de facto
o aluno no atingiu as competncias mnimas exigidas.

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Avaliao

O sucesso desta perspectiva de avaliao implica maior responsabilidade e trabalho por parte
do professor o qual deve garantir que todos os elementos intervenientes no processo de
ensino-aprendizagem se relacionem de forma integrada.

14

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Referncias bibliogrficas

15
REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS

Bortoni, S. (1992). Educao Bidialetal - O que ? possvel?. In Revista


Internacional de Lngua Portuguesa, 7, pp. 54 - 65.

Cunha, C. e Cintra, L. (1999). Breve Gramtica do Portugus Contemporneo.


Lisboa: Edies S da Costa.

Departament of Education (1997). Intermediate Phase - Grades 4-6, South Africa.

Education Boadcasting Division (1988). English Time Programmes, Standard


3-6, Botswana.

Education Boadcasting Division (1989). English Time Programmes, Standard


2-3, Botswana.

Erickson, F. (1987). Transformation and School Success: The Politics and Culture of Education Achievements. Antropology and Education, Quartery, 335356.

Fundao Calouste Gulbenkian (1990). Guia do Professor, 2 Volume, Ensino


Primrio, 1 Grau - 1 classe. Maputo.

Fundao Calouste Gulbenkian (1990). Guia do Professor, 2 Volume, Ensino


Primrio, 1 Grau - 2 classe. Maputo.

Fundao Calouste Gulbenkian (1991). Livro do Professor, 2 Volume. Lisboa.

Fundao Calouste Gulbenkian (1991). Bloco Programtico, 2 Volume, Ensino


Primrio. Cidade da Praia.

Gomes, A. et all (1991). Guia do Professor de Lngua Portuguesa, Vol I, 1


Nvel. Lisboa: Fundao Calouste Gulbenkian.

Gomes, A. et all (1991). Guia do Professor de Lngua Portuguesa, Vol I, 2


Nvel. Lisboa: Fundao Calouste Gulbenkian.

Gomes, A. et all (1991). Manual do Professor de Lngua Portuguesa, Vol I, 3


Nvel. Lisboa: Fundao Calouste Gulbenkian.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

PROG.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Referncias bibliogrficas

Gonalves, M.P. (2000). "Introduo". In C. Stroud e P. Gonalves (orgs.). Panorama do Portugus Oral de Maputo Vol. IV: Vocabulrio Bsico do Portugus,
Contextos e Prtica pedaggica, pp 7 - 54. Maputo: INDE.

INDE/MEC (1982). Livro do Professor - 1 classe, Vol. 1, 2, 3, 4, 5, 6. Maputo:


INDE/Ncleo Editorial do Livro Escolar.

INDE/MEC (1983). Livro do Professor - 2 classe, Vol. 1, 2, 3, 4, 5. Maputo:


INDE/Ncleo Editorial do Livro Escolar.

NDE/MEC (1984). Livro do Professor - 3 classe. Maputo: INDE/Ncleo Editorial do Livro Escolar.

INDE/MEC (1985). Livro do Professor - 4 classe. Maputo: INDE/Ncleo Editorial do Livro Escolar.

INDE/MEC (1986). Livro do Professor - 5 classe. Maputo: INDE/Ncleo Editorial do Livro Escolar.

INDE/MINED (1996). Sntese dos Principais Problemas e Recomendaes do


SNE. Maputo: INDE (no publicado).

Malawi Institute of Education (1995). English Support Materials. Domasi.

Malawi Institute of Education (1996). Primary Teaching Skills, English Lower


Primary. Lilongwe.

MEC (1979). O Ensino da Lngua Portuguesa: Avaliao. Documento


apresentado no I Seminrio Nacional sobre o Ensino da Lngua Portuguesa.
Maputo.

MEC (s/d). Livro do Professor, Portugus - 6 classe, Vols. 1 e 2. Maputo.

MEC (s/d). Livro do Professor, Portugus - 7 classe, Vols. 1 e 2. Maputo.

MINED/DNEB (1996). Programa do Ensino Primrio do 1 Grau. Maputo.

MINED/DNEB (2000). Regulamento Geral das Escolas do Ensino Bsico.


Maputo.

Muchave, A. J. (1999). Propedutica da Leitura e da Escrita. Monografia para


a Obteno do Grau de Bacharelato em Cincias da Educao. Maputo:
Universidade Pedaggica e Escola Superior de Educao de Setbal.

554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
6544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211

16

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte I: Referncias bibliogrficas

17
NIED/Ministry of Basic Education and Culture (1995). English Second Langage,
Grade 1-3. Nambia.

NIED/Ministry of Basic Education and Culture (1997). English Second Langage,


Grade 4-7. Nambia.

Nunan, D. (1995). Language Teaching Methodology: a textbook for teachers.


New York: Phoenix Elt.

Paes, J.C. (1997). Parmetros Atuais para o Ensino do Portugus Lngua


Estrangeira. So Paulo.

Silva, R. M. V. (s/d). "O Portugus So Dois: Variao, mudana, norma e a


questo do ensino do Portugus no Brasil". In Congresso Internacional Sobre
o Portugus, pp 375 - 401.

Wilkins, D. A. (1976). National Syllabuses. Oxford: Oxford University Press.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

PROG.

18

PARTE II

Funcionamento da lngua:
Relao de sentido entre as palavras: sinonmia, antonmia,
homofonia, homografia e paronmia
Verbo: pretrito perfeito, pretrito imperfeito e pretrito mais-que-perfeito do indicativo

Textos de comunicao familiar ou social:


Relato

Textos de comunicao familiar ou social:


Postal

Funcionamento da lngua:
Constituintes imediatos da frase: GN e GV
Concordncia verbal: pessoa e nmero

Textos de comunicao familiar ou social:


Cartas informal e formal

Funcionamento da lngua:
Formas de Tratamento
Nveis de lngua: corrente e familiar
Tipos e Formas de frase
Sinais de Pontuao
Regras de Ortografia

Textos de comunicao familiar ou social:


Conversa directa
em presena e distncia

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


6 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

1. Famlia

19

Meios de comunicao familiar ou social: Pala-pala, fumo e outros


meios tradicionais, usados localmente
Correio
Telefone
Fax
Rdio
Jornal
Televiso
Internet
CONTINUA

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 6 Classe

UNIDADES
TEMTICAS

1. Famlia

CONTINUAO

Textos de chamada de ateno: Instrues vrias (instrues do dia


a dia, folhetos/cartazes diversos, receitas de cozinha)

CONTEDOS

Funcionamento da lngua:
Modos verbais: indicativo - presente e futuro; imperativo;
conjuntivo - presente e pretrito imperfeito

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 6 Classe

(continuao)

20

Descrio de lugares, smbolos e pessoas

Textos orais ou escritos de natureza didctica: Explicaes sobre


temas diversos; Gravuras, Mapas e Esquemas

Textos de chamada de ateno: Avisos

Textos normativos: Regulamento da Escola

Funcionamento da lngua:
Importncia de verbos, adjectivos e expresses de lugar na
descrio
Constituintes do GN: nome, determinante, pronome
Noo de GN alargado
Concordncia nominal
Flexo de palavras em gnero e nmero: nome, determinante,
pronome, adjectivo

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


6 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

2. Escola

21

Funcionamento da lngua:
Frase complexa
Relao de coordenao e de subordinao
Adjectivo: graus comparativo e superlativo relativo

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 6 Classe

Textos de comunicao familiar ou social: Relato.

Funcionamento da lngua:
Verbos intransitivos, transitivos e de significao indefinida;
Constituintes do GV;
Concordncia verbal;
Advrbios;
Preposies.

Textos de natureza didctica: Manuais escolares;


Caractersticas do texto de natureza didctica;
Sistematizao de informaes.

Textos de chamada de ateno: Cartaz.

Funcionamento da lngua:
Recursos da linguagem: repetio, comparao e metfora;
Verbo: tempos compostos do indicativo (pretrito perfeito e
pretrito-mais-que-perfeito).

Textos narrativos: Lenda e Conto popular em Banda Desenhada;


Elementos da narrativa: narrador, personagens, aco;
Funo educativa da lenda e do conto popular;
Estrutura da Banda Desenhada.

Funcionamento da lngua:
Slabas tnica e tona;

Poema
Estrofe e Verso;
Dico, Entoao e Ritmo;
Datas comemorativas.

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


6 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

Funcionamento da lngua:
Determinantes: artigos, numerais, possessivos, demonstrativos
e indefinidos;
Pronomes: pessoais, possessivos, demonstrativos e indefinidos;

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 6 Classe

3. Ns e o Meio

22

Textos de natureza didctica: Materiais de consulta.

Textos de natureza administrativa: Formulrios, Dados biogrficos.

Textos normativos: Constituio da Repblica, Leis e Declaraes


Universais (Ex: Direitos Humanos, Direitos da Criana, etc.);
rgos de Poder do Estado Moambicano

Funcionamento da lngua:
Oraes coordenadas copulativas, adversativas e conclusivas;
Interjeies.

Jogos Dramticos (Jogos de papis) e Dramatizaes.

Funcionamento da lngua:
Funo sintctica dos constituintes da frase: sujeito, predicado
(complemento directo, complemento indirecto e nome predicativo
do sujeito) e complementos circunstanciais;
Classificao dos pronomes pessoais: em forma de sujeito,
complemento directo e complemento indirecto;
Verbos: modo condicional;
Discurso directo e indirecto.

Textos narrativos: Lenda, Conto e Fbula;


Estrutura do texto narrativo.

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


6 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

4. Sociedade

23

Funcionamento da lngua:
Oraes subordinadas relativa, temporal, causal e final;
Pronomes relativos;
Conjunes e locues conjuncionais subordinativas temporais,
causais e finais.

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 6 Classe

Textos de comunicao familiar ou social: Relato

Funcionamento da lngua:
Nome: graus aumentativo e diminutivo

Poema
Expresso do sentimento do poeta
Alterao das regras gramaticais
Rima

Funcionamento da lngua:
Adjectivos: grau superlativo absoluto

Descrio

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


6 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 6 Classe

5. A Terra, o
Mundo e o
Universo

24

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: Tempos e Modos Verbais - presente e
pretrito perfeito simples do indicativo

Textos de comunicao familiar ou social: Postal (continuao)

Funcionamento da Lngua:
Formao de palavras: Composio por justaposio e por
aglutinao

Textos de comunicao familiar ou social: Postal:


O Texto grfico (icnico) e o Texto verbal

Funcionamento da Lngua:
Formas de Tratamento da 2./3. pessoas gramaticais
Tipos de Sujeito: Sujeito simples e composto

Textos de comunicao familiar ou social:


Carta (consolidao)

Funcionamento da Lngua:
Concordncia nominal e verbal: determinante, nome, adjectivo e
verbo (sistematizao)

Textos de comunicao familiar ou social:


Conversa directa - em presena e distncia (continuao)

Funcionamento da Lngua:
Formas de Tratamento de Intimidade: Tu e de Formalidade: Voc,
Senhor(a)
Anlise morfolgica e sintctica

Textos de comunicao familiar ou social:


Conversa directa - em presena e distncia

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


7 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

1. Famlia

Textos de comunicao familiar ou social:


Relato

25

CONTINUA

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

UNIDADES
TEMTICAS

1. Famlia

CONTINUAO

Textos de comunicao familiar e social:


Postal.

Funcionamento da Lngua:
Formas de Tratamento: a 3. pessoa gramatical.
Tipos de Sujeito: Sujeito oculto, Sujeito inexistente.

Textos de comunicao familiar e social:


Carta Formal.

Funcionamento da Lngua:
Formas de Frase: activa e passiva.
Os complementos circunstanciais de tempo, lugar, causa e fim
(sistematizao).

Textos de comunicao social:


Notcia.

Funcionamento da Lngua:
Funes sintcticas dos complementos da Frase simples:
. complemento directo e
. complemento indirecto.

Meios de comunicao familiar e social:


1. Famlia
Batuque
Fogo
Fax
Rdio
Jornal
Televiso
Correio electrnico (e-mail)
Internet

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: o Determinante: artigo (def./indefinido), numeral, demonstrativo, possessivo (sistematizao);
Tempos e Modos Verbais: presente, pretrito perfeito simples e
composto, pretrito imperfeito do indicativo (sistematizao);
Frase complexa: relao de coordenao: copulativa e adversativa.

CONTEDOS

CONTINUA

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

(continuao)

26

UNIDADES
TEMTICAS

1. Famlia
(continuao)

CONTINUAO

Texto descritivo (continuao).

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: o nome, o adjectivo e o advrbio
(sistematizao);
Palavras derivadas por sufixao (sufxos nominais, verbais e
adverbiais) e por prefixao.

Texto descritivo:
Descrio de lugares/pessoas.

Funcionamento da Lngua:
Os complementos circunstanciais de modo e de companhia
(sistematizao).

CONTEDOS

27

Funcionamento da Lngua:
Enriquecimento e Expanso do Vocabulrio: Palavras da mesma
famlia;
Tipos de Predicado: Predicado nominal e verbal.

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


7 Classe

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: Os pronomes -demonstrativos, possessivos
(reviso)
Concordncia do adjectivo/nome, em nmero e gnero

Textos de natureza didctica ou cientfica:


Manuais Escolares

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: Adjectivo e sua flexo em grau - grau
superlativo: absoluto e relativo: superioridade e inferioridade
(sistematizao)
Funes sintcticas do Adjectivo: o Atributo

Textos de chamada de ateno:


Instrues Vrias
Anncios

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: Nome e sua flexo em grau (sistematizao);
Modos Verbais: indicativo, imperativo e conjuntivo
(sistematizao)
Funes sintcticas do Nome: o Aposto

Textos de chamada de ateno:


Avisos

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: advrbios de modo, preposies
(sistematizao)
Frase Complexa: relao de subordinao: causal e final

Textos normativos:
Regulamento da Escola e outros;
Regulamento de Avaliao.

CONTEDOS

Textos de natureza didctica ou Cientfica:


Receitas de Cozinha
Instrues Tcnicas
CONTINUA

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

2. Escola

UNIDADES
TEMTICAS

28

UNIDADES
TEMTICAS

2. Escola
(continuao)

CONTINUAO

Funcionamento da Lngua:
Classe de Palavras: Os pronomes - demonstrativos: variveis e
invariveis (sua relao com os advrbios de lugar).

Textos de organizao de dados:


Relatrio.

Funcionamento da Lngua:
Siglas e Abreviaturas;
Tipos de conjugao pronominal: conjugao pronominal,
conjugao pronominal reflexa e conjugao pronominal
recproca;
Pronominalizao de: complementos directo, indirecto e formas
verbais terminadas em: -m, -r, -s, e -z;
Funes sintcticas dos constituintes da frase simples: o Vocativo.

Textos de comunicao administrativa e burocrtica:


Exposio

Funcionamento da Lngua:
Frase Complexa: relao de subordinao: final, causal e temporal;
Concordncia nominal e verbal.

Textos de comunicao administrativa e burocrtica:


Requerimento.

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: Os pronomes - interrogativos (reviso),
indefinidos: variveis e invariveis; Modos Verbais: indicativo,
imperativo (negativo/afirmativo) e conjuntivo (consolidao).

CONTEDOS

Textos de organizao de dados:


Acta.

29

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

Textos Potico:
A mancha grfica: o verso, a estrofe, a rima;
O Texto Verbal: o contedo, a linguagem do poema, os recursos
estilsticos: comparao, metfora, personificao (reviso),
anfora.

Funcionamento da Lngua:
Palavras derivadas por sufixao
Discurso directo e indirecto

Texto dramtico:
Jogos dramticos
Representao teatral

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: O advrbio e sua flexo em grau: grau
comparativo (de superioridade, de igualdade e de inferioridade)
e superlativo absoluto (sintctico e analtico)

Textos narrativos:
Contos populares

Funcionamento da Lngua:
Formas de tratamento (sistematizao)
Flexo dos nomes compostos em nmero: plural dos nomes
compostos, com palavras separadas por um hfen

Textos de pesquisa de dados:


Entrevista

Funcionamento da Lngua:
Palavras homgrafas e parnimas;
Complementos circunstanciais de lugar, tempo e causa (reviso).

Textos de comunicao social


Reportagem.

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


7 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

Textos narrativos:
Lenda;
Conto.
CONTINUA

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

3. Ns e o Meio

30

UNIDADES
TEMTICAS

3. Ns e o Meio
(continuao)

CONTINUAO

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: adjectivo, advrbio, verbo: pretrito
imperfeito do indicativo (reviso).

Texto descritivo:
Descrio de locais de interese turstico e histrico: museus,
praas, fortalezas, monumentos, etc.

Textos de comunicao administrativa ou burocrtica:


Curriculum Vitae.

Texto Potico:
Classificao das estrofes quanto ao nmero de versos: dstico/
parelha, terceto, quadra, quintilha
Classificao dos versos quanto rima: emparelhada, cruzada,
interpolada e encadeada.
Recursos sonoros e estilsticos: comparao, metfora,
personificao, anfora (consolidao) .

Funcionamento da Lngua:.
Funes sintcticas do adjectivo: o nome predicativo do
complemento directo
Concordncia do nome predicativo do complemento directo com
o complemento directo

Textos narrativos:
Novela.

Funcionamento da Lngua:.
Os complementos circunstanciais de modo, fim e companhia
(reviso).

CONTEDOS

31

Textos de natureza didctica:


Manuais Escolares
Textos Expositivo-Narrativos

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

Funcionamento da Lngua:

Texto Dramtico:
Encenao e
Representao;
o dilogo;
a aco;
o actor (personagem);
as indicaes cnicas: texto secundrio do autor no qual se
indicam: gestos, entoao e movimentao de actores;
o cenrio, a luz, o som, etc.

Texto Potico:
Poesia de Combate;
Poesia de Msaho;
Versos livres e Versos brancos ou soltos;
Recusros sonoros e estilsticos (reviso).

Textos normativos:
Excertos de:
Constituio da Repblica de Moambique;
Legislao sobre rgos de Poder Local e rgos de Poder Central;
Protocolos da SADC e da CPLP.

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: Tempos e Modos Verbais: presente, pretrito
perfeito simples e composto, pretrito imperfeito, futuro imperfeito
e perifrstico, pretrito mais-que-perfeito simples e composto do
modo indicativo (reviso).

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


7 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

Texto Descritivo:
Descrio de espaos, objectos, mapas, globos, etc.
Descrio do estado de tempo.

Processos de Formao de Palavras: os Neologismos.

Funcionamento da Lngua:
Classes de Palavras: nomes, adjectivos, advrbios e verbos
(reviso)
FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

4. Sociedade

32

Funcionamento da Lngua:
Classe de Palavras: Tempos e Modos Verbais: presente e pretrito
imperfeito do conjuntivo, imperativo: formal/ informal; afirmativo/negativo (consolidao).

Textos de chamada de ateno


Instrues Vrias
Anncios

Funcionamento da Lngua:
Classe de Palavras: Flexo do adjectivo em grau: superlativo
absoluto sintctico e superlativo relativo de superioridade e
inferioridade com sufxos em: -ssimo, limo ou -rrimo

Textos narrativos:
Elementos da Narrativa (reviso)

Textos normativos:
Excertos de:
Legislao sobre matrias vrias (ambiente, terra, biodiversidade,
etc.)
Carta da OUA e da ONU
Declarao Universal dos Direitos do Homem

CONTEDOS

VISO GERAL DOS CONTEDOS DO 3 CICLO


7 Classe
UNIDADES
TEMTICAS

5. A Terra, o
Mundo e o
Universo

Texto dramtico:
Aco Dramtica:
aco dramtica: exposio (apresentao dos actores/personagens);
desenvolvimento (produz-se o conflito) e
desenlace;
Diviso da Aco Dramtica: actos, quadros e cenas;
Actores/Personagens.

33

Texto Potico:
Recursos sonoros e estilsticos: rima, anfora, anttese, hiprbole;
Noo de linguagem literria: o belo, a conotao;
Palavras polissmicas.

FIM

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa Parte II: Viso geral dos cont. - 7 Classe

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

34

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

35
Programa de Lngua Portuguesa III Ciclo

6 CLASSE

Habilidades: Ouvir, falar, ler e escrever

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG.

36
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer a diferena entre


conversa formal e no formal;
Distinguir o nvel de lngua familiar de nvel de lngua corrente;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao familiar


ou social: conversa directa: em
presena e distncia

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia

Estabelecer conversa directa em


presena e distncia, em
situaes de comunicao familiar e social;

CARGA
HORRIA

Identifica situaes de comunicao


familiar;
Identifica situaes de comunicao
social;
Distingue situaes de comunicao
familiar das situaes de comunicao
social;
Identifica as situaes de
comunicao familiar e social em que
se usa o nvel de lngua familiar;
Identifica as situaes de 14 tempos
comunicao familiar e social em que
se usa o nvel de lngua corrente;
Distingue o nvel de lngua familiar
do nvel de lngua corrente;
Participa em conversas com
familiares, colegas, professores,
elementos da comunidade e
representantes de instituies
pblicas, falando sobre:
os membros da sua famlia,
os principais sinais de identidade
pessoal e colectiva (famlia,
comunidade),

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Manter uma conversa directa, em


presena ou ao telefone, tendo
em conta as situaes de
comunicao familiar e social;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Conversa directa: (continuao)

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia
(cont.)

a importncia da alimentao na
preveno de doenas,
a importncia da higiene na
preveno de doenas,
a rapariga e a mulher na famlia e
na comunidade,
relao entre a famlia e as
instituies pblicas;
Usa palavras e estruturas adequadas
em situaes de conversa no contexto
familiar e social para:
estabelecer um contacto,
cumprimentar /se apresentar,
apresentar os dados biogrficos
pessoais e dos membros da sua
famlia, apresentar algum, se
desculpar, agradecer, pedir/dar
informaes, pedir/dar permisso,
negar/confirmar, concordar/
discordar, acusar/se defender,
sugerir/aconselhar, comparar,
elogiar, felicitar, expressar
sentimentos, se despedir;

CARGA
HORRIA

37

38
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Manifestar atitudes civicamente


correctas durante a conversa;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

conversa directa (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia

(cont.)

Reconhecer as marcas de
conversa oral em textos escritos;
Reproduzir, por escrito,
conversas directas;

Usa boas maneiras para interromper


algum que esteja a falar e tomar a
palavra;
Interpreta o que o(s) interlocutor(es)
diz(em);
Relaciona a entoao com a
intencionalidade de comunicao;
Faz uma apreciao crtica de
intervenes dos outros;
Intervm oralmente de acordo com:
o papel que desempenha na
conversa,
o assunto abordado na conversa;
Identifica, no texto escrito, as marcas de:
mudana de interlocutor,
entoao;
Apresenta as ideias segundo uma
ordem lgica;
Escreve textos que reproduzam
conversas ouvidas e imaginrias;

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III C ICLO (6

Funcionamento da lngua

Conhecer a diferena entre


tratamento informal e formal;
Relacionar as formas de
tratamento com a relao existente
entre os interlocutores;

Formas de tratamento

conversa directa (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia

(cont.)

Usar nveis de lngua corrente e


familiar;
Relacionar os sinais de pontuao
com a intencionalidade de
comunicao e os tipos e formas
de frases.

Nveis de lngua: corrente e familiar


Tipos e formas de frase
Sinais de pontuao
Regras de ortografia

39

Escolhe formas de tratamento


adequadas para se dirigir a pessoas
de acordo com:
tipo de relao que h entre si e o
interlocutor,
semelhana ou diferena de idade
entre ambos;
Mantm a forma de tratamento ao
longo da conversa;
Usa nvel de lngua adequado em
situao de conversa, de acordo
com:
o contexto em que a conversa se
desenrola,
a relao existente entre si e o interlocutor;
Relaciona a intencionalidade da frase
com os tipos e formas de frase;
Relaciona os tipos de frase com os
sinais de pontuao;
Usa adequadamente os sinais de
pontuao;
Aplica as regras de ortografia;
Constri, oralmente e por escrito, frases
simples e complexas com sentido.

CARGA
HORRIA

40
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia

Compreender a mensagem
contida numa carta, informal ou
formal;
Reconhecer a diferena entre
carta informal e formal;
Escrever cartas informais e
formais;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao familiar ou


social: Cartas informal e formal

(cont.)

CARGA
HORRIA

Interpreta mensagens contidas em


cartas informais e formais;
Identifica a estrutura da carta;
Distingue carta informal da carta formal a nvel de:
mancha grfica,
vocativo,
nvel de lngua,
linguagem,
forma de despedida;
Usa palavras e estruturas adequadas 4 tempos
em cartas informais e formais para:
saudar/se apresentar,
pedir/dar informaes,
pedir/dar autorizao,
expor um assunto,
convencer (argumentar),
se despedir;
Escreve cartas a amigos, colegas,
familiares, professores, Direco da
escola e instituies pblicas, falando
de diversos assuntos de interesse
para si, para a sua famlia e para a
comunidade em geral;
Escreve com caligrafia legvel.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III C ICLO (6

Funcionamento da lngua:

I.
Famlia

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

(cont.)

Reconhecer a relao de
concordncia
entre
os
constituintes imediatos da frase
(GN e GV);
Conhecer as marcas de pessoa e
nmero de nomes, pronomes e
verbos.

Constituintes imediatos da frase:


GN e GV;
Concordncia verbal: pessoa e
nmero

Identifica o GN e o GV constituintes
da frase;
Identifica o ncleo do GN (nome ou
pronome) e do GV (verbo);
Distingue singular e plural de nomes,
pronomes e verbos;
Identifica pessoa gramatical de
pronomes e verbos;
Aplica as regras de concordncia entre o GN e o GV.

CARGA
HORRIA

41

42
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer a importncia do
postal na comunicao familiar e
social;
Compreender
mensagens
informais e formais apresentadas
em postais;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao familiar ou


social: Postal

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Distinguir postal da carta;

Redigir mensagens informais e


formais em postais.

Identifica o postal como meio de


comunicao familiar e social;
Identifica os assuntos que podem ser
tratados por postal, a nvel familiar e
social;
L postais;
Interpreta o texto do postal;
Relaciona o texto do postal com a
imagem;
Identifica a estrutura do texto do
postal;
Distingue postal de mbito informal
do postal de mbito formal;
Distingue o texto do postal do texto
da carta no que se refere a:
extenso do texto,
imagem,
assunto a tratar;
Escolhe postais adequados ao
assunto a tratar;
Usa frases adequadas em situaes
de comunicao de mbitos familiar e
formal para:
pedir/dar autorizao,
justificar,
levar a agir,

CARGA
HORRIA

4 tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III C ICLO (6

Postal (continuao)

Escreve postais para familiares,


amigos, professores e responsveis
de algumas instituies para:
manuteno de contacto,
felicitaes,
boas festas,
agradecimentos,
condolncias.

Textos de comunicao familiar ou


social: Relato

Interpreta relatos de acontecimentos 11 tempos


vrios ocorridos no seio familiar e na
comunidade, que tenha ouvido ou
lido;
Identifica o(s) assunto(s) tratado(s) no
relato ouvido ou lido;
Identifica a informao principal do
relato ouvido ou lido;
Reconta oralmente e por escrito
relatos ouvidos ou lidos;
Emite a sua opinio em relao aos
assuntos tratados em relatos ouvidos
ou lidos;

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Interpretar relatos, orais e


escritos, de acontecimentos
vrios;

CARGA
HORRIA

43

44
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Fazer relatos orais de


acontecimentos ocorridos na
famlia e na comunidade.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Relato (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Usa palavras e estruturas adequadas


para: informar, contar, descrever e
comparar;
Apresenta as informaes segundo
uma ordem lgica;
Relata oralmente acontecimentos que
tenha vivido em casa e na
comunidade;
Relata oralmente experincias que
contribuam para a melhoria das
condies de alimentao e de higiene
no seio familiar e na comunidade;

Funcionamento da lngua:

Reconhecer a relao existente


entre as palavras sinnimas,
antnimas,
homnimas,
homfonas, homgrafas e
parnimas;

Relao de sentido entre as


palavras: sinonmia, antonmia,
homonmia,
homofonia,
homografia e paronmia

Interpreta palavras sinnimas,


antnimas, homnimas, homgrafas,
homfonas e parnimas de acordo
com o contexto em que ocorrem em
frases e em textos;
Identifica a relao existente entre as
palavras sinnimas, antnimas,
homnimas, homgrafas, homfonas
e parnimas;
Usa palavras sinnimas, antnimas,
homnimas, homgrafas, homfonas
e parnimas;

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Reconhecer o pretrito como


tempo verbal mais frequente em
relatos de eventos acontecidos;
Distinguir pretrito perfeito,
pretrito imperfeito e pretrito-mais-que-perfeito.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Verbo: pretrito perfeito, pretrito


imperfeito e pretrito mais-queperfeito do indicativo.

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia

CARGA
HORRIA

Identifica o pretrito como tempo verbal mais frequente no relato de


acontecimentos;
Distingue formas verbais no pretrito
perfeito, pretrito imperfeito e
pretrito-mais-que-perfeito, tendo em
conta o sentido e a forma;
Usa adequadamente verbos no
pretrito perfeito, pretrito imperfeito
e pretrito-mais-que-perfeito em
relatos de acontecimentos.

(cont.)

Reconhecer a importncia dos


meios de comunicao;

Meios de comunicao familiar e


social:
xipala-pala, fumo e outros
meios tradicionais usados
localmente,
correio,
telefone,
fax,
rdio,
jornal,
televiso,
internet.

Identifica as diversas formas que se


pode usar para fazer circular a
informao familiar e social;
Descreve os meios de comunicao familiar e social existentes na sua
comunidade;
Distingue meios de comunicao
tradicionais dos modernos;
Explica a importncia dos meios de
comunicao familiar e social;
Distingue meios de comunicao familiar dos de comunicao social;

2 tempos

45

46
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Meios de comunicao familiar e


social (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia

(cont.)

Usar os meios de comunicao


familiar e social existentes na sua
comunidade;

Reconhecer a existncia de outros


meios de comunicao familiar e
social diferentes dos que existem
na sua comunidade.

Reconhecer a importncia das


instrues para a boa convivncia
na famlia, na comunidade e na
escola;

Textos de chamada de ateno:


instrues vrias (instrues do
dia-a-dia, folhetos/cartazes
diversos, receitas de cozinha)

CARGA
HORRIA

Identifica os meios de comunicao


que tanto servem para situaes
familiares como sociais;
Relaciona os meios de comunicao
com os textos de comunicao familiar e social estudados;
Usa os meios de comunicao familiar e
social existentes na sua comunidade;
Nomeia meios de comunicao familiar e social diferentes dos que existem
na sua comunidade;
Identifica a utilidade dos meios de
comunicao familiar e social;
Simula a utilizao de meios de
comunicao familiar e social no
existentes na sua comunidade.
Identifica instrues dentre as mensagens 10 tempos
que ouve/l no seu dia-a-dia;
Indica instrues especficas para o
seio familiar, para a escola e para a
comunidade;
Explica a importncia das instrues
para a boa convivncia na famlia, na
escola e na comunidade;

P ROG.
DO

ENS . BS. III C ICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Interpretar instrues vrias;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

instrues vrias (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Agir de acordo com instrues


dadas;

Assumir atitude crtica em


relao ao comportamento da
comunidade face s instrues
sobre preveno de doenas,
saneamento e minas;

47

Interpreta instrues contidas em:


recomendaes familiares do dia-a-dia,
vrios sinais existentes na
comunidade, receitas de cozinha e
folhetos ou cartazes sobre preveno
de doenas, minas, saneamento;
Distingue instrues verbais das no
verbais;
Traduz sinais e imagens em instrues
verbais e vice-versa;
Indica a finalidade das instrues;
Distingue ordem, conselho e sugesto
nas instrues;
Realiza actividades diversas
cumprindo instrues dadas pelos
colegas, professores e outros
membros da comunidade
Age, em diferentes circunstncias, de
acordo com instrues apresentadas
em folhetos e cartazes;
Critica as actividades realizadas pelos
seus colegas tendo em conta as
instrues dadas;
Fala da atitude dos membros da sua
comunidade em relao s instrues
relacionadas com preveno de
doenas, saneamento e minas;

CARGA
HORRIA

48
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Produzir oralmente e por escrito


textos contendo instrues
diversas;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

instrues vrias (continuao)

I.
Famlia

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

(cont.)

Usa palavras e estruturas adequadas


para:
sugerir, recomendar, dar ordens,
aceitar ou recusar sugestes,
recomendaes e ordens;
Produz oralmente slogans diversos
contendo instrues relacionadas
com assuntos de interesse para os
colegas, os professores e a
comunidade em geral;
Produz folhetos e cartazes com
instrues para: a preveno de
doenas, a melhoria da produo, o
incremento da criao de animais, a
preparao de alimentos, o
saneamento do espao familiar e
comunitrio, etc;

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

CARGA
HORRIA

ENS. BS. III C ICLO (6

Funcionamento da lngua:

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

I.
Famlia

Reconhecer o indicativo, o
imperativo e o conjuntivo como
modos verbais mais usados nas
instrues.

modos verbais:
indicativo presente e futuro,
imperativo,
conjuntivo presente e
pretrito imperfeito

(cont.)

Identifica os modos verbais mais


usados nas instrues (indicativo,
imperativo, conjuntivo);
Identifica a intencionalidade
subjacente nos modos indicativo,
imperativo e conjuntivo;
Relaciona os modos verbais mais
frequentes nas instrues com a
finalidade das mesmas;
Usa adequadamente verbos nos
modos indicativo (presente e futuro),
imperativo e conjuntivo (presente e
pretrito imperfeito).
Sub-total
45 tempos

49

50
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer lugares a partir da


descrio feita por algum;
Identificar pessoas a partir da
descrio feita por algum;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Descrio de lugares, smbolos e


pessoas

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

II
Escola

Conhecer os smbolos de
identidade nacional;
Conhecer os smbolos que
identificam particularmente a sua
escola;

CARGA
HORRIA

Interpreta textos ou passagens de


textos que descrevem lugares (casa,
machamba, escola, hospital e outros
locais de referncia) e pessoas
(colegas, professores, personalidades
influentes na escola, na comunidade
e no pas);
Identifica os lugares e pessoas
descritos em textos ouvidos ou lidos;
Distingue caracterizao fsica da
caracterizao psicolgica;
Descreve os smbolos de identidade 10 tempos
nacional: Bandeira, Emblema;
Interpreta os smbolos de identidade
nacional: cores da Bandeira, Emblema,
Hino Nacional;
Manifesta atitudes de respeito em relao
aos smbolos de identidade nacional;
Indica as principais caractersticas de
uma escola;
Identifica os smbolos de identidade
da sua escola;
Descreve os smbolos de identidade
da sua escola;
Respeita os smbolos de identidade da
sua escola

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Contribuir para o melhoramento


da imagem da sua escola;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Descrio (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

II
Escola

(cont.)

Fazer a caracterizao fsica e


psicolgica
de
pessoas
conhecidas;

Descrever oralmente e por escrito


lugares e pessoas;

Opina sobre as caractersticas e o


estado de conservao da sua escola;
Faz comentrios sobre a participao
dos intervenientes na vida da escola
na sua conservao;
Participa em aces de conservao
da escola e dos seus bens;
D opinies para o melhoramento da
imagem da sua escola;
Imita colegas, professores e algumas
personalidades influentes na escola,
na comunidade e no pas;
Manifesta atitudes de respeito pelas
pessoas que imita;
Usa adequadamente nomes,
adjectivos e expresses de lugar para
descrever lugares e pessoas que
conhece;
Descreve oralmente e por escrito
lugares e pessoas conhecidos ou
imaginados;

CARGA
HORRIA

51

52
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

Funcionamento da lngua:

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer a importncia dos


nomes, adjectivos, verbos e
expresses de lugar na descrio;

importncia de verbos, adjectivos


e expresses de lugar na descrio

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

II
Escola

Identificar os constituintes do
GN;
Reconhecer o GN alargado;

constituintes do GN: nome,


determinante, pronome
noo de GN alargado
concordncia nominal;

(cont.)

Reconhecer as regras
concordncia nominal;

de

flexo de palavras em gnero e


nmero: nome, determinante,
pronome, adjectivo;

Identifica nomes, adjectivos, verbos


e expresses de lugar nas descries
ouvidas ou lidas;
Explica a importncia dos nomes,
adjectivos, verbos e expresses de
lugar na descrio;
Identifica os constituintes do GN
constituinte imediato da frase (nome,
determinante e pronome);
Identifica palavras que modificam o
sentido do nome;
Faz o alargamento do GN;
Identifica as marcas da flexo dos
constituintes do GN alargado em
gnero e nmero;
Estabelece concordncia entre os
constituintes do GN;
Identifica as marcas de singular/plural e masculino/feminino nos
constituintes do GN alargado;
Aplica as regras de flexo em gnero
e nmero de nomes, determinantes,
pronomes, adjectivos;

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Reconhecer a importncia das


normas na vida das pessoas, a
nvel individual e colectivo
(grupo de amigos, famlia,
comunidade, turma, escola, pas,
mundo);

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Textos Normativos:

Regulamento da Escola

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

II
Escola
(cont.)

Reconhecer o regulamento da
escola como instrumento que dita
as normas para a vida colectiva
na escola;
Conhecer os seus direitos e as
suas obrigaes na escola;

CARGA
HORRIA

53

Indica as normas que gostaria que os seus


amigos cumprissem nas suas brincadeiras;
Fala de algumas normas que so
obrigatrias nos jogos, em casa e na
escola;
Indica a importncia das normas na vida
das pessoas, a nves individual e colectivo;
Nomeia textos normativos de que j ouviu
falar (Leis, Declaraes Universais,
regulamentos);
Comenta os artigos dos textos normativos
que conhece referentes ao direito
educao e igualdade de direitos entre 4 tempos
as pessoas (independentemente da idade,
raa, etnia, sexo, etc);
Identifica o Regulamento da sua Escola
como um texto que dita as normas da
escola;
Nomeia os rgo directivos da sua escola;
Identifica os direitos que lhe so
consagrados no Regulamento da Escola;
Identifica as obrigaes que lhe so
impostas pelo Regulamento da Escola;
Cumpre as suas obrigaes na escola;
Manifesta atitudes de respeito pelos
direitos dos seus colegas, professores e
outros intervenientes na vida da escola;

54
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Contribuir para a boa convivncia


no meio escolar.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Regulamento da Escola
(continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

II
Escola

(cont.)

Reconhecer a importncia do
aviso;
Compreender avisos orais e
escritos;

Textos de chamada de ateno:


Avisos

Produzir avisos orais e escritos.

CARGA
HORRIA

Critica a atitude e o comportamento


dos seus colegas na escola;
Participa em conversas que
promovam maior conhecimento do
Regulamento da Escola;
Produz cartazes que auxiliem a
divulgao do Regulamento da escola.
Interpreta a mensagem do aviso 4 tempos
ouvido ou lido;
Identifica a origem do aviso ouvido
ou lido;
Identifica o destinatrio do aviso
ouvido ou lido;
Identifica a intencionalidade de
comunicao subjacente no aviso;
Distingue os avisos dos outros textos
que circulam na escola;
Explica a importncia do aviso na
escola e na comunidade (o aviso como
meio de circulao da informao);
Usa palavras e estruturas adequadas
para: dar a conhecer, advertir, recordar;
Produz avisos orais e escritos sobre
diversos assuntos ligados vida da
escola e da comunidade.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Compreender a informao principal das explicaes ouvidas;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos orais ou escritos de natureza


didctica:
Explicaes sobre temas
diversos;
gravuras, mapas e esquemas

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

II
Escola
(cont.)

Interpretar gravuras, mapas e


esquemas;

55

Sistematizar as matrias em estudo


nas diferentes disciplinas em forma
de esquemas, mapas e desenhos;

CARGA
HORRIA

Interpreta explicaes ouvidas, sobre


temas em estudo nas diferentes
disciplinas;
Responde a perguntas sobre os
assuntos explicados;
Identifica a informao principal da
explicao ouvida;
Constri textos escritos usando
informaes obtidas da explicao
ouvida;
Faz desenhos que ilustrem assuntos
tratados na explicao ouvida;
Identifica a informao principal 12 tempos
contida em gravuras, mapas e
esquemas relacionados com a matria
em estudo nas diferentes disciplinas;
Explica oralmente e por escrito
conceitos contidos em gravuras,
mapas e esquemas relacionados com
a matria em estudo nas diferentes
disciplinas;
Usa palavras e estruturas adequadas
para enunciar, descrever, comparar e
exemplificar;
Constri mapas e esquemas
relacionados com a matria em
estudo;

56
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

CARGA
HORRIA

DO

Funcionamento da lngua:

ENS. BS. III CICLO (6

Usar adequadamente frases


simples e frases complexas

frase complexa:
relao de coordenao,
relao de subordinao

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

II
Escola

(cont.)

Usar adjectivos no
comparativo e no
superlativo relativoo.

grau
grau

adjectivo: graus comparativo e


superlativo relativo.

Identifica frase simples e frase


complexa;
Distingue frase simples da frase
complexa;
Distingue a coordenao da
subordinao;
Explica a diferena entre relao de
coordenao
e
relao
de
subordinao;
Usa adequadamente os elementos de
ligao de frases;
Constri frases complexas com
conjunes coordenativas e
subordinativas;
Transforma frases simples em frases
complexas e vice-versa;
Identifica o grau comparativo e o grau
superlativo relativo dos adjectivos;
Distingue o grau comparativo do grau
superlativo relativo;
Constri frases usando adjectivos no
grau comparativo e no grau
Sub-total
superlativo relativo.
30 tempos

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Interpretar
poemas;

Desenvolver uma viso crtica em


relao s actividades do Homem
e sua influncia no meio em que
vive;

mensagens

de

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Poema

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

Reconhecer o poema pela mancha


grfica;

Declamar poemas;
Desenvolver hbitos de leitura e
audio de poemas para
recreao;

dico, entoao e ritmo

Escrever versos ouvidos ou da


sua imaginao;

estrofe e verso

CARGA
HORRIA

57

Interpreta poemas cujas temticas


sejam ambiente e actividades do
Homem;
Explica a mensagem do poema;
Opina sobre o assunto abordado no poema;
Critica as atitudes negativas do Homem
na sua relao com o ambiente;
Descreve algumas aces positivas que
o Homem exerce sobre o ambiente;
Identifica estrofe;
Identifica verso;
Distingue poema do texto em prosa no 8 tempos
que se refere mancha grfica;
L palavras e frases com a devida entoao;
L versos e estrofes adequando a
dico, a entoao e o rtmo ao
contedo dos mesmos;
Declama poemas;
Demonstra interesse pela audio e
leitura de poemas;
Identifica, nos vrios elementos do
meio em que vive, motivaes para criar
textos;
Escreve versos sobre o meio em que
vive (animais, plantas, objectos,
pessoas,
actividades,
acontecimentos...);

58
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Conhecer o significado das datas


comemorativas
e
festas
tradicionais a nvel da sua
comunidade, da sua provncia, do
pas e do mundo;

Poema (continuao)
Datas comemorativas

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

Indica as datas comemorativas e dias


de festas tradicionais a nvel da sua
comunidade, da sua provncia e do
pas;
Explica o motivo da comemorao e
da realizao de festas tradicionais a
nvel da sua comunidade, da sua
provncia e do pas;
Indica o significado das datas
comemorativas internacionais que
conhece;
Participa na organizao de eventos
comemorativos a nvel da sua escola,
da sua comunidade, da provncia e do
pas;

Funcionamento da lngua:

Reconhecer a importncia das


slabas tnica e tona para a
leitura e pronncia correcta das
palavras;

Slabas tnica e tona

Identifica slabas tnica e tona;


Distinge slaba tnica da slaba tona;
Pronuncia correctamente as palavras
tendo em conta a posio da slaba
tnica.

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Compreender a mensagem de
lendas e de contos populares
ouvidos;

Ler histrias
desenhada;

em

Texto Narrativo:
Lenda e Conto popular em
Banda Desenhada

banda

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

Elementos da narrativa:
narrador, personagens, aco
III.
Ns e o
Meio
(cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Relacionar os acontecimentos da
histria narrada com a realidade;

Funo educativa da lenda e


do conto popular

Reconhecer a banda desenhada


pela mancha grfica;

Estrutura da banda desenhada

CARGA
HORRIA

59

Interpreta lendas e contos populares


que versem sobre mitos, usos e costumes relacionados com a vida da sua
comunidade, da sua provncia, do pas
e do continente africano;
Distingue texto verbal da imagem na
banda desenhada;
Identifica as personagens da histria;
Distingue personagens principal da
secundria;
Identifica a aco central da histria;
Faz o reconto oral e escrito de histrias
18 tempos
ouvidas e lidas;
Critica a atitude das personagens da
histria;
Relaciona os acontecimentos da
histria com aspectos que tm a ver
com a vida real na sua comunidade,
na sua provncia e no pas;
Extrai a lio moral da histria lida ou
ovida;
Identifica a organizao da banda
desenhada: prancha, tira, vinheta;
Indica a forma como so
representadas a fala, o pensamento e
os sons na banda desenhada: bales
e onomatopeias;

60
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Desenvolver hbitos de leitura e


audio de histrias para
obteno de informaes e
recreao;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Lenda e Conto
(continuao)

popular

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

Produzir textos narrativos


inspirados em diversos elementos
do meio em que vive;

(cont.)

Descreve imagens representadas na


banda desenhada;
L textos para extrair informaes e
para se divertir;
Demonstra interesse pela leitura de
textos em banda desenhada;
Usa palavras e estruturas adequadas
para fazer:
caracterizao fsica e psicolgica
das personagens,
descrio do espao em que se
desenrolam as aces,
localizao das aces no espao
e no tempo,
apresentao lgica das aces
das personagens;
Conta oralmente histrias inspirado
em: ambiente, relaes interpessoais,
acontecimentos diversos a nvel da
sua comunidade, da sua provncia e
do pas;
Transforma banda desenhada em
prosa e vice-versa;
Produz, em banda desenhada,
histrias da sua imaginao;

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS. BS. III C ICLO (6

Funcionamento da lngua:

Identificar os recursos da
linguagem mais usados em lendas
e contos;

recursos da linguagem:
repetio, comparao e
metfora

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Nsa e o
Meio
(cont.)

Usar adequadamente verbos no


pretrito perfeito composto e
pretrito-mais-que-perfeito
composto do indicativo.

Verbo: tempos compostos do


indicativo (pretrito perfeito e
pretrito mais-que-perfeito)

Indica alguns recursos da linguagem


usados em histrias lidas;
Interpreta frases com repeties,
comparaes e metforas;
Constri frases usando os seguintes
recursos da linguagem: repetio,
comparao e metfora;
Usa adequadamente os recursos da
linguagem na narrao de histrias;

61

Identifica o tempo verbal mais usado


nas histrias que leu ou ouviu;
Reconhece verbos nos seguintes tempos compostos do indicativo:
pretrito perfeito e pretrito mais que
perfeito;
Distingue os tempos simples dos tempos compostos;
Usa adequadamente verbos nos
seguintes tempos compostos do
indicativo: pretrito perfeito e
pretrito-mais-que-perfeito na
narrao de histrias.

CARGA
HORRIA

62
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer a importncia do
cartaz;

Apreender a mensagem de
cartazes diversos;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de chamada de ateno:


cartaz

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

Reflectir sobre assuntos


apresentados em cartazes
diversos;

Produzir cartazes diversos.

(cont.)

CARGA
HORRIA

Descreve a imagem do cartaz;


Interpreta a mensagem do cartaz;
Relaciona o texto com a imagem;
Indica a principal intencionalidade
comunicativa do cartaz;
Explica a importncia do cartaz;
Distingue o cartaz da narrativa em banda
desenhada no que se refere a: estrutura,
finalidade, tipo de linguagem;
Faz comentrios pessoais sobre
mensagens de cartazes relacionados
com:
8 tempos
minas
ambiente,
relaes interpessoais,
acontecimentos diversos a nvel da
sua comunidade, da sua provncia
e do pas;
Produz cartazes diversos para:
anunciar eventos que vo acontecer
na sua escola, na comunidade, na
provncia e no pas,
sensibilizar pessoas da sua escola
e da sua comunidade a participarem
em aces que visem a preveno
de doenas, de minas e de
acidentes.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Apreender o contedo de textos


escritos de natureza didctica;

Desenvolver o hbito de leitura


de informaes;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de natureza didctica:


manuais escolares

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

Identificar as principais
caractersticas do texto de
natureza didctica;

Caractersticas do texto de
natureza didctica
Sistematizao de informaes

CARGA
HORRIA

Explica a principal utilidade dos textos


apresentados nos manuais escolares;
L textos extrados de manuais
escolares das diversas disciplinas;
Interpreta as ilustraes e gravuras
que acompanham o texto;
Relaciona as ilustraes e gravuras
com o texto;
Indica o tema abordado no texto;
Resume os principais ensinamentos
do texto;
Constri esquemas e mapas usando 10 tempos
informaes extradas do texto;
Faz gravuras que ilustrem a matria
em estudo;
L, sistematicamente, textos dos manuais
escolares para obteno de informao;
Indica as principais caractersticas do
texto de natureza didctica, no que se
refere a:
organizao do texto,
linguagem usada,
finalidade;

63

64
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Sistematizar informaes obtidas


da observao dos fenmenos da
natureza;
Apresentar os resultados obtidos
de uma experincia;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Manuais escolares (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

Produzir textos de natureza


didctica, apresentando informaes obtidas da observao de
fenmenos, de experincias e de
leituras.

Relata oralmente experincias ligadas


a matrias em estudo na escola;
Usa palavras e estruturas adequadas
para: enunciar, descrever, comparar,
explicar, enumerar, exemplificar;
Organiza as informaes segundo
uma ordem lgica;
Apresenta oralmente e por escrito as
concluses tiradas da observao de
fenmenos naturais e de experincias;
Constri mapas, esquemas e legendas
a partir das principais informaes
obtidas de textos ouvidos ou lidos,
da observao de fenmenos naturais
e de experincias;
Produz textos orais e escritos a partir
da observao de figuras, mapas e
esquemas;
Escreve textos de natureza didctica,
apresentando informaes obtidas de
leituras, da observao de fenmenos
e de experincias;

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:
TEMTICA

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS. BS. III C ICLO (6

Funcionamento da lngua:

Reconhecer verbos intransitivos,


transitivos e de significao
indefinida;

Verbos intransitivos, transitivos e


de significao indefinida

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

Identificar os constituintes do GV;

constituintes do GV

Aplicar as regras da concordncia


verbal na construo de frases;

concordncia verbal

Identifica verbos intransitivos,


transitivos e de significao
indefinida;
Classifica verbos: intransitivos,
transitivos e de significao
indefinida;
Distingue verbos intransitivos,
transitivos e de significao
indefinida entre si;
Constri frases com verbos
transitivos, intransitivos e de
significao indefinida;
Identifica os constituintes nucleares
do GV conforme se o verbo
transitivo, intransitivo ou de
significao indefinida;
Identifica palavras que modificam o
sentido dos constituintes nucleares
do GV;
Faz o alargamento do GV;
Aplica as regras de concordncia entre os constituintes do GV;

CARGA
HORRIA

65

66
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Usar adequadamente advrbios


e locues adverbiais;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

advrbios

III.
Ns e o
Meio

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

(cont.)

Usar
adequadamente
preposies
e
locues
prepositivas.

preposies

Identifica advrbios e locues


adverbiais como palavras que
modificam o sentido do verbo;
Classifica advrbios e locues
adverbiais de lugar, tempo, modo,
quantidade ou intensidade, afirmao,
negao, dvida, ordem, excluso,
incluso;
Identifica preposies e locues
prepositivas;
Constri
frases
usando
adequadamente preposies e
locues prepositivas.

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Interpretar relatos de experincias


diversas e de fenmenos
naturais;
Apreender a informao principal
do relato lido ou ouvido;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao familiar ou


social: Relato

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

Relatar, oralmente e por escrito,


acontecimentos como:
festas tradicionais,
eventos comemorativos,
experincias positivas de
preservao do ambiente,
experincias relacionadas
com a matria em estudo nas
diversas disciplinas;

CARGA
HORRIA

67

L relatos de experincias diversas e


de fenmenos naturais;
Interpreta relatos de experincias
diversas e de fenmenos naturais;
Identifica o(s) assunto(s) tratado(s) no
relato ouvido ou lido;
Resume a principal informao do
relato ouvido ou lido;
Distingue relato de acontecimentos
sociais e culturais do relato de
experincias;
Manifesta interesse por relatos de 8 tempos
experincias como forma de obter
informaes sobre matrias em
estudo;
Relata, oralmente e por escrito,
acontecimentos de mbito social, cultural e poltico ocorridos na sua
comunidade, na provncia e no pas;
Relata, oralmente e por escrito,
experincias positivas de preservao
do ambiente;
Faz o relato oral e escrito de
experincias diversas ligadas com as
matrias em estudo nas vrias
disciplinas;

68
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

CARGA
HORRIA

Funcionamento da lngua:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer a importncia dos


determinantes, nomes e pronomes
no relato;
Usar adequadamente os
determinantes artigos, numerais,
possessivos, demonstrativo, e
indefinido;

Usar adequadamente os
pronomes pessoais, possessivos,
demonstrativos e indefinidos;

Determinantes: artigos, numerais,


possessivos, demonstrativos,
indefinidos;

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

III.
Ns e o
Meio

Pronomes: pessoais, possessivos,


demonstrativos e indefinidos

(cont.)

Reconhecer a diferena entre os


determinantes possessivos,
demonstrativos e os pronomes
indefinidos;

Identifica os determinantes: artigos,


numerais,
possessivos,
demonstrativos, e indefinidos;
Distingue os determinantes entre si;
Usa adequadamente os determinantes
artigos, numerais, possessivos,
demonstrativo, e indefinido em frases
da sua imaginao;
Identifica pronomes pessoais,
possessivos, demonstrativos e
indefinidos;
Distingue os pronomes entre si;
Usa adequadamente os pronomes
pessoais,
possessivos,
demonstrativos, e indefinidos em
frases da sua imaginao;
Distingue os determinantes
possessivos, demonstrativos e
indefinidos
dos
pronomes
possessivos, demonstrativos e
indefinidos.

Sub-total
52 tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Interpretar textos narrativos


ouvidos ou lidos cujas temticas
sejam mitos, usos e costumes
caractersticos do seu pas e do
continente africano;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto narrativo: lenda, conto e


fbula

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.

Sociedade

Relacionar os acontecimentos da
histria narrada no texto com a
realidade da sua provncia, do seu
pas e do continente africano;

Identificar as semelhanas e
diferenas existentes entre os
membros
da
sociedade
(comunidade, provncia, pas,
continente africano) a nvel de:
lngua, profisso, religio, hbitos
e costumes (alimentao,
vesturio...), etc.;

CARGA
HORRIA

Interpreta histrias (lendas, contos e


fbulas) ouvidas ou lidas cuja
temtica sejam mitos, usos e costumes
caractersticos do seu pas e do
continente africano;
Faz o reconto oral da histria ouvida
ou lida;
Justifica algumas atitudes das
personagens da histria lida ou
ouvida;
Comenta
os
principais
14 tempos
acontecimentos da histria;
Relaciona os factos narrados na
histria com a vida real na sua
provncia, no seu pas e no continente
africano;
Indica a(s) lngua(s), profisses,
religies, hbitos e costumes mais
comuns na sua provncia;
Compara a(s) lngua(s), profisses,
religies, hbitos e costumes mais
comuns na sua provncia com os de
outras provncias;
Identifica a lngua, hbitos e costumes
que so comuns a nvel nacional;

69

70
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer a igualdade de
direitos entre os membros da
sociedade;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

lenda, conto e fbula (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.
Sociedade

(cont.)

Reconhecer a estrutura do texto


narrativo;

Estrutura do texto narrativo

Ler, por hbito, textos diversos


para recreao e para alargamento
dos seus conhecimentos;

Compara pessoas de nacionalidades


diferentes;
Indica alguns aspectos comuns entre
pessoas de nacionalidades diferentes;
Manifesta atitudes de respeito
perante as diferenas entre os
membros da sociedade;
Manifesta atitudes de respeito em
relao s escolhas dos outros em
termos de profisso, religio, etc.;
Identifica as partes do texto narrativo:
introduo, desenvolvimento e
concluso;
Indica os aspectos essenciais
apresentados em cada uma das partes
da narrativa;
Distingue lenda, fbula e conto tendo
em conta as personagens que
apresentam;
Identifica, no texto, a fala das
personagens;
L textos narrativos para recreao e
para aquisio de informaes;
Faz o reconto oral e escrito de lendas,
contos e fbulas que tenha ouvido
ou lido;

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Criar histrias (fbulas e contos)


da sua imaginao.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

lenda, conto e fbula (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Conta, oralmente e por escrito,


histrias da sua imaginao;
Usa adequadamente recursos da
linguagem como: comparao,
metfora e personificao na
narrao de histrias da sua
imaginao;
Apresenta os acontecimentos da
histria segundo uma ordem lgica;

Funcionamento da lngua:

Fazer a classificao sintctica


dos constituintes da frase;

71

Realizar de modo consciente as


operaes de seleco e
combinao de palavras para
construir frases;

Funo
sintctica
dos
constituintes da frase: sujeito,
predicado (complemento directo,
complemento indirecto e nome
predicativo do sujeito) e
complementos circunstanciais
Classificao dos pronomes
pessoais: em forma de sujeito,
complemento
directo
e
complemento indirecto

Identifica a funo sintctica dos


constituintes da frase: sujeito,
predicado
e
complementos
circunstanciais;
Classifica os constituintes do
predicado: complemento directo,
complemento indirecto e nome
predicativo do sujeito;
Classifica os complementos
circunstanciais de lugar, tempo e
modo;
Constri frases respeitando as regras
de concordncia entre os seus
constituintes;

CARGA
HORRIA

72
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Reconhecer as diferenas entre os


modos verbais;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Verbos: modo condicional

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Identificar o discurso directo


como sendo o mais usado na
conversa das personagens;
Usar adequadamente o discurso
directo e o discurso indirecto

Discurso directo e indirecto

Identifica verbos no modo


condicional;
Interpreta frases com verbos no modo
condicional;
Constri frases com verbos no modo
condicional;
Indica
a
intencionalidade
comunicativa subjacente nos modos
verbais: indicativo, imperativo,
conjuntivo e condicional;
Identifica o discurso mais usado na
fala das personagens: discurso
directo;
Distingue discurso directo do
discurso indirecto;
Transforma frases no discurso directo
em discurso indirecto e vice-versa;
Constri frases usando os discursos
directo e indirecto.

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.
Sociedade

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Reconhecer a importncia da
coordenao de ideias e de
aces para a realizao de
trabalhos em grupo;

Participar em jogos dramticos;

Identificar
as
situaes
representadas em jogos
dramticos pelos colegas;

Jogos Dramticos (jogos de


papis) e Dramatizaes

(cont.)

Compreender a mensagem
transmitida em quadros
dramticos;

73

Organiza, em coordenao com os


colegas, jogos de mmica e expresso
corporal (representao de papis
como: personalidades influentes no
pas e no continente africano,
personagens da Histria de
Moambique e da frica, etc.)
Participa em jogos de mmica e
expresso corporal.
Identifica as situaes retratadas em
jogos dramticos representados
pelos seus colegas;
Opina sobre as situaes retratadas
em jogos dramticos representados
pelos seus colegas;
Interpreta a histria representada em
quadros dramticos que abordem
assuntos como:
relacionamento entre os
indivduos da sua comunidade, da
sua provncia e do pas,
alguns problemas sociais da
actualidade (ex. discriminao,
DTS, SIDA, drogas, etc.),
relao de complementaridade entre as diferentes regies do pas,
profisses, etc.;

CARGA
HORRIA

18 tempos

74
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Jogos Dramticos e Dramatizaes


(continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.

Sociedade
(cont.)

Assumir uma atitude crtica em


relao histria representada em
quadros dramticos;

Contar oralmente e por escrito a


histria representada em quadros
dramticos;
Organizar pequenos quadros
dramticos a partir de histrias
lidas, ouvidas ou imaginadas;

Descreve as principais caractersticas


das personagens: roupas, maneira de
falar, forma de estar;
Relaciona as caractersticas das
personagens com o papel que
desempenham;
Caracteriza o espao em que a histtia
se d a partir das indicaes cnicas
(espao fsico, som, luz);
Relaciona as indicaes cnicas com
as situaes representadas;
Faz uma apreciao crtica a quadros
dramticos que tenha assistido;
Relaciona a histria representada com a
vida real no pas e no continente africano;
Conta oralmente e por escrito a histria
representada em quadros dramticos;
Organiza pequenos quadros
dramticos a partir de histrias lidas,
ouvidas ou imaginadas, criando:
caractersticas
fsicas
e
psicolgicas que permitam
identificar as personagens;
indicaes cnicas;
falas de personagens adequadas
representao;

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III C ICLO (6

Participa em representaes de cenas


retratadas em histrias lidas, ouvidas
ou imaginadas;

Oraes coordenadas copulativas,


adversativas e conclusivas

Identifica oraes coordenadas


copulativas,
adversativas
e
conclusivas;
Identifica
as
conjunes
coordenativas
copulativas,
adversativas e conclusivas;
Distingue as oraes coordenadas
copulativas,
adversativas
e
conclusivas entre si;
Usa adequadamente as conjunes
coordenativas
copulativas,
adversativas e conclusivas;

Funcinamento da lngua:

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

Jogos
Dramticos
Dramatizaes (continuao)

IV.
Sociedade

Usar
adequadamente
as
conjunes
coordenativas
copulativas, adversativas e
conclusivas;

(cont.)

Reconhecer a importncia das


interjeies na comunicao.

Interjeies

75

Identifica o sentimento expresso pelas


interjeies usadas pelos seus
colegas;
Exprime o sentimento de expanto,
alvio, alegria, tristeza, dor, etc. atravs
de interjeies;

CARGA
HORRIA

76
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Textos Normativos: Constituio


da Repblica, Leis e Declaraes
Universais (ex. Direitos Humanos
e Direitos da Criana, etc.)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

Conhecer os princpios bsicos da


Constituio da Repblica;

Identifica os princpios bsicos da


Constituio da Repblica;

Conhecer os direitos que lhe so


conferidos pela Lei;

Identifica os direitos que a


Constituio da Repblica lhe
confere;

Reconhecer os rgos de Poder


do Estado Moambicano
consagrados pela Constituio
da Repblica;
Respeitar os rgos de Poder do
Estado Moambicano;
Relacionar acontecimentos da
actualidade
nacional
e
internacional com alguns artigos
de textos normativos que
conhea;

rgos de Poder do Estado


Moambicano

CARGA
HORRIA

Identifica instrumentos legais como:


Constituio da Repblica, Leis e
Declaraes Universais;
Distingue a Constituio da Repblica
dos outros instrumentos legais;

IV.
Sociedade
(cont.)

Reconhecer os instrumentos
legais que ditam as normas de
conduta no seu pas;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Nomeia os rgos de Poder do Estado


Moambicano consagrados pela
Constituio da Repblica;
Manifesta atitudes de respeito pelos
rgos de Poder do Estado
Moambicano;
Relaciona alguns acontecimentos da
actualidade nacional com passagens
da Constituio da Repblica;
Comenta alguns acontecimentos do
seu pas e do continente africano
relacionando-os com alguns artigos
dos textos normativos que conhece;

4 tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

Contribuir para a divulgao dos


direitos e deveres dos cidados a
nvel da escola e da comunidade.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos Normativos (Continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Reconhecer a importncia da
correco e clareza nas
informaes a fornecer atravs de
um formulrio;
Preencher formulrios diversos
(ex. justificao de faltas,
impressos de matrcula,
impressos de migrao, pedidos
diversos, etc.);

Apresentar os dados requeridos num


formulrio numa sequncia lgica

Apresentar os seus dados


biogrficos oralmente e por
escrito.

Textos de natureza administrativa:


formulrios
dados biogrficos

CARGA
HORRIA

Participa em quadros dramticos que


visem a divulgao dos direitos e
deveres dos cidados consagrados
nos textos normativos que conhece;
Produz cartazes que contribuam para
a promoo do respeito pelos smbolos
de identidade nacional.

77

Interpreta correctamente as perguntas e 8 tempos


as indicaes de formulrios diversos;
Identifica, em formulrios diversos,
perguntas cuja resposta deve fornecer
dados biogrficos;
Explica a importncia da correco
ortogrfica e da clareza no
preenchimento de formulrios;
Usa palavras e estruturas adequadas
para apresentar dados diversos;
Apresenta dados numa sequncia lgica;
Preenche formulrios diversos de
acordo com as instrues fornecidas
e o espao disponvel;
Identifica as informaes mais
importantes nos seus dados pessoais;
Apresenta, oralmente e por escrito, os
seus dados biogrficos.

78
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Usar diversos materiais de


consulta para aquisio de
informaes complementares
sobre as matrias em estudo;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de natureza didctica:


Materiais de consulta;

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.
Sociedade

(cont.)

Sistematizar as informaes
obtidas de leituras diversas;
Relacionar as matrias em estudo
nas diferentes disciplinas com a
vida real (fenmenos da natureza,
acontecimentos, etc.);

CARGA
HORRIA

Relaciona as explicaes ouvidas na


aula com os apontamentos dos
manuais escolares;
Procura informaes complementares
em materiais de consulta
recomendados pelos professores das
diferentes disciplinas;
indica as diferentes formas de
destaque da informao mais
importante do texto: sublinhado,
caracteres tipogrficos;
explica a relao existente entre ttulo, 10 tempos
subttulo e texto;
Resume os principais ensinamentos
obtidos de leituras diversas;
Faz gravuras, mapas e esquemas que
sistematizem informaes obtidas de
leituras diversas;
Interpreta, usando os mtodos
aprendidos nas diferentes disciplinas,
fenmenos naturais e acontecimentos
culturais, sociais e econmicos;
Faz gravuras, mapas e esquemas
usando informaes obtidas da
observao de fenmenos naturais e
de acontecimentos;

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Produzir textos de natureza


didctica;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Materiais de consulta
(continuao)

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

IV.
Sociedade

(cont.)

Explica alguns fenmenos naturais e


acontecimentos culturais, sociais e
econmicos com base em
conhecimentos obtidos nas diferentes
disciplinas e em leituras diversas;
Procura informaes sobre um tema
dado recorrendo a mtodos como:
observao directa,
realizao de experincias;
audio de explicaes,
leituras diversas;
Sistematiza as informaes mais
importantes sobre um dado tema,
obtidas de diversas fontes;
Produz textos de natureza didctica sobre
um dado tema, usando as informaes
obtidas de diversas fontes;

Funcionamento da lngua:

Usar adequadamente oraes


subordinadas relativa, temporal,
causal e final na comunicao oral
e escrita.

Oraes subordinadas relativa,


temporal, causal e final

79

Identifica oraes subordinadas


relativa, temporal, causal e final;
Distingue orao subordinante da
orao subordinada;
Usa adequadamente oraes
subordinadas relativas, temporais,
finais e causais em situaes de
conversa e de produo escrita;

CARGA
HORRIA

80
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Pronomes relativos

IV.
Sociedade

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

(cont.)

Conjunes
e
locues
conjuncionais subordinativas
temporais, causais e finais

CARGA
HORRIA

Identifica pronomes relativos;


Relaciona o pronome relativo com o
seu antecedente;
Usa adequadamente pronomes
relativos em situaes de conversa e
de produo escrita;
Identifica as conjunes e locues
subordinativas temporais, causais e
finais de uso mais frequente;
Distingue o valor dos pronomes
relativos do das conjunes e
locues conjuncionais nas frases.
Sub-total
54 aulas

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Reconhecer a importncia do guia


turstico;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Descrio

Apreender a informao principal


do guia turstico;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

V.
A terra,
o mundo
e
o universo

Identificar lugares (provncias do


seu pas, pases e continentes )
no mapa e no globo terrestre;

81

Descrever o estado de tempo na


sua provncia e no pas;

Consulta informaes do guia


turstico;
Identifica a informao principal do
guia turstico;
Usa o guia turstico para adquirir
informaes sobre lugares e
monumentos de interesse nacional e
internacional;
Descreve, a partir das informaes
adquiridas do guia turstico, o
percurso a fazer para chegar a um lugar
de interesse turstico;
Identifica, no mapa e no globo
terrestre, lugares (provncias do seu
pas, o seu pas, pases do continente
africano, continentes) de interesse
histrico, cultural, social e
econmico;
Conta alguns acontecimentos de
relevncia nacional e internacional
ocorridos nos lugares identificados
no mapa;
Descreve o estado do tempo da sua
provncia e do pas;

CARGA
HORRIA

8 tempos

82
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Descrio (continuao)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

Relaciona as caractersticas
climatricas com a localizao
geogrfica;

Descrever, oralmente e por


escrito, lugares: provncias e
pases do continente africano;

Descreve provncias de Moambique


e pases africanos usando
informaes obtidas em guias
tursticos, fotografias e cartazes,
indicando: localizao geogrfica,
principais aractersticas do relevo,
clima, raa dos habitantes, religio/
crenas, vesturio caracterstico, etc;

Reconhecer que, apesar de as


pessoas do mundo apresentarem
algumas diferenas, tm direitos
iguais;

Descreve, oralmente e por escrito,


pessoas de vrias regies do mundo
usando informaes obtidas de
leituras, fotografias e cartazes
diversos;
Indica as caractersticas que
distinguem pessoas de diferentes
regies;
Manifesta atitudes de respeito
perante as diferenas entre as
pessoas;
Faz comentrios sobre a igualdade de
direitos entre as pessoas;

Relacionar as caractersticas
climatricas com a localizao
geogrfica;

V.
A terra,
o mundo
e
o universo
(cont.)

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Manifestar interesse por pessoas,


lugares e monumentos de
referncia a nvel nacional e
internacional;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

V.
A terra,
o mundo
e
o
universo
(cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Descrio (continuao)

Descreve, a partir de fotografias,


lugares e monumentos de referncia
a nvel nacional e internacional
Nomeia lugares, pessoas e
monumentos
nacionais
e
internacionais que gostaria de
conhecer;
Justifica o seu interesse em conhecer
determinadas pessoas e lugares;

Funcionamento da lngua:

usar adequadamente adjectivos


no grau superlativo absoluto.

Adjectivos: grau superlativo


absoluto

Identifica adjectivos no grau


superlativo absoluto sinttico e
analtico;
Usa adjectivos no grau superlativo
absoluto sinttico e analtico em
descries orais e escritas;

CARGA
HORRIA

83

84
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Compreender a mensagem do
poema;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Poema

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

V.
A terra,
o mundo
e
o universo

(cont.)

Reconhecer as caractersticas do
poema: expresso do sentimento
do poeta, alterao das regras
gramaticais, rima;
Desenvolver o hbito de leitura e
audio de poemas;

Expresso do sentimento do
poeta

Alterao
gramaticais

Rima

das

regras

Escrever poemas da sua autoria;

CARGA
HORRIA

Interpreta poemas ouvidos e lidos, que


abordem
temticas
como:
acontecimentos nacionais e
internacionais, lugares de referncia,
elementos do universo;
Desenvolve conversa sobre
assunto(s) tratado(s) em poemas que
tenha ouvido ou lido;
Identifica o sentimento do poeta em
relao ao(s) assunto(s) que aborda
no poema;
Identifica a alterao das regras de
pontuao e do uso das letras
maisculas no poema;
Identifica rima;
Nomeia alguns poetas moambicanos
e de pases de expresso portuguesa;
Manifesta interesse em ler poemas
diversos;
Produz poemas que versem sobre:
elementos do universo,
personalidades nacionais e
internacionais,
lugares de referncia nacional e
internacional;

8 tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

CARGA
HORRIA

ENS . BS. III C ICLO (6

Funcionamento da lngua:

Usar nomes nos graus


aumentativo e diminutivo;

Nome: graus aumentativo e diminutivo

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

V.
A terra,
o mundo
e
o
universo
(cont.)

Interpretar
relatos
de
acontecimentos vrios de interesse nacional e internacional;

Textos de comunicao familiar ou


social:
Relato

Identifica substantivos nos graus


aumentativo e diminutivo:
Reconhece os valores semnticos
dos graus aumentativo e diminutivo:
afectivo, valorativo e depreciativo;
Usa adequadamente substantivos
nos graus aumentativo e diminutivo
em frases da sua autoria.
Interpreta relatos de acontecimentos 10 tempos
vrios ocorridos a nvel nacional e
internacional: eventos desportivos,
culturais, sociais, polticos,
cientficos, etc, que tenha ouvido ou
lido;
Identifica as personagens de relatos
ouvidos ou lidos;
Identifica
os
principais
acontecimentos dos relatos ouvidos
e lidos;

85

86
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Relacionar os acontecimentos
relatados com a sua vida ou com
a vida de pessoas que conhece;
Identificar os seus dolos nas
personagens dos relatos
apresentados;

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 6 Classe

V.
A terra,
o mundo
e
o universo
(cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Relato (continuao)

Manifestar interesse por eventos


de carcter diverso que ocorram
a nvel nacional e internacional;

Participar em eventos diversos de


carcter
nacional
ou
internacional;

CARGA
HORRIA

Emite a sua opinio em relao aos


acontecimentos relatados, indicando:
personagens preferidas,
aces que considera de maior
relevncia,
relao entre os acontecimentos
relatados e a sua vida ou de outras
pessoas,
importncia dos acontecimentos
relatados para a sua comunidade,
o seu pas, o continente africano e
o mundo,
Transforma relatos orais e escritos em
banda desenhada e vice-versa;
Relata, oralmente e por escrito, eventos
de carcter nacional e internacional que
tenha acompanhado atravs dos rgos Sub-total
26 tempos
de comunicao social;
Participa em eventos desportivos,
culturais, sociais, polticos e cientficos
organizados a nvel da sua escola, da
sua comunidade, da sua provncia e do
pas;
Relata, oralmente e por escrito,
acontecimentos ocorridos em eventos
que tenha presenciado.

Total
Geral:
207
Tempos

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

87
Programa de Lngua Portuguesa III Ciclo

7 CLASSE

Habilidades: Ouvir, falar, ler e escrever

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

PROG.

88
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

I.
Famlia

Estabelecer uma conversa, directa


ou ao telefone, usando actos de
fala apropriados, tendo em conta
as situaes de comunicao familiar e social;
Manter uma conversa, directa ou
ao telefone, usando actos de fala
apropriados, tendo em conta as
situaes de comunicao familiar e social;
Romper uma conversa, directa ou
ao telefone, usando actos de fala
apropriados, tendo em conta as
situaes de comunicao familiar e social;
Ler textos que reproduzem
conversas
directas
e
telefonemas;
Reproduzir, por escrito, conversas
directas e telefonemas;
Reconhecer as diferentes formas
de tratamento;
Distinguir anlise morfolgica da
sintctica.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao familiar ou social:


Conversa directa: em presena e
distncia;

Funcionamento da Lngua

Formas de Tratamento de
intimidade: Tu
formalidade: Voc, Senhor(a)

Anlise morfolgica e sintctica.

CARGA
HORRIA

Usa frases adequadas em situaes de


comunicao familiar ou social para:
mandar cumprimentos,
explicar,
fazer agir,
pedir informao e
se despedir;
5 Tempos
L textos que reproduzem conversas
directas e telefonemas;
Reproduz, por escrito, conversas ouvidas;
Identifica, no texto escrito, as marcas de:
mudana de interlocutor, entoao, etc.;
Escolhe formas de tratamento adequadas
para se dirigir s pessoas de acordo com:
tipo de relao existente entre si e o interlocutor, semelhana ou diferena de idade
entre ambos;
Mantm a forma de tratamento ao longo da
conversa;
Usa palavras e termos adequados ao
assunto e s situaes;
Faz anlise morfolgica e sintctica de
frases ou oraes dadas.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

I.
Famlia

(cont.)

Participar em conversas sobre


assuntos
vrios
com
interlocutores conhecidos e/ou
desconhecidos;
Simular diferentes tipos de
conversas, representando papis
diversificados em variados
contextos;
Reconhecer que a construo de
frases um processo assente na
seleco de diferentes classes de
palavras;
Identificar as diferentes funes
sintcticas dos constituintes
imediatos da frase simples.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Conversa directa: em presena e
distncia.
(continuao)

Funcionamento da Lngua

Concordncia nominal e verbal:


determinante;
nome;
adjectivo e
verbo (sistematizao).

Usa vocabulrio e estruturas


adequadas para:
estabelecer/manter/e romper
contactos com diferentes
interlocutores;
Mantm contactos, debruando-se
sobre matrias de natureza familiar e
pblica, para:
se desculpar;
agradecer;
pedir/dar informaes;
pedir/dar permisso;
negar/confirmar,
informaes/factos;
concordar/descordar;
acusar/defender-se;
sugerir/aconselhar;
comparar;
elogiar;
felicitar em diferentes situaes
(baptismo, casamento, passagem
de classe, etc.);
expressar sentimentos;

CARGA
HORRIA

5 Tempos

89

90
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

I.
Famlia
(cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Representa/Simula diferentes papis


scio-profissionais, inter-agindo com
diferentes interlocutores em variados
contextos;
Usa, adequadamente, as regras de
concordncia nominal e verbal.

CARGA
HORRIA

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Reconhecer a estrutura duma


carta;
Decifrar o contedo duma carta;
Reconhecer a linguagem e o
vocabulrio especficos duma
carta;
Utilizar formas de tratamento
adequadas aos interlocutores e
aos contextos;
Distinguir o sujeito simples do
composto;
Escrever cartas, abordando
assuntos vrios, dirigidas a:
amigos(as);
pessoas (des)conhecidas;
familiares.

CONTEDOS

Carta
(consolidao da matria)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Estrutura:
local e data;
frmula de saudao;
texto ou corpo da carta;
frmula de despedida.

Caractersticas da linguagem;
Nveis de lngua:
corrente e
padro;

Funcionamento da Lngua

Formas de Tratamento da 2./3.


pessoas gamaticais.
Tipos de Sujeito:
Sujeito simples,
Sujeito composto.

CARGA
HORRIA

L cartas;
Interpreta contedos de cartas;
Analisa cartas nos seguintes
aspectos:
estrutura: local e data, frmula de
saudao, texto ou corpo da carta
e frmula de despedida;
nvel de lngua;
caractersticas de linguagem;
Usa vocabulrio e estruturas
adequadas, em cartas, para:
4 Tempos
iniciar a carta,
dar a conhecer um
facto/acontecimento,
dar/pedir
informaes/esclarecimentos,
sugerir/aconselhar,
reclamar,
se despedir, atravs duma frmula
final adequada;
Escreve cartas para amigos(as),
pessoas (des)conhecidas, familiares,
versando sobre assuntos de carcter
diverso;

91

92
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

ENS. BS. III CICLO (6

I.
Famlia
(cont.)

Usa, adequadamente, as formas de


tratamento da 2./3. pessoas
gramaticais;
Reconhece o sujeito simples e
composto;
Identifica o sujeito simples e composto
em textos de comunicao familiar ou
social.

CARGA
HORRIA

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Reconhecer a importncia do
postal na comunicao familiar e
social;
Reconhecer as caractersticas
formais do postal;
Ler mensagens de postais;
Distinguir postal de carta;
Alargar o vocabulrio, atravs do
processo de composio.
Redigir mensagens em postais,
para:
felicitar algum,
desejar boas festas,
agradecer,
expressar condolncias, etc.;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Postal
o texto grfico (icnico) e
o texto verbal

Funcionamento da Lngua

Formao
de
Palavras:
Composio por justaposio e
por aglutinao.

L postais;
Interpreta o texto grfico e o texto
verbal que constituem o postal;
Identifica a estrutura do texto;
Distingue postal de mbito informal
do postal de mbito formal;
Distingue o postal da carta no que se
refere a:
extenso do texto,
aspecto grfico,
assunto abordado;
Escreve postais, em situaes de
comunicao de mbito informal e
formal, para:
felicitar/agradecer,
pedir/dar informaes,
pedir/dar autorizao,
justificar,
levar a agir,
se despedir,
Usa novas palavras compostas por
justaposio e por aglutinao.

CARGA
HORRIA

3 Tempos

93

94
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

I.
Famlia
(cont.)

Utilizar verbos no presente e no


pretrito perfeiro simples do
indicativo;
Escrever postais para:
colegas,
amigos(as),
pessoas conhecidas,
familiares.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Postal
(continuao)

Classes de Palavras:
Tempos e Modos Verbais:
presente e pretrito perfeito
simples do indicativo.

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

Identifica o presente e o pretrito


perfeito simples do modo indicativo
em textos de comunicao familiar ou
social;
Escreve postais para:
colegas,
amigos(as),
pessoas conhecidas,
familiares.

CARGA
HORRIA

2 Tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Interpretar relatos, orais e


escritos, de acontecimentos
vrios;
Verificar a articulao, a clareza e
a correco desses relatos;
Justificar os factos relatados;
Seleccionar palavras e estruturas
adequadas ao assunto e s
situaes;
Relatar, oralmente ou por escrito,
acontecimentos, vividos ou
imaginados;
Resumir
relatos
de
acontecimentos vrios;
Conhecer diferentes tipos de
determinantes do nome;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Relato

Funcionamento da Lngua

Classes de Palavras:
As
subclasses
do
determinante:
. artigo (def./indefinido),
. numeral,
. demonstrativo,
. possessivo (sistematizao)
Tempos e Modos Verbais:
. presente,
. pretrito perfeito simples e
composto,
. pretrito imperfeito do
indicativo (sistematizao)

L relatos de acontecimentos vrios;


Verifica a articulao, a clareza e a
correco desses relatos;
Identifica a informao principal do
relato;
Usa palavras e termos adequados
para:
informar,
contar,
descrever,
comparar;
Apresenta as informaes segundo
uma ordem lgica;
Emite a sua opinio em relao aos
factos relatados;
Relata, oralmente ou por escrito,
acontecimentos, vividos ou
imaginados;
Resume os factos relatados;
Usa, adequadamente, os diferentes
tipos de determinantes;

CARGA
HORRIA

10
Tempos

95

96
PROG.

UNIDAADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

I.
Famlia
(cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Reconhecer as relaes de
coordenao;
Distinguir, semanticamente,
oraes coordenadas copulativas
das adversativas;
Usar conjunes e locues
coordenativas em frases.

Ler faxes, jornais, veiculando


matria de natureza diversa;
Distinguir os diferentes meios de
comunicao familiar e social;
Usar os diferentes meios de
comunicao familiar e social na
transmisso e recepo de
informao;
Comentar
informaes/
acontecimentos reportados pela
Rdio e TV;
Escrever mensagens usando
diferentes meios de comunicao
social;
Identificar as diferentes funes
sintcticas dos complementos da
frase simples.

Meios de Comunicao Familiar e Social:


Batuque
Fogo
Fax
Rdio
Jornal
Televiso
Correio electrnico (e-mail)
Internet

Funcionamento da Lngua

CARGA
HORRIA

Frase Complexa: relao de


coordenao:
copulativa
adversativa

Funes
Sintcticas
dos
Complementos da Frase simples:
complemento directo, e
complemento indirecto.

L faxes, jornais, veiculando matria


de natureza diversa;
Distingue os diferentes meios de
comunicao familiar e social;
Manipula diferentes meios de
comunicao familiar e social;
Usa correio electrnico (e-mail);
Pesquisa informao via Internet;
Comenta/Analisa informaes/
acontecimentos reportados pela
Rdio e TV;
Escreve faxes e artigos diversos,
versando sobre asssuntos de carcter
familiar e comunitrio;
Identifica os complementos directo e
indirecto nos faxes, jornais, etc.

5 Tempos

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

I.
Famlia
(cont.)

Ler uma notcia de carcter familiar, comunitrio, nacional e


internacional;
Reconhecer a estrutura de uma
notcia;
Comentar notcias lidas ou
ouvidas;
Resumir notcias lidas ou
ouvidas;
Redigir notcias;
Reconhecer as formas de frase
activa e passiva;
Utilizar as formas de frase activa
e passiva;
Identificar as diferentes funes
sintcticas dos complementos da
frase simples.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de Comunicao Social:


Notcia
Estrutura:
ttulo, subttulos;
pargrafo-guia/lead;
corpo da notcia.
Funcionamento da Lngua

Formas de Frase:
activa
passiva
Os Complementos Circunstanciais
de tempo, lugar, causa e fim
(sistematizao).

Interpreta notcias de carcter familiar, comunitrio, nacional e


internacional;
L, de forma expressiva, notcias de
carcter familiar, comunitrio,
nacional e internacional;
Identifica a mancha grfica da notcia;
Identifica o pargrafo-guia da notcia:
quem? qu? onde? quando?;
Comenta notcias lidas ou ouvidas
sobre a sua regio, pas e o mundo,
em geral;
Resume notcias lidas ou ouvidas;
Escreve notcias relativas a assuntos
de natureza comunitria, regional,
nacional e internacional.
Identifica o tipo de frase adequado
reproduo objectiva da realidade;
Reconhece os complementos
circunstanciais de tempo, lugar, causa
e fim nas notcias estudadas.

CARGA
HORRIA

6 Tempos

Sub-total:
40
Tempos

97

98
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola

Ler cartas formais;


Reconhecer a estrutura da carta
formal;
Distinguir carta informal da formal;
Escrever cartas formais,
abordando assuntos vrios,
dirigidas a entidades vrias;
Utilizar formas de tratamento e
frmulas de delicadeza
adequadas a contextos sociais
diversificados;
Reconhecer os diferentes tipos
de sujeito;
Distinguir o sujeito oculto do
inexistente.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao familiar ou

social:

Carta Formal
Apresentao e Estrutura

Caractersticas da linguagem;
Nveis de lngua:
corrente e
padro;

Funcionamento da Lngua

Formas de Tratamento:
a 3a Pessoa gramatical.
Tipos de Sujeito:
Sujeito oculto (subentendido),
Sujeito inexistente (impessoal).

