EXCELENTSSIMO SENHOR DOUTOR DESEMBARGADOR RIBEIRO DA SILVA
DA OITAVA CMARA DE DIREITO PRIVADO DO TRIBUNAL DE JUSTIA DO
ESTADO DE SO PAULO SP. APELAO COM REVISO Processo n 346.870.4/8 (Itu) WALMIR BORTOLETO, j qualificado nos autos, e!, "or seus ado#ados no final assinado, no "ra$o le#al, (ar. !"# C.P.C.) co! o !%i!o res"eito e acata!ento "erante &ossa '%cel(ncia, co! a!"aro nos arti#os )3), I e II e )38, c/c. o art. *+8, *, "arte, do -.P.-., nas ./!ulas +8+, 3)6 e 3*7 do .u"re!o 0ri1unal 2ederal e ./!ula 38 do .u"erior 0ri1unal de 4usti5a, na for!a do art. )36 do -.P.-., o"or os "resentes EMBARGOS DE DECLARAO ao . 6c7rd8o "rolatado "or essa -ol(nda 9itaa -:!ara de ;ireito Priado, nos autos do "rocesso e! e"<#rafe, o que o fa$ da for!a que se#ue= $. PRELIMINARMENTE 9 ora e!1ar#ante foi o a"elante nos autos da a"ela58o e! refer(ncia. Inter">e os "resentes '!1ar#os de ;eclara58o, esclarecendo que o fa$ "ara fins e efeitos de eentual inter"osi58o de ?ecurso 's"ecial ao '#r@#io .u"erior 0ri1unal de 4usti5a, nos ter!os do art. *0), III, letras AaA e AcA da -onstitui58o 2ederal e ?ecurso '%traordinrio ao '#r@#io .u"re!o 0ri1unal 2ederal, 1 co! fulcro no art. *0+, III, letras BaC e B1C e! atendi!ento ao dis"osto na ./!ula +8+ do ..0.2., co! o a1randa!ento de seu ri#or, consoante te! entendido o '#r@#io 0ri1unal de 4usti5a nos casos de sua atua58o. 6l@! disso, requer seja su"rida 6s o!iss>es , erros e contradi5>es a"ontadas, declarandoDse o ac7rd8o. %. O&ENSAS SURGIDAS NO V. AC'RDO -o!o no . 6c7rd8o e!1ar#ado sur#ira! ofensas diretas e frontais ao -7di#o -iil, e! seus arti#os *634, *63), *633, *703, 1e! co!o ofensas aos arti#os 337 e 46+ do -P-, o">eDse os "resentes '!1ar#os de ;eclara58o. ". EMBARGOS DE DECLARAO OBRIGAT'RIOS Pretendendo a ora e!1ar#ante inter"or ?ecurso 's"ecial ao ..0.4. a inter"osi58o dos "resentes '!1ar#os de ;eclara58o @ indis"ensel "ara o ca1i!ento e ad!issi1ilidade do ?ecurso 's"ecial, !uito e!1ora, co! rela58o a este, o '#r@#io .u"erior 0ri1unal de 4usti5a tenEa a1randado o ri#or. "Se a ofensa (direta e frontal CF) reponta no prprio acrdo impugnado, o Supremo Tribunal Federal entende necessria a manifestao de embargos de declarao para que a matria se entenda prequestionada (Smulas 282 e 3!)" ("g# n$ %%#2!&'8'S(, rel# o )in# Francisco *ese+, in ,-.'/ de 2!#3#80, p# %1 coluna, in principio)" (grifei) ou, ainda, "Se a 2iola3o ao te4to constitucional se d5 no prprio acrdo, necessrio que a matria seja prequestionada atravs dos embargos de declarao" ("g# n$ %%!#638'%'S(, *el# o )in# Francisco *ese+, in ,-.'/ de 2!#63#80, p#&77!, %1 coluna, in fine)" (grifei) ;essa for!a de!onstrada, () *r+)+,+) +-.ar/() )+,0( ,+1+))2r3() *ara 14-*r3r ( *r+54+)3(,a-+,( dos te!as constitucionais e atender as ./!ulas +8+ e 3)6 do ..0.2., al@! das !at@rias de co!"et(ncia do ..0.4. e constantes do arti#o )3), I e II do -.P.-., !erece! a aten58o dessa -olenda 0ur!a dada a rele:ncia das quest>es su1!etidas F decis8o da -orte. 6. DAS DISPOSI7ES CONTIDAS NA DECISO ORA EMBARGADA. 0rataDse recurso de a"ela58o e! a58o reisional de ali!entos, onde esse '#r@#io 0ri1unal Eoue "or 1e! !anter a senten5a de 2 "ri!eira inst:ncia, ne#ando a redu58o dos ali!entos deidos "elo a"elante, !es!o diante da de!onstra58o do au!ento de seus #astos e conseqGente desequil<1rio do 1inH!io "ossi1ilidade % necessidade.
