1 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos
2 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos
||l| |||ll1 It|amt I M|||J1 ||||1|lIlI1 || l|||l|1 | 1Il|1 Teresina Ediao Sebrae 2003 3 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Se||e /p||scc, 2 Varejc Rep|cdut|vc de Cap||rcs e 0v|rcs +FOHECDJ >O SEBR/E/|| Se|v|c de /pc|c as V|c|c e |equeras Ep|esas dc ||au| /v. Capcs Sa|es, 104o, Cert|c Ie|es|ra (||} CE| o4000-300 |cre (08o} 21o-1300 / |a 21o-1390 www.p|.seu|ae.cc.u| seu|aep|_p|.seu|ae.cc.u| ECLIPE TEClICA OA TECFEHTIL PHCOLC AlIIAL LTOA ArtcrIc de ScUse UUrIcr Ved|cc Vete||ra||c Vest|e e ||cduac /r|a| HeIrUrdc lcretc GIrc Ved|cc Vete||ra||c Vest|e e Rep|cduac /r|a| Rev|sac C|aat|ca| e de L|ruae. |LuC |R0|/C/|D/ |c|a||taac B|u||c|al|ca. Lut|rete |crtere|e Capa. |LuC |R0|/C/|D/ Ed|tc|aac e Rev|sac. |LuC |R0|/C/|D/ |ctc||tc e |p|essac. |/LLEY S// C|al|ca e Ed|tc|a I||ae. 2.000 eep|a|es FICIA CATALCGHAFICA anejo reprodulivo de caprinos e ovinos. Anlnio de Sousa Junior e Fainundo onalo Cirao |Elab.). Teresina: SEBFAE/P. 2003. |aprisco, 2) 36 P. 1. Caprinocullura 2. Ovinocaprinocullura . Tilulo. . Srie. . Sousa. Junior, Anlnio de. V. Cirao, Fainundo onalo CDU. 636-3 4 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos CClSELIC OELIEEHATIVC ESTAOLAL OC SEEHAE/PI /sscc|aac Cce|c|a| ||au|erse /C| /sscc|aac |rdust||a| dc ||au| /|| Barcc dc |c|deste dc B|as|| S// - B|B |ede|aac da /||cu|tu|a dc Estadc dc ||au| |ede|aac dc Cce|c|c Va|ej|sta dc Estadc dc ||au| |ede|aac dc Cce|c|c /tacad|sta dc Estadc dc ||au| |ede|aac das Ca|as de D|||ertes Lcj|stas dc Estadc dc ||au| |ede|aac das |rdust||as dc Estadc dc ||au| ||E|| |rst|tutc Euva|dc Lcd| |uc|ec Re|cra| dc ||au| |EL Sec|eta||a da |rd., Cc. e Iu||sc dc Estadc dc ||au| S|CI Se|v|c B|as. de /pc|c as V|c|c e |equeras Ep|esas SEBR/E /erc|a de Deservc|v|ertc dc |c|deste /DE|E ur|ve|s|dade |ede|a| dc ||au| - u||| PHESIOElCIA OC CClSELIC UesUs Te|re FIIIc ||es|derte dc Ccrse||c De||ue|at|vc OIHETCHIA EXECLTIVA Ucs de UesUs TreLUIc de ScUse UUrIcr Everdc Ccsre Sceres de CIIveIre D||etc| /d|r|st|at|vc e ||rarce||c OeIerc HcdrIQUes HccIe D||etc| Iecr|cc ECLIPE TEClICA HeIrUrdc GIIscr de VesccrceIcs Ccc|d. da ur|dade de Deservc|v|ertc Setc||a| HcLert de Ccste FerreIre Resp. pe|a /|ea de /|crec|cs dc SEBR/E/|| Deservc|v|ertc Setc||a| 5 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Aos cri adores Carl os Auguslo de Assunao Fodrigues, Fazenda Boi ao Berra, Ballasar elo Filho, Jos Andrade de Carvalho elo, Paulo Henrique de Carvalho elo, Fazenda Sanla Fila, Foberlo Sanlos Barbosa, Fazenda Europa, e ao Cenlro de Cincias Agrarias da UFP, por leren disponibilizado os cenarios para produao lologralica. As Dr as Eneide Sanliago Cirao e Tania aria Leal, pela colaboraao en parle do nalerial lologralico ulilizado. AQredecIrertcs 6 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos A Srie Aprisco conpe-se de un conjunlo de carlilhas que len cono objelivo apresenlar inlornaes uleis sobre as lornas nais adequadas para a criaao de caprinos e ovinos, no senlido de proporcionar a essa alividade nudanas signilicalivas para a produao con visao enpresarial, noladanenle na noderna perspecliva do agronegcio. Convn salienlar a enorne inporlancia que a ovinocaprinocullura exerce na agropecuaria ordeslina, lendo en visla sua condiao de resislncia ao seni-arido e eslar presenle en lodos os Eslados. Foi produzida en linguagen perleilanenle acessivel aos criadores de pequeno porle, larlanenle iluslrada e seguranenle proporcionara un aprendizado, que lrara naior renlabilidade e conpelilividade a esse inporlanle segnenlo agropecuario. Jesus Tajra Filho ||es|derte dc Ccrse||c De||ue|at|vc Estadua| dc SEBR/E rc ||au| Aresertec 7 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos SUrrIc TFODUAO 1. PUBEFDADE DE ACHOS E FEAS DE CAPFOS E OVOS ............................................. 