CARGA
HORRIA

L cartas formais;
Interpreta cartas formais;
Analisa cartas formais nos seguintes
aspectos:
estrutura: mancha grfica, o
cabealho, a frmula inicial, o
desenvolvimento e a fmula final;
nvel de lngua;
caractersticas de linguagem;
formas de tratamento: a 3. pessoa
gramatical;
5 Tempos
Distingue carta informal da formal,
comparando a sua estrutura,
linguagem e vocabulrio;
Usa vocabulrio e estruturas
adequadas, em cartas formais, para:
iniciar a carta,
dar a conhecer um facto/
acontecimento,
dar/pedir
informaes/
esclarecimentos,
pedir autorizao,
comprar ou negociar um produto
(alimentcio, higinico...),

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III C ICLO (6


E

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

reclamar,
oferecer (servios, materiais
diversos...),
se despedir, atravs duma frmula
final adequada;
Escreve cartas formais para pessoas
(des)conhecidas, professores, rgos
gestores da escola, instituies
pblicas ou privadas, ou organismo
administrativo;
Usa formas de tratamento e frmulas
de delicadeza adequadas a contextos
sociais diversificados;
Reconhece o sujeito oculto e o
inexistente em textos de comunicao
familiar ou social;
Identifica o sujeito oculto e o
inexistente em textos de comunicao
familiar ou social.

CARGA
HORRIA

99

100
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

II
Escola
(cont.)

Escrever postais para:


colegas,
professores,
entidades pblicas e
privadas;
Identificar as diferentes funes
sintcticas dos complementos da
frase simples.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Postal

Funcionamento da Lngua

Os complementos circunstanciais
de
modo
e
companhia
(sistematizao)

Escreve postais para:


colegas,
professores e
entidades pblicas e privadas;
Identifica os complementos
circunstanciais de modo e companhia
nos postais estudados.

CARGA
HORRIA

2 Tempos

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Saber delimitar o espao fsico da


escola;
Localizar a sua escola e seu
ambiente natural, partindo de
diferentes pontos de referncia;
Fazer o retrato fsico e psicolgico
de pessoas vrias;
Identificar personalidades
influentes na escola, na
comunidade e no pas, a partir da
descrio feita por algum;
Descrever, obedecendo a um
certo plano: pessoas, lugares,
casas, objectos, etc;
Reconhecer as diferentes classes
de palavras e sua flexo;
Distinguir os diferentes tipos de
sufixao;
Decompor os elementos
constituintes das palavras.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto Descritivo:
Descrio de lugares/ pessoas

Funcionamento da Lngua

Classe de Palavras:
O nome, o adjectivo e o
advrbio (sistematizao)
Palavras derivadas por
sufixao (sufxos nominais,
verbais e adverbiais) e
prefixao

101

L descries de lugares e de pessoas;


Interpreta textos ou passagens de
textos que descrevem lugares e
pessoas;
Faz retrato fsico e psicolgico;
Nomeia personalidades influentes da
vida comunitria e nacional a partir
do seu retrato fsico e psicolgico de
pessoas;
Descreve obedecendo a um certo
plano, isto :
observa atentamente o que deseja
descrever,
escolhe os aspectos mais
relevantes, e
organiza os seus dados;
Descreve, oralmente e por escrito,
lugares, casas, objectos, pessoas,
usando nomes, adjectivos, advrbios
e expresses de lugar, etc.
Usa palavras derivadas por sufixao
nominal, verbal e adverbial, e por
prefixao;
Decompe
os
elementos
constituintes das palavras derivadas.

CARGA
HORRIA

3 Tempos

102
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Conhecer os smbolos/as cores


que identificam publicamente a
sua escola;
Descrever os smbolos nacionais
existentes na escola;
Emitir juzos de valor/opinio
sobre a sua escola, em vrios
aspectos;
Alargar o vocabulrio, atravs da
consulta ao dicionrio;
Organizar famlias de palavras;
Produzir textos descritivos;
Reconhecer os diferentes tipos de
predicado;
Distinguir o predicado nominal do
verbal.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto Descritivo:
(continuao)

Funcionamento da Lngua

Enriquecimento e Expanso do
Vocabulrio:
palavras da mesma famlia

Tipos de Predicado:
Predicado nominal e
Predicado verbal

CARGA
HORRIA

Interpreta os smbolos que identificam


publicamente a sua escola;
Descreve, com fidelidade, os smbolos
nacionais existentes na escola;
Comenta sobre a vida escolar nos
seus aspectos organizativos,
pedaggicos, de interaco alunoaluno/aluno-professor,
de
conservao e limpeza, etc.
3 Tempos
Agrupa, a partir de palavras dadas,
palavras da mesma famlia;
Escreve textos descritivos sobre a sua
escola;
Identifica o predicado nominal e verbal em textos descritivos;
Distingue o predicado nominal do
verbal em textos descritivos.

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Ler excertos vrios de textos


normativos
sobre
o
funcionamento e gesto escolar;
Analisar excertos vrios de textos
normativos
sobre
o
funcionamento e gesto escolar;
Reconhecer a importncia da
observncia das normas de boa
conduta social;
Cumprir as suas obrigaes na
escola;
Fazer valer os seus direitos na
escola;
Reconhecer as diferentes classes
de palavras e sua flexo;
Reconhecer as relaes de
subordinao;
Distinguir, semanticamente,
oraes subordinadas causais e
finais;
Utilizar conjunes e locues
subordinativas, na construo de
novas oraes.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Textos Normativos:

Regulamento da Escola e outros

Regulamento de Avaliao
Funcionamento da Lngua

Classe de Palavras:
advrbios
de
modo
(sistematizao),
preposies (sistematizao).
Frase Complexa: relao de
subordinao:
causal;
final.

L excertos vrios de textos


normativos sobre o funcionamento e
gesto escolar;
Examina os segmentos explicativos
sobre assuntos do seu interesse particular;
Comenta textos normativos que
tratam de:
direito educao;
igualdade
de
direitos
(independentemente da idade,
raa, sexo...);
Participa, plena e democraticamente,
na vida escolar, comunitria e social,
em gozo e defesa dos seus direitos e
deveres.
Manifesta respeito pelos rgos de
gesto da sua escola;
Identifica advrbios modais e
preposies nos textos em estudo;
Distingue oraes subordinadas
causais das finais;
Constri oraes subordinadas
causais e finais.

CARGA
HORRIA

4 Tempos

103

104
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Ler avisos sobre a sua escola e


outras instituies pblicas;
Analisar a estrutura do aviso;
Formular avisos sobre a sua
escola e outras instituies
pblicas;
Escrever avisos sobre a sua
escola e outras instituies
pblicas;
Fazer a flexo do nome em grau;
Identificar as funes sintcticas
do nome.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de Chamada de Ateno:

Avisos

Funcionamento da Lngua

Classe de Palavras:
Nome e sua flexo em grau
(sistematizao);
Funes sintcticas do nome:
o Aposto

L avisos sobre a sua escola e outras


instituies pblicas;
Atribui maior importncia s partes
do aviso que so destacadas:
por entoao e articulao mais
pronunciadas,
por caracteres tipogrficos
maiores ou mais grossos;
Interpreta os avisos;
Analisa os avisos nos seguintes
aspectos:
mancha grfica,
tipo de linguagem (verbal e no
verbal);
Produz oralmente avisos sobre
assuntos de natureza vria;
Escreve avisos sobre a sua escola e
outras instituies pblicas;
Usa nomes nos graus normal,
aumentativo e diminutivo;
Identifica a funo sintctica de
aposto.

CARGA
HORRIA

3 Tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Ler instrues vrias e anncios


sobre a vida escolar e
comunitria;
Produzir, oralmente, instrues e
anncios vrios sobre a vida
escolar e comunitria;
Escrever instrues e anncios
vrios sobre a vida escolar e
comunitria;
Fazer a flexo do adjectivo no grau
superlativo;
Identificar as funes sintcticas
do adjectivo.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Instrues Vrias
Anncios
Caractersticas lingusticas:
- frases curtas;
- repetio de ideias;

Funcionamento da Lngua

Classe de palavras:
Adjectivo e sua flexo em grau
(sistematizao)
o grau superlativo:
. absoluto e
. relativo: superioridade e
inferioridade;
Funes sintcticas do
adjectivo: o Atributo
Modos Verbais: indicativo,
imperativo e conjuntivo
(sistematizao);

CARGA
HORRIA

L, de forma expressiva, instrues


vrias e anncios sobre a sua escola
e outras instituies pblicas;
Atribui maior importncia s partes
do texto que so destacadas:
por entoao e articulao mais
pronunciadas,
por caracteres tipogrficos
maiores ou mais grossos;
Interpreta instrues vrias e
anncios;
5 Tempos
Analisa instrues vrias e anncios
nos seguintes aspectos:
mancha grfica;
tipo de linguagem (verbal e no
verbal);
Produz instrues vrias e anncios
sobre:
sua escola;
conservao e preservao do
ambiente;
preveno e combate de doenas
vrias: SIDA, DTS, etc.;

105

106
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

ENS. BS. III CICLO (6

II
Escola
(cont.)

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

Escreve instrues e anncios vrios


sobre a sua escola e outras
instituies pblicas;
Usa adjectivos nos graus superlativo:
absoluto e
relativo: superioridade e
inferioridade;
Identifica a funo sintctica de
atributo.
Identifica os modos indicativo,
imperativo e conjuntivo, como sendo
os que transmitem informaes,
conselhos, preveno e ordens;

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Ler manuais escolares;


Apreender as informaes
contidas nos manuais escolares;
Reconhecer a organizao dos
manuais escolares;
Sistematizar informaes;
Reconhecer as diferentes classes
de palavras e sua flexo;
Caracterizar as diferentes classes
de palavras;
Fazer, de forma adequada, a
concordncia entre o adjectivo e
o nome, em nmero e gnero.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de natureza Didctica ou


Cientfica:
Manuais Escolares
Organizao dos Textos:
ttulo ou ttulos;
apresentao do tema/problema;
corpo explicativo;
sistematizao de dados.

Caractersticas da linguagem:
vocabulrio claro e especfico;
frases curtas.

Funcionamento da Lngua

Classe de palavras:
os pronomes:
. demonstrativos;
. possessivos (reviso).
concordncia do adjectivo/nome, em nmero e gnero.

L manuais escolares;
Interpreta manuais escolares;
Descodifica
quadros
de
sistematizao;
Responde, oralmente e por escrito, a
perguntas sobre assuntos explicados;
Sistematiza informaes;
Explica, oralmente e por escrito, o que
aprendeu;
Usa os pronomes demonstrativos e
possessivos;
Faz, correctamente, a concordncia
entre o adjectivo e o nome, em nmero
e gnero.

CARGA
HORRIA

4 Tempos

107

108
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

II
Escola

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

(cont.)

Ler as informaes contidas nas


receitas de cozinha e nas
instrues tcnicas;
Analisar receitas de cozinha e
instrues tcnicas;
Escrever receitas e instrues
tcnicas;
Identificar as diferentes classes
de palavras e sua flexo.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Receitas de Cozinha
Instrues Tcnicas

Funcionamento da Lngua

Classe de palavras:
os pronomes:
. interrogativos (reviso);
. indefinidos: variveis e
invariveis;
Modos Verbais: indicativo,
imperativo
(negativo/
afirmativo) e conjuntivo
(consolidao).

L receitas de cozinha e instrues


tcnicas;
Interpreta receitas de cozinha;
Analisa instrues tcnicas contidas
em folhetos e/ou aparelhos do ponto
de vista de:
linguagem (simples ou complexa);
vocabulrio (simples ou tcnico);
modo de usar;
Identifica abreviaturas e siglas;
Escreve receitas e instrues
tcnicas;
Usa os pronomes interrogativos e
indefinidos, nas suas formas
variveis e invariveis;
Identifica os modos indicativo,
imperativo e conjuntivo, como sendo
os que transmitem informaes,
conselhos, instrues e ordens.

CARGA
HORRIA

5 Tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola

(cont.)

109

Ler requerimentos dirigidos a


rgos de gesto escolar e a
instituies pblicas ou
privadas;
Analisar requerimentos dirigidos
a rgos de gesto escolar e a
instituies pblicas ou
privadas;
Reconhecer a estrutura formal de
um requerimento;
Escrever requerimentos dirigidos
a rgos de gesto escolar e a
instituies pblicas ou privadas,
manifestando os seus interesses
pessoais;
Reconhecer
oraes
subordinadas finais, causais e
temporais;
Utilizar conjunes e locues
subordinativas finais, causais e
temporais na construo de novas oraes;
Fazer, de forma adequada, a
concordncia nominal e verbal.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao Administrativa


e Burocrtica:
Requerimento
Estrutura:
vocativo: Exmo/a Senhor/a;
identificao clara do/a requerente:
nome completo, estado civil,
profisso, naturalidade;
o corpo;
caracterizao do assunto;
formulao do pedido;
frmula final: Pede deferimento;
data; e
assinatura do/a requerente

Funcionamento da Lngua
Frase Complexa: relao de
subordinao:

final
causal, e
temporal

Concordncia nominal e verbal

L requerimentos dirigidos a rgos


de gesto escolar e a instituies
pblicas ou privadas;
Analisa os requerimentos;
Reconhece os requerimentos pela
mancha grfica;
Usa frases adequadas, em situaes
de comunicao de mbito
administrativo, para:
requerer,
argumentar;
Redige requerimentos dirigidos a rgos
de gesto escolar e a instituies pblicas
ou privadas, manifestando os seus
interesses pessoais;
Identifica as oraes subordinadas
finais, causais e temporais usadas nos
requerimentos estudados;
Constri oraes subordinadas finais,
causais e temporais, usando diferentes
conjunes e locues subordinativas;
Obedece s regras de concordncia
nome-verbo, nome-adjectivo, nome +
outras categorias gramaticais.

CARGA
HORRIA

4 Tempos

110
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Ler exposies dirigidas a rgos


de gesto escolar e a instituies
pblicas ou privadas;
Analisar exposies dirigidas a
rgos de gesto escolar e a
instituies pblicas ou privadas;
Reconhecer a estrutura formal de
uma exposio;
Escrever exposies dirigidas a rgos
de gesto escolar e a instituies
pblicas ou privadas, manifestando os
seus interesses pessoais;
Conhecer os diferentes processos
de formao de palavras: as siglas
e as abreviaturas;
Reconhecer os diferentes tipos de
conjugao pronominal;
Distinguir conjugao pronominal
reflexa da conjugao pronominal
recproca;
Pronominalizar os complementos
directo e indirecto;
Identificar as funes sintcticas
dos constituintes da frase simples.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Exposio
Estrutura:
introduo: caracterizao do
problema ou situao;
desenvolvimento: argumentos
e contra-argumentos;
concluso.

Funcionamento da Lngua

Siglas e Abreviaturas.
Tipos de conjugao pronominal:
conjugao pronominal;
conjugao pronominal reflexa,
conjugao
pronominal
recproca.
Pronominalizao de:
complementos directo e
indirecto.
Funes
sintcticas
dos
constituintes da frase simples: o
Vocativo.

CARGA
HORRIA

L, de forma expressiva, exposies


dirigidas a rgos de gesto escolar e a
instituies pblicas ou privadas;
Interpreta exposies;
Reconhece as exposies pela sua
mancha grfica;
Usa frases adequadas, em situaes de
comunicao de mbito administrativo,
para:
expor, justificar, argumentar,
concluir;
Faz exposies dirigidas a rgos de gesto 5 Tempos
escolar e a instituies pblicas ou
privadas;
Reconhece siglas e abreviaturas e usaas sempre que necessrio;
Reconhece os diferentes tipos de
conjugao pronominal;
Distingue conjugao pronominal reflexa
da conjugao pronominal recproca;
Pronominaliza os complementos
directo e indirecto;
Aplica as regras de pronominalizao em
formas verbais terminadas em -m, -r, -s, e -z;
Usa o vocativo nos textos expositivos.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola

(cont.)

Ler relatrios sobre assuntos da


escola e da vida pblica ou
privada;
Reconhecer a estrutura formal de
um relatrio;
Comentar relatrios escritos ou
orais;
Produzir relatrios sobre
assuntos da escola e da vida
pblica ou privada;
Identificar os pronomes
demonstrativos nas suas formas
variveis e invariveis;
Combinar os pronomes
demonstrativos e os advrbios.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de Organizao de Dados:

Relatrio
Estrutura:
Apresentao: Cabealho
(data, origem, natureza,
destinatrio) e assunto
(exposio resumida dos
factos);
Texto: Corpo (descrio e
anlise do(s) facto(s)) e
concluso, com sugestes;
Anexos, se os houver.

Funcionamento da Lngua

Classes de Palavras:
os pronomes:
. demonstrativos: variveis e
invariveis (sua relao com os
advrbios de lugar)

L relatrios sobre assuntos da


escola e da vida pblica ou privada;
Reconhece a estrutura formal do
relatrio;
Distingue partes do relatrio;
Analisa relatrios nos seguintes
aspectos:
estrutura
tipo de linguagem
contedo: coerncia entre o
relatado/constatado e as
concluses/sugestes;
Escreve relatrios sobre assuntos da
escola e da vida pblica ou privada;
Utiliza vocabulrio e estruturas
adequadas ao assunto e s
situaes;
Usa os pronomes demonstrativos nas
formas variveis e invariveis;
Combina pronomes demonstrativos
e advrbios de lugar.

CARGA
HORRIA

4 Tempos

111

112
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

II
Escola
(cont.)

Ler actas sobre assuntos da


escola e da vida pblica ou
privada;
Analisar actas sobre assuntos da
escola e da vida pblica ou
privada;
Reconhecer a estrutura formal de
uma acta;
Distinguir uma acta de um
relatrio;
Produzir actas sobre assuntos da
escola e da vida pblica ou
privada.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Acta

Estrutura:
registo inicial da data, hora, local, presidncia e natureza da
reunio;
ordem de trabalhos;
registo das presenas e/ou
ausncias;
desenrolar da reunio:
principais intervenes e
decises;
frmula de encerramento;
assinaturas do(a) presidente e
do(a) secretrio(a).

CARGA
HORRIA

L actas sobre assuntos da escola e


da vida pblica ou privada;
Identifica partes da acta;
Comenta actas nos seguintes
aspectos:
estrutura
tipo de linguagem
contedo:
fidelidade
relativamente ao que foi tratado/
discutido na reunio/encontro;
Distingue acta do relatrio pela sua 3 Tempos
mancha grfica e intencionalidade
comunicativa;
Produz as frmulas de abertura e de
encerramento de uma acta;
Completa actas a partir de um texto
com lacunas;
Sintetiza e conclui os factos
ocorridos numa reunio;
Escolhe vocabulrio e estruturas
adequadas ao assunto e s Sub-total:
situaes;
50 Tempos
Redige actas sobre factos ocorridos
na reunio da turma ou da Associao
de Estudantes, etc.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

III.
Ns e o
Meio

Ler reportagens sobre a sua


regio;
Reconhecer reportagens pela sua
inteno comunicativa;
Identificar as caractersticas
formais da reportagem;
Comparar reportagem e notcia;
Produzir reportagens;
Identificar o discurso directo
presente na reportagem;
Reconhecer palavras homgrafas
e parnimas;
Distinguir palavras homgrafas
das parnimas;
Utilizar palavras homgrafas e
parnimas;
Identificar os complementos da
frase simples.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de Comunicao Social:

Reportagem

Caractersticas formais e de contedo:


linguagem clara, viva, directa
e precisa;
estilo directo;
predominncia da funo
informativa;
discurso da 3. Pessoa;
discurso directo;
linguagem corrente;
objectividade;
relevncia no como e no
porqu, e
integrao de falas de
personagens.

Funcionamento da Lngua

Palavras Homgrafas e Parnimas;


Complementos Circunstanciais de
lugar, tempo e causa (reviso)

CARGA
HORRIA

L, de forma expressiva, reportagens


sobre a sua regio;
Caracteriza a estrutura formal da
reportagem;
Analisa reportagens sobre temas vrios;
Compara reportagens e notcias;
Reporta, oralmente e por escrito,
assuntos de mbito local ou regional;
Caracteriza o discurso directo usado
nas reportagens;
Distingue palavras homgrafas das
10 Tempos
parnimas;
Constri frases com palavras
homgrafas e parnimas;
Identifica os complementos
circunstanciais de lugar, tempo,
causa, modo, fim e companhia.

113

114
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

Ler entrevistas com personalidades


vrias da vida cultural, poltica,
acadmica, etc. da sua comunidade e
do pas, em geral;
Identificar uma entrevista pela
sua caracterstica formal;
Pesquisar dados sobre a sua
escola, comunidade, autarquia;
personalidades da vida pblica,
poltica, cultural, etc.;
Formular perguntas com clareza
e pertinncia, adequando-as
situao e ao interlocutor;
Produzir entrevistas com
personalidades vrias da vida
cultural, poltica, acadmica, etc.
da sua comunidade, autarquia e
do pas, em geral;
Usar formas de tratamento e
frmulas
de
delicadeza
adequadas a contextos sociais
diversificados;
Usar os plurais dos nomes
compostos, separados por um
hfen.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de Pesquisa de Dados:


Entrevista
Estrutura:
introduo,
perguntas do entrevistador/
respostas do entrevistado,
concluso (a entrevista ,
geralmente, precedida por um
ttulo e, por vezes, por um
subttulo).

Funcionamento da Lngua

Formas
de
tratamento
(sistematizao)
Flexo dos nomes compostos em
nmero: plural dos nomes
compostos, com palavras
separadas por um hfen.

L entrevistas com personalidades


vrias da vida cultural, poltica,
acadmica, etc. da sua comunidade e
do pas, em geral;
Identifica a estrutura da entrevista;
Faz perguntas (orais ou escritas) bem
articuladas, claras e correctas, tendo
em conta a situao e o interlocutor;
Apresenta as perguntas segundo uma
ordem lgica;
Faz entrevistas com personalidades
vrias da vida cultural, poltica,
acadmica, etc. da sua comunidade,
autarquia e do pas, em geral;
Emprega formas de tratamento
adequadas tendo em conta o contexto
e o interlocutor;
Usa, adequadamente, os plurais dos
nomes compostos formados por
palavras separadas por um hfen, nas
seguintes situaes:
1. Nome + nome ou
- nome + adjectivo,

CARGA
HORRIA

6 Tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
2. Verbo ou palavra invarivel + nome
- verbo ou palavra invarivel + adjectivo
3. Vrios elementos ligados por
preposio.

CARGA
HORRIA

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

115

116
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

III.
Ns e o
Meio
(cont.)

Ler contos populares;


Identificar as caractersticas
formais do conto;
Reconhecer textos narrativos que
abordam temticas sobre:
usos e costumes,
tradies populares;
Recontar, oralmente ou por
escrito, episdios ou factos
conhecidos e/ou ouvidos;
Recolher individual e colectivamente contos populares;
Reconhecer a flexo do advrbio
em grau.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Textos Narrativos:

Contos populares

Estrutura:
situao inicial;
peripcias e ponto culminante;
desenlace.

Elementos da narrativa: espao,


tempo (reviso) narrador,
personagem e aco.
Narrador:
participante e
no participante.

Funcionamento da Lngua

Classe de Palavras:
o Advrbio e sua flexo em
grau: comparativo (de
superioridade, de igualdade e
de inferioridade) e superlativo
absoluto (sintctico e analtico)

L contos populares;
Caracteriza a estrutura formal do
conto;
Analisa contos populares cuja
temtica relativa ao:
Homem e sua relao com o meio
em que vive;
Homem e sua conduta social;
Homem e suas tradies culturais,
etc.;
Identifica o narrador, a personagem, a
aco, o espao e o tempo (reviso);
Classifica o narrador quanto
presena: participante e no
participante;
Reconta, oralmente ou por escrito,
episdios ou factos conhecidos e/ou
ouvidos;
Recolhe (individualmente e/ou em
grupo) contos sobre a sua
comunidade;
Faz o levantamento e classificao
dos advrbios existentes nos contos
em estudo;

CARGA
HORRIA

6 Tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III C ICLO (6

III.
Ns e o
Meio

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

(cont.)

Identifica os graus comparativo (de


superioridade: mais + advrbio + que/
do que; de igualdade: to + advrbio
+ como; e de inferioridade: menos +
advrbio + que/do que) e superlativo
absoluto (sintctico: advrbio + ssimo; e analtico: advrbio
indicador de excesso + advrbio ).

CARGA
HORRIA

117

118
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

III.
Ns e o
Meio
(cont.)

Ler textos dramticos;


Reconhecer um texto dramtico
pelas suas caractersticas
icnicas;
Distinguir um texto dramtico
dum texto narrativo;
Transformar um texto narrativo em
texto dramtico e vice-versa;
Dramatizar cenas do quotidiano
e textos narrativos;
Ampliar o seu vocabulrio,
formando novas palavras;
Distinguir o discurso directo do
indirecto;
Conhecer verbos introdutores do
discurso indirecto.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Jogos dramticos

Representao teatral.

Texto Dramtico:

Funcionamento da Lngua

Palavras derivadas por sufixao.


Discurso Directo e Indirecto

L textos dramticos;
Caracteriza textos dramticos;
Distingue textos dramticos dos
narrativos;
Transforma textos narrativos em
textos dramticos;
Dramatiza cenas do quotidiano e
textos narrativos;
Forma novas palavras a partir de
nomes e/ou de adjectivos;
Transforma o adjectivo em nome ou
vice-versa;
Constri frases, utilizando palavras
por si criadas;
Identifica o discurso directo e o
indirecto pelas suas caractersticas
formais;
Passa frases/textos do discurso
directo para o indirecto, usando os
termos introdutores adequados.

CARGA
HORRIA

6 Tempos

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

III.
Ns e o
Meio

(cont.)

Ler textos poticos;


Reconhecer a mancha grfica do
texto potico;
Compreender a mensagem
potica;
Analisar a mensagem potica,
nos seus aspectos formais e de
contedo;
Reconhecer os diferentes
recursos sonoros e estilsticos
presentes no texto potico;
Utilizar recursos estilsticos na
produo de textos poticos;
Produzir textos poticos.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto Potico

A mancha grfica:
o verso;
a estrofe;
a rima;
O texto verbal:
o contedo, a linguagem do
poema.
Recursos estilsticos:
comparao;
metfora;
personificao (reviso);
anfora.

L, de forma expressiva, textos


poticos;
Identifica a mancha grfica dos textos
poticos;
Descodifica a mensagem potica;
Identifica metfora, comparao,
personificao e anfora em textos
poticos;
Usa
metfora,
comparao,
personificao e anfora, na
construo de textos poticos;
Constri textos poticos, combinando
diferentes nmeros de versos e tipos
de rima.

CARGA
HORRIA

8 Tempos

Sub-total:
36 Tempos

119

120
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.
Sociedade

Ler lendas e contos do seu pas,


dos pases de lngua oficial
portuguesa e do mundo;
Analisar lendas e contos do seu
pas, dos pases de lngua oficial
portuguesa e do mundo;
Reconhecer textos narrativos que
abordam temticas diversas do
seu pas, dos pases de lngua
oficial portuguesa e do mundo;
Distinguir aco principal da
acessria;
Completar contos;
Produzir contos;
Resumir contos;
Recolher lendas na/da sua
regio;
Localizar nas lendas e nos
contos, em estudo, os
complementos circunstanciais de
lugar, tempo, modo, causa, fim e
companhia.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Textos Narrativos:

Lenda
Conto

Elementos da Narrativa (reviso)


Aces
distino do essencial e do
acessrio;
aco principal e aco ou
aces secundrias.

Funcionamento da Lngua

Os complementos circunstanciais
de lugar, tempo, modo, causa, fim e
companhia (reviso).

CARGA
HORRIA

Interpreta lendas e contos que tenha


ouvido ou lido;
Distingue o essencial do acessrio
numa lenda e num conto;
Selecciona aces principais e/ou
aces secundrias;
Completa contos (a partir da sua
introduo e/ou desenvolvimento,
criando cenrios, lugar, tempo, aces,
personagens).
8 Tempos
Escreve contos;
Resume contos;
Recolhe, junto de ancios, idosos,
lderes comunitrios, etc., lendas e
contos sobre a sua regio;
Identifica, nas lendas e nos contos,
os complementos circunstanciais de
lugar, tempo, causa, fim e companhia.

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Ler excertos/captulos de novelas


sobre o seu pas, pases de lngua
oficial portuguesa e mundo;
Identificar as caractersticas
formais da novela;
Analisar novelas;
Distinguir novela do conto;
Escrever pequenas novelas;
Reconhecer
as
funes
sintcticas do adjectivo;
Fazer concordncia entre o nome
predicativo do complemento
directo e o complemento directo.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Novela

Personagens
personagem individual e
personagem colectiva;
identificao de sentimentos e
atitudes;
retrato psicolgico por
caracterizao directa.

Funcionamento da Lngua

Funes sintcticas do adjectivo:


o nome predicativo do
complemento directo;
Concordncia
do
nome
predicativo do complemento
directo com o complemento
directo.

L excertos/captulos novelas sobre


o seu pas, pases de lngua oficial
portuguesa e mundo;
Caracteriza a estrutura formal da
novela;
Interpreta novelas;
Distingue novela do conto;
Distingue personagem individual e
personagem colectiva;
Retrata, psicologicamente, uma
personagem por caracterizao
directa;
Escreve pequenas novelas;
Identifica as funes sintcticas de
nome predicativo do complemento
directo;
Faz, correctamente, a concordncia
entre o predicativo do complemento
directo e o complemento directo.

CARGA
HORRIA

5 Tempos

121

122
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.

Sociedade
(cont.)

Ler textos poticos;


Caracterizar o aspecto icnico do
texto potico;
Analisar a mensagem potica
quanto ao seu contedo;
Nomear as estrofes tendo em
conta o nmero de versos;
Caracterizar os diferentes tipos de
rima;
Usar os diferentes recursos
sonoros e estilsticos estudados
para produzir textos poticos.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto Potico

Classificao das estrofes quanto


ao nmero de versos:
dstico/parelha;
terceto;
quadra;
quintilha.
Classificao dos versos
quanto rima:
emparelhada;
cruzada;
interpolada;
encadeada.
Recursos sonoros e estilsticos:
comparao;
metfora;
personificao;
anfora (consolidao).

CARGA
HORRIA

L, de forma expressiva, textos


poticos;
Caracteriza o aspecto icnico do texto
potico;
Analisa a mensagem potica quanto
ao contedo;
Nomeia estrofes tendo em conta o
nmero de versos;
Caracteriza os diferentes tipos de rima;
Usa metfora, comparao,
personificao e anfora, na 6 Tempos
construo de pequenos textos
poticos.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

IV.
Sociedade

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

(cont.)

Ler currculos;
Reconhecer as caractersticas
formais de um currculo vitae;
Identificar a estrutura de um
currculo vitae;
Compreender os dados de um
currculo;
Escrever currculos com
propsitos vrios.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de comunicao administrativa


ou burocrtica:
Curriculum Vitae
Estrutura:
dados pessoais;
habilitaes literrias e
profissionais;
experincia profissional;
obras publicadas e/ou
trabalhos realizados;
conhecimento de lnguas, e
referncias.

CARGA
HORRIA

L currculos;
Identifica a estrutura do currculo;
Analisa os dados contidos em cada
parte do currculo;
Escreve currculos para diversas
entidades em resposta a:
4 Tempos
uma oferta de emprego,
um pedido de emprego,
uma candidatura continuao de
estudos e/ou progresso nas
carreiras profissionais, etc.

123

124
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.
Sociedade

(cont.)

Ler guias tursticos, formulrios


e publicaes afins;
Reconhecer guias tursticos,
formulrios e publicaes afins
pelas suas caractersticas
formais;
Compreender informaes
contidas nos formulrios, guias
tursticos e publicaes afins;
Fornecer, oralmente ou por
escrito, breves informaes
tursticas sobre a sua regio, o
seu pas e a zona Austral de
frica;
Usar vocabulrio diversificado
relativo a diferentes sensaes;
Utilizar recursos estilsticos nas
suas descries;
Identificar as diferentes funes
de classes de palavras.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Texto Descritivo:

Descrio de locais de interesse


turstico e histrico:
museus;
fortalezas;
praas;
monumentos, etc.

Recursos estilsticos:
comparao,
metfora e
personificao (reviso)

Funcionamento da Lngua

Classe de palavras:
Adjectivo;
Advrbio.
Verbo:
presente;
pretrito imperfeito
indicativo (reviso).

do

L guias tursticos, formulrios e


publicaes afins;
Descodifica informaes contidas
nos guias tursticos, formulrios e
publicaes afins;
D informaes relevantes sobre
reas de interesse turstico da sua
regio, do pas e da zona Austral de
frica;
Identifica segmentos textuais,
contendo vocbulos que expressam
sensaes visuais, auditivas,
gustativas, tcteis e olfactivas
diferentes sensaes;
Usa, nas suas descries,
vocabulrio relativo a sensaes;
Emprega, nas suas descries,
recursos estilsticos tais como
metfora,
comparao
e
personificao nas suas descries;
Identifica as diferentes classes
gramaticais tais como nome,
adjectivo, advrbio e verbo ao servio
do texto descritivo.

CARGA
HORRIA

4 Tempos

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Ler textos de natureza didctica;


Compreender informaes
contidas nos manuais escolares;
Interpretar informaes de
carcter demogrfico, social e
histrico da sua regio, do seu
pas e do mundo;
Usar diferentes classes de
palavras.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos de Natureza Didctica:

Manuais Escolares
Textos Expositivo-Narrativos

Funcionamento da Lngua

Classe de palavras:
Tempos e Modos Verbais:
presente,

pretrito perfeito simples e


composto,
pretrito imperfeito,
futuro imperfeito e perifrstico
pretrito mais-que-perfeito
simples e composto do modo
indicativo (consolidao).

CARGA
HORRIA

L textos narrativo-expositivos e
manuais escolares;
Descodifica quadros de sistematizao;
Responde, oralmente e por escrito, a
perguntas sobre assuntos de natureza
demogrfica, social e histrica da sua
regio, do seu pas e do mundo;
Identifica o vocabulrio e as estruturas
usadas nos textos narrativo-expositivos
e nos manuais escolares;
Identifica passagens do texto que
explicam, justificam, argumentam
5 Tempos
saberes, descobertas, eventos, contidos
em manuais escolares e textos
expositivo-narrativos;
Indica o nmero de habitantes da sua
regio, do seu pas e de frica, bem
como as suas migraes internas e
externas;
Identifica algumas prticas culturais usos e costumes, vesturio, culinria,
danas, lnguas tpicas da sua regio,
do seu pas e de frica;

125

126
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Ler excertos de textos


normativos;
Interpretar textos normativos;
Conhecer os direitos e deveres
que lhe assistem como cidado
da Repblica de Moambique;
Discutir e defender os seus
direitos e deveres;
Compreender
textos
de
ordenamento organizativoadministrativo e jurdico dos
pases de SADC e CPLP.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos Normativos:

Analisa o uso do presente, pretrito


perfeito simples e composto,
imperfeito, futuro imperfeito e
perifrstico, pretrito-mais-que
perfeito simples e composto, do modo
indicativo nos textos didcticocientficos.

L excertos de textos normativos do


seu pas;
Participa, plena e democraticamente,
na vida cultural, econmica, social e
poltica do seu pas, em gozo de plenos
direitos que a legislao nacional lhe
confere;
Nomeia os lderes polticos do seu
pas, da SADC, e da CPLP;
vota e elege os rgos dirigentes da
sua turma/escola, etc;
Compreende textos de ordenamento
organizativo-administrativo e jurdico
dos pases de SADC e CPLP.

Excertos de:

Constituio da Repblica de
Moambique;
Legislao sobre rgos de Poder
Local e rgos de Poder Central;
Protocolos da SADC e CPLP.

CARGA
HORRIA

4 Tempos

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Ler poesia de combate e de


msaho;
Reconhecer poesia de combate e
de
msaho
pelas
suas
caractersticas formais;
Interpretar a mensagem veiculada
na poesia de combate e de
msaho, tendo em conta o perodo
histrico em que foi produzida;
Analisar a poesia de combate e
de msaho nos seus aspectos
formais e de contedo;
Rememorar figuras polticas,
artistas - poetas, pintores,
cineastas, etc. - que se destacaram
na luta anti-colonial e pela
libertao do seu pas e da frica;
Distinguir o verso regular do
verso livre;
Distinguir versos rimados dos
versos brancos;
Explorar os diferentes recursos
sonoros e estilsticos que esto
ao servio do texto potico.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto Potico:

Poesia de Combate
Poesia de Msaho

Versos livres e Versos brancos ou


soltos;
Recursos sonoros e estilsticos
(reviso)

L, de forma expressiva, poesia de


combate e de msaho;
Analisa poesia de combate e de
msaho nos seus aspectos de forma e
de contedo;
Interpreta a poesia de combate e de
msaho nos seus aspectos de
contedo;
Compara a estrutura formal da poesia
de combate e de msaho com a dos
poemas j estudados no que diz
respeito construo dos versos e da
rima;
Nomeia algumas figuras polticas,
artistas - poetas, pintores, cineastas,
etc. - que se destacaram na luta anticolonial e pela libertao do seu pas
e da frica;
Distingue o verso regular do verso
livre;
Distingue versos rimados dos versos
brancos;
Explora os recursos sonoros e
estilsticos presentes nos poemas.

CARGA
HORRIA

5 Tempos

127

128
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

IV.
Sociedade
(cont.)

Ler textos dramticos;


Caracterizar textos dramticos;
Analisar textos dramticos;
Rememorar figuras polticas,
artistas - dramaturgos, actores,
pintores, cineastas, etc. - que se
destacaram, no passado e no
presente, tanto no seu pas, como
em frica;
Dramatizar pequenos textos
dramticos, que retratam o
passado e o presente do pas e
da frica, em geral;
Representar pequenos textos
dramticos, que retratam o
passado e o presente do pas e
da frica, em geral;
Conhecer
os
diferentes
processos de formao de
palavras: os neologismos;
reconhecer as diferentes classes
de palavras e sua flexo.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Texto Dramtico:

Encenao e
Representao:
_ o dilogo;
a aco;
o actor (personagem);
as indicaes cnicas: texto
secundrio do autor no qual se
indicam:
. os gestos,
. a entoao e
. a movimentao de actores;
. o cenrio, a luz, o som, etc.

Funcionamento da Lngua

Processos de Formao de
palavras:
os Neologismos.

CARGA
HORRIA

L, de forma expressiva, textos


dramticos;
Caracteriza textos dramticos, tendo
em conta o seu aspecto icnico;
Representa peas teatrais, isto :
expressa-se com clareza e de
maneira natural e espontnea;
acompanha a expresso com
gestos e movimentos que vai
realizar;
interioriza os papis que lhe com- 5 Tempos
pete representar, de modo a que a
situao se apresente com
vivacidade e realismo;
Identifica neologismos e usa-os
sempre que necessrio.

Sub-total:
46Tempos

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

V.
A Terra,
o Mundo
e
o Universo

Ler descries de objectos, mapas


e locais de interesse pblico e
turstico;
Localizar, no espao, a sua regio
de origem, o seu pas, os pases
da zona Austral; os continentes
africano, europeu, americano,
australiano e asitico;
Descrever o estado de tempo da
sua regio, do seu pas e doutros
pases da zona Austral de frica;
Descrever,
generalizando,
algumas
semelhanas
e
diferenas entre os povos
africanos e outros povos do
mundo, no que diz repeito raa,
ao vesturio, hbitos alimentares,
crenas, etc.
Descrever a partir de fotografias/
imagens locais de interesse
turstico, social e histrico.
Produzir textos descritivos;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto Descritivo:
Descrio de espaos, objectos,
mapas, globos, etc.;
Descrio do estado de tempo

CARGA
HORRIA

129

L descries de objectos, mapas e


locais de interesse pblico e turstico;
Situa, no mapa ou no globo,
a sua regio de origem,
os pases da zona Austral de
frica,
os continentes africano, europeu,
americano, australiano e asitico;
Caracteriza os povos destas regies,
tendo em conta:
a raa,
5 Tempos
o vesturio,
os hbitos alimentares,
as crenas,
as principais actividades
econmicas, etc.
Caracteriza o estado de tempo da sua
regio, do seu pas e doutros pases
da zona austral de frica;
Descreve, obedecendo a um
determinado plano:
castelos,
museus,
praas,
fortalezas, etc.;

130
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

V.
A Terra,
o Mundo
e
o
Universo
(cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Funcionamento da Lngua

Justificar o uso de determinadas


classes gramaticais na descrio.

Classe de Palavras:
nomes,
adjectivos,
advrbios e
verbos (reviso).

Escreve livremente textos descritivos;


Avalia o uso de nomes, adjectivos,
advrbios e verbos nos textos
descritivos.

CARGA
HORRIA

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Conhecer legislao sobre:


uso e ocupao da terra,
preservao e defesa do
ambiente;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

V.
A Terra,
o Mundo
e
o Universo
(cont.)

Conhecer os organismos
internacionais
de
que
Moambique membro de pleno
direito;
Reconhecer a relevncia da
observncia do direito :
paz, democracia e liberdade,
liberdade poltica, religiosa, de
imprensa, etc.

CARGA
HORRIA

Textos Normativos:

Excertos de:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Legislao sobre matrias vrias


(ambiente, terra, biodiversidade,
etc.);
Carta da OUA e da ONU;
Declarao Universal dos Direitos
do Homem.

L excertos de Legislao sobre diversas


reas de interesse colectivo e individual;
Participa, na turma, na discusso sobre
uso e ocupao da terra, preservao e
defesa do ambiente;
Defende os direitos que lhe so
consagrados na Declarao Universal dos
Direitos do Homem;
Comenta excertos da Carta da OUA e da
ONU que tratam de:
direito dos povos auto-determinao
e soberania,
direito dos povos igualdade
(independentemente da raa, sexo...);
direito dos povos educao, sade...
direito dos povos (especialmente as
crianas e as mulheres) proteco
em caso da guerra...
direito dos povos informao,
filiao partidria ou liberdade
religiosa...

6 Tempos

131

132
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

V.

A Terra,
o Mundo
e
o Universo
(cont.)

Ler textos narrativos;


Interpretar textos narrativos;
Avaliar sentimentos e atitudes
das personagens;
Recontar textos narrativos;
Escrever textos narrativos;
Encadear logicamente as aces
dos textos narrativos;
Resumir textos narrativos;
Conhecer a flexo do adjectivo no
grau superlativo absoluto
sinttico e relativo de
superioridade e inferioridade.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Textos Narrativos:

Elementos da Narrativa (reviso)

Funcionamento da Lngua

Classe de Palavras:
Flexo do adjectivo em grau:
superlativo absoluto sinttico
e superlativo relativo de
superioridade e inferioridade

CARGA
HORRIA

L, de forma expressiva, textos


narrativos que tratem de explorao
planetria;
Analisa o texto nos seguintes aspectos:
marcas do narrador;
distino entre personagem individual e colectiva;
caracterizao psicolgica de
personagens;
identificao de aco principal e
de aco ou aces secundrias;
Identifica sentimentos e atitudes das 8 Tempos
personagens do texto;
Conta, turma, episdios, factos,
acontecimentos vrios, conhecidos e/
ou ouvidos;
Escreve um texto narrativo,
respeitando a sua estrutura:
introduo, desenvolvimento e
concluso;
Resume um texto narrativo;
Usa adjectivos no grau superlativo
absoluto sinttico, com os sufxos em: ssimo, -limo ou -rrimo, e no superlativo
relativo de superioridade e inferioridade.

P ROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

V.
A Terra,
o Mundo
e
o Universo
(cont.)

Ler instrues vrias e anncios;


Descodificar
informaes
contidas numa receita mdica;
Dar instrues sobre uso,
proteco e preservao da terra
e do ambiente, em geral;
Seguir, correctamente, as
instrues sobre a utilizao de
bens de uso pessoal e colectivo;
Localizar paragens do chapa, do
autocarro, do comboio, etc.,
seguindo instrues dadas;
Produzir anncios sobre
assuntos vrios;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Textos de Chamada de Ateno:
Instrues Vrias
Anncios

L instrues vrias e anncios;


Interpreta instrues contidas numa
receita mdica;
Analisa instrues vrias e anncios;
Faz cartazes contendo anncios de
carcter moral e cvico, relativamente a:
uso e ocupao da terra,
florestas e fauna bravia, etc.;
Utiliza bens de uso pessoal e
colectivo, obedecendo a instrues;
Localiza a paragem do chapa,
autocarro pblico, comboio, etc.
seguindo instrues escritas;
Faz anncios, orais ou escritos, sobre
assuntos de interesse pessoal e
colectivo;

Funcionamento da Lngua

Justificar o uso de alguns tempos e modos verbais, tendo em


conta a natureza dos textos em
estudo.

133

Classe de Palavras:
Tempos e modos verbais:
presente e imperfeito do
conjuntivo,
imperativo: formal/ informal;
afirmativo/
negativo
(consolidao)

Argumenta o uso do presente e do


imperfeito do conjuntivo, imperativo:
formal/informal; afirmativo/ negativo,
tendo em conta a natureza dos textos
em estudo.

CARGA
HORRIA

5 Tempos

134
PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

V.
A Terra,
o Mundo
e
o Universo

7 CLAS .) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

(cont.)

Ler textos dramticos;


Caracterizar um texto dramtico,
tendo em conta as partes que o
constituem;
Analisar um texto dramtico;
Transformar textos narrativos em
textos dramticos;
Escrever textos dramticos;
Representar peas teatrais.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS
Texto Dramtico:

Aco Dramtica:
aco dramtica: exposio
(apresentao dos actores/
personagens),
desenvolvimento (produz-se o
conflito) e
desenlace
Diviso da Aco dramtica:
actos,
quadros, e
cenas;
Actores/personagens;

L, de forma expressiva, textos


dramticos;
Caracteriza textos dramticos, tendo
em conta os seguintes aspectos:
aco dramtica,
diviso da aco dramtica,
actores/personagens,
Transforma textos narrativos em
dramticos;
Escreve textos dramticos;
Representa peas teatrais.

CARGA
HORRIA

5 Tempos

PROG.
DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Plano temtico - 7 Classe

V.
A Terra,
o Mundo
e
o Universo

(cont.)

Ler textos poticos, em que se


exalte e se cante a beleza da terra,
do mundo e do universo;
Analisar a mensagem potica, nos
seus aspectos formais e de
contedo;
Justificar o carcter esttico da
obra potica;
Argumentar o uso de diferentes
recursos sonoros e estilsticos
presentes no texto potico;
Produzir textos poticos;
Reconhecer
as
palavras
polissmicas;
Utilizar palavras polissmicas.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Texto Potico:

Recursos sonoros e estilsticos:


rima;
anfora,
anttese,
hiprbole
Noo de linguagem literria: o
belo, a conotao;
Palavras polissmicas

L, de forma expressiva, textos


poticos, em que se exalte e se cante a
beleza da terra, do mundo e do
universo;
Analisa a mensagem potica, nos
seus aspectos formais e de contedo;
Justifica que recursos sonoros e
estilsticos tais como: rima, anfora,
anttese e hiprbole esto ao servio
da musicalidade e do sentido do
poema;
Aprecia o belo, expresso nos poemas
que l;
Constri textos poticos, exaltando e
cantando a beleza da terra, do mundo
e do universo, usando versos rimados,
anforas, antteses e hiprboles;
Escreve livremente textos poticos;
Constri frases, usando palavras
polissmicas.

CARGA
HORRIA

6 Tempos

Sub-total:
35 Tempos

Total
Geral:
207
Tempos
lectivos

135

Tempo
de
Reserva:
3 Tempos

136

SUGESTES METODOLGICAS
Os procedimentos metodolgicos que se sugerem neste programa constituem apenas um
enquadramento e uma sistematizao de experincias e prticas pedaggicas de professores
que, de modo exemplar, vm obtendo resultados satisfatrios no ensino-aprendizagem do
Portugus em Moambique. So sugeridas, igualmente, algumas estratgias e actividades
pedaggicas luz de recentes estudos nacionais e internacionais sobre o ensino-aprendizagem
de lnguas.
A abordagem metodolgica dos contedos que se prope neste programa no perde de vista
os princpios tericos que nortearam a sua elaborao, nomeadamente: Pedagogia Culturamente
Sensvel e Ensino Orientado para a Comunicao Funcional. Esta ser, alis, a chave para o
alcance da finalidade da aula de Portugus: desenvolver as competncias lingustica e
comunicativa dos alunos.
Partindo do pressuposto de que o centro de ateno do processo de ensino-aprendizagem o
aluno, o que se espera que o professor no continue a encar-lo como um sujeito passivo
dependente exclusivamente da sua aco, mas, antes pelo contrrio, um ser activo e interactivo
que pede, pergunta, conta histrias e at reclama, exige e justifica.
necessrio, portanto, que o professor favorea a aquisio das tcnicas bsicas: domnio da
leitura, da escrita e do clculo. Mas tambm que sensibilize os jovens e os incuta o esprito de
harmonia entre a escola e a comunidade. Deve ser um agente transmissor da cultura e do saber
e auxiliar os alunos a tomarem conscincia da sua integrao na comunidade mundial,
favorecendo, por exemplo, o desenvolvimento de aptides criativas e do esprito crtico.
A escola deve ser um espao de convvio, onde a aprendizagem divertida como l fora.
A dificuldade reside, porm, em como faz-lo.
Neste conjunto de sugestes metodolgicas, esboam-se alguns caminhos a serem trilhados,
numa perspectiva de busca, construo de novos conhecimentos e criao de espaos onde as
crianas se capacitem a tornar-se novos sujeitos transformadores.
de notar, contudo, que na gesto da actividade lectiva, em sala de aula, no h receitas para
serem rigorosamente aplicadas; mesmo perante semelhantes problemas no se devem advogar
sempre, e necessariamente, solues iguais. Deve-se, isso sim, escolher no momento certo as
melhores estratgias que permitam ao professor ajudar os seus alunos a encontrar, a organizar
e a utilizar adequadamente os seus conhecimentos.
Assim, as aulas de Portugus devero ser um espao onde se d grande relevncia interaco
professor/aluno, aluno/aluno, aluno/sociedade, de modo a que os alunos possam explorar a
maior variedade possvel das funes da linguagem em situaes reais de comunicao.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Sugestes metodolgicos

137

Ao aluno devero ser oferecidas possibilidades de ouvir, falar, ler e escrever em situaes
diversificadas que lhe sejam familiares, atravs de estratgias metodolgicas activas e
participativas.

P ROG .

Actividades baseadas em Tarefas a serem realizadas tanto individualmente, aos pares, em grupo,
como por toda a turma ou a partir de um aluno (ou grupo de alunos) para a turma, por exemplo,
podem estimular e propiciar a aprendizagem, dando ao aluno oportunidades nicas para satisfazer
as suas necessidades comunicativas tanto em casa, na escola, na comunidade, como na
sociedade em geral.
Abordando-se a aula de Portugus em torno de um tema, propem-se estratgias a que o
professor poder recorrer para a organizao de aulas com carcter dinmico e integrando
matrias de diferentes reas da vida e do conhecimento. Assim, tomando como ponto de partida
um tema particular, o estudo da comunidade onde os alunos so originrios, por exemplo, o
professor pode motivar os alunos e permitir-lhes relacionar contedos das reas de Comunicao
e Cincias Sociais com reas de Matemtica e Cincias Naturais, bem como de Actividades
Prticas e Tecnolgicas.
Na abordagem dos contedos, ser til dar lugar e valor ao vivenciado pelos alunos, quebrandose, desta forma, as barreiras de que tudo quanto eles levam para a escola no assunto de
aula. Com efeito, quanto mais ligados vida do dia-a-dia dos alunos estiverem os contedos,
e mais relevantes forem para eles, mais facilmente tero acesso a eles. Mas, se pelo contrrio, o
processo enveredar por um ensino de contedos abstractos e fragmentados no contribuir de
nenhuma forma para ampliar as suas competncias discursivas.
Na aula de Portugus, as habilidades de Ouvir, Falar, Ler e Escrever, que vm sendo
desenvolvidas desde o 1 ciclo, devero ser capitalizadas de modo a que, atravs delas, cada
aluno possa encontrar as estratgias a que melhor se adapta para aperfeioar os seus
conhecimentos sobre a lngua, a sua capacidade de comunicar e de buscar informaes e
saberes, agindo assim, progressivamente, em busca do saber fazer, saber ser e saber estar.
As habilidades de Ouvir e Falar devem estar, desde o incio, centradas na interaco, devendo
ser desenvolvidas atravs duma maior exposio lngua e criao de situaes comunicativas
reais para que os alunos aprendam a ouvir, ouvindo e a falar, falando.
Consistindo, essencialmente, na audio, escuta e compreenso de diferentes gneros do
discurso oral1 , seguidas de comentrios, discusso, debates, estas habilidades podero ser
desenvolvidas com recurso a diversificados materiais que incluam, na medida do possvel em
cada escola, meios audio-visuais.

gravaes de anedotas, contos, poemas, notcias, etc., lidos, quer pelos prprios alunos
quer por profissionais.

exposies feitas tanto pelo professor, colegas, como pelos rgos directivos da escola e da
comunidade;

No caso particular da habilidade de Ouvir, o professor poder criar oportunidades para que os
alunos participem, por exemplo, em exerccios de compreenso do oral que envolvam respostas
orais ou escritas, bem como tirar notas a partir de relatos e exposies orais. Por outro lado, os
alunos podero, de forma sistemtica e orientada, ouvir:

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Sugestes metodolgicos

1
Por exemplo, um dilogo, uma entrevista, um inqurito, uma discusso, um debate na sala de aula, na
comunidade, na rdio, na televiso, etc.

138

dramatizaes, etc.

concursos de declamadores de poesia;

representaes de peas de teatro, na sala de aula, na escola e na comunidade;

concursos de contadores de histrias;

conversas telefnicas simuladas;

descrio, na sala de aula, de pessoas, cenas e objectos observados;

recontos orais e completamento de textos narrativos;

relatos, na sala de aula, sobre situaes vividas e imaginadas;

exposies orais sobre assuntos vrios, na sala de aula e na comunidade;

debates, na sala de aula, na escola e na comunidade sobre assuntos de interesse mtuo;

visitas de estudo a locais de interesse pblico, interagindo com diversos e diferentes interlocutores;

Na habilidade de Falar, por seu turno, o professor poder orientar e estimular o desenvolvimento
sistemtico de actividades a serem realizadas pelos alunos, visando o seu incremento. Entre
muitas tarefas, e igualmente a ttulo de exemplo, sugerem-se as seguintes:

leiam com clareza em voz alta;

executem leituras silenciosas;

Relativamente s habilidades de Ler e Escrever, a sua aprendizagem deve visar a extraco do


significado, devendo-se dar, assim, oportunidades aos alunos para que contactem com diferentes
tipos de textos, tanto para a recreao, como para a busca de significado, visando transformar
a informao escrita em conhecimento. No caso especfico das habilidades de Ler, o professor
deve criar condies para que, de forma sistemtica, os alunos:

leiam com fluncia, conservando em memria o significado do texto.

leiam voluntria e continuamente, para recreao e obteno de informao;

antecipem contedos a partir de capas, gravuras, ttulos e primeiras linhas;

localizem a informao pretendida;

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Sugestes metodolgicos

139

diferentes tipos de textos: fbulas, contos, novelas, relatos, notcias, reportagens, poesia,
textos dramticos;

Para estimular e propiciar o acesso a materiais para a recreao e obteno de informao,


necessrio que os alunos leiam:

P ROG .

materiais de consulta das diversas reas de conhecimento.

livros diversos: romances, novelas, literatura infanto-juvenil;

mapas de cidades, pases, rios, etc;

informaes sobre preos de gneros alimentcios, bilhetes, livros, etc;

instrues sobre receitas mdicas, receitas de cozinha, itinerrios, regras de jogos;

documentos e textos escolares de tipos variados: horrios, calendrios, manuais ou livros


escolares;

respostas a anncios;

dirios;

currculos;

relatrios;

actas;

requerimentos,

exposies;

resumos de textos narrativos;

legendas de gravuras;

relatos de experincias pessoais;

textos narrativos com temas de carcter livre ou sugerido;

cartas para formular pedidos, agradecimentos e protestos;

postais para formular agradecimentos, congratulaes e pesares;

recados sobre assuntos vrios;

Na habilidade de Escrever, o professor, numa prtica que se pretende igualmente sistemtica e


orientada, deve incentivar e promover actividades que propiciem a escrita de:

poemas;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Sugestes metodolgicos

entrevistas;

ENS . BS . III CICLO (6

DO

notcias;

PROG .

140

avisos; etc.

reportagens;

Na explorao do funcionamento da lngua ou conhecimento explcito da lngua, o que se


verifica actualmente que os itens gramaticais so, muitas vezes, apresentados em formas de
listas, esquemas, regras e tabelas, num formato abstracto e descontextualizado; e as regras
gramaticais, em questo, so exemplificadas com frases de autenticidade duvidosa, pois pouco
ou nada dizem ao aluno: isto no tem nada a ver com o que eu falo! Esta no a minha
linguagem.

uso de frases complexas para exprimir sequncias e relaes de tempo, causa, fim, etc.

conhecimento da flexo nominal, adjectival e verbal;

obedincia de regras de concordncia nominal, adjectival e verbal;

reconhecimento das funes sintcticas dos constituintes das frases;

identificao de classes e subclasses de palavras;

organizao do texto em perodos e pargrafos;

organizao do texto em partes;

Assim, o que se sugere na abordagem do funcionamento da lngua que os contedos


gramaticais sejam explorados de uma forma contextualizada, usando, sempre que possvel,
materiais lingusticos autnticos, de acordo com a lngua de todos os dias dos aprendentes. Por
outras palavras, espera-se que o professor, tendo em conta as especifidades dos textos em
estudo, e as necessidades lingustico-comunicativas dos seus alunos (que se reflectem, por
exemplo, na forma como falam e escrevem), aborde os contedos gramaticais, pondo-os em
actividades que exijam:

Finalmente, no estudo do vocabulrio, onde se procura enriquecer e alargar o conhecimento


lexical dos alunos, vrias actividades podero ser levadas a cabo, de forma individualizada ou
com promoo de espaos de interaco verbal, em que, os alunos procurem encontrar o
significado das palavras e desenvolvam, assim, estratgias para a descoberta do significado de
novas palavras no contexto em que elas ocorram e a usar recursos verbais e no verbais
(figuras, diagramas, etc) para determinar o sentido.
Reconhecendo que muitos dos aprendentes de lngua segunda, que alcanam vantagens na
proficincia de leitura numa lngua, adquirem muito do seu vocabulrio atravs da leitura
extensiva menos do que pela instruo, o professor poder criar oportunidades para que os
alunos tenham acesso a diferentes e variados tipos de material escrito: livros didcticos, livros
de contos, novelas, revistas desportivas, jornais, etc. Exerccios, explorando estes materiais,
podero consistir em:

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Sugestes metodolgicos

141

identificar elementos da palavra (prefixos e sufixos) e seu significado, famlia de palavras;

ENS. BS. III CICLO (6

descobrir explicaes (entre parnteses, notas de rodap) referentes a novas palavras que
ocorrem em textos escritos;

DO

P ROG .

identificar as propriedades da polissemia;

usar sinnimos, antnimos, homnimos, parnimos, etc.;

fazer escolha mltipla;

preencher lacunas no texto;

substituir uma palavra desconhecida por outra sem alterar o sentido da frase;

reconhecer exemplos que conduzam compreenso das palavras desconhecidas;

descobrir processos de formao de palavars (composio, derivao, etc.);

reconhecer explicaes de novos vocbulos usados na oralidade;

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Sugestes metodolgicos

reconhecer usos figurados;

ENS . BS . III CICLO (6

DO

usar dicionrios e enciclopdias.

PROG .

142

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Materiais consultados

143

MATERIAIS CONSULTADOS

David, Nunan (1995). Language Teaching Methodology: A textbook for teachers. New York: Phoenix ELT.

Edwiges Zaccur (1992). Fala Portugus, Professora. In Regina Leite Garcia


(Org.). Alfabetizao dos Alunos das Classes Populares (pp. 14-30). So Paulo:
Cortez Editora, 2 ed.

Erickson, Frederick (s/d). Transformao e sucesso Escolar: a Poltica e Cultura


do xito Educacional.

Gonalves, Perptua (2000). Introduo. In P. Gonalves & C. Stroud (Orgs.).


Panorama do Portugus Oral de Maputo. Volume IV. Vocabulrio Bsico:
Espao, Tempo e Quantidade: Contextos e Prticas Pedaggicas (pp. 7-27).
Maputo: INDE.

Sampaio, Carmen D.S. (1992). Ambiente alfabetizador na pr-escola: uma


construo. In Regina Leite Garcia (Org.). Alfabetizao dos Alunos das Classes
Populares (pp. 31-41). So Paulo: Cortez Editora.

Sim-Sim, Ins; Duarte, Ins & Ferraz, Maria Jos (1997). A Lngua Materna na
Educao Bsica: Competncias Nucleares e Nveis de Desempenho. Lisboa:
Ministrio da Educao, Departamento da Educao Bsica.

UNESCO. (s/d). Estratgias para a Educao Multicultural.

UNESCO. (s/d). Reforma Educativa: Repensar a Formao Inicial dos


Docentes.

Vasconcelos, Celso dos Santos (1997). Construo do conhecimento em sala


de Aula. Cadernos Pedaggicos do Libertad-2. So Paulo, 6 ed.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

P ROG .

144

Programa
de
Educao Bilingue
L1
LNGUAS
MOAMBICANAS
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

145

146

P ROG .

DO

CHAVE DE SIGLAS
INDE Instituto Nacional do Desenvolvimento da Eduacao
INE Instituto Nacional de Estatstica
MINED Ministrio da Educao
NELIMO Ncleo de Estudos de Lnguas Moambicanas.
PEBIMO Projecto de Escolarizao Bilingue em Moambique
PCEB Plano Curricular do Ensino Bsico
L1 Lngua primeira
L2 Lngua segunda
LM Lngua materna
LE Lngua estrangeira

7 CLAS.) Lngua Portuguesa Chave de siglas

ONG Organizao No-Governamental

ENS. B S. III C ICLO (6

147

148

1. APRESENTAO

1.1 Introduo
Uma das componentes principais do processo de ensino-aprendizagem o meio de ensino. No
que se refere a este aspecto, os pedagogos e os linguistas concordam, de uma maneira geral,
que o aluno aprende melhor na sua lngua materna ou numa lngua que ele domine.
Numa realidade como a do nosso pas, em que coabitam lnguas de diversas origens, incluindo
as lnguas moambicanas e o Portugus, justifica-se a introduo de lnguas moambicanas no
ensino. A lngua portuguesa, apesar de ser falada um pouco por todo o pas, ela no conhecida
pela maioria dos moambicanos.
A introduo de lnguas moambicanas no ensino no pode ser vista apenas sob o ponto de
vista de orientao lingustica e pedaggica, mas tambm como um direito da criana de aprender
na sua lngua materna. Isto contribui para a valorizao e a manuteno da lngua e da cultura
bem como para o desenvolvimento da sua auto-estima, afirmao da sua identidade e atitude
mais positiva em relao escola.
Do ponto de vista estratgico, a introduo de lnguas moambicanas no ensino primrio vai
observar trs modalidades: como meio de ensino-aprendizagem, em programas de educao
bilingue, como disciplina opcional em programas monolingues em que o Portugus meio de
ensino e, como recurso, tambm, em programas em que o meio de ensino a lngua portuguesa,
como L2. Refira-se, contudo, que se vai privilegiar o desenvolvimento de programas bilingues,
principalmente em zonas linguisticamente homogneas que so, na sua maioria, zonas rurais.
No presente documento apresenta-se uma proposta do uso de lnguas moambicanas no ensino,
um programa, com que se pretende desenvolver um processo de ensino-aprendizagem para
formar alunos que saibam ser, estar e fazer.
Este documento est estruturado em trs partes:
Primeira parte, Apresentao, onde se faz a contextualizao do trabalho e se apresenta a
estrutura do mesmo.
A segunda parte contm informao sobre as razes da introduo das lnguas moambicanas
no ensino, a pertinncia da educao bilingue e o mbito do uso das lnguas moambicanas no
ensino.
A terceira e a ltima parte contm informaes sobre orientaes metodolgicas para o
desenvolvimento de um programa bilingue e para o uso de lnguas locais como recurso na sala
de aula e, ainda como disciplina. Esta parte contm tambm uma informao sobre os termoschave adoptados no desenvolvimento de programas de Educao Bilingue e as referncias e
os documentos consultados neste trabalho.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas Apresentao: Introduo

149

Este documento , igualmente, a parte introdutria do programa de Educao Bilingue para o

PROG.

Ensino Bsico, nas componentes de L1 e L2. , assim, que a seguir a este documento, apresentamse os Objectivos gerais referentes aos programas, por grau, ciclo e por classe, as Orientaes
Metodolgicas especficas a cada classe, os Programas de L1 e L2 propriamente ditos, e, por
fim, a Avaliao, em geral, e especfica para cada ciclo.

1.2 Situao lingustica


Uma das inovaes da presente transformao curricular para o Ensino Bsico a introduo
de lnguas moambicanas no ensino adoptando-se, assim, um currculo em que o meio de
ensino-aprendizagem adequado realidade lingustica do pas.
Moambique um pas multicultural e multilingue no qual coabitam cerca de vinte lnguas
moambicanas todas de origem bantu com as respectivas variedades dialectais (cada lngua
possui cerca de quatro a cinco dialectos) e a lngua portuguesa, lngua oficial e, at ao momento,
nica lngua de ensino oficialmente reconhecida. Todas lnguas moambicanas bantu tm uma
forma escrita estando padronizada a ortografia de dezoito.
Existe, tambm, em Moambique uma considervel comunidade de origem asitica, que comunica
em diversas lnguas de origem asitica, em contextos familiares muito reduzidos. Contudo estas
lnguas no sero, ainda, abordadas, no mbito da Transformao Curricular. O mesmo para o
rabe que estudado em contextos religiosos.
Dados do recenseamento geral da populao de 1997 indicam que numa populao de cerca de
doze milhes de habitantes (populao de mais de cinco anos), somente 6.4% fala Portugus
como lngua materna, em zonas urbanas e 1.2% em zonas rurais. Trinta e nove por cento (39%)
da populao total (populao de mais de cinco anos) fala o Portugus como lngua segunda.
Estes dados indicam que cerca de 94% da populao moambicana fala as lnguas bantu. E m
zonas rurais as interaces dirias desenvolvem-se, quase, unicamente, nestas lnguas.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Apresentao: Situao lingustica

Para a educao, o cenrio acima descrito significa que a maioria das crianas moambicanas
quando ingressa no ensino primrio no fala a lngua portuguesa, acrescido do facto de que
vive num meio social em que a oferta lingustica no que refere lngua portuguesa bastante
pobre, ou inexistente, em alguns casos, tornando esta lngua, uma lngua estrangeira (LE), do
ponto de vista metodolgico. A excepo para as zonas urbanas, em que as crianas falam o
Portugus como L2, e a oferta lingustica nesta lngua pode considerar-se razovel.

150

2. INTRODUO DE LNGUAS MOAMBICANAS

2.1 Antecedentes
O Instituto Nacional do Desenvolvimento da Educao INDE, levou a cabo uma experimentaco
de escolarizao bilingue no ensino bsico do primeiro grau, denominada PEBIMO. A
experimentao comeou a ser delineada em 1990, tendo iniciado a sua implementao em 1993
e terminado em 1997. A experimentao decorreu em duas provncias, em Tete com Cinyanja/
Portugus e em Gaza com Xichangana/Portugus, com quatro turmas em cada provncia, em
escolas pblicas do 1 Grau.
A experimentao surgiu no quadro das actividades do MINED, de reverter o actual panorama
educativo do pas que se caracteriza por altas taxas de desperdcio escolar (desistncias e
repetncias), pressupondo-se que o facto de a lngua portuguesa ser a nica lngua de ensinoaprendizagem, poderia ser uma das causas de tal situao.
Finda a experimentao que apresentou resultados animadores, o INDE promoveu, em 1997, um
debate sobre a introduo de lnguas moambicanas no ensino bsico, oficialmente, que
envolveu entidades de diversas provenincias (Educao, Confisses Religiosas, Universidades,
ONGs e outras organizaes da sociedade civil) tendo-se proposto, durante o debate, mais
cinco lnguas, para alm das lnguas da experimentao, ficando as seguintes lnguas: Emakhuwa,
Cinyanja, Cinyungwe, Cisena, Cindau, Xichangana e Xirhonga. No debate acordou-se que a
implementao de programas bilingues nestas lnguas deveria ser bem planificada e gradual.
Entretanto, outros fora sobre esta matria parecem aconselhar que outras lnguas, para alm das
sete propostas durante o debate acima referido sejam, tambm, introduzidas na primeira fase.
So as seguintes lnguas: Tshwa, Yao, Makonde e Chwabo.
A opo por estas dezasseis lnguas, para a fase inicial, obedeceu aos seguintes critrios:
cobertura nacional, isto quer dizer que as lnguas cobrem quase todo o territrio nacional, no
se excluindo nenhuma provncia, nesta fase. Estas lnguas j possuem materiais escritos,
incluindo materiais escolares e algumas delas j tm a ortografia padronizada. Refira-se, ainda,
que o acrscimo de mais lnguas, na fase inicial, uma reivindicao da sociedade civil. As
outras lnguas moambicanas sero, igualmente, introduzidas de forma gradual, quando as
condies para tal estiverem criadas.
Refira-se que existem muitas ONGs que desenvolvem diversos tipos de programa nestas lnguas
e em outras no mencionadas aqui. O MINED incentiva e apoia as iniciativas de organizaes
no-governamentais e outras organizaes da sociedade civil que desenvolvem programas em
lnguas moambicanas, quer sejam bilingues, quer sejam monolingues.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Intr. de Lng. Mo.: Antecedentes

151

Em 1988 realizou-se o I Seminrio sobre a Padronizao da Ortografia de lnguas moambicanas,


tendo-se padronizado, na altura, a ortografia 15 lnguas. A ortografia e a prpria escrita destas
lnguas foi-se consolidando atravs de trabalhos desenvolvidos pelo INDE, NELIMO, ONGs,
Confisses Religiosas e outras organizaes, nestas lnguas.

PROG.

Em 1999, dez anos depois, realizou-se o II Seminrio sobre a Padronizao da Ortografia de


Lnguas moambicanas, que veio confirmar alguns resultados do I Seminrio e acrescentar
outros, tendo em conta as experincias acumuladas durante o intervalo que separou os dois
eventos.
Os resultados do I Seminrio sobre a Padronizao da Ortografia de Lnguas Moambicanas,
acrescidos dos resultados do II Seminrio permitiram que se escolhesse com segurana as
lnguas a introduzir no ensino primrio, na primeira fase, e, vo permitir, igualmente, a produo
de materiais, numa base segura.
Outra motivao importante para a implementao de programas de educao bilingue refere-se
ao desempenho da rapariga. Dados da avaliao final da experimentao de escolarizao
bilingue em Moambique-PEBIMO do indicao que o seu desempenho foi relativamente
superior ao da rapariga exposta a um programa monolingue-SNE, no que refere ao aproveitamento
escolar, participao na sala de aula, permanncia na escola, de entre outros factores, como a
manuteno e desenvolvimento da lngua materna2
Com efeito, as meninas do PEBIMO permaneceram na escola at ao final da experimentao. A
sua reteno na escola, principalmente, tratando-se de zonas rurais foi muito significativa,
tendo em conta os altos nveis de desistncia escolar, no ensino formal em Portugus L2,
sobretudo, em relao s raparigas. Estas, assim como os rapazes exibem muita auto-confiana
que advm do facto de terem tido a oportunidade de beneficiarem de um processo de ensinoaprendizagem que contemplava a sua lngua materna, transferindo positivamente as habilidade
adquiridas na mesma para o Portugus.
, assim, que no mbito da Transformao Curricular a decorrer no INDE, uma das inovaes
principais a introduo de lnguas moambicanas no ensino bsico, como j se referiu
anteriormente. A introduo destas lnguas, formalmente, no ensino, , tambm, uma exigncia
da sociedade civil manifestada, principalmente, durante o primeiro Frum Nacional de Consulta
da Transformao Curricular, realizado em Dezembro de 1996, em Maputo.

2.2 Justificao para a utilizao

Razes lingustico-pedaggicas

As principais razes que justificam a utilizao de lnguas moambicanas no ensino bsico so


de natureza lingustico-pedaggicas, cultura e identidade e de direitos humanos do indivduo.

2.2.1

O aluno ao entrar pela primeira vez na escola j tem as competncias bsicas na sua lngua
materna. Ele j ter aprendido quase todo o sistema de sons e estruturas gramaticais da sua
lngua e pode comunicar. Consequentemente, o a aluno desenvolver com mais facilidade as
habilidades cognitivas nesta lngua.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Intr. de Lng. Mo.: Justificao...

O princpio do ensino bilingue o seguinte: quando o aluno tiver adquirido habilidades cognitivas

152

e lingusticas na L1, e quando tiver as habilidades bsicas de comunicao na L2, pode transferir
todas habilidades cognitivas e lingusticas para L2. Adoptando um modelo que faa a transio
em apenas dois ou trs anos, o aluno no ter tempo suficiente para aprender todas as habilidades
cognitivas e lingusticas na L1, nem todas as habilidades bsicas de comunicao na L2, ficando
sem habilidades suficientes em nenhuma das lnguas. Isto significa que se o ensino da L1
terminar demasiado cedo, a L2 sofrer, da a opo por um modelo bilingue transicional com
manuteno da L1 como disciplina para compensar o possvel dfice lingustico-pedaggico
que poder ser causado por uma transio precoce.
Ainda do ponto de vista lingustico-pedaggico os programas bilingues justificam-se,
igualmente, do ponto de vista do professor. Este tem mais auto-confiana para conduzir o
processo de ensino-aprendizagem numa lngua em que falante nativo e os alunos podem
entender. Neste processo de ensino-aprendizagem, o professor funciona como mediador cultural, e facilitador usando o seu entendimento da lngua e cultura da comunidade para encorajar
os alunos e ajud-los a aprender a lngua segunda.

Razes Culturais e de Identidade

Um obstculo implementao de lnguas moambicanas no ensino, poder ser o facto de os


professores no falarem a lngua da rea abrangida, contudo, isto pode ser ultrapassado, atravs
de adopo de estratgias que facilitem a colocao de professores em zonas linguisticamente
apropriadas. Em casos em que tal no seja possvel, o professor que no falante da lngua local
pode leccionar a parte do currculo em Portugus3. Esta questo tem a ver com a flexibilidade
que se espera que haja na implementao do novo currculo do ensino bsico, no sentido de se
ter em conta a natureza multilingue e multicultural do pas, na colocao dos professores nas
escolas.

2.2.2

Alguns estudiosos apontam que o maior fracasso da educao contempornea, tem sido,
precisamente, a incapacidade de os curricula contemplarem a complexidade etnolingustica dos
alunos, das comunidades e da sociedade, de tal maneira que se possa tomar decises acertadas
sobre a lngua e a cultura, na elaborao dos programas e nas aulas.
Hoje, as decises sobre o ensino das crianas no se podem limitar a temas pedaggicos, mas
devem, tambm, incluir as questes lingustico-culturais que rodeiam o bilinguismo e o ensino
bilingue. Mesmo os professores monolingues, se no estiverem preparados para desenvolverem
o bilinguismo e a biliteracidade dos alunos, no podero apoiar devidamente o processo de
aquisio/aprendizagem de uma lngua segunda.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Intr. de Lng. Mo.: Justificao...

153

A lngua no somente um instrumento de transmisso de mensagens , tambm, um veculo de


transmisso de valores culturais. Num processo de ensino-aprendizagem, a no observncia
da relao lngua/cultura, pode provocar uma descontinuidade entre os valores que a criana
leva para a escola e os valores adquiridos na mesma. Portanto, a opo pelo uso da lngua
materna (em fases iniciais de aprendizagem) que representam a cultura domstica familiar, os
valores tradicionais e a experincia dos professores em paralelo com a lngua portuguesa, a
ideal.

PROG.

2.2.3

A lngua como direito

A aprendizagem inicial na lngua materna , tambm, vista como um direito do indivduo, neste
caso particular, da criana. (UNESCO, 1953). Assim como existe o direito individual de escolha
de religio, por exemplo, advoga-se o mesmo direito em relao lngua. Do mesmo modo que
se deve banir o racismo e outras manifestaes de xenofobia, argumenta-se, igualmente, que em
sociedades democrticas a discriminao em relao lngua deve ser irradicada. Moambique
no pode considerar-se um pas completamente democrtico, se o principal instrumento, a
lngua, para participar num processo democrtico, no tido em conta.
Para a educao significa que se o indivduo no tem a possibilidade de comunicar na sua
lngua, est, ento, excludo do processo de ensino-aprendizagem que se baseia, essencialmente,
na comunicao. O dia a dia da criana na escola torna-se penoso, contribuindo para o
desenvolvimento de um sentimento de baixa auto-estima.
A Conveno sobre os Direitos da Criana, ratificada pelo governo da Repblica de Moambique
em Outubro de 1990, advoga, do Artigo 29, alnea c:
Os Estados Partes acordam em que a educao da criana deve visar:
c) O desenvolvimento do respeito pelos seus pais, da sua prpria identidade cultural, da sua
lngua e dos seus valores, dos valores nacionais do pas em que vive, do pas de que seja
originria e das civilizaes distintas da sua.
Ora, este direito s poder tornar-se mais efectivo, atravs do uso da lngua da criana no
ensino, paralelamente com a lngua oficial (Portugus) por forma a criar alunos bilingues
equilibrados, e para que as crianas mantenham um vnculo com a sua lngua materna e tenham
acesso ao desenvolvimento e tecnologia proporcionados por uma lngua de comunicao
internacional. Num processo educativo importante ter-se o entendimento de que possvel
preservar-se a identidade cultural, a unidade nacional, atravs do desenvolvimento de programas
de educao bilingue.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Intr. de Lng. Mo.: Justificao...

Baker (1993 p. 249), refere que os direitos lingusticos podem derivar-se dos pessoais, legais e
constitucionais. Os direitos lingusticos pessoais relacionam-se com os direitos de expresso
individual. Esta autora acrescenta que acima dos direitos pessoais existem certos direitos
lingusticos naturais do grupo, sendo aqui onde se expressam a importncia e a preservao da
lngua como patrimnio da cultura e das comunidades. Para estas, o uso de lnguas locais no
ensino significa o acesso ao conhecimento desenvolvido pelas escolas, atravs de uma
interaco eficaz, possibilitada, precisamente, pelo uso da lngua.

154

3. MODALIDADES DE INTRODUO
A introduo de lnguas moambicanas no ensino vai observar trs modalidades como j
referimos, anteriormente. (Ver PCEB, 1999).
Programa de educao bilingue: lnguas moambicanas/Portugus- L2.
Programa de ensino monolingue em Portugus- L2 com recurso s lnguas locais.
Programa de ensino monolingue em Portugus-L2 e lnguas locais como disciplina.
Agora passamos a descrever cada uma das modalidades acima referida.

3.1 Programa de Educao Bilingue

L2
1a

2a

3a

4a

5a

6a

7a

Transio L2 cmo meio de ensino


Manuteno da L1 como disciplina

O ensino primrio est estruturado por ciclos de aprendizagem e o desenvolvimento do modelo


bilingue adoptado tem em conta este aspecto. Dos vrios modelos existentes, Moambique
optou por um modelo transicional com algumas caractersticas de manuteno, por forma a
garantir o desenvolvimento de um bilinguismo aditivo nos alunos; assim, o modelo vai ser
desenvolvido da seguinte forma:

100%
80%
60%
40%
20%
0%

Primeiro Ciclo (1 e 2 classes)

155

A lngua materna do aluno o nico meio de ensino-aprendizagem; a lngua materna e o


Portugus sero ensinados como disciplina, sendo o Portugus para desenvolver habilidades
de oralidade para preparar a aprendizagem da leitura e da escrita nesta lngua, no 2 ciclo.

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Modalidades de Introd.: Programa...

Segundo Ciclo (3, 4 e 5 classes)


Este o ciclo em que inicia o processo de transio gradual do meio de ensino, de L1 para
a L2, assim, no incio da 3 classe, os alunos iniciam a aprendizagem da leitura e escrita em
Portugus, atravs de um processo de transferncia de habilidades adquiridas na sua L1.
Na 3 classe, o meio de ensino-aprendizagem ainda a L1; a partir da 4 classe a L2 passa
a exercer estas funes. Assim como no primeiro, neste ciclo a L1 e a L2 so leccionadas
como disciplina. A L1 continuar a ser auxiliar do processo de ensino-aprendizagem,
principalmente em disciplinas como Matemtica, Cincias Naturais, Cincias Sociais para
explicar/clarificar conceitos difceis.
Na 5 classe os alunos sero submetidos a um exame nacional com os alunos que tero seguido
um currculo em que o meio de ensino a lngua portuguesa e espera-se que nesta fase j
possuam as competncias necessrias para fazer este exame. Justifica-se, deste modo, a razo
por que a transio ocorre relativamente cedo, a partir da 3 classe.
O exame na 5 classe uma medida transitria4 prevendo-se que com a implementao de
escolas completas (1 a 7 classes) escala do pas haver, somente, um exame nacional no final
da 7 classe. Nesta altura a transio de meio de ensino ir ocorrer a partir da 4 classe,
proporcionando uma manuteno mais forte da L1, concorrendo, deste modo, para o
desenvolvimento de um bilinguismo mais equilibrado.

Terceiro Ciclo (6 e 7 classes)


Neste ciclo a lngua portuguesa o nico meio de ensino-aprendizagem e espera-se que os
alunos j possuam um bom nvel de desempenho nesta lngua, bem como na L1. A L1 ser
leccionada como disciplina, somente, mas poder, eventualmente, servir como auxiliar do
processo de ensino-aprendizagem, semelhana do que acontece em ciclos anteriores. No final
deste ciclo os alunos sero submetidos a um exame nacional, o ltimo do ensino bsico e
espera-se que tenham adquirido as competncias necessrias em lngua portuguesa para enfrentar
os nveis de ensino posteriores (secundrio, tcnico/profissional).
O Portugus, lngua oficial, a nica lngua de ensino-aprendizagem em outros nveis de ensino,
bem como a lngua que permite ingressar no mercado de trabalho e ter acesso a outras instituies
da vida do pas, desempenhando, por isso, um papel importante. Como tal, necessrio que os
alunos tenham um bom domnio desta lngua, no final do ensino bsico. Ao mesmo tempo,
espera-se que possuam, tambm, uma boa competncia na sua lngua materna que possibilite a
que no haja um retorno em relao s competncias j adquiridas na sua L1, e que a mesma
continue a servir de suporte pedaggico para uma transferncia positiva de habilidades
lingusticas para a L2.

3.2 Lnguas moambicanas como recurso

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Modalidades de Introd.: Lnguas...

Outra modalidade de utilizao de lnguas maternas moambicanas como auxiliares do processo


de ensino-aprendizagem no programa monolingue em Portugus-L2. So, essecialmente, duas

156

as razes por que se introduz esta modalidade:


O prprio modelo de educao bilingue adoptado prev a utilizao da L1 como auxiliar do
processo de ensino-aprendizagem, principalmente a partir da 4 classe em que o meio de ensino
principal a lngua portuguesa.
O ideal respeitante pedagogia seria fazer a aprendizagem inicial (o ensino da leitura e escrita)
na lngua materna, contudo, os programas de educao bilingue no podero a curto e mdio
prazos cobrir todo o pas. Enquanto tal no possvel, deve-se encontrar uma estratgia em que
se possa recorrer s lnguas locais como auxiliares do processo de ensino-aprendizagem,
sobretudo em zonas rurais onde a oferta lingustica do Portugus quase inexistente, como j
referimos anteriormente. , assim, que se advoga o uso destas lnguas como recurso, com
metodologias apropriadas.

3.3 Lnguas moambicanas como disciplina


Moambique um pas que semelhana de vrios pases africanos possui zonas linguisticamente
homognias (que so a maioria) e heterognias (zonas urbanas e peri-urbanas). Nestas, h uma
convergncia de vrias culturas e, consequentemente, de vrias lnguas e, este cenrio que
caracteriza as escolas destas zonas, em que os alunos falam o Portugus como lngua materna
ou como L2. Ora, em contextos lingusticos desta natureza no possivel aplicar o modelo de
educao bilingue proposto, porque para a sua aplicao pressupe-se que os alunos e o
professor partilhem a mesma lngua.
Contudo, pressupe-se, igualmente, que os alunos devero ter oportunidade de ter acesso s
lnguas locais como forma de estabelecerem ou manterem contacto com a cultura moambicana.
Outra razo que justifica esta opo que se aumenta a eficcia da comunicao num contexto
multilingue, contribuindo para o reforo da unidade nacional.

157

, neste mbito, que se introduz a terceira modalidade de uso destas lnguas no ensino, como
disciplina curricular. Neste caso, a lngua a adoptar ser da escolha da prpria escola, podendo
ser uma lngua local (da zona) ou no.

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Modalidades de Introd.: Lnguas...

4. ORIENTAES METODOLGICAS GERAIS


Em seguida passamos a apresentar algumas orientaes gerais sobre o ensino da L1 e da L2 na
sala de aulas.

4.1 Ensino da L1
A L1 deve ser desenvolvida com mtodos apropriados, tanto como meio de ensino, bem como
quando ela usada como meio auxiliar do processo de ensino-aprendizagem.
A L1 deve ser usada para explicar conceitos difceis em disciplinas como Matemtica, Cincias
Naturais, Cincias Sociais, em contextos em que a L1 usada como recurso. Mas ela no deve
servir a todo o momento para traduzir conceitos que os alunos esto a ter dificuldades de
compreender em L2. H outros mtodos para conseguir isso, porque deve haver uma clara
delimitao dos momentos em que se usa uma lngua ou outra.
Num contexto em que o meio de ensino a lngua portuguesa, a L1 tambm pode ser usada para
avaliar o nvel do conhecimento dos alunos no incio ou no fim da aula. Uma das formas para se
avaliar os conhecimentos dos alunos atravs de perguntas. Se estas forem feitas na L1, os
alunos vo entend-las e respondero com facilidade.

Que tipo de perguntas que se deve fazer aos alunos na L1?


O professor deve fazer perguntas abertas, isto , as perguntas devem provocar o pensamento
dos alunos, respostas elaboradas e completas. O contrrio, o uso de perguntas fechadas,
(perguntas com respostas de sim ou no, ou de poucas palavras, ou de repetio), no desenvolve
as capacidades das crianas. Isto no significa que o professor no possa recorrer a este tipo de
perguntas quando for necessrio.

H vrios tipos de perguntas abertas. Vejamos algumas delas:


1. Opinio/Comentrio
Os alunos do a sua opinio ou fazem um comentrio sobre um texto, parte de um texto,
comportamento de personagens, sobre o contedo de uma aula de Cincias Sociais, Moral
e Cvica, etc.
2. Aplicao vida do aluno
Os alunos aplicam o que aprenderam sua vivncia.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Orient. Metod.: Ensino...