9 e!1ar#ante de!onstrou, inicial!ente, que o alor dos ali!entos era e @ a1soluta!ente inco!"at<el co! seus rendi!entos, atin#indo o "ercentual de quase 60I so1re seus #anEos. 6l@! disso, no curso da a58o constituiu noa fa!<lia, co! nasci!ento de seu filEo, a#raando ainda !ais a sua situa58o financeira. Jes!o assi!, esse 0ri1unal Eoue "or 1e! !anter a r. senten5a de fls., ne#ando o "edido de redu58o de ali!entos, 1(,rar3a,0( 3,184)39+ a) (r3+,a:;+) + *ar+1+r+) 0( M3,3)<r3( P=.831( 0+ *r3-+3ra + )+/4,0a 3,)>,13a). Jais que isso, a decis8o dei%ou de considerar diersos dis"ositios le#ais, restando o!issa e contradit7ria e! al#uns "ontos, sen8o eja!os= 6.$ O-3))?( 6 decis8o e!1ar#ada foi o!issa quanto F a"lica58o do arti#o *.703 do -7di#o -iil. ?estou de!onstrado que o e!1ar#ante rece1e cerca de ?K4.+00,00 l<quidos, 9 alor dos ali!entos su"era )0I (cinqGenta "or cento de seus enci!entos) 4 o de"oi!ento "essoal da re"resentante le#al das !enores @ enftico, esclarecendo que as des"esas totais das filEas #ira e! torno de ?K*.300,00 (Lu! !il e noecentos reais). ;estarte, !es!o se! qualquer ajuda da e%De%"osa (que tra1alEa e aufere #anEos) o alor de ali!entos j su"eraria as des"esas (a3) 0a) a83-+,a,0a). 'ntretanto, a !8e das crian5as tra1alEa, e aufere rendi!entos da orde! de ?K*.)00,00 (Eu! !il e quinEentos reais) !ensais, confor!e declarou. ;estarte, e!, se a"licando a re#ra do arti#o *.703 do -7di#o -iil @ certo que a !8e ta!1@! deer contri1uir co! o sustento e "adr8o de ida das !enores, sendo a1soluta!ente injusto e ile#al !anterDse tal o1ri#a58o a"enas so1re o e!1ar#ante. 3 ;a< os "areceres !inisteriais, tanto e! "ri!eira quanto e! se#unda inst:ncia, que analisando os docu!entos constantes dos autos, conclu<ra! "ela redu58o dos ali!entos, co! o fito de se atender a u! crit@rio le#al, do qual a decis8o e!1ar#ada n8o "oderia ja!ais ter se afastadoM 6 decis8o ta!1@! foi o!issa quanto a a"lica58o do arti#o *634 do -7di#o -iil, "orquanto as necessidades das ali!entandas, declaradas "or sua #enitora, #ira!, e! torno de ?K*.300,00 (Lu! !il e noecentos reais) !ensais. ;estarte, a se a"licar a re#ra do arti#o *634, o alor !%i!o seria de ?K*.300,00, alor que deeria contar co! a cola1ora58o da !8e das !enores, o que, ao final, i!"licaria e! redu58o dos ali!entos. ! @ NEGATIVA DE VIGANCIA DE LEIS 9 &. 6c7rd8o quedouDse inerte no que concerne F a"lica58o dos arti#os *634, *63), *633, *703, do -7di#o -iil, 1e! co!o aos arti#os 337 e 46+ do -P-, que dis">e!= "rt# %#!7&# (odem os parentes, os c8n9uges ou compan:eiros pedir uns aos outros os alimentos de ;ue necessitem para 2i2er de modo compat<2el com a sua condi3o social, inclusi2e para atender s necessidades de sua educa3o# = % o >s alimentos de2em ser fi4ados na propor3o das necessidades do reclamante e dos recursos da pessoa o?rigada# = 2 o >s alimentos sero apenas os indispens52eis su?sist@ncia, ;uando a situa3o de necessidade resultar de culpa de ;uem os pleiteia# -onfor!e e%"lanado, a decis8o ne#ou i#(ncia ao referido arti#o, "orquanto desconsiderou a re#ra da "ro"or58o (1inH!io necessidade % "ossi1ilidade) "ara a fi%a58o dos ali!entos. Isso "orque a "r7"ria #uardi8 das !enores declarou +B*r+))a-+,+, e! seu de"oi!ento "essoal, que as !enores te! #astos (a3), da orde! de ?K*.300,00 (Eu! !il e noecentos reais). .o!ente diante de tal ar#u!ento, o alor dos ali!entos j deeria ser redu$ido, "ois o e!1ar#ante inEa "a#ando -a3) 0( 54+ ( ,+1+))2r3( *ara ( )4)+,( + a -a,4+,:?