09 1.1. Conhea a puberdade dos nachos ................... 09 1.1.1. Conhea a idade a puberdade dos cabrilos e cordeiros ..................... 10 1.2. Conhea a puberdade das lneas .............. 11 1.2.1. Conhea a idade a puberdade das cabrilas e cordeiras ..................... 11 2. CCLO ESTFAL ............................................................................ 12 3. CO OU VO ............................................................................. 13 3.1. Conhea o periodo de duraao do cio.............................. 13 3.2. Conhea os sinais do cio na cabra e na ovelha ........................................ 14 4. ESCOLHA DE AAS PAFA FEPFODUAO ....................... 15 4.1. Escolha de reprodulores ................................... 15 4.1.1. Conhea os crilrios para a escolha de reprodulores ........ 15 4.1.2. Conhea os crilrios para o descarle de nachos deslinados a reproduao .. 16 4.2. Escolha de nalrizes ........................................... 17 4.2.1. Conhea os crilrios para a escolha de nalrizes ................. 17 4.2.2. Conhea os crilrios para o descarle de nalrizes ................................. 20 3 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 5. ESTAAO DE OTA.................................................................. 21 5.1. Conhea as vanlagens da eslaao de nonla .................. 21 5.2. Conhea as pocas para eslaao de nonla .................... 22 5.2.1. o sislena de un parlo por ano ............................. 22 5.2.2. o sislena de lrs parlos en dois anos ................................ 23 6. SSTEA DE OTA OU COBFAO .................................... 25 6.1. onla nalural nao conlrolada ........................ 25 6.2. onla nalural conlrolada................................. 25 6.2.1. Cobriao a canpo con conlrole de palernidade ................................ 25 6.2.2. Cobriao no cenlro de nanejo.................................. 26 6.2.3. Horario de cobriao .................................................. 27 7. PFEHEZ OU CESTAAO ........................................................... 23 7.1. Conhea a duraao da prenhez ........................................ 23 7.2. Conhea os sinais da prenhez .......................................... 23 7.3. Diagnslico da prenhez .................................................... 29 7.4. Cuidados duranle a prenhez ............................................. 29 7.4.1. Conhea os cuidados duranle a prenhez ..................................... 30 7.5. Alinenlaao das cabras e das ovelhas duranle a prenhez ..................... 31 3. PAFTO ................................................................................. 32 3.1 Duraao do parlo ............................................................... 33 3.2. Assislncia ao parlo ......................................................... 34 9. COSDEFAOES FAS............................................................ 35 10. FEFEFCAS BBLOCFAFCAS .............................................. 