2010 (Proibida a Reproduo) Expediente Curso de Direito Colet!nea de Exerc"cios Coordenao do Curso de Direito da #niversidade Est$cio de %$ Pro&a' ($rcia %lei)an Rodri*ues Coordenao do Pro+eto ,-cleo de .poio Did$tico/Peda**ico Presid0ncia Pro&' %1r*io Cavalieri 2il3o 4r*ani5ao da Colet!nea Pro&' (arco .ur1lio 6e5erra de (elo Pro&' %andro 7aspar .)aral Pro&' (arcela %ardas .PRE%E,T.894 Caro .luno . (etodolo*ia do Caso Concreto aplicada e) nosso Curso de Direito: 1 centrada na articulao entre teoria e pr$tica: co) vistas a desenvolver o racioc"nio +ur"dico' Ela abarca o estudo interdisciplinar dos v$rios ra)os do Direito: per)itindo o exerc"cio constante da pes;uisa: a an$lise de conceitos: be) co)o a discusso de suas aplica<es' 4 ob+etivo 1 preparar os alunos para a busca de resolu<es criativas a partir do con3eci)ento acu)ulado: co) a sustentao por )eio de ar*u)entos coerentes e consistentes' Desta &or)a: acredita)os ser poss"vel tornar as aulas )ais interativas e: conse;uente)ente: )el3orar a ;ualidade do ensino o&erecido' ,a &or)ao dos &uturos pro&issionais: entende)os ;ue no 1 papel do Curso de Direito da #niversidade Est$cio de %$ to so)ente o&erecer conte-dos de bo) n"vel' . excel0ncia do curso ser$ atin*ida no )o)ento e) ;ue possa)os &or)ar pro&issionais aut=no)os: cr"ticos e re&lexivos' Para alcanar)os esse propsito: apresenta)os a Colet!nea de Exerc"cios: instru)ento &unda)ental da (etodolo*ia do Caso Concreto' Ela conte)pla a soluo de u)a s1rie de casos pr$ticos a sere) desenvolvidos pelo aluno: co) aux"lio do pro&essor' Co)o re*ra pri)eira: 1 necess$rio ;ue o aluno ad;uira o costu)e de estudar previa)ente o conte-do ;ue ser$ )inistrado pelo pro&essor e) sala de aula' Desta &or)a: ter$ subs"dios para en&rentar e solucionar cada caso proposto' 4 )ais i)portante no 1 encontrar a soluo correta: )as pes;uisar de )aneira disciplinada: de &or)a a ad;uirir con3eci)ento sobre o te)a' . tentativa de solucionar os casos e) )o)ento anterior > aula expositiva: au)enta consideravel)ente a capacidade de co)preenso do discente' Este: a partir de u) pr1/entendi)ento acerca do te)a abordado: ter$ )el3ores condi<es de: no s consolidar seus con3eci)entos: )as ta)b1) dialo*ar de &or)a coerente e )adura co) o pro&essor: criando u) a)biente acad0)ico )ais rico e exitoso' .l1) desse: 3$ outros )otivos para a adoo desta Colet!nea' #) se*undo a ser ressaltado: 1 o de ;ue o )1todo esti)ula o desenvolvi)ento da capacidade investi*ativa do aluno: incentivando/o > pes;uisa e: conse;uente)ente: proporcionando/l3e )aior *rau de independ0ncia intelectual' ?$: ainda: u) terceiro )otivo a ser )encionado' .s constantes )udanas no )undo do con3eci)ento @ e: por conse;A0ncia: no universo +ur"dico @ exi*e) do pro&issional do Direito: no exerc"cio de suas atividades: en&rentar situa<es nas ;uais os seus con3eci)entos tericos acu)ulados no sero: per si: su&icientes para a resoluo das ;uest<es pr$ticas a ele con&iadas' ,este sentido: e tendo co)o re&er0ncia o seu &uturo pro&issional: considera)os i)prescind"vel ;ue: desde cedo: desenvolva 3$bitos ;ue au)ente) sua potencialidade intelectual e e)ocional para se relacionar co) essa realidade' E isto 1 proporcionado pela (etodolo*ia do Estudo de Casos' ,o ;ue se re&ere > concepo &or)al do presente )aterial: esclarece)os ;ue o conte-do pro*ra)$tico da disciplina a ser )inistrada durante o per"odo &oi subdividido e) 1B partes: sendo ;ue a cada u)a delas c3a)are)os C%e)anaD' ,a pri)eira se)ana de aula: por exe)plo: o pro&essor )inistrar$ o conte-do condi5ente a %e)ana nE1' ,a se*unda: a %e)ana nE2: e: assi): sucessiva)ente' 4 per"odo letivo se)estral do nosso curso possui 22 se)anas' 4 &ato de ter)os dividido o pro*ra)a da disciplina e) 1B partes no &oi por acaso' Fevou/se e) considerao no so)ente as aulas ;ue so destinadas > aplicao das avalia<es ou os eventuais &eriados: )as: principal)ente: as necessidades peda**icas de cada pro&essor' Gsto por;ue: o nosso pro+eto peda**ico recon3ece a i)port!ncia de destinar u) te)po extra a ser utili5ado pelo pro&essor @ e a seu crit1rio @ nas situa<es na ;ual este perceba a necessidade de en&ati5ar de &or)a )ais intensa u)a deter)inada parte do pro*ra)a: se+a por sua co)plexidade: se+a por ter observado na tur)a u) n"vel insu&iciente de co)preenso' ?o+e: aps a i)plantao da )etodolo*ia e) todo o curso no Estado do Rio de Haneiro: por inter)1dio das Colet!neas de Exerc"cios: 1 poss"vel observar o resultado positivo deste trabal3o: ;ue a*ora c3e*a a outras localidades do 6rasil' Recente conv0nio &ir)ado entre as Gnstitui<es ;ue &i*ura) nas p$*inas iniciais deste caderno: per)itiu a colaborao dos respectivos docentes na &eitura deste )aterial disponibili5ado aos alunos' . certe5a ;ue nos aco)pan3a 1 a de ;ue no apenas torna)os as aulas )ais interativas e dial*icas: co)o se )ostra )ais n"tida a interseo entre os ca)pos da teoria e da pr$tica: no Direito' Por todas essas ra5<es: o dese)pen3o e os resultados obtidos pelo aluno nesta disciplina esto inti)a)ente relacionados ao es&oro despendido por ele na reali5ao das tare&as solicitadas: e) con&or)idade co) as orienta<es do pro&essor' . a;uisio do 3$bito do estudo perene e perseverante: no apenas o levar$ a obter alta per&or)ance no decorrer do seu curso: co)o ta)b1) potenciali5ar$ suas 3abilidades e co)pet0ncias para u) aprendi5ado )ais denso e pro&undo pelo resto de sua vida' Fe)bre/seI na vida acad0)ica: no 3$ )ila*res: 3$ estudo co) perseverana e deter)inao' 6o) trabal3o' Coordenao 7eral do Curso de Direito PR4CEDG(E,T4% P.R. #TGFGJ.894 D.% C4FETK,E.% DE ELERCMCG4% 1/ 4 aluno dever$ desenvolver pes;uisa pr1via sobre os te)as ob+eto estudo de cada se)ana: envolvendo a le*islao: a doutrina e a +urisprud0ncia e apresentar solu<es: por )eio da resoluo dos casos: preparando/se para debates e) sala de aula' 2/ .ntes do in"cio de cada aula: o aluno depositar$ sobre a )esa do pro&essor o )aterial relativo aos casos pes;uisados e pr1/resolvidos: para ;ue o docente rubri;ue e devolva no in"cio da prpria aula' N/ .ps a discusso e soluo dos casos e) sala de aula: co) o pro&essor: o aluno dever$ aper&eioar o seu trabal3o: utili5ando: necessaria)ente: cita<es de doutrina eOou +urisprud0ncia pertinentes aos casos' P/ . entre*a te)pestiva dos trabal3os ser$ obri*atria: para e&eito de lana)ento dos *raus respectivos (5ero a u)): independente)ente do co)pareci)ento do aluno >s provas' P'1/ Caso o aluno &alte > .Q1 ou > .v2: o pro&essor dever$ receber os casos at1 u)a se)ana depois da prova: atribuir *rau e lanar na pauta no espao espec"&ico' B/ .t1 o dia da .Q 1 e da .Q2: respectiva)ente: o aluno dever$ entre*ar o conte-do do trabal3o relativo >s aulas +$ )inistradas: anexando os ori*inais rubricados pelo pro&essor: be) co)o o aper&eioa)ento dos )es)os: or*ani5ado de &or)a cronol*ica: e) pasta ou envelope: devida)ente identi&icados: para atribuio de pontuao (5ero a u)): ;ue ser$ so)ada > ;ue &or atribu"da > .Q1 e .Q2 (5ero a nove)' B'1/ . pontuao relativa > colet!nea de exerc"cios na .QN (5ero a u)) ser$ a )1dia arit)1tica entre os *raus atribu"dos aos exerc"cios apresentados at1 a .Q1 e a .Q2 (5ero a u))' R/ .s provas (.Q1: .Q2 e .QN) valero at1 S pontos e sero co)postas de ;uatro ;uest<es ob+etivas co) respostas +usti&icadas e) at1 cinco lin3as: valendo 0:B ponto cada e de N casos concretos: baseados nos casos constantes das Colet!neas de Exerc"cios: valendo 2 pontos cada' %#(TRG4 %e)ana 1I Personalidade' Direitos da Personalidade' Pessoa ,atural' Pessoa Hur"dica' %e)ana 2I ,e*cio Hur"dico' Exist0ncia: validade e e&ic$cia' %e)ana NI PrescrioI conceito' Gnterrupo e suspenso' Decad0ncia' %e)ana PI 4bri*a<esI conceito e principais classi&ica<es' %e)ana BI 4bri*a<esI extino %e)ana RI ContratosI princ"pios e &or)ao dos contratos' Classi&ica<es dos contratos' %e)ana UI Contratos e) esp1cieI co)pra e venda: troca e doao' %e)ana VI Contratos e) esp1cieI locao %e)ana SI Teoria *eral dos Direitos Reais' Posse' %e)ana 10I Propriedade' #sucapio' .cesso' Condo)"nio' %e)ana 11I 2a)"liaI aspectos no patri)oniaisI casa)ento: unio est$vel: &iliao: *uarda: dissoluo da sociedade con+u*al e extino do casa)ento' %e)ana 12I 2a)"liaI aspectos patri)oniaisI re*i)es de bens no casa)ento: ali)entos e be) de &a)"lia' %e)ana 1NI %ucess<esI orde) da vocao 3eredit$ria' %e)ana 1PI %ucessoI aspectos *erais da sucesso testa)ent$ria' %E(.,. 1 Personalidade' Direitos da Personalidade' Pessoa ,atural' Pessoa Hur"dica' 46HETGQ4% E%PECM2GC4%I 4 aluno dever$ ser capa5 de recon3ecer ;ue a personalidade da pessoa +ur"dica no se con&unde co) a personalidade dos )e)bros co)ponentes: )as ;ue e) situa<es episdicas e excepcionais a separao de patri)=nios pode ser superada: possibilitando a ;ue o credor satis&aa a sua pretenso )ediante a constrio do patri)=nio pessoal do scio' E%TR.TW7G.I 4s casos e ;uest<es de )-ltipla escol3a devero ser abordados ao lon*o da aula: de acordo co) a pertin0ncia te)$ticaX a resoluo dos casos &a5 parte da aulaX a aborda*e) dos casos per)eia a exposio terica' 6G6FG47R.2G. O H#RG%PR#DY,CG.I .JEQED4: 2$bio 4liveira' Direito Civil @ Gntroduo e Teoria 7eral' Rio de HaneiroI Fu)en Huris: 200S' PEREGR.: Caio ($rio da %ilva' Gnstitui<es de Direito Civil' Qol' G' Rio de HaneiroI 7enO2orense: 22Z Ed': 200S' T.RT#CE: 2l$vio' Direito Civil' %1rie Concursos P-blicos' Fei de Gntroduo e Parte 7eral' %o PauloI (1todo: PZ Ed': 200V' C.%4 C4,CRET4 1 #)a *rande e)presa de planos de sa-de veiculou publicidade institucional e) diversos +ornais e revistas: na ;ual constava u)a &oto*ra&ia de (arcelo: )1dico &a)oso na $rea de neurocirur*ia' ,o texto da )ensa*e) publicit$ria: aps diversas re&er0ncias elo*iosas > atuao do )1dico: ressaltou/se ;ue ele era u) dos pro&issionais conveniados aos planos de sa-de da e)presa' (arcelo no autori5ou o uso da &oto*ra&ia' W cab"vel: na 3iptese: al*u)a esp1cie de indeni5ao a (arcelo[ E) caso positivo: indi;ue o direito violado e os pressupostos para caracteri5ar o dever de indeni5ar' \#E%T]E% 46HETGQ.