( 0( *a0r?( 0+ 930a 0a) -+,(r+). 'ntretanto, a #uardi8 das !enores ta!1@! "ossui rendi!entos e, assi!, deeria contri1uir "ara o sustento das filEas, a teor do arti#o *.703 do -7di#o -iil, adiante descrito.= 4 Aart# %063 B (ara a manuten3o dos fil:os, os c8n9uges separados 9udicialmente contri?uiro na propor3o de seus recursos#C Ne#ouDse i#(ncia ta!1@!, ao arti#o *63) do --, que dis">e= "rt# %#!7# So de2idos os alimentos ;uando ;uem os pretende no tem ?ens suficientes, nem pode pro2er, pelo seu tra?al:o, prpria manten3a, e a;uele, de ;uem se reclamam, pode fornec@'los, sem desfal;ue do necess5rio ao seu sustento# O sa1ido P e a decis8o e!1ar#ada corri#iu, e! "arte , u! erro P que a altera58o da situa58o fa!iliar do e!1ar#ante alterou drastica!ente o seu "adr8o de ida. 6o se analisar os ar#u!entos e alores enolidos, concluiDse que= *D a #uardi8 das !enores "erce1e rendi!entos de cerca de ?K*.)00,00 +D o e!1ar#ante aufere rendi!entos de cerca de ?K4.+00,00 3D as !enores te! des"esas (a3) -+,)a3) da orde! de ?K*.300,00 4D "ro"orcional!ente , a #uardi8 deeria contri1uir co! "elo !enos ?K)00,00 (quinEentos reais), restando ao e!1ar#ante os restantes ?K*.400,00. Isso "ara se "reserar a "ro"orcionalidade le#al, e n8o "rejudicar P co!o est se "rejudicando P o sustento do e!1ar#ante e sua noa fa!<lia. Neste as"ecto, a decis8o ta!1@! ne#ou i#(ncia ao arti#o *633 do --, que "re(= "rt# %#!77# Se, fi4ados os alimentos, so?re2ier mudan3a na situa3o financeira de ;uem os supre, ou na de ;uem os rece?e, poder5 o interessado reclamar ao 9uiD, conforme as circunstEncias, e4onera3o, redu3o ou ma9ora3o do encargo# 5 6 !udan5a na situa58o financeira do e!1ar#ante @ "atente. 6 constitui58o de noa fa!<lia e o nasci!ento de Pedro Lenrique, seu filEo, alterou su1stancial!ente o seu "adr8o de ida, de for!a que decis8o deeria ter leado e! conta a re#ra le#al, e a"licado F situa58o P reconEecida at@ "elo . ac7rd8o P "ara o fi! de se redu$ir o alor dos ali!entos. 0a!1@! aos arti#os 337 e 46+ do -7di#o de Processo -iil, fora! ne#ados i#(ncia, sen8o eja!os. Artigo 39! l"cito s partes# em qualquer tempo# juntar aos autos documentos novos# quando destinados a fa$er prova de fatos ocorridos depois dos articulados# ou para contrap%&los aos que foram produ$idos nos autos' (grifo nosso) *Artigo +,-! Se depois da propositura da ao# algum fato constitutivo# modificativo ou e.tintivo do direito influir no julgamento da lide# caber ao jui$ toma&lo em considerao# de of"cio ou a requerimento da parte# no momento de proferir a sentena' Isto "osto, n8o o1stante toda sa1edoria dessa '#r@#ia 0ur!a de!onstrada e! tantas outras o"ortunidades, cr( a e!1ar#ante que a decis8o e! a"re5o "adece de <cios que "ode! e dee! ser su"ridos nesta fase recursal, ra$8o "ela qual ta!1@! se fa$ i!"rescind<el a "resente o"osi58o. 0a!1@! dis"ositios constitucionais n8o fora! o1serados, es"ecifica!ente o arti#o ), ca"ut e inciso I, j que n8o a"licado o "rinc<"io da i#ualdade, onde a e!1ar#ada ta!1@! deeria contri1uir "ara os ali!entos. 9corre que tais dis"ositios constitucionais n8o fora! analisados "ela decis8o e! co!ento, ra$8o "ela qual requer a se!"re o"ortuna !anifesta58o "or "arte dessa -orte, "ara efeitos de "requestiona!ento.