36 9 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos O sucesso dos sislenas de produao de caprinos e ovinos depende, denlre oulros lalores, da laxa de reproduao do rebanho. Enlrelanlo, para se aunenlar a elicincia reproduliva de un rebanho necessario o uso de pralicas adequadas de nanejo reprodulivo, inlegradas a progranas de alinenlaao e de sanidade. Con esla carlilha objeliva-se lornecer aos criadores conheci- nenlos basicos sobre a reproduao de caprinos e ovinos e orienla-los para o uso correlo das pralicas do nanejo reprodulivo do rebanho. IrtrcdUc 10 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos A puberdade indica o inicio da alividade reproduliva dos nachos e das lneas das dilerenles espcies aninais. En relaao aos caprinos e ovinos nuilo inporlan- le que o criador conhea a idade e peso en que ocorre o inicio da alividade reproduliva |puberdade) dos nachos e lneas das dilerenles raas exploradas en cada regiao. !. !. Conhea a puberdade dos nachos os nachos caprinos e ovinos anles da puberdade a verga ou pnis preso pela nucosa prepucial. PULerdede de recIcs e frees de cerIrcs e cvIrcs J 11 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Ouando alinge a puberdade, ocorre o desliganenlo conplelo da verga |pnis) da nucosa prepucial, e o nacho capaz de realizar coberlura da lnea |cpula). !.!.!. Conhea a idade a puberdade dos cabrilos e cordeiros En geral, os cabrilos das raas criadas no ordesle chegan a puberdade con ndia de 4 a 5 neses de idade e con 12 a 15 kg de peso vivo. 12 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos as raas ovinas criadas no ordesle os cordeiros alingen a puberdade en lorno de 4 a 6 neses de idade, pesando 22 a 23 kg de peso vivo. Alenao: lanlo os nachos caprinos cono os ovi- nos s deven ser usados para reproduao a parlir dos 10 neses de idade. !.2. Conhea a puberdade das lneas As cabrilas e as cordeiras alingen a puberdade quando apresenlan o prineiro cio ou vio. !.2.!. Conhea a idade a puberdade das cabrilas e cordeiras A idade en que as lneas caprinas e ovinas alingen a puberdade depende da raa, clina, alinenlaao e da sanidade. En geral, as cabrilas alingen a puberdade |prinei- ro cio) en lorno de 6 a 3 neses de idade e as cordeiras aos 7 a 10 neses de idade. 13 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos O ciclo eslral o inlervalo enlre dois cios. as cabras, a duraao ndia do ciclo eslral de 21 dias, con variaes de 17 a 24 dias. as ovelhas, o ciclo eslral un pouco nenor e dura, en ndia, 13 dias, apresenlando variaes de 14 a 19 dias. CIcIc estreI 2 14 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos O Cio ou vio o periodo en que a cabra ou a ovelha aceila ser coberla pelo bode ou pelo carneiro. ornalnenle, depois da coberlura a cabra ou ove- lha lica prenha. 3.!. Conhea o periodo de duraao do cio O cio da cabra dura en lorno de un dia e neio a dois dias |36 a 43 horas). a ovelha a duraao do cio ne- nor, varia de un dia a un dia e neio |24 a 36 horas). CIc cU vIc S 15 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 3.2. Conhea os sinais do cio na cabra e na ovelha Os principais sinais apresenlados pela cabra e pela ovelha duranle o cio sao: A vulva apresenla-se inchada e avernelhada, Presena de secreao parecida con clara de ovo |nuco) na vulva, Procura o nacho con nuilo inleresse, onla e deixa ser nonlada por oulras lneas ou pelo nacho, Fica inquiela e agilada e berra con nuila lrequncia, A cauda apresenla novinenlos lalerais rapidos. Alenao: A ovelha apresenla sinais de cio nais discrelos e os ullinos dois sinais sao apresenlados ape- nas pela cabra. 16 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos EsccIIe de erIreIs ere rercdUc 4 4.!. Escolha de reprodulores Os nachos caprinos e ovinos deslinados a reprodu- ao deven ser avaliados e selecionados de lorna crileriosa, lendo en visla que a herana palerna |qualidades e deleilos) lransnilida a un naior nunero de descendenles. 