Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Costeira
Escudo Setentrional
Amazonas
Escudo Central
Parnaiba
Paran
Escudo Meridional
BRASLIA/DF
2004
MINISTRIO DE MINAS E ENERGIA
2
MINISTRIO DE MINAS E ENERGIA
DEPARTAMENTO NACIONAL DE PRODUO MINERAL
AUTOR:
EMANUEL TEIXEIRA DE QUEIROZ
COLABORADORES:
JOO DA GOMA FIDELIS DA SILVA
ALENCAR MOREIRA BARRETO
BRASLIA/DF
2004
3
Publicao do
Departamento Nacional de Produo Mineral-DNPM
Setor de Autarquias Norte Quadra 01 Bloco B
70.041-903 Braslia, DF, Brasil
Editada por
Diretoria de Desenvolvimento e Economia Mineral DIDEM / DNPM
@ DNPM, 2004
Reservado todos os direitos
permitida a reproduo, desde que seja mencionada a fonte
DEPSITO LEGAL
Biblioteca Nacional
Biblioteca do Ministrio de Minas e Energia
1- p. il.
Inclui bibliografia
Ao alto do ttulo da capa: Programa Nacional de Distritos Mineiros
4
APRESENTAO
Desenvolvido no contexto do Programa Distritos Mineiros que tem por meta a otimizao
do fomento atividade mineral, tal estudo sintetiza a integrao de informaes
disponibilizadas em bancos de dados e relatrios de pesquisa e de lavra de guas minerais e
potveis de mesa constantes do acervo documentrio tcnico do DNPM. Na essncia, um
documento diagnstico de avaliao que enfatiza a distribuio, classificao e significado
econmico desses recursos hdricos subterrneos, cujo controle de explorao e explotao
tem sido, ao longo dos anos, regularmente acompanhado pelo Departamento.
A comunidade que integra o segmento de guas minerais tem solicitado do DNPM maior
freqncia na divulgao de dados do setor atravs de publicaes tcnicas. Nesse sentido,
o reconhecimento de uma carncia ainda significativa de trabalhos tcnicos nessa rea,
representou a grande justificativa para elaborao do presente documento que engloba um
valioso acervo de informaes consistentes a respeito das fontes hidrominerais do pas,
legalmente registradas.
5
SUMRIO
APRESENTAO................................................................................................................5
INTRODUO.....................................................................................................................9
JUSTIFICATIVAS / OBJETIVOS.................................................................................................10
ABORDAGEM METODOLGICA..............................................................................................10
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO BRASIL...............................................................13
REAS DE CONCENTRAO DE PRODUO.......................................................13
REGIO SUL.........................................................................................................................13
Estado do Rio Grande do Sul................................................................................................13
Estado de Santa Catarina......................................................................................................14
Estado do Paran...................................................................................................................14
REGIO SUDESTE.................................................................................................................15
Estado de So Paulo.............................................................................................................15
Estado do Rio de Janeiro.......................................................................................................15
Estado do Esprito Santo.......................................................................................................16
Estado de Minas Gerais........................................................................................................17
REGIO NORDESTE ..............................................................................................................17
Estado da Bahia....................................................................................................................18
Estado de Sergipe.................................................................................................................18
Estado de Alagoas................................................................................................................18
Estado de Pernambuco.........................................................................................................19
Estado da Paraba.................................................................................................................19
Estado do Rio Grande do Norte...........................................................................................20
Estado do Cear....................................................................................................................20
Estado do Piau.....................................................................................................................21
Estado do Maranho.............................................................................................................21
REGIO NORTE ....................................................................................................................21
Estado do Par.......................................................................................................................22
Estado do Amazonas.............................................................................................................22
Estado de Rondnia..............................................................................................................22
Estado do Acre......................................................................................................................23
Estado do Tocantins..............................................................................................................23
REGIO CENTRO-OESTE ....................................................................................................23
Estado de Mato Grosso........................................................................................................24
Estado de Mato Grosso do Sul.............................................................................................24
Estado de Gois....................................................................................................................25
Distrito Federal......................................................................................................................25
DISTRIBUIO DAS CONCESSES DE LAVRA DE GUAS MINERAIS E
POTVEIS DE MESA ......................................................................................................29
CARACTERIZAO GEOLGICA HIDROGEOLGICA ..................................33
SISTEMA DE CAPTAO........................................................................................................33
TIPOS DE AQFEROS E VAZES...........................................................................................34
CONTEXTO LITOLGICO.......................................................................................................37
CARACTERIZAO HIDROGEOQUMICA ............................................................41
6
CLASSIFICAO/TIPOS DE GUAS MINERAIS ........................................................................41
HIDROQUMICA .....................................................................................................................46
RESDUO DE EVAPORAO (RESDUO SECO).........................................................................47
TEMPERATURA ......................................................................................................................51
DUREZA.................................................................................................................................51
PH..........................................................................................................................................52
IMPORTNCIA ECONMICA: PRODUO E MERCADO ..................................56
CONCLUSES ..................................................................................................................61
REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS .............................................................................65
REGIO NORTE....................................................................................................................116
Estado do Par.....................................................................................................................116
Estado do Amazonas...........................................................................................................118
Estado do Acre....................................................................................................................120
Estado de Rondnia.............................................................................................................122
Estado do Tocantins............................................................................................................124
7
INTRODUO
JUSTIFICATIVAS/OBJETIVOS
ABORDAGEM METODOLGICA
8
INTRODUO
Nos ltimos tempos, os cuidados com o meio ambiente tm sido alvo de constante
preocupao de significativa parcela da humanidade. A cada dia, amplia-se entre os povos a
salutar conscientizao de que o desenvolvimento a qualquer custo provoca o caos que
levar, indubitavelmente, a destruio da vida na terra.
Por outro lado, o crescimento da populao e da indstria vem cada vez mais
potencializando o aumento da demanda por recursos naturais. E, nesse quadro, chama
ateno o aproveitamento inadequado e irracional dos recursos hdricos, cujo uso
descontrolado, desperdcio e risco de poluio e contaminao representam uma perigosa
ameaa para o mundo.
Visto ainda por muitos, de maneira equivocada, como recurso infinito, j que o planeta
concentra por volta de 70% desse lquido, apenas um pequeno percentual, inferior a 1%,
constitui-se de gua doce, compreendendo as guas superficiais e subterrneas. E,
lamentavelmente, tampouco despertou no homem a real preocupao de que
imprescindvel zelar, preservar e planejar o uso adequado dessa valiosa ddiva da natureza,
que vem sendo considerada por renomados especialistas da rea como o recurso natural de
maior valor deste milnio. Soma-se a isso o alerta cada vez mais freqente nos foros
internacionais sobre a escassez e o mau uso alm da perspectiva crescente de ndices
preocupantes de contaminao desses recursos o que comprometer o desenvolvimento
sustentvel.
O Departamento Nacional de Produo Mineral, como gestor do patrimnio mineral
brasileiro, no qual se incluem as guas minerais e potveis de mesa, tem reservado ateno
especial no que tange ao uso racional e preservao desses recursos hdricos. E como prova
disso, disponibiliza sociedade o resultado de todo um trabalho que vem desenvolvendo
nesse segmento de guas subterrneas, ora sintetizado no presente relatrio. Na realidade,
mais um documento de sntese a ser juntado a poucos outros existentes no Brasil sobre as
fontes hidrominerais legalmente reconhecidas pelo estado.
O reconhecimento de uma carncia ainda significativa de trabalhos tcnicos de sntese
sobre as concesses hidrominerais do pas, fez com que o DNPM inclusse na sua
programao de atividades, em 2001, um projeto especfico intitulado As guas Minerais
e Potveis de Mesa do Brasil. Tal projeto foi idealizado no mbito da Coordenao
Tcnica da Diretoria de Fiscalizao Mineral, responsvel pela rea de guas Minerais, e
contemplado na programao oramentria do DNPM dentro da Ao Avaliao de
Distritos Mineiros.
Trata-se de um trabalho de compilao, integrao e sistematizao de informaes
disponveis em bancos de dados e relatrios finais de pesquisa e de lavra de guas minerais
e potveis de mesa que integram o acervo tcnico do DNPM. Estruturado com base no
Relatrio Mapa das Fontes de guas Minerais do Brasil 1:5.000.000, concludo em
1996, o resultado alcanado desse trabalho evidencia um produto compacto, congregando
um universo bem maior de dados consistentes e atualizados a respeito das fontes
hidrominerais do pas. E, nesse aspecto, convm ressaltar que o presente estudo contempla
to-somente as captaes outorgadas pelo DNPM, portanto, no reflete o verdadeiro
universo de pontos dgua(fontes/poos) conhecidos no territrio brasileiro, at ento, ainda
no totalmente cadastrados e oficialmente registrados.
Tendo sido concludo sob a coordenao da Diretoria de Fiscalizao Mineral DIFIS,
com a entrega do relatrio final no primeiro trimestre de 2003, o presente trabalho foi alvo
9
de reavaliao e atualizao recente com vista a sua publicao, j no mbito da Diretoria
de Desenvolvimento e Economia Mineral - DIDEM, que dentro da reestruturao
organizacional do DNPM passou a ser responsvel pelo Programa Nacional de Distritos
Mineiros.
JUSTIFICATIVAS / OBJETIVOS
ABORDAGEM METODOLGICA
A concepo do trabalho tem por base a formatao de uma planilha que juntamente com
mapas do Brasil e de cada estado da federao, em tamanho A4, alm de outras figuras e o
correspondente texto, compem toda a estruturao do presente documento tcnico.