3. Prognstico
A partir do ttulo, ilustraes e partes de um texto os alunos imaginam o que vai acontecer
e fazem prognsticos.

158

4. Reconto
Os alunos contam por suas palavras de uma forma criativa partes de um texto ou todo o
texto.
5. Descrio
Os alunos fazem descries de partes de um texto, de partes da aula, etc.

4.2 Ensino na L2
A L2 deve ser desenvolvida com mtodos apropriados, tanto como disciplina, assim como
quando usada como meio de ensino. Se o professor encontra dificuldades no ensino da L2
porque os alunos no entendem as suas explicaes, ele no deve, por exemplo, traduzir a
matria da L2 para a L1, porque os alunos prestaro mais ateno traduo no permitindo,
assim, o desenvolvimento da L2. H outros mtodos para conseguir essa compreenso.
Os alunos no aprendem facilmente o Portugus pela traduo como referimos acima. De facto,
se os alunos sabem que o professor vai dizer a mesma coisa duas vezes-a primeira vez em
Portugus, a segunda vez na lngua materna-(moambicana)- no vo prestar ateno lngua
que no conhecem. Os mtodos mais aconselhveis para o ensino da L2 (Portugus) so
mtodos que usam exclusivamente o Portugus durante uma certa aula, mas que esclarecem o
contexto do tpico (das matrias) pelo uso de objectos, desenhos, gestos e aces, ou
dramatizao.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Orient. Metod.: Ensino...

159

Em princpio, as aulas iniciais abordam temas familiares como o prprio aluno, os membros da
famlia, o vesturio, as partes do corpo, como cumprimentar, como apresentar-se, como pedir
informao, como descrever coisas, como descrever pessoas, etc. Cada aula de lngua segunda
desenvolve a comunicao oral em Portugus. Quando os alunos tiverem algum domnio de
oralidade, estaro prontos a comear a aprendizagem da leitura/escrita.

PROG.

160

NOTA:
O facto de se ter aconselhado que numa aula de Portugus se deve evitar a
traduo no significa que o professor no possa recorrer lngua materna
moambicana para esclarecer vocabulrio difcil, por exemplo.
Krashen (1981) fala de 7 coisas mgicas para uma boa aula de lngua segunda,
neste caso, uma aula de Portugus.
Meio ambiente sem preocupao ou ansiedade: Os alunos aprendem bem quando
no esto preocupados em cometer erros, que so normais quando se aprende
uma lngua. O professor dever estimular a participao dos alunos e tal s
pode ser conseguido se eles no forem inibidos.
Informao compreensvel: Os alunos aprendem a falar a lngua se tiverem
informao na L2 que tenha significado segundo o contexto, como imagens,
aces, etc.
Enfoque na comunicao: As actividades de comunicao, onde os alunos
devem falar para resolver um problema ou atingir um objectivo, estimulam a
aprendizagem. Isto pode ser conseguido atravs de trabalhos em grupo, aos
pares, jogos em que toda a turma participe, etc.
Lngua contextualizada: Os alunos devem dominar o vocabulrio de que precisam
para participar numa actividade.
Aceitao de erros: Se os erros no prejudicam a comunicao, no se devem
corrigir constantemente, porque o aluno tem que se sentir livre para falar e
praticar, e vai auto-corrigir-se, na devida altura, com o apoio do professor.
Respeito pelas etapas de aquisio da lngua: Em classes iniciais o aluno no vai
poder falar muito, mas pouco a pouco, vai expressar-se melhor, e o professor
tem de desafiar o aluno neste processo.
Os estudiosos falam em quatro etapas de aquisio de uma lngua (L1 ou L2) a
saber:
Nota: Como se pode observar, as etapas so progressivas. Se os alunos no
estiverem preparados para passar para a etapa seguinte, no vale a pena sair da
etapa em que esto.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Orienta. Metod.: Notas

Professor facilitador: O trabalho do professor de criar actividades que


providenciam oportunidades para os alunos praticarem o que esto a aprender.

PROG.

5. UTILIZAO DA L2 COMO MEIO DE ENSINO


Quando os alunos j tiverem desenvolvido as habilidades comunicativas em Portugus, podese comear a usar a L2 como meio de ensino. Deve-se comear com aulas de reviso, onde os
alunos j aprenderam os conceitos na sua lngua e esto a rever ou praticar (aplicar) estes
conceitos. Por exemplo, se os alunos j aprenderam a operao de adio em L1, a aula seguinte
pode ser dada em Portugus, usando exerccios no quadro ou no livro para esclarecer o sentido
das palavras. Os alunos vo transferir as habilidades que aprenderam atravs da L1 para a L2;
no tm de aprender a mesma coisa duas vezes. Desta maneira (pode ser 1 ou 2 dias a ensinar
Matemtica na L1, e ento 1 ou 2 dias a rever os conceitos usando a L2) o professor introduz,
gradualmente, o Portugus como meio de ensino, desde que o contexto esteja claro para as
crianas.
O Portugus tambm pode ser usado para a logstica rotineira na sala de aulas (fazer a chamada,
usar imperativos, etc.). Alguns exemplos seriam levanta-te, vai ao quadro, abre/fecha a
porta, ou limpa a sala. A L2 serve tambm para ensinar as disciplinas onde a fala muito
ligada a aces, por exemplo, em Educao Fsica ou Educao Visual e Tecnolgica.

5.1 Fronteiras entre lnguas


Uma regra para a utilizao de duas lnguas na sala de aulas que as mesmas no se devem
misturar. Durante um certo perodo do dia, somente uma lngua usada. A traduo ou a
utilizao simultnea das duas lnguas, no facilita o pensamento na lngua alvo, o Portugus.
Quando o aluno sabe que durante a aula vai trabalhar em Portugus, quando entende o objectivo
da aula, e quando tem motivao e interesse, vai esforar-se para aprender e comunicar. O
trabalho do professor o seguinte, com exemplos da Matemtica:
1. Delinear as fronteiras: Agora vamos trabalhar com a Matemtica em Portugus.
2. Esclarecer o contexto: Olhem para este exemplo (mostrando).
3. Ensinar novo vocabulrio no contexto sem traduzir muito: Este smbolo chama-se
mais em Portugus.
4. Modelar a linguagem apropriada: 2 mais 2 igual a 4.
5. Criar interesse nas actividades de aprendizagem: Vamos ver qual o primeiro grupo que vai
calcular a soma.
O professor pode aceitar as respostas na L1, mas deve explicar como dizer em Portugus e
manter como meio de ensino a lngua alvo (Portugus).

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Utiliz. da L1: Fronteiras...

161

Um mtodo que usa as duas lnguas na mesma aula, mas com fronteiras claras como foi explicado
em cima, chama-se Prever-Rever. Funciona bem nas etapas em que os alunos j falam mais o
Portugus, e quando o professor quer dar uma aula em Portugus, mas no tem certeza que
todos os alunos vo entender. O mtodo Prever-Rever aconselhado em disciplinas como

PROG.

Matemtica, Cincias Naturais, Cincias Sociais, onde h muitos termos novos, principalmente,
na fase da transio.

5.2 As etapas da aula so as seguintes:


Na L1 (Prever)
O professor discute com os alunos os conceitos bsicos da aula a ser ensinada. Pode rever a
aula anterior, fazendo perguntas e elicitando as ideias dos alunos na lngua materna sobre o
tema a ser aprendido.

Na L2 (Ensinar):
O professor desenvolve a aula em Portugus. Funciona bem com aulas em que os alunos
devem ler um texto longo e difcil sobre um tema (por exemplo, em Histria). Conforme o tipo de
aula, o professor pode dirigir a leitura ao longo do processo com perguntas de compreenso ou
prognstico.

Na L1 (Rever):

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Utiliz. da L1: Fronteiras...

O professor faz perguntas de avaliao na L1, e os alunos respondem na sua lngua, para
mostrar o que aprenderam da aula. Desta maneira o professor poder avaliar o que eles aprenderam
e que informao ficou perdida. Pode ensinar de novo uma parte dessa informao na L1, ou
pensar em outra maneira de repetir (esclarecendo o sentido) para permitir que os alunos aprendam.

162

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Anexo A: Difinio dos termos

163
ANEXO A

Definio dos Termos -Chave

No desenvolvimento do programa de Educao Bilingue nas componentes de


L1 e L2, adoptamos as seguintes definies de trabalho com as quais operamos.

Ensino Bilingue o ensino em duas lnguas, normalmente, na lngua materna


(LM) e numa lngua segunda (L2). Em Moambique a educao bilingue
entendida como o processo de ensino-aprendizagem que inicia com a LM dos
aprendentes como meio de ensino com uma transio gradual para a L2 como
meio de ensino.

Bilinguismo o uso alternado de duas lnguas por um indivduo numa


comunidade.

Habilidades lingusticas So componentes altamente especficas, observveis


e claramente definidas, como a escrita.

Competncia lingustica um termo amplo e geral, que se usa particularmente


para descrever uma representao mental, interna da lngua, algo mais latente
do que manifesto. Tal competncia refere-se, normalmente, ao sistema subjacente
inferido da actuao lingustica.

Actuao lingustica a converso da manifestao externa da competncia.


vista atravs da observao da produo e compreenso lingustica.

Bilingue equilibrado um indivduo que possui igual fluidez em duas


lnguas em vrios contextos.

Semilinguismo Carncia de competncias lingusticas em ambas as lnguas.


Semilingue o indivduo com deficincias em ambas as lnguas, quando
comparado com indivduos monolingues.

Lngua materna (LM) a lngua com a qual aprendemos a falar quando


nascemos e, normalmente, dominamos melhor. Esta lngua pode ser da mo, do
pai ou do local onde nascemos.

Lngua primeira (L1) - Normalmente usa-se com o mesmo sentido que para a
lngua materna, para designar que aquela que a pessoa adquire em primeiro
lugar em relao a outras lnguas que vai adquirindo/aprendendo, ao longo da
vida. Em Moambique e em muitos pases africanos, a lngua primeira ou materna da maioria uma lngua africana.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

PROG.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Anexo A: Difinio dos termos

Lngua segunda (L2) a lingua que um indivduo adquire/aprende em segundo


lugar e na qual consegue comunicar razoavelmente. Em Moambique a L2
aprende-se de duas maneiras: informalmente, em casa ou na comunidade (zonas urbanas ) e formalmente, na escola, com muito pouca cobertura em ambos
os casos, o que faz com que esta lngua, apesar de ser a lngua oficial do pas,
no ser conhecida pela maioria dos moambicanos.

Lngua local a lngua localmente falada por uma determinada comunidade


lingustica, designada tambm como lngua indgena.

Lngua oficial a lngua usada nas instituies formais como o governo , a


administrao, na educao, etc. Em Moambique a lngua oficial a lngua
portuguesa, precisamente, por desempenhar estas funes. Em muitos pases
africanos a lngua oficial uma lngua do ex-colonizador. Em situaes como as
de Moambique, em que existem muitas lnguas locais, a lngua oficial
considerada, igualmente, como lngua de unidade nacional.

554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
6544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211

164

165
ANEXO B

Lista de Referncias e documentos consultados

Bamgbose, A. (1976) Mother tongue education. The West African experience.


London: Hodder & Stoughton/Paris: UNESCO.

Baker, C. (1993). Foundations af bilingual education and Bilingualism. Great


Britain.

Benson, C. (1997). Relatrio Final sobre o ensino Bilingue. Resultados da


Avaliao Externa da Experincia de Escolarizao Bilingue em Moambique.
(PEBIMO). INDE. Maputo.

Brown, H. D.(1993). Principles of Language Learning and Teaching.


Englewood cliffs, New Jersey.

Brown, H. D.(1971). Childrens comprehension of relativized English Sentences.


Child development 42: 1923-1936.

Conveno sobre os Direitos da Criana. Micas, Aliana Save the Children,


UNICEF. Moambique. 1994.

Cummins, J. (1980). Linguistic Interdependence and the educational Development of Bilingual Children. In Review of educational Research, Twenty five of
educational Research. New York.

Hyltenstan,K. & Stroud,C (1995). Propostas de reviso dos curricula de lngua


das escolas primrias de Moambique. (Documento para discusso). Centro de
Estudos Bilingues. Universidade de Estocolmo.

INDE (1999). Plano Curricular do Ensino Bsico. Objectivos, Poltica; Estrututa


e Plano de Estudos. Maputo.

INDE (1997). Relatrio do Debate sobre Estratgias de Introduo e Expanso


de Ensino em Lnguas Moambicanas. Maputo, INDE.

INDE (1996). Seminrio-Consulta Sociedade. Construindo o Curriculum para


a Escola Primria Moambicana. Sntese da Sugestes e Recomendaes
Gerais.

INE.(1999), II Recenseamento Geral da Populao e habitao. Indicadores


Scio-Demogrficos. Maputo. 1997.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Anexo B: Lista de refer. e doc. consult.

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Anexo B: Lista de refer. e Doc. consult.

Krashen, S. (1987). Bilingual education and second language acquisition theory.


In California State Department of Education, Schooling and language minority
students: a theoretical framework. Los Angeles: California State University,
Evaluation, Dissemination and Assessment Center.

NELIMO (1989) Relatrio do I Seminrio sobre a padronizao da Ortografis de


Lnguas Moambicanas. INDE-UEM/NELIMO. Maputo.

UNESCO (1998). Todos os seres humanos. Manual da educao para os Direitos


do Homem. Comisso Nacional para a UNESCO. Ministrio da Educao.

554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
6544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211

166

OBJECTIVOS GERAIS DO 2 GRAU E DO 3 CICLO


(L1)
Ao terminar o 2 grau e o 3 ciclo (L1 ) os alunos devem:
1. Aplicar os meios expressivos da lngua, a nvel semntico, gramatical e estilstico;
2. Possuir conhecimentos sobre as estruturas gramaticais adequadas a diferentes tipos de
texto e enunciado e aplic-los devidamente;
3. Exprimir ideias e opinies de maneira estruturada, lgica, coerente e clara oralmente e por
escrito;
4. Produzir diferentes tipos de texto tendo em conta apresentao, organizao, estrutura,
forma, unidades e sequncias;
5. Emitir opinies organizando os argumentos de maneira a sustentar um ponto de vista,
oralmente e por escrito;
6. Compreender as regras da organizao e funcionamento da lngua;
7. Aplicar devidamente as regras da organizao e funcionamento da lngua;
8. Adequar o uso da lngua a diferentes situaes de comunicao;
9. Desenvolver o gosto pela leitura e pela escrita, considerando os instrumentos de anlise e
auto-correco aprendidos;
10. Desenvolver uma atitude positiva em relao a questes como a equidade no que se refere
ao gnero, preservao e conservao do meio ambiente, no combate s drogas, SIDA e
outras doenas sexualmente transmissveis;

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Objectivos gerais

167

11. Desenvolver um esprito de tolerncia, paz e boa vontade, no relacionamento com os colegas,
pais e outros membros da sociedade.

P ROG .

OBJECTIVOS GERAIS DA 6 CLASSE (L1)


Ao terminar a 6 classe, o aluno deve ser capaz de:
1. Ter conscincia da utilidade da sua lngua materna como contributo para o desenvolvimento
da cultura e educao da sua comunidade e do pas;
2. Ler com fluncia diferentes tipos de textos;
3. Escrever com criatividade, respeitando a organizao e a estrutura dos diferentes tipos de
texto;
4. Interpretar diferentes tipos de textos;
5. Analisar diferentes tipos de textos;
6. Produzir textos administrativos;
7. Compreender as regras fundamentais do funcionamento da lngua;
8. Aplicar as regras fundamentais do funcionamento da lngua;
9. Ter habilidades para reconhecer e corrigir erros;
10. Adequar a lngua s situaes do quotidiano;
11. Reflectir de forma crtica sobre os principais perigos da destruio do meio ambiente bem
como o impacto das calamidades naturais no seu pas e noutros pases;
12. Ter esprito de tolerncia, paz e sacrifcio no relacionamento com os colegas e outros membros
da comunidade;
13. Participar em debates sobre temas relacionados com a vida social, econmica, poltica e
cultural do pas;

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Objectivos gerais

14. Desenvolver a capacidade de questionar, apreciar, discutir assuntos e aplicar os


conhecimentos de uma forma positiva;

168

OBJECTIVOS GERAIS DA 7 CLASSE (L1)


Ao terminar a 7 classe, o aluno deve ser capaz de:
1. Comunicar de forma clara, lgica e apropriada em diferentes contextos;
2. Escrever textos, necessrios sua insero e participao na vida social, econmica, poltica e cultural do pas;
3. Exprimir opinies de forma clara estruturando o pensamento de forma lgica;
4. Adequar a lngua aos diferentes contextos;
5. Compreender e aplicar as regras de organizao e funcionamento da lngua;
6. Aplicar correctamente o vocabulrio de reas relacionadas com a vida social, econmica,
poltica e cultural;
7. Emitir opinies fundamentadas sobre os temas da actualidade (minas, drogas, DTS, SIDA,
educao da rapariga, equidade);
8. Reflectir de forma crtica sobre os principais perigos da destruio do meio ambiente bem
como o impacto das calamidades naturais no seu pas e noutros pases;
9. Participar/organizar debates atravs de crculos de interesse a nvel da escola ou da comunidade;
10. Ter esprito de tolerncia, paz e respeito no relacionamento com colegas e outros membros
da comunidade;

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambic. Objectivos gerais

169

11. Manter-se informado sobre a actualidade social, econmica, poltica e cultural do pas atravs dos meios de comunicao social.

P ROG .

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

170

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

171
Educao Bilingue Programa de lnguas moambicanas (L1).

6 CLASSE

Habilidades: Ouvir, falar, ler e escrever

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

PROG.

172
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


6 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Famlia

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

Aplica com base em textos, todos os


contedos aprendidos nas classes
anteriores sobre a teoria de
comunicao;
Menciona os aspectos que
diferenciam a linguagem verbal oral
da linguagem verbal escrita;
Usa os dois tipos de linguagem em
vrias situaes;

Consolidar conhecimentos sobre


alguns aspectos da teoria da
comunicao;

Teoria da comunicao

Identificar a linguagem verbal nas


suas formas: escrita e falada;

Linguagem verbal oral e escrita

Ler relatos sobre situaes


relacionadas com a famlia;

Relato

Interpreta relatos escritos sobre 13 Tempos


situaes relacionadas com a famlia;

Analisar o relato escrito quanto


apresentao do texto;

Apresentao do relato escrito:


articulao, clareza e correco

Explica as caractersticas do relato


quanto apresentao do texto;

Identificar, em relatos escritos ou


orais, as formas apropriadas para
relatar, explicar e argumentar;

Distingue as formas apropriadas para


relatar, explicar, argumentar, informar,
descrever, comparar e justificar;
Usa as formas apropriadas para relatar,
explicar, argumentar, informar,
descrever, comparar e justificar;
CONTINUA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

Estrutura do relato: introduo,


desenvolvimento e concluso

Usa correctamente a estrutura do


relato:
introduo, desenvolvimento e
concluso.

Ler telefonemas e conversas directas


transcritas que abordem contedos
relacionados com a famlia;

Textos: conversa directa e


telefonema

Interpreta telefonemas e conversas


directas transcritas que abordem
contedos relacionados com a famlia;
Transcreve conversas directas e
telefonemas;

Conhecer os diferentes tipos e


formas de frase;

Tipos e formas de frase

Usa os diferentes tipos e formas de


frase ao produzir telefonemas e
conversas directas escritas;

Conhecer a conjugao dos


verbos principais e auxiliares;

Tempos verbais compostos: verbo


principal e auxiliar

Conjuga correctamente os tempos


compostos;

Conhecer os elementos bsicos


da orao;
Dominar os elementos bsicos da
orao;

A estrutura da frase: orao

Identifica, na frase, os elementos


bsicos da orao;

Identificar num relato escrito a


introduo, o desenvolvimento e
a concluso.

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Famlia
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

173

CONTINUA

CARGA
HORRIA

174

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Produo de relato

Produz relatos, escritos ou orais, sobre


situaes relacionadas com a famlia;

Identificar as caractersticas da
carta cerimoniosa em relao
apresentao e organizao do
texto e tipo de linguagem;

Carta cerimoniosa:
Apresentao do texto;
caligrafia;
mancha grfica.

L textos em voz alta e pronuncia


devidamente as palavras;

Conhecer a organizao da carta


cerimoniosa;

Organizao do texto:
cabealho;
corpo;
destinador;
assinatura.

Interpreta cartas cerimoniosas;


Explica como se apresenta a carta
cerimoniosa;

Tipo de linguagem

Identifica o tipo de linguagem da carta


cerimoniosa;

Reproduzir por escrito e


oralmente, com objectividade e
clareza, ideias, experincias,
acontecimentos observados,
vividos ou ouvidos da sua famlia;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Famlia
(Cont.)

Conhecer o tipo de linguagem da


carta cerimoniosa;

CONTINUA

Identifica as partes referentes


organizao da carta cerimoniosa;

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Indicar, a partir da carta cerimoniosa,


as formas apropriadas para saudar,
apresentar-se, pedir ou dar
informaes, pedir autorizao,
despedir-se, expor um assunto e
convencer;

Indica, a partir da carta cerimoniosa,


as formas apropriadas para saudar,
apresentar-se , pedir ou dar
informaes, pedir autorizao,
despedir-se, expor um assunto e
convencer;

Famlia Usar os referidos actos em vrios


contextos;
(Cont.)

Usa os referidos actos em vrios


contextos;

Identificar em cartas cerimoniosas


as formas apropriadas para
estabelecer, manter e romper um
contacto;

Formas apropriadas: estabelecer,


manter e romper um contacto

Indica, a partir da carta cerimoniosa,


as formas apropriadas para saudar,
apresentar-se, pedir ou dar informaes, pedir autorizao,
despedir-se, expor um assunto e
convencer;

Produzir cartas cerimoniosas;

Carta cerimoniosa

Produz cartas cerimoniosas;

FIM

CARGA
HORRIA

175

176

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


6 CLASSE

PROG.
DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Identificar uma notcia escrita;

CONTEDOS

Notcia.

L uma notcia escrita sobre


acontecimentos da escola;
Interpreta uma notcia escrita;
Identifica a ideia global de uma notcia;
Responde s quatro perguntas
bsicas da notcia (quem?, o qu?,
quando? e onde?);
D a sua opinio sobre a notcia lida;

Apresentao e Organizao do
texto escrito.

Identifica a apresentao e a
organizao da notcia: mancha
grfica, ttulo, subttulos, pargrafoguia/cabea e corpo;

Ler uma notcia e responder a


questes, de modo a descobrir a
ideia global do texto;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Escola

Fazer o estudo da notcia escrita


quanto organizao e
apresentao do texto;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Consolidar a estrutura da notcia;


Usa as formas apropriadas para
informar, contar, descrever e comparar
na produo de uma notcia escrita;
Identificar o tipo de linguagem
duma notcia;

Tipo de linguagem: frases


declarativas, incisivas e ritmo
rpido.
CONTINUA

Identifica o tipo de linguagem de uma


notcia;

CARGA
HORRIA

10 Tempos

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Escola
(Cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Conhecer morfemas, raizes e


afixos nas palavras;

Morfemas, raizes e afixos

Identifica morfemas, raizes e afixos


nas palavras;

Conhecer o processo de formao


de palavras por composio,
derivao (prefixao e sufixao)
e reduplicao;

Processos de formao de
palavras: composio, derivao e
reduplicao

Aplica, com base em exemplos, os


processos de formao de palavras
por
composio,
derivao
(prefixao e sufixao) e
reduplicao;

Conhecer a derivao nominal;


Usar a derivao nominal de forma
adequada;

Derivao nominal

Usa a derivao nominal de forma


adequada;

Identificar nveis de lngua:


corrente, familiar e cuidado;

Nveis de lngua:
corrente
familiar
cuidado

Identifica nveis de lngua: corrente,


familiar e cuidado;

Ortografia

Aplica, adequadamente, as regras de


ortografia na produo de frases e
textos;
Identifica de acordo com os contextos
a escrita conjuntiva e disjuntiva;

Usar as regras de ortografia na


produo de frases e textos de
forma adequada;
Usar a escrita conjuntiva e
disjuntiva de forma adequada;

177

CONTINUA

Produz textos, usando os nveis de


lngua corrente, familiar e cuidado;

CARGA
HORRIA

178

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Escola
(Cont.)

Consolidar os contedos dados


nas classes anteriores sobre as
formas de tratamento;

Formas de tratamento: formal e no


formal

Aplica, ao produzir mensagens escritas,


os conhecimentos adquiridos nas
classes anteriores sobre formas de
tratamento formal e no formal;

Identificar uma circular,


Ler uma circular;
Interpretar uma circular;
Produzir uma circular;

Circular

Identifica uma circular;


Interpreta uma circular;
Produz uma circular;

Identificar os conectores frsicos


subordinativos e coordenativos,
Explicar as relaes de
subordinao e de coordenao;

Conectores frsicos
subordinativos:
condicionais, temporais
coordenativos:
aditivos, adversativos
alternativos, conclusivos

Identifica os conectores frsicos


subordinativos e coordenativos;
Explica as relaes de subordinao
e de coordenao;
Usa devidamente os conectores
frsicos para produzir frases
complexas;

Consolidar os contedos
aprendidos na classe anterior
sobre telegrama;

Telegrama
Apresentao do texto:
utilizao do formulrio
uso de maisculas

Identifica o formulrio de telegrama;


Interpreta telegramas;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Organizao do texto:
nome e direco do destinatrio,
corpo do texto e assinatura,
nome e morada do destinador

Identifica as caractersticas do
telegrama, tendo em conta a
apresentao do texto, sua
organizao e linguagem;
Escreve um telegrama;
Transforma a mensagem do telegrama
numa carta familiar, cerimoniosa ou
formal ou vice-versa;
Preenche o formulrio telegrfico;

Reconhecer o tipo de linguagem


usado, atravs das frases
sincopadas e pontuao reduzida;

Tipo de linguagem,
frases sincopadas e
pontuao reduzida

Reconhece o tipo de linguagem


usado nas frases sincopadas e
pontuao reduzida;
Identifica a organizao do texto: nome
e direco do destinatrio, corpo do
texto e assinatura, nome e morada do
destinador;

Reconhecer as caractersticas do
telegrama tendo em conta a sua
apresentao e organizao;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Escola
(Cont.)

FIM

CARGA
HORRIA

179

180
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


6 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Conhecer o valor da escola,


hospitais como bens comuns e a
sua conservao para o bem estar
de toda a sociedade;

Ler e interpretar textos sobre o


perodo de pr-adolescncia;

Textos didcticos

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

Identifica o bem comum e a sua


conservao;

O bem comum e a sua conservao


Perodo pr-adolescncia

O Homem Usar as formas apropriadas para


e
dar informaes, indicaes e
o meio
exemplos;

Tem noes bsicas sobre o perodo


pr-adolescncia;
Identifica as formas apropriadas para:
informar, instruir e exemplificar;
10 tempos

Produzir receitas de cozinha;

Produo de Receitas

Produz receitas de cozinha tendo em


conta os contedos aprendidos
sobre este tipo de texto;

Conhecer os vrios tipos de


populao existentes em frica;

Populao: diviso, vesturio e


tradio

Identifica os vrios tipos de


populao existentes em frica, o seu
vesturio, as suas tradies;

Conhecer a diversidade de clima


e relevo de frica;

Clima e relevo

Identifica os diferentes tipos de climas


e relevo existentes em frica;

CONTINUA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Ler textos sobre o meio ambiente;


O Homem Interpretar textos sobre o meio
ambiente;
e

Conhecer a importncia do meio


o meio
ambiente para o desenvolvimento
da sociedade;
(Cont.)

CONTEDOS

Meio ambiente

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Identifica a importncia dos jardins,
hortas e pomares;
Identifica a importncia do meio
ambiente para o desenvolvimento da
sociedade;

FIM

CARGA
HORRIA

181

182
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


6 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

Ler textos sobre os direitos da


criana;
Interpretar textos sobre os direitos
da criana;
Conhecer os direitos bsicos da
criana;

Cartaz
Direitos da criana

Conhece os direitos da criana;


Aplica os direitos bsicos da criana
na vida real;

Conhecer o perigo das doenas


como: DTS e SIDA;

Doenas: DTS, SIDA e sua


preveno

Previne-se contra as doenas como:


DTS e SIDA;
24 Tempos

Ler textos sobre a educao da


rapariga;
Interpretar textos sobre a
educao da rapariga;

Educao da rapariga

Identifica o papel da educao das


raparigas para o desenvolvimento da
famlia e da sociedade;

Conhecer as vantagens da
educao das raparigas para o
desenvolvimento da famlia e da
sociedade;

Aplica as vantagens da educao das


raparigas na vida real;

CONTINUA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identificar uma carta/ofcio;


Ler uma carta/ofcio;
Interpretar uma carta/ofcio;

Carta/Ofcio.
Apresentao do texto:
mancha grfica;
Sobrescrito: normal, de janela.

Interpreta uma carta ofcio;


Distingue uma carta/ofcio de outros
tipos de carta;

Identificar as caractersticas de
uma carta/ofcio;

Caractersticas da carta.

Identifica as caractersticas de uma


carta/ofcio em relao linguagem,
apresentao e organizao do texto;

Conhecer a organizao da carta/


ofcio;

Organizao do texto:
individualizao;
aspectos formais.

Identifica a organizao da carta/


ofcio;

Conhecer o tipo de linguagem


numa carta-ofcio;

Tipo de linguagem:
linguagem escrita corrente;
frmulas fixas.

Aplica os conhecimentos relativos ao


tipo de linguagem numa carta ofcio.
Usa as formas apropriadas para: pedir
informaes, dar informaes, dar
autorizao,justificar, e despedir.

Identificar, na carta/ofcio, as
formas apropriadas para pedir e
dar informaes, autorizar,
justificar e despedir-se;

183

CONTINUA

CARGA
HORRIA

184

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Identificar um postal;
Ler a mensagem contida num
postal;
Interpretar a mensagem contida
num postal;
Preencher um postal;

Postal

L a mensagem contida num postal.


Interpreta a mensagem contida num
postal;
Preenche um postal.
Produz postais

Conhecer os processos de
codificao e descodificao de
uma mensagem;

Codificao e descodificao

Identifica os processos de codificao


e descodificao de mensagens;
Aplica os processos de codificao e
descodificao na produo e
interpretao de mensagens;

Ler vrios tipos de textos


narrativos;
Intepretar vrios tipos de textos
narrativos;

Texto narrativo: Fbulas, Lendas,


Contos e Contos populares

Interpreta textos narrativos;


Distingue os vrios tipos de textos
narrativos: fbulas, lendas, contos
populares e contos;

Sociedade
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Distinguir os vrios tipos de texto


narrativo.
Identificar a apresentao e a
organizao do texto narrativo;

Identifica os vrios tipos de texto


narrativo.

Apresentao e organizao do
texto

CONTINUA

Reconhece as caractersticas do texto


narrativo: texto verbal, mancha
grfica, banda desenhada, linguagem
no verbal, onomatopeias;

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Elementos da narrativa:
espao, tempo, personagens e
aces

Identifica os elementos da narrativa:


localizao explcita do espao,
localizao explcita do tempo;
personagens: papel das personages
na narrativa, personagens principais
e secundrias, individual e colectiva,
identificao de sentimentos e
atitudes, personificao; aces:
ordenao, distino do essencial e
acessrio, aco principal e aco ou
aces secundrias;

Identificar as partes da narrativa;

Partes da narrativa

Identifica as partes da narrativa:


introduo
desenvolvimento,
concluso;

Ler e interpretar textos sobre a


emacipao da mulher;

Emancipao da mulher

Identificar os elementos da
narrativa;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

Conhecer a importncia da
emancipao da mulher para o
desenvolvimento da famlia e da
sociedade;

185

CONTINUA

Valoriza a importncia da emacipao


da mulher para o desenvolvimento da
famlia e da sociedade;

CARGA
HORRIA

186

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

Identificar algumas figuras de


estilo usadas nos textos
narrativos;

Figuras de estilo

Identifica em textos narrativos a ironia,


metfora, comparao, hiprbole e
ideofones;

Identificar os processos da
narrativa;

Processos da narrativa

Identifica num texto narrativo a


narrao, a descrio e o dilogo como
processos narrativos;
Caracteriza os vrios processos da
narrativa;

Conhecer os verbos irregulares,


introdutrios do discurso directo;

Verbos irregulares, introdutrios do


discurso directo e dos ideofones

Usa correctamente os verbos


irregulares, introdutrios do discurso
directo;

Identificar, num texto narrativo, o


discurso directo e indirecto;

Discurso directo e indirecto

Identifica num texto narrativo


passagens correspondentes ao
discurso directo e indirecto.

Explicar por escrito a moral de um


conto;

Transformar passagens de um
texto narrativo do discurso directo
para o indirecto e vice-versa;

Transforma passagens do discurso


directo para o indirecto e vice-versa,
num texto narrativo;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Consolidar os contedos
relacionados com a ordem dos
constituntes da frase e sua
funo sintctica;

Constituntes da frase

Identifica, nas frases, os grupos nominal, verbal, preposicional e adjectival;

Conhecer a anlise sintctica da


frase;

Anlise sintctica da frase: sujeito,


predicado, complementos: directo,
indirecto e circunstancial.

Estabelece, a partir da anlise de


frases a hierarquia entre os
constituntes da frase, tendo em
conta
os
complementos
circunstancial;

Ler e interpretar textos sobre a


droga;
Interpretar textos sobre a droga;

Droga.

Identifica que a droga prejudicial


para a sade dos Homens;

Conhecer a funo sintctica dos


constituntes da frase;

A hierarquia gramatical na frase

Indica a funo sintctica dos


constituntes da frase;

Identificar provrbios;

Provrbios.

Identifica provrbios;

Sociedade
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Explica, por escrito ou oralmente, o


significado dos provrbios;

Explicar por escritoou oralmente


o significado dos provrbios;

187

CONTINUA

CARGA
HORRIA

188

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Seguir com exactido indicaes


e instrues sobre como fazer,
onde encontrar alguma coisa,
como realizar determinada tarefa,
como seguir uma receita, etc.;

Indicaes e instrues

Diferencia vrios tipos de indicaes;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade Ler as indicaes e aplic-las;


(Cont.)

Interpreta indicaes ou instrues


escritas;

Identificar as formas apropriadas


para explicar, sugerir, comparar,
descrever;

Identifica, em textos, as formas


apropriadas para explicar, sugerir,
comparar, descrever;

Identificar os actos de fala para


explicar, sugerir, comparar,
descrever;

Usa os actos de fala para explicar,


sugerir, comparar, descrever;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Ler um relatrio;
Interpretar um relatrio;
Identificar as caractersticas do
relatrio quanto apresentao e
organizao do texto;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade

CONTEDOS

Relatrio

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

L um relatrio;
Interpreta um relatrio;
Identifica as caractersticas do
relatrio quanto apresentao e
organizao do texto;
Explica a utilidade do relatrio;

Identificar os actos de fala mais


usados nos relatrios;

Identifica as formas apropriadas para


informar, relatar, expor, apresentar
propostas, exprimir opinies;

Produzir relatrios, tendo em


conta os actos de fala estudados;

Usa os actos de fala estudados na


produo de relatrios;

Resumir um relatrio sem perder


o sentido original;

Resume um relatrio sem perder o


sentido original;
Identifica correctamente relatrios
bem organizados/estruturados.

189

CONTINUA

8 Tempos

190

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Consolidar os conhecimentos
aprendidos sobre formulrios;

CONTEDOS
Formulrios:
Bilhete de Identidade;
Passaporte;
Banca.

Identifica diversos tipos de


formulrios;
Explica a finalidade de cada tipo de
formulrio;
Preenche diversos tipos de
formulrios utilizando formas
apropriadas;

Identifica os diferentes meios de


comunicao social;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Identificar os diferentes meios de


comunicao social;
Sociedade
(Cont.)

Meios de comunicao social:


jornais, revistas, rdio, rdio
comunitria, televiso

Reconhecer a importncia dos


meios de comunicao social;
Ler notcias extradas dos meios
de comunicao social;

Reconhece a importncia dos meios


de comunicao social;

Textos da comunicao social;

L notcias extradas dos meios de


comunicao social;
Interpreta notcias extradas dos meios
de comunicao social;

Interpretar notcias extradas dos


meios de comunicao social;
Identificar os elementos duma
notcia escrita;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Notcia:

Identifica as partes da titulagem;

Apresentao do texto - notcia


escrita:
mancha grfica;
ttulo e subttulos;
colunas;
CONTINUA

Produz uma notcia considerando


elementos de apresentao e
organizao do texto;

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Produzir
notcias
sobre
acontecimentos sociais, polticos
e culturais;

Organizao do texto : ttulo


pargrafo guia/ cabea
corpo;

Produz notcias sobre acontecimentos


sociais, polticos e culturais;

Produzir notcias sobre eventos


polticos, desportivos, e outros,
tendo em conta as quatro
perguntas bsicas;

As quatro perguntas da notcia:


Quem?
O qu?
Onde?
Quando?

Produz notcias de acontecimentos


polticos, desportivos, e outros, tendo
em conta as quatro perguntas bsicas;

Identificar em palavras a partcula


reflexiva;
Identificar em palavras a partcula
associativa;
Identificar em palavras a partcula
locativa;
Identificar em palavras a partcula
diminutiva (com nomes e verbos);
Identificar em palavras a partcula
instrumental;
Identificar em palavras a partcula
agentiva e enftica;
Produzir frases aplicando as
partculas estudadas;

As palavras no flexionveis ou
invariveis;

Identifica em palavras a partcula


reflexiva
Identifica em palavras a partcula
associativa
Identifica em palavras a partcula
locativa
Identifica em palavras a partcula
diminutiva (com nomes e verbos)
Identifica em palavras a partcula instrumental
Identifica em palavras a partcula
agentiva e enftica;
Produz frases aplicando as partculas
estudadas;

191

CONTINUA

CARGA
HORRIA

192

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Identificar as principais
caractersticas dos textos orais ou
escritos de comunicao
administrativa;

Textos orais ou escritos de


comunicao administrativa:

Identifica as principais caractersticas


dos textos orais ou escritos de
comunicao administrativa;

Produzir textos de comunicao


administrativa:
avisos,
convocatrias, circular e carta Sociedade
ofcio;

Aviso;
Convocatria;
Circular;
Carta ofcio.

Produz correctamente textos de


comunicao administrativa: avisos,
convocatrias, circular e carta - ofcio;

Identificar as principais
caractersticas de um CV;

Curriculum Vitae;

Identifica as principais caractersticas


de um CV;

Produzir um curriculum vitae


respeitando as partes do texto;

Partes do CV:
Ttulo;
Identificao;
qualificaes formao;
experincia profissional;

Produz correctamente um curriculum


vitae respeitando as partes do texto;

Identificar as caractersticas do
requerimento;

Identifica as caractersticas do
requerimento;

(Cont.)

Requerimento;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

Apresentao do texto:
Caligrafia;
Mancha grfica;
Organizao do texto: vocativo;
Identificao
clara
do
requerimento;
Corpo;
Forma de concluso;
Data e assinatura;

Produz requerimentos, considerando


os elementos de apresentao e
organizao do texto;

Usar formas apropriadas para


formular um pedido por escrito

Formas apropriadas para requerer

Usa formas apropriadas para requerer;

Identificar as principais
caractersticas da exposio;

Exposio

Identifica as principais caractersticas


da exposio;

Apresentao do texto :
Caligrafia;
Mancha grfica;

Organizao do texto em
introduo , desenvolvimento,
concluso;

Produzir requerimentos;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Produzir exposies;

193

CONTINUA

Produz exposies considerando os


aspectos de apresentao e
organizao do texto;

CARGA
HORRIA

194

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Preencher formulrios;

Formulrios;

Preenche correctamente formulrios


(consolidao da matria dada na
classe anterior) para: BI, contas banca,
passaportes, matrculas

Identificar os diferentes tipos de


textos de chamada de ateno e
argumentativos;

Textos orais ou escritos de


chamada de ateno e
argumentativos:

Identifica os diferentes tipos de texto


de chamada de ateno (avisos,
anncios e instrues vrias);

Sociedade Produzir avisos, anncios e


instrues vrias no contexto
(Cont.)
escolar e social;

Avisos, anncios e instrues


vrias;

Produz avisos, anncios e instrues


vrias no contexto escolar e social;

Identificar os anncios de oferta


de emprego;

Anncios de oferta de emprego

Identifica um anncio de oferta e


pedido de emprego;

A estrutura do anncio de oferta


de emprego:

Reconhece a estrutura de um anncio


de oferta de emprego;

Sujeito - quem prope o anncio


Verbo - propor, procurar...
Complemento - emprego, nome de
profisses exigncias,
determinantes: idade, qualificaes,
nvel de formao, remunerao
CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Responder correctamente a um
anncio de oferta de emprego;

O contacto - telefone, endereos,


caixa postal, escrever ao jornal;

Responde correctamente a um anncio


de oferta de emprego;

Produz anncios de pedido de


emprego;

A estrutura do anncio de pedido


de emprego;

Produz correctamente um anncio de


pedido de emprego, considerando as
partes do anncio: identidade, verbo,
complemento, contacto;

Identificar o lxico especfico a


cada tipo de anncio (Compra,
venda, troca)

Descodificao e conhecimento
das abreviaturas e siglas em
anncios;

Usa correctamente as abreviaturas e


siglas na produo de anncios;

Usa formas apropriadas para:


informar, aconselhar, prevenir e
ordenar

Formas apropriadas para:


Informar;
Aconselhar;
Prevenir;
Ordenar.

Usa formas apropriadas para: informar,


aconselhar, prevenir, ordenar

Identificar as modalidades do
texto normativo

Textos Normativos:

Identifica modalidades do texto


normativo ( constituio, manifestos/
estatutos, regulamento da escola, e
outros);

195

CONTINUA

CARGA
HORRIA

196

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Constituio
Manifesto/Estatutos
Regulamento da escola
Direitos da Criana
Declarao Universal dos Direitos
do Homem

Reconhece importncia dos textos


normativos
para
correcto
funcionamento duma instituio (quer
a nvel central como local);

Ler e interpretar canes


tradicionais

Canes familiares
Canes tradicionais;

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;

Interpretar canes de outras


partes do mundo

Canes do mundo.

Interpreta canes de outras partes


do mundo.

Observar numa imagem os


aspectos mais significativos

Texto descritivo

Observa atentamente imagens;

Leitura de imagens
Descrio de imagems
Leitura de mapas
Descrio de mapas

Escolhe os aspectos mais


significativos partindo do geral (viso
do conjunto) para o particular
(ateno ao pormenor);

Reconhece a importncia dos


textos normativos para o correcto
funcionamento duma instituio;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

Produzir textos descritivos


considerando a sua estrutura;

Organiza os dados recolhidos;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

Produzir textos descritivos a partir


de um mapa (duma vila, cidade,
pas), desenhos

Reconhecer as caractersticas
distintivas de texto literrio em
relao a um texto no literrio.

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Sociedade
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Produz textos descritivos a partir de
um mapa (duma vila, cidade, pas),
desenhos

Principais caractersticas de um
texto literrio e no literrio:

Texto literrio:
viso subjectiva;
importncia da forma;
ambguo e plurissignificativo;
inteno esttica;
funo potica;
linguagem conotativa;
a verdade da mensagem ocupa um
lugar secundrio;
em verso ou em prosa;

197

Texto no literrio:
importncia ao contedo;
evita ambiguidade e objectivo;
inteno utilitria;
funo denotativa;
linguagem informativa;
a verdade importante;
em prosa;
FIM

Reconhece as caractersticas
distintivas entre um texto literrio e
um texto no literrio.

CARGA
HORRIA

198
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


6 CLASSE

DO

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Ler e interpretar canes


tradicionais
Interpretar canes de outras
partes do mundo

Canes familiares
Canes tradicionais;
Canes do continente africano.
Canes do mundo.

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;
Interpreta canes de outras partes
do mundo.

Identificar organizaes regionais;


Identificar as organizaes
africanas;

Organizaes regionais;
Organizaes africanas;
Textos descritivos.

Identificar e reconhecer o papel das


principais organizaes da regio Austral e de frica.

Conhecer as diferentes estaes


do
ano
existentes
em
Moambique e em frica;

Estaes do ano.

Identifica as diferentes estaes do


ano existentes em Moambique e em
frica;

Tcnicas de descrio
plano de viso;
(do geral ao particular);
Eventos desportivos, polticos,
sociais e econmicos.

Escreve pequenas histrias e canes


para serem usadas pela turma;

O
continente Escrever pequenas histrias e
africano
canes para serem usadas pela
turma;

L textos descritivos;
Interpreta textos descritivos;
Identifica as tcnicas usadas na
descrio;
Identifica os eventos mais comuns:
desportivos, polticos, sociais e
econmicos do mundo;

Ler textos descritivos;


Interpretar textos descritivos;
Conhecer as tcnicas da
descrio;
Conhecer os eventos mais
importantes do mundo: jogos
olmpicos, jogos mundiais,
congressos internacionais;
CONTINUA

CARGA
HORRIA

9 tempos

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Usa, em frases ou textos, orais ou
escritos as categorias gramaticais
aprendidas;

Consolidar os conhecimentos
sobre:
os
adjectivos,
substantivos, advrbios;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

O
continente
africano Identificar, numa frase ou texto,
as diferentes categorias
gramaticais estudadas;
(Cont.)

Identifica, numa frase ou texto, nomes,


incluindo diminutivos, nmero e tipo,
verbos, incluindo verbos derivados,
qualificativos, pronomes, advrbios,
preposies, ideofones;

FIM

CARGA
HORRIA

199

200
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


6 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

Produzir textos descritivos;

Produo de textos descritivos

Produz textos descritivos a partir de


imagens, postais, quadros, paisagens,
personagens, objectos, sensaes
(cheiros, sabores, sons), sentimentos;

Ler textos sobre componentes do


universo;
Interpretar textos sobre
componentes do universo;

Componentes do universo

Identifica os elementos que compem


o universo;

Textos dramticos

Identifica textos dramticos;


Interpreta textos dramticos;

Transformao do texto dramtico


para narrativo

Identifica as caractersticas do texto


dramtico: mmica, expresso corporal, predomnio do dilogo;
Transforma um texto dramtico em
texto narrativo e vice-versa;

Tipo de linguagem

Usa o tipo de linguagem do texto


dramtico : discurso directo, formas
caractersticas da linguagem oral,
frases curtas, bordes de fala,
repeties, pausas, entoaes
variadas de voz, interjeies;

A terra,
o mundo
Identificar textos dramticos;
e
o universo Interpretar textos dramticos;
Conhecer as formas de
transformao de um texto
dramtico em narrativo e viceversa;
Usar o tipo de linguagem do texto
dramtico;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

8 Tempos

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

A terra,
o mundo
e
o universo
(Cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Conhecer os processos de
codificao e descodificao de
uma mensagem;

Codificao e descodificao das


mensagens

Aplica os processos de codificao e


descodificao na produo e
interpretao de mensagens;

Ler e interpretar textos poticos;


Interpretar textos poticos;
Identificar algumas caractersticas
especficas do texto potico em
relao apresentao do texto,
sua organizao e linguagem;

Apresentao e organizao do
texto potico

Analisa a linguagem, a organizao e


a apresentao do texto potico:
sonoridade, ritmo, mancha grfica,
versos, estrofes;

Identificar
a
linguagem
conotativa e denotativa;

Conotao e denotao

Diferencia a linguagem conotativa da


denotativa;

Conhecer as principais figuras de


estilo;

Figuras de estilo: repetio,


ideofones, comparao, metforas,
ironia e personificao

Identifica em textos poticos :


repetio, ideofones, comparao,
metforas, ironia e personificao;

Identificar o nvel de lngua


literrio;

Nvel de lngua literrio

Identifica, em textos poticos, o nvel


de lngua literrio;
Explica as caractersticas do nvel de
lngua literrio;

201

CONTINUA

CARGA
HORRIA

202

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

Declamao de poemas

Exprime ao declamar um poema


relacionando a linguagem verbal com
outras formas de comunicao: gesto,
mmica;

Identificar as funes da
linguagem num texto potico;

Funes da linguagem

Diferencia as funes de linguagem


estudadas no texto potico;

A terra, Identificar, num poema, o sujeito


potico, o tema e as figuras de
o mundo
estilo;
e
o universo

Sujeito potico

Identifica, num texto potico, os


seguintes elementos: o sujeito potico
(quem que fala no poema), o tema
(de qu ou de quem que o poema
fala), e o estado de esprito do sujeito
potico;

Ler canes tradicionais;


Interpretar canes tradicionais;
Escrever canes e pequenas
histrias;

Canes tradicionais

Interpretar danas tradicionais.

Danas tradicioanis

Interpreta danas tradicionais;

Traduzir mensagens escritas da


LM para a L2 e vice-versa.

Traduo de textos

ENS. BS. III CICLO (6

Declamar poemas;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 6 Classe

(Cont.)

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;
Canta algumas canes tradicionais;
Redige canes e pequenas histrias
para serem usadas pela turma;

Traduz mensagens escritas da LM


para a L2 e vice-versa.

FIM
Nota: Ver Programa de L2 Programa de Lngua Portuguesa.

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

203
Educao Bilingue Programa de Lnguas Moambicanas (L1).

7 CLASSE

Habilidades: Ouvir, falar, ler e escrever

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

PROG.

204
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


7 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Identificar as caractersticas dos


textos conversa directa e
telefonema transcritos, aps
consolidao;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Famlia

Produzir diferentes tipos e formas


de frase;

Simular conversas directas e


telefonemas, tendo em conta os
temas relacionados com a famlia;

CONTEDOS

Textos de comunicao familiar ou


social: Conversa directa e
telefonema.

Conversa directa e telefonema


transcrito (consolidao).

Tipos de frase:
Declarativa
Exclamativa
Interrogativa

Formas de frase:
Afirmativa
Negativa

Textos relacionados com


telefonemas e conversas directas,
tendo em conta temas familiares e
sociais.
CONTINUA

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

Identifica as caractersticas dos textos


conversa directa e telefonema
transcritos aps consolidao.

Usa diferentes tipos e formas de frase


ao produzir conversas directas e
13 Tempos
telefonemas.

Simula
conversas directas e
telefonemas, tendo em conta temas
relacionados com a famlia.

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Famlia
(Cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Distinguir um dilogo do tipo familiar-informal de um dilogo formal (caso de emprego,


relacionamento com pessoas
desconhecidas);

Dilogo do tipo formal e informal;

Distingue um dilogo do tipo familiar


ou informal de um dilogo do tipo formal;

Consolidar os conhecimentos
sobre a linguagem verbal nas suas
formas oral e escrita;

A linguagem verbal na suas

Identifica a linguagem verbal nas suas


formas oral e escrita;

Consolidar conhecimentos sobre


aspectos ligados teoria de
comunicao;

formas oral e escrita;


Elementos do esquema de
comunicao
(consolidao)

Consolida conhecimentos sobre


aspectos ligados teoria da
comunicao (emissor, mensagem,
receptor, canal, contexto, cdigo e as
respectivas funes);
Indica a importncia da comunicao
para a vida do homem;

205

Reproduzir por escrito e oralmente,


com objectividade e clareza,
ideias,
experincias,
acontecimentos observados,
vividos ou ouvidos;

Produo de relatos orais e


escritos sobre os temas estudados
em geral e sobre a famlia em particular;
CONTINUA

Produz relatos escritos sobre


situaes relacionadas com os temas
estudados;

CARGA
HORRIA

206

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Famlia
(Cont.)

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identificar os elementos de
apresentao de um relato;

Elementos de presentao do relato:


Articulao
Clareza
Correco;

Identifica os elementos de
apresentao do texto descritivo:
articulao, clareza, correco.

Usar correctamente formas


apropriadas para: explicar,
justificar e argumentar;

Formas apropriadas para: explicar,


justificar, argumentar

Usa correctamente formas apropriadas


para: explicar, justificar e argumentar

Relatar as suas experincias


relacionando-as com a educao
da rapariga na sua famlia ou
comunidade;

Gnero: Educao do jovem


Educao da rapariga
Equidade

Relata experincias relacionando-as


com a educao da rapariga na sua
famlia ou comunidade.

Produzir cartas no formais ou


familiares;

Cartas no formais ou familiares

Produz cartas no formais ou familiares

Produzir cartas formais ou


cerimoniosas;

Cartas formais ou cerimoniosas

Produz correctamente cartas formais


ou cerimoniosas;

Usar na escrita as formas de


tratamento formal;

Usa correctamente oralmente e por


escrito as formas de tratamento formal;

Formas de tratamento formal:


(adaptar as formas de tratamento
formal s formas especficas de
tratamento formal
da L1
estudadas;)
CONTINUA

Distingue as formas de tratamento formal e no formal da sua L1;

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Produzir mensagens telegrficas,


considerando os aspectos
estudados na classe anterior;

Produzir pequenas mensagens


para postais;

CONTEDOS

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Telegrama (consolidao)
Mensagens telegrficas sobre
temas familiares;

Produz mensagens telegrficas, aps


Consolidao
dos
aspectos
estudados na classe anterior;

Postal

Produz pequenas mensagens para


postais;

Pequenas mensagens para postais


considerando diferentes situaes:
viagem, agradecimento, aniversrio, Natal, fim do ano e outras
mensagens do tipo familiar;

Famlia
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Ler receitas de cozinha;

Receitas de cozinha

L receitas de cozinha;

Seguir correctamente instrues


contidas numa receita de cozinha,
tendo em conta os modos infinitivo
e imperativo dos verbos;

Segue correctamente as instrues


contidas numa receita de cozinha,
tendo em conta o modo infinitivo e
imperativo do verbo;

Produzir receitas de cozinha;

Produz correctamente uma receita de


cozinha respeitando a estrutura desse
tipo de texto.

Reconhecer a importncia da dieta


alimentar para a sade do Homem;

Dieta alimentar na famlia e


conservao dos alimentos

207

CONTINUA

Reconhece a importncia da dieta


alimentar para a sade do Homem;

CARGA
HORRIA

208

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Desenvolver o vocabulrio
relativo s sensaes (visuais,
auditivas, gustativas, tcteis,
olfactivas);

vocabulrio relativo s sensaes

Usa correctamente o vocabulrio


relativo s sensaes;

Ler e interpretar canes


tradicionais;

Canes familiares

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;

Canes tradicionais;

Canes do mundo.

Interpretar canes de outras


partes do mundo.

FIM

Interpreta canes de outras partes


do mundo.

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


7 CLASSE

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Consolidar os conhecimentos
sobre o relatrio abordados na
classe anterior;

Textos escritos de organizao de

Identificar as caractersticas
especficas de uma acta;

dados:

Relatrio

Escola

Usar formas apropriadas para:


relatar, concluir e sintetizar;

Acta da reunio
Apresentao da acta da reunio:
mancha grfica (espaos em
branco barrados)
escrita dos nmeros por extenso;
no utilizao das abreviaturas;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Consolida os conhecimentos sobre o
relatrio abordados na classe anterior;
Produz actas considerando a
apresentaco e organizao;

10 Tempos

Organizao do texto:
introduo
corpo
encerramento

Formas de expresso escrita


apropriadas para:
relatar
concluir
sintetizar

209

CONTINUA

CARGA
HORRIA

Usa formas apropriadas para: relatar,


concluir e sintetizar;

210

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Estrutura da acta:
frmula de abertura
data e hora exactas
local
natureza da reunio
pessoas convocadas(presentes
e ausentes)
ordem dos trabalhos
relato dos acontecimentos
essenciais
frmula de encerramento
assinatura do presidente

Produz actas de reunies


considerando a estrutura estudada;
Utiliza uma linguagem clara e
objectiva;
Escreve por extenso todos os
nmeros;
Em caso de engano no rasura nem
risca o erro; escreve a palavra digo
(em L1), seguida da forma correcta;

Produzir cartazes;

Cartazes em geral e em particular


sobre:
Minas
DTS, Sida, preveno
Conservao do ambiente em geral
e o da escola em particular;

Produz cartazes a partir de um tema;


Interpreta cartazes sobre um tema
dado;

Ler banda desenhada;


Interpretar banda desenhada;

Bandas desenhadas em geral e em


particular sobre:
Minas
DTS, Sida, preveno

L bandas desenhadas
Interpreta bandas desenhadas

Produzir actas da reunio


respeitando a estrutura;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Escola
(Cont.)

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

Produzir uma sequncia de BD a


partir de um tema;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

conservao do ambiente em geral


e o da escola em particular;

Produz uma sequncia de BD a partir


de um tema;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Consolidar a matria aprendida


sobre os textos dramticos;

Textos dramticos
Encenao e representao
teatral
Dramatizao:
o dilogo
a aco
as personagens;
o cenrio;

Interpreta textos dramticos;


Representa peas teatrais;
Transforma um texto narrativo em
texto dramtico e vice-versa;

Localizar palavras difceis no


dicionrio;

Dicionrio;

Localiza palavras difceis no


dicionrio;

Alistar palavras segundo a ordem


alfabtica;

Dicionrio do aluno.

Alistar palavras segundo a ordem


alfabtica;

Ler e interpretar canes


tradicionais;

Canes tradicionais;

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;

Interpretar canes de outras


partes do mundo.

Canes do mundo.

Interpreta canes de outras partes


do mundo.

Escola
(Cont.)

211

FIM

CARGA
HORRIA

212
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


7 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Produzir cartazes;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

O Homem
e
o meio Ler bandas desenhadas;
Interpretar banda desenhada;
Produzir uma sequncia de BD a
partir de um tema;
Produzir oralmente e por escrito,
com objectividade e clareza,
ideias,
experincias,
acontecimentos observados,
vividos ou ouvidos;

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Cartazes em geral e em particular

Produz cartazes a partir de um tema;

sobre:
Conservao do ambiente em geral
e o da escola em particular;
Regras de higiene individual e
colectiva.

Bandas desenhadas em geral e em


particular sobre:

Interpreta cartazes sobre um tema


dado;

L bandas desenhadas
10 Tempos

conservao do ambiente em geral


e o da escola em particular;

Interpreta bandas desenhadas

Regras de higiene individual e


colectiva.

Produz uma sequncia de BD a partir


de um tema;

Produo de relatos orais e

Produz relatos escritos sobre


situaes relacionadas com os temas
estudados;

escritos sobre os temas estudados


em geral o meio ambiente e a sua
conservao em particular.
CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Memorizar e recitar correctamente


poemas;

CONTEDOS

Texto potico.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Memoriza e recita correctamente
poemas;
Cria textos poticos;

Criar poemas colectivos;

Cria poemas colectivos;

Criar textos poticos;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

O Homem
e
o meio
(Cont.)

Traduzir frases simples,


complexas e pequenos textos da
L1 para a L2 e vice-versa;

Traduo da L1 para a L2 e vice-versa

Produzir frases aplicando a


predicao nominal e as cpulas
verbais (consolidao);

Verbos Irregulares

considerando as correspondncias e
as correces de estrutura morfosintctica subjacente.

Usar os verbos irregulares


introdutrios do discurso directo
e de ideofones;

213

Ler e interpretar canes


tradicionais;
Interpretar canes de outras
partes do mundo.

Traduz correctamente frases simples,


complexas e pequenos textos, tendo
em conta as diferenas morfosintcticas da L1 e da L2;
Produz frases aplicando os verbos
auxiliares, irregulares e defectivos;
predicao nominal e as cpulas
verbais (consolidao);
Usa correctamente os verbos
irregulares introdutrios dos
discursos directo e ideofones;

Canes familiares
Canes tradicionais;
Canes do mundo.
FIM

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;
Interpreta canes de outras partes
do mundo.

CARGA
HORRIA

214
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


7 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Consolidar a matria estudada na


classe anterior relacionada com
os textos narrativos;

Textos narrativos:

Identificar as principais
caractersticas da lenda;

Principais caractersticas da lenda;

caracteriza uma lenda;

Identificar os principais
elementos de organizao do
Sociedade
texto narrativo;

Textos narrativos orais ou escritos;

Identifica os principais elementos de


organizao do texto narrativo;

Fbulas, lendas e contos


populares (Consolidao);

Elementos de organizao de um

texto narrativo:
Narrador:
participante
no participante
Personagens: individual, colectiva,
Identificao de sentimentos e
atitudes, retrato psicolgico,
caracterizao directa;

Aces: distino de essencial e


acessria.

Aco principal e aces secundrias;


Espao e tempo;
CONTINUA

CARGA
HORRIA

Consolida a matria estudada na


classe anterior sobre fbulas, lendas
e contos populares;

23 Tempos

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Distinguir num texto narrativo a


parte descritiva da narrativa
propriamente dita;

CONTEDOS

A descrio na narrao:
Representaes de personagens
(pessoas, animais, objectos);

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Distingue num texto narrativo a parte


descritiva e a narrativa propriamente
dita;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Representao do espao e do
tempo: descrio esttica e
descrio dinmica (marcadas
pelo movimento);
Sociedade Identificar num texto narrativo as
unidades e sequncias: aco
(Cont.)
central e secundria;

Descrio- momento de pausa;


Narrao-momento de aco;

Identifica num texto narrativo as


unidades e sequncias: aco central
e secundria;

Aces do texto;
Identificar a estrutura de um
conto;

Estrutura do conto:
Situao inicial
Complicao
A aco
Resoluo
Moral/concluso;

215

CONTINUA

Produz contos considerando a sua


estrutura;

CARGA
HORRIA

216

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Identificar a morfologia, a sintaxe


e a semntica dos ideofones;

Identifica num texto narrativo lido ou


ouvido a morfologia, a sintaxe e a
semntica dos idefones;

Ideofones

Produzir frases empregando


ideofones;

Produz frases empregando ideofones.

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Definir e Identificar num texto


narrativo os nveis de lngua;

Os nveis de lngua:

Conjugar correctamante os
verbos em: tempos absolutos,
simples e compostos;

Conjugao dos verbos

Conjuga correctamente verbos nos


tempos absolutos, simples e
compostos;

Identificar os processos de
composio e derivao;

Processos

Identifica os processos de
composio e derivao prprios
lngua;

Sociedade
(Cont.)

corrente ou norma
familiar
popular:
calo, gria, regionalismos
nvel literrio como particularidade
da escrita;

de composio/
derivao de palavras especficos
a cada L1;
A derivao nominal;
Derivao verbal:
CONTINUA

Classifica e Usa correctamente os


nveis de lngua em funo do
contexto;

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Identificar num texto extenses


verbais;

CONTEDOS

Extenses verbais

Identifica extenso verbal passiva,


causativa, aplicativa, perfectiva,
intensiva e frequentativa;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Usa adequadamente extenses


verbais em frases, tendo em conta as
implicaes lexicais e sintcticas;

Produzir frases usando extenses


verbais, tendo em conta as
implicaes lexicais e sintcticas;

Sociedade

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identificar os emprstimos da L1
e da L2 (e vice-versa).

Os emprstimos nas classes nominais:


As transformaes fonolgicas
(varivies em funo da L1);
Verbos prefixos
Nomes regras de derivao e
composio prprias da L1;

Identifica os emprstimos da L1 e da
L2 (e vice-versa);

Identifica os neologismos na L1;

Os neologismos na L1;

Identifica os neologismos na L1;

Interpretar a linguagem figurada


e a ironia no conto;

Linguagem figurada e ironia no

Interpreta a linguagem figurada e a


ironia usadas nos contos;

Identificar
os
sentidos
conotativo e denotativo dos
textos em estudo;

Denotao e conotao;

(Cont.)

conto;

217

CONTINUA

Identifica o sentido conotativo e


denotativo nos textos em estudo;

CARGA
HORRIA

218

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Interpretar os provrbios em geral


e no conto em particular;

Provrbios

Interpreta provrbios em geral e no


conto em particular;
Usa expresses idiomticas em frases
originais.

Sociedade

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

(Cont.)

Ler e interpretar canes


tradicionais;

Canes familiares

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;

Canes tradicionais;
Interpretar canes de outras
partes do mundo;

Canes do mundo.

CONTINUA

Interpreta canes de outras partes


do mundo.

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Sociedade
(Cont.)

CONTEDOS

Identificar os diferentes meios de


comunicao social;

Meios de comunicao social:

Reconhecer a importncia dos


meios de comunicao social;

Textos da comunicao social;

jornais, revistas, rdio, rdio


comunitria, televiso

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identifica os diferentes meios de


comunicao social;
Reconhece a importncia dos meios
de comunicao social;

Ler notcias extradas dos meios


de comunicao social;

L notcias extradas dos meios de


comunicao social;

Interpretar notcias extradas dos


meios de comunicao social;

Interpreta notcias extradas dos


meios de comunicao social;

Identificar os elementos duma


notcia escrita;

Notcia

Identifica as partes da titulagem;

Apresentao do texto-notcia

Produz uma notcia considerando


elementos de apresentao e
organizao do texto;

escrita:
mancha grfica
ttulo e subttulos
colunas

219

CONTINUA

CARGA
HORRIA

220

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Produzir
notcias
sobre
acontecimentos sociais, polticos
e culturais;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Produzir notcias sobre eventos


polticos, desportivos, e outros,
tendo em conta as quatro
perguntas bsicas;
Sociedade
(Cont.)

Identificar em palavras a partcula


reflexiva;
Identificar em palavras a partcula
associativa;
Identificar em palavras a partcula
locativa;
Identificar em palavras a partcula
diminutiva (com nomes e verbos);
Identificar em palavras a partcula
instrumental;
Identificar em palavras a partcula
agentiva e enftica;
Produzir frases aplicando as
partculas estudadas;

CONTEDOS

Organizao do texto :
ttulo
pargrafo guia/cabea
corpo;

As quatro perguntas da notcia:

Quem?
O qu?
Onde?
Quando?

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Produz notcias sobre acontecimentos
sociais, polticos e culturais;

Produz notcias de acontecimentos


polticos, desportivos, e outros, tendo
em conta as quatro perguntas bsicas;

As palavras no flexionveis ou Identifica em palavras a partcula


reflexiva;
Identifica em palavras a partcula
associativa;
Identifica em palavras a partcula
locativa;
Identifica em palavras a partcula
diminutiva (com nomes e verbos);
Identifica em palavras a partcula instrumental;
Identifica em palavras a partcula
agentiva e enftica;
Produz frases aplicando as partculas
estudadas;

invariveis;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Identificar as principais
caractersticas dos textos orais ou
escritos de comunicao
administrativa;

CONTEDOS

Textos orais ou escritos de


comunicao administrativa:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identifica as principais caractersticas


dos textos orais ou escritos de
comunicao administrativa;

Aviso
Convocatria
Circular
Carta ofcio
Produz correctamente textos de
comunicao administrativa: avisos,
convocatrias, circular e carta - ofcio;

Produzir textos de comunicao


administrativa:
avisos,
Sociedade
convocatrias, circular e carta ofcio;
(Cont.)
Identificar as principais
caractersticas de um CV;

Curriculum Vitae (na sua forma

Produzir um curriculum vitae


respeitando as partes do texto;

Partes do CV:

mais simples)
Ttulo;
Identificao;
qualificaes formao;
experincia profissional;

221

CONTINUA

Identifica as principais caractersticas


de um CV;
Produz correctamente um curriculum
vitae respeitando as partes do texto;

CARGA
HORRIA

222

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

Identificar as caractersticas do
requerimento;
Produzir requerimentos;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Sociedade
(Cont.)
Usar formas apropriadas para
formular um pedido por escrito
Identificar as principais
caractersticas da exposio;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Requerimento

Identifica as caractersticas do
requerimento;

Apresentao do texto:
Caligrafia;
Mancha grfica;
Organizao do texto: vocativo;
Identificao clara do requerimento;
Corpo;
Forma de concluso;
Data e assinatura;

Produz requerimentos, considerando


os elementos de apresentao e
organizao do texto;

Formas apropriadas para requerer

Usa formas apropriadas para


requerer;

Exposio

Identifica as principais caractersticas


da exposio;

Apresentao do texto :
Caligrafia;
Mancha grfica;
Produzir exposies;

Organizao do texto em
introduo , desenvolvimento,
concluso;
CONTINUA

Produz exposies considerando os


aspectos de apresentao e
organizao do texto;

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Preencher formulrios;

Formulrios;

Identificar os diferentes tipos de


textos de chamada de ateno e
argumentativos;

Textos orais ou escritos de


e

Identifica os diferentes tipos de texto


de chamada de ateno (avisos,
anncios e instrues vrias);

Produzir avisos, anncios e


instrues vrias no contexto
escolar e social;

Avisos, anncios e instrues

Produz avisos, anncios e instrues


vrias no contexto escolar e social;

Identificar os anncios de oferta


de emprego;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Sociedade
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

chamada de
argumentativos:

Preenche correctamente formulrios


(consolidao da matria dada na
classe anterior) para: BI, contas
bancrias, passaportes, matrculas

ateno

vrias;
Anncios de oferta de emprego

Identifica um anncio de oferta e


pedido de emprego;

A estrutura do anncio de oferta


de emprego:
Sujeito - quem prope o anncio
Verbo - propor, procurar...

223

Complemento - emprego, nome de


profisses exigncias,
CONTINUA

Reconhece a estrutura de um anncio


de oferta de emprego;

CARGA
HORRIA

224

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

determinantes: idade, qualificaes, nvel de formao,


remunerao

Responde correctamente a um
anncio de oferta de emprego;

Produzir anncios de pedido de


emprego;

O contacto - telefone, endereos,


caixa postal, escrever ao jornal;

A estrutura do anncio de pedido


de emprego

Produz correctamente um anncio de


pedido de emprego, considerando as
partes do anncio: identidade, verbo,
complemento, contacto;

Descodificao e conhecimento
das abreviaturas e siglas em
anncios;

Responder correctamente a um
anncio de oferta de emprego;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Sociedade Identificar o lxico especfico a


cada tipo de anncio (Compra,
(Cont.)
venda, troca)
Usar formas apropriadas para:
informar, aconselhar, prevenir e
ordenar;

Formas apropriadas para:

Identificar as modalidades do
texto normativo;

Textos Normativos:

Informar
Aconselhar
Prevenir
Ordenar

CONTINUA

Usa correctamente as abreviaturas e


siglas na produo de anncios;
Usa formas apropriadas para:
informar, aconselhar, prevenir,
ordenar

Identifica modalidades do texto


normativo ( constituio, manifestos/
estatutos, regulamento da escola, e
outros);

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Reconhecer a importncia dos


textos normativos para o correcto
funcionamento duma instituio;

CONTEDOS

Constituio

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Reconhece importncia dos textos
normativos
para
correcto
funcionamento duma instituio (quer
a nvel central como local);

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Sociedade
(Cont.)

Manifesto/Estatutos
Regulamento da escola
Direitos da Criana
Declarao Universal dos Direitos
do Homem

Ler e interpretar canes


tradicionais

Canes familiares
Canes tradicionais;

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;

Interpretar canes de outras


partes do mundo

Canes do mundo.

Interpreta canes de outras partes


do mundo.

FIM

CARGA
HORRIA

225

226
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


7 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Observar numa imagem os


aspectos mais significativos

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

O
Produzir textos descritivos
continente
considerando a sua estrutura;
africano

CONTEDOS

Texto descritivo

Leitura de imagens

Descrio de imagems

Leitura de mapas

Descrio de mapas

Produzir textos descritivos a


partir de um mapa (duma vila,
cidade, pas), desenhos

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Observa atentamente imagens;

Escolhe os aspectos mais


significativos partindo do geral
(viso do conjunto) para o particular
10 Tempos
(ateno ao pormenor);
Organiza os dados recolhidos;
Produz textos descritivos a partir de
um mapa (duma vila, cidade, pas),
desenhos

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Reconhecer as caractersticas
distintivas de texto literrio em
relao a um texto no literrio;

CONTEDOS
Principais caractersticas de um
texto literrio e no literrio:

Texto literrio:
viso subjectiva;
importncia da forma;
ambguo e plurissignificativo;
inteno esttica;
funo potica;
linguagem conotativa;
a verdade da mensagem ocupa
um lugar secundrio;
em verso ou em prosa;
Texto no literrio:
importncia ao contedo;
evita ambiguidade e objectivo;
inteno utilitria;
funo denotativa;
linguagem informativa;
a verdade importante;
em prosa;
Canes familiares
Canes tradicionais;
Canes do mundo.

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

O
continente
africano

(Cont.)

Ler e interpretar canes tradicionais;

227

Interpretar canes de outras


partes do mundo.

CONTINUA

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Reconhece as caractersticas
distintivas entre um texto literrio e
um texto no literrio.

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;
Interpreta canes de outras partes
do mundo.

CARGA
HORRIA

228

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Ler e interpretar textos poticos;

Textos poticos:

L e interpreta correctamente textos


poticos;

Interpretar textos poticos que


abordem questes sobre a luta
anti-colonial em frica, as
independncias , personalidades
O
polticas africanas e figuras que
continente
se destacaram na luta anti-coloafricano
nial do seu pas e de frica;
Consolidar os conhecimentos
relacionados com o texto potico;
(Cont.)

Poesia de combate

Poesia de Msaho,

Interpreta textos poticos que abordem


questes sobre a luta anti-colonial em
frica,
as
independncias,
personalidades polticas africanas e
figuras que se destacaram na luta anticolonial do seu pas e de frica;

Classificar as estrofes de acordo


com o nmero de versos;

Versos e estrofes

Classifica as estrofes ou estncias de


acordo com o nmero de versos;

Distinguir num texto potico a


linguagem conotativa e
denotativa;

Conotao e denotao

Distingue a linguagem conotativa da


denotativa num texto potico;

Consolida os conhecimentos
relacionados com o texto potico;

CONTINUA

CARGA
HORRIA

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

Identifica num texto potico os


recursos estilsticos da lngua a
nvel semntico;

Figuras de estilo:
comparao;
metfora;
personificao;
ironia.

Identifica num texto potico os


recursos estilsticos a nvel semntico;

Identificar os elementos do texto


potico;

Elementos do texto potico:


sujeito potico
tema
aspectos de subjectividade,
ambiguidade e plurissignificao;

Identifica os elementos de um texto


potico;

Memorizar
e
recitar
correctamente poemas;

Texto potico.

Memoriza e recita correctamente


poemas;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

O
continente
africano
(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Criar textos poticos;

Cria textos poticos;

Criar poemas colectivos;

Cria poemas colectivos.

Ler e interpretar canes


tradicionais ;
Interpretar canes de outras
partes do mundo.

Canes familiares

Canes tradicionais;

Canes do mundo.

229

FIM

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;
Interpreta canes de outras partes do
mundo.

CARGA
HORRIA

230
PROG.

EDUCAO BILINGUE PROGRAMA DE LNGUAS MOAMBICANAS (L1)


7 CLASSE

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

A terra,
o mundo
e
o
universo

CONTEDOS

Ler textos de natureza didctico cientfica contidos em manuais


escolares e outras obras.

Textos orais ou escritos de


natureza didctico - cientfica

Interpretar textos de natureza


didctico - cientfica contidos em
manuais escolares e outras obras.

Terra, Mundo e Universo

Ler textos de natureza didctico-cientfica


relativos
a
biodiversidade existente na
Terra.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Consolidar
as
principais
caractersticas de um texto didcticocientfico;
L textos de natureza didctico-cientfica;
Interpreta textos de natureza
didctico-cientfica;
Segue correctamente as instrues
contidas em textos didctico-cientficos;
L textos cientficos relativos
biodiversidade existente na Terra.

Identificar o tipo de linguagem de


um texto didctico cientfico;
Produzir textos didctico-cientficos considerando o tipo
de linguagem ;

CARGA
HORRIA

Tipo de linguagem num texto


didctico-cientfico:
vocabulrio de significado claro
vocabulrio especfico
tipos de frase;
verbos no infinitivo e imperativo;
CONTINUA

Identifica o tipo de linguagem nos


textos de natureza didctica e
cientfica;
Produz textos didctico-cientficos
considerando o tipo de linguagem ;

8 Tempos

PROG.

CONTINUAO

DO

ENS. BS. III CICLO (6

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Identificar morfemas, raizes e


afixos;

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:
Identifica morfemas, raizes e afixos;

Lxico

Distingue a derivao da composio


e da reduplicao;

Produzir frases aplicando a


derivao
nominal
A terra,
(consolidao);
o mundo
e
Descrever oralmente e por escrito
o
espaos, objectos, pessoas,
universo
mapas, globos e estados do
tempo;

Produz correctamente frases


aplicando a derivao nominal
(consolidao);

Distinguir a derivao da
composio e da reduplicao;

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Textos descritivos em geral e sobre


a temtica da Terra do Mundo e do
Universo em particular

Descreve oralmente e por escrito


espaos, objectos, pessoas, mapas,
globos e estados do tempo
Escreve livremente textos descritivos;

Apresentao de textos de
instrues tcnicas:
Enquadramento grfico;
Quadros de sistematizao;
Abreviaturas;
Siglas;
Organizao do texto:
Ttulo(s);

Identifica a apresentao e
organizao de textos de instrues
tcnicas;

(Cont.)
Identificar a apresentao e
organizao do texto de
instrues tcnicas;

231

CONTINUA

CARGA
HORRIA

232

CONTINUAO

PROG.

UNIDADE OBJECTIVOS ESPECFICOS


TEMTICA
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Plano temtico - 7 Classe

Produzir textos de instrues


tcnicas;

Apresentao de um tema/ problema;

Corpo explicativo;
Sistematizao de dados;

Usar formas apropriadas para


explicar
e
sistematizar
informaes de natureza tcnica;

Formas apropriadas para:


Explicar
Sistematizar

A terra,
o mundo Interpretar ilustraes, smbolos,
esquemas, gravuras, tabelas,
e
diagramas, grficos
o
universo Produzir textos a partir de
ilustraes, smbolos, esquemas,
gravuras, tabelas, diagramas,
grficos
(Cont.)

Ilustraes, smbolos, esquemas,


gravuras, tabelas, diagramas,
grficos;

Produz correctamente textos de


instrues tcnicas;

Usa formas apropriadas para explicar


e sistematizar informaes de natureza
tcnica;
Interpreta oralmente ou por escrito:
Ilustraes, smbolos, esquemas,
gravuras, tabelas, diagramas, grficos;

8 Tempos

Produz textos a partir de ilustraes,


smbolos, esquemas, gravuras,
tabelas, diagramas, grficos tendo
em conta:
caracteres tipogrficos diferenciados;
organizao do texto em partes;

Ler e interpretar canes


tradicionais

Canes familiares
Canes tradicionais;

Interpretar canes de outras


partes do mundo

Canes do mundo.

L canes tradicionais;
Interpreta canes tradicionais;

Total
geral:
65 tempos
Interpreta canes de outras partes do
lectivos
mundo.

FIM
FIM
Nota: Ver Programa de L2 Programa de Lngua Portuguesa

PROG.

DO

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Sugestes Metodolgicas

SUGESTES
METODOLGICAS
GERAIS

ENS. BS. III CICLO (6

233

LINGUAS MOAMBICANAS L1

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Sugestes Metodolgicas

FIM

Neste ciclo, os alunos dominam a compreenso e expresso oral tanto na


L1 como na L2, assim como a leitura e escrita nas duas lnguas, como tal o
professor deve orientar os alunos no sentido de :
emitirem opinies pessoais sobre um tema dado estruturando de forma
lgica e clara o seu pensamento;
participarem activamente em debates sobre temas sociais, culturais,
econmicos e polticos;
produzirem textos orais de forma criativa com novo vocabulrio
aprendido/adquirido;
interpretarem diferentes tipos de frase e textos;
narrarem histrias ou contos;
recontar histrias lidas ou ouvidas;
interpretarem dilogos representados em imagens (B.D. e cartazes);
dramatizarem situaes de dilogo e histrias ouvidas/lidas;
simularem entrevistas;
usarem/ empregarem enunciados com ritmos e entoao adequados;
praticarem jogos de perguntas e respostas;
cantarem canes.

I. COMPREENSO E EXPRESSO ORAL


3 CICLO

DO

CLASSES

PROG.

6 e 7
Classes

234

Leitura e anlise de textos

ENS. BS. III CICLO (6

CONTINUA

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Sugestes Metodolgicas

235

7. Iniciar sempre a anlise do texto a partir da forma para depois procederem


anlise semntica do texto. Considerando que a forma (estrutura,
organizao do texto, elementos de anlise gramatical, morfo-sintctica,
sinais de pontuao, entoao) e o fundo (elementos de ordem lexical,
semntica, estilstica e de interpretao) so indissociveis.

6. Numa segunda fase, os alunos consultam o dicionrio e constituem com


essas mesmas palavras um dicionrio pessoal. (vocabulrio);

5. Numa primeira fase, o professor explica com a participao dos alunos, o


sentido das palavras a partir do contexto;

4. Pedir aos alunos para indicarem as palavras difceis no texto. (vocabulrio);

3. Indicar alguns alunos para fazerem uma leitura em voz alta do texto;

2. Leitura expressiva e em voz alta do texto pelo professor;

1. Leitura silenciosa do texto pelos alunos;

Para a leitura e estudo de um texto sugerimos ao professor o seguinte plano:

Nestas duas classes, o professor deve desenvolver algumas tcnicas bsicas


de traduo e de correspondncia entre os dois sistemas lingusticos L1 e L2
de modo a prevenir certos erros de leitura, interpretao e produo escrita.

Neste ciclo, a leitura e a escrita so actividades de grande importncia e valor


tanto na L1 como na L2. O professor deve tornar a leitura criativa e utilizla no s para o trabalho de interpretao e explicao que fizer com os
alunos sobre um texto, mas tambm como uma motivao para aprender a ler
criativamente com introduo de elementos novos: efeitos de coro, eco,
batimento de ritmos, onomatopeias, ideofones, etc.

LINGUAS MOAMBICANAS L1

II. COMPREENSO E EXPRESSO ESCRITA


3 CICLO
CLASSES

DO

6 e 7
Classes

PROG.

DO

CLASSES

PROG.

6 e 7
Classes

236

CONTINUAO

LINGUAS MOAMBICANAS L1
Na anlise de qualquer tipo de texto, partir sempre do geral ao particular,
do menos importante ao mais importante, do menos complexo ao mais
complexo;
8. Orientar os alunos para distinguirem as ideais principais das secundrias
do texto lido;
9. Orientar aos alunos para indicarem as palavras chave do texto;
10. Aps a leitura, interpretao e anlise de um texto, os alunos devem ser
capazes de emitir uma opinio pessoal a respeito do tema lido/estudado;
11. O professor orienta os alunos no sentido de, aps o estudo de um texto,
serem capazes de produzir um resumo e de recontarem o texto.
O professor deve levar o aluno a distinguir um resumo de um reconto
considerando que:
a) O resumo de textos produz-se sempre a partir de um esqueleto base
da intriga que corresponde a um ncleo para o encadeamento das aces
fundamentais:
organizao cronolgica (momentos);
identificao das sequncias;
isolamento dos momentos de avano da aco;
ausncia de dilogo;
frases curtas e concisas;
sntese.

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Sugestes Metodolgicas

CONTINUA

b) O reconto produz-se a partir da relao do narrador com a histria que


conta:
articulao das sequncias com dilogo das personagens;
criao de suspense;
articulao dos momentos de alternativa e de escolha;
perspectiva do narrador;
descrio das personagens e a sua movimentao;
conflitos entre as personagens;

ENS. BS. III CICLO (6

CLASSES

DO

Escrita:

CONTINUAO

LINGUAS MOAMBICANAS L1
11. O professor deve desenvolver nos alunos a capacidade de anlise e
reflexo considerando sempre as diferenas entre a forma de expresso
oral e escrita.

Escrita criativa:

ortografia;
redaces;
o uso do quadro: letra legvel, boa ordenao e respeito da pontuao;
reconhecimento das particularidades da escrita em relao oralidade.

O professor orienta os alunos a fazerem exerccios sobre:

FIM

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Sugestes Metodolgicas

237

produo de frases ou pequenos textos da sua autoria (10 a 15 linhas),


utilizando vocabulrio adequado tendo em conta aspectos ligados
redaco propriamente dita, pontuao, acentuao, translineao
e ortografia;
aplicao do vocabulrio aprendido em novas situaes identificando
entre vrias alternativas, o sinnimo adequado a um contexto.
explorar as situaes de dinmica positiva(vantagens) e negativa
(desvantagens ou inconvenientes);
prever as consequncias positivas e negativas de qualquer aco e
propor solues alternativas;
acostumar-se a procurar as perguntas antes das respostas de modo a
agudizar o sentido interrogativo;
produzir anedotas, palavras de ordem, slogans publicitrios a partir
de um modelo real para alm de outros tipos de textos anteriormente
referidos.

ENS. BS. III CICLO (6

6 e 7
Classes

PROG.

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Sugestes Metodolgicas

FIM

usarem correctamente as estruturas/regras fundamentais da lngua;


reconhecerem e aplicarem as relaes de coordenaao e subordinao;
dominarem as relaes morfolgicas e sintcticas entre as palavras e
frases;
dominarem o processo de formao de palavras;
identificarem e explicarem os neologismos num texto;
utilizarem conscientemente as regras gramaticais da sua L1.

Neste ciclo, considerando que a L1 passa a ser disciplina, o professor deve


orientar os alunos no sentido de desenvolverem exerccios que condicionem
a conscincia do funcionamento da sua L1, de modo a:

LINGUAS MOAMBICANAS L1

III. FUNCIONAMENTO DA LNGUA L1


3 CICLO

DO

CLASSES

PROG.

6 e 7
Classes

238

PROG.
DO

AVALIAO EDUCAO BILINGUE L1


3 CICLO

ENS. BS. III CICLO (6

MB

BOM

SUF

INSUF

DEF

AVALIAO
(17-20) (14-16) (10-13) (5 - 9) (0 - 4)
Vocabulrio

Aquisio

Desenvolvimento

7 CLAS.) L1: Lnguas Moambicanas. Sugestes Metodolgicas

Expresso

Oralidade

Revela um grau de aquisio de vocabulrio relacionado com as diversas


reas temticas estudadas.
Adequa o vocabulrio que j possui s necessidades de aprendizagem nos
diversos domnios da vida social, econmica, cultural, tcnica e poltica.
Aplica vocabulrio variado em diferentes contextos.
Sequenceia as ideias numa situao de comunicao.
Compreende diferentes reas temticas da vida social, econmica, cultural, tcnica e poltica.
Apreende informaes em diferentes nveis de lngua.