4.!.!. Conhea os crilrios para a escolha de reprodulores a escolha de nachos caprinos e ovinos para reprodulor o criador deve lonar os seguinles cuidados: Verilicar se o aninal apresenla padrao racial carac- lerislico da raa escolhida, Observar se os dois lesliculos sao do nesno la- nanho |sinlricos), 17 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Se ln lorna ovide e consislncia e lananho nornais, Verilicar se o aninal apresenla boa alividade se- xual e boa lerlilidade, o caso de reprodulores adullos procure conhe- cer a descendncia |lilhos e lilhas), Conprar aninais enlre a prineira e a lerceira nuda denlaria, ao conprar aninal que apresenle qualquer lipo de deleilo ou doena. Alenao: caso haja duvidas, procure orienlaao de un lcnico especializado. 4.!.2. Conhea os crilrios para o descarle de nachos deslinados a reproduao Deven ser sunarianenle descarlados do reba- nho, os nachos que apresenlen os seguinles problenas: Ausncia de un lesliculo e lesliculos pequenos, Tesliculos duros ou nuilo noles |degeneraao leslicular), 13 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Presena de hrnia, Oueixo curlo |agnala), Oueixo conprido |prognala), Baixa alividade sexual |nachos "lrios"), Aninais nuilo velhos e con deleilos graves nos cascos. 4. 2. Escolha de nalrizes Para a oblenao de una boa elicincia reproduliva necessario que o rebanho seja lornado por nalrizes que apre- senlen boa conlornaao corporal e boa laxa de lerlilidade. 4.2.!. Conhea os crilrios para escolha de nalrizes a escolha de lneas caprinas e ovinas deslina- das a reproduao, o criador deve licar, lanbn, baslanle alenlo e observar os seguinles cuidados: 19 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Verilicar se a lnea se enquadra no padrao racial da raa escolhida, ao conprar lnea que apresenle qualquer lipo de deleilo ou doena, Observar se a lnea apresenla bon desenvolvinenlo corporal, ubere nornal, ben lornado e ben inserido, Verilicar se a lnea len boa lerlilidade e boa pro- duao de leile, boa aplidao para criar e se leve ges- laao e parlo nornais, 20 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Conprar lneas jovens e en idade conpalivel para reproduao, Feconenda-se conprar lneas que lenhan leilo no naxino, a lerceira nuda denlaria. Alenao: En caso de duvidas solicile a orienlaao de un lcnico especializado. ! a nuda 2 a nuda 3 a nuda 21 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 4.2.2. Conhea os crilrios para descarle de nalrizes Aborlos lrequenles, Baixa lerlilidade |pare pouco), Oueixo curlo |agnala), Oueixo longo |prognala), Baixa capacidade para criar, Doenas crnicas |nal-do-caroo, nanile, elc), Ubere perdido. 22 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos A naioria dos criadores de caprinos e ovinos ainda usa o sislena de nonla conlinua no qual os reprodulores lican o ano lodo junlo con as lneas. O sislena de nonla conlinua apresenla os seguinles problenas: Aunenlo da laxa de norlalidade das crias, Cobriao de lneas ainda nuilo novas, Feduao do nunero de aninais vendidos, Diliculdade no uso de pralicas de nanejo do rebanho. 5.!. Conhea as vanlagens da eslaao de nonla una pralica de lacil uso e de baixo cuslo, Pernile planejar pocas adequadas para o nasci- nenlo das crias, visando naior sobrevivncia, Facilila a execuao dos progranas de nelhoranen- lo genlico do rebanho, Aunenla a produao de cordeiros e carbrilos, Facilila o sislena de conercializaao. Estec de rcrte B 23 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 5.2. Conhea as pocas para eslaao de nonla 5.2.!. o sislena de un parlo por ano Faa a eslaao de nonla con duraao de 60 dias, nos neses de selenbro e oulubro de cada ano, conlorne esquena apresenlado na Figura 1. 