10
5. Outras referncias bibliogrficas.
Em seguimento a essa Planilha, uma outra apresentada destacando alguns dos parmetros
fsico-qumicos dessas guas, a exemplo de: dureza em CaCO3; resduo de evaporao a
180 C; condutividade e pH.
Como complementao s planilhas foram elaborados mapas, em tamanho A4, distribudos
em duas categorias:
1. Mapa de Provncias Hidrogeolgicas do Brasil com indicao das reas de
distribuio de concentrao de concesses de lavra e;
2. Mapas Estaduais Planimtricos que destacam as reas de concentrao de
concesses de lavra de gua mineral e/ou potvel de mesa, caracterizando os
respectivos distritos hidrominerais, no mbito de cada unidade da federao.
11
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO BRASIL
REAS DE CONCENTRAO DE PRODUO
12
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO BRASIL
REGIO SUL
13
O sistema aqfero fissural preponderante associado a basaltos da bacia do Paran e,
subordinadamente, a rochas granitides e metacarbonticas. O sistema aqfero poroso
raro e est restrito aos arenitos do Botucatu.
Em termos de produo, o Rio Grande do Sul, em 2003, atingiu o patamar de 154 milhes
de litros, o terceiro lugar em volume registrado em relao aos outros estados da regio sul
(DNPM - SISMINE /2004).
ESTADO DO PARAN
14
bicarbonatadas, termais e oligomineral.
As captaes, quer sejam do tipo fontes ou surgncias naturais, quer sejam poos, registram
vazes bem diferenciadas desde valores mnimos, da ordem de 1.100 l/h, at o mximo de
48.000 l/h.
O sistema aqfero fissural, bem mais representativo, ocorre associado aos basaltos da bacia
do Paran e s outras rochas gneas/metamrficas dos tipos granitides, quartzitos e
metacarbonticas. Mais restrito, destaca-se o sistema aqfero poroso distribudo no
contexto das seqncias sedimentares(arenitos dominantemente) em unidades lito-
estratigrficas de idade jurssica a permiana.
Quanto produo, em 2003, o Paran ocupou a segunda posio na regio sul com mais
de 217 milhes de litros (DNPM - SISMINE /2004).
REGIO SUDESTE
ESTADO DE SO PAULO
15
No estado do Rio de Janeiro foram caracterizadas quatorze reas de concentrao de
produo de guas minerais e potveis de mesa, incluindo processos ativos(49) e
inativos(18). Ocorrem por todo o estado, notadamente, na regio da baixada
fluminense/costa atlntica(reas 3, 4, 6, 10 e 11), na regio serrana (reas 2, 5 e 7) e no
contexto das bacias dos rios Paraba do Sul, Pomba e Muria(reas 1, 8 a 9 e 12 a 14).
As guas minerais, cuja predominncia sobre
as guas potveis de mesa absoluta, ocorrem
numa diversidade de variedades, tais como
radioativas, fluoretadas, alcalino-terrosas,
litinadas, iodetadas, brometadas, magnesianas,
carbogasosas, alcalino-bicarbonatadas e
clcicas.
As captaes restritas ao sistema aqfero
fissural, dominantemente sobre rochas
granitides(granito-gnissicas-migmatticas),
apresentam vazes de valores variados, desde inferior a 500 l/h at o patamar da ordem de
156.000 l/h.
A produo do Rio de Janeiro, em 2003, da ordem de 214 milhes de litros, representou a
terceira posio dentre os estados da regio sudeste (DNPM SISMINE/2004).
16
ESTADO DE MINAS GERAIS
Minas Gerais um dos estados brasileiros de maior tradio em guas minerais com uma
longa histria que ressalta a importncia das estncias hidrominerais do sul de Minas na
recuperao da sade e bem-estar do ser humano.
No mbito desse estado, foram definidas dez reas de produo de guas minerais e
potveis de mesa(distritos hidrominerais), a grande maioria concentrada na metade sul do
territrio mineiro, assim distribudas:
reas 1 e 2 no oeste/sudoeste de Minas, regio do Alto Paranaba/Tringulo Mineiro e
Alto Mdio Rio Grande;
reas 3 e 4 no sul de Minas, regio do
Circuito das guas e Planalto de Caldas;
reas 5, 6 e 10 no centro-sul/sudeste
mineiro, regio do Quadriltero Ferrfero/Rio
das Velhas-Alto Rio Grande e Cabeceiras do
rio Doce e Vale do Paraba do Sul;
reas 7 e 8 no leste/extremo leste de
Minas, regio Metalrgica e bacia do rio
Doce;
rea 9 no norte/nordeste de Minas, regio
da bacia do rio Pardo.
Nesse universo de reas esto includos
processos ativos(65) e inativos(13).
As guas minerais so predominantes sobre as guas potveis de mesa e evidenciam um
nmero bastante diversificado de tipos: fluoretadas; radioativas; clcicas; carbogasosas;
sulfurosas; sulfo-alcalinas; sdicas; litinadas; frricas; alcalino-terrosas; alcalino-
bicarbonatadas; e termais.
As captaes na forma de poos e fontes naturais exibem vazes muito variadas, com
valores inferiores a 500 l/h at superiores a 230.000 l/h. Ocorrem, na sua grande maioria,
associadas ao sistema aqfero fissural, envolvendo um contexto litolgico extremamente
diversificado: rochas granito-gnissicas-granulticas-migmatticas; metavulcncias;
alcalinas; xistos; quartzitos; metacarbonatos; etc.
Em termos de produo, Minas Gerais, em 2003, registrou a segunda posio em relao
aos demais estados da regio sudeste, com um volume acima de 318 milhes de litros
(DNPM SISMINE/2004).
REGIO NORDESTE
17
ESTADO DA BAHIA
ESTADO DE SERGIPE
ESTADO DE ALAGOAS
18
Alagoas engloba cinco reas de produo de guas minerais distribudas nas regies leste-
nordeste, domnio da costa atlntica(reas 1 e 2), no centro-sudeste alagoano(reas 3 e 4) e
no oeste do estado(rea 5). Nessas reas esto includos apenas processos ativos(12).
Predominam exclusivamente guas minerais
do tipo fluoretadas, alcalino-terrosas,
magnesianas e hipotermais.
As captaes, tanto poos, quanto fontes
naturais, apresentam vazes variadas com o
mnimo de 3.600 l/h at o mximo de 39.000
l/h. A maioria dessas captaes, em torno de
70%, est associada ao sistema aqfero
poroso em arenitos e sedimentos arenosos
inconsolidados ou pouco consolidados, de
idades terciria e cretcica. O restante das captaes restrito ao sistema aqfero fissural,
em rochas granitides do complexo cristalino pr-cambriano e metaultramficas
proterozicas.
A produo verificada em 2003 situou-se acima de 73 milhes de litros (DNPM SISMINE/
2004).
ESTADO DE PERNAMBUCO
ESTADO DA PARABA
19
atlntica (rea 1), no extremo nordeste (rea 2) e no noroeste/extremo noroeste (reas 3 e
4). Nessas reas esto includos processos ativos(6) e inativos(3).
So guas minerais fluoretadas, alcalino-bicarbonatadas e hipotermais.
As captaes, poos e fontes, apresentam vazes que variam desde 8.500 l/h at o mximo
de 25.000 l/h. Mais de 80% dessas captaes est associada ao sistema aqfero poroso em
sedimentos arenosos tercirios, pouco consolidados a inconsolidados, e arenitos cretcicos.
O restante das captaes est sobre o domnio do sistema aqfero fissural, restrito ao
contexto das rochas cristalinas granito-gnissicas proterozicas/arqueanas.
A produo, em 2003, alcanou a quinta posio no ranking dos estados da regio nordeste,
atingindo um volume acima de 73 milhes de litros (DNPM SISMINE/2004).
No estado do Rio Grande do Norte, cinco reas produtoras de guas minerais esto
localizadas na poro leste/costa atlntica(rea 1), no norte-nordeste (rea 2), no oeste-
extremo-oeste(reas 3 e 4) e no extremo noroeste (rea 5). Fazem parte dessas reas
processos ativos(13) e inativos(2)
So guas minerais fluoretadas e hipotermais
provenientes de poos e fontes naturais com
vazes que variam em valores da ordem de
1.000 l/h a 56.000 l/h.
A maioria dessas captaes est no domnio do
sistema aqfero poroso, em sedimentos
arenosos tercirios, pouco consolidados a
inconsolidados, e arenitos cretcicos. A parcela
restante de captaes ocorre associada ao
sistema aqfero fissural, no contexto de rochas cristalinas granito-gnissicas proterozicas.
A produo, em 2003, pouco superior a 86 milhes de litros, a quarta posio dentre os
estados do nordeste (DNPM SISMINE/2004).
ESTADO DO CEAR
20
associado ao sistema aqfero fissural, em rochas granitides, xistosas e quartzticas pr-
cambrianas.
A produo, em 2003, superou o patamar de 111 milhes de litros e representa a terceira
posio em relao aos demais estados nordestinos (DNPM SISMINE/2004).
ESTADO DO PIAU
ESTADO DO MARANHO
REGIO NORTE
21
A produo da regio norte, em 2003, a menor em relao s outras regies, situando-se
acima dos 285 milhes de litros (DNPM SISMINE/2004).
ESTADO DO PAR
ESTADO DO AMAZONAS
ESTADO DE RONDNIA
22
1), no sudeste, bacia do rio Jiparan(rea 2) e no extremo oeste/fronteira com a
Bolvia(rea 3). Em tais reas so dominantes apenas processos ativos(7)
So reas de concesses de lavra de guas minerais do tipo fluoretadas, radioativas,
alcalino-terrosas e hipotermais.