239

Apresenta opinies sobre diferentes reas da vida social, econmica,


cultural e poltica.

Entoao

Respeita a entoao.

Ritmo

Respeita o ritmo.

L diversos tipos de textos.


Interpreta diversos tipos de textos.
Apreende diversas informaes em diferentes reas temticas da vida
social, econmica, cultural, tcnica e poltica.
Reconta histrias lidas e ouvidas sobre diversos temas.
Resume textos.
Aplica regras de pontuao.
Escreve palavras de acordo com as regras padronizadas.
Preenche diferentes tipos de formulrios.
Produz redaces observando as diversas reas temticas da vida social,
econmica, cultural, tcnica e poltica.
Usa frases respeitando as regras sintcticas e morfolgicas.
Escreve textos sobre diferentes reas da vida social, econmica, cultural e
poltica.

Compreenso

Reconto
Ortografia

Escrita

Compreenso
Criatividade

Leitura

Redaco
Criatividade

240

Programa
de
INGLS
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

241

Overall aims

PRIMARY ENGLISH SYLLABUS

The overall aims of teaching English in Mozambique are clearly defined in the National Policy
for English Language Teaching in Mozambique as follow:
1. to develop learners basic language skills for accessing the world of science and technology
2. to enable learners to study effectively and efficiently in further higher education
3. to facilitate travel abroad and promote tourism in Mozambique
4. to facilitate learners access to the market
5. to enable learners to communicate with neighbouring English-speaking countries and the
rest of the world
6. to facilitate business and commerce with neighbouring countries and the rest of the world
7. to give learners access to the wider world of leisure, pleasure and information

Methodology
English in upper primary will give a very high priority for oracy, which is expected to reflect in
classroom methodology and assessment.

Communicative activities

The key aim of English language Teaching in Mozambique is to help learners to communicate in English. Thus teachers will be encouraged to carry out classroom activities that
involve interaction (communication). In this context the focus on methodology will be on
whole class, pair and group work activities. These approaches have the following advantages:

PROG .

DO

ENS . B S. III CICLO (6

7 CLAS.) Ingls Primary English Syllabus

The teacher can monitor the performance of all the learners. Its the best method for giving
explanations and instructions

Whole class

242

Pair work

In this activity learners are given a lot of freedom to practice the language they have been
exposed to. Pairs work very well for oral practice. The teacher can monitor and adjust tasks
according to students level.

The approach in this kind of activity is similar to pairs. But in addition it gives more freedom
for learners to communicate in a context similar to that of real life.

Group Work

The above modes of teaching and learning are not prescriptive. Teachers should follow them as
they apply to the lesson they are going to teach.

Assessment
The philosophy for English language testing and assessment at upper primary is that:
1. The language tests should relate to language teaching and language use. Since the focus
will be oracy its expected that most of the assessment and testing should fall under this
category.
2. Tests should be designed so as to encourage and enable learners to perform at the level
they are expected to.
3. Teachers should build considerations of fairness into the test.
4. Teachers should design useful tests, that is, tests which are reliable, authentic and have
positive impact on teaching.
Although the emphasis will be on oracy the following are guidelines for the four skills.

Test of oral interaction


In assessing the students production the teacher will make use of the following criteria:

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ingls Primary English Syllabus

243

1. Accuracy: In the production of the forms of the language (Individual sounds, stress/intonation, grammatical and lexical features)
2. Appropriacy in the use of these forms to convey meaning in specific contexts

DO

3. Range of language which the student makes use of

P ROG .

4. Flexibility of the student in dealing with new topics and functions


5. Size of contribution which the student makes

Test of Listening
Questions set in the test of listening will take into account the:
1. Size of text which the students can handle
2. Complexity of text which the students can handle
3. Range of language forms which the student can handle and comprehension skills which
he/she can use
4. Flexibility in adopting suitable listening strategies for the task set in adapting to developments in the text
5. Repetition of the text which is required processing

Test of reading and writing


In assessing the students production the teacher will make use of the following criteria:
1. Accuracy in the production of the forms of the language (including handwriting, spelling,
grammatical and lexical features)
2. Appropriacy in the use of these forms to convey meaning in specific contexts
3. Range of language which the students make use of

PROG .

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Ingls Primary English Syllabus

4. Complexity of text which the students can handle

244

COURSE OBJECTIVES
The Upper Primary student will be exposed to language-rich environment to develop language
skills and an appreciation for the language. They will listen to a variety of literary forms,
including stories and poems. They will participate in choral speaking and recite short poems,
rhymes, songs, stories with repeated patterns and games. They will also participate in creative
dramatics. By the end of the two year course students will have acquired language skills to
allow them to communicate at a beginners level within the range of functions, vocabulary and
structures learned in the classroom.

Grade 6 Objectives

Recognize the written form of familiar spoken language and predict meaning of key words in

Imitate pronunciation, intonation and inflection including sounds unique to English.

Respond to and ask simple questions with prompts.

Respond appropriately to simple commands in English.

Recognize basic language patterns (e.g., forms of address, questions, case).

By the end of this grade the students will be able to:

Use common forms of courtesy, greetings and leave-takings appropriate to the time of day

Describe people, activities and objects from school, home and community.

Copy/write words, phrases and simple sentences.

Infer meaning of cognates from context.

a simple story, poem or song.

and relationship (adult, peer, parent).

Identify main characters, settings and events from selected samples of childrens literature
Identify different types of literature (e.g., poetry, short stories, plays, legends) in English.

Recognize important people and events (e.g., special celebrations) in the history of his

using audio and visual cues.

school , community and country.

III

C ICLO

CLAS.)

Ingls

Course

Objectives

245

Identify and use simple geography vocabulary (e.g., border, city, river, soil, equator) in English.

BS.

Recognize the currency of the country(ies) where English is spoken and compare values

ENS .

(6

DO

with Mozambique currency.

P ROG .

Use English to solve simple math exercises (e.g., identify simple geometric shapes, use
numbers to count and do math computations).
Use English vocabulary to identify simple science terms referring to weather and nature

Use English vocabulary to identify common professions and occupations.

Use English vocabulary while participating in physical activities (e.g., games, dances).

Use English vocabulary to identify a variety of professions in which English may be used.

(e.g., clouds, wind, trees, common animals).

Grade 7 Objectives

Decode new vocabulary using contextual clues and drawing on words and phrases from

Comprehend written classroom directions, read simple passages, infer meaning of cognates.

Produce language using proper pronunciation, intonation and inflection.

Pose questions spontaneously in structured situations.

Follow instructions in English, given one step at a time, for a wide range of activities.

Comprehend illustrated stories.

By the end of this grade the students will be able to:

Use maps, charts, digital images, graphs and other geographic representations to describe

Read, retell and summarize selected literary works.

Demonstrate activities (e.g., games, songs and role playing) associated with English.

Present a simple written or oral report on familiar topics.

Write on familiar topics using appropriate grammar, punctuation and capitalization.

prior lessons.

and discuss Mozambique and the countries where English is spoken.


Identify products that are from the countries where English is spoken and that are found in
Use English to make, use and estimate measurements (e.g., time, linear, monetary).

Use English vocabulary to identify and describe basic earth science content (e.g., mountain

the Mozambique economy.

Use English to participate in and/or describe games, dances and sports.

range, coast, desert) and life forms.

Use English to describe activities and characteristics of selected occupations and work

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Ingls

Course

Objectives

Use English to explain and describe general career choices in which English can be used.

places.

246

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

247
Grade 6 Programme

6 CLASSE

.......

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

248

TOPIC

PROG .
DO

ENS . B S. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Greet and respond formally and informally

Use greetings and closures/leave-taking appropriately to the time of day


and audience

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

Hello teacher, good morn- Role plays and practice diaing afternoon/evening,
logues in pairs
How are you? Im fine.
(not more or less)
Good-bye, good-night

NUMBER
OF HOURS

Language focus: greetings and pleasantries

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

1.
Greetings and
Introductions

2) Introduce themselves to
others

3) Spell in the English alphabet

Hello, my name is
What is your name?

Students go around the


classroom and introduce
themselves to different peoLanguage focus: meeting ple. Students try using difpeople/exchanges
ferent or famous names

Know how to name the How do you spell your The alphabet song and
letters of the English
spelling games
name?
alphabet
How do you spell that?

Introduce themselves

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Respond to classroom
instructions

Respond to classroom instructions

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

Stand up, sit down, open


your books, be quiet, come
to the blackboard, etc.

Game: Simon says, other


Total Physical Response
Activities

NUMBER
OF HOURS

Language focus: Imperatives

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

2) Use language clarification questions

Ask for clarification

2.
School

Could you please repeat?


I dont understand.
What does ..mean? Etc.

Game: hangman, role play

Language focus: classroom language, polite requests

3) Use vocabulary relating


to the classroom

Identify school related positions

Teacher, Head-teacher, Invite head-teacher into


Class leader, classmate, class
student,
This is the class-leader, etc.
Language focus: This/
That

249

250

TOPIC

P ROG.

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

CONTENTS

DO

Relate positions to people Maria is a student.


Mr. Jeremias is the Headat their school
teacher.
She is a teacher. They are
classmates. Who is that?
That is the class-leader.

STUDENT ACTIVITIES

NUMBER
OF HOURS

Draw pictures of people,


games, and songs

ENS. BS. III C ICLO (6

Language focus: personal


pronouns, who questions, the verb to be

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

2.
School

Ask yes/no questions us- Is she a student? No, she Drills, games
ing the classroom setting
isnt.
Yes, she is. Etc.

(cont.)
Language focus: yes/no
Questions, personal pronouns
4) Express information Identify classroom objects
about the classroom

Desks, chair, blackboard, Drills, games


chalk, window, door, etc.
This is a desk. That is a
blackboard.
Language focus: the verb
to be, this/that

PROG .

TOPIC

DO

ENS . BS . III CICLO (6

2.
School

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

5) Count

Count from 1 - 20
Express and ask about
quantities

(cont.)
1) Name family and related
vocabulary

Identify family vocabulary

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

How many desks are


there? There are 20 desks.

Game - BINGO, drills, give


tasks to count things in and
around the school

Language focus: How


many, There is/are

Mother, father, brother, sister, grandmother/father,


aunt, uncle, cousin.

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

Teacher draws a family tree.


Pair work: draw and present
a family, role plays family
skits

This is my mother. He is
my brother. Is she your
Aunt? No, she isnt. Shes
my cousin.
3.
The Family

NUMBER
OF HOURS

Language focus: personal


adjectives, yes/no questions, family vocabulary
2) Express information
about families

Review numbers using


family members

I have got five brothers in


my family. She has got two
sisters. Hoe many brothers/sisters have you got?

Class survey: How many


brothers and sisters have
you got? Compare family
trees, songs
2

251

Language focus: Verb to


have got, review numbers
and How many

252

TOPIC

PROG .
DO

ENS . B S. III C ICLO (6

3.
The Family
(cont.)

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

3) Relate family information Introduce colours and iden- Shirt, trousers, shoes, Songs, draw pictures, dedress, skirt, sweater, coat, scribe your classmate, have
to clothing
tify articles of clothing
school uniform, etc.
a non-uniform day
These are my mothers
shoes. My brother ahs got
a red shirt. What colour is
your shirt?

NUMBER
OF HOURS

Language focus: possessive nouns, personal adjectives, determiners (plural)

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

1) Name parts of the body

4.
The Human
Body

Identify parts of the body

Head, neck, arms, hands, Songs, whole class repetition, pair-work: draw and
legs, foot/feet, etc.
label a picture of the human
This is my head and those body
are my feet.

Language focus: determiners, the verb to be


Game: Simon Says
2) Give and follow simple in- Respond to instructions re- Show me your hands.
structions related to the lated to the human body
Touch your foot.
topic
Language focus: vocabulary of the body

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6

4.
The Human
Body

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

3) identify good hygiene


habits

Identify basic rules of hygiene

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

Wash your hands, brush


your teeth, comb your hair,
take a bath, etc.

Song: this is the way we


wash our hands

NUMBER
OF HOURS

Language focus: Hygiene


vocabulary

(cont.)

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

1) Identify different types


of houses

Identify types of houses


and structures in Mozambique

They live in a cement


house. We have got a reed
house. She lives in an
apartment

Draw pictures of their


house, song
2

Language focus: verb


live in review have
got and pronouns

5.
The Home
2) Express vocabulary relating to the home

Identify different parts of


a house

Sitting room, bedroom,


kitchen, etc. This is the sitting room. That is the bedroom.

253

Language focus: vocabulary, revision of determiners

Draw a picture, drills

254

TOPIC

PROG .

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

DO

Ask and respond to questions related to the home

ENS. BS . III C ICLO (6


E

5.
The Home

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

(cont.)

3) Identify common household objects

Identify objects of common household use


adapted to the learners
situation.

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

How many bedrooms are


there in your house? There
are two bedrooms. Is there
a kitchen in your house?
No, it is outside.
Language focus: review
there is/are, How
many?, yes/no questions

Information gap activities,


group work using picture
from previous day

Dishes, table, chairs, straw


mat, bed, washing tank,
etc. There are two chairs.
We have got a washing
tank outside.

Pair-work: matching pictures to words, information


gap activities

NUMBER
OF HOURS
63 Total

Language focus: vocabulary, review there is/


are, have got
Identify the location of objects

Maria is on the straw mat.


Her coat is on the chair.
The pot is on the stove/fire
Language focus: prepositions of location (under,
on, next to), review clothing, personal adjectives,
possessive nouns

Draw pictures, label parts


of a home
2

P ROG .

TOPIC

DO

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

ENS . BS. III C ICLO (6

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

Ask and respond to questions about objects of


common use

Where are Amlias


shoes? They are under the
bed.

Game: Can you find?


Where is ?
Use the classroom to hide
things

Language
focus:
Where Questions,
prepositions of location

5.
The Home

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

(cont.)

NUMBER
OF HOURS

4) Expressing daily household activities

Express simple daily activities in and around the


home.

She is washing the dishes.


He is sweeping the yard.
Her mother is cooking.
They are playing.
Language focus: Introduction of the present
continuous

Verb conjugation charts,


Pictures of actions,
Acting-out games:
What is he doing?

255

256

TOPIC

PROG .
DO

ENS . B S. III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

6.
The
Community

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Name places in the community

2) Talk about sports and leisure activities

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

Identify public places in the


community: hospital, health
clinic, market, store/shop,
kiosk, church, mosque,
park, petrol station, town
hall, police station, etc.

ngela is going to school,


Where is the Primary
School? It is next to the
church.

Wall chart, connect to local


geography with community maps, role play/pairwork e.g. going to the
health clinic or market

Identify popular sports


and leisure activities: soccer, basketball, swimming,
fishing, singing, dancing,
listening to the radio, etc.

They are playing soccer. Draw pictures, acting out


Where? They are playing games: What are they dosoccer at the soccer field. ing?
He is fishing. Where is he
fishing? In the river. The
girls are dancing and singing. Where? In the yard.
Her brother is playing guitar on the corner.

NUMBER
OF HOURS

Language focus: prepositions of location (near,


next to, behind, in front of),
the present continuous

Language focus: the


present
continuous,
Where
questions,
prepositional phrases

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

1) Identify weather related


vocabulary

Identify weather related


vocabulary: rainy, sunny,
cloudy, cold, hot, winter,
summer, wet/dry seasons

It is a rainy day. It is cloudy


today.
It is dry in Mozambique in
winter.

Songs, draw weather chart,


make a seasonal calendar,
write and present an imaginary weather report for the
radio of your town

NUMBER
OF HOURS

Language focus: adjectives of weather

2) Give advice based on


the weather

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

Give advice related to the


weather

7.
The
Environment

A. It is a rainy day.
B. Take an umbrella.
A. Its hot.
B. Lets go swimming!
Etc.

Songs, role plays

Language focus: suggestions, adjectives of


weather
3) Identify ways of preserving and protecting
the environment

Identify ways to protect


environment

Dont cut down trees. Do


plant trees. Dont throw
rubbish on the ground.
Dont pee on the street.
Always use the bathroom/
latrine.

257

Language focus: Dos and


Donts

Project: make posters about


the protection of the environment, post them around
the school; co-ordinate
with Natural Sciences
teacher, plant trees

258

TOPIC

PROG .
DO

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Identify common means


of transport

Identify means of transport

CONTENTS

ENS . B S. III C ICLO (6

Truck, car, bus, train, boat,


bicycle,
motorbike,
airplane, helicopter, donkey/cows and cart

STUDENT ACTIVITIES

NUMBER
OF HOURS

Songs, draw pictures


1

Language focus: Transport vocabulary

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

8.
Transport and
Communication

2) Use vocabulary related


to common means of
transport

Identify and name places


related to transport

Train station, bus station/


stop, garage, airport
Where is the bus stop? It
is next to the petrol station

Pair work, community maps


1

Language focus: vocabulary, review prepositions


Ask and say how people
get to school, work, next
town

How do you get to school?


I go to school on foot/by
bus/by bicycle
Santos is going to
Mocuba. He is going by
bus. Alzira is going to
Chimoio. She is going by
train. Zaida goes to school
on foot every day.
Language focus: review
present continuous

Dialogues, writing activity


with picture boxes

P ROG .

TOPIC

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

3) Use vocabulary related


to professions and
transport

Identify professions
linked to transport

STUDENT ACTIVITIES

Bus driver, truck driver, pilot, mechanic, Zaida is a


pilot, She flies an airplane
from Beira to Pemba.
Simon is a bus driver. He
drives from Maputo to
Vilankulo.

Draw pictures, song, match


pictures to words

NUMBER
OF HOURS

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

Language focus: action


verbs related to travel

8.
Transport and
Communication
(cont.)

CONTENTS

4) Use vocabulary related


to communication

Identify various means of


communication

Telephone, post, fax, email, television, radio.


Shes making a phone call.
They are watching television. Hes sending a fax
to Maputo. Shes mailing
a letter to Beira.

259

Language focus: revision


of present continuous and
prepositions

Role plays, songs, draw


pictures

PROG .

DO

ENS. BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 6 Classe

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

260

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

261
Grade 7 Programme

7 CLASSE

.......

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

262

TOPIC

PROG .
DO

ENS. BS . III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Greet and respond formal and informal

Exchange pleasantries,
make polite requests and
responses

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

How do you do? Nice to


meet you. Please, excuse
me/ pardon me/ Im sorry,
thank you, youre are welcome

Role plays and dialogues

NUMBER
OF HOURS

Language focus: polite


requests and exchanges

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

1.
Greetings
and Review

2) Ask and respond to personal information questions

Identify provinces of Mozambique and express information where someone


is from

Where are you from? I am


from Sofala. My friend is
from Nampula.
Language focus: review
of the verb to be,
where
questions,
preposition from

Ask and respond about


ones age and background

I am from Beira. Im 12
years old. Where are you
from? How old are you?
Language focus: How
old?, review numbers

Class survey: ask for personal information from


classmates, or other English classes, co-ordinate
with social sciences

Students write to other students in other classes


2

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

3) Ask and respond to


questions about nationality

Review colours with flags,


Identifying countries and
nationalities of the SADC
countries and Mozambique

1.
Greetings
and Review

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

(cont.)

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

The Mozambican flag is


green, yellow, red, white
and black.
The South African flag is

What is your nationality? I


am Mozambican. My
friends, John and Robert,
are from Zimbabwe. They
are Zimbabwean.

Draw flags of Mozambique


and neighbouring SADC
countries, role-plays, draw
maps of Southern Africa.

NUMBER
OF HOURS

Language focus: review


the verb to be, What
questions
1) Locate places in and
around the school

2.
School

Locate and name places at


the school

Classroom, Head teachers


office, schoolyard, cafeteria.
The teacher is in the classroom. The boys are playing
in the schoolyard. The Head
teacher is working in his office.

263

Language focus: review


present continuous, personal
pronouns, prepositional
phrases, possessive nouns

Draw a school map, label


various locations

264

TOPIC

PROG .

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

2) Ask for and tell the time

Review numbers, ask for


and tell the time

What time is it? It is 8


oclock in the morning.

Songs, games with clocks,


Game: Whats the Mr.
John?

NUMBER
OF HOURS

DO

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

ENS. BS . III C ICLO (6

Language focus: Telling


time, review of numbers,
and What questions

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

2.
School
(cont.)

3) Express information
about daily timetables

Identify the days of the


week, times of the day related to timetables

What time do you have


lunch? I have lunch at
12:30. What time does
school/English class begin? When do you go to
church/mosque? I go to
church on Sunday morning.
Language focus: review
places, What and
When questions, auxiliary verb do

Use real or imaginary timetables from students, various community places

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

4) Express information
about past events

Express the simple past


with a few of common
verbs

2.
School

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

(cont.)

CONTENTS

Saw, went, played, listened, walked


Yesterday I saw a snake.
Yesterday afternoon we
played soccer.
Last week my father went
to Beira.
Last night, my sister listened to the radio.

STUDENT ACTIVITIES

NUMBER
OF HOURS

Charts, tell stories

Language focus: introduction of the simple past

1) Name family and related


vocabulary

3.
The Family

Review and expand family


related vocabulary

Husband, wife, son


daughter, mom, dad,
niece, nephew, grandson/
daughter, baby. That is
my sisters baby. She is my
niece.

265

Language focus: review


personal pronouns, possessive adjectives

Pair-work: draw and


present a family, role plays,
songs
2

266

TOPIC

PROG .
DO

ENS . B S. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

2) Give personal descriptions related to family

Identify and use physical


descriptives

Short, tall, thin, fat, small,


big, beautiful, etc.

Describe a classmate, draw


pictures, match pictures to
words

We saw a robber last night.


What did he look like? He
was tall and thin. He had
dark hair and big eyes. He
wore green trousers, a
black shirt, and a hat.

NUMBER
OF HOURS

Language focus: past


tense of to have and to
be, the verb to look
like, review clothing and
colours

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

3.
The Family
(cont.)
Give personal descriptions
reviewing previous competencies (for age, background, domicile, etc.)

My brother is 18 years old.


He lives in South Africa.
He speaks English, Zulu
and Portuguese. He is a
short man. Last week he
visited Mozambique. He
brought us from South
Africa.
Language focus: writing
practice

Write and present short/


simple biographies (real or
imaginary) of family members
2

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

4.
The Human
Body - Health
and Nutrition

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Use vocabulary related


to food

Review colours,
Identify local foods of the
community and Mozambique

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

What do you eat for breakfast? What have you got


in your familys garden?
We have got corn and
beans in our garden.

Whole class repetition,


use real foods or pictures,
Group work: what do you
eat for breakfast? (and
other meals) What is growing in your parents vegetable garden

Common foods:
Xima, rice, soup, bread;
Meat: beef, chicken, goat;
Fish, prawns;
Fruit: coconut, cashews,
pineapple, banana, oranges, mangoes;
Vegetables: beans, onions, tomatoes, potatoes,
corn, carrots, lettuce, peanuts;
Spices: sugar, salt, curry,
chicken stock, garlic, butter, oil
Language focus: Food
vocabulary, Wh-questions words

NUMBER
OF HOURS

267

268

TOPIC

PROG .

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

DO

ENS. BS . III C ICLO (6

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

Identify the names of


drinks

Water , tea, coffee, milk,


juice, soft drink

Song, use real drinks or


pictures

NUMBER
OF HOURS

Language focus: vocabulary


2) Express likes and dislikes

Express likes and dislikes


in regards to food and
drinks

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

4.
The Human
Body - Health
and Nutrition

What do you like to eat? I


like beef. I dont like lettuce. What do you like to
drink? I like juice. I dont
like coffee.

Charts, class surveys, role


play/dialogues

2
Language focus: likes and
dislikes, auxiliary verb
do, revision of food and
drink vocabulary

(cont.)
3) Express feeling ill

Give information about


how a person is feeling
health wise

Im feeling sick/Im not


feeling well. My mother
has a headache. Yesterday
I had a stomachache. Last
year my brother had malaria.
Language focus: health
vocabulary, revision of
the simple past

Role plays, dialogues

P ROG .
DO

TOPIC

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

ENS . BS. III C ICLO (6

4) Giving suggestions

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

Give suggestions about


healthy diet.

CONTENTS

You should eat fruits and


vegetables everyday. It is
good to drink milk. It is bad
to eat a lot of sweets. You
should eat few sweets.

STUDENT ACTIVITIES

NUMBER
OF HOURS

Nutrition pyramid

Language focus: modals


of suggestion should,
quantifiers

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

4.
The Human
Body - Health
and Nutrition

Give suggestions about


HIV/AIDS prevention

(cont.)

You should wear/use a


condom to prevent HIV/
AIDS and pregnancy. You
should have only one girlfriend/boyfriend. Etc.

Role play, co-ordinate with


social sciences
2

Language focus: modals


of suggestion should
Give suggestions about
malaria prevention

To prevent malaria, you


should sleep under mosquito nets. You should
keep your yard clean. Etc.

269

Language focus: modals


of suggestion should

Role plays

270

TOPIC

PROG .
DO

ENS . B S. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Describe where people


live

Describe a home.

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

I live in a small house. It is


made of cement. It has got
a living room and 2 bedrooms. In the living room,
there is a table and 6 chairs.

Writing activity, pair work:


describe your house and
tell a friend

NUMBER
OF HOURS

Language focus: review of


vocabulary, and numbers,
prepositional phrases,
there is/are

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

Describe locations of
homes

5.
The Home

We live next to the river. There Draw pictures, map making


are banana trees in the yard.
My friend lives in a reed house
next to the road.

Language focus: review of


prepositions
2) Ask for and give directions to a stranger

Ask and give directions

Turn left, turn right, go Make a map of the community, role plays
straight on etc.
Where is the school? Turn
left at the bank, then go
straight on.
Language focus: directionals

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

1) Talk about common professions and occupations in the community

Identify common professions in the learners community

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

Teacher, nurse, farmer, fisherman, truck driver, shop-owner,


policeman/woman, priest/
pastor, mayor
Maria is a doctor. Orlando is
a nurse. They work in a hospital.

Role plays, match pictures


to words

NUMBER
OF HOURS

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

Language focus: vocabulary


and review of public places
6.
The
Community

2) Identify famous people


in the community and
Mozambique

Identify and express information about important


and famous people in the
community and the country

The town mayor, the head


teacher, Lurdes Mutola,
Malangatana, Ali Fake,
(and others appropriate to
the learners situation)
Who is the town mayor?
Where does he/she live?
What does he/she look
like? What should he/she
do to prevent malaria? To
be healthy? Etc.

271

Language focus: review of


previous competencies,
Wh-questions

Project: describe an important person, interview or


invite to class a famous/
important person
Pair work: talk about famous people in the community
Game: Choose a famous
person and try to guess
Who are you? Who am I?

272

TOPIC

PROG .
DO

ENS . B S. III C ICLO (6

6.
The
Community

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

3) Identify important days


for the community and
Mozambique

Review days of the week,


identify months of the year
and important days for the
community and country

(cont.)

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

The (date) is our towns


day.
December 25th is Christmas day in Mozambique.
Thursday is Teachers day

Make a calendar and ask


students to write down important days, songs

NUMBER
OF HOURS

Language focus: writing


dates

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

1) Describe their environment

7.
The Environment

Review colours, introduce


shapes (round, square)
Identify things that make
up the learners environment

Animals (domestic/wild),
rivers, ocean, lake, rain,
sun, moon, clouds, stars,
trees, plants, flowers.
We have got a big tree in
front of our school. It is
cool under the tree and
there are many flowers.
We love the big tree.
Language focus: vocabulary of environment, giving descriptions

Songs, draw a picture and


describe it, coordinate with
Natural Science teacher, go
outside and describe the
surroundings, draw a nature map of the area

P ROG .
DO

TOPIC

ENS . BS. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

2) Describe ways of preserving the environment

Identify ways of preserving the environment

7.
The
Environment

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

(cont.)

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

It is important to have
clean rivers. You mustnt
throw rubbish in the river/
ocean. You mustnt throw
litter/rubbish on the
ground. You must plant
trees. Lets grow a school
garden. Water the plants
every day.

Songs, class project: clean


up trash around the school
and in the community, take
care of a school garden,
plant trees and flowers in
the community.

NUMBER
OF HOURS

Language focus: revision


of imperatives, must &
mustnt
1) Identify means of
travel and occupations
related to travel
8.
Transport and
Communication

Identify means of travel

To fly, to drive, to ride, to


walk,
Sergios father is a truck
driver. His father drives the
truck from Beira to Zimbabwe every week. Sergio
likes to ride in his fathers
truck.

273

Language focus: revision


of transport vocabulary,
likes

Role plays, dialogues

274

TOPIC

PROG .
DO

ENS . B S. III C ICLO (6

LEARNING OBJECTIVES
STUDENTS WILL BE ABLE TO:

BASIC COMPETENCIES
STUDENTS WILL

2) Ask/tell the distance and


time taken for travel

Ask and tell how far is a


place
Ask and tell how long does
it take to travel to a place

7 CLAS.) Ingls Plano temtico - 7 Classe

8.
Transport and
Communication

3) Identify rules for road


safety

Identify road safety rules


adapted to the community

(cont.)

CONTENTS

STUDENT ACTIVITIES

How far is Lichinga? How


long does it take to travel
from home to school?

Role plays, co-ordinate


with Maths teacher

NUMBER
OF HOURS

Language focus: How


questions
Always look before you
cross the road. Always
walk against the traffic.
Never play in the road. It
is dangerous.

Role plays, drills, songs

Language focus: adverbs


of frequency, imperatives
4) Identify various modes
of communication

Identify different means of


communication

She is using the telephone. He is checking his


e-mail on the computer.
They received a fax yesterday from Nampula
Language focus: review
past tense and present
continuous

Role plays, draw pictures,


send a whispered message
from student to student
and see how it changes

Programa
de
EDUCAO MUSICAL
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

275

276

INTRODUO
O Programa de Educao Musical, que ora se apresenta, vem preencher uma lacuna h muito
existente nas escolas a falta de Educao Musical. Trata-se de uma lacuna porque, ao
contrrio do que muitos pais e encarregados de educao ainda pensam, a educao musical
no s no rouba tempo que os alunos deviam dedicar ao estudo de outras disciplinas, como
contribui decisivamente para o desenvolvimento harmonioso da personalidade e para a melhor
compreenso de matrias, conceitos complexos e abstractos, elevando assim o rendimento
escolar, como demonstrado por estudos de investigadores de renome.
Para o sucesso da educao musical, no ser, porm, suficiente ter o programa. igualmente
importante que haja professores devidamente formados para o ensino desta rea da esttica e
que haja um mnimo de condies tcnicas para o efeito.
O programa ora proposto define os objectivos gerais da Educao Musical e estrutura tanto os
objectivos especficos, como os contedos por grau e por ciclo.
Para facilitar o trabalho dos professores, estabelece-se igualmente um guio com as matrias
organizadas por classe dentro de cada ciclo.

DO

E NS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Introduo

277

De referir que, em toda a actividade, ser fundamental partir-se do universo da criana, dos seus
conhecimentos e experincias no domnio musical. Importncia fundamental ser dada
actividade prtica, incluindo improvisao no canto e construo de instrumentos musicais.

P ROG .

278

OBJECTIVOS GERAIS DA EDUCAO MUSICAL

Despertar a criana para o mundo dos sons;


Generalizar o ensino da msica;
Contribuir para o desenvolvimento integral e harmonioso da personalidade do aluno;
Desenvolver a sensibilidade e o gosto pelas artes;
Desenvolver a comunicao;
Contribuir para a recreao;
Criar no aluno hbitos de prtica e apreciao musical;
Desenvolver a psicomotricidade;
Contribuir para a preservao do patrimnio cultural;
Desenvolver o esprito de grupo, auto-confiana e de liderana.

So objectivos gerais da Educao Musical no Ensino Bsico:

Educao Musical no 2 Grau do Ensino Bsico


O programa do EP2, organizado num nico ciclo (6 e 7 classes), continuar a educao rtmica
e auditiva iniciadas no EP1, procurando que, sobre cada um dos seguintes elementos ritmo,
melodia e harmonia haja uma compreenso maior, indispensvel elevao do aluno a
novos nveis de sensibilidade musical.
O EP2 momento propcio para fazer acompanhar da notao musical (a escrita e leitura da
msica) os exerccios destinados ao desenvolvimento rtmico e auditivo.
O canto coral, considerado um fenmeno natural, comea neste momento tambm a impor
novas exigncias quanto ao repertrio, educao esttica e higiene vocal, de acordo com a
idade, o aumento de conhecimentos e de sensibilidade de quem o pratica. Deve procurar-se
tambm, nesta fase, que o aluno adquira alguns conhecimentos tericos.
As experincias musicais no foram agrupadas por classes (6 e 7 ), atendendo a que as
mesmas podem ser aplicadas em ambas.

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Objectivos gerais

279

O desenvolvimento musical dos alunos vai processar-se atravs de experincias individuais e


colectivas, abarcando as reas de educao rtmica, educao auditiva, notao musical (aspectos
tericos), educao vocal e canto (aspecto prtico).

P ROG .

Objectivos Gerais 2 Grau

Ter consolidado as experincias musicais adquiridas no EP1;


Dominar as noes fundamentais da Teoria Musical;
Distinguir os intervalos meldicos dos intervalos harmnicos;
Conhecer os acordes principais da escala diatnica I, IV, V e V7 (tnica, subdominante,
dominante e dominante stima);
Conhecer os modos maior e menor;
Identificar as escalas pentatnica e diatnica maior e menor;
Identificar tonalidades at trs acidentes;
Distinguir entre pulsao, acentuao e padro rtmico;
Executar pelo menos dois instrumentos musicais;
Executar pelo menos cinco danas moambicanas;
Construir alguns instrumentos de percusso;
Identificar repeties e contrastes na msica.

No fim do 2 Grau do Ensino Bsico, ou EP2, o aluno deve ser capaz de:

Unidades Temticas e Contedos da Educao Musical no 2 Grau


No 2 Grau, e a consolidar os conhecimentos e habilidades do grau anterior, sero cobertas as
seguintes reas:

Educao Rtmica

7 CLAS.) Educao Musical Unidades temticas e contedos

ENS. BS. III CICLO (6

Canes seleccionadas em compassos simples (subdiviso binria) e compassos compostos


(subdiviso ternria), com marcao dos quatro modos rtmicos (mos ou instrumentos de
percusso);

DO

Reproduo de rtmos livres/ sem compasso;


Improvisao rtmica livre em compasso, com quadratura;
Ritmo da palavra (acentuao rtmica, acentuao das slabas das palavras);
Elementos de expresso;
Instrumentao sistemtica de canes com instrumentos de percusso e meldicos;
Execuo de melodias e misturas tmbricas;
Gravaes;
Construo de instrumentos;
Interpretao de danas;
Representao grfica do rtmo.

PROG.

280

Canes: seleccionadas com quadratura de 2 a 5 notas; de acordes e de intervalos nos


modos maior e menor;
Sentido de movimento sonoro (ascendente, descendente);
Reproduo vocal de motivos meldicos;
Improvisao meldica (pergunta e resposta);
Entoao de escalas pentatnica, diatnica maior e menor;
Reconhecimento de intervalos meldicos (maiores,menores, justos,);
Reconhecimento e reproduo de sons simultneos-intervalos harmnicos (acordes maior
e menor);
Entoao e escrita (ditados simples) de fragmentos meldicos.

Educao Auditiva

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Unidades temticas e contedos

281

Pentagrama ou pauta musical de cinco linhas;


Linhas suplementares;
Posio das notas na pauta;
Claves de Sol e de F;
Sentido do movimento sonoro;
Figuras de valor rtmico e respectivas pausas/ ponto de aumentao, ligadura de valor e de
expresso, sinal de repetio;
Desenhos rtmicos elementares;
Ritmo da palavra;
Notas a contratempo, sncopa;
Frmulas rtmicas em compasso de subdiviso binria e ternria;
Leituras musicais/utilizao de sustenido, bemol, bequadro, intervalos meldicos, harmnicos
e acordes;
Tonalidades;
Representao grfica do movimento sonoro.

Notao Musical

DO

Respirao, dico/emisso e articulao de palavras;


Colocao da voz;
Canes do tipo pergunta-resposta;
Canes populares moambicanas e de outros pases;
Cnones a duas ou mais vozes;
Interpretao, expresso;
Audio de obras musicais nacionais e de outros pases;
Gravaes musicais.

Educao Vocal e Canto

PROG.

Metodologia de Ensino e Avaliao no 2 Grau (3 Ciclo)


Para que o envolvimento nestas reas cresa e atinja nveis significativos, tem necessariamente
de ser acompanhado pelo desenvolvimento de competncias musicais, tais como da memria
auditiva, da motricidade e dos processos de notao musical.
A memria auditiva tem a ver com a escuta diferenciada em termos dos diferentes parmetros do
som e elementos da msica.
A motricidade abrange as capacidades vocais e instrumentos bem como toda a relao corporal
do aluno com a msica.
Quanto aos processos da notao, dever-se- dar nfase aprendizagem bsica da notao
padro sem descurar a apresentao de outras, incluindo a notao Tonic-Sol-F.
No EP2, orientar-se- a actividade musical para o aperfeioamento das experincias encentadas
no EP1, acrescentando novas informaes que interessem e motivem o aluno, sem esquecer
que o que importa especialmente o aspecto prtico, vocal e instrumental.
Para a realizao da prtica vocal e instrumental, utilizar-se-o os instrumentos disponveis
nomeadamente todos os anteriormente utilizados (percusso e meldicos) com especial nfase
para a voz. Todos os esforos sero feitos no sentido de alargar o leque de instrumentos e ainda
possibilitar a construo de outros em colaborao com a disciplina de Ofcios.

sesses de msica ao vivo com msicos convidados na escola;


audio musical e frequncia de outras formas de arte complementar a uma verdadeira
cultura geral.

Como complemento de todo o trabalho efectuado nas aulas, devero ainda promover-se:

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Metodologia

Manual do professor;
livro do aluno;
Sala de Educao Musical com quadro apropriado;
Instrumentos de percusso;
Instrumentos meldicos e electrnicos;
Rdio gravador, projector e reprodutor de vdeo;
Cadernos pautados para a msica;
Computador Multimdia.

Meios didcticos

282

AVALIAO

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Avaliao

283

Pretende-se com a avaliao, neste nvel, fomentar no aluno a capacidade crtica e valorativa
sobre as competncias e o processo de aprendizagem. Deve-se usar o mtodo formal e informal.

DO

Exerccios prticos: orais, auditivos e instrumentais;


Exerccios escritos;
Utilizao do sistema quantitativo de zero a vinte valores.

Deste modo, as principais formas de avaliao consistiro em:

P ROG .

284

PROG .

GLOSSRIO
Acentuao. nfase dada nota, acorde ou frase musical.
Acidente. Sinal grfico que indica uma subida ou descida de altura
do som da nota afectada. Os acidentes mais comuns so sustenido,
bemol, e bequadro.
Acidente fixo. Quando indicado no comeo da pauta junto da
clave.
Acidente ocorrente. Quando aparece incidentalmente ao longo
do trecho musical.
Acorde. Combinao simultnea de 3 ou mais sons.
Cnone. Forma mais rigorosa de imitao que consiste na repetio
de uma melodia mesmo antes de ela acabar.
Canto a solo. Canto ou improvisao vocal individual.
Clave. Smbolo que se coloca no princpio da pauta para indicar a
posio exacta de cada nota.
Compasso. Diviso do tempo em partes iguais. O compasso
indicado no comeo de cada pea , por um quebrado- que indica
no s o compasso, mas tambm a espcie de figuras de que se
compe. Assim 2/4, 3/4 etc. (leia-se 2 por 4, 3 por 4 ): o numerador
indica quantas figuras entram no compasso e o denominador a
espcie de figuras.

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Glossrio

Composio. Pea de msica considerada como resultado de um


acto criativo individual e deliberado. O termo no se aplica a uma
melodia popular, que pode ter adquirido a sua forma actual atravs
de tradio oral e de adaptaes no eruditas, e a uma pea musical que no seja totalmente original.

DO

P ROG .

DO

Contratempo. Entrada sobre um tempo fraco no compasso. Ver sncopa.


Dinmica. Graduao de volume na msica.
Entoao. Acto de cantar ou tocar afinado.
Escala. Processo gradual de notas ascendentes ou descendentes
obedecendo um certo sistema.
Escala diatnica. Procedimento de tons e meios tons por graus conjuntos.
Escala Pentatnica. Escala de cinco notas muito frequente na
msica tradicional de muitas culturas. Pode ser facilmente
reproduzida, tocando as cinco notas pretas do teclado do piano,
comeando em f#.
Frase musical. Cada uma das seces em que se divide
naturalmente uma obra musical semelhana do que se passa na
expresso literria.
Grau. Classificao de uma nota em relao sua posio na escala.
Graus conjuntos. So os graus contguos ou que se seguem. Ex.:
D-r; r-mi; mi-sol; sol-l.
Harmonia. Combinao simultnea de sons.
Improvisao. Criao ou execuo musical de acordo com a
inspirao do momento.
Intervalo. Distncia, ou seja, diferena de altura entre duas notas.
Ligadura. Sinal grfico curvilneo que indica que um grupo de
notas deve ser executado de um s flego, ou seja, determina que
um grupo de notas por ele abrangido seja tocado ou cantado sem
interrupo de som entre elas. Emprega-se tambm para obter a
soma de dois valores iguais.

7 CLAS.) Educao Musical Glossrio

Melodia. Sucesso de notas variveis em altura, que exprimem a


ideia musical.

ENS . BS . III C ICLO (6

285

286

PROG .

Modo. Maneira de ordenar as notas de uma escala maior ou menor.


Notao musical. Sistema convencional de escrita fontica ou
grfica da msica.
Notao Tonic sol-f. Sistema de notao musical que consiste em
transpor para qualquer tonalidade os 7 monosslabos da escala natural. Assim as notas pronunciam-se D, R, M, F, Sol, L. Ti.
Pausa. Silncio musical.
Pauta. O mesmo que pentagrama.
Pentagrama. Conjunto de 5 linhas paralelas e 4 espaos onde se
escrevem as notas musicais.
Polirritmia. Ocorrncia simultnea e sistemtica de diversos ritmos.
Quadratura. Princpio que estabelece a simetria da frase musical
pela diviso desta em partes iguais.
Ritmo. Distribuio das notas no tempo e sua acentuao.
Sinal de repetio. Sinal grfico que indica a necessidade de repetir
um determinado trecho ou frase musical.
Sncopa. Processo utilizado pelos compositores para variar a
colocao das acentuaes rtmicas, bem como para evitar um
efeito de excessiva regularidade rtmica. Esta ltima conseguida,
acentuando um tempo fraco em vez de um tempo forte.
Solfejo. Termo utilizado para a leitura musical geralmente primeira
vista, usando os sinais das notas.
Timbre. Cor do som; aquilo que distingue entre si a sonoridade
dos vrios instrumentos ou vozes.

ENS. BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Glossrio

Tonalidade. Observncia de uma nica escala tnica como base de


uma composio.

DO

287
Music, Musicians and Muslim Law, Asian Music, 17
(1): 1-35.

Glimpses of Indian Music. In Pop, Rock and Ethnic


Music in School, Graham Vulliamy and Ed Lee, ads., pp.
187-98. Cambridge: Cambridge University Press.

Classification of Musical Instruments. Translated


from the original German by Anthony Baines and
Klaus P. Wachsmann, The Galpin Society Journal,
14:3-29.
The Ethnology of African Sound-Instruments,
Africa 6(2):131-57 and 277-311.

African Tone-Systems: a reassessment. In 1985 Yearbook for Traditional Music, Dieter Christensen, ed.
Published by the International Council for Traditional
Music (UNESCO).
Transcription of African Music from Silent Film:
Theory and Methods, African Music 5(2):28-39.

BIBLIOGRAFIA E DOCUMENTAO
CONSULTADA

Bachmann, Marie-Laure
1984
La rythmique Jaques-Dalcroze: une ducation par
la musique et pour la musique. Neuchtel (Suisse):
Editions de la Baconnire SA.
Cutietta, Robert A. and Virginia Hoge Mead
1989
Encountering the Fundamentals of Music: An Activities Approach for Classroom Teachers. Mountain View,
CA: Mayfield Publishing Company.

al Faruqi Lois Ibsen


1986

Floyd, Leela
1982

von Hornbostel, Eric M.


1961

1933

Kubik, Gerhard
1985

1972

Landis, Beth and Polly Carder


1972
The Eclectic Curriculum in American Music Education: Contributions of Dalcroze, Kodaly and Orff.
Washington, DC: Music Educators National Conference.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Educao Musical Bibliografia e documentao consultada

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Educao Musical Bibliografia e documentao consultada

Manhia, Salomo J.
1992

1991

1989

McAllester, David P.
1979

Merriam, Alan P.
1980

1957

Nketia, J. H. Kwabena
1972

Puopolo Vito
1976

Sadie, Stanley (Editor)


1984

African Music Though Transcription and Analysis:


Three Examples from West and Southern Africa. (A
paper presented in partial fulfillment of the requirements for a PhD degree). Seattle, WA: University of
Washington School of Music.
Sobashiya: Music in the Struggle for Liberation in
South Africa. Seattle, Washington. (An article prepared for inclusion in the High Scool Music Program,
c/o McGraw-Hill Educational Division).
Music of Mozambique: General Background, Instruments, Ensembles and Styles. Seattle, WA: University
of Washington School of Music (Research Paper).

The Astonished Ethno-Muse, Ethnomusicology,


23(2):179-89.

The Use of Music as a Technique of Reconstructing


Culture History in Africa. In African Music in Perspective. New York and London: Garland Publishing.
African Music. In Continuity and Change in African Cultures, W. Bascom and M. Herskovits, eds. Pp.
49-86. Chicago: University of Chicago Press.

The Music of Africa. New York and London: W.W.


Noston and Campany.

Music Fundamentals. New York: Schirmer Books (A


Division of Macmillan Publishing Co., Inc.).

Classification [of Musical Instruments]. In The New


Grove Dictionary of Musical Instruments, Vol. 1, pp.
vii-x and 407-14. New York and London: Macmillan
Press Ltd.

Saylor, J. Galen and Willam A. Alexander


1974
Planning Curriculum for Schools. New York: Holt,
Rinehart and Winston, Inc.

554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
6544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211

288

289
1995

Our Creative Diversity: Report of the World Commission on Culture and Development. Paris: World Commission on Culture and Development.

Soares, Paulo (Coordenador)


1980
Msica Tradicional em Moambique. Maputo:
Gabinete de Organizao do Festival Nacional da
Cano e Msica Tradicional.

UNESCO

Waterman, Richard Alan


1952

African Influence on the Music of the Americas. In


Acculturation in the Americas: Proceedings of the
29th International Congress of Americanists, Sol Tax,
ed., Vol. 2, pp. 207-18. Chicago: University of Chicago
Press.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Educao Musical Bibliografia e documentao consultada

PROG .

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 6 Classe

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

290

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 6 Classe

291
Programa de Educao Musical

6 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG.

OBJECTIVOS GERAIS DA 6 CLASSE

Conhecer a leitura e escrita musicais;

Identificar instrumentos musicais;

Conhecer os acordes principais da escala;

Ter noes do modo menor;

Conhecer o modo maior;

Construir e executar instrumentos musicais;

Interpretar canes nos sistemas de Notao Padro e de Tonic Sol-f;

Ter noes de compassos compostos;

Conhecer compassos simples;

Ter noes de Teoria Musical;

Interpretar canes de outros pases;

Interpretar canes e danas moambicanas;

Ao terminar a 6 Classe, o aluno deve ser capaz de:

Conhecer a biografia de alguns compositores moambicanos.

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - Objectivos gerais -6 Classe

292

P ROG.

6 Classe

DO

ENS. B S. III CICLO (6

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 6 Classe

Educao
Rtmica

CONTEDOS

Distinguir pulsao,
compasso, acentuao
e padro rtmico;
Executar instrumentos
musicais;
Executar
danas
moambicanas;
Identificar repeties e
contrastes na msica;
Construir
alguns
instrumentos musicais.

Canes seleccionadas
Compassos simples e
compostos
Improvisao rtmica
Ritmo da palavra
Elementos
de
expresso
Acompanhamento instrumental
Danas moambicanas
Representao grfica
do ritmo
Solfejo rtmico
Gravaes musicais

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Explora a relao
pulsao/ritmo;
Conhece
os
compassos 2/4, 3/4, 4/
4, 6/8;
Identifica o elemento
repetitivo;
Pronuncia vocbulos
ou frases obedecendo
as acentuaes rtmica
e silbica;
Realiza improvisao
rtmica;
Constri e toca
instrumentos
musicais;
R e p r e s e n t a
graficamente o ritmo;
Identifica intensidade
e Andamentos;
Interpreta danas
moambicanas.

CARGA
HORRIA

O professor deve
motivar os alunos para
a prtica de exerccios
rtmicos.

18

293

294
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 6 Classe

Educao
Auditiva

CONTEDOS

Identificar Instrumentos;
Conhecer acordes
principais;
Identificar escalas
pentatnica e diatnica;
Conhecer os modos
maior e menor;
Identificar tonalidades
at 1acidente.

Canes seleccionadas
Escalas pentatnica e
diatnica
Noo de intervalos
Acordes maiores e
menores
Sentido do Movimento
sonoro
Solfejo meldico

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Pratica a audio e
escuta
musical
consciente;
Entoa e distingue a
escala pentatnica;
Entoa e distingue as
escalas diatnica
maior de Do, Sol, e F
e as suas relativas
menores (l, m e r);
Entoa
acordes
perfeitos maiores e
menores;
Pratica intervalos de
Unssono, 2, 3, 5, e
8;
Distingue
graus
conjuntos da escala;
Reconhece
o
movimento sonoro
ascendente
e
descendente;
Reconhece timbres.

CARGA
HORRIA

O professor deve
promover a audio e
escuta musical activa; a
explorao
das
propriedades do som e
dos elementos da
msica, visando a
formao do ouvido
com base em exemplos
prticos.
18

P ROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

ENS . BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Aprofundar noes da
teoria musical;
R e p r e s e n t a r
graficamente
o
movimento sonoro.

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 6 Classe

Notao
Musical

Pentagrama
Clave de Sol e de F
Escrita e leitura de notas
Figuras de valor rtmico
(Semibreve, Mnima,
Semnima e Colcheia)
Pausas
Compassos simples e
compostos
Sinais de repetio
Acidentes (sustenido,
bemol e bequadro)
Tonalidades
Forma AB, e ABA
(binria e ternria)
Grficos do movimento
sonoro
Sistema de Notao
Tonic Sol-f

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Escreve e l as notas
na pauta com clave de
sol;
Conhece os conceitos
de Altura, Ritmo e
Forma (AB, ABA);
Conhece tonalidades
at 1 acidente, D-l,
Sol-mi, F- r;
Conhece
os
compassos 2/4,3/4, 4/
4, 6/8;
Reconhece acidentes
fixos e ocorrentes;
Faz grficos do
movimento sonoro;
L no sistema de
Notao Tnic Sol-f.

O professor deve
introduzir os elementos
da grafia musical,
sempre acompanhados
de exerccios prticos.
Escrita e leitura de
grficos do movimento
sonoro.
Escrita e leitura no
sistema de Notao
Tonic Sol-f.

CARGA
HORRIA

10

295

296
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS. III CICLO (6

Cantar em grupo e a
solo;
Interpretar canes
moambicanas e de
outros pases.

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 6 Classe

Canes a 2 ou mais
vozes
Cnones a 2 vozes
Exerccios de tcnica
vocal (respirao,
dico, emisso e
articulao)
Audio de msica
seleccionada
Gravaes musicais

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Pratica o canto
colectivo e individual;
Pratica exerccios de
tcnica vocal;
Realiza gravaes.

Educao Vocal
e Canto

O professor deve
motivar os alunos a
sentir a beleza do canto
(elemento esttico),
gostar do que se canta
(elemento afectivo), e
fazer msica em grupo
ou individualmente
para outros (elemento
social).
Interpretar canes
escritas, e no escritas
incluindo as da msica
de tradio oral.
O professor deve
atender importncia
da qualidade musical
das obras executadas,
sejam
elas
improvisadas, canes
ou cnones e trabalhar,
regularmente,
na
formao vocal e
motora e motivar os
alunos
a
fazer
gravaes das suas
obras.

CARGA
HORRIA

14

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 7 Classe

297
Programa de Educao Musical

7 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG.

OBJECTIVOS GERAIS DA 7 CLASSE

Construir e executar instrumentos musicais;

Interpretar canes de outros pases;

Interpretar canes no sistema de Notao Tonic sol-f;

Cantar em grupo e a solo;

Interpretar canes e danas moambicanas;

Ter consolidado as noes fundamentais da Teoria Musical aprendidas nas classes anteriores;

Ao terminar a 7 Classe, o aluno deve ser capaz de:

Conhecer biografias de compositores nacionais e do mundo.

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - Objectivos gerais -7 Classe

298

P ROG.

7 classe

DO

ENS. B S. III CICLO (6

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 7 Classe

Educao
Rtmica

CONTEDOS

Distinguir pulsao,
compasso, acentuao
e padro rtmico;
Executar instrumentos
musicais;
Executar
danas
moambicanas;
Identificar repeties e
contrastes na msica;
C o n s t r u i r
instrumentos musicais.

Canes seleccionadas
Compassos simples e
compostos
Improvisao rtmica
Ritmo da palavra
Elementos
de
expresso
Acompanhamento instrumental de canes
Danas moambicanas
Representao grfica
do ritmo
Solfejo rtmico

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

299

Explora a organizao
do som e silncio na
pulsao;
Conhece os compassos
simples de 2/4; 3/4 e
4/4;
Conhece os compassos
compostos 6/8; 9/8 e
12/8;
Pronuncia vocbulos
ou frases obedecendo
as acentuaes rtmica
e silbica;
Pratica exerccios de
monorritmia
e
polirritmia;
Identifica o elemento
repetitivo;
Cria pequenas obras
musicais;
Interpreta danas
moambicanas;
Explora contratempo e
sincopa;
Constri e toca
instrumentos musicais.

O professor deve
motivar os alunos para
a prtica de exerccios
rtmicos em grupo e
individualmente.
Utilizao da voz e dos
instrumentos,
envolvendo todos os
conceitos aprendidos.
Construo
de
instrumentos musicais,
utilizando material local.

CARGA
HORRIA

18

300

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS. III CICLO (6

Educao
Auditiva

CONTEDOS

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 7 Classe

Distinguir intervalos
meldicos
dos
harmnicos;
Conhecer acordes
principais da escala (I,
IV, V, V7);
Identificar escalas
pentatnica e diatnica;
Conhecer os modos
maior e menor;
Identificar tonalidades
at 3 acidentes.

Canes seleccionadas
Reproduo vocal de
motivos meldicos
Improvisao meldica
(pergunta-resposta)
Intervalos de 2, 4, 6,
7
Escalas maiores e
menores
Acordes maiores e
menores

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identifica
frases
musicais, intervalos
maiores, menores e
diferencia os modos
maior e menor;
Identifica tonalidades
at 3 acidentes;
Diferencia timbres;
Cria pequenas peas
musicais;
Identifica instrumentos
e vozes pelo timbre.

O professor deve
promover a audio e
escuta musical activa; a
explorao
das
propriedades do som e
dos elementos da
msica, visando a
formao do ouvido
com base em exemplos
prticos.

CARGA
HORRIA

18

P ROG.
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

CONTEDOS

ENS . BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Aprofundar as noes
de teoria musical;
Construir grficos de
som e do ritmo.

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 7 Classe

Notao
Musical

Pentagrama e linhas
suplementares, Notas a
contratempo e sincopa
Leituras musicais
(claves de Sol e F),
Semicolcheia, Fusa e
Semifusa
Sinal de repetio
Tonalidades at 3
acidentes
Compassos simples e
compostos
Forma binria AB,
Ternria ABA
Grficos do movimento
sonoro
Notao Tnic Sol-f

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Explora a escrita e
leitura das notas nas
linhas suplementares
(claves de Sol e F);
Faz prtica musical nas
tonalidades maiores de
D, Sol, F e suas
relativas menores(l, mi
e r);
Conhece
os
compassos simples e
compostos: 2/4 6/8, 3/4
9/8; 4/4 12/8;
Escreve e l nos
sistemas de Notao
musical padro e de
Tonic Sol-f;
Reconhece obras nas
formas binria e
ternria.

CARGA
HORRIA

O professor deve
aprofundar
os
elementos da grafia musical,
sempre
acompanhados de
exerccios prticos.

10

301

PROG .

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS. III CICLO (6

Educao Vocal
e Canto

CONTEDOS

Cantar em grupo e a
solo;
Interpretar canes
moambicanas e de
outros pases.

Canes e Cnones a 2
ou mais vozes
Exerccios de tcnica
vocal (respirao,
dico,
emisso,
expresso e articulao)
Audio de obras
musicais;
Gravaes musicais

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Interpreta canes
populares a solo e em
grupo;
Tem formao vocal e
motora (tcnica vocal);
Canta com expresso;
Faz
gravaes
musicais.

7 CLAS.) Educao Musical Plano temtico - 7 Classe

O professor motiva os
alunos a cultivar o
gosto pela msica
como factor de
desenvolvimento individual e de integrao
social.
Motiva os alunos a
fazer gravaes das
suas obras.

CARGA
HORRIA

14

Sub-total
60
tempos
Currculo
Local
14
tempos
TOTAL
74
tempos
3
3221
1
3
2
1
1
3
2
3
2
321
32
21
1
3
1
3
2
1
3
2
1
1
3
2
3
2
321
1
3
2
321
1

302

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

1e2

Programa
de
CINCIAS SOCIAIS
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

303

304

P ROG .

DO

APRESENTAO DO PROGRAMA DE
CINCIAS SOCIAIS

Avaliao

Estratgias de Ensino-aprendizagem

Objectivos e Contedos

Cincias Sociais no ensino Bsico

Consideraes Prvias

7 CLAS.) Cincias Sociais Apresentao do programa

Objectivos e Contedos do Ensino Bsico por grau, por cclo e


por classe
Bibliografia

ENS . B S. III CICLO (6

305

306

CONSIDERAES PRVIAS
Cincias Sociais no Ensino Bsico
A rea de Cincias Sociais dever possibilitar a compreenso da vida do Homem no seu meio,
as suas relaes com o seu passado com base na recolha, interpretao, anlise e sistematizao
da informao diversificada.
O papel das Cincias Sociais no contexto do Ensino Bsico iniciar o aluno na compreenso
dos relacionamentos interpessoal, grupal quer ao nvel social, cvico, poltico, econmico;
permitir o seu envolvimento na proteco e conservao do meio ambiente; formar um cidado
responsvel pela sua conduta pessoal e pelo apoio ao desenvolvimento da comunidade, Pas,
continente e do mundo; desenvolver, atravs duma abordagem sistemtica, atitudes/valores,
comportamentos, capacidades, habilidades e conhecimentos que permitiro ao aluno valorizar
as relaes humanas, observar, interpretar, analisar, sintetisar e avaliar os fenmenos naturais,
econmicos, polticos, scio-culturais e cvicos do pas, em particular e do mundo em geral;
permitir que o aluno adquira conhecimentos sobre formas de representao dos objectos (planta,
maquete, caixa de areia, mapa, etc.); desenvolver a capacidade de utilizar conceitos adequados
ao contexto; aplicar mtodos de estudo participativos que facilitam a comunicao e a interaco
dentro e fora da sala de aula.
Assim, as Cincias Sociais contribuem para a formao cvica do cidado, dando-lhe uma
melhor insero no meio em que vive, permitindo-lhe uma participao activa no desenvolvimento
social e econmico do Pas.
As Cincias Sociais, no Ensino Bsico, integram fundamentalmente as disciplinas de Histria1 ,
Geografia e Educao Moral e Cvica. A Educao Moral e Cvica, embora aparea mais
intrinsecamente ligada s Cincias Sociais, no exclusiva a esta rea, devendo ser abordada
transversalmente noutras reas disciplinares, na perspectiva de levar o aluno a desenvolver o
saber, o saber fazer, o saber estar e o saber ser.
Esta integrao concorre para a formao integral do aluno, conjugando o conhecimento do
meio fsico e social. Assim, as Cincias Sociais contribuiro para que o aluno reconhea as
transformaes econmicas, sociais e polticas da sua sociedade e facultaro os conhecimentos
para a formao do cidado, como entidade singular e a sua relao com os outros na construo
da democracia e no respeito pela tolerncia mtua.
Uma vez que o ensino Bsico est dividido em trs Ciclos, a saber: 1 ciclo (1 e 2 classes); 2
ciclo (3, 4 e 5 classes) e 3 ciclo (6 e 7 classes), importa referir que no Ensino Bsico as
Cincias Sociais, embora no apaream no plano de estudo como disciplina no 1 ciclo, os seus
contedos servem de suporte s disciplinas de Lnguas, de Matemtica, Educao Fsica,

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

307

H acadmicos que consideram a Histria como uma disciplina das humanidades, como a Filosofia, Literatura,
e a Religio que frizam as ideias e os valores humanos. Preferimos considerar a Histria uma cincia social
que reala o mtodo cientfico de pesquisa, anlise crtica, interpretao e generalizao ou concluso,
visando a responder ao porqu das experincias humanas passadas.

P ROG .

Educao Visual e Ofcios . Neste nvel, so introduzidos conceitos bsicos para a iniciao da
disciplina de Cincias Sociais, a famlia, a casa, a escola e a comunidade, bem como noes
elementares de tempo e espao.
No 2 ciclo, com a introduo da disciplina de Cincias Naturais, na terceira classe, o tratamento
de alguns temas de Cincias Sociais, particularmente os de Geografia, so abordados na
disciplina de Cincias Naturais, enquanto os outros so distribuidos pelas restantes disciplinas.
Os temas iniciados no I cclo tm a sua continuidade neste nvel, com um grau de exigncia cada
vez maior. A partir da 4classe, as Cincias Sociais so tratadas como uma disciplina, contudo,
mantm-se a transversalidade como princpio bsico destas cincias. As noes de tempo e
espao vo-se alargando, comeando com o tempo e o espao prximo do aluno para o mais
distante. Neste contexto, a aprendizagem parte da provncia alargando-se para o estudo do Pas
na quinta classe.
No 3 ciclo, dada a necessidade de um tratamento mais profundo das Cincias Sociais, o tratamento
integrado destas matrias torna-se mais complexo. Na sexta classe, aborda-se o continente
africano nos seus aspectos fsico, econmico, social e histrico e na stima, continua o estudo
do Continente Africano e dos outros, nos aspectos fsico, econmico, cultural e histrico.
Neste ciclo, a Educao Moral e Cvica introduzida como disciplina independente. Contudo,
mantm-se a transversalidade de contedos de Educao Moral e Cvica nas outras disciplinas.

Objectivos e Contedos
Objectivos
Podemos distinguir trs objectivos:

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

O primeiro da ordem do saber e saber ser. Pretende-se fornecer s crianas os primeiros


elementos para a compreenso do Mundo e da sociedade no meio onde vivem e permitirlhes que se situem no tempo e no espao, graas aquisio de um pequeno nmero de
conhecimentos claros e precisos sobre a Histria e a Geografia do Pas.

ENS . B S. III C ICLO (6

O segundo da ordem de competncias e do saber fazer. Pretende-se colocar as crianas em


condies de observar as realidades que lhes rodeiam, progredindo gradualmente s
realidades longnquas no tempo e no espao. Na base da anlise de documentos simples,
pretende-se igualmente tornar a criana apta a organizar os seus conhecimentos e a
estabelecer comparaes, garantindo um certo nmero de conhecimentos como a cronologia,
a interpretao e a produo de novos saberes.

DO

PROG .

O terceiro visa levar os alunos a compreender progressivamente que eles sero chamados
a assumir responsabilidades numa sociedade democrtica, onde eles devero:
respeitar as diferenas legtimas;
trabalhar para garantir a participao de cada um na vida nacional;
preparar-se para a defesa dos valores democrticos.

308

Com efeito, o conhecimento da herana histrica, do patrimnio poltico, cultural, das riquezas
nacionais so indispensveis na formao de um cidado com uma conscincia nacional e que
tenha referncias de outras culturas. Quer dizer, as Cincias Sociais participam na formao
humana, social e cvica do indivduo.

Contedos
O estudo da histria pessoal, da famlia e das razes histricas da localidade e da provncia, pode
aclarar as modalidades de formao da unidade nacional, o conhecimento e a identidade cultural local, vida quotidiana, lnguas e dialectos, artes, crenas e mitos, comportamentos, introduzem
a identidade cultural nacional. A Histria local serve de ilustrao para a Histria Nacional,
devendo os alunos encontrar nela as bases locais de feitos nacionais tratados e discutidos na
aula.
No plano pedaggico, a Histria local, mais prxima da criana, reconstruda por meio de vestgios
concretos, permite observar o meio e construir o quadro temporal, de modo a aceder cronologia
geral da nao.
A Histria local pode, igualmente, dar criana a oportunidade de descobrir, a partir de traos
concretos, iniciar-se no trabalho histrico, desenvolvendo deste modo as capacidades de
observao, de anlise, de criatividade e de sntese. Pode, enfim, permitir a introduo da
Histria nacional ou da Histria regional.
Os grandes perodos da Histria de Moambique so priorizados porque contribuem para a
aprendizagem colectiva e para a necessidade de viver em conjunto e sobretudo, porque ela
portadora de grandes valores democrticos.
Contudo, preciso lanar um olhar cruzado sobre a Histria nacional e a regional, de maneira a
compreender a sua complexidade, em todo o seu relevo.

Estratgias de Ensino-Aprendizagem
O mundo actual caracterizado por mudanas scio-econmicas e polticas, que requerem um
acompanhamento pedaggico, que assegure conhecimentos adequados e suficientes para
promover a formao de competncias bsicas, valorizando-se os contedos como saberes
culturais bsicos e instrumentais para a insero activa e criativa da sociedade.
fundamental que o aluno possa gradativamente ler e compreender a sua realidade, posicionarse, fazer escolhas e agir criteriosamente; que possa desenvolver estudos que focalizem perguntas
bsicas cujas respostas devem ser baseadas em experincias directas e actividades prticas,
como por exemplo, o qu?, onde? Como?

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

309

O tratamento dos contedos deve basear-se numa metodologia de integrao. Assim, o professor, ao abordar os contedos deve privilegiar a leitura da paisagem ou seja a observao, a
descrio, a explicao, a interaco, a analogia e a representao.

P ROG .

O trabalho de observao da paisagem deve iniciar pelas caractersticas que tocam cada aluno.
Essa leitura pode ocorrer de forma directa mediante a observao da paisagem, ou de forma
indirecta por meio de fotografias, de literaturas, de vdeos, de relatos, etc. Assim, o professor
poder, sempre que for possvel, organizar excurses ou levar para a sala de aulas imagens
areas, fotografias comuns, mapas, etc.
Do ponto de vista geogrfico, a busca de explicao das diferentes paisagens como resultado
de combinaes prprias que marcam suas singularidades fundamental, porque permite a
obteno de solues para os diferentes problemas que possam existir em cada um deles.
necessrio representar o espao, pois ele simultaneamente, noo e categoria. Sem dvida,
trata-se de dois aspectos de uma mesma questo, cada um guardando suas especificidades,
mas, ao mesmo tempo, com suas contribuies para que os alunos aumentem os seus
conhecimentos a respeito do espao como noo e do espao como categoria. O professor
deve tambm considerar as ideias que os alunos tm sobre a representao do espao, ou seja,
em todas as aulas deve-se privilegiar a comparticipao.
Os contedos sobre a Histria da localidade evidenciam, preferencialmente, diferentes Histrias
pertecentes ao local, em que o aluno convive, dimensionadas em diferentes tempos. Por isso, os
alunos devem ser orientados a valorizar o ensino ligado vida quotidiana, (trabalho e
entretenimento, cultura e patrimnio pblico).
O estudo das Cincias Sociais deve favorecer o desenvolvimento de capacidades de diferenciao
e de identificao, de comparar e distinguir semelhanas, diferenas, continuidades, e
transformaes de costumes, modalidades de trabalho, diviso de tarefas e organizao do
grupo familiar e formas de relacionamento com a natureza.
A preocupao com o estudo da Histria local a de que os alunos ampliem a capacidade de
observar o que est sua volta para a compreenso de relaes existentes no seu prprio tempo
e reconheam a presena de outros tempos no seu dia-a-dia. O estudo da Histria local conduz
ao estudo dos diferentes modos de viver no presente e em outros tempos no mesmo espao.
Na recolha de informaes, que propiciam pesquisas com documentos, depoimentos e relatos
de pessoas, da escola, da famlia e de outros grupos sociais, deve-se dar preferncia s fontes
orais e iconogrficas e a partir delas desenvolver-se trabalhos escritos.
Ao trabalhar com os documentos, fotografias, gravuras, observaes e anlises comportamentais,
sociais e de obras humanas (habitaes, utenslios caseiros, ferramentas de trabalho, vesturio,
produo de alimentos, brincadeiras, msicas, jogos, entre outros), necessrio desenvolver
trabalhos especficos de levantamento e organizao de informaes, de leitura e formas de
registo, que ajudam a reconstruir a Histria.
O trabalho do professor consistir em iniciar o aluno leitura das diversas fontes de informao,
para que adquira pouco a pouco a autonomia intelectual. O aluno deve ser capaz de identificar as
especificidades das linguagens dos documentos: textos escritos, desenhos, filmes, das suas
simbologias e das formas de construo dessas mensagens. O trabalho de pesquisa histrica
ilucida o aluno a considerar a diversidade de fontes para a obteno de informao sobre o passado.

PROG .

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

Os alunos sero orientados para o estudo de importantes episdios e desenvolvimentos do

310

passado de Moambique, a partir de acontecimentos locais, desde os tempos antigos at a sua


ocupao efectiva por Portugal. Eles devem ser capazes de desenvolver uma viso cronolgica,
ligando e cruzando as diferentes unidades de estudo, necessrio que tenham a oportunidade
de investigar a histria local e de aprender acerca do passado, a partir de uma srie de fontes de
informao.
A competncia cultural que os alunos possuem importante para responder s questes, pois,
as causas do sucesso escolar esto tambm no processo de socializao.
O uso de testemunhas no docentes uma forma de obter informao viva que aproxima a
aprendizagem ao contexto. No entanto, importante conciliar esta estratgia anlise de
documentos escritos, ou seja, a observao e discusso que oferece informao sobre a
interaco humana e anlise de consistncia de informao escrita.
A percepo dos alunos crucial para planificao das actividades integradas. importante acompanhar
o que o formando faz com a informao do que a acumulao da informao dos livros.
As Cincias Sociais contribuem de forma substancial na formao moral e cvica do indivduo.
Pretende-se que se construa de forma colectiva uma maneira de estar no mundo que permita
ao indivduo reconhecer-se e reconhecer o seu mundo, reconciliar-se com ele, sentir a
necessidade de conviver com os outros.

A abordagem transversal da educao moral e cvica


Apesar de se apresentar neste programa a proposta de tratamento de contedos de formao
cvica , de realar que estes no devem ser limitados rea de Cincias Sociais. Estes
pressupostos devero guiar a abordagem transversal noutras reas.
O tratamento dos valores e princpios mencionados a seguir deve ter em conta os mbitos Eu/
Tu, Famlia, Bairro/ Aldeia/Localidade, Distrito, Pas/ Mundo e os diferentes valores.

Vida S (sade/higiene, desenvolvimento fsico e intelectual, auto-conhecimento e autoestima);

Constituem objectivos fundamentais do nosso Pas: construir uma sociedade livre, justa e
solidria, garantir o desenvolvimento nacional; lutar contra a pobreza e a marginalizao e
reduzir as desigualdades sociais e regionais; promover o bem de todos, sem preconceito de
origem, raa, sexo, cor, idade e quaisquer outras formas de discriminao. Neste contexto, a
famlia, a escola e a comunidade devem ser envolvidas na construo de uma convivncia
harmoniosa, com base nos seguintes valores:

Solidariedade (apoio material emocional, partilha, confiana, respeito mtuo,


responsabilidade);

311

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

Cooperaco/ Corresponsabilidade (colaborao, responsabilidade, compromisso);

ENS . BS . III CICLO (6

Tolerncia/ respeito (conhecimento dos outros, conhecimento das normas, respeito,


reconhecimento e tolerncia pela diversidade, resoluo no violenta de conflitos).

DO

P ROG .

Co-responsabilidade pela vida social - implica partilhar com os poderes pblicos e diferentes
grupos sociais, organizados ou no, a responsabilidade pelos destinos da vida colectiva.

Participao - como princpio democrtico, traz a noo de cidadania activa, isto , de


complementaridade entre a representao poltica tradicional e a participao popular no
espao pblico, compreendendo que no se trata de uma sociedade homognea, mas sim
marcada por diferenas de classes, etnias, religies, etc.

Igualdade de direitos - refere-se necessidade de garantir a todos a mesma dignidade e


possibilidade de exerccio de cidadania. H que considerar o princpio de equidade , isto ,
que existem diferenas (tnicas, culturais, regionais, de gnero, etrias, religiosas, etc.) e
desiguldades (socio-econmicas) que necessitam ser levadas em conta para que a igualdade
seja efectivamente alcanada.

Dignidade da pessoa humana - implica o respeito pelos direitos humanos, repdio


discriminao de qualquer tipo, acesso s condies de vida digna, respeito mtuo nas
relaes interpessoais, pblicas e privadas.

Estes valores assentam sobre os seguintes princpios fundamentais a desenvolver:

Pretende-se que se trate de uma discusso virada para o sentido tico da convivncia humana,
suas relaes com vrias dimenses da vida social, tais como, o ambiente, a cultura, a sexualidade
e a sade, por isso mesmo recomenda-se a seleco de temas a abordar segundo os critrios a
seguir indicados:

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

ENS . BS. III C ICLO (6

Urgncia social, atendendo que existem questes graves que se apresentam como obstculos
para a concretizao da plenitude da cidadania, afrontando a dignidade das pessoas e
deteriorando a sua qualidade de vida, como por exemplo as inundaes.

DO

PROG .

Abrangncia espacial - os temas devem ser de alcance da comunidade, dando ao aluno a


possibilidade de aproveitar as experincias j desenvolvidas, no que se refere a educao
moral e cvica, o que favoreceria a participao social, permitindo ao aluno posicionar-se
diante das questes que interferem na vida colectiva, superar a indiferena e intervir de
forma responsvel.

312

Avaliao
Avaliao e objectivos: Para qu a avaliao em Cincias Sociais?
A avaliao tem por funo, por um lado permitir que se obtenha uma imagem tanto quanto
fivel do desempenho do aluno em termos das competncias bsicas2 descritas nos currcula e,
por outro, servir como mecanismo de retroalimentao no processo de ensino-aprendizagem.
Pretende-se que esta avaliao cumpra os seguintes objectivos:
a) Relativamente ao aluno
Consciencializ-lo sobre os pontos fortes e fracos do seu desempenho e as respectivas
razes;
estimular o gosto e o interesse pelo estudo de modo a superar as dificuldades encontradas
no processo de ensino-aprendizagem;
desenvolver nos alunos uma atitude crtica e participativa em relao ao processo de
ensino-aprendizagem, tendo em vista o desenvolvimento das prprias potencialidades.

b) Relativamente ao professor
identificar o nvel de desempenho dos alunos, os principais problemas e os factores
associados;
identificar as reas de fcil ou de difcil compreenso por parte dos alunos;
identificar a validade dos mtodos, meios e materiais didcticos utilizados e adequ-los,
utilizando a informao recolhida sobre o desempenho dos alunos;
verificar se os alunos relacionam o trabalho prtico com a teoria que aprendem;
verificar o estgio de desenvolvimento da aprendizagem de determinados conceitos e
contedos e
informar, regularmente, aos pais sobre o progresso (quantitativo e qualitativo) dos seu educandos.

c) Relativamente aos pais


acompanhar a evoluo do seu educando;
identificar as reas de aprendizagem em que o seu educando revela maiores dificuldades
de modo a ajud-lo a super-las;
sugerir em conjunto com o professor e o director da escola formas e actividades
apropriadas para a melhoria do desempenho do seu educando e da escola no geral.

d) Relativamente escola
controlar os conhecimentos e competncias adquiridas pelos alunos;
situar os resultados dos alunos num dado momento, em relao aos:
1 da sua classe ou grupo de trabalho;
2 das classes paralelas de uma mesma escola e das outras escolas, zonas, regies,
pas, de grupos sociais diferentes (zonas rurais, urbanas, categorias sociais).

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

313

Referem-se aos conhecimentos bsicos, compreenso, s habilidades, s atitudes e aos conceitos que os
alunos devem alcanar em relao a um determinado objectivo de aprendizagem. Eles so a base para
verificar se os alunos esto a aprender. No entanto, isto no implica que no possam ser desenvolvidas
outras; at se incentiva o professor a desenvolver outras competncias, de acordo com as caractersticas dos
alunos da zona e dos meios disponivis. (MBEC,1995:8)

P ROG .

Classificao do Rendimento Escolar

PROG .

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Consideraes prvias

As classificaes obtidas pelos alunos, atravs das avaliaes contnuas, devem ser
sistematicamente analisadas ao longo do ano e usadas para informar aos pais e alunos sobre o
progresso destes e, caso necessrio, optar-se por aulas de remediao ou recuperao.

314

OBJECTIVOS E CONTEDOS DA DISCIPLINA, POR


GRAU, POR CCLO E POR CLASSE
Objectivos da disciplina de Cincias Sociais
a) Promover a integrao do aluno no seu meio ambiente fsico e social, atravs da compreenso
de conceitos, conhecimento de factos sociais e desenvolvimento de habilidades especficas.
b) Promover, no aluno, o desenvolvimento do esprito nacional e cvico, inspirado nos ideais
democrticos, pelo cultivo de valores e normas da sociedade moambicana e pela aquisio
de conhecimentos da sua herana cultural e histrica, do modo de vida do seu povo e da sua
forma de governo.
c) Desenvolver as habilidades e competncias bsicas para reconhecer o passado, compreender
o processo histrico, situar os acontecimentos no tempo e no espao.
d) Conhecer e localizar os aspectos fsico-geogrficos e econmicos do Pas, do Continente e
do Mundo.
e) Conhecer os direitos e deveres do cidado.
f) Respeitar os direitos e crenas dos outros e manifestar atitudes de tolerncia e de
solidariedade.
g) Promover, no aluno, o pensamento crtico sobre questes sociais decorrentes da vida da
colectividade e a habilidade de inferncia para aplicaes e ajustamentos s situaes de
vivncia humana.
h) Promover, no aluno, o desenvolvimento, em escala sistematizada e gradual, de conceitos e
habilidades intelectuais especficos.
i) Promover, no aluno, o amor s artes, ao trabalho, o gosto pelo belo, amor natureza, etc.

Objectivos do 3 ciclo
O aluno ao terminar o 3 ciclo deve:

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Objectivos e Contedos...

315

conhecer aspectos geogrficos, histricos e culturais do continente africano e do mundo;


estabelecer uma relao entre a populao e o seu meio fsico e cultural;
ilustrar a organizao da populao e das suas actividades econmicas;
explicar as funes das organizaes sociais;

DO

relacionar o desenvolvimento tecnolgico e cientfico com as actividades humanas;

P ROG .

analisar os factores que influem na qualidade de vida da populao;


situar os acontecimentos no tempo e no espao, utilizando a informao para explicar a
realidade local em relao aos contextos regional, nacional e mundial;
aplicar os conhecimentos adquiridos na vida quotidiana.

Objectivos da 6 Classe

7)

6)

5)

4)

3)

2)

1)

Identificar a evoluo das comunidades (cl, tribo, reinos e imprios);

Compreender o modo como viviam os nossos antepassados;

Conhecer as primeiras comunidades que habitaram o continente africano;

Interpretar as principais caractersticas naturais (relevo, clima, rios e lagos, flora e fauna);

Descrever a situao geogrfica do continente africano;

Distinguir diferentes tipos de mapas;

Explicar as principais coordenadas geogrficas;

Identificar as principais formas de representao da terra;

Ao terminar a 6 classe, os alunos devem ser capazes de:

8)

Conhecer as caractersticas dos habitantes de frica (raas, etnias e religio);

7 CLAS.) Cincias Sociais Objectivos e Contedos da 6 Classe

9)

Identificar as grandes regies de frica;

ENS. BS. III CICLO (6

10)

DO

Identificar alguns traos da histria e da cultura dos diferentes continentes

PROG.

11)

316

UNIDADES
TEMTICAS

CONTEUDOS DA 6 CLASSE
CONTEDOS

1 Leitura de
mapas

Coordenadas geogrficas
Localizao de objectos geogrficos no mapa
Tipo de mapas e seus contedos
Escala de mapas, plantas, etc.
Globo terrestre
Legenda de mapas

Localizao geogrfica
Caractersticas fsico-geogrficas gerais
Populao e suas actividades
O Reino do Congo
Organizao poltica e administrativa
Principais actividades econmicas
CONTINUA

7 CLAS.) Cincias Sociais Objectivos e Contedos da 6 Classe

317

Localizao geogrfica
Caractersticas fisico-geogrficas gerais
O povoamento: primeiros habitantes e a chegada dos Bantu;
Reinos e imprios
Populao e as suas actividades
Organizao poltica e admininstrativa
A religio e a sua importncia

2 O Continente
Africano

ENS. BS. III CICLO (6

Localizao geogrfica
Caractersticas fisico-geogrficas gerais
As Cidades-Estado da Costa
Populao e as suas actividades
Organizao poltica e administrativa
A religio

Localizao geogrfica
O litoral e o seu traado
Hidrografia de frica
A populao
frica, o bero da humanidade
O vale do Nilo:
caractersticas geogrficas;
povoamento;
surgimento do Egipto;
actividades econmicas
A religio

3 frica Austral

4 frica
Oriental

DO

5 frica Central

PROG.

UNIDADES
TEMTICAS

PROG.

DO

CONTINUAO

CONTEDOS

7 CLAS.) Cincias Sociais Objectivos e Contedos da 6 Classe

FIM

Localizao geogrfica
Caractersticas fsico-geogrficas gerais
Populao e suas actividades
Reinos: Ghana, Mali, Songhai
As cidades e actividades econmicas

ENS. BS. III CICLO (6

6 frica
Ocidental e do
Norte

318

Objectivos da 7 Classe

7)

6)

5)

4)

3)

2)

1)

Compreender as razes da resistncia ao colonialismo, identificando os tipos de


colonizao;

Compreender a ligao entre a Histria de Moambique, de frica e de outros pases do


Mundo;

Explicar as causas e consequncias das migraes;

Conhecer a distribuio da populao por regies;

Descrever as caractersticas naturais de cada continente;

Localizar geograficamente cada continente;

Adquirir o conceito de Mapa-Mndi;

Consolidar os conceitos relacionados com as coordenadas geogrficas;

Ao terminar a 7 classe, os alunos devem ser capazes de:

8)
Compreender o impacto da primeira e da segunda guerra mundial na emergncia do
nacionalismo africano;

319

9)

7 CLAS.) Cincias Sociais Objectivos e Contedos da 7 Classe

Explicar os motivos que conduziram s independncias;

10)

ENS. BS. III CICLO (6

Conhecer as organizaes socio-polticas, que emergiram aps o processo de


descolonizao.

DO

11)

PROG.

UNIDADES
TEMTICAS

1 O Continente
Europeu

2 Expanso e
penetrao
mercantil
europeia
3 Ocupao
Europeia e o
sistema colonial em frica

4 A Independncia dos
pases africanos

PROG.

DO

CONTEDOS

CONTEUDOS DA 7 CLASSE

Avanos cientficos da Europa a partir do sculo XV: causas e


consequncias
O papel de Portugal na expanso
Incio e razes do trfico de escravos
O trfico na frica Oriental e Ocidental
O comrcio triangular e suas consequncias

Localizao geogrfica
Caractersticas fsico-geogrficas gerais
As regies da Europa
A Europa no sculo XV:
o feudalismo e o surgimento do capitalismo
Expanso e penetrao mercantil europeia: causas e
consequncias

Causas da ocupao
Conferncia de Berlim
Resistncia africana ocupao colonial
Caractersticas do colonialismo em frica
Estado e a explorao colonial

7 CLAS.) Cincias Sociais Objectivos e Contedos da 7 Classe

CONTINUA

Localizao geogrfica
Caractersticas fsico-geogrficas gerais
As regies do continente
Populao e suas actividades
A colonizao europeia da Amrica
O comrcio triangular e suas consequncias
Emancipao dos pases americanos: EUA; Brasil;

Nacionalismo africano
Influncia da Revoluo de Outubro de 1917
Impacto da II Guerra Mundial
A Conferncia de Bandung
Principais foras do Nacionalismo Africano
A Luta contra a dominao colonial
Independncias: Ghana, Arglia, Tanzania, Moambique.
O papel da OUA
Contribuio de Moambique na Luta pela Independncia na
frica Austral
SADC e a luta pela paz, desenvolvimento econmico e social da
regio

ENS. BS. III CICLO (6

5 O Continente
Americano

320

CONTINUAO

CONTEDOS
Localizao geogrfica
Caractersticas fisico-geograficas gerais
Populao e suas actividades
A expanso europeia para a sia e colonizao

UNIDADES
TEMTICAS

7 CLAS.) Cincias Sociais Objectivos e Contedos da 7 Classe

FIM

6 O Continente
Asitico

Localizao geogrfica
Caractersticas fsico-geogrficas gerais
Populao da Austrlia e Oceania

ENS. BS. III CICLO (6

DO

7 A Austrlia,
Ocenia e
R e g i e s
Polares

PROG.

321

PROG .

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Bibliografia

BIBLIOGRAFIA

Direco Nacional do Ensino Primrio. Programa do Ensino Primrio do 1


Grau, DNEP, Maputo, 1996.

Educational Broadcasting Division. Teachers Notes Social Studies Standard


Seven, Gaborone, Botswana.

Educational Broadcasting Division. Teachers Notes Social Studies Standard


Seven, Gaborone, Botswana.

INDE: Avaliao das Capacidades dos alunos da 2 e 3 classes na Cidade de


Maputo e provncias da Maputo, Zambzia e Cabo Delgado, INDE, Agosto de
1999, PASE- Moambique/Finlndia, 127 p.

INDE: Sistema Nacional da Educao - Linhas Gerais de Avaliao, INDE, Abril


de 1987, 17 p.

INDE: Texto de Apoio sobre Avaliao, INDE, 1997, PASE-Moambique/Filndia,


51 p. (no prlo).