24 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 5.2.2. o sislena de lrs parlos en dois anos Faa a eslaao de nonla con duraao de 42 a 45 dias, a cada 3 neses, conlorne esquena noslrado na Figura 2. Alenao: As pocas de nonla apresenladas nas Fi- guras 1 e 2 poden ser nodilicadas en lunao do clina de cada regiao e do sislena de nanejo adolado, porn sen- pre nanler o nesno inlervalo. as eslaes de nonla realizadas no periodo seco, reconenda-se a suplenenlaao alinenlar das nalrizes e reprodulores 40 a 30 dias anles da eslaao de nonla e duran- le a eslaao de nonla. En cada eslaao de nonla coloque 25 a 30 nalri- zes por reprodulor. 25 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos SIstere de rcrte cU ccLrIc C. 6.!. onla nalural nao conlrolada os sislenas de criaao exlensivos de caprinos e ovinos nuilo usada a nonla ou a cobriao nalural nao conlrolada, que acarrela bas- lanle problenas no conlrole zoolcnico do rebanho. 6.2 onla nalural conlrolada esle sislena inporlanle que seja ado- lada a eslaao de nonla. A nonla ou a cobriao pode ser leila a canpo ou no cenlro de nanejo. 6.2.!. Cobriao a canpo con conlrole de palernidade Faa a di vi - sao das nalri zes en l oles e col oque cada l ole no pi quele con o reprodulor esco- l h i d o . ao sendo pos- sivel dividir as na- 26 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos lrizes en loles, deixe o reprodulor 25 a 30 dias junlos con as lneas. S coloque o oulro reprodulor depois de, no nini- no, 20 dias enlre a relirada do prineiro reprodulor e a enlra- da do oulro. Alenao: ao havendo necessidade de iden- lilicaao da palernidade, pode ser colocado nais de un reprodulor junlo con as lneas na nesna eslaao ou periodo de nonla. 6.2.2. Cobriao no cenlro de nanejo En geral, nesle sislena necessario o uso de rulies |nachos que nao produzen lilhos), para iden- lilicaao das lneas en cio. Faa a narcaao do ruliao na regiao do eslerno |peilo) con una nislura de linla xa- drez en p e graxa, Coloque un ruliao para 30 nalrizes, Faa inspeao do rebanho duas vezes ao dia, para obervar as lneas narcadas pelo ruliao, Felire as nalrizes narcadas pelo ruliao e coloque con o reprodulor nos currais ou baias. 27 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 6.2.3. Horario de cobriao As nalrizes narcadas pelo ruliao serao subnelidas ao seguinle esquena de cobriao: 23 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos o periodo que vai da lerlilizaao |enxerlo), aps a co- berlura, al a ocorrncia do parlo. 7.!. Conhea a duraao da prenhez O periodo ndio da prenhez da cabra e da ovelha de aproxinadanenle 150 dias, apresen- lando variaes de 146 a 154 dias. 7.2. Conhea os sinais da prenhez Os principais sinais observados nas ca- bras e ovelhas duranle a prenhez sao: Ausncia de cio, Falla de inleresse pelo nacho, Aunenlo da barriga e do ubere, Fica nais calna e engorda con lacilidade. PrerIez cU Qestec ? 29 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 7.3. Diagnslico da prenhez Os nlodos nais usados no diagnslico de prenhez das cabras e ovelhas sao: Uso de ullra-son, Palpaao abdoninal exlerna. 7.4. Cuidados duranle a prenhez Duranle a prenhez as cabras e as ove- lhas precisan receber nanejo especial visando a ocorrncia de parlos nornais e oblenao de nai- or nunero de crias vivas. 