Parte das captaes est associada ao sistema aqfero poroso, em arenitos paleozicos e
sedimentos inconsolidados quaternrios. A outra metade restrita ao domnio do sistema
aqfero fissural, em rochas granitides/granito-gnissicas proterozicas.
As vazes variam em valores da ordem de 950 l/h at 15.530 l/h.
A produo, em 2003, foi por volta de 19 milhes de litros o que representa para o estado
rondoniense a terceira posio no ranking dos demais produtores de guas minerais da
regio norte (DNPM SISMINE/2004).
ESTADO DO ACRE
ESTADO DO TOCANTINS
REGIO CENTRO-OESTE
23
Em relao s outras regies brasileiras, o centro-oeste ocupa a quarta posio em
concentrao de reas produtoras de guas minerais e potveis de mesa, com o total de 24
reas, assim distribudas: Mato Grosso ( 02 reas); Mato Grosso do Sul (04 reas); Gois
(12 reas) e Distrito Federal (06 reas).
O volume total da produo, em 2003, foi da ordem de 464 milhes de litros, situao essa
que confere ao centro-oeste brasileiro a penltima posio em relao s demais regies do
pas (DNPM SISMINE/2004).
Paran.
A produo, em 2003, que girou por volta de 38
milhes de litros constitui a terceira posio em
relao aos demais estados da regio centro-
oeste (DNPM SISMINE/2004).
24
de 2 milhes de litros a menor registrada dentre os estados da regio centro-oeste (DNPM
SISMINE/2004).
ESTADO DE GOIS
3
cretcicos e juro-cretcicos do Bauru e 2
Botucatu. 1
DISTRITO FEDERAL
25
rochas sedimentares quartzticas e metassiltticas proterozicas. O restante das captaes,
numa proporo inferior a 10%, restrita ao sistema aqfero poroso em sedimentos
arenosos inconsolidados de idade quaternria.
A produo em 2003 situou-se acima de 92 milhes de litros e representou a primeira
posio no universo dos estados produtores da regio centro-oeste (DNPM
SISMINE/2004).
26
DISTRIBUIO DAS CONCESSES DE LAVRA DE
GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA
27
Costeira
Escudo Setentrional
Amazonas
Escudo Central
Parnaiba
Paran
Escudo Meridional
Figura 01
28
DISTRIBUIO DAS CONCESSES DE LAVRA DE GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA
a) Na Regio Sul, sobre os domnios das Provncias Paran, com quase 58% das
concesses, Escudo Meridional/Costeira, em torno de 31% e Escudo Oriental Sudeste com
11% (Figura 01).
29
Cento e duas concesses de lavra, entre ttulos ativos e inativos, o equivalente a 13% do
total do pas, esto concentradas nessa regio(Figuras 02 e 07);
b) Na Regio Sudeste, a distribuio das Figura 02 - Concesses de Lavra de guas Minerais e Potveis de
Mesa da Regio Sul(ttulos ativos e inativos)
secundariamente, Costeira e So
40
34
Francisco(Figura 01).
35
29
30
c) Na Regio Nordeste, quase 82% dos ttulos de lavra se concentram nos domnios das
Provncias Costeira e Escudo Oriental
Nordeste. O restante nas de Parnaba e So Figura 03 Concesses de Lavra de gua Mineral e Potvel de Mesa
da Regio Sudeste(ttulos ativos e inativos)
Francisco(Figura 01). 300
MG RJ 18
30
Um pouco menor que a regio sul em nmero de ttulos de lavra, 93 concesses entre ativas
e inativas, o equivalente a quase 12% do total brasileiro(Figuras 06 e 07).
12
8
7
6 PA
5
RO
4
3
AM
2
2
AC 1
TO
AP
0
69
70
60
50
GO
40
30
20
11
10 7 6
DF MS
MT
0
Norte
28
4%
12%
Centro-
Oeste
93
13% Sul Sudeste
102 408 52%
Nordeste
148
19%
31
CARACTERIZAO GEOLGICA
HIDROGEOLGICA
SISTEMA DE CAPTAO
TIPOS DE AQFEROS E VAZES
CONTEXTO LITOLGICO
32
CARACTERIZAO GEOLGICA HIDROGEOLGICA
SISTEMA DE CAPTAO
A captao das guas minerais e potveis de mesa se d por meio de fonte (ou surgncia
natural) e poo. Ambas as formas, legalmente autorizadas pelo DNPM para explotao de
gua subterrnea, seja condicionada finalidade alimentcia (gua mineral, gua potvel de
mesa, gua oligomineral), seja destinada atividade de balneoterapia.
Foram cadastrados no Brasil um total de 732 pontos dgua, dos quais 319 so constitudos
de poos e 413 de fontes. Esse nmero reflete a situao do Brasil, at final de dezembro de
2003, com base nas informaes disponveis do Banco de Dados SIGHIDRO - Fontes
Hidrominerais do Brasil e do Relatrio Mapa das Fontes de guas Minerais do Brasil
1: 5.000.000/ 1996. Isso equivale dizer que esse quantitativo reflete prximo de 80% do
universo real de pontos dgua(fontes/poos) do total de ttulos de lavra ativos de gua
mineral e potvel de mesa do pais, no final do exerccio de 2003.
Como se v na tabela abaixo, mais de 50% dos pontos dgua registrados est concentrado
na poro sudeste do pas, onde separadamente o estado de So Paulo lidera com o maior
nmero de captaes.
PERNAMBUCO 21 25 46
SERGIPE 01 04 05
PIAU 04 04 08
PARABA 03 04 07
NORDESTE ALAGOAS 04 04 08
CEAR 02 09 11
RIO GRANDE DO NORTE 02 11 13
MARANHO 01 08 09
BAHIA 01 19 20
PARAN 22 10 32
SUL SANTA CATARINA 19 10 29
RIO GRANDE DO SUL 13 12 25
ESPRITO SANTO 13 5 18
RIO DE JANEIRO 33 17 50
SUDESTE MINAS GERAIS 86 10 96
SO PAULO 128 94 222
TOTAL GERAL 413 319 732
Tabela 01 - Pontos Dgua Cadastrados no Brasil (Fonte : Banco de Dados SIGHIDRO - Fontes
Hidrominerais do Brasil e Relatrio Mapa das Fontes de guas Minerais do Brasil 1: 5.000.000/ 1996)
33
Isoladamente, a regio sudeste responde por 52,7% do total de captaes conhecidas no
pais, suplantando a soma das outras regies. Nesse contexto, destacadamente sobressai o
estado de So Paulo em primeira posio, concentrando 30,3% do total de fontes e poos
catalogados, seguido, imediatamente, de Minas Gerais com 13,1% e de Gois com 11,6%,
em terceiro lugar.
No nordeste, cuja distribuio ultrapassa 17% do total conhecido no territrio nacional,
sobressaem os estados de Pernambuco e Bahia com a mais elevada concentrao de
captaes.
Em relao ao total das captaes cadastradas, o Centro-Oeste, participando com 15%,
suplanta a regio Sul(11,7%) e revela,
como grande destaque, o estado de Gois
onde se concentra 85 captaes (11,6% do Figura 08 - Nmero de Captaes(Fontes/Poos)
por Tipo de Aqfero e Faixa de Vazo
total nacional) (Tabela 01). Muito Elevada > 100m /h3
Numa grande classificao geral, tais faixas de vazes esto diretamente relacionadas a
dois sistemas aqferos distintos. O sistema aqfero poroso e o sistema aqfero fissural
que apresentam o seguinte comportamento:
Em ROCHAS POROSAS com predomnio de aqferos contnuos de extenso varivel, livres
e/ou confinados em rochas sedimentares clsticas, consolidadas ou no;
Em ROCHAS FRATURADAS onde predominam aqferos locais, livres e/ou confinados,
restritos s zonas de fraturas em rochas gneas e metamrficas.
Segundo o padro supra referido, as figuras e tabelas aqui apresentadas sobre o universo
dessas captaes, ressaltam a seguinte situao:
34
3
Vazo Muito Elevada > 100m /h
12 Captaes
12%
27%
435 Captaes
59%
c) 195 pontos dgua correspondendo em torno de 27% do total das captaes situam-
se na escala de pequena vazo com valores inferiores a 3m3/h. So captaes
relacionadas a sistemas aqferos em rochas fraturadas(153 fontes/poos 78%
Aqfero Fissural) e em rochas porosas(42 fontes/poos 22% Aqfero Poroso
(Tabela 02 e Figuras 09 e 11);
Aqfero
Poroso 34%
147 Captaes
Aqfero
66%
Fissural
288
Captaes
Aqfero
Poroso
22%
42 Captaes Aqfero
27%
Poroso
24 Captaes
Aqfero
78%
Fissural
Aqfero
153 73%
Captaes Fissural
66 Captaes
3
Figura 11 - Vazo Pequena < 3m /h
Nmero de Captaes(Fontes/Poos) 35
por Tipo de Aqfero e Faixa de Vazo
Figura 12 - Total de Captaes(Fontes/Poos) / Tipo de
3 3
Aqfero e Faixa de Vazo Elevada entre 100m /h e 25m /h
VAZO TIPO DE AQUFERO CAPTAES
POO/FONTE(%)
a) Rochas Porosas (08 captaes), sedimentares clsticas
Muito Elevada (siltosas/arenosas/conglomerticas) consolidadas ou no 12
> 100m3/h b) Rochas Fraturadas (04 captaes), gneas (granitides, (1,64% do total)
basaltos) e metamrficas (xistos, filitos, quartzitos,
calcrios/dolomitos e gnaisses)
a) Rochas Fraturadas (66 captaes), gneas (granitides,
Elevada basaltos) e metamrficas (xistos, filitos, quartzitos, 90
Entre 100m3/h calcrios/dolomitos, e gnaises ). (12,29% do total)
e 25m3/h b) Rochas Porosas (24 captaes), sedimentares clsticas
(siltosas/arenosas/conglomerticas) consolidadas ou no.
a) Rochas Fraturadas (288 captaes), gneas (granitides,
Mdia basaltos, rochas alcalinas, vulcnicastufos/piroclsticas) e 435
Entre25m3/h e metamrficas (xistos, filitos, quartzitos, calcrios/dolomitos, e (aprox.59,42 % do total)
3m3/h gnaisses).
b) Rochas Porosas (147 captaes), sedimentares clsticas
(siltosas/arenosas/conglomerticas) consolidadas ou no.
a) Rochas Fraturadas (153 captaes), gneas (granitides,
basaltos, rochas alcalinas) e metamrficas (xistos, filitos, 195
Pequena < quartzitos, gnaisses, calcrios/dolomitos). (26,64% do total)
3m3/h b) Rochas Porosas (42 captaes), sedimentares clsticas
(siltosas/arenosas/conglomerticas) consolidadas ou no.