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. 6 classe Programa de


Geografia, INDE, Maputo, 1989.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. 6 classe Programa de


Histria, INDE, Maputo, 1989.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. 6 classe Programa de


Geografia, INDE, Maputo, 1989.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. 7 classe Programa de


Geografia, INDE, Maputo, 1989.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. 7 classe Programa de


Histria, INDE, Maputo, 1989.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. 7 classe Programa de


Geografia, INDE, Maputo, 1989.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. Cincias Naturais 4


classe, INDE, Maputo, 1995.

554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
6544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211

322

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Bibliografia

323
Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. Livro do Professor 4
classe Volume 1, INDE, Maputo, 1985.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. Livro do Professor 4


classe Volume 2, INDE, Maputo, 1985.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. Livro do Professor 4


classe Volume 3, INDE, Maputo, 1985.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. Livro do Professor 4


classe Volume 4, INDE, Maputo, 1985.

Instituto Nacional de Desenvolvimento da Educao. Livro do Professor 5


classe Volume 1, INDE, Maputo, 1985.

Instituto Nacional de Desenvovimento da Educao. 6 classe Programa de


Histria, INDE, Maputo, 1989.

Instituto Nacional de Desenvovimento da Educao. 7 classe Programa de


Histria, INDE, Maputo, 1989.

Malawi Institute of Education. Social Studies Pupils Book fo Standard 5,


Malawi, 1995.

Malawi Institute of Education. Social Studies Pupils Book fo Standard 6,


Malawi, 1995.

Malawi Institute of Education. Social Studies Pupils Book fo Standard 7,


Malawi, 1996.

Malawi Institute of Education. Social Studies Pupils Book fo Standard 8,


Malawi, 1996.

Malawi Institute of Education. Social Studies Pupils Book fo Standard 7,


Malawi, 1996.

Malawi Institute of Education. Social Studies Pupils Book fo Standard 8,


Malawi, 1996.

Malawi Institute of Education. Social Studies Teachers Guide for Standard 5,


Malawi, 1995.

Malawi Institute of Education. Social Studies Teachers Guide for Standard 6,


Malawi, 1995.

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

P ROG .

PROG .

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Bibliografia

Malawi Institute of Education. Social Studies Teachers Guide for Standard 7,


Malawi, 1996.

Malawi Institute of Education. Social Studies Teachers Guide for Standard 8,


Malawi, 1996.

Malawi Institute of Education. Social Studies Teachers Guide for Standard 7,


Malawi, 1996.

Malawi Institute of Education. Social Studies Teachers Guide for Standard 8,


Malawi, 1996.

Ministry of Basic Education and Culture (MBEC) : Pilot Curriculum Guide for
Formal Basic Education, Nambia, January, 1996.

Ministry of Basic Education and Culture (MBEC): Continuous Assessment


Manual - Parts 1 and 2: English Second Language, Nambia, 1999, 19 p.

Ministry of Basic Education and Culture (MBEC): National Language Syllabus, Nambia, 1998, 24 p.

Ministry of Basic Education and Culture (MBEC): Primary Phase Social Studies, Nambia, 1995, 20 p.

Ministry of Basic Education and Culture. Social Studies Syllabus for Grade 6,
Nambia, 1997.

Ministry of Basic Education and Culture. Social Studies Syllabus for Grade 7,
Nambia, 1998.

Ministry of Basic Education and Culture. Social Studies Syllabus for Grade 6,
Nambia, 1997.

Ministry of Basic Education and Culture. Social Studies Syllabus for Grade 7,
Nambia, 1998.

Ministry of Education. Social Studies Grade 5 Pupils Book, Swaziland, 1991.

Ministry of Education. Social Studies Syllabus for Primary School, Harare,


Zimbabwe.

Ministry of Education. Social Studies Syllabus for Primary School, Harare,


Zimbabwe.

Ribeiro, L. C.: Avaliao daAprendizagem, Texto Editora, Lisboa, 1994, 226 p.

554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
6544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
65
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
4321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
5444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
44332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
5432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876544332211
554433221100998877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887766554433221100998877665544332211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211

324

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

325
Programa de Cincias Sociais

6 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

326
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

Leitura de
mapas

CONTEDOS

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

Utilizar as coordenadas
geogrficas para a
localizao de objectos
geogrficos no mapa;
Distinguir o tipo de
mapas
e
seus
contedos;
Calcular a distncia entre dois pontos ou
objectos utilizando a
escala;
Ler mapas atravs das
legendas.

Coordenadas
geogrficas
Localizao
de
objectos geogrficos
no mapa
Tipo de mapas e seus
contedos
Escala de mapas,
plantas, etc.
Globo terrestre
A Legenda do mapa.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Usa as coordenadas
geogrficas
para
localizar os objectos
geogrficos no mapa;
Distingue os mapas, de
acordo com o seu
contedo;
Calcula a distncia entre dois pontos do
mapa usando a escala;
Desenha a planta da
sua casa, sala de aula
ou escola;
Interpreta os mapas
atravs das legendas.

SUGESTES
METODOLGICAS

As
coordenadas
geogrficas devem ser
dadas com o trabalho
prtico de localizao de
pontos (cidades).
O clculo de distncias,
em simultneo com as
noes relevantes de
escala de mapa, plantas,
legendas, entre outros,
deve ser sempre um
trabalho prtico.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS . III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

O Continente
Africano

CONTEDOS

Localizar o continente
africano no Mapa- mndi;
Caracterizar
a
hidrografia de frica
Caracterizar
as
primeiras comunidades
que povoaram frica;
Distinguir as principais
caractersticas
da
histria do Egipto.

Localizao geogrfica
Litoral e o seu traado.
Hidrografia de frica.
A populao: primeiras
comunidades e sua
evoluo
(teoria
evolucionista sobre a
origem do homem).
frica, o bero da
humanidade.
O Vale do Rio Nilo:
caractersticas
geogrficas;
povoamento;
surgimento do Egipto;
principais actividades
econmicas.
A religio.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Localiza o continente
africano no mapa- mundi;
Caracteriza
os
principais rios de
frica
Identifica os mares e
ocenos que banham o
continente africano
Caracteriza
as
p r i m e i r a s
comunidades que
habitaram a frica;
Diferencia
os
principais perodos da
histria do Egipto;
Avalia a contribuio
do Egipto Antigo na
histria do mundo.

327

O Continente africano
deve ser dado com certo
pormenor
e
em
simultneo, abordar-se
a sua histria, de
acordo
com
os
contedos propostos.
sempre necessrio
relacionar as condies
naturais da regio com
a
fixao
das
populaes
e
o
surgimento de grandes
centros comerciais.
Ao dar-se a histria do
Egipto no se deve
esquecer a elaborao
de grficos de tempo de
cada um dos perodos
da histria deste pas.
fundamental realarse a contribuio
tcnica e cientfica do
Egipto Antigo que
ainda hoje til.

CARGA
HORRIA

11

328

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

frica Austral

CONTEDOS

Localizar frica Austral;


Descrever
as
caractersticas gerais da
frica Austral;
Nomear os primeiros
habitantes da frica
Austral;
Explicar as inovaes
trazidas pelos Bantu;
Distinguir as principais
caractersticas dos
reinos do Zimbabwe e
de Mutapa.

Localizao da frica
Austral.
Caractersticas fsico-geogrficas gerais,
(relevo, clima, fauna,
flora, principais rios e
lagos)
Povoamento: primeiros
habitantes e a chegada
dos Bantu.
Reinos: Grande Zimbabwe, Imprio Mutapa.
Populao e suas
actividades
Organizao poltica e
administrativa.
A religio e sua
importncia.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Localiza Africa Austral;


Identifica as principais
caractersticas
geogrficas da frica
Austral;
Descreve
as
caractersticas dos
primeiros habitantes
da frica Austral;
Identifica as inovaes
tecnolgicas trazidas
pelos Bantu e o seu
impacto social e
econmico;
Compara a histria dos
Reinos Antigos da
frica Austral: O
Grande Zimbabwe e o
Imprio Mutapa.

Explicar aos alunos que


o continente africano,
de acordo com a
diversidade das suas
condies
fsicogeogrficas

subdividido em regies.
Para alm da descrio
geogrfica, preciso
identificar os primeiros
habitantes da regio da
frica Austral e avaliar
o impacto da chegada
dos Bantu.
Abordar-se de forma
bastante geral, a histria
dos reinos propostos
que se desenvolveram
na regio, localizandoos no mapa e
elaborando
os
respectivos grficos de
tempo.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

frica Oriental

CONTEDOS

Localizar no mapa a
frica Oriental;
Descrever as principais
caractersticas
geogrficas da regio;
Relacionar a populao
e suas principais
actividades;
Identificar os factores
do surgimento das
cidades-estado na
frica Oriental, seu
desenvolvimento e as
causas
da
sua
decadncia.

L o c a l i z a o
geogrfica.
Caractersticas fsico-geogrficas
gerais.(clima, relevo,
fauna, flora, rios e
lagos)
A populao e as suas
principais actividades
Surgimento
das
cidades.
Organizao poltica e
administrativa.
A religio
Causas da decadncia
das Cidades - Estado.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

329

Localiza no mapa a
frica Oriental;
Identifica as principais
caractersticas do
relevo, clima, fauna,
flora, e da hidrografia
da frica Oriental;
Descreve e caracteriza
a populao e as
principais actividades
econmicas;
Enumera os factores
do surgimento das
cidades-estado na
frica Oriental;
Descreve as formas de
organizao poltica e
administrativa das
Cidades - Estado;
Identifica a influncia
poltico-ideolgica da
religio dominante;
Explica as razes da
decadncia
das
Cidades - Estado.

O estudo de cada uma


das regies deve ser
acompanhado pelo
estudo da respectiva
histria, destacando
sempre alguns estados
ou reinos.
Para o caso da frica
Oriental, o destaque
deve ser dado s
Cidades-Estado, que
surgiram ao longo da
costa e o seu papel no
comrcio internacional.
preciso explicar a
noo de cidadeestado.
A religio deve ser
referida na sua relao
com o poder poltico e
ideolgico daquelas
Cidades-Estados.

CARGA
HORRIA

330
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

frica Central

L o c a l i z a r ,
geograficamente, a
frica Central;
Descrever as principais
caractersticas
geogrficas;
Relacionar a populao
e as suas principais
a c t i v i d a d e s
econmicas;
Identificar as principais
caractersticas do Reino
do Congo e os factores
da sua decadncia.

Localizao geogrfica
Caractersticas fsico-geogrficas gerais.
A populao e suas
actividades.
Reino do Congo:
Organizao poltica
e administrativa.
Principais actividades
econmicas.
As causas da
decadncia.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Localiza, no mapa, a
regio da frica Central;
Identifica as principais
caractersticas
geogrficas do relevo,
clima, fauna, flora e
hidrografia da regio;
Caracteriza
os
aspectos histricos
gerais do Reino do
Congo;
Explica as principais
actividades
da
populao e as causas
da decadncia do
Reino de Congo.

Todos os elementos de
contedos propostos
devem ser analisados
na sua relao.
O Reino do Congo
deve ser dado como
exemplo dos reinos e
estados antigos que se
desenvolveram no
continente africano
antes da chegada dos
europeus.
Convm discutir com
os alunos e depois
sistematizar a aco
dos europeus na
destruio dos reinos
africanos antigos.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS . III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

frica Ocidental
e
do Norte

CONTEDOS

Localizar no mapa
a frica Ocidental
e do Norte;
Descrever
as
principais
caractersticas
geogrficas da
regio;
Relacionar
a
populao e as
suas actividades;
Identificar
as
principais
caractersticas da
histria dos reinos
de Ghana, Mali e
Songhai.

Localizao da frica
Ocidental e do Norte
Caractersticas fsico-geogrficas gerais.
A populao e as suas
actividades.
Reinos: Ghana, Mali e
Songhai.
As cidades e as
a c t i v i d a d e s
econmicas.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Localiza no mapa a
regio da frica
Ocidental e do Norte;
Identifica as principais
caractersticas do
relevo, clima, fauna,
flora e hidrografia da
regio;
Associa a populao e
as suas principais
a c t i v i d a d e s
econmicas;
Compara
alguns
aspectos da histria
dos Reinos de Ghana,
Mali e Songhai.

Os alunos podem
localizar e delimitar a
regio da frica
Ocidental sempre
recorrendo ao mapa da
frica.
importante que cada
aluno
tenha
desenhado no seu
caderno o mapa de
frica e pintado de
diferentes cores as
regies
que o
constituem.
Os alunos podem
caracterizar
a
populao,
suas
principais actividades
e os reinos que se
desenvolveram na
regio, conforme a
proposta
dos
contedos.

CARGA
HORRIA

331

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 6 Classe

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

332

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

333
Programa de Cincias Sociais

7 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

334

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

O Continente
Europeu

CONTEDOS

Localizar, no MapaMndi, o Continente


Europeu;
Descrever as principais
caractersticas das
regies da Europa;
Associar a crise do
feudalismo na Europa
com
o
desenvolvimento de
formas de produo
capitalista;
Associar a expanso e
penetrao mercantil
europeia com a
emergncia
do
capitalismo.

L o c a l i z a o
geogrfica.
Caractersticas fsico-geogrficas gerais.
As regies da Europa:
p r i n c i p a i s
caractersticas.
A Europa no sculo XV:
o feudalismo e o
surgimento
do
capitalismo.
Expanso e penetrao
mercantil europeia:
causas e consequncias.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Localiza, no MapaMndi o continente


Europeu;
Identifica as principais
caractersticas
geogrficas
da
Europa;
Caracteriza a vida na
Europa antes do incio
da expanso martima;
Associa a crise do
feudalismo
ao
surgimento de formas
de
produo
capitalista;
Justifica a relao entre a expanso
mercantil europeia
com a emergncia do
capitalismo.

Deve-se localizar o
continente com rigor,
mostrando os seus
limites com os outros
continentes;
Sugere-se informaes
fsico-geogrficas
gerais do continente
europeu. No se deve
perder tempo com
p o r m e n o r e s
desnecessrios.
Aconselha-se abordar
alguns aspectos que
caracterizavam
a
Europa durante o
feudalismo e incidir
mais na emergncia das
formas de produo
capitalista
que
determinaram
o
movimento da 1
expanso europeia
procura de caminhos
martimos para a ssia.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

O Continente
Europeu
(cont.)

Salientar, a ttulo de
reviso, os avanos
cientficos
e
tecnolgicos
alcanados pela Europa
no limiar do sistema
capitalista.
No se deve esquecer a
explicao de alguns
conceitos
como:
expanso mercantil,
feudalismo, capitalismo.

CARGA
HORRIA

335

336

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

P ROG.

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS . III CICLO (6

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

Expanso e
Penetrao
Mercantil
Europeia

CONTEDOS

Relacionar os avanos
cientficos da Europa
com a expanso
martima;
Explicar as principais
causas da penetrao
mercantil europeia no
continente africano;
Explicar o papel de Portugal na expanso;
Relacionar o trfico de
escravos e o comrcio
triangular.

Avanos cientficos e
tcnicos da Europa a
partir do sculo XV.
As
causas
da
penetrao mercantil
europeia no continente
africano;
Papel de Portugal na
expanso.
Incio e razes do
trfico de escravos.
Trfico na frica Oriental e Ocidental
O comrcio triangular e
suas consequncias.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Enumera
alguns
avanos tecnolgicos
e
cientficos
alcanados
pela
Europa a partir do
sculo XV;
Analisa as principais
causas da penetrao
mercantil europeia no
continente africano;.
Explica as razes da
preponderncia de
Portugal na expanso;
Examina o contexto e
as razes do trfico de
escravos;
Descreve o comrcio
triangular e as suas
consequncias na
frica Ocidental e
Oriental.

Pretende-se que o
aluno entenda a
importncia desses
avanos na aventura
dos descobrimentos
martimos.
Os alunos devero
entender, com clareza,
os objectivos da
procura dos caminhos
martimos e o papel
especfico de Portugal
na descoberta.
necessrio descrever
o comrcio de escravos
e suas consequncias
para a frica, Amrica
e Europa.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

A Ocupao
Europeia e o
Sistema colonial
em frica.

CONTEDOS

Identificar as principais
causas da ocupao e
colonizao de frica;
Concluir que as
populaes africanas
resistiram ocupao e
colonizao;
Nomeiar as principais
figuras de resistncia
em frica;
Descrever as principais
carctersticas
da
colonizao de frica.

Principais causas da
ocupao colonial.
A Conferncia de
Berlim.
A resistncia africana
ocupao colonial:
frica Austral, Oriental, Ocidental e do
Norte.(aspectos
gerais)
Caractersticas do
colonialismo em Africa
Estado e a explorao
colonial.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

337

Relaciona
o
desenvolvimento do
capitalismo na Europa
com a ocupao e
colonizao
do
continente africano;
Conclui que, tal como
em outros continentes
onde ocorreu a
colonizao, em frica,
as
populaes
resitiram a este
fenmeno recorrendo a
vrios
meios,
diplomticos
ou
militares;
Nomeia os principais
chefes da resistncia
ocupao colonial na
frica Austral, Oriental, Ocidental e do
Norte;
Avalia
as
consequncias da
colonizao europeia
em frica.

Visto que este tema


vem sendo abordado
desde a 6 classe,
aconselha-se um debate com os alunos
relacionando
a
ocupao colonial com
o desenvolvimento do
capitalismo na Europa.
Sugere-se consolidar a
concluso de que os
africanos no aceitaram
de mo-beijada a
ocupao e colonizao
estrangeira.
Que
lutaram recorrendo a
todos os meios,
diplomticos e militares
em defesa da sua
independncia
e
soberania .

fundamental
mencionar as causas da
derrota africana e as
consequncias
da
colonizao

CARGA
HORRIA

12

338

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

P ROG.

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

As
Independncias
dos Pases
Africanos

Identificar os factores
que contribuiram para a
consolidao
do
nacionalismo africano;
Identificar as principais
foras do nacionalismo
africano;
Enquadrar as lutas pela
emancipao africana
como fenmeno global
de todos os povos sob
dominao colonial;
Comparar o proceso de
independncia
de
alguns pases africanos.

Nacionalismo africano:
influncia
da
Revoluo de Outubro
na Rssia.
Impacto da II Guerra
Mundial.
A Conferncia de
Bandung.
Principais foras do
nacionalismo africano: o
papel dos camponeses,
trabalhadores
industriais ou das
plantaes, intelectuais
e antigos combatentes
da II Guerra Mundial.
As independncias
africanas: Ghana,
Arglia, Tanzania e
Moambique

Relaciona
o
desenvolvimento e
consolidao
do
nacionalismo africano
com
os
acontecimentos
mundiais;
Enumera as principais
foras de oposio ao
sistema
colonial
europeu em frica;
Enquadra o fenmeno
do
nacionalismo
africano no contexto
global da luta dos
povos colonizados
pela sua emancipao;
identifica as diferenas
dos processos de luta
pela independncia
entre os pases como
Ghana, Arglia e
Moambique.

Atravs de debates,
levar os alunos
concluso de que a
consolidao
do
nacionalismo africano
est relacionada com
os acontecimentos
mundiais como por
exemplo a posio anticolonial da ex-URSS, a
Carta da ONU, a
participao africana na
II Guerra Mundial,
aparecimento dos
m o v i m e n t o s
progressistas
na
Europa,
a
independncia
de
alguns pases do Norte
de frica, e da sia.
Os alunos podero
utilizar como base o
seu prprio livro.

12

PROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

CONTEDOS

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

As
Independncias
dos Pases
Africanos
(Continuao)

Analisar o esforo global do continente na


luta pela libertao, que
culminou com as
independncias de
vrios pases africanos
na dcada de sessenta;
Avaliar a contribuio
de Moambique na
luta
pela
independncia e pela
paz na frica Austral;
Avaliar o papel da
SADC na Luta pela Paz
e desenvolvimento
econmico e social da
regio .

O papel da OUA
Dificuldades
da
unidade africana:
Querelas
entre
estados; Barreiras
culturais; Dificuldades
de Comunicao;
Influncia de conflitos
fora do continente
africano.
A contribuio de
Moambique na luta
pela independncia e
pela paz na frica Austral
O papel da SADC na
Luta pela Paz e
desenvolvimento
econmico e social da
regio

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Descreve o papel da
OUA na luta pelas
independncias
africanas
e
dificuldades
enfrentadas na luta
pela unidade africana;
Interpreta
a
contribuio
de
Moambique
na
libertao do Zimbabwe, Nambia e frica
do Sul;
Identifica algumas
aces da SADC na
luta pela Paz e
desenvolvimento
econmico e social da
regio.

Particularizar o papel
progressista assumido
por Moambique psindependente, que
contribuu para a
libertao do Zimbabwe, o fim do aparthaid
na frica do Sul e a
independncia
da
Nambia.
Chuva de ideias sobre
os esforos colectivos
dos pases membros da
SADC na luta pela paz,
d e m o c r a c i a ,
desenvolvimento
econmico e social dos
seus povos. Problemas
decorrentes destes
esforos.

CARGA
HORRIA

339

340

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

O Continente
Americano

CONTEDOS

Localizar no MapaMundi o continente


americano;
Enumerar as principais
caractersticas
geogrficas das trs
regies do continente
(Amrica do Norte,
Central e do Sul);
Caracterizar
a
populao e suas
actividades;
Relacionar a expanso
e a colonizao da
Amrica com o
desenvolvimento do
capitalismo;
Explicar os efeitos do
comrcio triangular;
Analisar o caso
especfico dos EUA
cuja independncia foi
alcanada por meio de
guerra contra a
Inglaterra.

Localizao geogrfica.
Caractersticas fsico-geogrficas.
Amrica do Norte, Central e do Sul: principais
caractersticas
geogrficas.
Populo e suas
actividades.
A colonizao europeia
da Amrica: principais
caractersticas
O Comrcio triangular e
suas consequncias na
Amrica.
A emancipao dos
pases da Amrica: o
caso dos EUA e Brasil.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Localiza no Mapa-Mundi o continente


americano;
Identifica as principais
caractersticas
geogrficas
do
continente;
Descreve as principais
actividades
da
populao;
Associa o comrcio triangular com a extorso
de recursos materiais e
humanos na frica e
Amrica;
Conclui que todos os
povos
outrora
dominados lutaram
pela sua emancipao.

A localizao do
continente deve ser
rigorosa e no se deve
cometer o erro de que
existem
dois
continentes.
Aconselha-se que se
abordem aspectos
muito gerais, de
preferncia por regies,
para facilitar a sua
compreenso pelos
alunos.
fundamental que se
d a informao de que
o
movimento
expansionista europeu
tambm se direccionou
para a Amrica e que os
actuais
pases
americanos foram
colnias

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS . III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

O continente
Asitico

CONTEDOS

Localizar no Mapa
Mundi o Continente
Asitico;
Enumerar as principais
caractersticas naturais
das regies que
compem o continente;
Caracterizar
a
populao da sia e
suas actividades;
Relacionar
o
desenvolvimento do
capitalismo na Europa
com a expanso e
colonizao da sia.

L o c a l i z a o
geogrfica.
Caractersticas fsico-geogrficas gerais.
A populao e suas
a c t i v i d a d e s
econmicas.
A expanso europeia
para a sia e
colonizao.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identifica as principais
caractersticas
geogrficas
do
continente;
Descreve as principais
actividades
da
populao da sia;
Relaciona a expanso
e colonizao europeia
da sia com o
desenvolvimento do
capitalismo na Europa.
Localiza,
com
preciso, o Continente
delimitando
as
fronteiras que o
separam dos outros
continentes;

Fazer referncias gerais


das regies que o
compem;
Destacar o facto de a
sia ser o continente
mais populoso do
mundo.
Comparar as causas da
ocupao da sia com
as da ocupao da
frica.

CARGA
HORRIA

341

342

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

O Continente
Australiano, a
Ocenia e as
Regies Polares

7 CLAS.) Cincias Sociais Plano temtico - 7 Classe

Localizar no Mapa
Mundi a Austrlia,
Ocenia e as Regies
Polares;
Identificar as principais
caractersticas naturais
destas regies;
Caracterizar
a
populao da Austrlia
e Oceania.

Localizao geogrfica
do
Continente
Australiano,
da
Oceania e das Regies
Polares.
Caractersticas
geogrficas gerais da
Austrlia, Ocenia e
das Regies Polares.
A populao da
Austrlia e da Oceania.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Localiza no Mapa-Mundi
a Austrlia, a Ocenia e
as Regies Polares;
Enumera
as
caractersticas
geogrficas gerais da
Austrlia, Ocenia e
das Regies Polares.

A sugesto que se
faam
breves
referncias fsicogeogrficas e algumas
referncias
da
populao e sua
distribuio.

CARGA
HORRIA

SUGESTES DE AVALIAO PARA O TERCEIRO


CICLO (6 E 7 CLASSES)
Neste ciclo a avaliao ser predominantemente formal, atravs de testes sumativos, no final de
cada unidade temtica ou unidades de aprendizagens maiores, de acordo com as exigncias e
competncias bsicas definidas no programa. Contudo, semelhana dos ciclos anteriores, o
professor, dever utilizar tambm a avaliao informal. importante que o professor registe a
progresso de cada aluno, tanto formal como informal.
Em cada tema dos programas, existem sugestes metodolgicas que orientam para actividades
que no se resumem num nico momento, como, por exemplo, a visita ao museu, a um local ou
edifcio histrico; o registo de informao recolhida com base em testemunhas, etc. importante
que o professor registe o comportamento do aluno em todos os passos da aprendizagem, e
verifique se o aluno compreende o mtodo sugerido.
Os alunos devero demonstrar habilidades tais como:
a) Capacidade de pensar:
pensamento crtico, ou seja, trazer alternativas possveis na soluo de um problema,
fazer escolhas racionais;
pensamento criativo, ou seja, produzir ideias novas, tomar decises convincentes,
interrogar e resolver problemas.
b) Capacidade de proceder:
capacidade de lembrar, recolher, analisar, comparar e contestar, classificar (colocar em
grupos), generalizar e avaliar.
c) Capacidade de interpretar:
atravs de uma evidncia (factos que provam uma coisa), empatia (identificar-se com as
posies dos outros), o tempo, a cronologia (sequncia temporal), causas e efeitos,
mudanas e continuidade, factos e opinies, conflitos (discordncia) e consenso (acordo),
semalhanas e diferenas, compreenso de mapas, globos, graficos de tempo, cartas,
cartazes e ilustraes;
d) Capacidade de produzir:
capacidade de produzir mapas, grficos, grficos de tempo, modelos e esquemas.
e) Criatividade:
atravs da escrita criativa, dramatizao, msica e artesenato, atravs de todas as
capacidades e atitudes.
f) Capacidade de comunicar, atravs de leituras, audio, fala e escrita.

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Sugestes de avaliao

343

g) Capacidades de participao social, tais como sensibilidade em relao s necessidades,


sentimentos, problemas de si e dos outros, comportamento cooperativo e construtivo,
contrabalanar as suas necessidades individuais e interesses de uma sociedade mais alargada,

P ROG .

compromisso na remoo de esteretipos e preconceitos, competncia para


responsabilidades e aco poltica.
Os alunos devero demonstrar atitudes tais como:
a) atitudes positivas e tolerncia em relao a outros valores sociais, culturais e politicos;
b) comprometimento em relao aos valores tais como justia, igualdade, verdade, liberdade,
diversidade, direitos humanos;

P ROG.

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Sociais Sugestes de avaliao

c) em geral um comportamento patritico e democrtico.

344

Programa
de
EDUCAO MORAL
E
CVICA
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

345

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Educao

Moral

Cvica

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

346

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

347
Programa de Educao Moral e Cvica

6 CLASSE

.......

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

PROG.

OBJECTIVOS GERAIS DA 6 CLASSE


Ao terminar a 6 classe o aluno deve:
1 Reconhecer que a Educao um direito de todo o cidado, independentemente da sua
origem social, tnica, da sua condio econmica, do sexo, da opo religiosa, poltica,
etc;
2 Ter a conscincia de que a escola um lugar que complementa e amplia as capacidades e
habilidades e a viso do mundo;
3 Compreender que as relaes humanas so determinadas por direitos e deveres que cada
um deve cumprir para garantir relaes harmoniosas e de esprito mtuo;
4 Reconhecer a universalidade desses direitos e deveres;
5 Reconhecer a necessidade de uma relao harmoniosa com os meios social e biofsico em
que est inserido;
6 Reconhecer como naturais e normais as etapas do seu crescimento fsico;
7 Reconhecer a importncia do bom comportamento na famlia, na escola, no meio pblico,
respeitar as regras de higiene pessoal e pblica;
8 Conhecer as relaes que Moambique tem com a comunidade internacional, particularmente
com os pases da frica Austral, no mbito da SADC;
9 Desenvolver o amor, o esprito patritico e o orgulho pela sua ptria;

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Objectivos gerais - 6 Classe

10- Conhecer os contedos da Carta da OUA (Organizao da Unidade Africana) e da Declarao


Universal dos Direitos Humanos.

348

VISO GERAL DOS CONTEUDOS DA 6 CLASSE

Apresentao do professor e dos alunos


Noo de famlia (reviso)
Tipos de famlia moambicana
Companheiros da escola e suas famlias

CONTEDOS

UNIDADES
TEMTICAS

A escola como factor do progresso pessoal e colectivo


Regulamento interno da escola
A direco da escola, sua constituio, responsabilidade e suas
ligaes com outros rgos da educao
Introduo do programa de Educao Moral e Cvica
Importncia da disciplina na integrao social e na formao da
personalidade do aluno na sua dimenso cvica, moral e social
Organizao individual e colectiva
Conservao dos espaos

1. A famlia

As diferentes relaes do Homem


O corpo humano sexuado
Modificaes do perodo da pr-adolescncia
Regras de higiene pessoal e colectiva
O trabalho como dever cvico
Comportamento na via pblica

2. A escola

3. O Homem e o
espao

Comportamento em lugares pblicos


Constituio da Repblica de Moambique
rgo de soberania de Moambique
Formas de participao dos cidados na vida poltica do pas
Noes de direitos e deveres dos cidados
Noes de cidadania, democracia, soberania e liberdade

4. A sociedade

Organizaes internacionais de que Moambique membro


Delarao Universal dos Direitos Humanos

ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Viso geral dos cont. - 6 Classe

349

DO

5. Relaes entre
Moambique e
outros pases

PROG.

350

Programa de Educao Moral e Cvica 6 Classe

PROG.

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

1 A Famlia

Dominar a noo de
famlia;
Conhecer os deveres e
direitos que as pessoas
em famlia tm uma para
com a outra;
Conhecer os tipos de
famlia existentes em
Moambique;
Identificar os valores
existentes numa famlia
que contribuem para a
coeso e harmonia familiar.

Apresentao do professor e dos alunos.


Noo de famlia:
(reviso)
Tipos de famlia
moambicana.
A
famlia
Moambicana:
a educao
a cultura
responsabilidades
sociedades matrilinear e patrilinear.
o papel de cada
membro da famlia:
a me
o pai
os filhos.

Explica o conceito de
famlia.
Identifica os membros
da sua familia e o grau
de parentesco.
Descreve
as
responsabilidades dos
pais na educao dos
filhos.
Explica as noes de
sociedades matrilinear
e patrilinear.
Descreve o papel de
cada membro da famlia.
Reconhece e respeita
as famlias dos seus
colegas.

Companheiros da
escola e suas famlias.

Elaborao conjunta
Debate
O professor pode pedir
os
alunos
para
elaborarem um texto no
qual explicam porque
que um determino
indivduo seu irmo,
tio, primo, cunhado, etc.
O professor pode
explicar de forma sucinta
as caractersticas de
cada
uma
das
sociedades incidindo
nas responsabilidades
do pai e me na
educao dos filhos.
Debate
Elaborao conjunta.

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

2 A Escola

Saber que todo o ser


humano tem direito
educao;
Conhecer e cumprir o
regulamento interno da
escola;
Conhecer as funes da
direco da escola e as
suas ligaes com os
outros rgos da
Educao (DDE, DPE
MINED);

CONTEDOS

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

A escola como factor


do progresso pessoal e
colectivo.
Regulamento interno da
escola: direitos e
deveres dos alunos,
professores e outros

funcionrios.
A direco da escola,
sua
constituio,
responsabilidades e
suas ligaes com
outros rgos da
Educao.

Identifica o valor da
escola para a formao
dos indivduos em
todos os mbitos;
Conhece e cumpre o
regulamento interno
da escola;
Explica o organigrama
da escola;

Fazer um pequeno
texto sobre o que de
bom se aprende na
escola e qual a sua
utilidade para a vida
pessoal, da famlia e da
comunidade, da aldeia,
da localidade, do
distrito e do pas.
Os alunos podem dar
exemplos sobre as
regras
de
vida
conjunta,
as
obrigaes e direitos de
cada um.
O professor pode
explicar atravs do
organigrama o papel e
responsabilidade de
cada um dos membros
da escola.

CARGA
HORRIA

351

352

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG.

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

Conhecer o programa
da Educao Moral e
Cvica e a sua
importncia
na
formao humana;
Explicar a importncia
da organizao individual e colectiva

2 A Escola
(continuao)

Importncia
da
disciplina na integrao
social e na formao da
personalidade do aluno
na sua dimenso cvica,
moral e social.
Organizao individual
e colectiva: o caderno
dirio;
os
apontamentos; planos
de estudo individual e
colectivo.
Conservao
dos
espaos: salas de aula;
mobilirio e material
didctico; correcto uso
das casas de banho ou
latrinas.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Descreve algumas
vantagens
da
disciplina da Educao
Moral e Cvica para a
formao
da
personalidade.
organizado e
metdico;
Tem o seu material de
estudo
bem
conservado e limpo;
Ajuda os outros
alunos na organizao
pessoal;
Conserva os espaos
escolares e respeita/
valoriza o bem comum.

O professor pode iniciar


a aula falando da vida
concreta dos alunos, no
que
respeita
ao
comportamento moral e
cvico, a atitude para
com os pais, colegas,
outras pessoas da
comunidade.
O professor pode falar
com alunos sobre como
comportar-se
em
lugares pblicos (em
cerimnias, cinema,
escola, mercado, nos
machimbombos,
respeito pelos mais
velhos, senhoras,etc).
Como valorizar as suas
coisas
e
coisas
comuns: seu material
didctico, conservar a
escola, usar bem as
casas de banho ou
latrina, etc.

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

3 O Homem e
o Meio

Identificar a importncia
das diferentes relaes
do homem;
Estimular
a
compreenso de todas
as modificaes fsicas
que
levam
ao
amadurecimento
sexual;

Observar, no dia a dia,


as regras de higine
pessoal e pblica;

As diferentes relaes
do homem: consigo
mesmo; com as outras
pessoas;
com
a
natureza.
corpo humano
sexuado: Femenino;
Masculino.
Modificaes
do
perodo da pradolescncia;
puberdade: mudanas
fsicas do corpo e
m u d a n a s
psicolgicas;
comportamento .
Regras de higiene
pessoal e pblica

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Conhece-se a si
prprio.
Respeita-se a si e aos
outros.
Respeita as diferenas
entre o sexo masculino
e femenino.
Reconhece
as
mudanas
que
ocorrem no seu corpo
medida que cresce.
Respeita os hbitos
culturais que so
diferentes dos seus.
Apresenta-se sempre
limpo e asseado e
conserva o meio em
que vive.

Elaborao conjunta
(chuva de ideias).
Partir de aspectos
simples
que
diferenciam o homem
da mulher e ir
aprofundando medida
que os alunos crescem
e notam diferenas entre si.
Partindo
do
pressuposto da harmonia do nosso corpo
falar tambm da harmonia existente na
natureza (equilbrio
ecolgico).
Elaborao conjunta
sobre o que so as
normas.

CARGA
HORRIA

15

353

354

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG.

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

3 - O Homem e
o Meio.
(continuao)

CONTEDOS

Reconhecer que todas


as profisses so
importantes;
Conhecer as regras
bsicas de trnsito;
Conhecer o perigo que
os
engenhos
explosivos representam

trabalho como dever


cvico
as profisses.
Comportamento na via
pblica.
sinais de trnsito.
Engenhos explosivos;
Bombas, minas e
paixo, foguetes e
outros.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Respeita e cultiva amor


pelo trabalho na sua
famlia, na sua aldeia,
na comunidade, na
escola;
Conhece e respeita os
sinais de trnsito
orientando-se
correctamente na via
pblica;
Evita brincar com
engenhos explosivos;
Denuncia a existncia
de um engenho
explosivo.

Elaborao conjunta
sobre o valor do trabalho
na vida das pessoas.
Os alunos podem
enumerar diferentes
profisses e fazer um
trabalho escrito sobre
que profisso gostariam
de abraar quando
fossem adultos.
O professor deve
aproveitar este tema para
dizer aos alunos que
todas as profisses so
importantes porque
complementam-se.
O professor poder
convidar um polcia de
trnsito para treinar as
crianas as regras de
trnsito.
Convidar os especialistas
em engenhos explosivos
para
falar
das
caractersticas e do perigo
que eles representam.

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Manifestar
um
comportamento
adequado para uma
c o n v i v n c i a
harmoniosa;

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

4 - A Sociedade

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Comportamento em
lugares pblicos
Comunicao com os
outros
Respeito pelo bem
comum (noo de
patrimnio)

Convivncia social

respeitoso, cortez e
solcito em sua casa, na
escola, na comunidade
e em lugares pblicos;
Comporta-se bem em
lugares pblicos;
Sabe ouvir e respeita a
opinio dos outros.

O professor pode debater com os alunos


como comportar-se em
lugares pblicos e dar
exemplos
desses
lugares.
O professor debate com
os alunos o que
significa saber ouvir e
respeitar a opinio dos
outros.
O professor pode
iniciar a introduo de
vrios aspectos como
tolerncia, pacincia,
boa educao, etc.
Chuva de ideias.

CARGA
HORRIA

15

355

356

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG.

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

SUGESTES
METODOLGICAS

DO

ENS. BS. III CICLO (6

4 -A Sociedade
(continuao)

Conhecer as funes
da Constituio da
Repblica;

Constituio
Repblica

da

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

Descreve as funes
de uma Constituio;
Relata a evoluo
histrica da nossa
Constituio;
Reconhece
a
Constituio
da
Repblica como a principal
lei
de
Moambique
que
orienta as relaes entre o Estado e os
cidados.

O professor deve levar


o aluno a compreender
que, semelhaqna do
nosso Pas, todos os
Pases tm uma
Constituio.
O
aluno
deve
compreender que as
mudanas
da
constituio visam
ajust-la ao momento
histrico do Pas.

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

4 - A Sociedade
(continuao)

CONTEDOS

Conhecer os simbolos
nacionais e o seu
significado;
Conhecer os rgos de
soberania;
Identificar
as
caractersticas do
cidado moambicano;
Conhecer os direitos e
deveres dos cidados;

Simbolos nacionais
rgos de soberania
de Moambique
Noes de Cidadania
Noes de Direitos e
Deveres dos Cidados

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Demonstra respeito
pelos
smbolos
nacionais;
Conhece e respeita os
rgos de soberania
da Repblica de
Moambique;
Indentifica-se como
c i d a d o
moambicano;
D exemplos de
direitos e deveres dos
cidados expressos na
Constituio.

Pode se comear este


assunto com o exemplo
do iar da bandeira e do
do canto do hino
nacional na escola.
Os alunos podem
enumerar os rgos de
soberania do pas e
explicar qual a funo
de cada um deles.
Os alunos podero
discutir os diferentes
artigos da Constituio
Elaborao conjunta
sobre as liberdades
fundemantais.

CARGA
HORRIA

357

358

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG.

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

4 - A Sociedade
(concluso)

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

Interpretar as relao
entre o Estado e os
Cidados;

Reconhecer
a
importncia
da
participao
dos
cidados na vida
poltica do pas;
Aplicar os processos
democrticos
na
tomada de decises
que dizem respeito
colectividade(sala de
aulas, comunidade,
aldeia, etc.)

Relao entre o Estado


e os Cidados
Formas de exerccio de
democracia
Organizao escolar
democrtica

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Explica alguns artigos


da Constituio sobre
a relao entre o Estado
e os Cidados;
Explica algumas formas
de exerccio de
democracia;
Aplica
processos
democrticos
na
tomada de decises
que dizem respeito
colectividade (sala de
aulas, comunidade,
aldeia, etc.).

SUGESTES
METODOLGICAS

Tomar como base


alguns artigos da
Constituio que dizem
respeito a relao entre
o Estado e os Cidados.
O professor estimula
prticas democrticas
dentro e fora da sala de
aula (na escolha do
chefe da turma, na
escolha dos chefes dos
grupos, na organizao
de algum evento da
turma ou tomada de
deciso)

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

5 - Relaes de
Moambique
com os outros
pases

Descrever algumas
relaes
que
Moambique tem com a
c o m u n i d a d e
internacional;
Explicar o contexto em
que foi criada a SADC;
Conhecer o contedo e
o esprito da Carta da
OUA e o seu papel na
libertao
e
independncia dos
pases africanos.

CONTEDOS

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Organizaes
internacionais de que
Moambique membro:
SADC (contexto da sua
criao, objectivos e os
pases membros).
OUA (contexto da sua
criao, objectivos e
seu papel na libertao
dos pases africanos

Enumera os pases da
Comunidade
dos
Pases da frica Austral;
Descreve o contexto e
os objectivos da
SADC;
Explica o contexto da
criao e os objectivos
da OUA;
Conhece o contedo
da Carta da OUA

Seleccionar um texto
que
fale
desta
organizao tendo em
considerao
o
contexto histrico em
que ela surge, os
primeiros
pases
signatrios e os
objectivos que ela
persegue.
Explicar aos alunos o
contexto histrico em
que a OUA surge.
Debater com eles o que
a OUA e que
o b j e c t i v o s
persegue.(Carta da
OUA).

CARGA
HORRIA

15

359

360

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG.

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 6 Classe

5 - Relaes de
Moambique com
os outros pases
(continuao)

CONTEDOS

Conhecer a ONU e
algumas das suas
agncias;
Conhecer a Declarao
Universal dos Direitos
Humanos.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

ONU (contexto da sua


criao) e algumas das
suas
agncias
-UNICEF,
PMA,

UNESCO, OMS, OIT.)


Declarao Universal
dos Direitos Humanos
A histria da
declarao
Direitos pessoais,
judicirios, sociais,
civis e polticos.
Grau de cumprimrnto
destes ideais pelos
pases signatrios: caso
de Moambique.

Explica o que a ONU,


contexto histrico da
sua
criao
e
objectivos;
Valoriza o papel
desempenhado pela
ONU na resoluo
pacfica dos problemas
internacionais.

Recolher material
relevante sobre a ONU
e a Declarao Universal dos Direitos
Humanos. (Ler e
discutir com os alunos
os principais artigos).
Discutir com eles o
papel da ONU no
mundo, em particular
na defesa dos direitos
humanos, democracia,
paz, justia.

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 7 Classe

361
Programa de Educao Moral e Cvica

7 CLASSE

.......

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

PROG.

OBJECTIVOS GERAIS DA 7 CLASSE


Ao terminar a 7 classe o aluno deve:
1 Consolidar o seu conhecimento sobre o papel da escola na formao multilateral e harmoniosa
da personalidade em todas as suas dimenses;
2 Consolidar as noes de formao integral e da contribuio da Educao Moral e Cvica
na formao da pessoa;
3 Consolidar o conhecimento sobre si mesmo, particularmente das transformaes fsicas,
psicolgicas e afectivas que se operam como resultado do crescimento;
4 Valorizar a amizade com os outros e contribuir para a resoluo pacfica dos conflitos na
famlia, na escola, na comunidade e na sociedade em geral;
5 Consolidar a viso cientfica da problemtica da origem do Homem e do mundo, baseandose na anlise crtica das teorias teolgica e evolucionista;
6 Consolidar as noes sobre a natureza e contribuir para o seu aproveitamento racional pelo
Homem;
7 Identificar as aces humanas e naturais que podem pr em perigo o equilbrio e harmonia
ecolgica;
8 Conhecer e acompanhar, atravs de vrios meios de informao, a evoluo poltica,
econmica e scio-cultural do seu pas;
9 Respeitar os rgos de soberania de Moambique, datas histricas nacionais e algumas
internacionais;
10 Desenvolver formas democrticas de aco atravs de prticas na sala de aulas em particular e na escola em geral;
11 Ter a conscincia e necessidade de preservar a paz nacional e internacional;
12 Conhecer e respeitar as normas de conduta social que conduzem harmonia, liberdade e
respeito mtuo entre as pessoas;

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Objectivos gerais - 7 Classe

13 Conhecer certos contedos da Constituio da Repblica e a sua importncia na normao


das relaes entre o Estado e os cidados, no que concerne aos direitos (pessoais,
judicirios, civis, polticos e sociais) e os deveres perante o Estado.

362

CONTEDOS

A situao poltica actual do pas


Formas de participao popular na vida poltica do pas
A Constituio da Repblica de Moambique
Noo de paz
Declarao Universal dos Direitos Humanos

Corpo Humano
Relao com os outros
As necessidades dos outros (biolgicas, espirituais, afectivas,
intelectuais, etc.)
Que devo fazer para deixar o mundo melhor do que o encontrei
Solues pacficas dos conflitos
Relaes do Homem com a natureza
Lugar do Homem na natureza
Desastres ecolgicos e suas causas
Economia e o desiquilbrio ecolgico
Limites da explorao da natureza

Educao como direito de todo o cidado


Avanos e dificuldades de Moambique para garantir a educao
para todos os seus cidados
A relao entre a escola, a famlia e a comunidade na Educao
Moral e Cvica

ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Viso geral dos cont. - 7 Classe

363

Contribuio de Moambique na libertao do Zimbabwe, Nambia


e o fim do sistema racial na frica do Sul
Organizaes internacionais de que Moambique faz parte
A contribuio dos pases da regio, do continente e do mundo na
soluo dos problemas moambicanos

VISO GERAL DOS CONTEUDOS DA 7 CLASSE


UNIDADES
TEMTICAS

1. A escola

2. O Homen e
o Meio

3. Sociedade

DO

4. R e l a e s
e n t r e
Moambique e
outros paises

PROG.

364

Programa de Educao Moral e Cvica 7 Classe

PROG.

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 7 Classe

1-A Escola

Reconhecer que a
escola um lugar de
formao;
Avaliar os avanos e
dificuldades
de
Moambique
para
garantir a educao a
todos os seus cidados;
Compreender que a
escola pretende formar
a
personalidade
humana em todas as
suas dimenses.

Educao como direito


de todo o cidado: o
carcter ecumnico
deste direito.
Avanos e dificuldades
de Moambique para
garantir a educao a
todos os seus cidados.
papel da escola na
formao
fsica,
psquica, afectiva,
moral, intelectual e
poltica dos alunos.

Relacionar o papel da
escola, da famlia e da
comunidade
na
Educao Moral e
Cvica;

A relao da escola, familia, comunidade na


Educao Moral e
Cvica.
A contribuio da
religio na educao
moral e cvica dos
cidados.

Aprecia em que medida


o direito educao
garantido
em
Moambique;
Avalia o contributo da
escola na formao integral do homem.

Reconhece a educao
escolar como um
complemento

educao dada pela


famlia
e
pela
comunidade.

O professor pode
orientar um debate
sobre os avanos e
dificuldades para a
garantir a educao a
todos os cidados.
Elaborao conjunta
sobre a importncia da
escola na formao da
personalidade.

O professor organiza
um debate com os
alunos
sobre
a
educao familiar,
educao
da
comunidade e a dada
na escola, procurando
identificar os aspectos
comuns.

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 7 Classe

Conhecer-se a si
mesmo;
Valorizar a amizade e
amor com os colegas,
vizinhos
e
a
comunidade em geral;

2- O Homem e
o Meio

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Corpo humano: sade e


higine, cuidados e
primeiros socorros.
Passagem da infncia
adolescncia e desta
idade
adulta:
modificaes fsicas,
psicolgicas
e
afectivas.
Relaes com os
outros: que devo fazer
para que os outros no
faam o que no quero
que me faam.

Identifica
os
fenmenos
de
crescimento fsico que
conduzem idade
adulta;
Conclui
que
o
crescimento fsico
acompanhado pela
mudana
de
comportamento
psquico e afectivo;
Tem boas relaes de
amizade e gosta dos
seus colegas, vizinhos
e outras pessoas;

Os alunos podero
contar eles mesmos
que modificaes
fsicas sentem medida
que crescem.
O professor poder
explicar aos alunos o
que comportamento
psquico e afectivo.
Elaborao conjunta
sobre como estabelecer
relaes de amizade,
amor fraternidade com
as outras pessoas.

CARGA
HORRIA

21

365

366

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG.

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 7 Classe

2- O Homem e
o Meio
(continuao)

CONTEDOS

Assumir que o homem


faz parte da natureza e
dela depende a sua
existncia;
Participar na conservao e preservao
da natureza;
Ter conscincia da
importncia de melhorar
o nosso habitat ecolgico;
Conhecer o perigo que
os engenhos explosivos representam.

Equilbrio ecolgico e
harmonia da natureza.
Limites da explorao da
natureza
Lugar do homem na
natureza.
Que devo fazer para
deixar o mundo melhor
do que o encontrei.
Desastres ecolgicos e
suas causas.
Engenhos explosivos,
Bomabas, minas e
paixo, foguetes e
outros

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Compreende que o
homem faz parte da
natureza e dela tambm
depende a sua sobrevivncia;
Explica o lugar e a
atitude do homem em
relao natureza
Respeita e preserva a
natureza partindo do
meio onde vive;
Reconhece o perigo
que os engenhos
e x p l o s i v o s
representam para o
homem;
Evita brincar com
engenhos;
Denuncia a existncia
de um engenho
explosivo.

Debate sobre como


explorar os recursos
naturais sem provocarlhes
prejuzos
(explorao racional
dos recursos)
Debate conjunto sobre
as relaes homem/
natureza
importante estimular a
participao
dos
alunos nas campanhas
de reflorestamento ou
preservao
dos
jardins, parques e
outros lugares.
Convidar
os
especialistas
em
engenhos explosivos
para
falar
das
caractersticas e do
perigo
que
eles
representam.

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 7 Classe

3 - A Sociedade

CONTEDOS

Conhecer
a
Constituio
da
Repblica;
Reconhecer que na
sociedade os homens
tm deveres e direitos.

A Constituio da
Repblica
de
Moambique
Smbolos Nacionais:
sua importncia na
regulao das relaes
entre o Estado e os
cidados.
rgos de soberania da
Repblica
de
Moambique
Direitos pessoais,
judicirios, civis,
polticos e sociais
Declarao Universal
dos Direitos Humanos:
histria da declarao

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Manifesta respeito
pelos
smbolos
nacionais;
Enuncia os rgos de
soberania
da
Repblica
de
Moambique e explica
as funes de cada um
deles;
Explica os direitos e
deveres dos cidados
perante
as
leis
nacionais;

O professor poder
recorrer Constituio
da Repblica de
Moambique e debater
com os alunos alguns
aspectos relacionados.
O professor pede aos
alunos
para
enumerarem os rgos
de soberania de
Moambique e as
respectivas funes.
O professor e os alunos
confrontam os direitos
e deveres
da
Constituio com a
Declarao Universal
dos Direitos do
Homem.

CARGA
HORRIA

15

367

368
PROG.

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 7 Classe

3 - A Sociedade
(continuao)

CONTEDOS

Compreender factos e
manifestaes
reveladoras
da
situao actual;
Identificar formas de
participao na vida
poltica do Pas;
Caracterizar
as
eleies;
Assumir a necessidade
de preservao da paz
em Moambique e no
mundo.

A situao poltica actual do pas: Acordo


geral de paz (contexto
e
significado),
Multipartidarismo;
Democracia,
Formas de participao
popular na vida poltica
do pas.
Eleies (legislativas,
presidenciais
e
municipais).
A paz nacional e
mundial
e
a
necessidade de sua
preservao (Papel de
cada pas, grupo de
pases, organizaes
como OUA e ONU).

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Explica o conceito de
Democracia;
Descreve as formas de
participao
dos
cidados na vida
poltica
de
Moambique;
Reconhece a participao nas eleies
como um dever cvico;
Explica o valor da Paz
para a vida das pessoas
e a necessidade de sua
perservao.

Chuva de ideias sobre


Democracia: o que e
em que consiste,
formas de participao
dos cidados na vida
poltica do pas, etc.
Os alunos podero dar
exemplos de outros
pases.
Debate sobre eleies
(legislativas,
presidenciais
e
municipais).
Chuva de ideias sobre
a paz e a responsabilidade de cada um em
preserv-la.

CARGA
HORRIA

PROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS. BS. III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao Moral e Cvica Plano temtico - 7 Classe

4 - Relaes de
Moambique
com os outros
pases

CONTEDOS

Defender
a
solidariedade entre as
naes na soluo dos
problemas de cada
pas;
Conhecer o papel
desempenhado por
Moambique para a
independncia do Zimbabwe, Nambia e o fim
do sistema racial na
frica do Sul.

Contribuio
de
Moambique
na
libertao do Zimbabwe, Nambia e o fim do
sistema racial na frica
do Sul.
Organizaes
internacionais de que
Moambique faz parte:
a nvel regional, continental e mundial.
A contribuio dos
pases da regio, do
continente e do mundo
na soluo dos
p r o b l e m a s
moambicanos.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Consolida o esprito
patritico e de
solidariedade com os
outros povos;
Reconhece
a
importncia
da
solidariedade
internacional
na
soluo
dos
problemas de cada
pas.

Chuva de ideias sobre


a contribuio de
Moambique
na
libertao do Zimbabwe, Nambia e o fim do
sistema do Aparthaid
na frica do Sul;
Solidariedade regional
(SADC); continental
(OUA);
mundial
(ONU);
outras
organizaes
internacionais.

CARGA
HORRIA

16

369

370

Programa
de
MATEMTICA
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

371

372

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Matemtica

P ROG .

DO

ESTRUTURA DO PROGRAMA
I . Introduo
1.1. Por que ensinar Matemtica?
1.2. Perspectiva metodolgica
2. Objectivos gerais do ensino da Matemtica no Ensino Bsico
2.1.Objectivos gerais do ensino da Matemtica no Ensino
Bsico
2.2.Objectivos gerais do ensino da Matemtica no segundo
Grau
2.2.1. Objectivos gerais do ensino da Matemtica na 6 Classe
2.2.2. Objectivos gerais do ensino da Matemtica na 7 Classe
3. Carga Horria
4. Avaliao
5. Mapa temtico

7 CLAS.) Matemtica Estrutura do programa

2. Sugestes Metodolgicas

ENS . BS . III CICLO (6

373

374

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Matemtica

1. INTRODUO
1.1 Por que ensinar Matemtica?
Sem desenvolver muito as respostas de carcter socioculturais e polticas que tradicionalmente
se do a esta pergunta, vamos tentar destacar algumas das razes gerais do ensino da Matemtica,
em jeito de relembrar aos professores para que as tenham como objecto de reflexo e debate no
seu processo de trabalho, pois assim, achamos que se pode realizar um ensino da Matemtica
de forma mais consciente, activa e eficiente.
sabido que a Matemtica ocupou sempre uma posio privilegiada. J desde os gregos, a
Matemtica uma disciplina em foco nos sistemas educacionais e, at aos nossos dias,
ensinada com intensidade nos cursos escolares e profissionais. Porqu?

til como instrumento para a vida.

Com base em DAmbrosio (1990:16-19), vamos apresentar algumas das razes que tornaram a
Matemtica importante para a reflexo e debate que cada professor pode fazer junto dos seus
colegas:

til como instrumento para o trabalho.

Isto significa que desenvolve no aluno a capacidade de manejar situaes reais, que se
apresentam a cada momento, de maneira distinta. Instruir para a vida tambm significa
desmistificar fenmenos, desenraizar o medo do sobrenatural. Isso consegue-se mediante a
Matemtica de fenmenos, ou seja, a Matemtica integrada nas demais cincias.

parte integrante das nossas razes culturais.

A Matemtica como instrumento para o trabalho deve servir as necessidades do mercado de


trabalho num futuro imediato. Hoje, com equipamentos, resultantes das novas tecnologias
(calculadoras, computadores), a educao Matemtica deve assumir a responsabilidade de
capacitar o aluno no uso desses equipamentos. Ignorar a presena de computadores e
calculadoras na educao Matemtica condenar os alunos a uma subordinao total, a
subempregos.

DO

ENS .

BS.

III

CICLO

(6

C LAS.)

Matemtica

Introduo

375

As razes culturais que compem a sociedade so as mais variadas. O que chamamos Matemtica
uma forma cultural muito diferente que tem as suas origens num modo de trabalhar quantidades,
medidas, formas e operaes, caractersticas de um modo de pensar, de raciocinar e de uma
lgica localizada num sistema de pensamento que temos identificado como pensamento ocidental.
Naturalmente, manejar quantidades e consequentemente nmeros, formas e relaes geomtricas,
medidas, classificaes, em resumo, tudo o que do domnio da Matemtica elementar, obedece
a direces muito diferentes ligadas ao modelo cultural do aluno. Cada grupo cultural tem as
suas formas de matematizar. No h como ignorar isso e no respeitar essas particularidades
aquando do ingresso da criana na escola.

P ROG .

Ajuda a pensar com clareza e a raciocinar melhor.

Possui propriedade universal.

Actualmente, na educao Matemtica, os conhecimentos matemticos tomam pouco valor


como resultados, mas mantm o seu valor como modelo de desenvolvimento lgico-formal. O
maneio de hipteses e resultados prvios para se alcanar novos resultados muito importante
para o desenvolvimento do raciocnio. Da que deveras relevante enfatizar, no novo currculo,
os jogos matemticos, bem como as questes sobre sries numricas, nmeros primos e,
sobretudo, a geometria dedutiva.

intrnsecamente bela como construo lgica, formal, etc.

A universalidade da Matemtica, como ramo de conhecimento, compreende-se atravs de


estudos de Histria, atravs de uma histria comparada das Matemticas, associada a estudos
de Antropologia cultural.

O ensino da Matemtica, devido ao seu valor esttico, algo que ser absorvido pelos alunos
de maneira muito diferente, em circunstncias tambm diferentes e muitas vezes inesperadas.
o resultado de actividades descontradas, de lazer, tais como a apreciao da natureza, de
objectos de arte, etc. Pode-se aprimorar essa apreciao atravs das diferentes reas da
Matemtica como aritmtica e geometria.
Estas razes, e outras mais, podem ser sintetizadas numa quina de valores: utilitrio, cultural,
formativo (do raciocnio), sociolgico (pela universalidade) e esttico, que se devem reflectir na
definio dos objectivos, contedos, e mtodos de ensino e aprendizagem da Matemtica. E,
como nos referimos no incio, as razes apresentadas servem como ponto de partida para
reflexo e debate no seio dos professores devendo-se, por isso, considerar outras razes e
motivaes a nvel mais restrito e local.

1.2 Perspectiva metodolgica

PROG .

DO

ENS.

B S.

III

C ICLO

(6

CLAS.)

Matemtica

Introduo

O aluno o centro de todo o processo de ensino-aprendizagem, o objecto que se pretende


transformar. O actual Programa de Matemtica comporta mais sugestes e cria mais espaos
para que o professor, segundo suas experincias, seja criativo em metodologias que mostrem a
validade de se colocar o aluno no centro das atenes. A ideia de que o aprendente uma "caixa
vazia" onde o professor vai depositar os conhecimentos est ultrapassada. Hoje, o mundo dos
profissionais da educao, os pedagogos, metodlogos, psiclogos e outros investigadores
(inclundo os prprios professores) pautam por uma perspectiva construtivista no ensino e
aprendizagem da Matemtica, como princpio metodolgico. O construtivismo defende que o
aprendente quando vem sala de aula, traz consigo uma base de conhecimentos adquiridos no
seu meio pr e/ou extra-escolar que lhe vai permitir construir a matemtica "escolar", cabendo
ao professor o papel de orientador desse processo de construo do conhecimento, respeitando
as capacidades e rtmos de aprendizagem do aluno.

376

DO

ENS .

BS.

III

CICLO

(6

C LAS.)

Matemtica

Introduo

377

Baseado neste princpio metodolgico, as recomendaes apresentadas no programa devem


ser vistas como sugestes, por isso no devem limitar a criatividade do professor. Cabe ao
professor fazer um aproveitamento dos recursos locais disponveis, dentro e fora da escola,
para tornar o aluno um elemento activo na construo do seus conhecimentos em matemtica.

P ROG .

2. OBJECTIVOS GERAIS
2.1 Objectivos gerais do ensino da Matemtica no Ensino Bsico
Ao terminar o ensino bsico, pretende-se que o graduado tenha conhecimentos bsicos de
Matemtica e seja capaz de aplic-los na resoluo de problemas do quotidiano. Assim, como
objectivos gerais, o graduado deve:
Compreender os conceitos de nmero, medidas, espao, lgica e relaes;
Ter a capacidade de aplicar uma variedade de processos, tais como comparao, classificao,
resoluo de problemas, abstraco e generalizao;
Ter capacidade de aplicar os processos matemticos, atravs de esforo individual ou
cooperativo, na soluo de questes rotineiras e de problemas pouco comuns, quer do
ponto de vista terico, quer por via de aplicao no quotidiano;
Ser capaz de pensar e julgar independentemente, formular hipteses aceitveis e reflectir
criticamente na sua qualidade e validade;
Compreender, interpretar, ler falar e escrever em liguagem matemtica;
Dominar o clculo mental, mtodos rigorosos e de aproximao de clculo;
Ser capaz de apreciar e compreender o lugar da matemtica no mundo e da sua larga aplicao
noutras disciplinas;
Ter interesse e perseverana na procura de solues em situaes problemticas;
Ter interesse e atitude positiva em relao matemtica.

2.2. Objectivos gerais do ensino da Matemtica no 2 grau


2.2.1. Objectivos gerais do ensino da Matemtica no 3 Ciclo
Desenvolver, duma forma ampla, profunda e sistemtica, as capacidades, habilidades e
atitudes adquiridas nos dois primeiros ciclos;
Dominar o clculo mental e escrito com fraces e aplic-lo com rapidez na resoluo de
problemas da vida diria e do trabalho;

PROG .

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 C LAS.) Matemtica Objectivos gerais

Resolver problemas envolvendo fraces, razes, propores, mdias valor aproximado,


escalas e percentagens;

378

Apresentar rigor no raciocnio e na expresso;


Fazer uso de habilidades matemticas bsicas na resoluo dos problemas do seu dia a dia,
na sua famlia e na sociedade onde estiver inserido;
Solucionar exerccios e problemas duma forma organizada, lgica e criativa, usando a
simbologia e linguagem matemtica;
Construir e utilizar grficos;
Esboar e construir figuras e slidos geomtricos;
Usar, de forma correcta, instrumentos de medio de diferentes grandezas, bem como
instrumentos de traado geomtrico;
Desenvolver as suas capacidades de comparar figuras geomtricas e suas posies relativas,
aplicando simetria e translaes;
Desenvolver tcnicas de recolha, organizao e representao de dados estatsticos para
casos simples;
Interpretar mensagens simples apresentadas na linguagem simblica e grfica;
Reconhecer o valor da Matemtica na resoluo dos problemas do seu dia a dia, no trabalho,
na famlia e na comunidade onde estiver inserido;
Apreciar e compreender o lugar da Matemtica no mundo e sua larga aplicao noutras disciplinas.

2.2.2. Objectivos gerais do ensino da Matemtica na 6 Classe


Dominar o clculo com fraces e aplic-lo com rapidez na resoluo de problemas da vida
diria;
Resolver problemas que envolvem percentagens, tabelas e diagramas;
Apresentar rigor no raciocnio e na expresso;
Solucionar exerccios e problemas duma forma organizada, lgica e criativa, usando a
simbologia e linguagem matemtica;

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Objectivos gerais

379

Desenvolver capacidades de realizar algumas operaes com conjuntos (reunio e interseco);


Construir e utilizar grficos;
Esboar e construir figuras e slidos geomtricos;

DO

Desenvolver a capacidade de comparar figuras geomtricas.

P ROG .

2.2.3. Objectivos gerais do ensino da Matemtica na 7 Classe


Desenvolver, duma forma ampla, profunda e sistemtica as capacidades, habilidades e
atitudes adquiridas na 6 classe;
Dominar o clculo mental e escrito com fraces e aplic-lo com rapidez na resoluo de
problemas da vida diria;
Resolver problemas envolvendo fraces, razes, propores, mdias, valor aproximado,
escalas e percentagens;
Apresentar rigor no raciocnio e na expresso;
Solucionar exerccios e problemas duma forma organizada, lgica e criativa, usando a
simbologia e linguagem matemtica;
Desenvolver tcnicas de recolha, organizao e representao de dados estatsticos para
casos simples;
Construir e utilizar grficos;
Esboar e construir figuras e slidos geomtricos;
Desenvolver a capacidade de comparar figuras geomtricas e suas posies relativas,
aplicando simetria e translaes;
Sistematizar as figuras e slidos geomtricos aprendidos;

PROG .

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 C LAS.) Matemtica Objectivos gerais

Interpretar correctamente o sistema de coordenadas.

380

3. CARGA HORRIA PARA O ENSINO DA MATEMTICA


NO ENSINO BSICO
A matemtica por um lado, pretende desenvolver habilidades e competncias como contar,
calcular, usando as quatro operaes bsicas na resoluo de problemas. Por outro lado, vai
desenvolver capacidades e habilidades como observar, estimar distncias, medir comprimentos,
calcular superfcies e volumes.
O Calendrio Escolar na Repblica de Moambique compreende 178 (cento e setenta e oito)
dias teis, equivalentes a 37 ( trinta e sete ) semanas lectivas.
De acordo com o Plano Curricular do Ensino Bsico, o perodo supra indicado corresponde a
uma carga horria para o 3 ciclo de cerca de 222 (duzentos e vinte e dois) tempos lectivos.
No PCEB est indicada uma carga horria de 4,5 horas para 3 ciclo. Esta carga horria pode ser
explicada de seguinte modo:

4,5 horas semanais correspondem a 6 ( seis ) tempos lectivos por semana.

3 Ciclo:

6 ( seis ) tempos lectivos x 37 ( trinta e sete ) semanas = 222 (duzentos e vinte e dois) tempos
lectivos para todo o ano lectivo.

NOTA:
A carga horria que consta no plano temtico do programa de Matemtica
no deve ser cumprida com rigor. Ela dever ser flexvel e adaptada s reais
condies encontradas durante o processo de ensino e aprendizagem.

ENS. B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Carga horria

A dosificao do programa uma medida fundamental que poder ajudar ao


professor a usar o tempo lectivo disponvel duma forma mais racional. Ao
mesmo tempo vai ajudar ao professor a controlar devidamente o cumprimento
do programa. Nessa dosificao dever ter-se em conta as aulas de reviso
e as de avaliao.

DO

381

Os 222 tempos lectivos correspondem a 100%. Segundo o PCEB, dos 100% do tempo
lectivo, 20% corresponde ao currculo local . 20% dos 222 tempos lectivos so 44,4 tempos
lectivos. Portanto, cerca de 44 tempos lectivos correspondem ao currculo local e 178
correspondem a 80% do currculo nacional.

P ROG .

12 14

tempos

4. AVALIAO
A avaliao uma tarefa didctica necessria e permanente do trabalho do professor, que deve
acompanhar passo a passo o processo de ensino- aprendizagem. atravs desta que se podem
comparar os resultados que vo sendo obtidos no decorrer do trabalho interactivo professoraluno.
Luckesi (1994) define avaliao como sendo uma apreciao qualitativa sobre dados relevantes
do processo de ensino-aprendizagem que ajuda o professor a tomar decises sobre o seu
trabalho. Os dados relevantes referem-se s vrias manifestaes de situaes didcticas nas
quais o professor e os alunos esto empenhados em atingir os objectivos do ensino.
A avaliao uma tarefa complexa que no pode ser resumida simplesmente em provas e
atribuio de notas.
A avaliao no nosso sistema educativo tem sido criticado, sobretudo porque realizado como
se a sua funo se reduzisse ao controle, mediante uma classificao quantitativa dos alunos
relativamente s notas obtidas nos testes escritos, referimo-nos s AS e AP. Portanto, pensa-se
que o mais comum nas nossas escolas tomar a avaliao apenas como um acto de aplicao de
provas, atribuio de notas e depois classificao dos alunos em termos de aprovao ou de
reprovao. Alguns professores sentem-se orgulhosos por deter o poder de penalizar os alunos
(aprovar ou reprovar).
Alguns estudos feitos mostraram que no actual sistema de ensino existe uma discrepncia entre
o nvel de transmisso pedaggica e o nvel de recepo, sendo a maior preocupao dos
nossos professores o cumprimento dos programas no fim do ano, sem se certificarem se a
maioria dos alunos aprendeu aquilo que se esperava que aprendesse. Poucos professores tm
conscincia das mltiplas funes que a avaliao escolar cumpre no processo de ensinoaprendizagem (didctico- pedaggica, diagnstica, de controle, etc).
De acordo com Palme (1992), a construo de programas deve possibilitar ou mesmo obrigar os
professores a priorizar um processo de ensino aprendizagem mais direccionado ao aluno. Assim,
segundo o mesmo autor, a avaliao deve ser uma componente essencial no processo de
ensino- aprendizagem, sendo igualmente um processo dinmico, contnuo e sistemtico tendo
como finalidades:

BS .

III

CICLO

(6

C LAS.)

Matemtica

Avaliao

Avaliar o grau de assimilao da matria por parte do aluno;

ENS .

DO

PROG .

Avaliar o trabalho pedaggico do professor, isto , permitir que o professor tome conscincia
da adequao e eficincia dos seus mtodos de ensino. Portanto, a avaliao deve funcionar
como um termmetro nos esforos do professor em obter informaes sobre o
desenvolvimento do seu prprio trabalho na sala de aulas. O professor deve perguntar-se:
Os meus objectivos esto suficientemente claros? Os contedos esto acessveis e bem
doseados? Os mtodos e os recursos aplicados so os mais adequados? Estou dando
ateno necessria aos alunos com dificuldades? Tenho-me comunicado com os alunos?
(Comunicao, implica que o professor seja capaz de se fazer entender pelos alunos e que
seja capaz de entender os seus alunos, conhecendo as suas reais dificuldades e buscando
solues individuais e colectivas), etc.

382

Avaliar o grau de cumprimento dos objectivos propostos nos programas de ensino.

Assim sendo, propomos que se realizem os seguintes tipos de avaliao:

Avaliao diagnstica que permite identificar o nvel de aprendizagem dos alunos, isto ,
retratar, de maneira mais objectiva possvel, a realidade dos alunos tendo em conta os
progressos e dificuldades especficas.

A avaliao diagnstica pode ocorrer no incio, no decorrer e no fim do desenvolvimento das


aulas, ou de uma unidade didctica e caracteriza-se de trs formas:
1. O pr-teste, que serve para verificar se os alunos tm pr-requisitos necessrios para a
aquisio do novo contedo. Esta uma etapa de verificao das condies prvias dos
alunos ou de sondagem de conhecimentos ou experincias j disponveis.
2. Testes intercalares que decorrem durante o processo de transmisso e assimilao dos
contedos com o fim de fazer o acompanhamento do progresso dos alunos, para corrigir
possveis falhas, esclarecer algumas dvidas e estimular a aprendizagem. Simultaneamente,
este tipo de avaliao fornece ao professor informaes sobre como est conduzindo o
processo de ensino-aprendizagem.

Exames nacionais que permitem dar informaes sobre o cumprimento dos objectivos bsicos
definidos pelos programas de ensino ou a relevncia dos contedos do programa.

Testes prognsticos que permitem controlar os conhecimentos dos alunos com a finalidade
de os classificar, avaliando as capacidades de organizao, de raciocnio, de ordem e de
preciso na linguagem, usando exerccios bsicos de uma unidade temtica ou de um conjunto
de unidades. A avaliao prognstica visa atribuir uma nota.

3. Ps-teste que serve para determinar se os alunos dominam um determinado contedo ou


conjunto de contedo, ou ainda se h necessidade de se gastar mais tempo nesse contedo
ou contedos.

Para se aferir o grau de assimilao dos conhecimento e habilidades por parte dos alunos e para
permitir a avaliao do desempenho do professor, pelas estruturas pedaggicas da escola ou
por ele prprio, propomos o seguinte:
1. Que se realizem periodicamente ou sistematicamente testes diagnsticos;
2. Que haja uma ficha de controle dos resultados para cada aluno.
A seguir apresenta-se um exemplo da ficha de controle dos resultados do aluno. Esta ficha
apenas um exemplo sobre o tema conjuntos. Ela vai servir de exemplo para a elaborao de fichas
para outros contedos.

DO

E NS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Matemtica

Avaliao

383

Aconselhamos ao professor a elaborar fichas de controle para cada unidade temtica e se possvel
para cada contedo. No imperioso que o professor use fichas de controle iguais a que aqui foi
apresentada como exemplo, possvel inventar-se outro tipo de fichas, desde que permitam um
melhor controle de assimilao de contedos por parte dos alunos.

P ROG .

384
PROG .
DO

Escola ________________________________________________________________________________________________
Nome do aluno _________________________________________________________________________________________
N _______________________
Turma _______________________
Classe _________________________
Disciplina _____________________________________________________________________________________________

ENS .

FICHA DE CONTROLE

BS .

UNIDADE TEMTICA: CONJUNTOS

III

Aula

CICLO
(6
E

C LAS.)

Matemtica

4
5

Avaliao

Noo
conjunto
Designao
conjunto

Reunio
de Definio de um Relao de
Subconjunto
conjunto
em
conjuntos
Relao
de
e
extenso e em Conjunto singude
incluso
compreenso
lar
R e p r e s e n t a o Conjunto vazio
de um conjunto
por chavetas

de Interseco
conjuntos

de

DO

E NS .

BS .

III

C ICLO

(6

CLAS.)

Matemtica

Bibliografia

385

BIBLIOGRAFIA:

DAmbrosio (1990); Etnomatemtica-Arte ou tcnica de explicar e conhecer; Serie


FundamentoS, n74. p. 16-19

Draisma, Jan (1998); On Verbal Addition and Subtrction in Mozambican Bantu


Languages; in PME22, vol. 2, pp. 272

Gerdes, Paulus (1991); Etnomatemtica: Cultura, Matemtica, Educao; Instituto


Superior Pedaggico, Maputo; p. 3-25

Giovanni, Jos Rui; Orlando,F., Peretti, R.; (1977); Matemtica: 4 Srie, 1 Grau,
So Paulo

Luckesi, Cipriano; in Libneo, J.Carlos (1994); Didctica; So Paulo, p.196

Mattlar,C.E. in Vergan, Teresa (1993); Um Horizonte de Possveis; Universidade


Aberta; Lisboa, p. 61

Matos & Serrazina (1996); Didctica da Matemtica, Universidade Aberta, Lisboa;


p. 18-27

Palme, Mikael (1992); O significado da escola, cadernos de Pesquisa n 2, Maputo;


p. 63-68

Programa do Ensino Primrio do 1 Grau-Moambique ( 1996); MINED

Programa do 1 ciclo-Ensino Bsico-Portugal (1998); MINED, p. 173

Programa-1 a 7 classe-Nambia (1997); MINED

Programa-1 a 7 classe- Zmbia ( 1996 ); Centro do Desenvolvimento Curricular

Programa-1 a 6 classe- Irlanda (1999); Government Publication, Dublin 2.

Relatrio de Visitas de Trabalho s Provncias de Moambique ( 1998 ); INDE

Schor, D.; Nicolau, S. (1983); Matemtica: 5 Srie, Editora tica S.A; So Paulo

Seka, B. R. ( 1993 ); Ensino dos conceitos matemticos atravs de jogos e histrias;


SAMSA; Beira; Moambique

Zambuzzi, Orlando; (1979); Matemtica: 5 Srie, 1 Grau, Editora tica S.A; So


Paulo

554
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
32211009988776655443322112211009988776655443322110099887766554433221100998877665544332211
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54321098765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
54
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
212
210
098
876
654
432
210
098
876
654
432
210
0988877766655544433322211
5
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
121
109
987
765
543
321
109
987
765
543
321
109
9876543211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
09
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
887766554433221
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87654321
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
988776655443322111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8765432
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9888777666555444333222111
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
09
5
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98877665544332211
5
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8877665544332211
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
87654321
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
543210987654321210987654321098765432109876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210988776655443322111
554
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
12
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
9887766554433221

P ROG .

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Matemtica

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

386

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

387
Programa de Matemtica

6 CLASSE

.......

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

388

6 Classe

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

Nmeros
naturais
(Reviso)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Ler e escrever nmeros naturais 1. Leitura e escrita de nmeros


maiores que 1 000 000 000.
naturais
maiores
que
1000 000 000
Determinar o antecessor e o
sucessor de um nmero natural
dado.

Representar um produto de factores 2. Potncia de expoente natural,


iguais por meio de uma potncia.
leitura e escrita de potncias
Reconhecer a potenciao como 3. Clculos simples com potncias
uma operao que envolve
potncia.
Identificar a base e o expoente
de uma potncia.
Calcular o valor numrico de uma
potncia.

CARGA
HORRIA

L e escreve nmeros naturais


maiores que 1 000 000 000
Destingue o sucessor de um
nmero natural do antecessor.

Verifica numa potncia a base e


o expoente.
Associa a potncia com uma
multiplicao de factores iguais
Calcula o valor da potncia em
que se deu a base e o expoente.

20

P ROG .
DO

ENS . BS. III CICLO (6

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

4. Tabela de posio

Nmeros
naturais

Utilizar a estrutura do sistema de


numerao decimal, tendo em
conta os princpios de formao
dos numerais: a ordem e a
posio.
Destinguir as classes de um
determinado numeral.

Comparar dois nmeros naturais


quaisquer, usando os sinais
convenientes.

5. Comparao
naturais

UNIDADE
TEMTICA

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

Estrutura os nmeros naturais,


de acordo com a sua ordem
(ordem das unidades, ordem das
dezenas, ordem das centenas,
ordem das unidades de milhares
e assim sucessivamente) e de
acordo com a sua classe (classe
das unidades, classe dos
milhares, classe dos milhes e
bilhes).

nmeros

Compara dois nmeros, naturais,


determinando o maior e o menor
deles.
Usa correctamente os sinais de
comparao > (maior que),
< (menor que) e = (igual a).

(Reviso)
(Cont.)
de

CARGA
HORRIA

389

390
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

Nmeros
naturais

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

(Reviso)
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Utilizar estratgias de clculo


mental e aproximado.
Utilizar os algoritmos para o
clculo das somas e diferenas.

6. Adio e subtraco de
nmeros naturais

Usar as propriedades da adio


para simplificao do clculo
mental e escrito.
Mostrar criatividade na
resoluo de problemas de uma
ou vrias operaes, em que
intervm a adio e a subtraco.
Valorizar o uso da adio e
subtraco na vida quotidiana.

7. Propriedades da adio:
comutativa, associativa e o zero
como elemento neutro

Efectuar mental e rapidamente


multiplicaes simples.
Aplicar mental e rapidamente a
regra para multiplicaes de
nmeros terminados em zero.

8. Multiplicao de nmeros
naturais

Efectua rpida e mentalmente


adies e subtraces simples
sem transporte e emprstimo.
Calcula a soma e a diferena de
dois nmeros naturais, usando
o procedimento escrito.
Identifica numa adio as
propriedades comutativa,
associativa e elemento neutro.
Reconhece que as propriedades
comutativa, associativa e
elemento neutro no so vlidas
na subtraco.
Usa as propriedades da adio
para efectuar mental e
rapidamente o clculo.
Identifica numa multiplicao, os
factores e o produto.
Calcula o produto de dois
nmeros naturais quaisquer.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

I
Nmeros
naturais
(Reviso)
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Aplicar as propriedades da 9. Propriedades da multiplicao:


multiplicao
para
a
Comutativa,
associativa,
simplificao do clculo escrito
elemento neutro e elemento
e mental.
absorvente

Identifica numa multiplicao as


propriedades comutativa,
associativa, elemento neutro e
elemento absorvente.

10. Propriedade distributiva da


multiplicao em relao adio
e em relao subtraco

Identifica numa multiplicao, a


propriedade distributiva em
relao adio e subtraco.
Usa a propriedade distributiva
em relao adio e subtraco
para efectuar o clculo mental
rpido e escrito.

Aplicar o algoritmo para 11. Procedimento


multiplicar nmeros de vrios
multiplicao
algarismos.
Resolver situaes problemticas que envolvem a
multiplicao.

escrito

da

Efectua multiplicaes aplicando


o procedimento escrito.
Explora situaes problemticas
que envolvem a multiplicao.
Usa as diferentes estratgias
aprendidas anteriormente para
efectuar o clculo mental ou
escrito.

CARGA
HORRIA

391

392

UNIDADE
TEMTICA

PROG .
DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

I
Nmeros
Naturais
(Reviso)
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Explorar situaes proble- 12. Diviso de nmeros naturais

mticas que envolvem a diviso.


Calcular o quociente entre dois
13. Diviso como operao inversa
nmeros naturais.
da multiplicao

Calcula o quociente de dois


nmeros.

Aplicar
a
propriedade 14. Propriedade distributiva da
diviso
distributiva da diviso em
relao adio e subtraco
para efectuar o clculo mental.

Reconhece que a diviso s


distributiva em relao adio
e subtraco direita
Aplica esta propriedade para
efectuar o clculo mental.

Calcular o valor de uma expresso 15. Expresses numricas en-


volvendo as quatro operaes e
numrica, envolvendo as quatro
parntesis curvos
operaes, lembrando a ordem em
que se efectuam as operaes.

Calcula o valor numrico de uma


expresso numrica aplicando as
regras de prioridade.

Associa a diviso a uma situao


de descoberta de um factor
desconhecido da multiplicao.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

16. Procedimento escrito da diviso:


algoritmo da diviso onde o divisor tem mais do que 2
Dividendo = divisor x quociente + resto.
algarismos
Empregar o algoritmo da diviso para

calcular o quociente de uma diviso.


Usar o algoritmo da diviso para

calcular o quociente de divises cujo


divisor tem mais do que um algarismo.

Estabelecer a relao matemtica:

I
Nmeros
naturais
(Reviso)
(Cont.)

Aplicar o algoritmo da diviso para 17. Resoluo de problemas simples


em IN.
resolver problemas e valorizar a sua

utilizao.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identifica, numa diviso, o dividendo, o divisor, o quociente e


o resto.
Estabelece a relao:
D=d x q+r .
Usa o algoritmo da diviso para
resolver problemas e valoriza a
sua utilizao
Usa correctamente o algoritmo
da diviso para obter o
quociente e o resto de dois
nmeros
atravs
do
procedimento escrito da diviso.
Resolve problemas atravs de:
interpretao correcta do
enunciado;
construo da equao
tendo em conta os dados
recolhidos;
soluo da equao obtida;
discusso da soluo obtida;
resposta do problema.

CARGA
HORRIA

393

394
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

I
Nmeros
naturais
(Reviso)
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Usar o valor aproximado para 18. Valor aproximado e aplicao no


clculo das operaes
simplificar o clculo.

Usa o valor aproximado para


simplificar o clculo.

Identificar a mdia aritmtica 19. Valor mdio


como sendo o quociente da soma
de diferentes quantidades pelo
nmero destas.
Calcular mdias aritmticas em
diferentes situaes.

Determina o valor mdio dado


um conjunto de nmeros
naturais.

CARGA
HORRIA

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III CICLO (6

Identificar um conjunto.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Desenvolve uma ideia perfeita


de conjunto e elemento,
partindo de exemplos locais
como famlia, comunidade, etc.

2. Designao de um conjunto

Nomeia conjuntos por letras


maisculas.

3. Definio de um conjunto por


extenso e por compreenso

Escreve um conjunto pela


enumerao dos seus elementos.
Escreve um conjunto determinado
pela caracterstica comum dos seus
elementos.

1. Conjunto e elemento

CARGA
HORRIA

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

Definir em extenso e em
compreenso um conjunto.
II
Conjuntos

395

Representar por meio de


chavetas.

4. Representao de um conjunto
em chavetas

Representa um conjunto atravs


de chavetas.

Verificar se um elemento
pertence ou no a um
determinado conjunto usando
os smbolos
e
Distinguir alguns tipos de
conjuntos e saber destingu-los.

5. Relao de pertena e no
pertena

Traduz simbolicamente se um
elemento pertence ou no a um
conjunto.

6. Conjunto singular e conjunto


vazio

Identifica conjunto singular e


conjunto vazio (conjunto sem
elementos).
Destingue conjunto singular do
conjunto vazio e de outros
conjuntos.

396
P ROG.

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS. III C ICLO (6


E

7 C LAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

II
Conjuntos
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Determinar se um conjunto B 7. Subconjunto


um subconjunto de um conjunto
A, verificando se cada elemento
de B elemento de A.
Identificar
todos
os
subconjuntos de um conjunto
dado, incluindo o conjunto vazio
e o prprio conjunto.

Reconhece um subconjunto
como parte de um conjunto.

Saber quando um conjunto est 8. Relao de incluso


contido ou quando no est
contido.
Identificar os smbolos e .
Relacionar dois conjunto atravs
dos smbolos e .
Destinguir a relao de pertena
e de incluso.

Traduz simbolicamente se um
conjunto est contido no no
outro.
Reconhece os smbolos de
incluso.
Aplica os smbolos de incluso
para relacionar dois conjuntos.
Diferencia a relao de pertena
da relao de incluso.

Determinar a reunio de dois 9. Reunio e Interseco de dois


conjuntos
conjuntos.
Determinar a interseco de dois
conjuntos.

Reconhece elementos comuns e


no comuns em dois conjuntos.
Constri o conjunto reunio
dados dois conjuntos quaisquer.
Constri o conjunto interseco
dados dois conjuntos quaisquer.