30 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 7.4.!.Conhea os cuidados duranle a pre- nhez anler as cabras e as ovelhas en boas condi- es de saude e ben alinenladas, Evilar nudana brusca na alinenlaao, Evilar lransporle por periodo longo, Evilar lraunalisno, Colocar as cabras e ovelhas que eslejan perlo de parir en piquele nalernidade. 31 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 7.5. Alinenlaao das cabras e das ovelhas no linal da prenhez As naiores exigncias nulricionais das cabras e das ovelhas ocorren no lero linal da prenhez, islo , nos ulli- nos 50 a 45 dias anles do parlo. anlenha as nalrizes que eslao no linal da pre- nhez en areas de paslagen de boa qualidade e lornea suplenenlaao alinenlar. Cono suplenenlo alinenlar pode ser usado: res- los de lavouras, leno de capin e de leguninosas, capin verde lrilurado, silagen, nilho en grao lrilurado, rolao de nilho, ranas de leucena e ou de leijao guandu e raao concenlrada. 32 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Alinenlos usados na suplenenlaao alinenlar Feno de capin Feijao guandu Leucena Capin 33 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos Pertc B En geral, nas ovelhas e nas cabras o parlo ocorre, quase senpre, de lorna nornal, sendo pouco lrequenle a ocorrncia de parlos anornais. Ben prxino ao parlo as cabras e as ovelhas po- den apresenlar os seguinles sinais: Depressao narcanle en cada lado da cauda, Depressao nos vazios |llancos), nquielaao, Presena de corrinenlo opaco na genilalia exler- na |vulva). 34 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 3.!. Duraao do parlo En condies nornais, o parlo dura en ndia 30 ninulos. Logo que ocorre o ronpinenlo da bolsa d'agua aparecen os prineiros sinais de saida do lelo. Surgen pri- neiranenle as palas dianleiras con a cabaa sobre elas e, en seguida, ocorre a expulsao lolal da cria. 35 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos 3.2 Assislncia ao parlo Os parlos deven ocorrer en inslalaes linpas e ben arejadas ou no piquele nalernida- de. Havendo necessidade, a assislncia ao parlo deve-se resunir en: Ajuda no alo de expulsao da cria, Linpeza da cria, relirando-se os reslos do parlo |placenla) e as secrees das venlas |narinas) da cria, Eslinulo da respiraao. esle caso pega-se a cria pelas pernas e coloca de cabea para baixo por al- guns segundos. As inlornaes lornecidas nesla carlilha deverao ser sonadas as experincias de cada criador para que possanos aunenlar a elicincia reproduliva do rebanho caprino e ovi- no. O sonalrio de conhecinenlos e experincia que resullara nun nelhor aproveilanenlo do polencial do nos- so rebanho, lornando esle rebanho nais conpelilivo e con un aproveilanenlo nais racional. Desejanos boa sorle a lodos os criadores e nos colocanos a sua lolal disposiao, para que possanos la- zer runa ovinocaprinocullura lorle. CcrsIdereces FIreIs D CFAO, F. . , CFAO, E. S., EDEFOS,L.P., TALAO, E. C. Feconendaes lcnicas para a criaao de ovinos deslanados. Teresina: Enbrapa CPA, 1997, 75 p. EDEFOS, L.P., CFAO,F.., CFAO, E.S. PETEL, J. C. . Caprinos: principios basicos para sua ex- ploraao. Teresina: EBFAPA CPA/ Brasilia: EBFAPA -SP, 1994. VASCOCELOS,V.F., BAFFOS,.. ulriao de caprinos e ovinos jovens. n: COCFESSO OFDESTO DE PFODUAO AAL, 2000, Teresina, )=EI... Teresina, SPA, 2000, 143-153p. VAA, C. E. ., COSTA, A. P. F., SOUSA JUOF, A. anual Capri-Ovi: orienlaes basicas sobre nanejo produlivo e reprodulivo de caprinos e ovinos. Crupo de Esludo e dilusao de conhecinenlo en Caprino-Ovinocullura. Teresina:EDUFP, 2001. 63p. EILIIcQrefIe JO 33 VOLUE 2 - anejo Feprodulivo de Caprinos e Ovinos