Tabela 02 Total de Captaes por Tipo de Sistema Aqfero, Litologias e Faixas de Vazo
Vazo Regio
Norte Nordeste Centro-oeste Sudeste Su l
AM PA AC RO TO PE SE PI PB AL CE RN MA BA MS MT DF GO ES RJ MG SP PR SC RS
Muito 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 2 5 1 0 1
Elevada
> 100
m3/h
Elevada 1 1 1 0 0 3 0 0 1 1 1 2 1 1 1 4 3 17 2 0 8 24 4 6 8
entre
100
m3/h e
25 m3/h
Mdia 2 6 1 3 0 30 2 8 6 7 9 9 8 15 3 3 9 63 13 26 40 126 17 14 15
entre 25
m3/h e 3
m3/h
Pequena 1 3 0 1 2 13 3 0 0 0 1 2 0 3 1 0 0 5 3 24 46 67 10 9 1
< 3 m3/h
Tabela 03 : Nmero de Captaes (poos/fontes) / Por Regio, Estado e Respectivas Faixas de Vazo
288
Vazo
66
Vazo
F
Vazo Muito Elevada
4
8 > 100m3/h
P
0 50 100 150 200 250 300 350
36
universo, pouco mais da metade (258 poos/fontes) que representa por volta de 35% do
total das captaes registradas, restringe-se aos limites do domnio litolgico granito-
gnissico (Tabela 05).
O restante das captaes (221 poos/fontes) est associado a sistemas aqferos do tipo
poroso, restritos ao contexto das rochas sedimentares granulares, sendo mais de 66% desse
total constitudo de captaes de vazo mdia entre 25m3/h e 3m3/h (Figura 13).
O grfico da Figura 13 ressalta a relao numrica de captaes de gua mineral e potvel
de mesa por tipo de aqfero e respectivas faixas de vazo, evidenciando o predomnio
absoluto do sistema aqfero fissural sobre o poroso no cenrio de captaes(poos/fontes)
com vazes elevada, mdia e pequena, invertendo tal posicionamento apenas na condio
de vazo muito elevada, assim mesmo, to-somente, no universo de 8(oito) captaes
(Figuras 08 e 13).
CONTEXTO LITOLGICO
etc.) e;
4. Domnio de Rochas Metamrficas/gneas Rochas Metamrficas/gneas(Gnisses/Granitides) 142
3
inferior a 3m /h. Nessa situao, pouco mais da Rochas Sedimentares
43
metade das respectivas captaes est associada
ao domnio das rochas metamrficas/gneas Rochas Metamrficas/gneas(Gnisses/Granitides) 100
(gnaisses/granitides) (Tabelas 02 e 04 e Figura
15) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
37
A concentrao menor de captaes se d nas faixas de vazo elevada (entre 100 m3/h e 25
m3/h) e muito elevada (acima de 100 m3/h). E, nesse universo, cerca de 90 captaes se
situam no patamar de elevada vazo, onde quase 1/3 desse montante ocorre associado ao
domnio das rochas metamrficas(xistos, quartzitos, calcrios, dolomitos, etc.)
Apenas uma dzia de poos/fontes, ou seja 1,6% do total das captaes cadastradas,
compreende a faixa de vazo muito elevada, cuja produo est acima dos 100 m3/h. Nessa
situao, no domnio das rochas sedimentares onde se concentra a maioria dos
poos/fontes (66,6%) (Tabelas 02 e 04 e Figuras 16 e 17).
3 3
Figura 16 - Captaes(Fontes/Poos) por Litologia e Faixa de Vazo Elevada entre 100m /h e 25 m /h
Rochas Metamrficas/gneas
4
15 (Gnaisses/Granitides) 1 Rochas gneas(Basaltos)
0 5 10 15 20 25 30 35
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
38
VAZO REGIO LITOLOGIA
Norte Nordeste Centro-Oeste Sudeste Sul
Rochas Sedimentares:
AM (1) BA (1) MT (1) SP (5) Arenitos, siltitos, folhe lhos,
conglomerados, etc
Muito PR (1) Rochas gneas
Elevada > Basaltos
100 m3/h RS (1) Rochas Metamrficas/gneas:
Granitoides-gnissicas
Rochas Metamrficas :
MG (2) Xistos, filitos, quartzitos, calcrios,
dolomitos
39
CARACTERIZAO HIDROGEOQUMICA
CLASSIFICAO/TIPOS DE GUAS MINERAIS
HIDROQUMICA
RESDUO DE EVAPORAO
TEMPERATURA
DUREZA
PH
40
CARACTERIZAO HIDROGEOQUMICA
REGIO SUL REGIO SUDESTE REGIO NORDESTE REGIO NORTE REGIO CENTRO-
OESTE
Rio G. do Sul (10) So Paulo (33) Bahia (7) Acre (1) Gois (15)
Santa Catarina (18) Minas Gerais (21) Maranho (7) Rondnia (3) Distrito Federal (4)
Paran (15) Rio de Janeiro (20) Rio G. do Norte (3) Par (2) Mato Grosso (3)
Esprito Santo (10) Cear (9) Amazonas (2) Mato G. do Sul (2)
Alagoas (2) Tocantins (1)
Paraba (3)
Piau (4)
Sergipe (1)
Pernambuco (13)
Tabela 06 - Total de Variedades de Tipos de guas Identificados por Estado
41
captaes), o estado de Gois que detm a segunda posio em nmero de concesses de
lavra de gua potvel de mesa o correspondente a pouco mais de 20% dos poos/fontes
catalogados, com tal classificao(Tabela 08).
As guas minerais radioativas e alcalino-bicarbonatadas ocorrem, em proporo bastante
diferenciada, em quatro das regies geogrficas brasileiras: sul, sudeste, nordeste e centro-
oeste (Tabela 07 e Figura 18). Destacadamente, esto concentradas nas pores sudeste/sul
e nordeste/sudeste/sul, onde atingem os seguintes ndices percentuais:
21 Captaes
22% Fluoretadas
9
Carbogasosas
10
6 Captaes
1%
42
TIPO DE GUA / CLASSIFICAO REGIO
SUL SUDESTE NORDESTE NORTE CENTRO-
OESTE
Potvel de Mesa; Oligomineral; Oligomineral hipotermal; 6 39 2 25
Oligomineral toriativa; Oligomineral fracamente radioativa (8,33%) (54,16%) (2,77%) (34,72%)
Alcalino bicarbonatada; Alc. bicarb.( isotermal; mesotermal;
hipertermal; cloretada; cloretada hipotermal; fluoretada; fluoretada-
hipotermal; fluoretada-hipertermal; fluoretada-sulfdrica-
hipotermal; fluoretada-litinada-sulfurosa; fluoretada-litinada- 27 27 7 2
fracamente radioativa; fluoretada-carbogasosa-litinada; fluoretada-
carbogasosa-sdica-litinada; fluoretada-sulfatada-hipertermal; 42,85% 42,85% 11,11% 3,17%
fluoretada-sulfatada-litinada-mesotermal; fluoretada-iodetada-
litinada; sulfatada; sulfatada-sulfurosa; sulfatada-cloretada-
hipotermal; sdica; magnesiana; litinada; terrosa-toriativa;
radioativa-hipotermal; vandica)
Alcalino terrosa; Alc. terrosa (carbogasosa; ferruginosa; fluoretada;
fluoretada-hipotermal; fluoretada-fracamente radioativa; fluoretada- 15 13 9 1 1
litinada-radioativa-hipotermal; sulfurosa; magnesiana; clcica;
clcica-cloretada; clcia-fluoretada; clcica-fluoretad-hipotermal; 38,46% 33,33% 23,073% 2,56% 2,56%
clcica-hipotermal; toriativa; hipotermal).