CARGA
HORRIA

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS . III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

III
Geometria:
Pontos, rectas e
planos.
Posio relativa
de duas rectas no
plano

397

Desenvolver a noo de ponto,


recta e plano.
Verificar se um ponto pertence
ou no a uma recta.
Representar uma semi-recta e um
segmento de recta.
Reconhecer que uma semi-recta
ou um segmento de recta so
subconjunto de rectas.
Reconhecer que os conceitos de
geometria, so essencialmente
abstractos e que os smbolos e
figuras que os representam so
apenas recursos que ajudam a
entend-los.
Traar a mediatriz de um segmento.
Avaliar quando duas rectas no
plano so concorrentes,
paralelas ou coincidentes
Identificar rectas: concorrentes
e paralelas.
Reconhecer que rectas
perpendiculares
so
concorrentes.
Construir perpendiculares com
rgua, esquadro e compasso.
Construir palarelas com rgua e
esquadro

1. Pontos, rectas e planos

2. Semi-rectas e segmentos

Identifica ponto atravs de


exemplos prticos.
Traa rectas, semi-rectas e
segmentos de recta.
Verifica se um ponto pertence ou
no a uma recta;
Indica segmentos iguais.
Associa a um segmento de recta,
uma medida.

3. Mediatriz de um segmento e sua


construo

Aponta a recta que passa pelo


ponto mdio do segmento, como
sendo a mediatriz desse segmento.

4. Rectas concorrentes:
rectas oblquas

rectas perpendiculares
construo de perpendiculares

5. Rectas paralelas
construo de paralelas.

Verifica quando duas rectas so


concorrentes ou paralelas.
Reconhece que rectas obliquas e
perpendiculares so rectas
concorrentes.
Constri rectas perpendiculares
com rgua, esquadro e compasso.
Constri paralelas usando rgua
e esquadro

398
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

Determinar mltiplos e divisores


de um nmero natural.
Reconhecer se um nmero ou
no um mltiplo do outro.
Reconhecer se um nmero ou
no divisor do outro.
Determinar mltiplos comuns de
dois ou mais nmeros.
Determinar o mnimo mltiplo
IV
comum pelo processo de
Divisibilidade de
conjuntos.
nmeros naturais Determinar divisores comuns de
dois nmeros.
Determinar o mximo divisor
comum pelo processo de
conjuntos.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Mltiplos e Divisores de um nmero


natural:

1. Noo de Mltiplo de um nmero


2. Conjunto dos mltiplos de um
nmero
3. Mltiplos comuns de dois ou
mais nmeros
4. Mnimo mltiplo comum pelo
processo de conjunto
5. Noo de Divisor de um nmero
6. Conjunto dos divisores de um
nmero
7. Divisores comuns de dois ou
mais nmeros
8. Mximo divisor comum pelo
processo de conjunto

Conhecer as regras de 9. Critrios de divisibilidade por 2,


divisibilidade por 2, 3, 5, 6, 9, 10
3, 5, 6, 9, 10 e 15
e 15.

Conhecer as regras de 10. Divisibilidade de somas,


divisibilidade de somas,
diferenas e produtos.
diferenas e produtos.

Verifica se um nmero ou no
mltiplo do outro.
Determina o conjunto dos
mltiplos de um nmero.
Determina os mltiplos comuns
de dois ou mais nmeros pela
interseco de conjuntos.
Indica o mnimo mltiplo comum
de dois ou mais nmeros.
Verifica se um nmero ou no
divisor do outro.
Determina o conjunto dos
divisores de um nmero.
Determina os divisores comuns
de dois nmeros pela
interseco de conjuntos.
Indica o mximo divisor comum
de dois nmeros.
Indica quando que um nmero
divisvel por 2, 3, 5, 6, 9, 10 e
15.
Efectua divises aplicando os
critrios de divisibilidade.
Aplica os critrios da
divisibilidade de somas,
diferenas e produtos.f

CARGA
HORRIA

16

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

IV
Divisibilidade dos
nmeros naturais
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Reconhecer quando que um 11. Nmero primo e nmeros primos


nmero natural primo.
entre si

Verificar se um nmero ou no
primo.

Indica se um nmero natural


ou no primo.
Verifica quando que dois ou
mais nmeros so primos entre si.
Constri uma tabela dos 100
primeiros nmeros primos.

Decompor um nmero em 12. Decomposio de um nmero


factores primos.
natural em factores primos

Decompe um nmero natural


em factores primos.

Determinar o mximo divisor 13. Mximo divisor comum e mnimo


comum e o menor mltiplo
mltiplo comum de dois ou mais
comum pelo processo prtico de
nmeros pelo processo de
decomposio em factores
decomposio em factores
primos.

primos
Aplicar o mdc e o mmc em
problemas concretos.

Identifica o mximo divisor


comum e o mnimo mltiplo
comum de dois ou mais nmeros
decompostos.
Aplica o dispositivo prtico para
obter o mximo divisor comum e
o mnimo mltiplo comum.

CARGA
HORRIA

399

400
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

V
Geometria:
Unidades de
comprimento

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Identificar
grandezas, 1. Unidades de comprimento:
reconhecendo medida como
m, dm, cm, mm, km, hm e dam
comparao de grandezas .
Conhecer a unidade fundamental de comprimento, seus
mltiplos e os submltiplos.
Converter de uma unidade para
a outra.
Valorizar o metro como uma
unidade fundamental de medidas
de comprimento no sistema
mtrico decimal.
Realizar estimativas de medidas de
comprimento e depois medir usando
algum instrumento de medida.

Converter
medidas
de 2. Converso
comprimento de uma unidade
para a outra.

CARGA
HORRIA

Descreve a grandeza como algo


que pode ser comparado (massa,
comprimento, rea, etc).
Reconhece que uma medida
(nmero) exprime a quantidade
da grandeza ou a relao entre a
grandeza e a unidade de medida.
Indica as unidades de comprimento
mais usuais na vida prtica(m, dm,
mm e km) e aplica-as em situaes
prticas.
6

Relaciona as unidades de
comprimento com o sistema de
numerao decimal, fazendo
transformaes de unidades.
Usa a relao cada unidade de
comprimento 10 vezes maior
que a unidade imediatamente inferior para realizar converses.
Converte as medidas estudadas
de uma unidade para a outra, por
deslocamento da vrgula.

P ROG .
DO

ENS . BS. III CICLO (6

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

V
Geometria:
Unidades de
comprimento

Resolver problemas, envolvendo


medidas de comprimento.
Valorizar o rigor e a preciso na
utilizao de instrumentos de
medida.

(Cont.)

CONTEDOS

3. Aplicaes em problemas
concretos da vida prtica

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Resolve problemas concretos


cuja soluo exige o
conhecimento
de
transformaes de unidades de
comprimento.

CARGA
HORRIA

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

401

402
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

Determinar permetros de figuras 1. Permetros de figuras planas


planas.
(quadrado,
rectngulo,
Determinar permetros de figuras
paralelogramo e tringulo)
planas, aplicando frmulas
especficas para os casos de
quadrado, rectngulo e tringulo
equiltero.

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

VI
Geometria:
Permetro

CARGA
HORRIA

Mede o contorno de uma figura


plana, usando unidades no
padronizadas para obter um
nmero que o permetro da
figura.

Aplica a definio de permetro


no clculo de permetro de
figuras planas como quadrado,
rectngulo, paralelogramo e
tringulo.
Usa processos simples para
determinar permetros por ex:,
Permetro do quadrado = 4 x l,
permetro do rectngulo = 2 (c + l) e permetro do
tringulo equiltero = 3 x l).

Determinar permetros de figuras 2. Permetro de figuras Compostas


compostas.

Calcula permetros de figuras


compostas.

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

VII
Fraces

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

403

Identificar fraco como tudo o


que se pode representar na
forma a/b com a e b, nmeros
naturais e b = 0.

1. Fraces
2. Representao grfica de
fraces

Ler uma fraco de qualquer


denominador.
Escrever uma fraco a partir da
sua leitura.
Representar nmeros naturais na
forma de fraco.

3. Leitura e escrita de fraces

Comparar uma fraco com a


unidade.

4. Comparao de uma fraco


com a unidade

Conhecer os tipos de fraces.

5. Tipos de fraces

Identifica fraces prprias,


imprprias e aparentes.

Transformar fraces cujo


numerador maior que o
denominador na forma mista.
Representar fraces na
semi-recta graduada.
Efectuar a adio e subtraco
com o mesmo denominador.
Verificar a validade das
propriedades da adio
estudadas em IN.

6. Fraces cujo numerador


maior que o denominador e sua
escrita na forma mista
7. Representao de fraces na
semi-recta graduada
8. Adio e subtraco de
fraces com o mesmo
denominador

Representa fraces cujo


numerador maior do que o
denominador na forma mista.
Representa correctamente
fraces na semi-recta graduada.
Efectua correctamente a adico
e subtraco de fraces com o
mesmo denominador.

CARGA
HORRIA

Identifica uma fraco como uma


diviso entre dois nmeros.
Representa graficamente uma
fraco.
L e escreve uma fraco a partir
da sua leitura.
Representa nmeros naturais na
forma de fraco.

Compara fraces com a unidade


usando os sinais >, < e =.

26

404
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

Simplificar fraces at sua


forma mais simples.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

9. Fraces
equivalentes:
simplificao e amplificao de
fraces

Identifica fraces equivalentes


como representaes diferentes
de um mesmo valor.

10. Classe de equivalncia

Constri uma classe de fraces


equivalentes, sabendo que
representam o mesmo valor.
Simplifica fraces at obter as
irredutveis respectivas, pelo
processo de divises sucessivas.
Obtm fraces irredutveis
dividindo os termos pelo seu
m.d.c.
Aplica o m.m.c para reduzir
fraces
ao
mesmo
denominador.
Compara duas fraces com
numeradores iguais.

VII
Fraces

(Cont.)
11. Reduo de fraces a um
mesmo denominador

12. Comparao de fraces com


numeradores e denominadores
iguais

13. Comparao de fraces com


numeradores e denominadores
diferentes

Compara duas fraces com o


mesmo numerador.
Compara duas fraces com
denominadores iguais
Compara duas fraces com
denominadores diferentes.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

VII
Fraces
(Cont.)

405

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

Adicionar e subtrair fraces com


denominadores diferentes por
reduo ao denominador comum.

14. Adio e subtraco de


fraces com denominadores
diferentes

Adiciona e subtrai fraces


atravs da reduo ao
denominador comum.

Efectuar multiplicaes de
fraces.
Usar o processo de cortes para
simplificar os clculos.

15. Multiplicao de fraces:


a) Multiplicao de fraces
b) Processo de simplificao
(cortes)

Efectua a multiplicao de duas


fraces e aplica o processo de
corte.

Verificar a validade das


propriedades da multiplicao
estudadas em IN.

16. Propriedades da multiplicao:


comutativa,
associativa,
elemento neutro e absorvente
17. Propriedade distributiva da
Multiplicao em relao
adio e subtraco

Aplica
as
propriedades
comutativa,
associativa,
distributiva e elemento neutro na
resoluo de exerccios de
clculo.
Usa o processo de cortes para
simplificar multiplicaes de
fraces.

18. Diviso de fraces:


diviso de duas fraces
diviso de um nmero natural por uma fraco
diviso de uma fraco pelo
nmero natural.

Efectuar a diviso de duas


fraces.
Efectuar a diviso de um nmero
natural por uma fraco.
Efectuar a diviso de uma fraco
pelo nmero natural.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Efectua correctamente a diviso


de duas fraces
Divide um nmero natural por
uma fraco.
Divide uma fraco pelo nmero
natural .

CARGA
HORRIA

406
PROG .

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Resolver expresses numricas


com fraces envolvendo as
quatro operaes.

19. Expresses
numricas,
envolvendo fraces

VII
Fraces

Resolve expresses numricas


envolvendo fraces e nmeros
naturais e as quatro operaes

Calcular o valor numrico de uma


potncia cuja base uma fraco.

20. Potncia de expoente natural


com base fraccionria

Calcula o valor numrico de uma


potncia cuja base uma fraco

DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS . III C ICLO (6

(Cont.)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

CARGA
HORRIA

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III CICLO (6

Ler nmeros decimais.


Escrever nmeros decimais.
Reconhecer a parte inteira e a
decimal num nmero decimal.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. Nmeros decimais a partir de


fraces de denominador 10, 100
e 1000

2. Leitura e escrita de nmeros


decimais

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

VIII
Nmeros
decimais

407

Representar, na semi-recta
graduada, qualquer nmero
decimal.

3. Representao de nmeros
decimais na semi-recta numrica

Comparar nmeros decimais.


Mostrar que acrescentando
zeros direita da parte decimal
de um nmero decimal, este no
se altera.

4. Comparao
decimais

de

nmeros

CARGA
HORRIA

Expressa fraces de denominador


10, 100 ou 1000 como nmeros
decimais e vice-versa.
Diferencia o nmero decimal do
nmero natural.
L um nmero decimal.
Escreve um nmero decimal
Distingue, num nmero decimal, a
parte inteira da parte decimal e
escreve explicitamente na forma
decomposta.
Diferencia as vrias formas de ler o
nmero decimal.
Representa, na semi-recta graduada,
um nmero decimal.
Ordena no sentido crescente ou no
sentido decrescente os nmeros
decimais.

Compara dois nmeros decimais,


indicando o maior e o menor.
Usa, correctamente, os sinais de
comparao >, < e =.

16

408
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

VIII
Nmeros
decimais
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Adicionar e subtrair dois 5. Adio e subtraco de nmeros


nmeros decimais.
decimais
Verificar a validade das
propriedades da adio
estudadas em IN nos nmeros 6. Propriedades da adio:
decimais.
comutativa, associativa e
elemento neutro

Calcula, correctamente, a soma e


a diferena de dois nmeros
decimais.

Multiplicar um nmero decimal 7. Multiplicao de nmeros


por:
decimais
a) 10, 100, 1000, etc.
b) Nmero natural.
c) Nmero decimal.

Explica a multiplicao de
nmeros decimais a partir da
compreenso que tem da
multiplicao de duas fraces.
Estende o uso de algoritmos para
exerccios como:
7,25 x 1,5 ; 23,9 x 0,25 ; etc.

8. Multiplicao de nmeros
decimais por potncias de base
10

Calcula mentalmente o produto


de um nmero decimal por
potncias de base 10, atravs do
deslocamento da vrgula.
Calcula o produto de dois
nmeros decimais, usando o
clculo
mental
ou
o
procedimento escrito.

Mostra que a adio possui as


propriedades comutativa,
associativa e elemento neutro.
Aplica as propriedades da adio
para efectuar o clculo mental e
rpido nos nmeros decimais.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III CICLO (6

9. Propriedades da multiplicao:
comutativa,
associativa,
elemento neutro e elemento
absorvente
10. Propriedade distributiva da
multiplicao em relao adio
e subtraco

Verifica a validade das


propriedades da multiplicao
estudadas em IN.

Dividir um nmero decimal por 11. Diviso de nmeros decimais por


um nmero natural.
um nmero natural
Dividir dois nmeros decimais. 12. Diviso de dois nmeros
decimais
13. Diviso de nmeros decimais, em
que o nmero de casas decimais
do divisor maior que o nmeros
de casas decimais do dividendo

Divide um nmero decimal por


um nmero natural.
Ex: 75,6 : 4, explorando o
conhecimento que tem sobre a
diviso de nmeros naturais
756 : 4.
Divide um nmero decimal por
um outro nmero decimal. Ex:
75,6 : 0,4, explorando o
conhecimento que tem sobre a
diviso de nmeros naturais 756 : 4.
Desenvolve e estende o uso de
algoritmos para exerccios como:

Verificar a validade das


propriedades da multiplicao
estudadas em IN nos nmeros
decimais.

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

VIII
Nmeros
decimais
(Cont.)

36,92 : 2,6 ; 27,6 : 0,002 ; etc.

CARGA
HORRIA

409

410
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

Dividir um nmero decimal por:


a) 10, 100, 1000, etc
b) 0,1; 0,01; 0,001, etc
c) Outro, cuja a diviso exacta.

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

VIII
Nmeros
decimais

Reconhecer a importncia e a
utilidade dos nmeros decimais
na resoluo de problemas
concretos da vida.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

14. Diviso de nmeros decimais


por potncias de base 10

Divide um nmero decimal


qualquer por potncias de base
10 por deslocamento da vrgula

Divide um nmero decimal por


0,1; 0,01; 0,001; etc.

Verifica que a diviso de dois


nmeros decimais feita como
se se tratasse da diviso de dois
nmeros naturais.

Aplica a diviso de nmeros


decimais na resoluo de
problemas correntes da vida.

(Cont.)

Aplicar as operaes com os


nmeros decimais para resolver
problemas
e
aproximar
convenientemente os resultados.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

IX
Geometria

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Indicar todas as unidades de rea.


Reconhecer o metro quadrado
como a unidade fundamental das
medidas de superfcie.
Aplicar a equivalncia entre
diferentes medidas de superfcie
estudadas para a resoluo de
diferentes situaes problemticas.

1. Unidades de reas :
m2, dm2, cm2 e mm2
km2, hm2 e dam2

Converter de uma unidade para


a outra.

2. Converso

Unidades de rea
rea de figuras
planas e unidades Indicar as unidades agrrias.
agrrias
Reconhecer o hectare como a
unidade mais usada na medio
de terrenos ou superfcies.
Relacionar as unidades de rea
com as unidades agrrias.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Identifica o metro quadrado como


unidade principal das unidades de
superfcie.
Identifica os mltiplos e os
submltiplos do m2.

Converte as medidas de superfcie


estudadas de uma unidade para a
outra, por deslocamento da vrgula.

411

Indica as unidades agrrias tais


como: o ha e o a.

4. Relao com as unidades de rea

Relaciona as unidades agrrias com


as unidades de rea (do sistema
mtrico)

Distingue o hectare como a medida


mais usada na medio de terrenos e
machambas.

3. Unidades agrrias:
O hectare e o are

CARGA
HORRIA

12

412
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

IX
Geometria

CONTEDOS

Aplicar as unidades agrria para


resolver problemas concretos.

5. Problemas
concretos
envolvendo unidades agrrias

Mostra a aplicao das medidas


agrrias na vida corrente em
problemas prticos.

Determinar as reas de figuras


planas simples.

6. rea de figuras planas:


rea de quadrado e rectngulo
rea de paralelogramo
rea de losango
rea de tringulo

Determina a rea de uma regio


quadrada, rectangular, e triangular.
Determina a rea de um
paralelogramo e de um losango.

7. rea de figuras compostas

Calcula reas de figuras


compostas pela decomposio
destas em figuras j conhecidas
e simples.

8. Problemas
concretos
envolvendo clculo de reas

Resolve problemas concretos


para a determinao de reas
como de campos de futebol,
parque infantil da aldeia ou da
cidade, garagem, etc, usando as
relaes aprendidas.

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

Unidades de rea
rea de figuras
Determinar reas de figuras
planas e unidades
compostas.
agrrias

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

(Cont.)
Resolver problemas.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

X
Equaes
e
inequaes

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Reconhecer
proposies
matemticas verdadeiras e
falsas.
Identificar expresses contendo
variveis.
Calcular o valor numrico de
uma expresso com variveis
quando conhecidos os valores
das variveis.
Identificar uma equao como
uma igualdade condicionada s
variveis.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. Proposies (verdadeiras ou
falsas)

Distingue
afirmaes
(matemticas
ou
no)
verdadeiras das afirmaes
falsas.

2. Expresses com variveis

Destingue expresses com


variveis daquelas que no tm
variveis.
Calcula o valor numrico de uma
expresso com variveis,
substituindo as variveis por
valores concretos.
Destingue uma igualdade de
uma desigualdade.

Verificar se um nmero ou no
soluo da equao.
Calcular o valor da parcela
desconhecida atravs do uso da
operao inversa.
Calcular o termo desconhecido
numa multiplicao ou diviso.
Resolver equaes simples com
uma incgnita.

3. Equaes

413

4. Resoluo de equaes com


adio,
subtraco,
multiplicao e diviso
envolvendo nmeros naturais,
fraces e nmeros decimais

Identifica uma equao como


uma identidade condicionada s
variveis.
Resolve equaes do tipo:
a+x=b; x-a=b; a-x=b;
ax=b ; a:x=b e x:a=b.
Resolve equaes envolvendo
as quatro operaes outras
incluindo nmeros naturais,
fraces e nmeros decimais.

CARGA
HORRIA

414
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

Traduzir um enunciado de
problema por meio de uma
equao, decifrando o que
dado e o que pedido.
Interpretar a soluo da equao
e dar importncia resposta.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

5. Problemas concretos

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

X
Equaes e
inequaes
(Cont.)

Identificar
desigualdades
condicionadas como inequaes.

6. Desigualdades e inequaes

Equacionar problemas simples.


Resolver problemas simples.

7. Resoluo de inequaes
simples com adies e
multiplicaes
8. Resoluo de problemas
simples

Interpreta enunciados de
problemas em equaes.
Determina a soluo de uma
equao.
Indica num problema o que
dado e o que pedido.
Interpreta a soluo de um dado
problema de acordo com o que
pedido.
Explica a importncia de sempre
dar resposta a qualquer
problema dado.
Define uma inequao como
uma
desigualdade
condicionada s variveis.
Interpreta o significado da
expresso a = b como sendo
a > b ou a < b.

Resolve inequaes simples


com as quatro operaes.

Interpreta a soluo de uma


inequao.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III CICLO (6

Identificar ngulos.
Classificar ngulos.

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

XI
Geometria
ngulos

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. ngulos: classificao de
ngulos de acordo com a sua amplitude

Adicionar e subtrair medidas de


ngulos.
Subtrair medidas de ngulos.
Construir ngulos.
Identificar ngulos complementares e suplementares.
Determinar o complemento e o
suplemento da medida de um
ngulo.

2. Soma e diferena de ngulos

3. ngulos complementares
4. ngulos suplementares

Definir bissectriz de um ngulo.


Construir a bissectriz de um
ngulo.

6. Bissectriz de um ngulo e sua


construo

CARGA
HORRIA

Identifica tipos de ngulos no


prprio meio ambiente em que vive.
Identifica tipos de ngulos como
nulo, agudo, recto, obtuso, raso e
giro.
Estima medidas de ngulos.
Adiciona e subtrai ngulos.
Usa o transferidor para medir e
construir ngulos.
Calcula o complemento e o
suplemento de um ngulo dado.
Descreve em termos de equao
exerccios do tipo Qual o
complemento de um ngulo de
medida x ?
Define a bissectriz de um ngulo
como a semi-recta que divide o
ngulo em dois ngulos iguais.
Constri a bissectriz de um
ngulo dado.

415

416
PROG .

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

XII
Escalas

Determinar a escala de um mapa


ou desenho.
Interpretar desenhos simples,
mapas e reprodues, utilizando
uma escala.
Calcular distncias reais entre
dois pontos, a partir dum plano
ou mapa, a escala.
Aplicar o conceito de escala na
resoluo de problemas
concretos.

DO

UNIDADE
TEMTICA

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS . III C ICLO (6

1. Escala como mtodo de


reproduzir fielmente a forma do
objecto representado
2. Aplicao de escalas na
resoluo de problemas
concretos

Interpreta o significado da
escala grfica ou numrica
simples dum mapa ou plano.
Usa a escala no clculo em
distncias reais.
Valoriza a escala como
procedimento que facilita a
representao da realidade.

CARGA
HORRIA

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III CICLO (6

Transformar fraces de
denominador 100 na forma de
percentagens.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. Reviso do conceito de
percentagem
2. Transformao de fraces em
percentagens e vice-versa

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

XIII
Percentagens

CARGA
HORRIA

Identifica
fraces
de
denominador 100 com
percentagem.
Usa percentagens e relacionaas com fraces e nmeros
decimais.
Usa o smbolo % para
representar percentagem.
Usa conceito trs formas, para
representar uma percentagem:
fraco, decimal e percentagem.

Determinar percentagens de
quantidade.

3. Percentagens de quantidade

Resolve
correctamente
exerccios com percentagens de
quantidade (ex: 25% de 100Kg,
50% de 1 000 000MT, etc.)

Resolver problemas simples da


vida, aplicando percentagens.

4. Problemas concretos com


clculo de percentagem que
envolvam saldos, lucros e
prejuzos

Resolve problemas relativos a


lucros, prejuzos, descontos,
IVA, aumentos e diminuio, etc.

10

417

418
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

XIV
Tabelas
e
Diagramas

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Identificar a unidade usada num


diagrama de barras.
Construir tabelas, de acordo
com os dados.
Interpretar dados numa dada tabela.
Representar um nmero por
meio de uma barra, usando uma
dada unidade.

1. Representao de dados por


meio de tabelas
2. Leitura e Interpretao de
dados representados numa
tabela ou num grfico

Construir diagrama de barras, que


corresponde aos dados fornecidos
ou tabela dada, escolhendo
previamente a unidade.

3. Representao de dados por


meio de diagrama de barra

4. Construo de tabelas
5. Construo de diagramas de barras

Identificar pictograma.
Indicar
os
nmeros
representados num pictograma.

6. Leitura e interpretao de dados


num pictograma.

CARGA
HORRIA

Organiza dados numa tabela ou


num grfico.
Interpreta dados representados
numa tabela ou num grfico. Ex:
dados sobre idades, peso ou
altura dos alunos da turma.

Constri diagramas de barras


que correspondem a uma
determinada situao.
Constri grficos escolhendo
uma unidade apropriada.
Mostra a utilidade de tabelas e
grficos como um procedimento
que permite organizar e
representar melhor os dados.
Interpreta um pictograma,
usando dados disponibilizados.
Constri um pictograma,
usando dados disponibilizados.
Identifica o pictograma como
sendo uma outra forma de
representao grfica.

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III CICLO (6


E

Reconhecer as unidades de volume. 1. Unidades de volume: m3 , dm3 ,


cm3 e mm3
Reconhecer o metro cbico como a
unidade fundamental das medidas
de volume.

Converter medidas de uma unidade 2. Converses


para a outra.

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

XV
Geometria

Identifica o metro cbico como a


unidade principal das unidades
de volume.
Reconhece os smbolos que
representam os submltiplos do
metro cbico (m3).
Efectua correctamente as
converses: 1m3 = 1000dm3 e
1 dm3 =

1 mm3 = 0,001m3;
1000

1dm3 = 1000 cm3 e

Unidades de
volume
e
volume de cubo e
de bloco

1cm3 = 1 mdm3 = 0,001dm3; etc.


1000

419

Determinar volume de cubo e de 3. Volumes de Cubo e de Bloco


blocos.

Resolver problemas concretos e 4. Resoluo


concretos
simples.
Valorizar convnios do Sistema Mtrico
Decimal como facilitador do intercmbio
de informaes entre pessoas e povos.

de

problemas

CARGA
HORRIA

Mostra que para passar de uma


unidade para outra imediatamente
prxima , multiplica-se ou divide-se
por 1000.
Usa as frmulas de volume para
determinar volume de cubo e de
bloco.
Usa estratgias simples na
resoluo de problemas concretos.
Manifesta respeita pelos convnios
internacionais como facilitadores do
intercmbio entre os povos.

420
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

XVI
Geometria
Unidades de
massa
(Sistematizao)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Reconhecer o kg como a
unidade principal das unidades
de massa.
Conhecer todos os mltiplos e
submltiplos do Kg.

1. Unidades de massa:
O quilograma, a tonelada e o
grama

Conhecer todas as unidades


especiais.

2. As outras unidades de massa

Identifica o quilograma como a


unidade principal das unidades
de massa.
Identifica a tonelada ( t ), o
quilograma e o grama como as
unidades mais usadas na vida
corrente.
Identifica as outras unidades de
massa como: hg, dag, g, dg, cg e
mg
Identifica o mg como a medida
mais usada nos hospitais para
medio de comprimidos.
Para converter mostra que:
1 tonelada = 1000 kg
1 kg =

1 mt = 0, 001t =
1000

= 1000g
1g =

1 mkg = 0, 001kg.
1000

Expressa resultados das medies


ou clculos em nmeros decimais
ou fraces apropriadas.
Converte medidas de uma
unidade para outra.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 6 Classe

Converter as medidas de massa 3. Converses


de uma unidade para a outra.

Mostra que para passar de uma


unidade
para
outra
imediatamente
prxima,
multiplica-se ou divide-se por 10.

Interpretar problemas concretos 4. Resoluo de problemas


do dia a dia.
concretos, envolvendo unidades de
Resolver problemas concretos. massa
Valorizar a importncia das
medidas de massa na vida do
homem.

Resolve problemas simples


envolvendo unidades de massa.
Ex: se um carro tem de massa
3,2t, quantos kg pesa esse
carro?, etc.

XVI
Geometria
Unidades de
massa
(Sistematizao)
(Cont..)

REVISO

CARGA
HORRIA

10

421

PROG .

DO

ENS .

BS .

III

CICLO

(6

CLAS.)

Matemtica

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

422

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

423
Programa de Matemtica

7 CLASSE

.......

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

424

7a Classe

P ROG.

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

CARGA
HORRIA

DO

ENS . BS. III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

I.
Revises

Determinar os mltiplos e
divisores de nmeros Naturais.
Aplicar
critrios
de
divisibilidade na simplificao
de fraces

1. Mximo divisor comum e mnimo


mltiplo comum pelo processo
de decomposio em factores
primos
2. Simplificao de fraces,
aplicando os critrios de
divisibilidade

Efectuar as quatro operaes


bsicas
com
nmeros
fraccionrios na forma de
fraco e na forma decimal.
Adquirir o hbito de verificar
sempre os resultados de um
clculo.

3. Adio e subtraco de fraces


com o mesmo denominador
4. Multiplicao e diviso de
fraces
5. Adio e subtraco de nmeros
decimais

Usa critrios de divisibilidade


na simplificao de fraces.
Efectua, sem dificuldades as
operaes bsicas com
fraces.

Usa a regra prtica para


multiplicar ou dividir dois
nmeros decimais.
Efectua, mentalmente, as quatro
operaes bsicas com nmeros
decimais em casos simples.
Utiliza uma linguagem prpria
na interpretao e resoluo de
problemas apresentados pelo
professor e do seu dia a dia.

10

PROG .
DO

ENS. BS . III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

6. Equaes envolvendo nmeros


naturais, fraces e nmeros
decimais

I.
Revises

Interpretar atravs da linguagem


simblica um problema.
Resolver
a
equao
correspondente a um dado
problema.

Resolve sem dificuldades


equaes, envolvendo nmeros
naturais, fraces e nmeros
decimais como forma de
consolidar a matria estudada
na classe anterior .

Aplicar regras de prioridade na


resoluo de expresses
numricas.

7. Expresses numricas simples


com parnteses curvos e rectos
com fraces

Resolve expresses numricas


obedecendo as regras de
prioridade.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

(Cont.)

CARGA
HORRIA

425

426
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

Definir potncia
Adicionar e subtrair potncias
em:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. Potncia de base natural,


fraccionria e decimal.

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

II
Potenciao

2. Adio e subtraco de
potncias

Define uma potncia como produto


de factores iguais, sendo estes
factores, nmeros naturais,
fraces ou nmeros decimais.
Adiciona potncias, calculando
primeiro o valor de cada uma delas.
Subtrai potncias, calculando primeiro
o valor de cada uma delas.
Relaciona a rea de um quadrado
com o quadrado de uma potncia,
isto , a rea de um quadrado dada
pelo quadrado do lado que uma
potncia, A = a x a = a2
Relaciona a volume de um cubo
com o cubo de uma potncia, isto ,
o volume de um cubo dado pelo
cubo do lado que uma potncia,
V = a x a x a = a3.
Calcula o valor numrico de uma
potncia com base natural, fraco
e decimal.
Adiciona potncias calculando
primeiro o valor de cada potncia.
Subtrai potncias calculando
primeiro o valor de cada potncia.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

III
Geometria
(Revises)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Definir ngulo.
Classificar ngulos.

1. ngulos:
reviso do conceito e
classificao de ngulos

Classifica ngulos em: agudo,


recto, obtuso, raso e giro.

Identificar ngulos complementares e ngulos suplementares.


Resolver equaes onde so
conhecidos alguns ngulos para
determinar o complementar ou o
suplementar, usando as
definies estudadas.

ngulos complementares e
ngulos suplementares

Identifica
ngulos
complementares e ngulos
suplementares.
Define ngulos complementares
como aqueles cuja soma das
suas medidas igual a 90 e
ngulos suplementares como
aqueles cuja soma das suas
medidas igual a 180.
Determina o complementar de
um ngulo agudo.
Determina o suplementar de
um ngulo.

427

Reconhecer ngulos verticalmente opostos

ngulos opostos pelo vrtice

Identifica ngulos opostos


pelo vrtice.

Identificar ngulos alternos


internos e ngulos correspondentes em duas rectas
paralelas intersectadas por uma
secante

ngulos alternos internos


ngulos correspondentes

Identifica ngulos alternos


internos em duas rectas paralelas.
intersectadas por uma secante
Identifica ngulos correspondentes

CARGA
HORRIA

428
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

IV.
Fraces

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Adicionar fraces com


denominadores diferentes.
Subtrair
fraces
com
denominadores diferentes

1. Adio e subtraco de fraces


com denominadores diferentes

Adicionar e subtrair nmeros


decimais.

2. Adio e subtraco de
nmeros decimais. (Revises)

3. Propriedades
(Revises)

da

CARGA
HORRIA

Calcula a soma e a diferena de


duas
fraces
com
denominadores diferentes.
Usa os conhecimentos sobre a
divisibilidade dos nmeros
naturais para calcular a soma e
a diferena de fraces com
denominadores diferentes.
Mostra o procedimento para
adicionar e subtrair nmeros
decimais.

adio

Resolver
correctamente
expresses numricas simples,
envolvendo as quatro operaes
e parnteses curvos e rectos

4. Expresses numricas simples


envolvendo nmeros naturais,
fraces e nmeros decimais,
com parnteses curvos e rectos

Aplica as regras de prioridade e


as propriedades das operaes
para resolver expresses
numricas simples.

Multiplicar correctamente duas


fraces.

5. Multiplicao de duas fraces

Calcula o produto de duas


fraces, multiplicando os
numeradores entre si e os
denominadores entre si.

28

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

Dividir correctamente duas


fraces.

6. Diviso de duas fraces.


(Revises)

Calcula o quociente de duas


fraces

7. Diviso de nmeros decimais


(Revises)

Calcula o quociente de dois


nmeros decimais.

Identificar
operadores
multiplicativo e partitivo.
Aplicar os operadores partitivo
e multiplicativo no clculo.
Diferenciar os operadores
partitivo e multiplicativo.

8. Operadores multiplicativos e
partitivos

Distingue um operador
multiplicativo do operador
partitivo.
Por ex: dobro de, a metade de,
triplo de,a tera parte de, etc.

Verificar se um nmero ou no
soluo da equao.
Calcular o valor da parcela
desconhecida atravs do uso da
operao inversa.
Calcular o termo desconhecido
numa multiplicao ou diviso.

9. Equaes do tipo a + x = b;
x + a = b; a - x = b e x - a = b
com nmeros fraccionrios
10. Equaes do tipo ax = b;
x a = b; a : x = b e x : a = b
com nmeros fraccionrios

Resolve equaes dos tipos j


estudados.
Usa os operadores na resoluo
de equaes.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Dividir dois nmeros decimais.

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

IV.
Fraces
(Cont.)

CARGA
HORRIA

429

430
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

IV.
Fraces
(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Traduzir um enunciado de
problema por meio de uma
equao.
Interpretar a soluo da equao.

11. Resoluo de problemas


concretos, envolvendo as
quatro operaes

Usa operadores na resoluo de


problemas.

Identificar desigualdades
condicionadas como inequaes.
Verificar que expresses como a
b significam em si uma
desigualdade.

12. Desigualdades e inequaes


com nmeros naturais, fraces
e nmeros decimais

Resolve inequaes.

Equacionar problemas simples.


Resolver problemas simples.

13. Resoluo de inequaes


contendo os sinais de adio,
subtraco, multiplicao e
diviso

Resolve problemas concretos


conducentes a inequaes.

Valoriza todas as fases de


resoluo de um problema.

14. Nmeros decimais peridicos

Identifica o perodo num nmero


decimal como o algarismo ou
grupo de algarismos que se
repetem.
Distingue um nmero decimal
peridico de um no peridico.
Indica perodo num nmero
decimal peridico.

Identificar nmeros decimais


finitos e infinitos.
Saber que a diviso nem sempre
finita.
Identificar o perodo de um
nmero decimal infinito.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6

IV.
Fraces

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

Arredondar nmeros decimais a


qualquer ordem.

15. Arredondamentos:
a) A menos de um dcimo
b) A menos de um centsimo
c) A menos de um milsimo

Arredonda os nmeros decimais


s dezenas, centenas e aos
milhares.

Aplicar valores arredondados


para o clculo de somas,
diferenas,
produtos
e
quocientes.

Usa valores arredondados para


efectuar o clculo.

(Cont.)

Clculo aproximado de somas e


diferenas
Clculo aproximado de
produtos e quocientes

CARGA
HORRIA

431

432
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

Classificar as linhas poligonais


fechadas e abertas.
Classificar polgonos quanto ao
nmeros dos seus lados.

ENS . BS . III C ICLO (6

Distinguir formas poligonais de


outras no poligonais.

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

V
Geometria
Polgonos

Classificar polgonos quanto ao


nmero de lados nomeando
polgonos com trs, quatro,
cinco e seis lados.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Identifica polgonos fechados


como figuras limitadas por
linhas poligonais fechadas.

2. Linhas poligonais abertas e


fechadas
3. Polgonos (regulares e
irregulares)

Distingue linha aberta da linha


fechada.
Diferencia os polgonos regulares
de polgonos irregulares.

4. Classificao de polgonos
regulares quanto ao nmero de
lados

Polgonos
1. Linhas poligonais

Classifica polgonos regulares


quanto ao nmero de lados,
nomeando polgonos com trs
lados, quatro lados, cinco lados
e seis lados.
Por exemplo um polgono com 3
lados chama-se tringulo; etc.

Classificar tringulos

5. Tringulos e sua classificao


(reviso): classificao quanto
a medida dos lados e medida
dos ngulos

Classifica os tringulos quanto


medida dos seus lados e quanto
medida dos seus ngulos.

Construir tringulos, usando


instrumentos adequados tais
como compasso, rgua,
esquadro e transferidor.

Constri tringulo equiltero,


tringulo issceles e tringulo
escaleno usando, rgua,
esquadro e compasso.

Construo de tringulos

CARGA
HORRIA

18

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III CICLO (6

Reconhecer as propriedades
do tringulo issceles.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Construo da altura, da mediana


e da bissectriz num tringulo
issceles

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

V
Geometria
Polgonos

Identifica no tringulo issceles


a altura, a mediana e a bissectriz.
Verifica que num tringulo
issceles, os ngulos base so
iguais.
Verifica que um tringulo
equiltero tem os trs ngulos
iguais.

433

Aplicar a propriedade sobre


os ngulos internos de um
tringulo na resoluo de
equaes.

6. Teorema sobre a soma das


medidas dos ngulos internos
de um tringulo

Aplica a relao sobre a soma das


medidas dos ngulos internos de
um tringulo na resoluo de
equaes e problemas.

Reconhecer o ngulo externo


em um tringulo.

7. ngulo externo num tringulo

Identifica o ngulo externo de


um tringulo como sendo
suplementar ao ngulo interno
adjacente a ele.

Resolve equaes onde se


conhece, por exemplo, o ngulo
externo e um dos ngulos do
tringulo para calcular a medida dos
outros ngulos do tringulo ou em
tringulos especiais, conhecido o
ngulo externo, calcular a medida
dos ngulos internos; etc.

(Cont.)

Calcular a medida do ngulo


externo quando conhecido o
ngulo interno do tringulo
do seu suplementar.

CARGA
HORRIA

434
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

Classificar quadrilteros,
usando a incluso.

V
Geometria
Polgonos

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

(Cont.)
Determinar permetros de figuras
planas.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

8. QuadrilterosSistematizao

Classifica quadrilteros em
trapzio, paralelogramos,
rectngulo, losangos e
quadrados.

Trapzio, paralelogramo,
rectngulo, losango e quadrado

Sistematiza os quadrilteros
aprendidos, atravs da relao
de incluso.

A soma dos ngulos


internos de um quadrado e de
um rectngulo

Usa a relao soma dos


ngulos internos do quadrado e
do rectngulo igual a 360 .

Determina permetros de
algumas figuras planas como
quadrado, rectngulo e
tringulo equiltero. permetro
de quadrado = a 4 x l.
Determina permetro de
polgonos regulares at 6 lados
e no regulares.

9. Permetros
Permetro de quadrado,
rectngulo e tringulo
Permetro de polgonos
regulares e irregulares

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III CICLO (6

Conhecer as tcnicas de
construo da circunferncia.
Reconhecer na circunferncia os
seus elementos.
Conhecer a relao entre o raio
e o dimetro.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Circunferncia e crculo: centro,


raio, dimetro, corda e arco
Construo da circunferncia
Semi-circunferncia e semicrculo

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

V
Geometria
Polgonos

(Cont.)
Explicar o procedimento a usar
para calcular quantas vezes mais
largo uma circunferncia que
o seu dimetro.
Valorizar os conhecimentos
aprendidos para resolver
problemas que se apresentam
na vida

10. Permetro do crculo

Usa diversos recursos para


construir circunferncias e
crculos de vrios dimetros.
Identifica, na circunferncia o
centro, raio, o dimetro, a corda
e o arco.
Reconhece o dimetro como
uma corda que passa pelo
centro da circunferncia.
Identifica semi circunferncias e
semi- crculos.
Determina o comprimento
aproximado
de
uma
circunferncia atravs da
experimentao.
Define permetro de um crculo
como
o comprimento
aproximado e dado pela frmula
P = 2 r.

CARGA
HORRIA

435

436
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

VI.
Percentagens

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Transformar fraces em
percentagens.
Resolver problemas, onde se
determinam percentagens de
quantidade.
Resolver problemas simples,
aplicando percentagens.
Representar aumentos e
diminuies na forma de
percentagens.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. Percentagens (Reviso)
2. Representao de fraces na
forma de percentagem
3. Clculo de percentagens de
quantidade

Converte
fraces
em
percentagens.
Efectua clculos simples com
percentagens.
Consolida suas habilidades para
operar com percentagens.
Determina percentagens de
quantidade. Ex: (25% de x
1000Kg, 10% de 250 000MT, etc)
14

4. Aumento e diminuio expressos


na forma de percentagem
Aplicar as percentagens para resolver problemas concretos da
vida real com o uso do dinheiro,
lucros e prejuzos, saldos e outros.
Resolver problemas, usando as
quatro operaes e envolvendo
a moeda.
Valorizar a moeda nacional para
desenvolvimento do pas
Valorizar a utilidade das
percentagens
na
vida
quotidiana.

5. Problemas
ligados
a
percentagens como: saldos,
lucros, prejuzos, juros e
emprstimos bancrio e outras
situaes da vida social e
econmica da populao

CARGA
HORRIA

Mostra a importncia das


percentagens na resoluo de
problemas concretos do
quotidiano.
Soluciona problemas do tipo na
loja x praticam-se saldos em
tantos % de um produto que
custa y meticais.
Mostra a importncia do metical
na vida e no desenvolvimento
do pas.

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6

VI.
Percentagens

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

(Cont.)

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Interpretar grficos
percentagens.
Construir
grficos
percentagens.

de

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

6. Grficos
circulares,
rectangulares e de barras

Constri grficos circulares,


rectangulares e de barras para
representar percentagens.

7. Noo de permilagem
8. Resoluo de problemas
concretos usando permilagem

Usa o conceito de permilagem


para a resoluo de problemas
concretos da vida como por
exemplo
controlo
da
mortalidade e natalidade.

de

Definir permilagem.
Aplicar a noo de permilagem
na resoluo de problemas
concretos.
Indicar importncia das
permilagens na vida.

CARGA
HORRIA

437

438
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

VII.
Razes
e
Propores

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Identificar uma razo.

1. Noo de razo

Identifica uma razo como sendo


um quociente entre dois
nmeros.

Aplicar o princpio fundamental


das propores na resoluo de
equaes.
Interpretar
problemas,
envolvendo propores.
Resolver
problemas,
envolvendo propores.

2. Propores
3. Equaes do tipo proporo
4. Resoluo de problemas
envolvendo propores

Reconhece uma proporo


como uma igualdade entre duas
razes.
Utiliza o princpio fundamental
das propores na resoluo de
equaes.
Resolve problemas concretos,
envolvendo
razes
e
propores.

Valorizar a escala como


procedimento que facilita a
representao da realidade,
mantendo as propores.

5. Escalas

Interpreta escalas de mapas e de


desenhos como uma aplicao
das razo.

Interpreta escalas de mapas ou


de desenhos como sendo
razes traduzidas atravs da
fraco.

CARGA
HORRIA

10

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

VIII.
Geometria
reas

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Indicar todas as unidades de


rea.
Reconhecer a unidade fundamental das medidas de rea,
seus mltiplos e submltiplos.
Relacionar as unidades de rea
entre si e com as unidades
agrrias.
Indicar as unidades agrrias:
hectare, centiare e o are.

reas:

Converter de uma unidade para


a outra.
Reconhecer o hectare como a
unidade mais usada na nossa
vida.

2. Converses

Determinar as reas de figuras


simples, aplicando frmulas
apropriadas.
Aplicar as unidades agrrias
para resolver problemas
concretos.

3. Reviso sobre as reas do


quadrado, do rectngulo, do
tringulo, e do paralelogramo

1. Unidades de rea e sua


equivalncia com as unidades
agrrias- reviso

CARGA
HORRIA

Indica todas as unidades de rea.


Verifica que nas unidades de
rea, a relao de uma unidade
para a outra de 1 para 100.
Identifica o are, o centiare e o
hectare como as unidades
agrrias:
Estabelece uma relao entre as
unidades agrrias e as unidades
de rea.
Converte as unidades de rea
entre si.
Converte as unidades de
agrrias entre si.
Converte das unidades de rea
para as unidades agrrias.

439

Explica o processo de clculo de


reas de figuras planas como o
quadrado, o rectngulo, o
tringulo e o paralelogramo
como forma de consolidar seus
conhecimentos adquiridos em
anos anteriores

14

440
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III C ICLO (6


E

VIII.
Geometria
rea

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

Determinar a rea do trapzio e


do losango.

4. rea do trapzio
5. rea do losango

Calcula as reas de: trapzio,


losango e crculo.

Calcular, aproximadamente, a
superfcie do crculo, conhecido
o comprimento do raio ou de
dimetro.

6. rea do crculo

Mostra que a rea do crculo


aproximadamente 3 vezes o
quadrado do raio.

Determinar as reas de figuras


compostas.

7. rea da parte tracejada

8. reas de figuras compostas

(cont.)
Determinar reas de polgonos
regulares

9. reas de polgonos regulares

Aplicar o conceito de rea para


resolver problemas concretos da
vida

10. Problemas

Identifica figuras simples em


figuras compostas.
Calcula as reas de figuras
compostas e da parte tracejada.
Determina reas de polgonos
regulares

Resolve problemas concretos da


vida que envolvam a aplicao
de unidades agrrias.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS. III CICLO (6


E

Reconhecer a utilidade dos


planos cartesianos como
instrumento de representao
da realidade.
Reconhecer o sistema de eixos
cartesianos como um sistema de
referncia para localizar pontos.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. O plano cartesiano: eixos e


origem de coordenadas

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

IX.
Orientao
e
Localizao
no plano

Localizar pontos no plano.


Aplicar o sistema de eixos
cartesianos na identificao de
pontos no plano.

2. Representao e localizao de
pontos no plano cartesiano

Traa eixos horizontal e vertical


a partir da origem.
Identifica o plano cartesiano
como um instrumento para a
representao da realidade.
Descreve o sistema de eixos
cartesianos como um sistema de
referncia para localizar pontos.
Identifica o ponto como um
conjunto de dois elementos
representado na forma (a,b),
sendo a e b nmeros quaisquer.
Traa, com o uso da rgua, o
sistema de eixos cartesianos.
Localiza pontos no plano
cartesiano.
conclui que o plano cartesiano
representa a realidade. Por
exemplo localizar num mapa da
cidade ou da localidade a sua
escola, o hospital ou outro
ponto qualquer; representar
itinerrios realizados ou por
realizar; etc.

CARGA
HORRIA

441

442

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

P ROG.
DO

Representar correspondncia
atravs de: diagrama sagital,
tabelas e grficos.
Determinar as coordenadas dos
pontos dados num sistema de
coordenadas.
Identificar situaes nas quais
intervm a proporcionalidade
directa ou inversa.

ENS . BS. III C ICLO (6


E

7 C LAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

X.
Proporcionalidade

Representar o grfico de
proporcionalidade directa.
Resolver
problemas
contextualizados
sobre
proporcionalidade, utilizando
diferentes estratgias grficas
ou de clculo.
Aplicar a proporcionalidade
directa e inversa na resoluo de
problemas concretos.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Correspondncias:
diagrama sagital e tabelas

1. Tabelas de correspondncia:
conservao e inverso da
ordem
2. Tabelas de correspondncia:
linearidade
3. Equaes do tipo y = kx ou
y = x/k representando correspondncias lineares
4. Sistemas de coordenadas
5. Proporcionalidade directa:
constante de proporcionalidade
directa.
6. Grfico de proporcionalidade
directa.
7. Aplicaes na vida prtica
atravs de problemas
8. Proporcionalidade inversa
9. Grfico de proporcionalidade
inversa
10. Problemas de proporcionalidade
inversa

CARGA
HORRIA

Identifica uma correspondncia


entre dois conjuntos.
Usa a correspondncia entre dois
conjuntos para construir tabela.
verifica
se
numa
correspondncia a ordem se
conserva ou no.
Identifica correspondncia linear
Distingue proporcionalidade
directa da inversa.
Determina a constante de
proporcionalidade directa.
Constri tabelas e grficos de
proporcionalidade directa .
Identifica exemplos prticos de
proporcionalidade directa e de
proporcionalidade inversa.
Diferencia proporcionalidade
directa da proporcionalidade
inversa.

Resolve problemas prticos da


vida aplicando proporcionalidade directa e inversa.
Por exemplo: quantidade/preo do
produto; espao percorrido/tempo; etc.

18

PROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS. BS . III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

XI.
Geometria
Volume
e
Capacidade

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

443

Identificar todas as unidades de Unidades de volume (Reviso)


volume.
Equivalncia com as unidades de
Identificar as unidades de
capacidade
capacidade.
1. Unidades de volume

Consolida conhecimentos
adquiridos anteriormente sobre
as unidades de volume.

Reconhecer o litro como unidade 2. Unidades de capacidade


fundamental .
Converter medidas de uma
unidade para outra.

Identifica o litro como a unidade


fundamental das medidas de
capacidade.

Relacionar medidas de volume 3. Correspondncia entre as


com as de capacidade com base
unidades de volume e de
na equivalncia 1litro = 1 dm3.
capacidade

Converte medidas unidades de


volume entre si para a outra.
Converte unidades de volume
para unidades de capacidade.

Determinar volume de cubo, 4. Clculo de volumes de : cubo,


paraleleppedo rectngulo e
paraleleppedo (bloco) e prisma recto
prisma recto.
5. Clculo de volumes de: cilindro
de revoluo
6. Clculo de volume de pirmide
rectangular
7. Clculo de volume de cone de
revoluo
8. Clculo de volume de esfera
9. rea total de: cubo, paraleleppedo
rectngulo, prisma recto, cilindro, e
pirmide rectangular

Determina correctamente volumes de slidos como cubo,


bloco e prisma recto.
Calcula volumes de: cilindro de
revoluo, cone de revoluo,
pirmide rectangular e esfera.

Calcula rea total de cubo,


paraleleppedo rectngulo,
cilindro e pirmide rectangular

CARGA
HORRIA

16

444
PROG .
DO

ENS . BS . III C ICLO (6

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

XI.
Geometria
Volume
e
Capacidade

Determinar volumes de slidos


macios e ocos.
Resolver problemas concretos
e simples.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

10. Volumes de slidos compostos


11. Volume de slidos macios
12. Volume de slidos ocos
13. problemas

Determina volumes de slidos


compostos e volumes de slidos
ocos.

Resolve problemas concretos da


vida aplicando as medidas de
capacidade.

(Cont.)

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

XII.
Alguns elementos
de
estatstica

Organizar dados mediante a


utilizao de tabelas e grficos.
Construir tabelas de acordo
com os dados.
Interpretar dados representados
em tabelas e grficos.
Construir grfico de barras e de
linha.
reconhecer a utilidade das
tabelas e grficos como
procedimentos que permitem
organizar e representar melhor
os dados.

Interpretar um pictograma.
Indicar
os
nmeros
representados num pictograma.

1. Interpretao de tabelas e
grfico
2. Recolha, organizao e registo
de dados em tabela

3. Grficos de barra e de linha

CARGA
HORRIA

Recolhe e organiza dados sobre


fenmenos familiares numa tabela.
Representa, graficamente, um
conjunto de dados.
Interpreta dados numa tabela ou
num grfico.
Interpreta grficos de barras e
de linhas.
Constri grficos de barras e de
linhas.
Identifica a moda num conjunto
de dados.

4. Clculo da mdia aritmtica e da


moda

Calcula a mdia aritmtica para


casos simples

5. Pictograma

Interpreta dados num pictograma.


Mostra a importncia do uso de
grficos na vida quotidiana.

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

ENS . BS. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

XIII.
Movimetos
no plano

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Reconhecer vectores e sua


utilidade nas translaes.
Identificar figuras transladadas.
Realizar movimentos dentro de
determinadas condies.
Identificar figuras simtricas.
Indicar eixos de simetria em
polgonos regulares at 6 lados.
Traar o eixo de simetria em
figuras geomtricas planas.
Identificar a simetria em corpos
e figuras geomtricas.

445

Identificar os elementos
principais que determinam a
rotao.
Analisar diferentes elementos
da vida identificando simetrias,
translaes e rotaes.
Aplicar movimentos para
construes geomtricas.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. Noo de vector
2. Translao: elementos e
propriedades
3. Translao de figuras e de
segmentos

4. Simetria: propriedade
5. Figuras com eixo de simetria
6. Construo de ponto simtrico;
segmentos simtricos e figuras
simtricas

7. Eixos de simetria em polgonos


regulares

8. Rotao:
elementos
propriedade

9. Construes geomtricas
simples aplicando translaes,
simetrias e rotaes

Usa vectores nas translaes.


Identifica o movimento de
translao e de rotao.
Diferencia o movimento de
translao do movimento de
rotao.
Aponta situaes de simetria
na vida.
Traa o eixo de simetria em
figuras geomtricas planas.
Determina o nmero de eixos de
simetria num polgono regular
com 3, 4, 5 e 6 lados.
Verifica que num tringulo
equiltero, a altura, a mediana e
a bissectriz , so eixos de
simetria .
Identifica os elementos
principais que determinam a
rotao.
Desenha
composies
geomtricas, na base de
conceitos
de
simetria,
translao e rotao.
Mostra a importncia dos
movimentos de rotao,
translao e simetria nas
construes geomtricas.

CARGA
HORRIA

446

UNIDADE
TEMTICA

P ROG.
DO

ENS . BS. III C ICLO (6


E

7 C LAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

XIV.
Medidas
de tempo

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Desenvolver habilidades no
conhecimento e uso das medidas
de tempo.
Interpretar o calendrio,
aplicando-o na sua vida prtica.
Relacionar correctamente as
diferentes unidades de tempo.
Conhecer a utilidade das medidas
de tempo na vida do homem.
resolver problemas prticos com
as quatro operaes que
envolvam o tempo.
Reconhecer que o tempo ajuda a
planificar as actividades dirias,
semanais, mensais e anuais.
Indicar outras formas de medir o
tempo diferentes da nossa.
Localizar no tempo e no espao
alguns acontecimentos e factos
histricos.
Identificar as caractersticas dos
anos bissextos.
Explicar a utilidade e a
necessidade do calendrio e as
medidas de tempo para transmitir,
informar e organizar o passado,
o presente e o futuro.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

1. As unidades de tempo:
hora
minuto
segundo
dia
semana
quinzena
ms
ano
dcada
sculo
2. Equivalncia e transformaes
entre as unidades de tempo

Usa, o relgio para ler horas,


minutos e segundos
Usa, o calendrio para ler datas.
Realiza converses de uma unidade
para a outra.
Realiza transformaes do tipo: o
ano tem x horas, y minutos e z
segundos e vice-versa e outro tipo
de exerccios envolvendo dias,
horas, minutos e segundos.
Indica os acontecimentos
histricos ocorridos num
determinado intervalo de tempo.
por ex: Factos histricos ocorridos
antes da penetrao colonial em
Moambique.
Mostra a importncia do calendrio
e das medidas de tempo na
planificao e organizao da vida
do homem e na interpretao de
fenmenos ocorridos no passado.
Usa o calendrio para planificar as
actividades prticas da famlia, da
comunidade, etc.
Valoriza a utilidade social e pessoal
de medidas de tempo como um
sistema adoptado em todo o
mundo.

CARGA
HORRIA

10

PROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS . III CICLO (6

Aplicar algortmos para


adicionar e subtrair expresses
de medidas de tempo
XIV.
Medidas
de tempo

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

3. Algortmos para adicionar e


subtrair expresses de medidas
de tempo
4. Aplicaes em problemas
prticos

7 CLAS.) Matemtica Plano temtico - 7 Classe

(Cont.)

REVISO

CARGA
HORRIA

Usa as quatro operaes para


efectuar o clculo com as
medidas de tempo tendo em
conta o transporte e o
emprstimo.
Resolve problemas concretos
onde esto envolvidas as
medidas de tempo.

10

447

448

SUGESTES METODOLGICAS PARA O 3 CICLO


As sugestes aqui apresentadas apelam ao professor para a necessidade de no as tomar como
receitas a serem seguidas risca. Constituem sim ideias que vo ajudar o professor a criar ou
procurar outras novas, tendo em conta as condies locais de aprendizagem. Segundo Mattar
(1986: 33) citada por Vergani, T (1992: 59) a criatividade pe em causa o imobilismo intelectual
e passividade ou ao conformismo resignado rotina. de recordar que os conceitos devero
ser abordados tendo em conta a experincia do aluno e numa situao concreta. Tambm o
professor dever estar atento aos diferentes pontos de vista e nveis de progresso e efectiva
aprendizagem do aluno. Na planificao das aulas, o professor dever garantir que os exemplos
propostos assegurem a efectiva integrao da Matemtica no meio social do aluno, bem como
a interdisciplinaridade.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 C LAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas

449

Estas sugestes so apenas resumo o geral de cada unidade e no constaro como orientaes
tema por tema ou aula por aula. Sugerimos que em cada unidade, o professor avalie o que o
aluno aprendeu ou no, atravs de exerccios complementares que testem efectivamente a
aprendizagem dos objectivos traados. Estes exerccios devero ser dados de variadas formas.
As sugestes metodolgicas aqui apresentadas servem para as duas classes do 3 ciclo. Caber
ao professor e de acordo com a classe, dosear a sua aplicao.

P ROG .

I. NMEROS NATURAIS
A leitura dos nmeros naturais continua a ser importante.
Para esta unidade, sugere-se que o professor crie situaes concretas em que o aluno parte de
problemas verbais concretos da sua aplicao diria, para que estes possam relacionar operaes
com a realidade objectiva.
Tratando-se de um tema que o aluno vem desenvolvendo desde as primeiras classes, o aluno
est apto a realizar, mentalmente e por escrito, operaes bsicas com nmeros. O professor
deve alargar mais o horizonte dos alunos em matria de clculo, mostrando-lhes aluno que o
que muda apenas o limite numrico, mas que todo o esquema montado se mantm.
Antes de falar das propriedades das operaes com nmeros naturais atravs do uso de letras,
importante que sejam os alunos a descobri-las, induzidos pelo professor, com clculos
apropriados. Portanto, o professor deve explorar as propriedade com exerccios concretos, de
modo que sejam os prprios alunos a fazer a generalizao. Tambm, os alunos devem usar as
propriedades estudadas, para efectuar o clculo mental. Por exemplo:
842 : 2 = 800 : 2 + 40 : 2 + 2 : 2 = 400 + 20 + 1 = 421; (35 - 14) : 7 = 35 : 7 - 14 : 7 = 5 - 2 = 3.
Para a potncia de expoente natural, sugerimos que o professor comece o tratamento com
potncia cuja base maior que a unidade e depois fazer a generalizao com outras bases, por
exemplo, com potncias de base 10. Neste tema, o professor dever exigir que o aluno calcule o
valor de potncias simples. Por exemplo 22; 34; 34; 52; 53; etc.
No tratamento de expresses numricas, seria mais compreensvel se o professor comeasse
pelas mais simples e gradualmente ir aumentando do nvel de dificuldade.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Nmeros naturais

Por exemplo, expresses com apenas duas operaes envolvidas e sem parnteses, a seguir
com parnteses curvos, depois rectos e, finalmente, expresses numricas que envolvam todas
as operaes e com parnteses curvos e rectos. Tambm sugerimos que as operaes sejam de
clculo simples, sem envolvimento de nmeros muito grandes de forma a consolidar o clculo
mental. Por exemplo: 27 : 3 + 9 x 4; (16 - 3 x 4); 35 : 5 x 7; (10 + 6 x 5) : 2 + 4; etc.

450

II.

CONJUNTOS

Sugerimos que o professor teste inicialmente os conhecimentos dos alunos sobre a sua percepo
em relao a conjuntos. Verificar que tipo de exemplos ele consegue construir.
Como forma de integrao e para facilitar a sua compreenso, o professor poder incitar o aluno,
a partir da famlia, do meio onde se insere, brinca e estuda.
A famlia constitui um agrupamento de indivduos, que tm objectivos comuns bem traados. A
esta famlia se chama conjunto. Cada membro da famlia elemento do conjunto. importante
que depois desta fase, o professor procure exemplos que se identifiquem com a Matemtica,
para reforar estes factos. Por ex: 45 um nmero natural ou pertence ao conjunto dos nmeros
naturais e 4, 5 no um nmero natural ou no pertence ao conjunto dos nmeros naturais.
Na definio de conjunto em extenso ou em compreenso o professor poder tomar exemplos
tais como: nmeros naturais menores que 6 ou 0, 1, 2, 3, 4, 5; paralelogramos ou quadrado,
rectngulo, paralelogramo, losango.
A famlia est dentro de uma comunidade que um agrupamento maior onde se inserem outras
famlias. Portanto, o conceito de subconjunto poder servir para explicar a relao de incluso.
O aluno deve saber determinar se um conjunto A subconjunto de um conjunto B, e verificar
se cada elemento de A pertence a B. Nesta relao, o aluno poder verificar tambm casos em
que h igualdade de conjuntos, isto , A = B porque A est contido em B e B est contido em B.
importante que o aluno saiba que a relao de incluso relaciona dois conjuntos, enquanto
que a relao de pertena relaciona um elemento com um conjunto. Portanto distinguir a relao
de pertena e a relao de incluso.
Ser ou no ser membro da famlia est associado a pertena e no pertena.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Conjuntos

451

A reunio e a interseco de conjuntos deve ser explorado, de modo que o aluno identifique e
com certa compreenso, o conjunto que representa a reunio de dois conjuntos ou que representa
a interseco de dois conjuntos dados. Simultaneamente, o professor poder explorar este
conhecimento na base de exerccios onde o aluno identifica elementos, que pertence a um ou ao
outro conjunto, para se referir reunio e identifique elementos que pertencem, ao mesmo
tempo, aos dois conjuntos dados, que a interseco. O professor poder tambm explorar
situaes em que o aluno no consegue identificar elementos comuns para dizer que este tipo
de conjuntos se chamam disjuntos.

PROG.

III. PONTO, RECTA E PLANO.


POSIO RELATIVA DE DUAS RECTAS NO PLANO

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Ponto, recta e plano...

Para garantir que o aluno compreenda este contedo, sugerimos que o professor comece por
encontrar exemplos prticos e simples daquilo que a vida real do aluno. Por exemplo para a
noo intuitiva de ponto e recta o professor poder usar exemplos como o cruzamento entre
duas ruas corresponde a um ponto; quando tocamos com giz no quadro preto, o sinal que
aparece um ponto; quando olhamos para o horizonte visual ficamos com ideia de uma recta;
e outros exemplos. Portanto, no aconselhvel que o professor v logo pela via de definies
destes conceitos bem como de rectas concorrentes ou rectas paralelas. O professor poder
pedir que os alunos tentem dar uma definio, depois de indicar muitos exemplos. Por exemplo
para mostrar o paralelismo de duas rectas, o professor pode tomar duas ruas ou duas avenidas,
o cruzamento de dois caminhos, etc.

452

IV. DIVISIBILIDADE DOS NMEROS NATURAIS:


MLTIPLOS E DIVISORES
O clculo mental para a determinao de mltiplos e divisores primordial.
Para esta unidade, sugerimos ao professor que recorde aos alunos que os mltiplos esto
relacionados com a multiplicao de diferentes multiplicadores (2, 3, 4, etc).
O professor deve ter em considerao que o fracasso, na transmisso destas bases, poder
influenciar posteriormente na determinao do mmc e do mdc e na simplificao de expresses
com fraces.
Por exemplo: 3 x 8 = 24 por isso 3 e 8 so divisores de 24 ou 3 x 8 = 24 por isso 24 mltiplo de
3 e de 8, porque 24 pode ser dividido por cada um destes nmeros, sem deixar resto. Com muitos
exemplos, o professor pode explorar a multiplicao para que o aluno identifique os divisores e
os mltiplos de um nmero.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Divisibilidade...

453

A teoria de conjunto est associada determinao de mltiplos e divisores de um nmero e


dos divisores comuns e mltiplos comuns atravs da interseco.

PROG.

V. UNIDADES DE COMPRIMENTO
Sugerimos que o aluno apresente exemplos do seu dia a dia que representem situaes de
medir..
Deve-se ter em conta que qualquer grandeza pode ser comparada com uma outra, que se toma
como unidade. Ento, a esta comparao entre duas grandezas que se chama medir.
Aconselhamos que dentro, do possvel, o aluno faa muitas medies bsicas dentro e fora da
sala de aula, usando meios convencionais de medio como a fita mtrica, rgua e outros no
convencionais como o palmo, o p, o passo, um paus de dimenses diferentes e que tomada
como unidade de medio. Com estas experincias, o aluno poder verificar o aparecimento de
um nmero (medida) acompanhada de um nome (p.ex.: 5 pauzinhos) e assim sentir a necessidade
de escolher uma unidade padronizada que vai facilitar o trabalho. Assim o professor conduz ao
aluno ao conhecimento das unidades padronizadas e ao estabelecimento relaes entre as
diferentes unidades de comprimento.
A converso para uma unidade imediatamente superior ou inferior dever levar o aluno a
compreender a relao entre as unidades de medidas de comprimento e o sistema de numerao
decimal. importante que o aluno saiba que cada unidade de comprimento 10 vezes maior que
a unidade imediatamente inferior, quer dizer, as sucessivas unidades variam de 10 em 10.
Ex: 5m = (5 x 10) dm = 50 dm; 3,59 dm = 35,9 cm; 7,43 km = 7430 m; etc. na fase das converses,
o professor pode pedir que os alunos faam a leitura.
O professor dever levar o aluno a compreender, por meio de anlise de situaes reais, a
necessidade de transformar uma unidade para a outra, principalmente as mais usadas na vida
prtica. Por exemplo, no h nenhum interesse prtico em o aluno transformar metros para
decmetros ou quilmetros para centmetros.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Unidades de comp.

A seguir, o professor pode levar o aluno a resolver problemas, cuja resoluo exige o
conhecimento das unidades de comprimento e suas transformaes, apresentando situaes
que fazem parte da vida do aluno.

454

VI. PERMETROS
O aluno deve ficar claro que, quando se fala de permetro de uma figura plana, se refere ao seu
comprimento ou medida do contorno dessa figura.
Sugerimos que o professor leve o aluno a fazer novamente medies de algumas figuras planas
e depois determine os seus comprimentos atravs da soma das medidas dos seus lados. O
professor poder sugerir muitas figuras planas de diferentes posies e com diferentes unidades.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Permetros

455

Sobre permetro do quadrado, rectngulo e tringulo equiltero, no foroso que o aluno


descubra ou deduza as frmulas de clculo de permetro. O mais importante que o aluno saiba
aplicar a definio de permetro no clculo, isto , que a medida do contorno de uma figura plana
representa a soma das medidas dos lados dessa figura e que esta medida se chama de permetro
da figura plana. No entanto, importa tambm estimular aqueles alunos que, por iniciativa prpria,
descobrem e aplicam frmulas adequadas (permetro de quadrado igual a 4 vezes o lado ou
permetro do rectngulo igual a 2 vezes a soma do comprimento com a largura) para calcular
rapidamente permetros de figuras planas.

PROG.

VII. FRACES
O aluno j est familiarizado com os nmeros naturais, fraces e decimais, pois estudou nas
classes anteriores. O professor explica ao aluno como reviso, o surgimento, na vida, das
fraces, isto , a necessidade de o homem resolver os inmeros problemas que foi enfrentando
na vida, por exemplo a diviso dos produtos colectados ou caados nem sempre foi exacta.
Assim, o professor poder encontrar exemplos locais mais elucidativos.
O professor, ao explicar o conceito de fraco, nunca deve perder de vista a cientificidade do
mesmo. O aluno deve entender fraco como um quociente exacto entre dois nmeros quaisquer
e que o denominador sempre diferente de zero. Na apresentao dos vrios tipos de fraces,
o professor poder recorrer utilizao de representao grfica para que o aluno possa ter uma
ideia mais clara sobre fraces de diferentes tipos. Nesta fase, importante que o professor leva
o aluno a constatar que: i) todo o nmero natural pode ser representado sob a forma de fraco.
Ex: 4 = 4/1; 7 = 7/1; etc
ii) no existem fraces de denominador zero porque, a diviso por zero no possvel;
iii) se o numerador de uma fraco for zero e o denominador um nmero diferente de zero,
ento o valor da fraco zero.
importante que se d grande destaque comparao de fraces de diferente natureza, assim
como comparar fraces com nmeros naturais.
Na equivalncia de fraces, importante que o aluno saiba que se pode construir uma classe
de fraces cujo valor o mesmo e esta classe se chama classe de equivalncia e que este
conjunto unitrio, na medida em que os seus elementos tm o mesmo valor.
Na adio e subtraco de fraces, o aluno encontra uma oportunidade de aplicar a reduo
de fraces ao mesmo denominador. O professor deve realar que importante trabalhar-se
com fraces que tenham o mesmo denominador.
Na multiplicao de fraces, importante tambm que o professor faa uma visualizao
grfica. Tambm deve explorar a multiplicao de um nmero natural por uma fraco.
Nas operaes com fraces, deve-se ter o hbito de se simplificar o resultado.
As fraces equivalentes devero levar o aluno a entender que a mesma quantidade pode ser
representada de diferentes maneiras. Por isso, sugerimos que a noo de fraces equivalentes
seja ensinada na base da representao grfica para a concretizao do facto. As fraces
equivalentes podem ser obtidas de duas formas: pela multiplicao ou pela diviso.
Igualmente, sugerimos que o professor d importncia aos mltiplos de um nmero na resoluo
de adies e subtraces com denominadores diferentes na reduo ao mesmo denominador e
no a troca de denominadores.

PROG .

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Fraces

1
1
1
4
5
Exemplo: + = + = melhor porque est na forma simplificada, do
8
2
8
8
8

456

1
1
2
8
10
que + = + = apesar de tambm estar correcta.
8
2
16
16
16
Na multiplicao de fraces, o professor poder, atravs de grfico, relacionar a forma aditiva
com a forma multiplicativa no caso de fraces iguais. Ex: 2/3 + 2/3 = 4/3 e 2/3 + 2/3 = 2 x 2/3 logo
2 x 2/3 = 4/3. Portanto, importante que o professor explore inicialmente, a multiplicao de um
nmero natural por uma fraco. Exerccios como 3/10 de um nmero igual a 45. Qual o
nmero?, so muito importante. Tambm exerccios em que o aluno expressa um nmero natural como fraco de um outro nmero. Por exemplo 4 = 1/2 de 8. na multiplicao que se devem
resolver inmeros problemas concretos, como problemas que envolvem fraces de quantidade.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Fraces

457

Aps o aluno tomar conhecimento destas situaes, o professor poder apresentar novas
situaes, como a multiplicao de duas fraces e levar o aluno regra prtica, quando os dois
factores forem fraces.

PROG.

VIII. NMEROS DECIMAIS


Na primeira fase do tratamento dos nmeros decimais, o professor poder retomar, para melhor
compreenso do aluno, o conceito de nmero decimal na base de fraco decimal ou a
representao de uma fraco na forma decimal. O professor dever lembrar ao aluno que uma
fraco est sempre associada a uma diviso.
Outra fase muito importante a considerar a leitura dos nmeros decimais. O aluno deve saber
que esta leitura pode ser feita de diferentes maneiras. Por exemplo 2, 5 pode ser lido como dois
vrgula cinco ou 25 dcimos ou ainda duas unidades e cinco dcimos.
Sugerimos que o professor leve o aluno a efectuar todas as operaes com nmeros decimais,
partindo duma base de que o aluno sabe que so as operaes com fraces. Na diviso, devese tomar em conta o divisor diferente de zero.
Para esta unidade, necessrio que o professor use medidas de comprimento e respectivas
tabelas de posio como forma de introduzir a vrgula.
Na multiplicao, o professor poder levar o aluno compreenso da regra prtica
quando um dos factores um nmero decimal e o outro uma potncia de base 10.
Exs: 2, 57 x 10 = 257/100 x 10 = 25, 7; 2, 5 x 1, 2 = 25/10 x 12/10 = 300/100 = 3; etc.
O mesmo para a diviso. Exs:
2, 57 : 10 = 257/100 : 10 = 257/100 x 1/10 = 257/1000= 0, 257; 0, 85 : 0, 5 = 1, 7 .
Portanto, importante que o professor apresente vrios casos diferentes e o aluno por si s
consiga verificar a regularidade com que se posiciona a vrgula, de modo a estabelecer uma
regra que lhe facilite resolver outros exerccios.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodolgicas - Nmeros decimais

preciso comparar vrios tipos de nmeros decimais e resolver problemas concretos do


quotidiano do aluno para motivao e melhor compreenso da matria. O aluno deve valorizar
tudo o que o rodeia para se sentir motivado a aprender. A apresentao de problemas concretos,
cuja resoluo exige a aplicao destes conhecimentos, poder completar a informao do
aluno.

458

IX. UNIDADES DE REA E UNIDADES AGRRIAS


REAS DE FIGURAS PLANAS
UNIDADES AGRRIAS
preciso ter em conta as vrias unidades e as respectivas converses. Sugerimos que,
inicialmente, o professor leve o aluno a construir uma regio quadrada de um metro de lado,
usando cartolina ou papelo para que o aluno tenha noo correcta da unidade fundamental
das medidas de superfcie.
Com esta medida (modelo), o professor poder pedir aos alunos para medirem a sua sala de
aulas, ptio da escola, etc. importante que o aluno compreenda que para medir superfcies
pequenas no precisamos de usar o metro quadrado, mas outras unidades adequadas situao.
Aps esta primeira parte, que servir simultaneamente de motivao, o professor dever mostrar
ao aluno a relao entre as diferentes grandezas e exercitar estas relaes principalmente, o
metro quadrado, o decmetro quadrado, o centmetro quadrado, o milmetro quadrado e o
hectmetro quadrado assim como o hectare e o centiare nas unidades agrrias. Por exemplo o
aluno deve saber que 1 ha = 1 hm2 e 1 a = 1 dam2 , e a relao 1 ha = 100 logo 1 a = 1/100 ha. Nas
converses, de uma unidade para outra, uma informao muito til que o aluno deve registar
a seguinte: cada unidade de superfcie 100 vezes maior que a unidade imediatamente inferior,
quer dizer, as unidades de rea variam de 100 em 100. Esta informao vai ajudar o aluno a
resolver exerccios do tipo quantos dm2 so 57 m2?; quantos cm2 so 0,25dm2?; etc, onde
apenas multiplicar o valor dado por 100.
Sugerimos igualmente que o professor mostre a aplicabilidades destas na vida prtica, por isso,
dever evitar determinar dimenses incongruentes com a realidade, pois tornar-se-o incmodas
representar em problemas concretos. Na resoluo de problemas, deve-se ter em conta aquele
em que se aplicam as unidades agrrias, dado que o tempo previsto insuficiente. Assim, parte
dos 20% reservados ao currculo local, podero ser contemplados tambm exerccios e problemas
neste contexto.
O aluno deve saber que as unidades agrrias so usadas no campo para medir machambas,
terrenos grandes, etc.
Dever tambm dar importncia ao clculo, partindo de uma figura simples como o rectngulo
tendo em vista que a rea do quadrado, do paralelogramo e do tringulo podem ser encontrados
pela transformao destas figuras em rectngulos.
O clculo de rea no deve aparecer como mero exerccio de clculo ou dissociado da vida
prtica. O professor poder sugerir variados exerccios de clculo como, por exemplo, a rea da
sala de aulas, a rea da sala de estar, a rea do ptio escolar ou da machamba escolar, etc.

459

Na consolidao da matria, o professor, poder dar exerccios complementares de variados


tipos.
Por exemplo: se um lado do quadrado mede 12 cm, a rea desse quadrado ser:
a) 48 cm2

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Unid.de rea e Unid. agrr.

b) 24 cm2
c) 144 cm2
d) 16 cm2
(para o aluno identificar a resposta correcta)
Quantos hectares correspondem a 2000 m2? E a 2000 hm2?

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Unid.de rea e Unid. agrr.

Portanto, exerccios de escolha mltipla, exerccios de correspondncia, exerccios tradicionais


de clculo, etc.

460

X. EQUAES E INEQUAES
Antes de o professor explorar o assunto, sugerimos que trate de sentenas matemticas ou
outras expresses no matemticas, onde o aluno poder ter a oportunidade de julgar se so ou
no verdadeiras.
Por exemplo:
1
o co um animal domstico
2
3 + 5 maior que 7
3
o tringulo equiltero issceles.
Mas, tambm preciso mostrar ao aluno que h expresses onde no possvel dizer se so
verdadeiras ou no.
Por exemplo:
1
uma casa
2
2x + 3y menor que 5
3
x um nmero par
Sugerimos que o professor tenha em considerao que uma equao funciona como uma
balana desequilibrada, que a pr em equilbrio, precisamos de colocar num dos pratos uma
determinada quantidade de produtos.
A resoluo de equaes deve ser entendida como a procura de uma incgnita, que ao substituir
na varivel, d o valor apresentado. Na resoluo de equaes/inequaes, o aluno deve ter em
conta que as actividades exigidas so:
O clculo de uma parcela desconhecida, quando se trata de uma adio;
O clculo de termo desconhecido numa subtraco;
O clculo de um factor, quando se trata de uma multiplicao;
O clculo de um termo desconhecido, quando uma diviso.
necessrio que o professor leve o aluno a verificar sempre se a soluo da equao/inequao
satisfaz ou no as condies impostas.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Equaes e Inequaes

461

Nas inequaes, preciso o aluno pensar numa balana equilibrada em que para desiquili
br-la necessrio colocar num dos pratos o produto a partir de determinada quantidade. Na
resoluo de problemas, o aluno deve ter a possibilidade de analisar o problema proposto e
apresentar um esboo obedecendo os elementos disponveis.

PROG.

XI. NGULOS E TRINGULOS


Os ngulos podem ser encontrados no dia a dia, por isso, sugerimos que os alunos faam um
trabalho inicial de identificao de situaes que se assemelham a ngulos na natureza.
Um outro exerccio simples que o professor pode mostrar ao aluno formar um ngulo atravs
da dobragem de uma folha de papel, procedendo da seguinte maneira:
a) dobrar a folha, vincando a dobra e depois desdobrar a folha e traar com a rgua um risco
no papel, seguindo a dobra.
b) dobrar novamente a folha numa outra posio, vincando a dobra. Desdobrar de novo a
folha e fazer um novo risco seguindo a nova dobra at encontrar a primeira.
O aluno poder verificar a formao de uma figura geomtrica composta por duas semi-rectas
distintas que tm a mesma origem, a que damos o nome de ngulo.
Assim, a partir destes exemplos, o aluno pode tentar definir ngulo. A seguir o aluno deve fazer
a classificao de ngulo porque matria conhecida das classes anteriores.
Para o aluno fixar a parte que corresponde aos ngulos correspondentes, verticalmente opostos
e alternos internos, sugere-se que o professor, ilustre cada um dos casos e use medidas concretas
em alguns casos e quando necessrio para justificar a explicao.
importante que o professor leve o aluno atravs da ilustrao a entender o que so ngulos
complementares e suplementares. O aluno dever calcular o complemento ou o suplemento de
um ngulo. Ex: Qual o suplemento de de um ngulo de 120? Ento, o aluno deve descrever a
equao que corresponde a esta situao, isto , x + 120 = 180 e depois determinar o valor de
x, que a medida do ngulo desejado.
A classificao de tringulos uma matria que o aluno conhece. Nesta classe, o aluno deve
fazer a sistematizao, explicando como se classificam os tringulo de acordo com a medida dos
seus lados e dos seus ngulos.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - ngulos e Tringulos

Quanto ao teorema sobre os ngulos internos de um tringulo e sobre o ngulo externo,


imprescindvel a aplicao em exerccios concretos. Portanto, o aluno deve resolver equaes,
quando se conhece por exemplo o ngulo externo e um dos ngulos do tringulo, encontrar a
medidas dos outros ngulos do tringulo tendo em conta que o ngulo externo suplementar
ao ngulo interno adjacente a ele.

462

XII. ESCALAS

Esta matria, o aluno t-la- j aprendido na classe anterior. Caber ao professor aprofundar o
conhecimento que o aluno possui sobre a mesma, explorando a percepo do aluno sobre
escalas, pedindo que apresente alguns exemplos simples como a fotografia que representa algo
real em miniatura ou seja em pequena escala. Poder at tomar duas figuras semelhantes, quer
dizer, por exemplo duas fotografias com tamanhos diferentes (uma ampliada e outra reduzida),
mas correspondendo mesma figura real por exemplo uma casa, uma pessoa, etc.
O passo mais importante depois desta reviso o clculo de escalas para distncias reais entre
dois pontos, a partir dum dado plano ou mapa.

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Escalas

463

Tambm imperioso que o professor mostre problemas reais de aplicao deste tema. Por
exemplo: A minha casa fica a 12 km da cantina. No plano esta distncia exactamente 3 cm. Qual
foi a escala usada neste plano?

P ROG .

XIII. PERCENTAGEM
O professor dever dar importncia ao uso de percentagens na vida do homem, identificando
situaes simples em que se aplicam percentagens.
O professor deve igualmente apresentar, e, como forma de rever conhecimentos das classes
anteriores, situaes onde o aluno usa trs tipos de representao de percentagens:
25
1 Fraco: exemplo .
100
2 Decimal: exemplo 0,25
3 Percentagem: exemplo 25%
Sugerimos que o professor explore estas trs situaes, apresentando muitos exerccios para o
aluno reafixar e dominar esta matria. As figuras so tambm uma outra forma muito importante
para a transformao de fraces em percentagens e vice-versa.
O professor poder ter em conta o conhecimento que o aluno tem da 5 classe para efectuar o
clculo mental de percentagens simples como 10% de uma determinada quantidade, 20% de...,
25% de..., etc.
Na apresentao de problemas concretos, o professor dever mostrar ao aluno factos
que ressaltem o uso e a necessidade de percentagens na vida. Por exemplo preos no
mercado com descontos expressos em percentagens. O professor tambm poder
propor exerccios tais como: Quanto : 10% de 600 000, 00MT; 25% de 100kg; etc.
Portanto, deve-se propor problemas simples e concretos que versem assuntos tais
como negcios, descontos bancrios, saldos no mercado ou lojas, taxas de juros
bancrios e outros.
Exemplo: 1. Numa turma de 48 alunos, 25% destes so repetentes. Quantos alunos repetentes
tem a turma?
3 O preo de um rdio era de 2 500 000, 00MT. Mas, depois houve um desconto de 10% do
valor inicial. Quanto custou o rdio?
Na 7 classe e sobre o mesmo assunto, o aluno deve saber representar percentagens em grficos
circulares. importante que o requisito bsico seja a representao ideogrfica de uma fraco.
No processo, contrrio deve-se pensar no crculo como uma unidade com 360o e corresponde
a 100%. A partir daqui, se pode deduzir a percentagem pretendida.

PROG.

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Percentagem

O professor dever propor algumas fraces para o aluno representar graficamente


na forma circular. Tambm nesta classe, o aluno deve saber interpretar e construir
grficos de sectores circulares para casos simples. Por exemplo: Na escola do Nelo,
fixaram uma tabela sobre os tipos de trabalhos dos habitantes da vila, obtendo-se a

464

seguinte tabela:

Servios

Ensino

Indstria

Agricultura

36

144

180

144

216

N DE HABITANTES

Sade
720

ACTIVIDADE

Total:

Construir o grfico circular correspondente a esta situao.


1
Tambm importante representar fraces como = 0,5 ou 50% no crculo
2

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Percentagem

2
Ou = 0,25 ou 25% e outras mais simples.
8

PROG .

465

XIV.TABELAS E DIAGRAMAS
Trata-se de iniciao ao estudo da estatstica. No entanto, esta unidade no constitui novidade
para o aluno pois, j interpretou tabelas na classe anterior.
Sugerimos que o professor insista na interpretao de dados quer sob a forma de tabelas, quer
sob a forma de diagramas. Um pictograma uma forma muito mais clara de visualizar qualquer
situao real. O professor poder explorar estas situaes em problemas concretos.

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Tabelas e Diagramas

Devem-se tratar situaes concretas em problemas para permitir que o aluno tambm construa
diagramas assim como grficos.

466

XV. UNIDADES DE VOLUME E UNIDADES DE


CAPACIDADE
importante aliar as unidades de volume e de capacidade a vida real.
Estabelecer relaes entre as unidade de volume e de capacidade
Por exemplo 1 dm3 equivale ao litro.
As converses de uma unidade para a outra devero ser exploradas apenas entre o metro
cbico e os submltiplos dado que estas so as unidades de medidas mais usuais na vida
prtica e muito importante que o aluno saiba que cada unidade de volume 1000 vezes maior
que a unidade imediatamente inferior. Ex: 32m3 = (32 x 1000) dm3 = 32000 dm3 ; 11,5 dm3 =
= (11,5 dm3 x 1000)cm3 = 1100 cm3.
Exerccios como :
1 . 4 m3 tem:
a) 40dm3
b) 400dm3
c) 4000dm3
d) 40 000dm3
para o aluno identificar a resposta correcta so muito bons.

467

2 . Um tanque de gua tem 45 m3 de volume. Qual a capacidade do tanque em litros?

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Unidades de Vol. e de Cap.