L8o de ser esclarecidas tais quest>es, que B"er!issa eniaC, n8o "assara! "elo crio desse '#r@#io 0ri1unal. 6 # @ PRECUESTIONAMENTO Isto "osto, No1re ?elator, Eaer diss<dio !anifesto co! as ./!ulas +8+ e 3)6 do .u"re!o 0ri1unal 2ederal, se rejeitados os "resente '!1ar#os de ;eclara58o e continuar o . ac7rd8o e!1ar#ado e! franca e clara contradi58o co! o que aqui se de!onstrou. L, "ortanto, necessidade de re!oer as contradi5>es e as o!iss>es, adequandoDo ao direito incontroerso e ao fato certo e "roado da causa. #.$ @ N+/a39a 0+ 93/D,13a 0+ 8+3) E+0+ra3) 2ica! e%"ressa!ente "requestionadas "ara fins de eentual o"osi58o de ?ecurso 's"ecial ao ..0.4. as quest>es que ne#a! i#(ncia ou ofende! Qeis 2ederais, es"ecifica!ente arti#os *634, *63), *633 e *703 do -7di#o -iil e arti#os 337 e 46+ do -7di#o de Processo -iil, confor!e cu!"rida!ente de!onstrado aci!a, co! as res"ectias !en5>es dos arti#os e leis corres"ondentes. #.% N+/a39a 0+ 93/D,13a 0+ ar3/() 1(,)3413(,a3) 2ica! e%"ressa!ente "requestionadas "ara fins de eentual o"osi58o de ?ecurso 'ctraordinrio ao ..0.2. as quest>es que ne#a! i#(ncia ou ofende! arti#os constitucionais, es"ecifica!ente arti#o ) AcaputC e inciso I de nossa -arta Ja#na, confor!e cu!"rida!ente de!onstrado aci!a, co! as res"ectias !en5>es corres"ondentes. F @ E&EITOS MODI&ICATIVOS ;ata !%i!a (nia, Eaendo o!iss8o, contradi58o e defini58o inadequada ao direito a"licel, consoante cu!"rida!ente de!onstrado, E de dar aos e!1ar#os de declara58o os efeitos !odificatios consoante a juris"rud(ncia cristali$ada. ('. ;ecl. no 6#. ?R. n 88.863D+D.P, +, 0ur!a ..0.2. rel. o Jin. Joreira 6les, in ;4SDI de +).3.83, ". *)33, *, colunaM .02, ;' n 37.4**D3D T6, *, 0ur!a, rel. Jin.. 9scar -orrea, in ;4SDI de +4.8.84, ". *3.480, +, coluna, in fineM .02, ;' n ***.04+D.PD('. ;ecl.) +, 0ur!a, rel. o Jin -arlos Jadeira, in ;4SDI de 7.8.87, ". *).437, +, coluna, in fineM entre outros), "ara re!oer a contradi58o 1sica e os de!ais ele!entos aci!a a"ontados, escoi!ando o . 6c7rd8o e!1ar#ado de quaisquer sen>es, contradi5>es e o!iss>es. G @ &INALIHANDO -ol(nda 0ur!a= 7 6 cultura e inteli#(ncia de &. '%as. ser a !aior #arantia da 1oa a"lica58o do direito, co!o es"era o e!1ar#ante. -ontudo, data !%i!a (nia, ale aqui !encionar, co!o e%e!"lo de rece1i!ento de e!1ar#os de declara58o "or 0ri1unal .u"erior, onde o relator, Jinistro Jarco 6ur@lio (;4SDI de *3.*+.8), ". +3.88*, *, coluna) e! seu oto afir!ou= "F)G"*H>S ,FCI"*"JK*/>S ' La aprecia3o respecti2a, o 9ulgador no de2e usar de rigor maior# "s partes t@m direito presta3o 9urisdicional de modo a no pesar ;ual;uer d2ida ;uanto ao alcance respecti2o# Fn;uanto a -usti3a for o?ra do :omem, e sempre o ser5, a possi?ilidade de fal:a no pode ser, a priori, descartada#" I @ O PEDIDO DO EMBARGANTE -o! fulcro nos dis"ositios le#ais no in<cio !encionados, a ora e!1ar#ante ?'US'? a essa 9itaa -:!ara de ;ireito Priado do '#r@#io 0ri1unal de 4usti5a 'stadual de .8o Paulo= a) .eja! rece1idos os "resentes e!1ar#os e conEecidos Ain totu!A "ara o fi! de, re!oendo as contradi5>es e o!iss>es a"ontadas, no final declarar que o direito a"licel @ aquele e%"resso no te%to le#al, se! inter"reta5>es e%tensiasM 1) .eja! a"reciados os fatos e as de!ais !at@rias ora ar#uidas, e "requestionados nos autos. 6ssi! "rocedendo, estar essa -olenda 0ur!a fa$endo restaurar a erdadeira 4 S . 0 I V 6 W .8o Paulo, *3 de sete!1ro de +.00). 6;?I6N6 26;SQ 96T..P. *)3.338 8