Carbogasosa; Carbogasosa radioativa; Carbogasosa hipotermal 13 8
61,90% 38,09%
Sulfurosa termal; Sulfurosa alcalina; Sulfurosa radioativa; 7
Sulfurosa-frrica-radioativa; 100%
Termal; Hipotermal; Isotermal; Hipertermal 1 23 51 19 60
0,64% 14,93%) 33,11% 12,33% 38,96%
Radioativa; Radioativa termal; Radioativa isotermal; Radioativa
hipotermal; Radioativa hipertermal; Fracamente radiaotiva; 13 133 9 3
Fracamente radioativa termal; Fracamente radioativa hipotermal;
Fortemente radioativa; Fortemente radioativa mesotermal 8,23% 84,18% 5,70% 1,90%
Fluoretada; Fluoretada hipotermal; Fluoretada radioativa;
Fluoretada-radioativa-hipotermal; fluoretada-radioativa-
mesotermal; Fluoretada fracamente radioativa; Fluoretada- 20 121 41 3 18
fracamente radioativa-hipotermal; Fluoretada fortemente
radioativa; Fluoretada hipertermal; Fluoretada-radioativa- 9,85% 59,60% 20,19% 1,48%- 8,86 %
hipertermal; Fluoretada-litinada-radioativa; Fluoretada-litinada-
fracamente radioativa-hipotermal; Fluoretada-litinada; Fluoretada-
litinada-hipotermal; fluoretada-mesotermal; Fluoretada-sdica-
clcia-radioativa hipertermal; Fluoretada-vandica-hipotermal;
Fluoretada-vandica-fracamente radioativa
Gasosa-ferruginosa-magnesiana-alcalina; Magnesiana-frrica- 9
sulfurosa 100%
Bicarbonatada-sulfurosa 3
100%
Litinada isotermal; Litinada-fracamente radioativa 1 1
50% 50%
Sulfatada mesotermal 1
100%
TOTAL 86 386 127 23 110
Outros tipos de gua como potvel de mesa e oligomineral so mais dominantes nas regies
sul/sudeste/centro-oeste onde alcanam ndice percentual da ordem de 97%. As de
composio carbogasosas restringem-se aos domnios das regies sudeste (62%) e nordeste
(38%) (Tabela 07)
Afora os tipos assinalados, h outros, ainda mais raros, que abrangem o universo das guas
minerais: sulfurosas, sulfatadas, litinadas, bicarbonatadas e magnesianas ferruginosas.
As sulfurosas abundam dominantemente na regio sudeste (100%), restritas exclusivamente
ao estado de Minas Gerais (Tabelas 07 e 08).
As sulfatadas e bicarbonatadas, concentradas no sul do pas (100%), se
distribuem nos estados do Paran e Santa Catarina (Tabelas 07 e 08).
43
E, por ltimo, as guas minerais litinadas que ocorrem nas regies sudeste, no estado de
So Paulo e centro-oeste, no estado de Gois(Tabelas 07 e 08).
Tabela 08
TIPO DE GUA DISTRIBUIO POR REGIO E ESTADO DA FEDERAO
SUDESTE SUL CENTRO- NORDESTE NORTE
OESTE
Potvel de Mesa SP(28); MG(3); RS(1); PR(4) GO(16); DF(7); PE(2)
RJ(1); ES(3) MT(1)
Oligomineral SP(1); ES(1) PR(1)
Oligomineral Hipotermal SP(1)
Oligomineral Fracamente Radioativa GO(1)
Oligomineral Toriativa SP(1)
Radioativa SP(28); MG(14); RS(1); SC(4); GO(1) PE(4)
RJ(5); PR(1)
Fracamente Radioativa SP(52); MG(18); RS(2); SC(1) GO(2) MA(1); CE(1); PE(1)
RJ(10); ES(2)
Fortemente Radioativa SP(3)
Radioativa hipotermal PE(1)
Radioativa hipertermal SC(1)
Radioativa termal SC(1)
Fortemente radioativa mesotermal BA(1)
Radioativa isotermal SC(1)
Fracamente radioativa SP(1); SC(1)
termal/hipotermal
Alcalino-bicarbonatada SP(1); MG(5) RS(7); PR(1)
Alcalino-bicarbonatada-cloretada GO(1)
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada SP(2) RS(1)
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- SP(2) PB(1); PI(1)
hipotermal
Alcalino-bicarbonatada-sulfatada SP(1) RS(7); SC(1) GO(1)
Alcalino-bicarbonatada-sulfatada- SC(1)
sulfurosa
Alcalino-bicarbonatada-sdica SC(3)
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- RJ(1)
iodetada-litinada,
Alcalino-bicarbonatada-cloretada- SP(1)
hipotermal
Alcalino-bicarbonatada-isotermal PR(2)
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- SP(1)
litinada-sulfurosa
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- SP(1)
sulfdrica-hipotermal
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- SP(1)
hipertermal
Alcalino-bicarboatada-vandica SP(4)
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- MG(1)
carbogasosa-sdica-litinada
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- MG(1); ES(1)
carbogasosa-litinada
44
Tabela 08 (Continuao)
TIPO DE GUA DISTRIBUIO POR REGIO E ESTADO DA FEDERAO
SUDESTE SUL CENTRO- NORDESTE NORTE
OESTE
Alcalino-bicarbonatada- RJ(1)
magnesiana
Alcalino-bicarbonatada-sulfatada- SP(1)
cloretada-hipotermal
Alcalino-bicarbonatada-radioativa- SP(1)
hipotermal
Alcalino-bicarbonatada- PI(4)
mesotermal
Alcalino-bicarbonatada- SC(1)
hipertermal
Alcalino-bicarbonatada terrosa- SP(1)
toriativa
Alcalino-bicarbonatada-sulfatada- RS(1)
fluoretada-hipertermal
Alcalino-bicarbonatada-litinada SC(1)
Alcalino-bicarbonatada-sulfatada- PR(1)
fluoretada-litinada-mesotermal
Alcalino-bicarbonatada-fluoretada- CE(1)
litinada-fracamente radioativa
Alcalino-terrosa RS(1); PR(7) MA(1)
Alcalino-terrosa-hipotermal BA(1); MA(1); PE(1)
Alcalino-terrosa-clcica SP(1) PR(1) MA(1)
Alcalino-terrosa-clcica-hipotermal MG(1)
Alcalino-terrosa-clcica-cloretada MG(3) BA(4)
Alcalino-terrosa carbogasosa
Alcalino-terrosa-ferruginosa RJ(1)
Alcalino-terrosa-fluoretada RJ(2) PR(4) MS(1)
Alcalino-terrosa-sulfurosa PR(1)
Alcalino-terrosa-magnesiana RJ(1)
Alcalino-terrosa-toriativa SP(1)
Alcalino-terrosa-clcica-fluoretada RJ(1)
Alcalino-terrosa-clcica-fluoretada- R0(1)
hipotermal
Alcalino-terrosa-fluoretada- PR(1)
hipotermal
Alcalino-terrosa-fluoretada- SP(1)
fracamente radioativa
Alcalino-terrosa-fluoretada- RJ(1)
litinada-radioativa-hipotermal
Carbogasosa SP(1); MG(4); BA(2); MA(2); CE(1);
RJ(5); ES(2) PI(2)
Carbogasosa hipotermal CE(1)
Carbogasosa-radioativa MG(1);
Fluoretada SP(29); MG(9); RS(2); SC(5); GO(1); DF(3) CE(1); PE(1)
RJ(4); ES(1) PR(3)
Fluoretada-hipotermal SP(11); MG(2); SC(1) GO(1); DF(1); BA(1); MA(2); RN(1); PA(1); AM(1)
RJ(2); ES(3) MS(4) CE(3); AL(4); PB(1);
PI(1); PE(13)
Fluoretada fracamente radioativa SP(17); RJ(6); RS(2) PE(1)
ES(2)
Fluoretada radioativa SP(17); MG(3); SC(1) PE(1)
RJ(2)
45
Tabela 08 (Continuao)
TIPO DE GUA DISTRIBUIO POR REGIO E ESTADO DA FEDERAO
SUDESTE SUL CENTRO- NORDESTE NORTE
OESTE
Fluoretada fortemente radioativa MG(2)
Fluoretada hipertermal GO(5)
Fluoretada radioativa hipertermal SC(1) GO(1)
Fluoretada-fracamente radioativa- RJ(3) GO(2) CE(1); PE(1)
hipotermal
Fluoretada-sdica-clcica- SC(1)
radioativa-hipertermal
Fluoretada-vandica-hipotermal SP(1); RJ(1)
Fluoretada-vandica-fracamente SP(1); RJ(1)
radioativa
Fluoretada-radioativa-hipotermal ES(1) BA(1); PE(4) RO(1)
Fluoretada litinada RJ(1)
Fluoretada-litinada-radioativa SP(1); RJ(1)
Fluoretada-litinada-fracamente CE(1)
radioativa-hipotermal
Fluoretada-litinada-hipotermal PE(1)
Fluoretada mesotermal RN(2)
Fluoretada-radioativa-mesotermal SC(3)
Sulfurosa termal/hipotermal MG(1) PR(1)
Sulfurosa-frrica-radioativa MG(4)
Sulfurosa radioativa MG(1)
Sulfurosa alcalina MG(1)
Sulfatada mesotermal SC(1)
Hipotermal SP(8); MG(13); PR(1) GO(6); DF(1); BA(10; MA(1); AC(2); RO(2);
ES(2) MT(6) RN(10; CE(1); PB(5); PA(9); AM(4);
SE(5); PE(15) TO(2)
Isotermal MT(1)
Hipertermal GO(42)
Termal GO(4)
Litinada isotermal GO(1)
Litinada fracamente radioativa SP(1)
Gasosa-ferruginosa-magnesiana- MG(4)
alcalina
Magnesiana-frrica-sulfurosa MG(5)
Bicarbonatada sulfurosa PR(3)
TOTAL SP(222); RS(25); GO(85); BA(20; MA(9); AC(2); RO(4);
MG(96; RJ(50); SC(29); DF(12); MT(8); RN(13) CE(11); PA(10);
ES(18) PR(32) MS(5) AL(8); PB(7); PI(8); AM(5); TO(2)
SE(5); PE(46)
HIDROQUMICA
46
conseqentemente, definir ampla diversidade de campos de utilizao. Essa qualidade
depende de processos e fatores endgenos e exgenos interagindo no sistema aqfero, que
contribui para o aumento da concentrao de substncias dissolvidas proporo que a
gua percola os diferentes litotipos do ambiente geolgico envolvido. Outros fatores
tambm interferem como clima, composio da gua de recarga, tempo de trnsito e
contato gua /meio fsico, etc. (Costa Santos, 1997)
A gua do ponto de vista qumico no se comporta, na natureza, como substncia inerte ao
meio pelo qual percola. Ao contrrio, interage ativamente no ambiente ao qual est em
contato, alterando e dissolvendo litologias e minerais e provocando, naturalmente,
combinaes e reaes com um mundo variado de substncias orgnicas e inorgnicas. E
desse processo de lixiviamento de solos e rochas que a torna soluo enriquecida em sais
minerais. Da a variedade de tipos de guas minerais, com mineralizao bastante
diversificada em termo de teores, algumas bem mineralizadas, outras mais ou menos, outras
com baixssima mineralizao.