% G / . id1ia de personalidade expri)e aptido *en1rica para ad;uirir direitos e contrair obri*a<es' .ssi) sendo: e) &ace do Direito PositivoI a/) apenas o ser 3u)ano 1 dotado de personalidade b/) ani)ais e plantas t0): e) al*u)a )edida: personalidade c/) todos os seres 3u)anos vivos t0) personalidade d/) apenas o ser 3u)ano absoluta)ente capa5 te) personalidade e/) os r*os p-blicos: o esplio: o condo)"nio: a )assa &alida e a 3erana +acente t0) personalidade' GG / 4s direitos da personalidade soI a/) dispon"veis por1) intrans)iss"veis b/) direitos > inte*ridade )oral: unica)ente c/) direitos indispon"veis: intrans)iss"veis: patri)oniais d/) inalien$veis: indispon"veis: extra/patri)oniais e/) al*uns so alien$veis e outros no GGG / . teoria da desconsiderao da personalidade +ur"dica ob+etivaI a/) no considerar os e&eitos da personi&icao: para atin*ir a responsabilidade dos sciosX b/) tornar a personalidade +ur"dica ine&ica5 para todos os atos praticados pela sociedadeX c/) extin*uir a personalidade +ur"dica por via +udicialX d/) obter a decretao da nulidade: de pleno direito: da personi&icaoX e/) tornar subsidi$ria a responsabilidade dos scios' %E(.,. 2 ,e*cio Hur"dico' Exist0ncia: validade e e&ic$cia' 46HETGQ4% E%PECM2GC4%I 4 aluno dever$ ser capa5 de recon3ecer o ;ue 1 u) ne*cio +ur"dico: ;uais so os seus de&eitos e de ;ue )odo u)a &al3a na sua &or)ao pode acarretar sua inexist0ncia: sua nulidade ou sua anulabilidade: co)preendendo ta)b1) a distino entre as conse;u0ncias de cada u)a das situa<es' E%TR.TW7G.I 4s casos e ;uest<es de )-ltipla escol3a devero ser abordados ao lon*o da aula: de acordo co) a pertin0ncia te)$ticaX . resoluo dos casos &a5 parte da aulaX . aborda*e) dos casos per)eia a exposio terica' 6G6FG47R.2G. O H#RG%PR#DY,CG.I .JEQED4: .nt=nio Hun;ueira de' ,e*cio Hur"dicoI Exist0ncia: Qalidade e E&ic$cia' P ed' %o PauloI %araiva: 2002' .JEQED4: 2$bio 4liveira' Direito Civil @ Gntroduo e Teoria 7eral' Rio de HaneiroI Fu)en Huris: 200S' PEREGR.: Caio ($rio da %ilva' Gnstitui<es de Direito Civil' Qol' G' Rio de HaneiroI 7enO2orense: 22Z Ed': 200S' C.%4 C4,CRET4 1 Ro*1rio: e) ra5o da necessidade de custear trata)ento )1dico no exterior para o &il3o ;ue contra"ra *rave en&er)idade: vendeu a Hor*e u) aparta)ento de dois ;uartos: por R^ 200 )il: en;uanto seu valor de )ercado correspondia a R^ P00 )il' Hor*e no tin3a con3eci)ento da situao de necessidade do alienante e dela no se aproveitara: )as Ro*1rio: aps dois )eses: co) a )el3ora do &il3o: re&letiu sobre o ne*cio e: sentindo/se pre+udicado: procurou escritrio de advocacia para se in&or)ar acerca da validade do ne*cio' E) &ace dessa situao 3ipot1tica: na ;ualidade de advo*ado(a) contratado(a) por Ro*1rio: esclarea: co) o devido &unda)ento +ur"dico: se existe al*u) v"cio no ne*cio celebrado e indi;ue a soluo )ais ade;uada para prote*er os interesses de seu cliente' \#E%T]E% 46HETGQ.%I G @ .cerca dos &atos +ur"dicos: assinale a opo correta' . / . nulidade absoluta: por ser de orde) p-blica: no convalesce pelo decurso do te)po ne) pode ser suprida pelo +ui5: ainda ;ue a re;ueri)ento dos interessados: sendo insuscet"vel de con&ir)ao' 6 / 4 ne*cio +ur"dico conclu"do pelo representante le*al e) con&lito co) interesses do representado 1 anul$vel: ainda ;ue o terceiro: pessoa co) a ;ual o representante celebra o ne*cio: no ten3a con3eci)ento de tal con&lito' %e restar caracteri5ada a )$/&1 desse terceiro: o ne*cio +ur"dico 1 eivado de nulidade absoluta' C / \uando a lei no exi*ir &or)a expressa: o sil0ncio indica consenti)ento ou anu0ncia ;uanto > )ani&estao de vontade na interpretao dos ne*cios +ur"dicos' D / Para ;ue o dolo de terceiro