XVI.

POTENCIAO

Sobre a potenciao em IN, sugerimos que o aluno aprenda o conceito a partir de exemplos
concretos, onde ele observa a regularidade das expresses que vo aparecendo.
Por ex: 2 x 2 x 2 x 2 x 2 = 32. Esta expresso poder ser escrita de uma forma simplificada que 25,
que significa dois repetido cinco vezes e que se l dois elevado a cinco.
O professor poder dar muitos exemplos deste tipo, onde o aluno, escreve a potncia
correspondente e faz a sua leitura, at chegar generalizao.
Para a construo, de potncia o professor tambm poder explorar situaes em que se pretende
determinar a rea do quadrado ou o volume do cubo.
Na exercitao, propomos que se considerem exerccios variados de escrita, leitura, transformao
de uma potncia em multiplicao de factores iguais e vice-versa e exerccios de clculo do valor
da potncia.
Deve-se prestar ateno aos alunos que multiplicam a base com o expoente:
Ex: 34 = 3 x 3 x 3 x 3 = 81 e no 34 = 3 x 4 = 12
Nas adies e subtraces sugerimos que se parta de exemplos muito simples mas s depois de
assegurar que o aluno domina as bases de clculo iniciais.
Na 7classe, o aluno poder trabalhar com potncias cuja base no s natural mas tambm
uma fraco ou nmero decimal e as actividades devero ser as mesma.

PROG .

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Potenciao

Nas adies e subtraces com potncia, o aluno deve fixar que para se efectuarem estas
operaes primeiro necessrio calcular o valor de cada potncia. E esta uma actividade que
seguramente domina.

468

XVII. CIRCUNFERNCIA E CRCULO


O professor deve explorar situaes reais que se assemelhem com circunferncia ou crculo. Por
exemplo, objectos de uso domstico, jardins, roda de uma bicicleta/carro, disco e outros, como
j foi visto nas classes anteriores.
Depois desta recolha de informaes o professor poder com os alunos, identificar os elementos
de uma circunferncia: o raio, o dimetro, a corda e o centro.
Para obter o permetro do crculo, seria mais sugestivo que se partisse de uma aula prtica com
uso de meios de fcil acesso como tampas redondas, latas redondas, etc. o aluno deve medir
com o fio o comprimento destes objectos e depois poder aperceber-se que a medida do
comprimento da circunferncia um pouco mais que o triplo da medida do seu dimetro. Ser
conveniente trabalhar com objectos de diferentes tamanhos.
importante que o aluno exercite a relao obtida.
O professor poder proceder do mesmo modo, para o clculo da rea do crculo,
(experimentalmente) para provar que a superfcie do crculo algo maior que o triplo do quadrado
do seu raio.
O professor dever tomar como base da deduo a rea de um polgono regular com n lados,
que se sobrepe rea do crculo, tendo o aptema igual ao raio desse crculo.
Atravs da experimentao, a aprendizagem torna-se mais motivante porque o aluno constri a
sua prpria aprendizagem.
O professor dever planificar as actividades para reforar a aprendizagem onde se leva o aluno
a associar o aprendido com o seu dia a dia.
Sugerimos, igualmente, que o professor fale da rea do semi-crculo a partir da rea do crculo,
assim como a rea do quadrante, (quarta parte do crculo) associando-o com as percentagens e
tambm rea da coroa circular.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Circunfer. e Crculo

469

Por exemplo: A roda de uma bicicleta tem 40 cm de raio. Quantos cm avana a bicicleta em cada
volta?

PROG.

XVIII. REAS: PARALELOGRAMO, TRAPZIO E


LOSANGO

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Matemtica Sugestes metod. - reas: paral., trap. e losango

A nossa sugesto que o aluno parta do conhecimento que possui sobre a rea do rectngulo
e do tringulo para deduzir as reas do paralelogramo, trapzio e losango. Importa realar que o
professor, dever mostrar o aluno que a rea do paralelogramo igual rea do rectngulo com
as mesmas dimenses e a rea do tringulo a metade da rea de um paralelogramo.

470

XIX.

RAZES E PROPORES

Julgamos que se o professor tomar a fraco como base, poder facilitar a aprendizagem. A
razo como um quociente exacto entre dois nmeros. Dever levar ao aluno a entender que a
diviso outra forma de representar a razo.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Razes e propores

471

Para introduzir as propores, sugerimos que o professor conduza o aluno s fraces


equivalentes, porque proporo uma igualdade entre duas razes. A seguir dever propor
muitos exerccios e variados para o aluno formar propores ou descobrir propores. Por
exemplo: formar uma proporo com os seguintes nmeros: 3, 4, 9 e 12; 10, 3, 30 e 100; etc.
A resoluo de equaes, aplicando a lei fundamental das propores, uma outra fase do
aprofundamento deste estudo. Por exemplo: x/30 = 3/4. Determinar o valor de x na equao.
H problemas concretos e simples que o professor poder propor na sala de aulas para o aluno
resolver. Por exemplo: numa turma a razo do nmero de rapazes para o nmero de raparigas
de 5 para 6. Sabendo que a turma tem 12 raparigas, quantos rapazes tem?
escrever a equao correspondente ao problema;
resolver a equao obtida e dar a resposta.

PROG.

XX. ORIENTAO E LOCALIZAO NO PLANO


Esta constitui a primeira parte da aula. preciso mostrar ao aluno que os planos aparecem como
instrumentos que representam a realidade e nos permitem localizar, com facilidade, alguns lugares
ou pontos. , neste contexto, que podemos falar dos sistemas de referncias para localizao de
pontos no plano. O professor dever insistir , fundamentalmente na leitura e localizao de
pontos no plano mediante o uso de coordenadas.
Os mapas so um instrumento de representao da realidade e os sistemas de coordenadas como
instrumentos para localizar diferentes lugares, assim como para nos orientarmos no espao.
Localizao do stio onde vivemos, na cidade ou na aldeia ou a nossa casa. Por exemplo a rua,
o quarteiro e o nmero da casa.
O professor pode usar o mapa para o aluno localizar alguns pontos como uma provncia, um
distrito, um pas, etc.

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Orientao e local. no plano

O aluno dever saber que o sistema de coordenadas um sistema aceite universalmente.


O aluno deve saber que para a localizao de um ponto no plano, necessrio desenhar os eixos
coordenados, isto , eixo horizontal e eixo vertical.

472

XXI.

MOVIMENTOS NO PLANO

importante que o aluno seja levado a entender os vrios tipos de movimento e a sua importncia
no desenho. Por exemplo, ao analisarmos os mosaicos, podemos identificar as translaes,
simetrias e as rotaes.
O aluno dever realizar movimentos de translao em determinadas condies, identificar figuras
simtricas e desenhar figuras simtricas sobre quadrculas e o respectivo eixo de simetria em
figuras planas.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Movimentos no plano

473

Tambm sugerimos que o aluno use devidamente os instrumentos de medio para desenhar
figuras transformadas.

PROG.

XXII. ALGUNS ELEMENTOS DE ESTATSTICA


A primeira actividade que sugerimos que seja feita a leitura e interpretao de grfico. O
professor deve apresentar tabelas ou grficos e levar ao aluno a interpretar.
Poder construir um pequeno problema, usando elementos da prpria turma. Por exemplo: um
inqurito feito a 10 alunos da turma sobre a sua idade o resultado foi este: 12, 13, 11, .
Quantos alunos tem 11 anos? E 15 anos?
Depois mostra a construo da tabela e do grfico.
Propomos que o professor trabalhe em situaes simples e os problemas devem, se possvel,
estar prximos da realidade dos alunos, isto , devem ter sentido para ele.

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Alguns elemen. de estatstica

A seguir, preciso mostrar ao aluno como se recolhem dados e como se constri um grfico de
barras ou de linha.

474

XXIII. MEDIDAS DE TEMPO


Nesta fase, o aluno dever ter um domnio completo sobre as unidade bsicas de tempo. A partir
destas, o professor poder explorar este conhecimento e levar o aluno necessidade do uso
das medidas de tempo (por exemplo o calendrio) para nos referirmos tambm aos acontecimentos
do passado. O professor poder perguntar aos alunos que formas conhecem para medir o
tempo e como que os nossos antepassados mediam o tempo sabendo que no tinham relgios
nem calendrios.
Podemos representar o tempo atravs de grfico que ilustre os diferentes momentos da histria
do pas, da comunidade ou da famlia. Portanto, o aluno deve estar apto para localizar
acontecimentos histricos no s no espao mas tambm no tempo.
importante, o professor referir-se tambm sobre a importncia do calendrio, do relgio como
instrumentos para medir o tempo.
O aluno dever saber o que so anos comuns e o que so anos bissextos.
O professor dever explorar estes conhecimentos atravs de muitos exerccios e problemas de
aplicao da vida prtica. imperioso que o aluno resume em tabela o seguinte:
A hora tem 60 minutos e o minuto tem 60 segundos;
O dia tem 24 horas e a semana tem 7 dias;
O ms tem 30 dias e o ano 365 ou 366 dias;
A dcada um espao de 10 anos e o sculo um espao de 100 anos;
O milnio um espao de 1000
A seguir, o aluno dever realizar converses de uma unidade para a outra ex. 1h tem 60 minutos
ento 24 horas tem 1440 minutos ou 86400 segundos aproveitando estes conhecimentos.
Exerccios como: Uma hora e meia quantos minutos tem?; dois anos e meio quantos meses so?;
180 dias correspondem a quantos meses?; 1/4 do sculo tem anos.etc, so muito importante.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Matemtica Sugestes metodol. - Medidas de tempo

475

Finalmente, importante que o aluno perceba a utilidade e a necessidade do calendrio e das


outras medidas de tempo para transmitir, informar e organizar o passado, o presente e o futuro.

PROG.

476

Programa
de
CINCIAS NATURAIS
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

477

478

PROG .

DO

ENS .

BS.

III

CICLO

(6

CLAS.)

Cincias

Naturais

I. INTRODUO
A educao um pr-requisito para o desenvolvimento do indivduo e da Nao. A escola tem
um papel fundamental na preparao do Homem para o desempenho efectivo das suas funes,
no esforo de assegurar o desenvolvimento scio-econmico de um pas. O sistema de educao
deve, portanto, responder s necessidades individuais e da sociedade.
O ensino de Cincias Naturais tem como objectivo fundamental desenvolver a percepo
cientfica do mundo natural. A percepo do mundo natural ajuda o Homem a envolver-se em
actividades com vista satisfao das suas necessidades.
O ensino de Cincias Naturais est desenhado de forma a que os alunos apliquem os
conhecimentos, as experincias da sua vida diria, de modo a prepararem-se para a vida num
mundo em constantes mudanas.
Este programa de Cincias Naturais inclui temas diversos da 1 7classe. Estes foram
seleccionados tendo em conta a sua relevncia para o contexto nacional, outros sistemas de
educao a nvel internacional com incidncia para os Pases da SADC e os objectivos de
mbito, econmico, social, intelectual e pessoal definidos no Plano Curricular do Ensino Bsico
(PCEB).
As Cincas Naturais como disciplina so introduzidas a partir da 3 classe e incluem contedos
de 4 grandes reas temticas (Universo, Seres vivos, Sade, Populao e ambiente). Os contedos
desta disciplina para o 1 cclo esto transversalmente integrados nas disciplinas de Lngua
Portuguesa e de Matemtica.
A considerao destes factores ditou o aparecimento de algumas diferenas deste programa em
relao ao anterior no captulo de contedos (ex. a incluso de contedos de electricidade,
agricultura, caa e pesca, populao e ambiente, sade reprodutiva, entre outros) e na abordagem
metodolgica. No captulo metodolgico, o destaque vai para a introduo da gesto mais
autnoma da aula e de todo o processo de ensino-aprendizagem pelo professor.

7 C LAS.) Cincias Naturais Introduo

479

Este programa tenta conjugar os objectivos dos diferentes mbitos (econmico, social, intelectual
e pessoal).Assim, deste modo, reala as habilidades prticas que podero permitir a integrao
plena da criana na sua comunidade, uma vez que se est ciente de que embora o ensino bsico
seja um nvel inicial, tambm terminal para a maioria delas.

ENS . BS. III C ICLO (6

Este programa constituido por 5 partes:


1. Introduo
2. Objectivos gerais
3. Metodologia geral
4. Avaliao

DO

5. Plano temtico

P ROG .

II. OBJECTIVOS GERAIS


Este programa define como perfil do graduado do ensino bsico um aluno com desenvolvimento
integral e contextualizado da personalidade. Isto significa que o graduado deve ter uma
personalidade funcional no seu meio.

dominar as principais tcnicas na rea da agricultura, gesto e proteco de recursos


comunitrios;

conhecer e aplicar as regras bsicas de higiene pessoal e colectiva;

usar o mtodo cientfico na resoluo de problemas do dia-a-dia;

aplicar o mtodo cientfico para gerar conhecimentos sobre objectos, explicar factos e
fenmenos;

manipular o mundo material de modo metdico;

aplicar conhecimentos cientficos bsicos na gesto dos recursos naturais e do ambiente na


comunidade;

aplicar conhecimentos cientficos na interpretao de fenmenos naturais mais comuns do


seu meio;

partilhar e divulgar informao

ser cooperativo na procura de solues para as questes ambientais;

dar sentido ao ambiente natural que o rodeia atravs da observao e interpretao;

Para atingir este grande objectivo, no fim do ensino bsico, o aluno deve ser capaz de:

comportar-se com responsabilidade em matria de sade reprodutiva;

7 CLAS.) Cincias Naturais Objectivos gerais

prevenir e combater a droga e;

ENS . BS . III C ICLO (6

DO

prevenir-se das doenas;

PROG .

480

III. METODOLOGIA GERAL


O ensino de Cincias Naturais til s quando os conhecimentos e habilidades adquiridos
pelos alunos so aplicveis para o melhoramento das suas condies de vida. As Cincias que
estudam a Natureza, tm o objectivo de desenvolver a percepo cientfica do mundo natural.
Existe uma semelhana entre a maneira de um cientista trabalhar e uma criana aprender sobre a
Natureza. Ambos possuem, de antemo, algumas ideias sobre as coisas a estudar. Usando
passos que consistem na observao, testagem experimental de ideias e registo dos resultados,
ideias iniciais podem ser mudadas face a evidncias descobertas na realidade.
As ideias que as crianas tm so restritas, devido sua limitada experincia e porque as
habilidades para testagem destas ideias so ainda pouco desenvolvidas. Assim, tarefa do
ensino das Cincias Naturais estender a experincia das crianas, ajud-las a desenvolver as
suas habilidades cientficas e subtituir as suas ideias intuitivas de aplicao restrita por ideias
cientficas. Entretanto, a rejeio ou modificao de conhecimentos e comportamentos prematuros
tem de ser um processo personificado, levado a cabo via raciocnios e actividades independentes
dos alunos. Estes mecanismos permitem o enquadramento de tais conhecimentos, habilidades
e comportamentos em esquemas e convices pessoais.
Moambique tem uma Natureza muito rica e diversificada. Esta diversidade ainda maior se se
tomar em conta que cada escola e cada aluno so nicos. Isto traz diferenas na forma de usar
os recursos naturais, fazendo com que o professor tenha que adoptar mtodos adequados para
explorar a natureza em cada contexto concreto. Este programa no pode reflectir toda esta gama
de variedades. Contudo, sero abordadas as direces metodolgicas gerais que constituem a
base de interpretao do processo de ensino-aprendizagem em Cincias Naturais. Eis, a seguir,
algumas dessas direces metodolgicas gerais.

1. Construtivismo
essencial conhecer o ponto de partida dos alunos
Os alunos no podem ser vistos como uma tbua rasa para preencher com novos conhecimentos
a partir do processo do ensino. As crianas chegam escola j com grande bagagem de
conhecimentos sobre o seu ambiente. Elas adquirem conhecimentos atravs das observaes
inconscientes, diferentes actividades, jogos e imitao do comportamento dos adultos.
Os alunos j podem ter a sua explicao intuitiva dos fenmenos da Natureza. Estas ideias,
influenciam a interpretao e percepo da matria ensinada, podendo ajudar ou dificultar a
interpretao cientfica dos processos naturais.
importante que o professor conhea as ideias (os pr-conhecimentos) que os alunos j trazem
consigo da vida prtica sobre um determinado objecto, facto ou fenmeno para aproveit-las
na construo da viso cientfica do mundo natural.

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Metodologia geral

481

Assim, por vezes, os alunos tm ideias erradas sobre o significado de um fenmeno ou conceito
(por exemplo, o conceito de trabalho, energia e som, causas de doenas, forma da
Terra, etc), e interpretam a informao dada pelo professor na base das suas ideias iniciais.

P ROG .

E quando no se toma em conta os pr-conhecimentos dos alunos, cria-se uma situao em que
os alunos tm um conjunto de conhecimentos sobre a Natureza, com base em experincias
prticas e quotidianas, e um outro mundo de conhecimentos baseado na informao
(principalmente terica) dada na escola que, co-existem e se confrontam entre si. Por isso, no
surpreendente que em tais condies os alunos no sejam capazes de aplicar os conhecimentos
da escola para soluo dos problemas da vida real.
Existem vrias vias de aplicao das ideias do construtivismo para o processo de ensino de
Cincias Naturais:
1. Estudos conceptuais: Estudando os pr-conhecimentos dos alunos sobre os fenmenos
naturais. uma tarefa que pode ser feita fora da sala de aulas em que se faz recolha das ideias
que os alunos possuem sobre determinados conceitos/fenmenos. Isto permite ao professor construir um armazm de informao. Este armazm de informao, permite ao professor lidar com os alunos sabendo que ideias eles trazem sobre os assuntos que vo ser
tratados num determinado momento.
2. Transposio: Considera-se o processo de aprendizagem como processo de mudana
(desenvolvimento) conceitual. Atravs deste processo, o professor introduz algumas ideias
novas que ajudam os alunos a reinterpretarem a informao.
3. Eliciao: Nesta tcnica, o professor ajuda os alunos a clarificar as sua ideias sobre factos
ou conceitos antes de se introduzir nova informao. Nesta fase todas as ideias so bem
vindas: no se faz meno se as ideias so erradas ou certas.
4. Reforo: O professor ajuda os alunos a relacionar e ligar as suas pr-concepes com ideias
novas. Primeiro, o professor, por algum meio, recolhe informao sobre ideias que os alunos
possuem sobre factos, conceitos, fenmenos que prentende abordar e depois avana
algumas ideias sobre estes levando os alunos a completarem ou reforarem as suas ideias .
5. Desafio: o professor pe os alunos a compararem as suas ideias com as dos outros ou do
professor. Cada aluno dever chegar a um ponto claro sobre as diferenas e semelhanas. O
processo seguinte seria a criao de um consenso volta das ideias comparadas.
O professor escolhe alguma ou combina algumas destas tcnicas em diferentes etapas de
acordo com a convenincia.

2. O mtodo cientfico
Ensinar Cincias Naturais equipar os alunos com mecanismos que permitem desenvolver
activamente as diferentes faces da sua personalidade na interaco com a Natureza. A principal
ferramenta para este desenvolvimento da personalidade o Mtodo Cientfico.
O mtodo cientfico uma forma metdica de conhecer e lidar com a Natureza.

PROG .

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Metodologia geral

A correcta assimilao de conceitos e factos e fenmenos tem de ser resultado final dum
processo de interrogao da Natureza que os alunos devem realizar activamente com ou sem
ajuda do professor. O primeiro passo no estudo de qualquer fenmeno ou objecto a observao
e a formulao de perguntas sobre estes para perceber as propriedades e caracteristicas do

482

objecto ou fenmeno. O professor pode fazer perguntas aos alunos ou estimul-los a formullas e a procurarem respostas independentemente. Assim comea o processo de investigao
do ambiente natural. Os alunos tm de se acostumar a procurar conhecer factos e objectos
fazendo perguntas e procurando respond-las de uma forma sistemtica (aprender a aprender).
No processo de procura de resposta a estas perguntas, que envolve diferentes actividades, os
alunos adquirem activamente conhecimentos, informao e valores, desenvolvem habilidades
motoras, de anlise, de tomada de deciso, de experimentao, de medio, de observao e
descrio, de categorizao e sistematizao, de auto-aprendizagem, entre outras.

3. Trabalho em grupo
Trabalho em grupo aquele em que vrias crianas fazem o mesmo trabalho em conjunto.
Para optimizar o trabalho de grupo, este deve ser composto por 4 a 6 crianas. O trabalho em
grupo mais adequado para tarefas prticas1 . Os grupos devem estar dispostos de modo que
todas as crianas possam comunicar directamente entre elas, e se estiverem a trabalhar sobre
um objecto, todas as crianas o vejam e/ou o possam tocar.
A formao de um grupo deve, salvo em casos especficos, obedecer ao factor de mistura de
habilidades para que durante o processo de interaco as crianas se beneficiem/ajudem
mtuamente.
As habilidades do professor para dirigir um trabalho em grupo melhoram consideravelmente no
prprio processo. Por exemplo, com o tempo, o professor aprende a distinguir uma discusso
frutuosa de um caos num grupo. A falta de material uma realidade em muitas das nossas
escolas. Para se fazer aproveitamento mximo do exguo material, pode-se organizar ao mesmo
tempo trabalhos de grupo diferenciados.

Algumas vantagens do trabalho em grupo


a) Aprendizagem de criana-para-criana

O trabalho em grupo , portanto, um excelente contexto de aprendizagem para a criana.

A aprendizagem um processo de interaco com o meio e com as pessoas atravs do qual o


indivduo (a criana) forma/melhora conhecimentos e habilidades. O papel das pessoas na
aprendizagem formal vital. Uma criana est predisposta a aprender mais quando se sente
vontade com quem interage: Uma criana est mais predisposta a aprender com outra criana
do que com um adulto.

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Metodologia geral

483

1
Discusso sobre um assunto tambm uma tarefa prtica. Grupos que trabalham na aquisio de informao
so correntemente os mais improdutivos (e.g. mandar as crianas estudar um tema em grupos).

P ROG .

b) Sinergia

Assim um grupo produz aquilo que cada elemento em singular no poderia produzir.

A unio faz a fora. Parte-se do princpio que a diversidade de habilidades num grupo faz o
papel de complementaridade. O produto do trabalho de um grupo surge, portanto, como produto
consensual das contribuies individuais dos elementos do grupo2 .

c) Comunicao e raciocnio
A liberdade de expresso que o grupo tem ajuda as crianas a treinar e a melhorar as habilidades
de comunicao e de argumentao.
d) Adopo de aspectos de cultura cientfica
A experincia quotidiana dos alunos, a partir da qual se desenvolvem muitas actividades
cientficas, fortemente influenciada pelos hbitos familiares. As tradies influenciam, tanto
no contedo como no processo de ensino. Por exemplo, o no questionamento de ideias
veiculadas por algum mais adulto. A tradio cientfica quebra com alguns destes
comportamentos.
A mudana gradual de comportamento das crianas mais acelerada se for feita em simultneo
com grupos de crianas em interaco. O trabalho em grupos , pois, um mtodo efectivo para
habituar as crianas aos processos de investigao.
e) Compreenso e tolerncia
Durante o trabalho de grupo, a criana aprende, com o tempo, a descobrir que a diferena de
formas de pensamento entre as pessoas uma constante e normal, o que conduz ao
desenvolvimento de atitudes de tolerncia.
f) Cooperao
Uma das caractersticas principais das crianas o egocentrismo. Esta caracterstica representa
um obstculo srio para a participao em actividades e partilha/troca de ideias. No trabalho em
grupo, uma criana ganha gosto pelo trabalho cooperativo, o que ajuda consideravelmente no
combate ao egocentrismo.

PROG .

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Metodologia geral

2
Na realidade a tarefa mais difcil garantir que cada elemento do grupo esteja representado no produto do
trabalho do grupo - e este deve ser o desafio do professor.

484

4. Ensino-aprendizagem orientado prtica


O mtodo cientfico pressupe o envolvimento do aluno numa actvidade prtica constante.
Isto advm do facto de o mrito deste mtodo estar no processo e no no resultado. tambm
verdade que existe informao e conhecimentos que na situao escolar no podem ser formados
com investigao por parte dos alunos. Mas ao nvel do ensino primrio, grande parte dos
conceitos e factos cientficos podem ser formados ou pelo menos ilustrados pela prtica dos
prprios alunos.
Em resumo

cada professor, cada aluno e cada sala de aulas so nicos. A adopo de mtodos e
meios de ensino no deve ser tomada como universal.

atravs da sua experincia pessoal, os alunos tm ideias sobre o mundo sua volta,
sobre como e porqu que as coisas acontecem.

o primeiro passo na percepo da Natureza a observao e explorao de objectos


reais.

As ideias bsicas a ter em mente so:

A tarefa do professor introduzir nos alunos uma forma sistemtica/metdica de lidar com o
mundo natural sua volta, na busca de conhecimentos/habilidades/valores e na satisfao das
suas necessidades. Com o tempo, os alunos vo formando esquemas/mecanismos/instrumentos
pessoais que asseguram sua competncia e independncia na interaco activa com a Natureza.

Sugestes metodolgicas

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Metodologia geral

485

Este programa apresenta sugestes metodolgicas para alguns dos temas. Estas so apenas
sugestes; o professor no obrigado a segu-las. O professor adoptar as metodologias que
mais lhe convierem desde que estas estejam em conformidade com as direces metodolgicas
gerais aqui referidas. Convidamos o professor a demonstrar capacidade, iniciativa e criatividade.

P ROG .

IV. AVALIAO

informar o professor sobre se os alunos esto ou no preparados para passar s fases


seguintes.

orientar os professores no seu esforo de apoiar os alunos que enfrentam certos


problemas e;

informar o professor sobre eventuais problemas de aprendizagem dos alunos;

informar ao aluno e aos pais/encarregados de educao sobre o progresso no processo


de aprendizagem;

O sistema de avaliao em Cincias Naturais estar direccionado testagem da aquisio do


conhecimento, habilidades, atitudes e valores especificados nas competncias bsicas definidas
neste programa. A informao obtida a partir desta avaliao dever tambm ser usada para
outros fins importantes tais como:

Para alcanar estes objectivos, preciso que:


1. A avaliao seja contnua;
2. A avaliao seja orientada a determinar em que extenso os objectivos especficos prdeterminados tm sido alcanados, de modo a assistir o aluno na progresso aos nveis
subsequentes da aprendizagem;
3. O professor deve avaliar os alunos, auto-avaliar-se e ajudar os alunos a se auto-avaliarem.
Para cada assunto, em cada fase necessrio adequar o carcter da avaliao s necessidades
de sua efectivao. Assim:
1. A avaliao inicial tem de ser ser marcadamente diagnstica (para saber o quanto os alunos
j sabem sobre um determinado assunto/tema).
2. Na fase intermdia dever predominar a avaliao formativa (para ajudar o professor a
monitorar e melhorar o processo de ensino sobre o assunto/tema).
3. No fim, pela necessidade de exprimir quantitativamente o desemphenho do aluno, a avaliao
sumativa assume papel preponderante no fim de cada assunto/tema.

Formas de avaliao em Cincias Naturais

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Avaliao

Propem-se duas formas de avaliao; uma formal, pr-planificada, peridica e; outra informal,
diria. As duas formas de avaliao incluem, para alm do tradicional mtodo de papel e caneta,
outras metodologias com um quadro compreensivo sobre estgios de desempenho. Este quadro
poder ser preenchido a partir, quer de questes orais, quer de observao e de trabalho escrito

486

(teste e outros). Encorajamos o professor a usar estas e outras metodologias de avaliao


diferentes das tradicionais. Particular ateno deve ser dada avaliao qualitativa pois, os
conhecimentos, habilidades, atitudes e valores dificilmente podem ser quantificados.
Conscientes da dificuldade que representa uma avaliao qualitativa, aconselhamos o professor a oganizar grelhas de avaliao em que os conhecimentos, habilidades atitudes e valores a
alcanar estejam especificados. necessrio destacar que a rapidez de assimilao de informao
factual e de conceitos usualmente maior que a de habilidades e atitudes.
A avaliao contnua no deve ser interpretada como a acumulao de uma srie dos tradicionais
resultados dos testes. Esta avaliao deve ser encarada como avaliao de habilidades/processos,
conhecimentos/atitudes e do crescimento pessoal do aluno.

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Avaliao

487

O enfoque na avaliao qualitativa no exclui o uso da avaliao quantitativa. A metodologia


habitual de teste de caneta e papel ser usada mas, em escala menor.

P ROG .

Objectivos gerais do 3 ciclo:

Dominar conceitos bsicos relacionados com assuntos especficos como biodiversidade,


ciclos qumicos, tcnicas agrcolas e de proteco do solo;

Liderar uma discusso num processo de ensino-aprendizagem;

Demonstrar uma atitude crtica em relao aos objectos estudados e factos conhecidos;

Usar o mtodo cientfico para o estudo de qualquer objecto ou fenmeno natural;

Ao terminar o 3 ciclo o aluno deve ser capaz de:

Dominar as principais tcnicas na rea da agricultura, gesto e proteco de recursos


comunitrios;

7 CLAS.) Cincias Naturais Avaliao

Demonstrar alto sentido de responsabilidade em mtrias de SSR/HIV/SIDA;

ENS . BS . III CICLO (6

DO

Demonstrar capacidade de aplicao de conhecimentos e habilidades em factos da vida real


na sua comunidade.

PROG .

488

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

489
Programa de Cincias Naturais

6 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG.

Objectivos da 6 classe:

Divulgar a importncia da Vacinao;

Valorizar os cuidados de sade com a mulher grvida e com o beb;

Compreender o processo do ciclo menstrual;

Explicar a trovoada (conceito e formas de proteco);

Propor solues para a poluio sonora;

Explicar as transformaes de energia;

Difundir conhecimentos sobre as plantas da comunidade (cultivo, utilidade, conservao e


proteco);

Descrever as funes bsicas e estrutura do aparelho digestivo do Homem;

Conhecer os insectos, sua utilidade e problemas que estes podem provocar;

No fim da 6 classe o aluno deve ser capaz de:

Discutir o papel do Homem no uso do solo e;

ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - Objectivos da 6 Classe

DO

Destacar o papel das comunidades na gesto dos recursos de pesca e caa.

PROG.

490

P ROG.

Plano temtico da 6Classe

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Contaminao
da gua

CONTEDOS

Explicar as diferentes
formas de contaminao da gua;
Identificar alguns
agentes contaminantes
da gua e;
Desenvolver atitudes
de preservao do
meio-ambiente.

Agentes contaminantes
da
gua
(microorganismos e substncias
qumicas )
Poluio da gua dos rios,
lagos e mares
Formas de combate a
poluio
Doenas provocadas
por guas contaminadas (clera, diarreias,
malria, bilharzioze .)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Reconhece que as
guas contaminadas
podem causar graves
doenas e;
Ajuda na eliminao
de todos os focos de
guas paradas a fim de
evitar a propagao de
doenas.

SUGESTES
METODOLGICAS

Organizar actividades de
limpeza nos rios, lagos ou
mares (praias).
Plantar plantas indgenas
ao longo dos rios.
Colocar colectores do lixo
na praia.
Nos casos em que alguns
rios no tenham nome os
alunos podero colocar
placas com o respectivo
nome.

CARGA
HORRIA

491

492

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

PROG.

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

Aco do homem

sobre o solo

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Descrever a aco do
homem sobre o solo;
Diferenciar os tipos de
queimadas;
Descrever as formas de
destruio do solo e;
Identificar as causas da
destruio do solo

Aco do homem sobre


o solo (agricultura,
q u e i m a d a s ,
desflorestamento)
Formas de destruio
do solo:
Queimadas (tipos de
queimadas)
Tipos de queimadas
Agricultura (monocultura,
culturas
intensivas)
Eroso

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Compreende que o
solo vulnervel
aco do homem;
Difunde na sua
comunidade a poca
adequada para as
queimadas e;
Difunde na sua
comunidade
os
perigos
do
desflorestamento e
das
queimadas
descontroladas.

SUGESTES
METODOLGICAS

Organizar uma excurso


para observarem a aco do
homem sobre o solo, no
campo
(queimadas,
desflorestamento), nas
cidades (desflorestamento
- eroso)

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS. BS. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Plantas

CONTEDOS

Conhecer as principais
plantas existentes na
sua comunidade;
Conhecer a importncia
das principais plantas
da comunidade;
Usar as plantas da
comunidade para resolver problemas da
vida real;
Conhecer as caractersticas gerais e
botnicas
das
principais plantas da
comunidade e;
Dominar mtodos de
proteco e conservao das principais
plantas da comunidade.

As plantas da comunidade
Tipos de reproduo
Tcnicas agrcolas na
comunidade

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Indica as plantas mais


importantes
da
comunidade/regio;
Conhece os principais
mtodos de reproduo e conservao
das principais plantas
da comunidade/regio
e;
Domina algumas
tcnicas e conhecimentos agrcolas
sobre as principais
culturas da comunidade/regio.

SUGESTES
METODOLGICAS

493

Neste tema, preciso


abordar com elevado ndice
de operacionalizao do
conhecimento. Parta-se do
princpio que este tema
ajuda
o
aluno
a
compreender e a contribuir
para melhorar o panorama
agrcola da sua comunidade.
Pode ser que no seja
imperioso (apesar de muito
desejvel) que a escola
tenha um espao prprio
para
operacionalizar
conhecimentos mas o
recurso diferentes
instncias pode ser de
extrema utilidade. Por
exemplo, contacte um
agricultor com charrua, com
determinado tipo de
culturas, etc. Algumas
actividades
simples
podero ser feitas mesmo na
escola como por exemplo,
seleco e classificao de
sementes.

CARGA
HORRIA

494
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

Nutrio do
beb

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Vacinao

Valorizar a importncia
do leite materno para o
desenvolvimento do
beb;
Explicar os cuidados
com a alimentao do
beb.

Explicar a importncia
da vacinao e;
Reconhecer a importncia do calendrio de
vacinao.

Importncia do leite
materno
Nutrio do beb

Importncia da vacinao
Principais vacinas
(sarampo,
plio,
ttano, tuberculose)
Cumprimento
do
calendrio de vacinao.

Valoriza e divulga na
famlia a importncia
do leite materno no
desenvolvimento do
bb.

Fazer um levantamento da
prtica corrente na
alimentao dos bebs.

Desenvolve a conscincia da necessidade


da vacinao e;
difunde na sua famlia
a importncia da
vacinao e do
cumprimento
do
calendrio.

Mostrar aos alunos cartes


de vacinao com as
vacinas que se devem
tomar e respectivo
calendrio.

P ROG.
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Aparelho
digestivo do
Homem

Auto-descobrimento e
sexualidade

CONTEDOS

Referir importncia da
digesto do Homem.
Mencionar
os
principais rgos do
aparelho digestivo e;
Descrever
as
principais funes dos
rgos do aparelho
digestivo.

Descrever o ciclo menstrual;


Determinar o perodo
frtil;
Identificar os ritos de
iniciao da sua
comunidade ou regio
e;
Discutir os direitos
sexuais.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Aparelho digestivo e
digesto no Homem.
Partes do aparelho
digestivo
(boca,
esfago, estmago,
intestino delgado,
intestino grosso e
nus)

Ciclo menstrual
Ritos de iniciao
Factores
que
influenciam a tomada
de deciso (famlia,
escola, igreja, comunidade, tabus)
Direitos sexuais

SUGESTES
METODOLGICAS

Identifica as diferentes
partes que constituem
o aparelho digestivo e;
Conhece
a
importncia
da
digesto.

Maquetes,
modelos,
desenhos que mostram os
principais rgos do
aparelho em estudo. Fazer
uma breve abordagem
sobre digesto no Homem.

Determina o perodo
frtil e;
Exerce os seus direitos
sexuais.

Fazer um quadro do ciclo


menstrual.
Elaborar cartazes com os
direitos sexuais.

CARGA
HORRIA

495

496
PROG.

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Sade
reprodutiva

CONTEDOS

Reconhecer que a
responsabilidade na
preveno das DTS/
HIV/SIDA do homem
e da mulher;
Reconhecer que a
responsabilidade na
preveno da gravidez
do homem e da
mulher;
Discutir razes para
adiar as relaes
sexuais;
R e s p o n d e r
acertivamente
a
presses para relaes
sexuais;
Reconhecer
a
importncia
do
aconselhamento antes
de iniciar a vida sexual;

Responsabilidadde do
homem e da mulher na
preveno das DTS/
HIV/SIDA
Responsabilidade do
homem e da mulher na
preveno da gravidez
M t o d o s
anticonceptivos
Saber dizer no a
presses de amigos e
parceiros
Busca de ajuda / aconselhamento
Acesso informao e
programas
sobre
sade reprodutiva

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Compreende que a
responsabilidade na
preveno das DTS/
HIV/SIDA e gravidez
da responsabilidade
tanto do homem como
da mulher.
Resiste a presses
sexuais.
Busca ajuda quando
necessrio.

SUGESTES
METODOLGICAS

Fazer um levantamento sobre


de quem a responsabilidade
na preveno das DTS/HIV/
SIDA e a partir da explica a
responsabilidade de ambos.
Elaborar um pequeno
questionrio para entrevistar
algumas pessoas sobre a
quem
cabe
a
responsabilidade
de
preveno da gravidez.
Fazer um levantamento dos
motivos para adiar o incio da
vida sexual.
Convidar um tcnico de SMI
(Servio Materno Infantil)
para orientar uma palestra
sobre
mtodos
anticonceptivos
e
importncia do planeamento
familiar.

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS. BS. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Sade
reprodutiva

(cont.)

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Ar

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Reconhecer
a
importncia
do
planeamento familiar na
proteco da sade da
mulher;
Discutir
as
consequncias
da
gravidez
na
adolescncia.
Reconhecer a existncia
de ar no solo;
Realizar experincias
que demostram a
existncia de ar no solo;
Reconhecer a existncia
de ar na gua;
Realizar experincias
que demostram a
existncia de ar na gua.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

Dramatizao de situaes
em que o jovem possa dizer
no as relaes sexuais.
Dramatizao
sobre
situaes na busca de
aconselhamento .

O ar no solo
O ar na gua

capaz de provar
atravs de experincias
a existncia de ar no
solo e na gua

497

Realize
algumas
experincias como por
exemplo, deitar gua numa
poro de terra e os aluno
podero notar o borbulhar
na poro de terra que
representa bolhas de ar a
sair da terra. Sistematiza a
informao em conjunto
com os alunos. A
existncia de alguns
pequenos animais no solo
tambm mostra que l
existe ar que permite a sua
respirao.

498
PROG.

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Transformaes
de energia

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Identifcar
vrias
situaes em que
ocorre tranformao de
energia;
Identificar as energias
transformadas num
processo
de
transformao
de
energia.

Transformao
energia

de

Reconhece
as
transformaes de
energia numa situao
real;
Identifica algumas das
p r i n c i p a i s
transformaes de
energia no quotidiano

SUGESTES
METODOLGICAS

Recorra a alguns de muitos


exemplos que existem de
transformaes de energia
e mostre claramente qual
a energia que se
transforma noutra. Faa
aluso clara a casos em que
uma energia se transforma
noutras em simultneo (ex.
a energia de movimento do
martelo se transforma em
energia sonora e de
aquecimento, que a energia
elctrica na lmpada
transforma-se em energia
luminosa
e
de
aquecimento) e outros
tantos exemplos. Tente dar
apenas um exemplo e pea
aos alunos, em grupos ou
no que tentem encontrar
mais exemplos. Encoraje a
apresentao de ideias.

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. BS. III C ICLO (6

Som

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Trovoada

CONTEDOS

identificar elementos
que produzem som;
identificar
os
ambientes
com
excesso de som e;
discutir formas de
evitar excesso de som.

Saber o que a
trovoada
e
o
relmpago;
Conhecer os principais
mtodos de proteco
contra a trovoada e;
Identificar os perigos
que
a
trovoada
representa.

499

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

Desenvolve
uma
atitude constrututiva
na interaco com o
som.

Exponha os alunos a
diferentes
situaes
concretas e exemplificadas
de ambientes de som. Organize um debate sobre os
efeitos do excesso de som.

Tem noo cientfica


da origem da trovoada
e relmpago;
Conhece formas de
evitar os perigos da
trovoada e;
Domina formas de
proteco contra a
trovoada.

Use os conhecimento
sobre electrizao, aborde
com os alunos o conceito
de descarga no seu sentido
geral faa referncia ao
facto apanhar choque.
Faa uma analogia sobre a
trovoada e trate o
relmpago como um
fenmeno secundrio que
apenas representa o sinal
de descargas fortes.
Ajude os alunos a
montarem um para-raios
simples na escola.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Elementos
que
produzem sons
Diferentes tipos de
sons
Poluio sonora

A trovoada e o
relmpago
Situaes de risco em
caso de trovoada
Pra-raios

500
PROG.

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

Poluio

CONTEDOS

Identificar os agentes
poluentes;
Explicar as consequncias da poluio
no solo, gua e ar.

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 6 Classe

Agentes poluentes do
solo, da gua e do ar
Identificao dos
efeitos da poluio no
meio (destruio da
vegetao, morbidez e
mortalidade dos seres
vivos)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Tm um comportamento responsvel
perante o ambiente.

SUGESTES
METODOLGICAS

Os alunos podero realizar


algumas actividades de
observao
por
exemplo nas praias,
nos rios ou no campo.

CARGA
HORRIA

Sub-total
23758207
tempos
Currculo
Local
591552
tempos
TOTAL
29673259
tempos

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

501
Programa de Cincias Naturais

7 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG.

Objectivos da 7 classe:

Escolher as formas de preservao dos recursos hdricos;

Diferenciar amizade e amor ;

Discutir as formas de combate aos diferentes tipos de poluio;

Discutir as consequncias do consumo de lcool, tabaco e drogas;

Descrever a energia solar e a caixa solar;

Relacionar a temperatura com o tamanho dos corpos e estados fsicos das substncias;

Conhecer a necessidade da rotao de culturas;

Compreender os ciclos de nutrientes (carbono e nitrognio);

Compreender os tipos, aco, e formas de proteco contra pragas e parasitas;

Explicar a importncia, tratamento e conservao dos peixes e mariscos;

Explicar os aparelhos circulatrio, excretor (principais funes e estrutura);

No fim da 7 classe o aluno deve ser capaz de:

Conhecer a influncia de alguns factores geogrficos sobre a qualidade do solo e;

ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - Objectivos da 7 Classe

DO

Explicar a biodiversidade.

PROG.

502

P ROG.

Plano temtico da 7Classe

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Sade

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

A gua e o
desenvolvimento

CONTEDOS

Analisar
as
consequncias do
consumo de tabaco,
lcool e droga;
Desenvolver
a
capacidade de dizer
no s drogas;
Verificar a qualidade e
validade dos produtos e;
Reconhecer os perigos
do consumo de tabacos
e de bebidas alcolicas.

Reconhecer
a
importncia
da
preservao da gua
para as geraes
vindouras.

503

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

capaz de resistir a
presso de grupo para
o uso de drogas,
tabaco e lcool;
Compreende
a
necessidade
de
verificar a validade dos
produtos.

Dramatizao de uma
situao familiar em que um
dos elementos consome
drogas e ou lcool.
O professor poder tambm
utilizar outras metodologias
para analisar a questo. O
professor poder trazer um
produto enlatado para
verificarem a validade do
mesmo.

Compreende que o
uso racional do
recurso depende da
prpria populao;
Reconhece
a
necessidade
da
preservao da gua e;
Usa racionalmente a
gua.

Dramatiza uma situao


em que haja seca na aldeia
(caso do campo) ou que
no saia gua nas
torneiras h mais de uma
semana (na cidade),
seguida de debate.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Consumo de tabaco,
lcool e drogas
Consequncias do
consumo de tabaco,
lcool e drogas
Qualidade
dos
produtos.

Importncia da gua para


o desenvolvimento
Populao e uso da gua
Preservao
Relao do crescimento
populacional e as
necessidades de gua

504

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG.

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

Conservao
do solo

Explicar as formas de
proteco do solo e;
Identificar a influncia
benfica da vegetao
sobre o solo.

Compreender o papel
das comunidades na
gesto dos recursos
pesqueiros e faunsticos
no seu pas e;
Compreender
a
importncia
da
biodiversidade.

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

Caa e pesca

Formas de proteco
do solo (Plantio de
rvores, gramneas,
aterros)
Medidas de combate
da (eroso, salinidade
e contaminao dos
solos)

Papel
das
comunidades
na
gesto dos recursos
faunsticos
e
pesqueiros do pas;
Biodiversidade e;
Importncia
da
Biodiversidade.

Aplica e difunde na
sua comunidade as
formas de proteco
do solo.

Plantao de rvores

Apoia as comunidades
na
gesto
dos
recursos pesqueiros e
faunsticos

Trabalhos prticos na
comunidade onde a escola
estiver inserida

P ROG.
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS. BS. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Aparelho
circulatrio do
Homem

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

Aparelho
urinrio do
Homem

CONTEDOS

Referir importncia da
circulao.
Mencionar
os
principais rgos do
aparelho circulatrio e;
Descrever as principais
funes dos rgos do
aparelho circulatrio.

Referir importncia da
excreo nos seres vivos
Mencionar
os
principais rgos do
aparelho urinrio e;
Descrever as principais
funes dos rgos do
aparelho urinrio.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Aparelho circulatrio
Partes e funes do
aparelho circulatrio
(corao,
veias,
artrias e capilares)
Funes das partes do
aparelho circulatorio

Aparelho urinrio e
excreo
Partes e funes do
aparelho urinrio
( rins, ureteres, bexiga
e uretra )

Identifica as diferentes
partes que constituem
o aparelho circulatrio.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

Maquetes,
modelos,
desenhos que mostram os
principais rgos do
aparelhos em estudo.
5

Identifica as diferentes
partes que constituem
o aparelho urinrio.

Maquetes,
modelos,
desenhos que mostram os
principais rgos do
aparelho em estudo. Fazer
uma breve
abordagem sobre excreo
no Homem.

505

506

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

Ciclo de
nutrientes

Classificar os membros
de uma cadeia alimentar
em
produtores,
consumidores,
decompositores;
Fazer a ligao de
diferentes cadeias
alimentares para formar
uma teia;
Fazer o esquema das
principais fases do ciclo
de carbono e do
nitrognio;
Referir aos efeitos da
deficincia de nitrognio
ou azoto nas plantas;
Referir o princpio de
rotao das culturas e;
Explicar as vantagens e
desvantagens
da
aplicao de adubos
artificiais.

Cadeia e teia alimentar


Ciclo de carbono
Ciclo de nitrognio
Rotao das culturas
Fertilizao

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Identifica os alimentos
para as plantas;
Refere-se ao ciclo de
nutrientes na cadeia
alimentar e;
Relaciona produo
agrcola com ausncia
ou presena de
nutrientes no solo.

SUGESTES
METODOLGICAS

A turma deve visitar um


pequeno ecossistema
prximo da escola. Temos
sempre em mente a
dificuldade em encontrar
espcies para completar a
cadeia alimentar. mais
importante identificar os
elementos em falta.
O professor deve recordar
o ciclo da gua para em
seguida fazer referncia ao
ciclos destes nutrientes.
Dar exemplo de adaptaes
de plantas que vivem em
locais com deficincia em
nutrientes, cactos, as
plantas insectvoras das
regies pobres em azoto,
etc.

CARGA
HORRIA

P ROG.
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

ENS . BS. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

Temperatura

Identificar a variao
do tamanho dos corpos
com a variao da
temperatura;
aplicar
os
conhecimentos sobre
variao
da
temperatura e tamanho
dos corpos na vida
prtica e;
Demonstrar que as
substncias podem
mudar de estado fsico
com a variao da
temperatura.

Aco da temperatura
sobre os corpos
Variao do tamanho
dos corpos
Mudanas
dos
estados fsicos das
substncias

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Conhece a tendncia
de comportamento do
estado fsico dos
corpos com a variao
da temperatura;
Identifca situaes
reais do fenmeno de
variao do tamanho
do corpo com a
variao
da
temperatura e;
Realiza
algumas
experincias
demonstrativas sobre
a
variao
da
temperatura e o
tamanho dos corpos.

SUGESTES
METODOLGICAS

Uma hiptese o uso do


mtodo experimental para
gerar
informaes/
conhecimentos. Colecione
experincias que retratem a
variao do tamanho dos
corpos com a variao da
temperatura. Introduza os
termos dilatao e
contraco. Apresente
exemplos da vida real

CARGA
HORRIA

507

508

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

Energia solar

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

Aparelho
reprodutor do
Homem

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Reconhecer que o sol


a maior fonte de
energia;
Conhecer os diversos
usos da energia solar;
Conhecer as vantagens
do uso da energia solar
sobre outros tipos de
energia;
Conhece as formas de
utilizao da energia do
vento e da gua.

sol como fonte de energia


Utilizao da energia do
vento e da gua

Reconhecer
os
principais rgos do
aparelho reprodutor do
Homem;
Reconhecer as suas
funes.

Funes dos rgos do


aparelho reprodutor:
femenino (vagina,
tero, trompas e
ovrios)
masculino (pnis,
testculos, canais
deferentes, epiddimo,
uretra,
prstata,
visculas seminais).

Conhece os diferentes
usos da energia solar
na vida prtica e;
Compreende as formas
de aplicao da energia
do vento e da gua.

Conhece a fisiologia
dos principais rgo
do aparelho reprodutor
do Homem.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

Parta de exemplos
concretos de aco do sol
(pode adoptar uma estria
sobre a aco do sol em
objectos fechados, ou faa
uma experincia com os
alunos em que se coloca
uma caixa com um vidro
por cima com um recipente
de gua dentro da caixa.
Discuta-se os efeitos da
energia solar e organize
projectos por grupos de
apresentao de uma caixa
que possa obter maior
resultado.

Utilizao de maquetes,
modelos, desenhos que
mostram os principais
rgos do aparelho
reprodutor

P ROG.
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Cincias Naturais Plano temtico - 7 Classe

Auto-descobrimento e
sexualidade

CONTEDOS

509

Reconhecer alguns
sentimentos amizade e
amor;
Identificar
os
relacionamentos na
adolescncia;
Valorizar o papel dos
pais como conselheiros
e amigos;
Discutir
sobre
situaes que afectam
a auto-estima;
Aceitar a diversidade
de valores;
Diferenciar sexo de
sexualidade;
Discutir
alguns
aspectos relativos
sexualidade e;
Denunciar o assdio,
violncia e abuso
sexual.

Factores
que
influenciam a tomada
de deciso
Relacionamentos na
adolescncia
(Amizade e amor)
Situaes que afectam
a auto-estima
Pais
como
conselheiros e amigos
Diferena entre sexo e
sexualidade
Respeito diversidade
de valores
Ritos de iniciao
Virgindade
Orientao sexual
Masturbao
Assdio sexual
Descoberta de algumas
doenas atravs de
auto exame dos seios e
dos testculos

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

capaz de discutir com


os pais questes
relativas
a
sexualidade;
capaz de denunciar
situaes de assdio
sexual/violao ou
abuso sexual e;
Compreende que a
sexualidade faz parte
da vida de todas as
pessoas.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

Dramatizao
sobre
relacionamentos. O prof
poder formar 3 pares para
simularem situaes sobre
amizade e amor mas sem
que os colegas saibam o
que vai ser apresentado.
Cabe aos colegas no final
das apresentaes tentar
identificar e discutir cada
situao

Sub-total
23758207
tempos
Currculo
Local
591552
tempos
TOTAL
29673259
tempos

510

Programa
de
OFCIOS
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

511

512

PROG .

DO

ENS .

BS.

III

CICLO

(6

CLAS.)

Ofcios

1. INTRODUO

O objectivo fundamental da disciplina de Oficios de desenvolver habilidades e competncias


no aluno, por forma a capacit-lo na resoluo de problemas, quer dele prprio, quer da
comunidade onde se insere. Por outras palavras, isso significa prepa-r-lo para a vida, isto ,
torn-lo autnomo.
Assim, torna-se necessrio abordar reas de explorao to importantes e abrangentes como a
famlia, a alimentao, a sade, o ambiente, a agricultura e pecuria, o trabalho, o equipamento
e o patrimnio.
S com uma explorao integrada e pluridisciplinar destas matrias, possvel levar a bom
termo o processo de ensino-aprendizagem. , por isso, fundamental que se planifiquem no
calendrio escolar, as aces concretas a realizar, com um destaque especial para a ligao entre
a comunidade escolar e o meio fsico, social e cultural que a rodeia.
Por outro lado, os Ofcios so o campo de trabalho manual onde o conhecimento das
caractersticas dos materiais fundamental, bem como o desenvolvimento de tcnicas diversas,
que se adquirem pela manipulao e experimentao dos mesmos.
grande a importncia dos conhecimentos adquiridos pela experincia, assim diz Rousseau: "a
criana aprende mais numa hora do trabalho manual do que num dia de ensino verbal.". Voltamos
como acontece muitas vezes, ciclicamente a fazer retorno s experincias j iniciadas
anteriormente. Assim, Loocke, em 1965, preconiza na sua obra "a educao das crianas" para
as idades dos 11 aos 16 anos a prtica de uma profisso.
No nosso caso, apenas uma sensibilizao.
Outro objectivo da disciplina dar a conhecer materiais to distintos como o barro, o papel, o
txtil, a madeira e o metal, cabendo, contudo, a cada docente adapt-lo realidade da escola e do
meio socio-cultural envolvente. Assim sendo, o professor dever aprofundar e ampliar aquelas
unidades didcticas para as quais tem mais meios, e abreviar aquelas que, por dificuldades
vrias, se tornam mais difceis de desenvolver.
Interessa, partida, que o aluno tome contacto com os materiais que a escola lhe possa fornecer.
muito importante que o aluno desenvolva pesquisas no meio envolvente, na busca de outros
materiais alternativos, possveis de se enquadrar no processo de ensino-aprendizagem. Assim
sendo, conhecer e pesquisar materiais, transform-los e utiliz-los correctamente em proveito
prprio e /ou comunitrio, consequentemente uma tarefa essencial.

DO

ENS.

BS.

III

CICLO

(6

CLAS.)

Ofcios

Introduo

513

Conhecer, experimentar, descobrir, criar e trabalhar com diferentes materiais e tcnicas, so,
finalmente, os objectivos gerais desta disciplina, que dever ter como finalidade ltima, a melhoria
da qualidade de vida de cada um de ns e da sociedade em geral.

P ROG .

2. OBJECTIVOS

Conhecer os mtodos de preveno e tratamento de doenas nas plantas e nos animais.

Ter noes gerais sobre as prticas pisccola e apcola, por forma a desenvolver o interesse
por estas actividades;

Conhecer a importncia econmica, alimentar e social da explorao dos animais domsticos;

Edificar construes rurais simples no sector familiar;

Desenvolver conhecimentos e habilidades de criao de uma indstria caseira simples, mas


lucrativa;

Apoiar nos projectos de todas as outras disciplinas do currculo;

Colaborar com os outros em tarefas colectivas, com abertura e sentido crtico;

Adquirir hbitos de higiene e segurana no trabalho;

Desenvolver aptides manuais e tcnicas, usando os recursos disponveis de forma criativa;

Usar correctamente os utenslios dos Ofcios;

Identificar as matrias-primas;

Preservar o ambiente na perspectiva da melhoria da qualidade de vida;

Valorizar o patrimnio cultural, participando nas manifestaes culturais do meio;

Aplicar o mtodo de resoluo de problemas;

2.1. Objectivos Gerais da disciplina de Ofcios

2.2. Objectivos Gerais: do 3 ciclo

Conhecer as principais doenas da regio e os respectivos mtodos de preveno e tratamento;

Adquirir hbito de embelezamento de espaos privados ou pblicos em coordenao com a


comunidade;

O aluno deve:

Conhecer o mtodo de resoluo de problemas;

Objectivos

Utilizar com correco os equipamentos, ferramentas e utenslios de trabalho;

Ofcios

Compreender a diferena entre actividades artesanais e industriais;

CLAS.)

Intervir na organizao dos espaos de trabalho, criando espaos prprios para arrumar os
materiais e utenslios escolares;

(6

Tomar conscincia do impacto ambiental que advm da extrao de matrias-primas;

CICLO

III

Aproveitar e reciclar materiais para construes tridimensionais;

BS.

Promover, organizar e realizar comemoraes relevantes (dia mundial da rvore, da gua, etc.);

ENS .

DO

Conhecer e conservar o patrimnio arquitectnico, os museus e monumentos da regio;

PROG .

514

Aplicar tcnicas bsicas de processamento e conservao de produtos agro-pecurios,


pisccolas e apcolas como forma de melhorar os rendimentos.

Construir pequenas obras como sejam poos, diques, pontes de madeira, etc.;

Aplicar conscientemente as principais normas de higiene e segurana no trabalho;

Executar figurinos para o grupo de canto e dana e de teatro da escola;

ORIENTAES METODOLGICAS GERAIS


Considerando que o objectivo fundamental da disciplina de ofcios, formar jovens participativos
e actuantes no seu meio fsico, social e cultural, dever-se- priorizar uma pedagogia mais centrada
em valores e atitudes, do que uma pedagogia assente sobretudo em contedos.
A base de trabalho mais adequada ao processo de ensino/aprendizagem, deve apoiar-se numa
prospeco do meio, com unidades de trabalho centradas em assuntos e problemas do quotidiano
escolar e da comunidade envolvente.
Depois de definida a situao-problema, desenvolver-se-o um conjunto de actividadedes
conducentes sua resoluo. Uma boa investigao imprecindvel na procura de solues
alternativas para a execuo de um projecto.
O mesmo problema pode ser tratado de diversos modos por vrios grupos ou turmas do mesmo
professor.
Essa prtica conduz a uma viso mais profunda da situao e uma soluo mais rica para o problema.
O conjunto de objectivos e contedos para cada unidade de trabalho no deve ser muito
extenso, uma vez que o desenrolar da aco se encarregar de acrescentar outros contributos
enriquecedores. Os alunos mais novos, interessam-se sobretudo pelo produto final e s com o
decorrer do tempo se vo apercebendo do processo das etapas de trabalho.
de todo conveniente que, no fim de cada unidade de trabalho, se avaliem colectivamente os
resultados, procurando saber-se em que medida estas cumprem as expectativas e quais as
dificuldades sentidas no decurso do processo de trabalho.
O Mtodo de resoluo de problemas
A situao-problema escolhida, comea por ser claramente enunciada. Alunos e professor
definem melhor o problema passando-se depois para a fase de investigao. Esta investigao,
apoiada pela recolha de informao: pelo desenho, por contedos, recolha de amostras, etc,
conduzir a vrias solues alternativas, entre as quais vamos seleccionar a que melhor julgarmos
servir o nosso objectivo. Assim, aparece o projecto a desenvolver e a realizar. Para a realizao
do projecto de trabalho, ter-se-, necessriamente, em conta os materiais a usar, os seus custos,
o tempo de execuo, etc.

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Orientaes metodolgicas gerais

515

Os resultados devero ser avaliados criticamente pelo colectivo, por forma a saber-se em que
medida se atingiram os objectivos propostos

P ROG .

Avaliao
A avaliao dever ser contnua,tendo como referentes os seguintes itens: a) os conceitos; b)
a tcnica;e c) os valores e atitudes.
No item dos conceitos, avalia-se se houve alargamento de conceitos e se estes so entendidos
e utilizados com eficcia, quer no processo de trabalho, quer quanto a sua expresso verbal.
As tcnicas utilizadas, no desenvolvimento das unidades de trabalho devero ser avaliadas em
dois parmetros: por um lado, registar o grau de domnio tcnico e de materiais que o aluno
adquiriu; por outro lado, avaliar se ele aplica criativa e expressivamente essa mesma tcnica na
resoluo dos problemas inerentes ao processo de trabalho.
O conhecimento terico em forma de respostas verbais (orais e escritas) no deve ultrapassar
os 30% da cotao total da prova e, os restantes 70% constituiro o trabalho prtico.
Finalmente, os valores e atitudes devem medir-se pelo grau de autonomia individual adquirida,
pela organizao posta no trabalho, pela observncia da segurana e higiene no trabalho, pela
contribuio dada a trabalhos de grupo, e pela sua capacidade de interveno na melhoria de
condies de vida no seu meio envolvente.
A avaliao uma componete importante no modelo de funcionamento do processo de
ensino/aprendizagem. Esta avaliao pode ser do trabalho do aluno, do trabalho do professor
e do trabalho da direco da instituio, podendo ainda assumir um carcter diagnstico ,
formativo e sumativo.
No caso vertente, a avaliao do trabalho do aluno em ofcios.
A avaliao consistir na anlise da realizao das actividades e na valorizao e classificao
dos resultados obtidos pelos alunos durante o processo cognitivo.
O professor dever garantir uma recolha de resultados fiveis para que os resultados produzidos
(classificao escolar) sejam verdadeiros e autnticos, o que infelizmente no acontece vrias
vezes nas escolas.
Para os alunos - as notas devem significar:
fonte sobre o verdadeiro rendimento
indicador de capacidades e limitaes
forma de chamar ateno sobre a sua produtividade e, no deve significar - um fim em s
mesmo; meio de competio; oportunidade para fraude.

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Orientaes metodolgicas gerais

Uma criana, antes de adquirir conceitos e abstrao, forma representaes daquilo que v e
sente, atravs da percepo e da sensao. Por isso, importante sublinhar que os alunos do 3
ciclo (6 e 7 classes) esto no periodo etrio de 12 - 15 anos, que um periodo das operaes
formais, da que a avaliao deve ser quantitativa. Para as classes anteriores, a avaliao deve
ser qualitativa. Os alunos devem fazer a auto-avaliao do resultado dos seus trabalhos, muito
embora no atribuam notas escolares. O professor da classe o elemento chave para valorizar
e classificar os trabalhos dos seus alunos. Para certos trabalhos, outros professores podem
analisar, valorizar e classificar, juntamente com o professor da disciplina, os trabalhos dos
alunos.

516

VI

IV

III

II

Agro- Pecuria

Madeira

Papel

Metais

Modelagem

Moldagem

Txteis

8 aulas

12 aulas

4 aulas

4 aulas

6 aulas

6 aulas

6 aulas

UNIDADE

VII
Culinria

517

TEMPOS LECTIVOS
6 aulas

VIII

7 aulas

7 CLAS.) Ofcios Viso geral dos contedos

Costura

IX

ENS. BS . III CICLO (6

59 aulas

DO

Total

Viso Geral dos Contedos

P ROG .

PROG .

DO

ENS .

BS.

III

CICLO

(6

CLAS.)

Ofcios

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

518

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

519
Programa de Ofcios

6 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

520

Classe: 6

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III CICLO (6

Txteis

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Moldagem

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Conhecer
alguns
materiais txteis;
Distinguir teia de trama;
Distinguir tecelagem de
tapearia;
Promover
o
aproveitamento
e
reciclagem de materiais
txteis;
Conhecer normas de
higiene e segurana no
trabalho txtil.

Propriedades
Materiais Txteis

dos

Identificar regies do
pas onde h produo
cermica industrial e
artezanal;
Relacionar a forma/
funo na criao
funcional
dos
objectos.

Processos Tcnicos de
Transformao
de
Materiais de Moldagem

Reproduo em Srie

Tcnicas de Transformao
de Materiais Txteis

Faz teares de alto-lio;


Faz teares de quadro;
Faz teares de pente-lio
Executa algumas formas em macram;
Faz tapearias bordadas e tecidas;
Executa objectos utilitrios aproveitando as tecelagens
feitas nesta classe ou em classes anteriores;
Faz trabalhos de Patchwork (remendos), com funes
utilitrias ou decorativas;
Faz ns e redes.

Executa alguns processos simples de moldagem;


Prepara barro creme (borbotina);
Executa moldes simples para produo de peas em
srie;
Distingue o processo artezanal do processo industrial.

CARGA
HORRIA

6 aulas

6 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

Modelagem

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Metais

521

P r o c e s s a r
correctamente
a
secagem;
Executar tcnicas de
decorao
e
acabamentos;
Conhecer os processos
da queima tradicional;
Construir algumas
ferramentas simples
(teques de madeira e
teques de arame);
Conhecer normas de
higiene e segurana no
trabalho com barro.

Origem e propriedade do
barro

Conhecer
as
propriedades
dos
metais;
Conhecer normas de
higiene e segurana no
trabalho com metais;
Conhecer os processos
de fundio de metais;
Conhecer e distinguir
as caractersticas dos
metais mais comuns.

Origem e propriedades dos


metais

Tcnicas
de
transformao do barro
Decorao

Tcnicas
de
transformao de metais
Processos de fundio

Levanta peas simples em barro (bonecos, maquete


sobre o meio ambiente, maquete duma cidade, etc.);
Levanta peas utilitrias em barro (cinzeiros, copos,
pote, cntaro, vasos, alguidar, etc.);
Levanta peas pela tcnica de bola, do rolo e da placa;
Executa tcnicas de queima tradicional;
Constri ferramentas simples;

Reconhece e distingue alguns dos metais mais comuns


(ferro, alumnio, chumbo, etc.);
Promove o aproveitamento e reciclagem de metais
(latas, tampas de garrafas, etc.);
Faz repuxagem simples (cinzeiros, retratos, emblemas,
quadros, etc.);
Constri brinquedos simples em metal;
Funde o chumbo e alumnio.

CARGA
HORRIA

6 aulas

6 aulas

522
P ROG.

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

Papel

Promover
o
aproveitamento
e
reciclagem do papel.

Origem e propriedades do
papel

Tcnicas
de
transformao do papel

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Madeiras

Distinguir vrios tipos


de
rvores
que
produzem madeira;
Conhecer o mapa
florestal do pas;
Conhecer
alguns
derivados de madeira
(contraplacado, unitex,
carvo, cerradura, etc.).

Agro-Pecuria

Origem e propriedade da
madeira
Tcnicas
de
transformao da madeira

Ferramentas

Explicar a importncia Instrumentos bsicos na


de
diferentes agro-pecuria
instrumentos,
utenslios e tcnicas do
seu uso assim como a
reparao
e
conservao;
Aplicar medidas de
higiene e segurana no
trabalho.

Recicla e faz artesanalmente papel;


Executa diversos objectos com recurso a pasta de
papel (mscara, fantoches, globo terrestre, colares,
etc.).

Executa trabalhos simples em madeira (jogos, material


de apoio domstico e outros materiais utilitrios;
Recupera equipamentos em madeira (lixar, encerar,
plainar, etc.);
Prepara jogos e brinquedos;
Faz bonecos com disperdcios e subprodutos de
madeiras.

Identifica e conhece as funes de: enxada, catana,


sachola, machado, ancinho, forquilha, p, tesoura de
poda, bebedouros e comedouros, charruas (tractores);
Prepara cabos e encaba as enxadas, machados e
ancinhos;
Faz ancinhos com pregos e paus;
Usa, limpa e arruma os instrumentos e utenslios aps
o trabalho.

CARGA
HORRIA

4 aulas

4 aulas

12 aulas

PROG .

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

DO

UNIDADE
TEMTICA

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS. B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Explicar a importncia Criao de animais de


alimentar, econmica e pequeno porte
social da explorao de
animais domsticos;

Fazer
instalaes

diferentes conforme o
tipo de animais a

albergar;
Vacinar os animais

conforme o calendrio
vacinal;

Preservar a sade dos


animais criados;

Constri capoeiras para a criao de aves (galinhas,


patos, pombos); gaiolas (coelhos e cobaias) e currais
(caprinos e ovinos);
Povoa as instalaes construdas;
Faz os maneios sanitrio reprodutivo e alimentar, vacina
contra Newcastle e gomboro e trata feridas e doenas;
Regista a mortalidade e destri com fogo os cadveres
ou enterra-os;
Conhece as operaes do matadouro para aves e
quadrupedes;
Aplica regras de conservao de peles dos animais;

Pesquisa na comunidade a provenincia dos bens


alimentares e outros;
Identifica quem produz, divide, consome e d destino
aos produtos excedentes;
Identifica os recursos necessrios vida em casos de
seca prolongada e inundaes ou cheias.

Identificar as principais Economia familiar


fontes de aquisio de
bens nas famlias do
litoral e do interior;
Indicar
recursos
aplicados na produo
agro-pecuria.

CARGA
HORRIA

523

524

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III CICLO (6


E

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Mtodos e
tcnicas de
combate a
pragas,
doenas e
ervas daninhas

Controlo natural:
factores climticos
factores topogrficos
predadores e parasitas
naturais

Identificar os tipos de Controlo aplicado:


1. Controlo qumico
pesticidas qumicos
insecticidas
(por
inalao, por contacto
Indicar o pesticida
e por ingesto)
apropriado para cada caso
fungicidas
ou aplicao;
antibiticos
nematicidas
acaricidas
rodenticidas
herbicidas
moluscidas

Distingue os tipos de pesticidas a partir dos rtulos;


Interpreta as prescries tcnicas;

2.Controle mecnico
destruio a mo
excluso mecnica
armadilhas e mquinas
colectoras
engdos e ratoeiras

Destri no campo as pragas de insectos, ratos,


moluscos;
Monta redes de meia sombra e mosquiteira;
Faz engdos para ratos no campo.

Saber que os regimes das


chuvas, as temperaturas, os
ventos, as barreiras
topogrficas, e os microorganismos patognicos que
aumentam ou impedem a
difuso das pragas;

Combater as pragas
agrcolas usando tcnicas
mais elementares no
campo e no armazm;

Captura e junta insectos voadores, no voadores, do


solo e outros que provocam danos s culturas.
Ensaia a sua prova de morte na imerso em gua;
Identifica as pragas de insectos mais comuns e
frequentes na zona;

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

Parasitas mais
frequentes nos
animais
domsticos
vulgares

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Doenas mais
frequentes nos
animais
domsticos
vulgares

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

525

Executar as medidas
profilticas
e
curativas;
Controlar
os
principais parasitas
nos
animais
domsticos
de
capoeira e de curral.

Parasitas dos animais


domsticos:
Aves (frangos, poedeiras/
ovos e patos)
Pulgas
Bovinos Carraas
Sunos caros
Caninos caros
Caprinos Larvas de
moscas/caros
Ovinos Larvas de
moscas/caros

Usar medidas de
profilaxia e curativas
para controlar as
principais doenas nos
animais domsticos de
capoeira e de curral.

Doenas dos animais


domsticos:

Aves newcastle
gomboco
pasteuselose
(patos)
Sunos sarna
Caninos sarna
Caninos coccidiose
Caprinos/Oninos:
oestrus ovis
sarna
dermatifilose
Bovinos brucelose

Inspecciona os animais para apurar o estado sanitrio


Detecta os parasitas externos e internos que causam
danos na pele ou nos rgos internos
Combate os parasitas nas diferentes espcies animais
para evitar doenas parasitrias

Inspecciona os animais para apurar o estado sanitrio;


Detecta doenas da pele e dos rgos internos;
Combate as doenas nas diferentes espcies de animais
usando, vacinas, desparasitantes de endo-ecto
parasitas (ranadip, leo queimado, invermectina e
amprol, etc.

CARGA
HORRIA

526
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CARGA
HORRIA

DO

ENS . B S. III CICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Culinria

Fazer recolha de
receitas
locais,
nacionais
e
internacionais;
Trocar receitas com os
colegas;
Confeccionar pratos
depois de seleccionar
as receitas;
Calcular as medidas
certas
dos
ingredientes;
Utilizar a balana;
Confeccionar pratos da
sua dieta alimentar;
Cozinhar os alimentos
em gua e em leo;
Cozinhar alimentos
usando
muitos
ingredientes;
Ter
higiene
e
segurana no trabalho.

Pesquisa de receitas

Utenslios para medio de


ingredientes

Confeco de alimentos

Faz recolha de receitas locais, nacionais e


internacionais;
Confecciona pratos das receitas recolhidas;
Utiliza utenslios para medir;
Utiliza balana para medir os ingredientes;
Confecciona pratos da sua dieta alimentar,
Cozinha alimentos em gua;
Cozinha alimentos em leo;
Faz bolos e salgadinhos;
Faz receitas com muitos ingredientes;

8 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 6 Classe

Costura

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

527

Alinhavar antes de
coser;
Rematar para no
desmanchar;
Coser em ponto de
mquina;
Fazer banhas;
Pregar
botes;
Passajar;
Juntar pedaos de
tecido;
Colocar elstico;
Fazer moldes simples;
Fazer peas de
vesturio
para
bonecas;
Fazer peas de
vesturio
para
crianas;
Fazer peas de
vesturio para o grupo
de teatro da escola;
Higiene e segurana
no trabalho;

Ponto de alinhavo
Ponto de remate
Ponto de mquina Banhas
Remendos
Confeco de vesturio

Alinhava as costuras antes de coser;


Remata o ltimo ponto para no desmanchar a costura;
Cose as costuras em ponto de mquina;
Faz banhas apertadas e largas;
Prega botes;
Passaja buracos em roupa rasgada;
Faz colchas, lenis ou cobertores juntando pedaos
de tecido;
Coloca elstico;
Faz moldes simples para: cales e blusas;
Faz vesturio para bonecas;
Faz peas simples de vesturio para crianas (saias e
cales com elstico na cintura, blusas e vestidos
inteiros);
Faz vesturio para o grupo de teatro da escola.

CARGA
HORRIA

7 aulas

PROG .

DO

ENS .

BS.

III

CICLO

(6

CLAS.)

Ofcios

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

528

DO

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

529
Programa de Ofcios

7 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

530

Classe: 7

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS. III CICLO (6

Texteis

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Moldagem

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Conhecer
alguns
materiais txteis;
Distinguir teia de
trama;
Distinguir tecelagem
de tapearia;
Promover
o
aproveitamento e
reciclagem de materiais
txteis;
Conhecer normas de
higiene e segurana
no trabalho txtil.

Propriedades
materiais txteis

dos

Identificar regies do
pas onde h produo
cermica industrial e
artesanal;
Relacionar a forma/
funo na criao
funcional
dos
objectos.

Processos e tcnicas de
transformao
de
materiais de moldagem

Reproduo em srie

Tcnicas de transformao
de materiais txteis

Faz teares de alto-lio;


Faz teares de quadro;
Faz teares de pente-lio;
Executa algumas formas em macram;
Faz tapearias bordadas e tecidas;
Executa objectos utilitrios aproveitando as tecelagens
feitas nesta classe ou em classes anteriores;
Faz trabalhos de Patchwork (remendos), com funes
utilitrias ou decorativas;
Faz ns e redes;
Faz trabalhos diversos de carcter utilitrio e/ou
decorativo usando peles;
Executa peas de vesturio diversas para apoio s
actividades culturais da escola (dana, msica, teatro,
comemoraes).

Executa alguns processos simples de moldagem;


Prepara barro creme (borbotina);
Executa moldes simples para produo de peas em
srie;
Distingue o processo artesanal do processo industrial.

CARGA
HORRIA

6 aulas

6 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

Modelagem

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Metais

531

P r o c e s s a r
correctamente
a
secagem;
Executar tcnicas de
decorao
e
acabamentos;
Conhecer os processos
da queima tradicional;
Construir algumas
ferramenta simples
(teques de madeira e
teques de arame);
Conhecer normas de
higiene e segurana
no trabalho com barro;

Origem e propriedade do
barro

Conhecer
as
propriedades dos
metais;
Conhecer normas de
higiene e segurana no
trabalho com metais;
Conhecer os processos
de fundio de metais;
Conhecer e distinguir
as caractersticas dos
metais mais comuns.

Origem e propriedades
dos metais

Tcnicas
de
transformao do barro
Decorao

Tcnicas
de
transformao de metais
Processos de fundio

Levanta peas simples em barro (bonecos, maquete


sobre o meio ambiente, maquete duma cidade, etc.);
Levanta peas utilitrias em barro (cinzeiros, copos,
pote, cntaro, vasos, alguidar, etc.);
Levanta peas pela tcnica de bola, do rolo e da placa;
Executa tcnicas de queima tradicional;
Constri ferramentas simples;

Reconhece e distingue alguns dos metais mais comuns


(ferro, alumnio, chumbo, etc.);
Promove o aproveitamento e reciclagem de metais
(latas, tampas de garrafas, etc.);
Faz repuxagem simples (cinzeiros, retratos, emblemas,
quadros, etc.);
Constri brinquedos simples em metal;
Funde o chumbo e alumnio;
Faz visita de estudos a locais onde se trabalha
essencialmente com metais.

CARGA
HORRIA

6 aulas

6 aulas

532
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS. III CICLO (6

Papel

Promove
o
aproveitamento e
reciclagem do papel.

Origem e propriedades do
papel

Recicla e faz artesanalmente papel;


Executa diversos objectos com recurso a pasta de
papel (mscara, fantoches, globo terrestre, colares,
etc.).

Executa trabalhos simples em madeira (jogos, material


de apoio domstico e outros materiais utilitrios;
Recupera equipamentos em madeira (lixar, encerar,
plainar, etc.);
Prepara jogos e brinquedos;
Faz bonecos com disperdcios e subprodutos de
madeiras.

Tcnicas
de
transformao do papel

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Madeiras

Distinguir vrios tipos


de rvores que
produzem madeira;
Conhecer o mapa
florestal do pas;
Conhecer alguns
derivados de madeira
(contraplacado,
unitex,
carvo,
cerradura, etc.).

Origem e propriedade da
madeira

Tcnicas
de
transformao da madeira
Ferramentas

CARGA
HORRIA

4 aulas

4 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Agro-Pecuria

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Indicar
as
caractersticas das
instalaes
para
armazenar alimentos
para criar animais e
para
guardar
utenslios e materiais;
Explicar a importncia
dos poos de gua,
diques e rios no
mbito social e de
produo agrcola.;

Construes
bsicas
Poos, represas.

rurais

CARGA
HORRIA

Constri celeiros, currais, alpendres, para guardar


excedentes agrcolas para a criao de animais, para
guardar haveres, etc.;
Constri poos no profundos;
Constri uma represa de gua para irrigao e
actividade piscatria;
12 aulas

533

534
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Aplicar os mtodos
mais importantes
acessveis empregues
no processamento e
conservao
dos
produtos
agropecurios;
Descrever a cadeia de
operaes feita no
processamento
e
conservao caseira e
industrial
dos
produtos
agropecurios;
Aplicar a informao
bsica sobre como
instalar uma pequena
piscicultura de gua
doce de subsistncia
em estruturas de terra;
Explicar a necessidade
de produo de peixe;

Processamento
e
conservao
de
produtos perecveis.

Conserva a mandioca;
Faz a massa de tomate e conserva;
Conserva o peixe e a carne;
Debulha e seca os gros de cereiais, amendoim e feijes
e depois ensaca;

Piscicultura

Constri tanques pisccolas de terra de pequenas


dimenses;
Introduz peixes (tilpia) nos tanques ou represas
trazidos de rios ou viveiros de peixe;
Faz canas de pesca, redes e armadilhas;
Conserva o peixe.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Explicar mtodos
tradicionais de criao
de abelhas;
Instalar e povoar
cortios ou colmeias;
Citar e explicar a
importncia
dos
produtos da colmeia;
Aplicar a obrigao
bsica (proteger o
meio ambiente);
Implementar
as
m e d i d a s
precaucionrias para
evitar
danos,
acidentes no campo e
eroso;

Apicultura
Defesa dos recursos
florestais e faunsticos.

Faz cortios ou colmeias de barro, madeira, etc;


Captura enxames e instala o apirrio;
Colhe, extrai e conserva o mel;
Identifica todas as actividades dirias do Homem que
tm um impacto ambiental negativo, como seja extino
de animais e de plantas, eroso, empobrecimento dos
solos, casas e culturas queimadas, e deslocao dos
animais do seu habitat, etc;
V no terreno os efeitos daqueles males ou fenmenos
onde ocorreram.

CARGA
HORRIA

535

536
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

Controle fsico
Utilizao da gua
Utilizao da temperatura,
da luz.

ENS . BS. III CICLO (6

Utiliza canais de regadio para afastamento e barreira


para as pragas;
Usa termoterapia e a solarizao para controlar o vrus,
fungos;
Afugenta pssaros com sons naturais de aflio;

Por aco do calor


Por aco sonora

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Mtodos e

tcnicas de
combate
pragas, doenas
e ervas
daninhas

Combinar
vrias
o p e r a e s
agrotcnicas com o
fim de prevenir o
ataque de pragas
culturais

Controle Agrotcnico:
Rotao de culturas
Lavoura do solo
Destruio dos resduos
da colheita.
Uso de variedades
resistentes
Destruio da flora nativa
(ervas daninhas)

Faz plano de rotaes de culturas;


Prepara bem o solo;
Destri resduos atacados da colheita ou no;
Usa variedades recomendadas;
Sacha as culturas em campo;

Valorizar e praticar o
controlo biolgico
que leva a obteno
de produtos agrcolas
no contaminados
com agroqumicos
txicos ao Homem;

Controle Biolgico
Insectos predadores e
parasitas
Doenas produzidas por
protozorios
Pesticidas naturais

Aplica pesticidas naturais ou artificiais nas culturas


produzidas pela escola ou casa;
Obtm propdutos de qualidade.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

I n t e r p r e t a r
correctamente
e
aplicar
toda
a
legislao bsica do
pas referente
produo, exportao,
importao, uso ou
aplicao, proteco
do
pessoal
de
pesticidas qumicos
para
evitar
intoxicaes
e
doenas.

Controle Legal
Leis acerca da inspeco
e quarentena
Disposies para prevenir
a disseminao de pragas
j estabelecidas no pas a
outros territrios
Leis acerca de proteco
de plantas
Leis acerca de pesticidas
Legislao que regula a
proteco do pessoal e
dos animais.

Conhece pesticidas homologados no pas;

Respeita as leis de inspeco e quarentena;

Aplica a legislao que regula a proteco do pessoal e


dos animais

CARGA
HORRIA

537

538
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III CICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Culinria

Fazer recolha de
receitas
locais,
nacionais
e
internacionais;
Trocar receitas com os
colegas;
Confeccionar pratos
depois de seleccionar
as receitas;
Calcular as medidas
certas
dos
ingredientes;
Utilizar a balana;
Confeccionar pratos
da sua dieta alimentar;
Cozinhar os alimentos
em gua e em leo;
Cozinhar alimentos
usando
muitos
ingredientes;
Ter
higiene
e
segurana no trabalho.

Pesquisa de receitas
Utenslios para medio de
ingredientes
Confeco de alimentos

CARGA
HORRIA

Faz recolha de receitas locais, nacionais e


internacionais;
Confecciona pratos das receitas recolhidas;
Utiliza utenslios para medir;
Utiliza balana para medir os ingredientes;
Confecciona pratos da sua dieta alimentar,
Cozinha alimentos em gua;
Cozinha alimentos em leo;
Faz bolos e salgadinhos;
Faz receitas com muitos ingredientes;
8 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Plano temtico - 7 Classe

Costura

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Alinhavar antes de
coser;
Rematar para no
desmanchar;
Coser em ponto de
mquina;
Fazer banhas;
Pregar botes;
Passajar;
Juntar pedaos de
tecido;
Colocar elstico;
Pregar zipes;
Fazer moldes simples;
Fazer peas de
vesturio
para
bonecas;
Fazer peas de
vesturio
para
crianas;
Fazer peas de
vesturio para o
grupo de teatro da
escola;

Ponto de alinhavo
Ponto de remate
Ponto de mquina
Banhas
Remendos
Confeco de vesturio

Alinhava as costuras antes de coser;


Remata o ltimo ponto para no desmanchar a costura;
Cose as costuras em ponto de mquina;
Faz banhas apertadas e largas;
Prega botes;
Passaja buracos em roupa rasgada;
Faz colchas, lenis ou cobertores juntando pedaos
de tecido;
Coloca elstico;
Prega zipes;
Faz moldes simples para: cales e blusas;
Faz vesturio para bonecas;
Faz peas simples de vesturio para crianas (saias e
cales com elstico na cintura, blusas e vestidos
inteiros);
Faz vesturio para o grupo de teatro da escola.

CARGA
HORRIA

7 aulas

539

540

PROG. DO ENS. BS. III CICLO (6 E 7 CLAS.) Lngua Portuguesa 5 Clas. Hab.: Ouvir, Falar, Ler e Escrever

SUGESTES METODOLGICAS
Modelagem-Moldagem
O professor criar um ambiente de confiana, encorajamento para que os alunos se sintam livres
e criativos.
Manipulando os diversos materiais modelveis, eles iro criar formas a seu gosto, que vo
desde bolinhas, bonecos e outras formas geomtricas simples at formas mais respresantativas,
juntando os vrios elementos geomtricos.
O professor deve assegurar a existncia dos materiais modelveis, e prepar-los, na medida do
possvel na presena do alunos.
Lembrar que o trabalho em barro deve secar fora ao corrente de ar, de calor ou do sol, que as
peas s vo a cozer depois de bem secas.
Para alm de fazer texturas na superficie modeladas, tambm se pode decorar com sementes,
pauzinhos, pedrinhas, etc.
muito importante fazer recomendaes constantes sobre higiene e segurana no trabalho.
Agro-Pecuria
O professor precisa de:
Ter sempre presente que a educao ambiental um instrumento de proteco e que o futuro
das novas geraes depende da atitude das velhas geraes, sobre a natureza.
Inculcar nos alunos que tarefa de todos ns proteger o meio ambiente.
Enfatizar que um direito viver no ambiente equilibrado.
Mencionar alguns componentes como; ar; luz; terra; gua; homem; toda a matria orgnica e
inorgnica; ecosistemas, etc.
Explicar a importncia econmica da agricultura em Moambique.
Falar das principais culturas agrcolas e espcies de animais domsticos no pas.
Fazer referncia da produtividade das operaes culturais (enxada, animais e tractor).
Levar os alunos aos campos da escola ou dos vizinhos onde possam colher amostra de vrias
culturas ou trazer as frutas para os alunos procederem extraco, limpeza e seleco de
sementes.
Garantir a repetio das actividades programadas para cada cultura durante o ano e a rotao
dos grupos pelas culturas.
Avaliao - Consideraes gerais

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Sugestes metodolgicas

541

A avaliao dever ser contnua, com base no desenrolar do processo de trabalho, e nunca em
provas feitas exclusivamente para o efeito.

P ROG .