Via de regra, as guas subterrneas so de muito boa qualidade. Naturalmente, pode haver
significativas variaes quanto ao sabor, sobretudo quando se trata de aqferos de regies
ridas, especialmente no nordeste brasileiro, onde o processo de lixiviamento acentuado
dos tipos litolgicos dominantes (rochas cristalinas granitides/gnissicas e carbonticas)
contribuem para a elevao dos teores de sais presentes em tais guas, em especial os
cloretos.
Os parmetros fsico-qumicos das guas minerais e potveis de mesa considerados neste
trabalho foram obtidos dos processos ativos includos no banco de dados SIGHIDRO.
Resduo Seco diz respeito quantificao em peso, expressa em mg/l, dos constituintes
minerais presentes na gua, decorrente da sua evaporao.
Os estudos dos parmetros fsico-qumicos revelam que o resduo seco das guas minerais e
potveis de mesa, resultado da evaporao a 180 C, em geral, varia de um mnimo de zero
at o mximo de 1.238mg/l. Nesse cenrio, 88% das guas classificadas apresentam valores
de resduo seco oscilando desde zero at 300mg/l, sendo 48% constitudo de valores
inferiores a 100mg/l. Dessa maneira, a tabela abaixo permite avaliar que quase a metade
(48%) das guas analisadas e classificadas constituem os tipos de baixos teores de
mineralizao, cujo resduo seco < 100mg/l. Outro tanto (49%) compe-se de guas de
mdia a elevada mineralizao, com resduos acima de 100mg/l at 600mg/l. Apenas 3%
completaria o cenrio das guas minerais brasileiras classificadas segundo o resduo seco
de muito elevadas a fortemente mineralizadas (>600mg/l at 1.200mg/l)
47
Com relao a esse parmetro, a distribuio das guas minerais e potveis
de mesa, em termos regionais, evidencia a poro sul do pas despontando em primeira
posio com os mais elevados ndices de resduo seco de suas guas, sejam destinadas
indstria de envase, sejam de uso para balneoterapia, destacando-se o estado do Rio Grande
do Sul com o maior valor registrado em todo o Brasil. A seguir vem a regio sudeste,
notadamente em destaque os estados de Minas Gerais e So Paulo. Por ltimo, sobressai a
regio norte com os menores ndices registrados em comparao s demais regies
brasileiras.
RESDUO SECO DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DISTRIBUIO POR REGIO/ESTADO
SUDESTE SUL CENTRO-OESTE NORDESTE NORTE
BA(0,02 a
219,9mg/l)
SP(0 a 649 mg/l) RS(0 a 1.238mg/l) GO(0,01 a MA(16 a 328mg/l) AC(27,12mg/l)
MG(0,01a SC(0,09 a 995mg/l) 168,7mg/l) RN(0,04 a RO(0,01 a
676mg/l) PR(0,005 a DF(4 a 52,1mg/l) 164,2mg/l) 103mg/l)
RJ(18,1 a 508,6mg/l) MT(0,06 a 21mg/l) CE(70 a 312,5mg/l) PA(0,01 a 26mg/l)
410,7mg/l) MS(48,3 a AL(0,05 a AM(0,02 a
ES(0,05 a 120mg/l) 105,2mg/l) 143,5mg/l) 76,6mg/l)
PB(0,03 a
532,3mg/l)
PI(0,06 a 335,2mg/l)
SE(67,2mg/l))
PE(0,02 a
169,7mg/l)
Fonte: Banco de Dados SIGHIDRO
SC
seco da ordem de 250 a 300mg/l at 1000
SP RS PI
SP RJ RS PR CE
200
SP SC
MG Regio Nordeste
Regio Sudeste Regio Sul
RS
0 SP
48
400
350 SP
CE
Regio Sudeste
300
CE
MG Regio Sul
250
RJ
Regio Centro
RS
SP -Oeste Regio Nordeste
200
MG SC PE
RJ RS GO
SP RN CE
MA
150 RS
RJ PR
PE
MG ES
SC
RS GO MS RN
100
RJ CE AM
MG ES SC SE CE
AL
RN PB
50 MS PE
BA
SC
ES ES RN AL PE
SP SP GO PI PA
RJ DF PE RO
0
MG
SP ES PR DF Regio Norte
GUAS Resduo
MINERAIS Seco
RADIOATIVA (MG/L) 300
S (%) Figura 21 - Resduo de Evaporao a 180C das guas Minerais Radioativas(Fonte: SIGHIDRO)
56,5% 0-50 CE
250
26,0% >50-100 SP
8,7% >100-150
200
4,3% >250-300
150
SP
Regio Sudeste
RJ
Regio Sul
100
PE
MG RJ
MG
SC
PE
50
SC
SP ES
RJ
Regio Centro
MG
-Oeste
RJ ES
0
RS SC SP MG PE GO
GUAS Resduo
MINERAIS Seco
ALCALINO- (MG/L) Figura 22 - Resduo de Evaporao a 180C das guas Minerais Alcalino-terrosas(Fonte:
TERROSAS SIGHIDRO)
(%) 450
6,2% 0-50
RJ
410,7
400
12,5% >100-150 Regio Nordeste
350
MA
18,7% >150-200 Regio Sudeste RJ 328
311,5
300
PR
31,2% >200-250 SP
SP RJ Regio Sul
263,59
250 SP 255,5
12,5% >250-300 239,88 244,37
PR 236,05
219 RJ PR
207
200
12,5% >300-350 183
195,6
MG PR
166,5
150
6,2% >400-450 Regio
PR Norte
110
100 103
RO
50
PR
0 0,145 49
350
Regio Nordeste
GUA Resduo 250
MINERAL Seco
CARBOGASOS (MG/L)
A (%) 200
2,5% 0-50 R
Regio Sudeste 162,6
150
12,5% >50-100
12,5% >300-350 RJ
50 47,6
S
28 29,58
BA
0 0,038 0,102
E MG
S
180
Regio Nordeste
160 PE
Regio Centro
-Oeste AL
140
GUAS Resduo Regio Sudeste GO
MINERAIS Seco MG
120
TERMAIS (%) (MG/L) SP
62% 0-50
100
20,7% >50-100
80 Regio
RN
Sul
13,8% >100-150 AM
CE PB
60
3,4% >150-160 PR
DF
Regio Norte
40
MA
ES AC
PA
MT
20
SP MA
0
MG ES GO MT RN AL PB PE RO PA AM
180
Regio Sul Figura 25 - Resduo de Evaporao a 180C de gua Potvel de Mesa(Fonte: SIGHIDRO)
PR
160
GUAS Resduo
POTVEIS DE Seco 140
R
MESA (%) (MG/L)
66,6% 0-50 120 SP
40
E Regio Centro-Oeste
20 DF G
MT
Regio
MG
Nordeste
0
PR SP DF G PE
O
50
TEMPERATURA
DUREZA
definida como a capacidade da gua neutralizar o sabo pelo efeito do clcio, magnsio
ou outros elementos como ferro, mangans, cobre, brio, etc (Albany Costa Santos in
Hidrogeologia-CPRM, 1977).
Tomando por base a tabela acima de classificao das guas segundo a dureza em mg/l de
CaCO3 de Custdio & Llamas(1983), constata-se que as guas minerais e potveis de mesa
do Brasil apresentam o seguinte comportamento, em termos de distribuio nacional
(Figura 26):
a) 79,4% gua Branda;
b) 13,6% gua Pouco Dura;
c) 5,5% gua Dura;
d) 1,5% gua Muito Dura.
Regionalmente, no sudeste do pas, predominam as guas brandas (51% do total nacional),
sendo a maior concentrao limitada ao estado de So Paulo. Em segunda posio
despontam as guas classificadas como pouco duras (67,2% do total nacional), sendo
tambm o estado paulistano responsvel pela maioria dessa distribuio. As guas duras e
muito duras que tambm so dominantes em relao s demais regies atingem os ndices
de 46,1% e 57,1% (Tabela 09).
FIGURA 26 - GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA SEGUNDO A DUREZA
A regio sul, ao lado da sudeste, DE CACO EM % 3,
A regio nordeste ocupa o segundo lugar do gua gua Pouco gua Dura gua Muito
pas na classificao gua branda com 23,3% Branda Dura Dura
51
concentrao (Tabela 09).
No centro-oeste se destacam as guas brandas (11,3%) representando a terceira maior
concentrao em relao s demais regies e, ainda, as guas pouco duras (12,5%) com o
segundo lugar em termos regionais (Tabela 09).
Por ltimo, a regio norte onde ocorrem to somente dois tipos de guas minerais e
potveis de mesa segundo a classificao da dureza de CaCO3. As guas brandas (4,8%) e
as guas duras (3,8%) com os menores ndices percentuais em comparao s outras
regies (Tabela 09).
12 4 5 2 PR
14 1 1 1 SC Sul
10 2 2 ----- RS
40 2 ---- ---- PE
1 ---- ---- ---- SE
5 ---- ---- ---- PI
6 ---- ---- ---- PB
7 ---- ---- ---- AL
8 2 1 ---- CE Nordeste
11 1 ---- ---- RN
2 ---- 2 ---- MA
7 1 1 ---- BA
25 5 1 ---- GO
7 ---- ---- ---- MT Centro-
1 3 ---- ---- MS Oeste
9 ---- ---- ---- DF
373 64 26 7 Total
PH
52
) neutro (pH = 7);
) cido (pH < 7);
) alcalino ou bsico (pH > 7)
Tomando por base tal classificao, verifica-se que as guas minerais e potveis de mesa do
Brasil apresentam uma variao significativa dos valores de concentrao
hidrogenica(pH) que oscilam desde o
mnimo de 4,0 at o mximo de 9,82. Figura 27 Percentual de guas Minerais e Potveis de Mesa
Classificadas segundo o pH
53
Em termos regionais, s guas de pH cido so dominantes na regio sudeste onde
alcanam pouco mais da metade do total nacional. O estado de So Paulo o principal
destaque com concentrao da ordem de 60%, seguido de Minas Gerais em torno de 19%
(Tabela 10).
Em seguida, vem o nordeste concentrando por volta de 26% do total nacional e tendo o
estado de Pernambuco na liderana com pouco mais da metade pertencente regio
(Tabela 10).
As guas de pH alcalino ou bsico, exceo da regio norte, ocorrem nas demais reas
regionais, atingindo a maior concentrao nas pores sudeste e sul do pas, onde em
conjunto somam mais de 80% do total nacional. S a regio sudeste, isoladamente,
contribui com perto de 55% do pas. O estado de So Paulo o que apresenta maior
concentrao, seguido do Paran e Rio Grande do Sul, respectivamente (Tabela 10).
As guas de pH neutro no ocorrem nas regies norte e nordeste e alcanam a maior
distribuio no sudeste do Brasil com perto de 60% do total nacional, e, mais uma vez o
estado de So Paulo destaca-se com a maior concentrao (Tabela 10).
54
IMPORTNCIA ECONMICA
PRODUO E MERCADO
55
IMPORTNCIA ECONMICA:
1,20%
PRODUO E MERCADO
Calotas Polares e Geleiras 1
A importncia das guas 29,90%
56
gua mineral foi a mais citada alcanando 72,8% do universo de entrevistados.
Corroborando esse resultado da pesquisa, vale relembrar que a demanda comprovada por
gua mineral e potvel de mesa, nos ltimos dez anos, suplantou a de qualquer outro bem
mineral. Relativamente, nesse ltimo decnio, perodo de 1993 a 2002, foram ao todo 2.964
ttulos de pesquisa liberados pelo DNPM e 196 decretos de lavra outorgados (Fonte:
Cadastro Mineiro/DNPM). O valor da produo, nesse intervalo de tempo, cresceu a cada
ano taxa mdia de 17%, tendo havido um acrscimo real superior a 85% no perodo.
Soma-se a tudo isso, refletindo a pujana do setor, o montante de ttulos de lavra
outorgados que no final do ano de 2002 j se situava bem prximo do patamar de 600
concesses englobando captaes do tipo fontes ou surgncias naturais e poos
artificiais(artesianos e/ou no-artesianos). Nesse universo, a
regio sudeste concentra a maior quantidade de gua Mineral
Figura 29 - Commodities minerais de maior valor de produo - 2003
te
te
Su
st
st
or
es
de
de
or
o_
N
57
amianto(crisotila), magnesita, potssio, carvo, etc.
Em termos de distribuio geogrfica, a regio sudeste concentra mais da metade do valor
da produo brasileira de gua mineral e potvel de mesa. E nessa regio, So Paulo que
detm a maior concentrao de ttulos de lavra, responde por cerca de 42% da receita
nacional/ano desse segmento. Em segundo lugar vem o nordeste com pouco menos de 1/5
do total nacional, seguido da regio sul com aproximadamente17%(Figura 30)
O mercado de guas minerais e potveis de mesa, no Brasil, segundo Lancia(ABINAM
News, Edio n 12 de 22/05/02), gira em
torno de US$ 450 milhes/ano, com F 31 - M ) . F P : DNPM/S M (CM -2004 IGURA ,
GUA INERAL E OTVEL DE ESA ONSUMO PER CAPITA ANUAL EM
LITROS ONTE UMRIO INERAL
L
A
SI
H
EU
H
tem experimentado patamares de crescimento
G
N
N
A
TU
A
PA
BR
M
R
ES
LE
PO
de fazer inveja a outros setores da economia
A
tidos como propulsores do desenvolvimento
nacional.
A performance do segmento de guas minerais e potveis de mesa que se destaca no
contexto da produo mineral brasileira, tambm
surpreendente quando comparado a outros setores
produtores de alimentos e bebidas. Quase a
mesma relao vem-se observando quando se Fonte: ABINAM/2004
alcanava o montante de US$ 35 bilhes. Por 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
L
L
BR HA
A
A
SI
EU
G
N
N
R
ES
nordeste e a insatisfao do
LE
PO
A
58
pelos sistemas pblicos de abastecimento.
Apesar de constantes ndices crescentes de consumo de gua mineral no Brasil, a posio
nacional ainda muito aqum dos grandes pases consumidores no contexto mundial.
Dados de 2003 evidenciam que o consumo anual per capita brasileiro em torno de 24 litros
representa, apenas, um acrscimo de 4% em relao ao ano 2001 e continua
exageradamente distante do consumo de pases da Amrica do Norte/Central e da Europa
que, em mdia, demandam de trs a cinco e vezes mais, respectivamente (Figura 31).
Por outro lado, a anlise da situao brasileira no que concerne a produo global de guas
minerais e potveis de mesa revela uma posio menos desconfortvel quando se compara
com outros grandes blocos de pases produtores e consumidores desse bem mineral. A
Figura 32 exibe o Brasil ocupando a stima posio no contexto dos principais
produtores/consumidores, internacionais, destacadamente, bem frente de pases
desenvolvidos como Blgica, ustria e Sua.
59
CONCLUSES
60
CONCLUSES
ES
S
BA
N
SP
PE
PR
SC
s
ro
R
R
M
ut
O
Em 1996 havia 13 grupos de empresrios
desse segmento que concentrava 50% do mercado brasileiro de guas minerais. Em 2001, o
crescimento dobrou alcanando o patamar de 26 empresas e isso j sinalizava uma
demonstrao da importncia desse segmento destacando-se de fato como um bom ramo de
negcio.
A produo engarrafada de gua mineral e potvel de mesa que vinha crescendo ano aps
ano, apresenta uma certa estabilidade a partir de 2002. Em 2003, praticamente se repete o
nvel de produo do ano anterior que j se limitava a pouco mais de 5% em relao ao
perodo de 2001. Nesse contexto, a regio sudeste vem se destacando como maior
produtora no Brasil, tendo suplantado em
pouco mais de 20% a soma da produo das 800 Figura 34 - Concesses de Lavra de gua Mineral e Potvel de Mesa
672
demais regies nesse ano de 2003. E nesse 700 597
cenrio, o estado de So Paulo lder 600 506
absoluto de produo com cerca de 41% do 500 448
390 415
400 319 344 365
total nacional produzido no perodo citado.
Em onze anos, de 1993 a 2003, a produo 300
de gua mineral envasada no pas 200
100
experimentou um aumento global da ordem
0
de 280%, saindo de um patamar de 1,1 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
bilhes de litros (1993) para 4,1 bilhes de
litros (2003) (Figura 35).
Em que pese a constatao do significativo crescimento que tem experimentado esse setor
de produo de gua mineral e potvel de mesa engarrafada, trs pontos merecem
comentrios:
1. A produo mundial de gua
40,0
envasada, segundo dados da Oeste Europa
ABINAM(ver grfico de barras), 30,0 sia/Oceania
superior a 120 bilhes de litros. Nesse 20,0
Amrica do Norte
universo, a Amrica Latina vem Amrica Latina
10,0 frica/Oriente Mdio
ocupando posio modesta com uma
Leste Europa
participao em volume inferior a 10 0,0
bilhes de litros. Esse nmero muito
61
pouco significativo, considerando a real potencialidade de muitos dos pases, a exemplo do
Brasil, que fazem parte desse contexto;
2. A produo brasileira de gua mineral envasada praticamente insignificante quando se
compara com outros consumos de gua subterrnea no pas. Segundo Aldo Rebouas(1999)
as reservas de gua subterrnea do Brasil so da ordem de uma centena de quatrilhes de
litros (112 X 1015 litros) e a parcela utilizvel, por ano, em condies hidrolgicas
equilibradas, por volta de oitocentos trilhes de litros (8 X 1014 litros/ano). S o estado de
So Paulo, onde se concentra o maior consumo de gua subterrnea do pas, mais de 70%
das cidades so abastecidas por poos profundos e isso significa um volume expressivo de
gua retirada do subsolo a cada ano, quando se confronta com a produo anual de gua
mineral. A ttulo de exemplificar quo representativo essa extrao, apenas sete cidades
concentradas na poro centro-sudeste do estado respondem por uma demanda de
1.387.200 litros/hora(Ferreira et alii, 1996). Ou seja, o consumo mdio desses municpios
em trinta dias equivale a mais de 24 % de toda a produo nacional de gua mineral e
potvel de mesa engarrafada de 2003(Tabela 11).