Poder ter como referentes os seguintes itens: a) os conceitos; b) a tcnica; c) valores e atitudes.
No iten dos conceitos, avalia-se se houve alargamento de conceitos e se estes so entendidos
e utilizados com eficcia, quer no processo de trabalho, quer quanto a sua expresso verbal.
As tcnicas utilizadas no desenvolvimento das unidades de trabalho, devero ser avaliadas em
dois parmetros: por um lado, registar o grau de domnio tcnico e de materiais que o aluno
adquiriu; por outro lado avaliar se ele aplica criativa e expressivamente essa mesma tcnica na
resoluo dos problemas inerentes ao processo de trabalho.
O conhecimento terico em forma de respostas verbais (orais e escritas) no deve ultrapassar
os 30% da cotao total da prova e, os restantes 70% constituiro o trabalho prtico..

PROG .

DO

ENS . BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Ofcios Sugestes metodolgicas

Finalmente, os valores e atitudes, devem medir-se pelo grau de autonomia individual adquirida,
pela organizao posta no trabalho, pelo cuidado com a segurana e higiene no trabalho, pela
contribuio dada a trabalhos de grupo, e pela sua capacidade de interveno na melhoria de
condies de vida no seu meio envolvente.

542

Programa
de
EDUCAO VISUAL
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

543

544

PROG .

DO

ENS .

B S.

III

C ICLO

(6

CLAS.)

Educao

visual

PROGRAMA DE EDUCAO VISUAL


INTRODUO
O ensino da disciplina de Educao Visual importante pela necessidade natural que a criana
tem de se comunicar atravs da IMAGEM , explorando nos diversos meios de expresso grfica,
procurando aprofundar as suas ideias, partindo de temas ou problemas de seu interesse para
assim desenvolver as capacidades cognitivas no aprender fazendo que a capacitar a actuar
cooperativamente na sociedade.
Tendo em ateno que o novo currculo no processo de Educao Integral e Interdisciplinar
est dando ateno s reas do fazer no deve ser descurada a sua correcta implementao
para respeitar a Educao Integral do aluno.
O desenvolvimento mental do aluno est correlacionado com o seu modo de exprimir atravs da
Arte. Por isso, diz Arno Stern: a " Educao Artstica pertence Pedagogia e no Esttica".
um princpio bsico a reter. a chave para a Educao Integral.
A linguagem plstica da criana revela a sua expresso afectiva. Assim como na comunicao
verbal, a comunicao atravs da imagem acompanha um processo mental que percorre todas
as etapas do desenvolvimento da criana. Por isso, importante que o agente educador respeite
o que natural nela, algumas vezes apenas como um observador passivo .
Considerando esse paralelismo verificamos que a fase da garatuja corresponde a da palavra
solta que tudo sintetiza; a fase do que sabe que existe a da transparncia na qual ela
descreve, sobrepondo ao desenho da casa ou do barco, corresponde a da "histria inventada"
pela sua imaginao criadora.
O professor deve acompanhar o fervilhar desse seu momento criador e utilizar a histria que ela
inventa.
Na fase do rebatimento radial e axial podemos ver qual a sua relao com o mundo que a
rodeia: se virtual com o seu ego, se cognitivo.
Se ela ainda se comunica com a fase da perspectiva linear ou se ela j visualiza os objectos
consoante a perspectiva relacional de um objecto com o outro num espao nico do raio da
nossa viso. Todos esses modos do aluno se comunicar fornecem-nos os graus da sua evoluo
mental a considerar.
Esta dimenso abordada, as tcnicas e os materiais que usa fazem parte de um todo que a
Educao pela Arte. Assim, as estratgias do ensino para o xito da sua implementao, devem
basear-se numa preparao adequada do docente, de modo que ele saiba utilizar todas as
ferramentas do ensino da Arte.

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao visual Introduo

545

Para a elaborao deste programa, tomou-se em considerao todos os dados da pesquisa


realizada nos anos de 1990 a 1995 quando os professores no davam esta disciplina ou utilizavam

P ROG .

o tempo a ela destinado, a outra qualquer que, sendo avaliada pelos testes, isto , exames finais
se impunha como prioritria, descurando desse modo a Educao Integral do aluno, subestimando
a sua Educao artstica.
A motivao do agente do ensino e a sua adequada formao deve visar :
o direito da criana de se comunicar a partir do seu vocabulrio formal que corresponde
a uma linguangem normalizada determinada pela sua evoluo mental .
que os alunos sejam observadores activos com capacidade para descobrir, investigar,
experimentar, aprender e fazer, aprofundando os seus conhecimentos nos domnios da
natureza e da sociedade;
Pesquisas realizadas por nacionais e internacionais dar-nos-o a leitura desse vocabulrio
iconogrfico infantil, quase universal.
Um dos primeiros desenhos solicitados deve ser a representao da Famlia, que servir de
Avaliao Diagnstica, o que permitir ao professor um melhor relacionamento com o aluno.
A falta de materiais de trabalho constitui um dos principais entraves que os professores alegavam
para a no leccionao da disciplina. Assim , o presente programa apresenta directrizes e
sugestes suficientes para o professor se orientar e estar apto a motivar , encorajar e a fazer
executar experincias plsticas capazes de melhorar e orientar a sensibilidade esttica e a vida
afectiva dos alunos.
O programa apresenta, em sequncia, a seguinte estrutura: introduo, avaliao, orientaes
metodolgicas e objectivos gerais, objectivos por ciclos, a viso geral dos contedos, o mapa
temtico com a viso detalhada dos contedos , objectivos especficos, competncias bsicas
e a carga horria, e finalmente, as sugestes metodolgicas por tema.

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 C LAS.) Educao visual Introduo

Estamos conscientes que a nossa funo no a de formar artistas. Formamos o aluno, visando
futuros adultos com personalidade, todos com equilbrio mental, quando damos ao aluno a
possibilidade de se exprimir atravs da Arte.

546

AVALIAO
Avaliar observar, analisar e formar uma opinio sobre o valor dum trabalho. estender a
linguagem grfica infantil apenas como comunicao e at utiliz-la nos aspectos da terapia
atravs da arte.
Para avaliar um trabalho na disciplina de Educao Visual, o professor deve necessariamente
conhecer as etapas do desenvolvimento grfico da criana, para que possa intervir sem quebrar
o seu progresso.
O professor no deve dizer algo que, mesmo vagamente, decepcione a criana, porque pode
anular assim um momento de desenvolvimento verdadeiro. No tem sentido um trabalho apenas,
mas a sucesso de trabalhos que atestem um crescimento pessoal.
Uma criana pode fazer desenhos maus, no sentido ainda muito vulgarizado de serem pouco
fiis viso natural, e, todavia, estar a conseguir um desenvolvimento das suas capacidades de
criar e renovar.
Mas, salientamos desde j que no basta fornecer materiais criana e deix-la entregue a si
mesma. O seu entusiasmo torna-se mais produtivo se ela sentir que o seu trabalho merece o
interesse do seu professor e dos colegas.
Para o 1 ciclo, todo o trabalho Bom. Numa avaliao formativa (qualitativa), o Muito bom
pode ser o resultado dos alunos superdotados, enquanto o Bom, para os subdotados. No 2
ciclo, acrescentar-se- o suficiente, porque quando a criana desenha, pinta, modela..., ela
representa as suas vivncias, os seus sonhos, aquilo que mais gosta, o professor poder
conhecer melhor as suas aspiraes, criando-se assim um importantssimo meio de comunicao
entre eles.
O professor deve saber criar uma atmosfera estimuladora, precisa de saber que um BOM trabalho
no s feito pelo menino dotado, mas tambm aquele que foi executado com esforo prprio.
Para alm da avaliao do professor, deve-se permitir aos alunos uma auto-avaliao do seu
trabalho. Dizer o que pensa do seu trabalho e dos outros; dizer o que acha bem ou o que lhe
parece mal; criticar em conjunto o funcionamento de cada um, PROGREDIR.

7 CLAS.) Educao visual Avaliao

547

A avaliao dos resultados obtidos no processo de ensino-aprendizagem da disciplina de


Educao Visual dever realizar-se segundo os parmetros que, seguidamente, se apresentam:

Criatividade;
Domnio das tcnicas;
Utilizao variada dos materiais;

ENS . BS. III C ICLO (6

Organizao mental e do espao;

DO

Valores e atitudes.

P ROG .

SUGESTES METODOLGICAS GERAIS


NO NECESSRIO SER ARTISTA ESPECIALIZADO PARA ORIENTAR ACTIVIDADES
PLSTICAS DAS CRIANAS.
Um bom professor , na realidade, aquele que sabe preencher o papel de catalizador, de confidente,
que sabe ajudar a vencer os obstculos e a conservar o entusiasmo da iniciativa...
Para que se realize o Ensino Integrado, o professor partir de um tema acordado (famlia, casa,
escola, etc.). Na realizao do trabalho, escolher uma ou mais tcnicas sugeridas nas diversas
unidades.
No necessrio esgotar os objectivos todos apresentados em sequncia num nico trabalho
sobre a referida unidade, mas antes, em diversas sesses ao longo do ano.
Para completar um tema iniciado na tcnica de desenho por exemplo, poder, de seguida, realizar
a tcnica de Pintura ou Estampagem, atingindo alguns objectivos de cada uma dessas unidades.
Sempre que o aluno necessitar poder tambm recorrer ao Desenho Geomtrico para a resoluo
dos problemas concretos, habituando-se assim a servir-se somente dos instrumentos adequados,
mas nunca deve ser utilizado num Desenho Livre. Essa tendncia de muitos alunos de se
servirem dos instrumentos de Desenho Geomtrico para "melhorar" um desenho expressivo
deve ser corrigida, fazendo-os compreender a diferena entre duas maneiras de representar: a
expressiva livre e o desenho tcnico rigoroso.
Ao iniciar um trabalho, h que pesquisar, recolher dados, informaes, e para o conseguir
podem-se usar vrias estratgias. Por exemplo, visitas de estudo. Se queremos fazer peas de
barro, poderemos comear por visitar um oleiro...
Outra estratgia possvel convidar um artfice ou especialista, para ir classe fazer ou falar
sobre a sua arte. Nesta fase de recolha de dados, os alunos podem fazer entrevistas,(na interaco
com a disciplina de Lngua Portuguesa), fazer registos grficos, tirar fotografias, fazer gravaes,
etc., todas estas so estratgias possveis.
A organizao do espao de trabalho muito importante na aula de Educao Visual. Para se
realizar uma boa aula, no imprescindvel que haja sala, mesas ou cadeiras. Num espao
informal ao ar livre, debaixo duma rvore, num ptio, tambm pode realizar-se uma aula exemplar.
A fonte de inspirao dos desenhos e das pinturas deve estar no prprio mundo das crianas,
naquilo que lhes causa alegria, gosto, ou as faz sonhar saudavelmente. Pode ser motivao,
uma histria, a lembrana de uma ocorrncia, o aspecto de um trabalho ou de um lugar, a
representao de uma coisa desejada, etc., etc., e, naturalmente, os assuntos das vrias matrias
estudadas na escola.
Admitimos no ser fcil, nem sempre possvel, proporcionar criana o uso da cor, mas acreditase que se os alunos no trabalharem com cores diminui ou impede mesmo o encontro convicto
e total com aquilo que procuramos concretizar.

PROG .

DO

ENS . BS. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao visual Sugestes metodolgicas

Lembramos que cores recortadas de revistas, tintas artesanais feitas base de pigmentos
naturais, por exemplo, podem ser um meio de trabalho gratuito e de fcil acesso.

548

A realizao de exposies dos trabalhos dos alunos na sala de aula ou mesmo envolvendo a
escola, nas datas comemorativas ou festivas, um momento em que a criana sente-se encorajada
a progredir, porque v o seu esforo compensado.

OBJECTIVOS
OBJECTIVOS GERAIS DE EDUCAO VISUAL NO ENSINO BSICO

Comunicar atravs da imagem;


Desenvolver a sensibilidade ao mundo visual;

Desenvolver o esprito de colaborao e entreajuda;

Manifestar auto-estima;

Desenvolver o sentido artstico e esttico;

Desenvolver o sentido crtico;

Desenvolver a capacidade de observao;

Desenvolver a capacidade criadora;

Desenvolver a destreza manual;

Desenvolver o sistema psicomotor;

regio;

Desenvolver as capacidades de higiene e segurana no trabalho;

549

Utilizar toda a gama de materiais, naturais, artificiais, e recuperveis, priorizando os da sua

7 CLAS.) Educao visual Sugestes metodolgicas

Apreciar as manifestaes artsticas da sua comunidade, do Pas e do mundo;

ENS . BS. III CICLO (6

Participar nas manifestaes artsticas da sua comunidade, do Pas e do mundo.

DO

P ROG .

OBJECTIVOS GERAIS DE EDUCAAO VISUAL NO 3 CICLO

Manifestar regras de higiene e segurana no trabalho.

Consolidar e aprofundar os contedos das outras reas disciplinares, atravs das diversas
tcnicas de expresso;

Apreciar e participar nas manifestaes artsticas da sua comunidade, do Pas e do Mundo;

Apreciar e valorizar os seus registos grficos e dos outros;

Desenvolver o esprito de cooperao e entreajuda;

Adquirir auto domnio e auto confiana, atravs do desenvolvimento da destreza manual;

Empregar a cor de forma pessoal;

Respeitar as propores dos objectos;

Comunicar grficamente ideias e mensagens;

Desenvolver e consolidar a expressividade prpria atravs da representao grfica;

Ao terminar o 3 ciclo o aluno deve ser capaz de:

III

II

Recorte/Picotagem/Colagem/Dobragem

Impresso/Estampagem

Cor/Pintura

Desenho

8 aulas

8 aulas

7 aulas

8 aulas

8 aulas

TEMPO LECTIVOS

IV
Cartaz

10 aulas

UNIDADE

Banda Desenhada

VI

10 aulas

7 CLAS.) Educao visual Sugestes metodolgicas

Desenho Geomtrico

VII

ENS . BS. III C ICLO (6

59 aulas

PROG .

Total

DO

Viso Geral dos Contedos

550

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

551
Programa de Educao Visual

6 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

Classe: 6

552
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III CICLO (6

Desenho

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Usar a imagem para


comunicar;
Usar a expressividade
prpria;
Registar o que v;
Representar
o
movimento;
Ilustrar contedos de
outras
reas
disciplinares;
Aplicar pricpios de
perspectiva;
Utilizar correctamente
os materiais para
desenhar;
Fazer postais.

Desenho livre

Faz composies livres;

Desenho de
observao

Faz registos grficos simples de interiores e exteriores;


Desenha vista temas sobre:
Natureza
recreio
jardim da escola
Faz composies com temas sobre:
Direitos da criana
HIV/SIDA
Direitos humanos
Preveno contra minas
Faz ilustraes de temas das diferentes reas
disciplinares;
Desenha postais sobre datas comemorativas e
festivas;

Desenho com
tema dado

CARGA
HORRIA

8 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Cor/Pintura

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

553

Usar a cr de forma
pessoal;
Fazer experincias de
mistura de cores com
diferentes materiais;
Utilizar tcnicas de
pintura;
Aplicar
cores
primrias;
Obter
cores
secundrias;
Construir o crculo
cromtico com cores
primrias
e
secundrias;
Fazer tintas artesanais;
Fazer pincis com
recursos locais;
Pintar em superfcies
planas e no planas;
Pintar postais;
Utilizar os materiais de
pintura correctamente
Fazer
pinturas
colectivas;
Ter higiene e segurana
no trabalho.

Mistura de cores
Tcnicas
de pintura
Pintura
colectiva

Pinta livremente sem prvio esboo;


Faz o crculo cromtico;
Pinta com cores primrias, secundrias,
complementares e neutras;
Utiliza tcnicas de pintura;
Pinta temas sobre:
A famlia
A alimentao
Direitos da criana
HIV/SIDA
Direitos Humanos
Preveno contra minas, etc.
Pinta ilustraes de temas de outras disciplinas;
Pinta postais;
Pinta em suportes planos e no planos;
Utiliza correctamente os materiais de pintura;
Pinta painis colectivos.

CARGA
HORRIA

8 aulas

554

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

PROG .

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Impresso
Estampagem

U t i l i z a r
expressivamente os
diversos elementos
visuais (forma, cor,
representao do
movimento);
Representar o espao
u t i l i z a n d o
isoladamente ou de
modo
integrado,
sobreposies,
variaes
de
dimenses, repeties,
alternncias;
Distinguir os efeitos
produzidos
da
impresso
em
diferentes suportes;
Utilizar as vrias
tcnicas de impresso;
Decalcar elementos
naturais e artificiais;
Organizar um espao
isoladamente ou de
modo integrado em
decalque.

Tcnicas de Impresso

Estampa ordenadamente elementos naturais e


artificiais;
Faz formas na cartolina, recorta e imprime
posteriormente (vazamento);
Faz composies em papel ou tecido e utiliza:
sobreposies
repeties
alternncias.
Faz monotipias;
Faz projectos de impresso para a indstria textil;
Faz xilogravuras simples.;
Decalca vrias fomas naturais e artificiais de texturas
diferentes;
Faz composies decalcando s elementos naturais;
Faz composies decalcando s elementos artificiais;
Faz composies mistas;

CARGA
HORRIA

7 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS . III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Recorte
Picotagem
Dobragem
Colagem

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Recortar
vrios
materiais naturais e
artificiais;
Cortar papel ou outro
material;
Picotar formas em
papel;
Agrupar elementos
para criar composies;
R a s g a r
controladamente;
Usar
a
cola
correctamente;
Aproveitar
os
desperdcios para
trabalhar;
Cooperar com os
colegas nos trabalhos
colectivos.
Ter regras de higiene e
segurana no trabalho.

Tcnicas de:

Recorte

Picotagem
Dobragem
Colagem

Explora as possibilidades de diferentes materiais,


naturais, artificiais e recuperveis;
Faz composies colando diferentes materiais:
Recortados
Cortados
Desfiados
Rasgados
Picotados
Faz dobrages em papel de:
Barcos
Chapus
Aves
Avies
Vira-Ventos
Papagaios de papel, etc.

CARGA
HORRIA

8 aulas

555

556
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Cartaz

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Usar diversas tcnicas


de expresso para fazer
um cartaz;
Relacionar o cartaz
com outras formas de
comunicao visual
(postais, logotipos,
convites);
Seleccionar
as
tcnicas e materiais a
usar adequados
situao;
4. Criar cartazes ou
outras formas de
comunicao visual
que se relacionam, que
abordem temas de
outra
reas
disciplinares.

Imagem

Texto/Letras
Cor
Forma/Tamanho

Faz cartazes com diferentes tcnicas de expresso


(desenho, pintura, colagem, impresso, etc.) sobre
temas como:
Sade/Higiene,
Direitos da Criana,
Peveno contra doenas (HIV/SIDA, Malria, etc.),
Preveno contra minas, etc.
Faz postais, logotipos e convites;
Faz cartazes ilustrando temas de outras reas
disciplinares.

CARGA
HORRIA

8 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS . III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Banda
Desenhada

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Reconhecer
a
importncia da banda
desenhada como forma
de comunicao visual
privilegiada
na
transmisso
de
m e n s a g e n s
socialmente teis;
Conhecer a gramtica
elementar da banda
desenhada;
Usar os vrios materiais
e tcnicas apropriadas
na execusso de uma
banda desenhada.

Prancha

Tira
Vinheta
Legenda

Cartucho
Bales
Apndice
Onomatopeias

Faz Banda Desenhada sobre temas como:


Sade/Higiene
Direitos da Criana
Direitos Humanos
Preveno contra doenas (HIV/SIDA; malria)
Preveno contra acidentes
Preveno contra minas, etc;
Faz Banda Desenhada ilustrando tema de outras reas
disciplinares

CARGA
HORRIA

10 aulas

557

558
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Desenho
Geomtrico

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Reconhecer as vrias
graduaes do lpis;
Traar rigorosamente
as
rectas
perpendiculares e
paralelas;
Marcar distncias
iguais aplicando dois
mtodos diferentes;
Medir ngulos;
Saber
resolver
operaes de ngulos
e compar-los;
Conhecer o mtodo
especfico
de
construo
de
pentgono, heptgono
e enegono;
A p l i c a r
conhecimentos sobre
concordncias em
situaes prticas e
teis para a sociedade;
Relacionar as formas
da natureza com as
formas geomtricas
aprendidas.

ngulos

Poligonos

Concordncias

Experimenta as vrias graduaes do lpis;


Traa rectas paralelas e perpendiculares, com
aplicao de um determinado mtodo de construo;
Divide segmentos de rectas em determinado nmero
de partes pares atravs do mtodo das
perpendiculares;
Divide segmentos de rectas em determinado nmero
de partes pares ou impares atravs do mtodo geral;
Traa ngulos com uma certa amplitude;
Mede um ngulo e diz a sua amplitude;
Faz transporte de gulos;
Faz adio e subtrao de ngulos;
Constri geomtricamente figuras planas utilizando o
mtodo especfico de cada figura (pentgono,
heptgono e enegono);
Faz concordncias de arcos com arcos, e arcos com
rectas;
Traa uma espiral;
Descobre as formas geomtricas em objectos da
natureza;
Constri polgonos inscritos na circunferncia usando
o mtodo geral;
Identifica as forma dos objectos (triangular, quadrangular, circular, esfrica, cilndrica, cnica,
prismtica, pirmidal);
Relaciona as formas dos objectos e a sua aplicao
na vida prtica.

CARGA
HORRIA

10 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . BS . III CICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 6 Classe

Desenho
Geomtrico
(continuao)

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Construir polgonos
atravs do mtodo
geral;
Relacionar as formas
dos objectos e a sua
aplicao na vida
prtica;
Solucionar problemas
estticos e utilitrios;
Fazer composies
geomtricas;
Fazer o tratamento das
composies

Faz composio utilizando linhas rectas de diferentes


comprimentos e de circunferncias com diferentes
dimetros;
Faz tratamento da composio utilizando vrias
texturas e vrias cores;

CARGA
HORRIA

559

PROG .

DO

ENS. BS . III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

560

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

561
Programa de Educao Visual

7 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

562

Classe: 7

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

DO

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . B S. III CICLO (6

Desenho

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Usar a Imagem para


comunicar;
Usar expressividade
prpria;
Registar o que v;
Representar
o
movimento;
Aplicar princpios de
perspectiva;
Aplicar propores
correctas nas formas
desenhadas;
Fazer postais;
Utilizar correctamente
os materiais para
desenhar.

Desenho livre

Desenho de observao

Desenho com tema dado

Faz composies criativas livres;


Faz desenhos de observao:
do meio circundante.
do recreio
de objectos simples em cima da mesa.
Desenha composies com temas sobre:
Direitos da criana
HIV/SIDA
Preveno de acidentes
Preveno de doenas
Direitos Humanos
Famlia
Preveno contra minas, etc;
Faz ilustraes de temas relacionados com outras reas
disciplinares;
Desenha postais sobre datas comemorativas e
festivas.

CARGA
HORRIA

8 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Cor/Pintura

Usar a cor de forma


pessoal;
Fazer experincia de
mistura de cores com
diferentes materiais;
Aplicar cores primrias
e secundrias;
Construir o crculo
cromtico com cores
primrias
e
secundrias;
Aplicar cores quentes,
frias e complementares;
Misturar as cores
primrias e secundrias
com tons neutros para
obter a claridade ou o
escurecimento;
Pintar em suportes
planos e no planos.
Pintar
painis
colectivos.
Ter higiene e segurana
no trabalho.

Mistura de cores

Rosa das cores

Gradao de cores
Pintura colectiva

Pinta livremente sem prvio esboo;


Faz o crculo cromtico;
Pinta com cores primrias, secundrias,
complementares e neutras;
Utiliza tcnicas de pintura;
Pinta temas sobre:
A famlia
A alimentao
Direitos da criana
HIV/SIDA
Direitos Humanos
Preveno contra minas
Pinta ilustraes de temas de outras disciplinas;
Pinta postais;
Pinta em suportes planos e no planos;
Faz gradao de uma cor.
Utiliza correctamente os materiais de pintura;
Pinta painis colectivos.

CARGA
HORRIA

8 aulas

563

564
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Impresso
Estampagem

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

U t i l i z a r
expressivamente os
diversos elementos
visuais (forma, cor,
representao do
movimento);
Fazer composies
isoladas ou integradas
utilizando:
sobreposio
repetio
variaes
de
dimenses
alternncias;
Distinguir os efeitos
produzidos
em
diferentes suportes;
Fazer experincias de
decalque de elementos
naturais e artificiais;
Organizar um espao
isoladamente ou de
modo integrado em
decalque.

Tipos de impresso

Monotipias

Decalque

Faz estampagem ordenadamente ou isoladamente


utilizando elementos naturais e artificiais;
Faz formas nas cartolinas, recortar e imprimir
posteriormente;
Faz composies em papel ou tecido utilizando as
vrias tcnicas de impresso;
Faz monotipias;
Faz projectos de impresso para a indstria textil;
Faz xilogravuras simples;
Decalca vrias formas naturais e artificiais de texturas
diferentes,
Faz composies decalcando elementos naturais e
artificiais;
Faz composies mistas.

CARGA
HORRIA

7 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III CICLO (6

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Recorte,
Picotagem
Dobragem
e
Colagem

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Recortar
vrios Tcnicas de:
Recorte;
materiais naturais e
Picotagem;
artificiais;
Colagem;
Cortar papel ou outro
Dobragem.
material;
Picotar formas em
papel;
Agrupar elementos Dobragens em papel
para criar composies;
R a s g a r
controladamente;
Usar
a
cola
correctamente;
Aproveitar
os
desperdcios para
trabalhar;
Cooperar com os
colegas nos trabalhos
colectivos.
Ter higiene e segurana
no trabalho.

Explora as possibilidades dos diferentes materiais,


naturais, artificiais, recuperveis;
Faz composies colando diferentes materiais:
cortados
recortados
desfiados
rasgados
picotados
Faz dobragens em papel de:
barcos
chapus
aves
avies
vira-ventos
papagaios de papel, etc.

CARGA
HORRIA

8 aulas

565

566
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . B S. III CICLO (6

Cartaz

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Usar diversas tcnicas


de expresso para fazer
um cartaz;
Relacionar o cartaz com
outras formas de
comunicao visual
(postais, logotipos,
convites);
Seleccionar as tcnicas
e materiais a usar
adequados situao;
Criar cartazes ou outras
formas
de
comunicao visual
que se relacionam, que
abordem temas de
outra
reas
disciplinares

Imagem

Texto/letras
Cor
Forma/tamanho

Faz cartazes com diferentes tcnicas de expresso


(desenho, pintura, colagem, impresso, etc.) sobre
temas como:
sade/higiene,
direitos da criana,
preveno de doenas (HIV/SIDA, malria, etc.),
preveno contra minas, etc.
Faz postais, logotipos e convites;
Faz cartazes ilustrando temas de outras reas
disciplinares.

CARGA
HORRIA

8 aulas

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Banda
Desenhada

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

Reconhecer
a
importncia da banda
desenhada como forma
de comunicao visual
priveligiada
na
transmisso
de
m e n s a g e n s
socialmente teis;
Conhecer a gramtica
elementar da banda
desenhada;
Usar os vrios materiais
e tcnicas apropriadas
na execusso de uma
banda desenhada;

Prancha

Tira
Vinheta
Legenda

Cartucho
Bales
Apndice
Onomatopeias

Faz Banda Desenhada sobre temas como:


Sade/Higiene
Direitos da Criana
Direitos Humanos
Preveno contra doenas (HIV/SIDA; malria)
Preveno contra acidentes
Preveno contra minas
Faz Banda Desenhada ilustrando tema de outras reas
disciplinares.

CARGA
HORRIA

10 aulas

567

568
P ROG.

UNIDADE
TEMTICA

DO

ENS . BS . III CICLO (6


E

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Desenho
Geomtrico

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Reconhecer
os
formatos A5, A4, e A3 de
papel;
Dominar o mtodo de
diviso
de
um
segmento de recta em
qualquer nmero de
partes atravs do
mtodo geral;
Transportar ngulos;
Dividir e multiplicar
ngulos;
Contruir polgonos
utilizando o mtodo
geral;
Fazer concordncias de
arcos com arcos e arcos
com rectas;
Aplicar
as
concordncias de arcos
com arcos atravs do
traado de espirais;
Descobrir as formas
geomtricas
em
objectos da natureza;
Planificar slidos
geomtricos;

Formato de papel

Diviso de segmentos

Formatos de papel

Planificao de slidos
geomtricos

Concordncias

Utiliza os formatos A5, A4 e A3 de papel;


Divide de segmentos de rectas em determinado nmero
de partes atravs do mtodo geral;
Faz o transporte de ngulos;
Faz adio e subtrao de ngulos;
Faz diviso e multiplio de ngulos;
Constri polgonos inscritos na circunferncia atravs
do mtodo geral (diviso do dimetro em nmero de
lados necessrios);
Faz concordncias de arcos com arcos, e arcos com
rectas;
Faz traado de uma espiral;
Identifica as formas geomtricas em objectos da
natureza;
Identifica as formas dos objectos (triangular, quadrangular, circular, esfrica, cilndrica, cnica,
prismtica, pirmidal);
Faz planificao de slidos geomtricos;
Faz composio utilizando formas gomtricas
aprendidas;
Faz composio utilizando linhas rectas de diferentes
comprimentos e de circunferncias com diferentes
dimetros;
Faz tratamento da composio utilizando vrias
texturas e vrias cores;
Faz uma maquete da sua aldeia real ou imaginria,
utilizando slidos geomtricos aprendidos feitos pelo

CARGA
HORRIA

10 aulas

PROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao visual Plano temtico - 7 Classe

Desenho
Geomtrico
(continuao)

Fazer composio
utilizando formas
gomtricas aprendidas;
Fazer
vrias
composies livres e
especficas aplicando
uma
gama
de
conhecimentos
relacionados com
rectas, curvas figuras
planas,
slidos
geomtricos;
Fazer
maquetes
utilizando slidos
geomtricos e outros
elementos.

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

aluno, ou a partir de materiais recolhidos naturais ou


artificiais.

CARGA
HORRIA

569

570

Programa
de
EDUCAO FSICA
para o
3 Ciclo
do Ensino Bsico
(6 e 7 Classes)

571

572

P ROG.

DO

ENS .

B S.

III

CICLO

(6

CLAS.)

Educao

fsica

EDUCAO FSICA
INTRODUO
A educao fsica e o desporto constituem um direito fundamental da populao, devendo ser
garantidos no sistema educativo e noutros aspectos da vida social1.
O presente programa de educao fsica tem como propsitos imprimir uma dinmica s aulas
desta disciplina na perspectiva de, simultaneamente, desenvolver as habilidades de cidadania,
prticas, etno-culturais e ocupacionais.
A ideia central , a de partir de exerccios e jogos simples, desenvolver a motricidade e as
habilidades da criana, num perodo de adaptao para, depois, gradualmente, ir aumentando o
grau de exigncias dos contedos programticos, na perespectiva de assegurar o contnuo
desenvolvimento geral das suas capacidades e habilidades motoras.
Pretende-se que seja tambm flexvel - que o aluno consiga dizer eu aprendo o como e o porqu
do estilo de vida fisicamente activo e saudvel.
Acredita-se que uma educao fsica desta maneira ter mais adeso nas escolas e nos estudantes.
preocupao principal deste programa apresentar, de forma clara e simples, a interpretao de
alguns desenvolvimentos no ensino e aprendizagem em educao fsica. As unidades temticas
sero apresentadas sequencialmente e por reas de conhecimento (5 temas).
Finalmente, pretende-se garantir a implementao desta disciplina no currculo, instruir se que
se enfatize uma participao alegre e pouco tecnicista na actividade fsica, e ajude no
desenvolvimento de conhecimentos, atitudes, habilidades, comportamentos motores e
confiana, necessrios para a adopo e manuteno de estilo de vida activo.
Objectivos Gerais

ENS. BS. III C ICLO (6

Carta da UNESCO, 1978

DO

7 CLAS.) Educao fsica Educao Fsica - Introduo

573

1. Desenvolver habilidades motoras e incrementar a aptido fsica;


2. Promover o estilo de vida saudvel, atravs da prtica habitual da actividade fsica;
3. Desenvolver o interesse pela prtica de exerccios fsicos e desportos, como ocupao
sadia dos tempos livres;
4. Criar esprito de liderana e disciplina;
5. Desenvolver o esprito de tolerncia e respeito pelo prximo;
6. Incentivar a unidade nacional, o respeito pelos smbolos nacionais;
7. Encorajar a participao em actividades cvicas e comunitrias;
8. Desenvolver e elevar o conhecimento dos direitos da cidadania;
9. Desenvolver o senso de respeito pelas diferentes culturas;
10. Promover o desenvolvimento moral e espiritual.

PROG.

ASPECTOS METODOLGICOS GERAIS


A educao fsica um processo que visa integrar influncias culturais e naturais, utilizando
actividades fsicas para objectivar a aprendizagem e desenvolver hbitos motores. Visa tambm,
promover a educao efectiva para a sade e reconhecer as prticas corporais ao
desenvolvimento de valores, para a conquista de um estilo de vida activo.
Os conhecimentos tericos relacionados com a sade e higiene do meio, o corpo humano, as
formas de postura corporal so de extrema importncia que o professor tome em considerao
nas suas aulas, por forma a incrementar uma maior prtica de actividade fsica.
Na aula de educao fsica, deve-se integrar outras reas de currculo, permitindo aces
interdisciplinares que favorecem o processo de educao em busca de todos os seus benefcios
nos domnios cognitivo, afectivo e psicomotor.
Para o professor, a planificao assume papel importante porque permite-lhe antever a aula e
prepar-la de acordo com as condies reais do grupo e da escola.
O professor actua como exemplo em todos os aspectos.
Dada a fraca compreenso dos alunos em relao s explicaes abstractas nas primeiras classes,
a explicao e a demonstrao devem predominar conjuntamente para manter a alegria dos
alunos ao executar diferentes exerccios.
Nunca utilizar o exerccio fsico como punio ou castigo durante a aula ou fora dela.
O exerccio indicado s comea quando todos os alunos o tenham entendido.
O material improvisado (bola de trapo, paus para bastes, vasilhames e outros) deve ser
recomendado como trabalho para casa e, uma vez na escola, guardado para futuras ocasies.
Este no pode perigar a sade dos alunos.
A rigorosidade do cumprimento de tempo deve ser analisada em funo do nvel de habilidade
dos alunos e nunca atender o cumprir por cumprir.
No captulo dos jogos tradicionais e danas, deve-se ter em considerao que em cada regio
existem aspectos que so de importncia vital para a prpria comunidade, pelo que o tratamento
destes contedos, deve permitir que os alunos possam ensinar jogos e danas que so do seu
conhecimento.
As aulas devem sempre ter as partes inicial (organizao da turma, comunicao dos objectivos
e aquecimento), principal (resoluo de problemas do ensino e aprendizagem) e final (resumo/
retorno a calma/ anlise da aula).

PROG.

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Aspectos metodolgicos gerais

Em presena de crianas portadoras de deficincia, o professor deve motiv-las a praticar o que


a sua deficincia lhes permite evitando qualquer tipo de comparao.

574

A AVALIAO NO ENSINO BSICO


A avaliao o processo de delineao, obteno e aplicao de informaes e de um julgamento
concernente ao mrito dos objectivos, medida que so revelados por suas metas, planos,
implementao e resultados, para fins de tomada de decises e de responsabilidade, tendo
como parmetros os objectivos educacionais fixados. Portanto, um instrumento que possibilita
o conhecimento e desenvolvimento de determinado sistema educativo para poder-se
redimensionar o que se tem feito no decurso do processo.
O pressuposto fundamental da avaliao em educao fsica est no reconhecimento de que as
diferenas individuais existem de facto e assumem, s vezes, valores substanciais. A avaliao
deve servir para: (1) predizer o comportamento do indivduo; (2) verificar a evoluo desse
comportamento. Esforos gerais so feitos no sentido de fornecer aos alunos informaes dos
seus nveis de habilidade e/ou aptido e motiv-los para melhorar a sua aptido.
Assim, no 3ciclo, a avaliao deve incidir nas habilidades motoras e variveis de aptido fsica
(Resistncia, Velocidade, Fora, Agilidade, Flexibilidade), de acordo com as normas ou critrios
estabelecidos.
Os elementos tcnicos das modalidades desportivas devem ser avaliados de forma global, em
forma de jogo, para imprimir maior dinmica sua aplicao prtica.
Para os alunos portadores de deficincia, deve-se avaliar os exerccios que so aplicveis sua
deficincia.
Objectivos do 2 Grau
Ao terminar o 3 ciclo que , simultaneamente, o 2 grau, o aluno deve ser capaz de:
1. Dominar o vocabulrio bsico utilizado em cada um dos contedos;
2. Adoptar hbitos de uma boa postura corporal;
3. Dominar todas as formas de organizao e controlo e as respectivas vozes de comando
aprendidas nas classes anteriores;
4. Demonstrar um nvel elevado na realizao de movimentos bsicos;
5. Executar correctamente as tcnicas desportivas aprendidas no atletismo e nos jogos
desportivos colectivos em situaes do jogo;
6. Conhecer as regras fundamentais do atletismo e dos jogos desportivos colectivos;
7. Executar jogos incluindo os tradicionais e danas de outras regies;
8. Aplicar as regras de higiene indispensveis para uma vida saudvel;
9. Conhecer o contributo da prtica da actividade fsica para a sade;
10. Demonstrar, no seu comportamento, qualidades de carcter como disciplina, ordem,
honestidade, solicitude, modstia, fora de vontade, coragem e esprito colectivo.
11. Apreciar a prtica de actividade fsica como ocupao sadia dos tempos livres.
Objectivos de educao fsica na 6 classe
Ao terminar a 6 classe, o aluno deve ser capaz de:

DO

ENS. BS. III CICLO (6

7 CLAS .) Educao fsica A Avaliao no ensino bsico

575

1. Conhecer movimentos bsicos;


2. Executar as tcnica elementares de corridas (estafetas, velocidade e resistncia), saltos em
comprimento e em altura e arremessos;

PROG.

3. Aplicar as regras de atletismo, andebol, futebol e basquetebol;


4. Aplicar os conhecimentos sobre exerccios de organizao e controle e dar vozes de comando;
5. Realizar a partida baixa a um nvel mais elevado;
6. Aplicar os conhecimentos elementares sobre as regras dos jogos colectivos;
7. Demonstrar valiosas qualidades de carcter, ordem, disciplina e honestidade no jogo;
8. Realizar danas e jogos tradicionais como forma de desenvolver habilidades e capacidades
coordenativas.
9. Conhecer os benefcios de educao fsica
Objectivos de educao fsica na 7 Classe
Ao terminar a 7 classe, o aluno deve ser capaz de:

PROG.

DO

ENS. BS. III C ICLO (6

7 CLAS .) Educao fsica A Avaliao no ensino bsico

1. Ter conhecimentos sobre todos os exerccios de organizao e controle e as respectivas


vozes de comando e aplic-los;
2. Executar as tcnicas desportivas no atletismo e nos jogos colectivos e aplic-las em
competies;
3. Possuir conhecimentos sobre regras fundamentais do atletismo e dos jogos colectivos;
4. Demonstrar, na sua vida diria, valores morais e sociais da educao fsica tais como o
colectivismo, o esprito de ajuda;
5. Conhecer a contribuio de educao fsica como estmulo para a prtica de actividade
fsica no tempo livre;
6. Demonstrar uma melhor coordenao motora e um nvel mais elevado na realizao de
movimentos bsicos;
7. Realizar jogos desportivos, recreativos e tradicionais na base de elementos tcnicos
aprendidos;
8. Aplicar as regras do atletismo e dos jogos colectivos;
9. Demonstrar qualidades de personalidade como disciplina, honestidade, ordem, conscincia
do seu valor, fora de vontade, coragem, solicitude, solidariedade e esprito colectivo;
10. Possuir hbitos de trabalho independente;

576

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

577
Programa de Educao Fsica

6 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

578

MAPA TEMTICO DA 6 CLASSE


Unidade Temtica: Ginstica de Base

PROG .

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

DO

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Ginstica de
Base

CONTEDOS

Consolidar todos os
exerccios
de
organizao e controlo
aprendidos nas classes
anteriores;
Executar as sequncias
de
exerccios
contnuos;
Executar e aperfeioar os
gestos fundamentais da
motricidade humana em
situaes variadas.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Exerccios de organi-
zao e controle;
Exerccios contnuos;
Exerccios com materiais (bastes);
Exerccios locomotores
e de aplicao.

Orienta-se no espao,
individualmente e em
grupos, em diferentes
direces por entre os
colegas;
Responde
com
prontido e preciso s
vozes de comando;
Executar correctamente
e com harmonia a
sequncia
de
exerccios contnuos.

O professor dever
encontrar formas de
tornar o contedo
interessante,
por
exemplo, atravs de
competio (qual o
grupo mais rpido
quando se tratar de
colunas,
crculos,
fileiras, xadrez); dever
integrar, em cada aula,
formas de jogos, por
exemplo: em colunas
opostas, a luta de
traco; em bloco, o
labirinto.

CARGA
HORRIA

Unidade Temtica: Atletsmo


P ROG .
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Atletismo

CONTEDOS

Conhecer a tcnica de
partida baixa, as
respectivas vozes de
comando e as regras;
Aplicar a tcnica de
transmisso
de
testemunho;
Aperfeioar a tcnica
engrupada no salto em
comprimento;
Conhecer as regras
(tentativas vlidas e
nulas), e a tcnica de
medida;
Aperfeioar a tcnica
(estilo tesoura) no salto
em altura e as regras;
Aperfeioar a tcnica
do arremesso de bola;

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Corrida de velocidade
com sada em partida
baixa;
Corrida de resistncia;
Corridas de estafetas;
Salto em comprimento;
Salto em altura, estilo

tesoura;
Arremesso de bola.

Executa a partida baixa


respondendo s vozes
de comando;
Corre 60 m saindo em
partida baixa no tempo
estabelecido pelo professor;
Mantm-se em corrida
prolongada durante 12
minutos, percorrendo
um itenerrio;
Realiza a transmisso
do testemunho a andar
e em corrida lenta;
Aperfeioa
as
diferentes fases dos
saltos e arremessos de
bola;
Salta na tcnica
engrupada, a distncia
mnima estabelecida
pelo professor;
Cumpre com as marcas
e tempos estabelecidos.

Aps uma certa


segurana na realizao
da partida baixa, o professor deve associ-la a
corridas de curta
distncia, variando a
velocidade;
Os alunos devero
estar organizados por
sexo, e em grupos, no
se deixando de parte
competies entre ambos os sexos para
estimular
o
desenvolvimento de
capacidades;
Na corrida prolongada,
o professor, de forma
progressiva, dever
levar os alunos a
encontrarem o seu ritmo
e aperfeioarem a
tcnica respiratria.

CARGA
HORRIA

15

579

Unidade Temtica: Desportos com bola

580

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

Andebol

CONTEDOS

Aplicar as regras
elementares
da
modalidade;
Dominar o manejo da
bola, parada e em
movimento;
Aplicar formas simples
nos passes e remates.

Aplicar
regras
elementares
da
modalidade;
Dominar o manejo da
bola parada e em
movimento;
Aplicar formas simples
nos lanamentos livres.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Passes de ombro e
picado;
Batimentos da bola
(drible);
Remates com apoio;
Regras bsicas
Jogos reduzidos
Jogo formal

Lanamentos livres
Passes de peito e
picado;
Batimentos da bola
(drible);
Lanamentos
na
passada e livres;
Jogo formal.

Deve-se
observar
sempre se os alunos
respeitam as regras do
jogo e o adversrio, se
tm autodomnio.

Jogos reduzidos;
Jogo formal.;
Identifica
as
marcaes do campo
do jogo;
Identifica o adversrio;
Ocupa espaos vazios;
Acerta
nos
lanamentos.

Deve-se observar
sempre se os alunos
respeitam as regras do
jogo e o adversrio se
tm autodomnio.

Identifica as marcaes
do campo do jogo;
Identifica o adversrio;
Ocupa espaos vazios;
Acerta na baliza
adversria.

CARGA
HORRIA

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Basquetebol

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Futebol

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Voleibol

CONTEDOS

Aplicar as regras
elementares
da
modalidade;
Dominar o manejo da
bola parado e em
movimento;
Aplicar as formas
simples de passes e
remates;

Aplicar as regras
elementares
da
modalidade;
Dominar o manejo da
bola parado e em
movimento;
Aplicar as formas
simples de passes,
servio, manchete e
remates;
Transpor da bola por
cima da rede.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Passes com a parte


interna do p;
Conduo da bola com
a parte interna e externa
do p;
Lanamentos laterais;
Remates para baliza;
Jogos reduzidos e
formais.

Toque de bola;
Passes por cima da
rede;
Servio por baixo;
Manchete;
Jogos reduzidos e
formais.

Identifica as marcaes
do campo do jogo;
Identifica o adversrio;
Ocupa os espaos
vazios;
Acerta na baliza.

Identifica as marcaes
do campo do jogo;
Identifica o adversrio;
Ocupa os espaos
vazios;
Coloca a bola na zona
adversria.

Deve-se
observar
sempre se os alunos
respeitam as regras do
jogo, o adversrio e se
tm autodomnio.

CARGA
HORRIA

Deve-se
observar
sempre se os alunos
respeitam as regras do
jogo, o adversrio e se
tm autodomnio.
9

581

582

Unidade temtica: Dana e Jogos Tradicionais

PROG .

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

CARGA
HORRIA

DO

ENS . BS . III CICLO (6

Dana
e
Jogos
Educativos

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Valorizar as danas e
jogos tradicionais;
Identificar ritmo da
dana segundo a
regio de origem;
Praticar diferentes
tipos de danas.

Dana e
tradicionais.

jogos

E x e c u t a
individualmente e em
grupo, com harmonia
os
movimentos
(passos) bsicos de
dana em questo;
Organiza e orienta
algumas danas e
jogos tradicionais de
forma independente.

A dana dever ser


parte integrante das
aulas de ginstica,
como elemento de
apoio
ao
desenvolvimento
ldico da criana;
Os jogos podero
fazer parte de qualquer
tipo de aula.

12

P ROG .

Unidade temtica: Ginstica Desportiva (solo)

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Rolamentos
frente

CONTEDOS

Familiarizar-se com os
exerccios de ginstica
desportiva no solo;
Desenvolver
o
aparelho vestibular;
Conhecer a tcnica do
rolamento a frente
engrupado e executalo correctamente;
Desenvolver
a
habilidade, a fora dos
membros superiores e
flexibilidade
do
tronco.

Rolamento frente,
engrupado
da
posio de ccoras;
Rolamento a partir da
posio de ccoras.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

583

Executa exerccios de
familiarizao com o
arredondamento da
coluna;
Executa exerccios de
familiarizao,
colocao das mos
(amortecimento) e
exerccios
de
impulso com as
pernas;
Executa o rolamento
frente com ajuda ou
num plano inclinado
ou de um pequeno
banco;
Executa o rolamento
frente , partindo da
posio de ccoras e
terminando
na
posio de ccoras.

CARGA
HORRIA

O solo deve estar


limpo e sem objectos
que
perigam
a
integridade
dos
alunos.

584

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Rolamento
atrs

CONTEDOS

Desenvolver o aparelho
vestibular;
Conhecer a tcnica do
rolamento
atrs
engrupado e execut-lo
correctamente a partir
da posio de sentado;
Desenvolver
a
habilidade, a fora dos
membros superiores e
flexibilidade de tronco.

Rolamento
atrs
engrupado da posio
de ccoras.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Executa exerccios de
familiarizao,
colocao das mos e
exerccios de extenso
dos braos;
Executa o rolamento
atrs com ajuda ou
num plano inclinado;
Executa o rolamento
atrs, partindo da
posio de sentado
com pernas esticadas e
terminando na posio
de joelhos;
Executa o rolamento
atrs, partindo da
posio de ccoras e
terminando na posio
de ccoras.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

Os alunos executam em
grupos.

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

CONTEDOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Familiarizar-se com o
pino de cabea;

Familiarizar-se com o
apoio invertido (pino de
braos);

Pino de cabea;

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Pino de Braos;
Roda.

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 6 Classe

Executar a roda.

Apoio invertido

585

Executa o pino de
cabea, partindo da
posio engrupada
(joelhos
nos
cotovelos);
Executa o pino de
cabea, comeando da
posio de pernas
afastadas, para a
posio invertida;
Executa o pino de
braos com ajuda de
um parceiro ou na
parede;
Executa o pino de
braos, mantm-se na
posio e volta (sem
rolamento);
Executa a roda,
transpondo uma corda
colocada no cho;
Executa a roda
apoiando as mos no
banco;
Executa a roda num
plano inclinado.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

1
No flectir os joelhos.

PROG .

DO

ENS.

BS .

III

CICLO

(6

C LAS.)

Educao

fsica

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

586

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 C LAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

587
Programa de Educao Fsica

7 CLASSE

.........

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

P ROG .

588

MAPA TEMTICO DA 7 CLASSE


Unidade temtica: Ginstica de base

PROG .

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

DO

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Exerccios de
Organizao e
controlo

CONTEDOS

Conhecer todos os
exerccios
de
organizao e controle,
assim
como
as
respectivas vozes de
comando aprendidas
nas classes anteriores;
Consolidar os gestos
fundamentais
da
motricidade humana;
Realizar correctamente
os exerccios de
desenvolvimento fsico
geral;
Executar, com um nvel
de
coordenao
elevado, as sequncias
de exerccios contnuos.

Exerccios
de
organizao e controle;
Converses;
Alinhamentos;
Deslocamentos;
Mudanas
de
formatura (fileira,
coluna, bloco, xadrez);
Formao de figuras;
M o v i m e n t o s
locomotores e de
aplicao.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Muda de uma forma


organizativa para outra;
Desloca-se e pra;
Salta,
transpe
obstculos;
Lana, recebe e apanha
objectos;
Empurra e puxa;
suspende-se, balanase, trepa, adaptando-se
a diferentes situaes
e demonstrando nveis
de fora, agilidade,
resistncia
e
flexibilidade necessrias para realizao
das tarefas.

As vozes de comando
devem ser precisas;
O professor deve
prestar ateno
postura dos alunos;
Pode
integrar
contedos
de
exerccios
de
desenvolvimento fsico
geral
ou
jogos
educativos e dana nas
aulas de ginstica de
base;
O professor deve
procurar que os alunos
actuem em colectivo
durante a aula.

CARGA
HORRIA

P ROG .

Unidade Temtica: Atletismo

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Atletismo

CONTEDOS

589

Consolidar a tcnica de
partida baixa e as
diversas fases de corrida
de velocidade;
Conhecer a importncia
da corrida prolongada;
Consolidar a tcnica de
transmisso
de
testemunho e as
respectivas regras;
Consolidar a tcnica
engrupada no salto em
comprimento e dominar
as regras (tentativas
vlidas e nulas) e a
tcnica de medida;
Consolidar a tcnica
(estilo tesoura) de salto
em altura e as
respectivas regras;
Consolidar a tcnica do
arremesso de bola e
dominar as respectivas
regras.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Corrida de velocidade
com partida baixa;
Exerccios de aplicao
da tcnica de corridas
de velocidade;
Corridas de resistncia;
Corridas de estafetas;
Salto em comprimento;
Arremessos de bola;
Salto em altura, estilo
tesoura.

Corre 80 metros saindo


em partida baixa, no
tempo estabelecido
pelo professor com a
tcnica recomendada;
Mantm-se em corrida
contnua at 15
minutos, aumentando
progressivamente a
distncia;
Faz a transmisso do
testemunho na zona de
transmisso;
Executa correctamente
as diferentes fases dos
saltos e arremessos de
bola;
Salta, na tcnica
engrupada, a distncia
mnima estabelecida em
trs tentativas.

Dever, na ausncia de
tacos, utilizar tacos
improvisados;
Para a corrida de
velocidade, os alunos
devem
estar
organizados por sexo.
Na corrida prolongada,
o professor, de forma
progressiva, dever
levar os alunos a
encontrarem o seu ritmo
e aperfeioarem a
tcnica respiratria;
O professor dever, em
cada aula, criar
condies
de
competies em grupo,
insentivando
o
colectivismo;
Dever estabelecer
valores mnimos, de
acordo
com
as
condies dos alunos.

CARGA
HORRIA

13

590
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

CONTEDOS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Salta, correctamente, a
altura
mnima
estabelecida, aps
corrida de balano em
estilo tesoura, em trs
tentativas;
Executa correctamente
o arremesso de bola,
aps corrida de
balano, a uma
distncia estabelecida
em trs tentativas.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

P ROG .

Unidade temtica: Dana e Jogos Tradicionais

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Dana
e
Jogos
Tradicionais

CONTEDOS

Valorizar as danas e
jogos tradicionais;
Identificar e o rtmo da
dana segundo a regio
de origem

Dana
e
tradicionais

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

jogos

Executa com harmonia,


individualmente e em
grupo os movimentos
(passos) bsicos de
algumas danas;
Organiza algumas
danas
e
jogos
tradicionais de forma
independente.

SUGESTES
METODOLGICAS

A dana dever ser


parte integrante das
aulas de ginstica como
elemento de apoio ao
desenvolvimento ldico
da criana;
Os jogos podero fazer
parte de qualquer tipo de
aula.

CARGA
HORRIA

591

592

Unidade Temtica: Jogos Colectivos

PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

ENS . BS . III CICLO (6

Andebol

CONTEDOS

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Dominar a recepo da
bola, drible, formas
diferentes de passes e
remates;
Dominar as posies
dos jogadores no jogo;
Dominar as tarefas
bsicas no ataque e na
defesa.

Basquetebol

Dominar a recepo da
bola, drible, formas
diferentes de passes e
remates;
Dominar as posies
dos jogadores no jogo;
Dominar as tarefas
bsicas no ataque e na
defesa.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Passe de ombro, picado


e de punho;
Drible;
Remates com apoio e
em suspenso;
Regra dos trs passos,
trs metros, livres de
sete e nove metros;
Lanamentos laterais e
de canto;
O terreno do jogo;
Jogo formal..

Passe de peito e
picado;
Drible;
Lanamentos livres e
na passada;
Regras dos dois
passos, drible, faltas de
contacto, reposio da
bola;
Terreno do jogo;
Jogo formal.

Identifica as marcaes
do campo do jogo e
seus adversrios;
Ocupa os espaos
vazios (de marcaes);
Concretiza os passes e
remates;
Interpreta as regras
bsicas e os sistemas
de ataque e defesa.

Deve-se verificar se os
alunos observam as
regras do jogo e
controlam os seus
adversrios;
Observar se tem
autodomnio.

Deve-se verificar se os
alunos observam as
regras do jogo e os
seus adversrios;
Observar se tem
autodomnio.

Identifica
as
marcaes do campo
do jogo e seus
adversrios;
Ocupa os espaos
vazios (de marcaes);
Concretiza os passes e
lanamento;
Interpreta as regras
bsicas e os sistemas
de ataque e defesa.

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Futebol

CONTEDOS

Dominar a recepo da
bola, drible, formas
diferentes de passes e
remates;
Dominar as posies
dos jogadores durante
um jogo;
Dominar as tarefas
bsicas no ataque e na
defesa.

Voleibol

Dominar a recepo da
bola, diferentes formas
de passes e remates;
Dominar as posies
dos jogadores no jogo;
Dominar as tarefas
bsicas no ataque e na
defesa.

SUGESTES
METODOLGICAS

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Passe com a parte


interna do p;
Conduo da bola com
a parte interna e externa
do p;
Lanamentos laterais;
Pontap do canto e livre
directo e indirecto;
Remate baliza de
diferentes posies;
Jogos reduzidos e
formais;
Regras do jogo.

Toque de bola por cima;


Passe por cima da rede;
Servio por baixo e de
tnis;
Jogos reduzidos e
formais;
Recepo
da
manchete;
Regras do jogo.

593

Identifica as marcaes
do campo do jogo e
seus adversrios;
Ocupa os espaos
vazios (de marcaes);
Concretiza os passes e
remates;
Interpreta as regras
bsicas e os sistemas
de ataque e defesa.

Identifica as marcaes
do campo do jogo e
seus adversrios;
Ocupa os espaos
vazios (de marcaes);
Concretiza os passes e
remates;
Interpreta as regras
bsicas e os sistemas
de ataque e defesa.

Deve-se verificar se os
alunos observam as
regras do jogo e
controlam os seus
adversrios;
Observar se tem
autodomnio.

Deve-se verificar se os
alunos observam as
regras do jogo e
controlam os seus
adversrios;
Observar se tem
autodomnio.

CARGA
HORRIA

Unidade temtica: Ginstica Desportiva (solo)

594

UNIDADE
TEMTICA

PROG .

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS
O aluno deve ser capaz de:

DO

Executar o rol frente

CONTEDOS

Rolamento frente

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

ENS . BS . III CICLO (6


E

Rolamento a
frente

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Executa o rolamento
frente partindo de
diferentes posies
iniciais e terminando
em diferentes posies
(pernas
juntas
estendidas, pernas
cruzadas,
pernas
afastadas, balanando
sobre uma perna;
Executa rolamentos,
frente, consecutivos;
Combina o rolamento
frente com outros
movimentos, com
corrida de balano, e
com outros elementos
gmnicos.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

7 C LAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Rolamento
atrs

CONTEDOS

Executar o rolamento
atrs.

Rolamento atrs.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

Executa o rolamento
retaguarda partindo de
diferentes posies
iniciais e terminando
em
diferentes
posies;
Executa rolamentos
r e t a g u a r d a
consecutivos;
Combina o rolamento
com
outros
movimentos, com
corrida de balano, e
com outros elementos
gmnicos.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

595

596
PROG .

UNIDADE
TEMTICA

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

CONTEDOS

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

DO

Roda

Exerccio gmicos

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Apoio invertido

Executar o pino de
cabea com a tcnica
correcta;
Pino de cabea;
Executa o pino de
cabea partindo da
posio engrupada
(joelhos
nos
cotovelos);
Executa o pino de
cabea, comeando da
posio de pernas
afastadas, para a
posio invertida.
Em pino de cabea ,
mover as pernas em
diferentes posies;
Combina o pino de
cabea com outros
movimentos
e
elementos gmnicos.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

P ROG .
DO

OBJECTIVOS
ESPECIFICOS

UNIDADE
TEMTICA

CONTEDOS

ENS . B S. III C ICLO (6

O ALUNO DEVE SER CAPAZ DE:

Aperfeioar o apoio
invertido (pino de
braos).

Apoio invertido.

COMPETNCIAS BSICAS
O ALUNO:

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

Apoio invertido
(continuao)

Aperfeioar a roda.

Roda.

597

Executar uma sequncia


de elementos gmnicos,
elaborada com a ajuda
do professor.

Sequncia gmnica.

SUGESTES
METODOLGICAS

CARGA
HORRIA

Executa o pino de braos


com a ajuda de um
parceiro e na parede;
Executa o pino de
braos, manter na
posio e voltar (sem
rolamento).
Executa o pino de
braos e combinar com
o rolamento frente;
Combina o pino de
braos com outros
movimentos
e
elementos gmnicos.

Executa a roda com


ajuda;
Executa a roda sem
ajuda.

Faz uma sequncia de


elementos aprendidos
na classe.

598

PROG .

DO

ENS . BS . III CICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

P ROG .

DO

ENS . B S. III C ICLO (6

7 CLAS.) Educao fsica Plano temtico - 7 Classe

599

600

HRodavlas ArutnevaobProgiiiciclo PM6.5-PC-pp601

REPBLICA DE MOAMBIQUE

MINISTRIO DA EDUCAO

INDE

INSTITUTO NACIONAL DO DESENVOLVIMENTO


DA EDUCAO

PROGRAMA
DO

ENSINO BSICO
3o
Ciclo
6a e 7a Classes

Maputo MOAMBIQUE

601

602

REPBLICA DE MOAMBIQUE

MINISTRIO DA EDUCAO

PLANO
CURRICULAR
DO ENSINO BSICO
INSTITUTO
NACIONAL
DO DESENVOLVIMENTO
DA EDUCAO

Programa das disciplinas


do
3o Ciclo
ENSINO BSICO
(6a a 7a Classes)
OBJECTIVOS, POLTICA, ESTRUTURA

2003

603
I

604
II

Ttulo:

INDE/MINED Moambique

Programa das Disciplinas do Ensino Bsico III Ciclo

FICHA TCNICA

Edio:

INDE/MINED Moambique

?????

INDE

Autor:

Impresso:

00000 exemplares

Capa, Composio, Maquetizao, Arte-final:

Tiragem:

N de registo: INDE/MINED 4100/RLINLD/2003

II

PREFCIO
.............................................................................................................................

IX

VII

NDICE

..........................................................................................................

GUIA DE LEITURA
1
3

................................................................................

.........................................................................................................

PROGRAMA DE PORTUGUS
Estrutura do programa
PARTE I ......................................................................................................................................... 5
0. Introduo ............................................................................................................................. 5
1. Objectivos Gerais .............................................................................................................. 7
2. Avaliao na disciplina de Portugus no Ensino Bsico ............................... 11
Referncias Bibliogrficas ................................................................................................... 15

35
36
36
50
57
69
81

PARTE II ......................................................................................................................................... 19
Viso Geral dos Contedos do 3 Ciclo .................................................................... 19
PROGRAMA DE PORTUGUS DA 6 CLASSE ..........................................................................
Plano temtico 6 Classe .............................................................................................
1. Famlia ......................................................................................................................
2. Escola ......................................................................................................................
3. Ns e o Meio ..........................................................................................................
4. Sociedade ................................................................................................................
5. A Terra, o Mundo, o Universo ....................................................................

PROGRAMA DE PORTUGUS DA 7 CLASSE .......................................................................... 87


Plano temtico 7 Classe ............................................................................................. 88
1. Famlia ...................................................................................................................... 88
2. Escola ....................................................................................................................... 98
3. Ns e o Meio ............................................................................................................. 113
4. Sociedade .................................................................................................................. 120
5. A Terra, o Mundo, o Universo ...................................................................... 129

605
III

Sugestes Metodolgicas ...................................................................................................... 137


Materiais consultados ................................................................................................................... 143

III

PROGRAMA DE EDUCAO BILINGUE


.......................................................

145

Chave de siglas............................................................................................................................. 147


1. Apresentao ....................................................................................................................... 149
1.1 Introduo ................................................................................................................ 149
1.2 Situao lingustica ............................................................................................... 150
2. Introduo de lnguas moambicanas .......................................................................... 151
2.1 Antecedentes .......................................................................................................... 151
2.2 Justificao para a utilizao .................................................................... 152
3. Modalidades de introduo ............................................................................................. 155
3.1 Programa de Educao Bilingue ............................................................... 155
3.2 Lnguas moambicanas como recurso .................................................. 156
3.3 Lnguas moambicanas como disciplina ................................................. 157
4. Orientaes Metodolgicas Gerais ................................................................................... 158
4.1 Ensino da L1 ......................................................................................................... 158
4.2 Ensino da L2 .......................................................................................................... 159
5. Utilizao da L2 como Meio de Ensino .................................................................... 161
5.1 Fronteiras entre lnguas ................................................................................ 161
5.2 As etapas da aula so as seguintes .............................................................. 162
Anexo A (Definio dos Termos-Chaves) ......................................................... 163
Anexo B (Lista de Referncias e Documentos consultados) ................ 165
Objectivos Gerais do 2 Grau e do 3 Ciclo (L1) ........................................................ 167
Objectivos Gerais da 6 Classe (L1) ................................................................................. 168
Objectivos Gerais da 7 Classe (L1) ................................................................................ 169
PROGRAMA DE EDUCAO BILINGUE
LNGUAS MOAMBICANAS, L1 6 CLASSE .............................................................. 171
Plano temtico 6 Classe ............................................................................................. 172
1. Famlia ...................................................................................................................... 172
2. Escola ....................................................................................................................... 176
3. O Homem e o Meio .............................................................................................. 180
4. Sociedade ................................................................................................................. 182
5. O Continente Africano ....................................................................................... 198
6. A Terra, o Mundo, o Universo .................................................................... 200
PROGRAMA DE EDUCAO BILINGUE
LNGUAS MOAMBICANAS, L1 7 CLASSE .............................................................. 203

IV

Plano temtico 7 Classe .............................................................................................. 204


1. Famlia ....................................................................................................................... 204

IV
606

2. Escola ....................................................................................................................... 209


3. O Homem e o Meio ............................................................................................. 212
4. Sociedade ................................................................................................................ 214
5. O Continente Africano ....................................................................................... 226
6. A Terra, o Mundo, o Universo .................................................................... 230

.................................................................................................

241

Orientaes Metodolgicas .................................................................................................... 233


Avaliao Educao Bilingue L1 3 Ciclo ................................................................ 239
PROGRAMA DE INGLS
Primary English Syllabus .............................................................................................................. 242
Overall aims ..................................................................................................................... 242
Methodology ..................................................................................................................... 242
Assessment ............................................................................................................................ 243
Course Objectives............................................................................................................................ 245
Grade 6 Objectives ........................................................................................................ 245
Grade 7 Objectives ........................................................................................................ 246
Grade 6 Programme .............................................................................................................. 247
Greetings and Introductiones .................................................................................... 248
School ............................................................................................................................ 249
The Family ...................................................................................................................... 251
The Human-body ......................................................................................................... 252
The Home ............................................................................................................................ 253
The Community .............................................................................................................. 256
The Environment ......................................................................................................... 257
Transport and Communication ............................................................................. 258

V
607

Grade 7 Programme .......................................................................................................... 261


Greetings and Review ................................................................................................. 262
School ............................................................................................................................ 263
The Family ...................................................................................................................... 265
The Human body-Healty and Nutrition ......................................................... 267
The Home ............................................................................................................................ 270
The Community ........................................................................................................... 271
The Environment ......................................................................................................... 272
Transport and Communication ............................................................................. 273

......................................................

275
277

PROGRAMA DE EDUCAO MUSICAL


Introduo
279
279
280
280
282

...................................................................................................................................

Objectivos Gerais da Educao Musical ...........................................................................


Educao Musical no 2 Grau do Ensino Bsico ....................................
Objectivos Gerais 2 Grau .................................................................................
Unidades Temticas e Contedos da Educao Musical no 2 Grau ..........
Metodologia de Ensino e Avaliao no 2 Grau (3 Ciclo) ...............

Plano temtico 7 Classe .............................................................................................


Objectivos Gerais da 7 Classe ..........................................................................
Educao rtmica .....................................................................................................
Educao auditiva .....................................................................................................
Notao musical ..........................................................................................................
Educao vocal e canto .......................................................................................

Plano temtico 6 Classe ..............................................................................................


Objectivos Gerais da 6 Classe ..........................................................................
Educao rtmica .....................................................................................................
Educao auditiva .....................................................................................................
Notao musical ..........................................................................................................
Educao vocal e canto .......................................................................................

303

297
298
299
300
301
302

291
292
293
294
295
296

Avaliao .................................................................................................................................... 283


Glossrio ................................................................................................................................... 284
Bibliografia e Documentao consultada ........................................................................... 287

............................................................

PROGRAMA DE CINCIAS SOCIAIS

Apresentao do Programa de Cincias Sociais ....................................................... 305


Consideraes prvias ............................................................................................. 307
Objectivos e Contedos do Ensino Bsico por grau, por ciclo e por classe... 315
322

....................................................................................................................................

Bibliografia

325
326
327
328
329
330
331
VI

Plano temtico 6 Classe .............................................................................................


Leitura de Mapas .........................................................................................................
O Continente Africano .............................................................................................
frica Austral ................................................................................................................
frica Oriental .........................................................................................................
frica Central ................................................................................................................
frica Ocidental e do Norte .................................................................................
608
VI

Plano temtico 7 Classe ..............................................................................................


O Continente Europeu .............................................................................................
Expanso e Penetrao Mercantil Europeia .................................................
A Ocupao Europeia e o Sistema Colonial em frica .......................
As Independncias dos Pases Africanos ......................................................
O Continente Americano ......................................................................................
O Continente Asitico .............................................................................................
O Continente Australiano, a Ocenia e as Regies Polares ...............
343

333
334
336
337
338
340
341
342

345

.............................

....................................

Sugestes de Avaliao para o Terceiro ciclo (6 e 7 classes)


PROGRAMA DE EDUCAO MORAL E CVICA

350
350
351
353
355
359

6 Classe .................................................................................................................................. 347


Objectivos Gerais da 6 classes .......................................................................... 348
Viso geral dos contedos da 6 classe .............................................................. 349
Plano temtico 6 Classe ..............................................................................................
Famlia ............................................................................................................................
Escola ............................................................................................................................
O Homem e o Meio ...................................................................................................
A Sociedade .................................................................................................................
Relaes de Moambique com outros pases ................................................

Plano temtico 7 Classe ..............................................................................................


Escola ............................................................................................................................
O Homem e o Meio ..................................................................................................
A Sociedade ................................................................................................................
Relaes de Moambique com outros pases .................................................

371

364
364
365
367
369

7 Classe ................................................................................................................................... 361


Objectivos Gerais da 7 classes ........................................................................... 362
Viso geral dos contedos da 7 classe .............................................................. 363

.........................................................................

PROGRAMA DE MATEMTICA

609
VII

Estrutura do Programa .......................................................................................................... 373


1. Introduo ................................................................................................................ 375
2. Objectivos Gerais................................................................................................... 378
III

449

423
426
427
428
432
436
438
439
441
442
443
444
445
446

387
388
395
397
398
400
403
407
411
413
415
416
417
418
419

385

3. Carga Horria .............................................................................................................. 381


4. Avaliao ..................................................................................................................... 382

Plano temtico 6 Classe ................................................................................................


Nmeros Naturais ........................................................................................................
Conjuntos ............................................................................................................................
Geometria ............................................................................................................................
Divisibilidade de nmeros naturais ......................................................................
Geometria ............................................................................................................................
Fraces ............................................................................................................................
Nmeros decimais ........................................................................................................
Geometria ..........................................................................................................................
Equaes e inequaes .................................................................................................
Geometria ............................................................................................................................
Escolas .................................................................................................................................
Percentagens .....................................................................................................................
Tabelas e diagramas........................................................................................................
Geometria ............................................................................................................................

477

Sugestes Metodolgicas para o 3 Ciclo

........................................................................................................................................

......................................................................

Plano temtico 7 Classe ................................................................................................


Potenciao .....................................................................................................................
Geometria ............................................................................................................................
Fraces ............................................................................................................................
Geometria ............................................................................................................................
Percentagens .....................................................................................................................
Razes e Propores.......................................................................................................
Geometria ............................................................................................................................
Orientao e Localizao no Plano ......................................................................
Proporcionalidade ........................................................................................................
Geometria ............................................................................................................................
Alguns elementos de estatstica .............................................................................
Movimentos no plano .................................................................................................
Medidas de Tempo ........................................................................................................

Bibliografia

.......................................................

PROGRAMA DE CINCIAS NATURAIS

Introduo ....................................................................................................................................... 479


Objectivos gerais .......................................................................................................................... 480
VIII
610

PROGRAMA DE OFCIOS

.....................................................................................

Plano temtico 7 Classe .............................................................................................


Sade .............................................................................................................................
A gua e o desenvolvimento ...............................................................................
Conservao do solo .............................................................................................
Caa e Pesca .................................................................................................................
Aparelho circulatrio do Homem ...................................................................
Aparelho urinrio do Homem ................................................................................
Ciclo de nutrientes ...................................................................................................
Temperatura ...............................................................................................................
Energia solar .................................................................................................................
Aparelho reprodutor do Homem .........................................................................
Auto-descobrimento e sexualidade ...................................................................

Plano temtico 6 Classe .............................................................................................


Contaminao da gua.............................................................................................
Aco do Homem sobre o solo .........................................................................
Plantas .............................................................................................................................
Nutrio do beb .........................................................................................................
Vacinao ......................................................................................................................
Aparelho Digestivo do Homem .........................................................................
Auto-descobrimento e sexualidade ...................................................................
Sade Reprodutiva ...................................................................................................
Ar .........................................................................................................................................
Transformaes de energia ................................................................................
Som ...................................................................................................................................
Trovoada .....................................................................................................................
Poluio ......................................................................................................................

513
514
515
517

511

501
503
503
504
504
505
505
506
507
508
508
509

489
491
492
493
494
494
495
495
496
497
498
499
499
500

Metodologia geral ...................................................................................................................... 481


Avaliao ................................................................................................................................... 486
Objectivos Gerais do 3o Ciclo ............................................................................................... 488

Introduo ...................................................................................................................................
Objectivos .....................................................................................................................................
Orientaes Metodolgicas Gerais ................................................................................
Viso geral dos contedos ......................................................................................................

IX
611

Plano temtico 6 Classe .............................................................................................. 519


Txteis ............................................................................................................................. 520

IV

PROGRAMA DE EDUCAO VISUAL

.............................................................

........................................................................................................

Plano temtico 7 Classe ................................................................................................


Txteis ..................................................................................................................................
Moldagem ............................................................................................................................
Modelagem ............................................................................................................................
Metais ..................................................................................................................................
Papel .........................................................................................................................................
Madeiras ............................................................................................................................
Agro-pecuria .....................................................................................................................
Mtodos e Tcnicas de combate pragas, doenas e ervas daninhas ..........
Culinria ............................................................................................................................
Costura ..................................................................................................................................

Moldagem ............................................................................................................................
Modelagem ............................................................................................................................
Metais ..................................................................................................................................
Papel .........................................................................................................................................
Madeiras ............................................................................................................................
Agro-pecuria .....................................................................................................................
Mtodos e Tcnicas de combate pragas, doenas e ervas daninhas ..........
Parasitas mais frequentes nos animais domsticos vulgares ................
Doenas mais frequentes nos animais domsticos vulgares ................
Culinria ............................................................................................................................
Costura ..................................................................................................................................

545
547
548
549
550

543

541

529
530
530
531
531
532
532
533
536
538
539

520
521
521
522
522
522
524
525
525
526
527

Sugestes Metodolgicas

Introduo .........................................................................................................................................
Avaliao ........................................................................................................................................
Sugestes Metodolgicas Gerais ..........................................................................................
Objectivos .................................................................................................................................
Viso geral dos contedos ........................................................................................................

551
552
553
554
555
556
II

Plano temtico 6 Classe .................................................................................................


Desenho ..................................................................................................................................
Cor/Pintura .....................................................................................................................
Impresso, Estampagem ..........................................................................................
Recorte Picotagem Dobragem Colagem .........................................................
Cartaz ..................................................................................................................................
612
X

Plano temtico 7 Classe .................................................................................................


Desenho ..................................................................................................................................
Cor/Pintura .....................................................................................................................
Impresso, Estampagem ..........................................................................................
Recorte Picotagem Dobragem Colagem .........................................................
Cartaz ..................................................................................................................................
Banda Desenhada ........................................................................................................
Desenho Geomtrico .................................................................................................

571

561
562
563
564
565
566
567
568

Banda Desenhada ........................................................................................................ 557


Desenho Geomtrico ................................................................................................. 558

................................................................

PROGRAMA DE EDUCAO FSICA

577
578
579
580
580
581
581
582
583
584
585

Introduo ......................................................................................................................................... 573


Aspectos Metodolgicos Gerais ...................................................................................... 574
Avaliao no Ensino Bsico ........................................................................................................ 575
Plano temtico 6 Classe ................................................................................................
Ginstica de Base ........................................................................................................
Atletsmo ............................................................................................................................
Andebol ..................................................................................................................................
Basquetebol .....................................................................................................................
Futebol ..................................................................................................................................
Voleibol ..................................................................................................................................
Danas e jogos educativos ....................................................................................
Rolamentos frente ........................................................................................................
Rolamentos atrs ..............................................................................................................
Apoio invertido ..............................................................................................................

587
588
589
591
592
592
593
593
594
595
596
613
XI

Plano temtico 7 Classe .................................................................................................


Exerccios de organizao e controlo ................................................................
Atletsmo ............................................................................................................................
Danas e jogos tradicionais ....................................................................................
Andebol ..................................................................................................................................
Basquetebol .....................................................................................................................
Futebol ..................................................................................................................................
Voleibol ..................................................................................................................................
Rolamentos frente ........................................................................................................
Rolamentos atrs ..............................................................................................................
Apoio invertido .............................................................................................................
III

614
XII

II

615
XIII

PREFCIO

Caro professor,

com prazer que colocamos, nas suas mos, os Programas do


3 Ciclo do Ensino Bsico.

O que se pretende com estes programas auxili-lo na execuo


do seu trabalho, compartilhando a sua dedicao diria de
proporcionar ao aluno um ambiente favorvel para a aquisio de
conhecimentos e habilidades, que o ajudem a enfrentar o mundo
actual e os desafios que lhe so colocados pelo dia-a-dia, como
cidado participativo, reflexivo e autnomo, contribuindo, deste
modo, para a melhoria da sua vida, da vida da sua famlia, da sua
comunidade e do Pas.

nossa pretenso, ainda, que os alunos sejam educados dentro do


esprito da preservao da unidade nacional, manuteno da paz,
aprofundamento da democracia e respeito pelos direitos humanos
e pela cultura moambicana.

Para a elaborao destes programas, um longo caminho foi


percorrido. Participaram nesta jornada, orgulhosos e honrados de
poder contribuir para a melhoria da qualidade de ensino, tcnicos
pedaggicos, investigadores educacionais, professores,
representantes das diferentes sensibilidades da Sociedade
Moambicana: polticos, religiosos, empresrios, sindicalistas,
autoridades e lderes locais, Organizaes No Governamentais,
de entre outras.

9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8887776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
98
76
54
32
10
98
76
54
32
10
98
76
54
32
8765432121098765432109876543210987654321210
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
876543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
8877665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1

III

II
Serviu tambm de base para a elaborao destes programas a anlise
dos programas de outros pases, particularmente os da regio.

Os programas foram elaborados de modo a permitir que a


abordagem dos contedos seja feita de forma integrada, embora se
mantenha a ideia da disciplina.

Importa ainda salientar que os programas so abertos e flexveis,


podendo ser adaptados realidade dos alunos/escola.

Estamos certos de que os programas sero o instrumento de base


para as discusses pedaggicas na sua escola, planificao das aulas,
reflexo sobre a prtica educativa, anlise do material didctico e
elaborao de projectos educativos, contribuindo para melhorar o
seu desempenho profissional que afinal um direito seu.

O M INISTRO DA E DUCAO

_________________________________

( Alcido Eduardo Nguenha )

7665544332211009988776655443322110099887766554433221
7776665554443332221112221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221110009998887776665554443332221112221110009998887
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
65
43
21
09
87
65
43
21
09
87
65
43
21
765432121098765432109876543210987654321210987
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
76543212109876543210987654321098765432121098765432109876543210987654321
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9
8
7
6
5
4
3
2
765432121098765432109876543210987654321210987654321098765432109876543211
1
77665544332211221100998877665544332211009988776655443322110099887766554433221122110099887
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
32
21
10
09
98
87
76
65
54
43
3221

616
XIV

GUIA DE LEITURA
Dado que o Ensino Bsico joga um papel importante no processo de socializao
das crianas, na aquisio de conhecimentos, habilidades e valores/atitudes
fundamentais para o desenvolvimento harmonioso da personalidade, os programas
deste nvel de ensino respondem s reais necessidades da sociedade moambicana,
tendo como principal objectivo formar um cidado capaz de se integrar na vida e
aplicar os conhecimentos adquiridos em benefcio prprio e da comunidade.
Os programas so fonte de estudo e de orientao dos professores. Com os
presentes programas pretende-se tornar o ensino mais relevante. Esta relevncia
fundamenta-se na percepo de que a educao deve ter em conta a diversidade de
indivduos e de grupos sociais, para que se torne num factor por excelncia de
coeso social e no de excluso.
Os princpios bsicos em que assentou a transformao curricular do Ensino Bsico
foram os seguintes:
concepo da escola mais como agente de transformao do que como meio
de transmisso de conhecimentos;
o reconhecimento da necessidade de formao integral da personalidade, o
que leva a que as diferentes disciplinas sejam abordadas numa perspectiva
integrada;
exigncia de programas flexveis que se adequem realidade: caractersticas
locais, pontos de partida e ritmos de aprendizagem diversificados e;

617
XV

o predomnio dos aspectos relativos ao desenvolvimento das capacidades de


anlise, sntese e ao estmulo da criatividade, da livre crtica, do sentido de
responsabilidade e da capacidade de integrao em grupo.
III

ESTRUTURA DOS PROGRAMAS


Os programas apresentam uma introduo, os objectivos gerais, a metodologia geral,
orientaes para a avaliao e o plano temtico.

Introduo
Na introduo, faz-se uma descrio dos propsitos e significado do programa, a
filosofia que est por detrs da sua concepo e as principais alteraes em relao
ao programa anterior.

Objectivos gerais
Os objectivos gerais foram definidos tendo em conta o princpio de integrao e na
perspectiva de levar o aluno a desenvolver o saber, saber fazer, saber estar e o
saber ser. Assim, so apresentados os objectivos gerais de cada disciplina no Ensino
Bsico, por grau, ciclo e por classe.

Metodologia geral
Na Metodologia Geral, so apresentadas as estratgias metodolgicas que norteam
estes programas tais como:
os princpios metodolgicos gerais
os materiais auxiliares de ensino

II

1. ensino baseado em habilidades ou competncias;


2. aprendizagem centrada no aluno;
3. construtivismo e aprendizagem reflexiva;

as principais direces do processo de ensino-aprendizagem, nomeadamente:

618
XVI

4.
5.
6.
7.
8.

ensino em espiral;
inovaes;
abordagem interdisciplinar dos contedos;
abordagem integrada dos contedos;
ensino orientado para a actividade.

Avaliao
Abordam-se as estratgias e procedimentos de avaliao, inclundo os critrios de
promoo semi-automtica tendo em conta que a Avaliao faz parte do processo
de ensino-aprendizagem. o meio que permite verificar se os resultados das
actividades desenvolvidas pelos alunos correspondem aos objectivos definidos pelo
programa.

Plano temtico
Para a orientao do professor, apresentamos uma grelha que ajudar a mediar o
processo de ensino-aprendizagem. Apresentamos tambm orientaes para a
utilizao do plano temtico. Eis a seguir o esquema desse plano:
Tema
Objectivos especficos
Contedo
Competncias bsicas
Sugestes metodolgicas
Carga horria

619
XVII

A primeira coluna do plano temtico apresenta o tema a ser abordado em


cada fase. Para abordar o tema, o professor dever fazer a leitura completa
III

de toda a linha para ter uma ideia global sobre o tratamento da matria
proposta.
Na 2 coluna, so apresentados os objectivos especficos. O professor
tomar os objectivos especficos definidos para cada tema como metas a
atingir durante e no fim do processo de ensino-aprendizagem. Cada
professor poder desdobrar os objectivos especficos se o processo de
conduo das aulas assim o exigir.
Na 3 coluna, so apresentados os contedos que indicam ao professor as
matrias e noes concretas que devem ser abordadas em cada tema.
necessrio verificar, para cada tema, a relao dos contedos propostos
com os propostos nas outras disciplinas curriculares para estabelecer a
ligao conveniente.
Na 4 coluna, temos as competncias bsicas. As competncias bsicas
indicam os principais estgios de aprendizagem atingidos pelo aluno num
determinado tema. As competncias bsicas referem-se a estgios de
conhecimentos, habilidades e valores, atitudes atingidos pelo aluno no
processo de ensino-aprendizagem.
Na 5 coluna, encontram-se as sugestes metodolgicas. O professor pode
usar mtodos variados para alcanar os objectivos definidos para um determinado
tema. Na coluna de sugestes metodolgicas, por vezes, so apresentadas
algumas pistas de abordagem metodolgica de alguns assuntos. Estas pistas no
so receitas para o professor cumprir mecanicamente. Nos programas de Lngua
Portuguesa, Educao Bilingue, Ofcios e Educao Visual e Tecnolgica as
sugestes metodolgicas so apresentadas depois do plano temtico.

II

A 6 coluna apresenta a carga horria - tempo alocado para cada tema.


Apesar de servir de indicativo para o professor, esta carga horria no
dever ser tomada como tempo rgido de abordagem do tema. O professor
dever ser flexvel em relao carga horria, podendo compensar as perdas
620
XVIII
XVIII

e ganhos de tempo entre os diferentes contedos. Cabe ao professor fazer


a dosificao das aulas com base no plano temtico e no ritmo de
aprendizagem da turma.
A carga horria aqui apresentada corresponde a 80% da carga horria total, pois,
os restantes 20% esto reservados para o currculo local.

CURRCULO LOCAL
O que Currculo Local?
O Currculo Local (CL), uma componente do currculo nacional correspondente a
20% do total do tempo previsto para a leccionao de cada disciplina. Esta componente constituda por contedos definidos localmente como sendo relevantes, para
a integrao da criana na sua comunidade.

Qual o espao que se considera local?


o espao onde se situa a escola que pode ser alargado at Zip, distrito e mesmo
provncia.

Quem define os contedos relevantes a nvel local?

621
XIX

A definio dos contedos relevantes, a nvel local, feita por todos os intervenientes
na educao da criana, isto , todos os elementos que fazem parte da comunidade
onde se situa a escola, nomeadamente:
Professores;
Alunos;
III

Encarregados de educao;
Lderes e autoridades locais;
Representantes das diferentes instituies afins;
Organizaes comunitrias.
Este processo coordenado pela direco da escola e pelo conselho de pais a
quem cabe a planificao das actividades que culminaro com elaborao de
um programa do CL para a escola. Estas aces incluem a realizao de
encontros com as comunidades para a recolha de informao que dever ser
sistematizada pelos professores obtendo assim o conjunto de contedos do CL
a serem leccionados na escola.
Nesta fase cabe aos professores enquadrar os contedos nas diferentes classes e
disciplinas (na respectiva rea temtica) de forma lgica e coerente, tendo em conta
o nvel dos alunos.

Como feita a integrao de contedos definidos localmente?


Aps a elaborao do programa do currculo local para a escola, segue-se
a fase de integrao nos programas de cada disciplina, que feita de duas
formas:
a) aprofundamento de contedos j previstos no programa;
b) insero de novos contedos de interesse local, no programa de ensino.

II

Caso haja contedos de interesse local que o professor no domine, este, em coordenao com a Direco Pedaggica e do Conselho de Pais da sua escola, poder
solicitar a colaborao de pais, encarregados de educao ou outros membros da
comunidade para a sua leccionao.
622
XX

Avaliao

623
XXI

Sendo o CL uma componente do Currculo Nacional, a sua avaliao poder ser


feita de forma integrada, isto , algumas questes relativas ao CL podero
ser integradas nas diferentes avaliaes previstas.

III

624
XXII

II

Você também pode gostar