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
62
ponto de vista quantitativo, quer seja em termos qualitativo, de se esperar, em futuro
prximo, venha tornar-se um dos principais integrantes desse mercado mundial de
exportao.
Alis um prenncio desse futuro auspicioso j havia sido apontado durante a Assemblia
2001 do UNESEM-GISEMES, no Rio de Janeiro, pelo ento presidente do evento, ao
afirmar O Brasil est destinado a ser um dos mais importantes mercados do mundo em
gua engarrafada. E disse isso baseando-se nos seguintes fundamentos em relao ao
Brasil:
1. pas em franco crescimento;
2. concentra um dos maiores mananciais de gua mineral do mundo;
3. mantm acelerada modernizao da indstria engarrafadora; e
4. consumo de guas minerais em ritmo constante de crescimento (ABINAM, 2001)
63
REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS
64
REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS
ABINAM. 2001. Mercado de guas do Brasil ser um dos mais importantes do mundo.
Rio de Janeiro/RJ. Revista gua & Vida, Ano 4 n 14 (maio/2001). Entrevista, p 10.
ABINAM NEWS. 2002. Ambev prepara lanamento em gua e estuda setor ice
Valor Econmico/SP de 16/05/2002. Edio n 12, So Paulo (22/05/2002).
ABINAM. 2004. Cenrio Mundial das guas Minerais e Seus Reflexos no Brasil.
Palestra do Presidente da ABINAM Gelogo Carlos Alberto Lncia In: Seminrio A
Gesto das guas Minerais, Termais, Potveis de Mesa e Para Fins Balnerios e a Gesto
de Recursos Hdricos. CNI e CTAS/CNRH. Braslia/DF
BRASIL MINERAL. 2002. Indstria Mineral: Imagem do setor no Brasil deve melhorar.
So Paulo/SP. Revista Brasil Mineral n 209/setembro-2002, Seo Painel, p. 6-7
CPRM. 1999. Projeto Circuito das guas do Estado de Minas Gerais. Estudos
Geoambientais das Fontes Hidrominerais de Cambuquira, Caxambu, Conceio do Rio
Verde, Lambari e So Loureno. 142 p.
65
Rebouas, A. C. 1999. Mercado de guas Subterrneas. In: Anais do XI Encontro
Nacional de Perfuradores de Poos
SANTOS, L.E. & alii. 1998. Distritos Mineiros do Estado do Rio Grande do Sul Bol. Porto
Alegre/RS DNPM. 35 p. (texto e mapas)
UNESCO, CPRM e DNPM. 1996. Mapa Hidrogeologico de America Del Sur (Escala
1:5.000.000). (Coord. ANJOS, N. F. R. & MENTE, A). UNESCO Programa
Hidrolgico Internacional. Braslia/DF. 210 p. (texto explicativo e mapa)
66
ANEXOS : PLANILHAS
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO BRASIL
67
REGIO SUL
7 5 4
3
2
1
8 1
,
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral e/ou Potvel de Mesa
(poo / fonte), incluindo processos ativos (22) e inativos ( 07)
(5) rea de Concentrao de Concesses de Lavra de gua Mineral e
Potvel de Mesa
(1 a 4 e 6 a 9 ) reas de Concentrao de Concesses de Lavra de gua Mineral 68
ESTADO DO RIO GRANDE DO SUL
DISTRITOS HIDROMINERAIS
69
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DO RIO GRANDE DO SUL (CONTINUAO
Processo rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
(DNPM) Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
57/3162 8-Sudoeste 1 Poo gua mineral alcalino-terrosa Provncia Hidrogeolgica: Paran
RS/Domnio do Aqfero fissural associado s zonas fraturadas
Planalto Serra 14.000 l/h dos basaltos da bacia do Paran da Formao
Geral(Alegrete) Envase Serra Geral (Grupo So Bento) de idade juro-
cretcica
45/3057; 9-Extremo Sudeste Provncia Hidrogeolgica: Paran/Costeira do
45/7922 RS/Domnio da Sem gua mineral Rio Grande do Sul
57/6875 Plancie Costeira Informao Aqfero poroso associado aos sedimentos
(Pelotas) areno-argilosos inconsolidados da Plancie
Costeira do Cenozico
Processo Inativo
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DO RIO GRANDE DO SUL
70
REGIO SUL
7
9
1
3
4
71
ESTADO DE SANTA CATARINA
DISTRITOS HIDROMINERAIS
85/815086; 5-Extremo Sul- 1 Poo gua mineral fracamente Provncia Hidrogeolgica: Escudo Oriental
90/815097 Sudeste SC/Costa 2.400 l/h radioativa na fonte Sudeste
Atlntica (Sombrio, Envase Aqfero poroso associado aos arenitos da
So Joo do Sul) Formao Botucatu do Jurssico
86/815424 6-Oeste-Sudoeste 1 Poo gua mineral alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Paran
SC/Bacia do Rio bicarbonatada e termal na fonte Aqfero poroso associado aos arenitos da
Uruguai(Piratuba) Balneoterapia Formao Botucatu do Jurssico
98/815481; 7-Norte-Noroeste 1 Poo gua mineral fluoretada Provncia Hidrogeolgica: Paran
85/815056 SC (Caador) 7.000 l/h Aqfero fissural associado s zonas fraturadas
Envase dos basaltos da Formao Serra Geral do Grupo
So Bento do Jurssico-Cretceo
45/5156; 8-Extremo Norte- 1 Poo gua mineral alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Paran
90/815270 Noroeste 7.900 l/h bicarbonatada litinada Aqfero poroso associado aos sedimentos
SC/Fronteira Envase arenosos da Formao Rio do Rastro do
PR(Porto Unio, Permiano Superior
Irinepolis)
Processo Inativo
72
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE SANTA CATARINA (CONTINUAO)
Processo rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
(DNPM) Concentraode Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
36/1829; 38/437 9-Extremo Oeste 4 Fontes; 1 gua mineral: 1. alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Paran
76/803771 SC/Bacia do Rio Poo bicarbonatada, sulfatada e termal Aqfero fissural associado s zonas fraturadas
Uruguai(Xapec, 9972 a 28500 na fonte; 2. alcalino- dos basaltos da Formao Serra Geral do Grupo
So Carlos, l/h bicarbonatada sdica; 3. So Bento do Jurssico-Cretceo
Palmitos) Envase alcalino-bicarbonatada, sulfatada
Balneoterapia. e sullfurosa; 4. sulfatada e
mesotermal na fonte
Processo Inativo
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DE SANTA CATARINA
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Radioativa e hipertermal 27 -------------- ------------- -------------- 126 125 12x10-5 7,1
na fonte
Fracamente radioativa 13,2 a -------------- ------------- -------------- 61,1 a 82 45 a 68 125x10-6 a 815x10-7 5,4 a 7
na fonte 15,63
Fracamente radioativa e 0,025 -------------- -------------- ------------- 0,098 0,093 14x10-5 6,7
isotermal na fonte
Alcalino-bicarbonatada 20 -------------- -------------- -------------- 995 995 18x10-4 8,5
sdica
Alcalino-bicarbonatada 14,03 ------------- ------------- -------------- 201,9 201,9 31x10-5 8,8
litinada
Alcalino-bicarbonatada, 13,4 ------------- ------------- ------------- 555,6 555,6 89x10-5 8,68
sulfatada e sulfurosa
Fluoretada 26,92 a -------------- 103,11 -------------- 114,8 a 170 114,8 a 18x10-5 a 165x10-6 5,7 a 7,7
48,09 169,5
Fluoretada e hipotermal 24,88 -------------- -------------- -------------- 73 57 1x10-3 7,8
na fonte
Fluoretada e radioativa 21 -------------- -------------- -------------- 93,15 89,15 104x10-6 6,75
na fonte
Fluoretada e radioativa e 24,5 a ------------- -------------- -------------- 87,66 a 88,14 a 924x10-7 a 954x10-7 6,6 a 7,2
hipertermal na fonte 29,07 90,14 87,66
Fluoretada e radioativa e 12,7 -------------- ------------- -------------- 65 52 87x10-6 6,09
mesotermal na fonte
73
REGIO SUL
ESTADO DO PARAN
10 11
7 9
8
6 1
5 3
4 2
74
ESTADO DO PARAN
DISTRITOS HIDROMINERAIS
75
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DO PARAN (CONTINUAO)
Processo rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
(DNPM) Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
35/4729; 9-Leste PR(Pira do 2 Fontes; 1 gua mineral: 1. radioativa na Provncia Hidrogeolgica: Paran
49/5136 Sul, Tibaji, Castro, Poo fonte; 2. hipotermal na fonte; 3. Aqfero fissural associado s zonas fraturadas
57/3759; Jaguariava) 21600 a alcalino-bicarbonatada dos basaltos da Formao Serra Geral do Grupo
73/809416 36000l/h gua oligomineral So Bento do Jurssico-Cretceo
81/821005 Envase
60/6313; 10-Norte-Nordeste 3 Fontes; 3 gua mineral: 1. fluoretada; 2. Provncia Hidrogeolgica: Paran
69/801261 PR/Bacia do Rio Poos alcalino-terrosa fluoretada Aqfero fissural associado s zonas fraturadas
81/820935; Tibaji(Londrina, gua potvel de mesa dos basaltos da Formao Serra Geral do Grupo
86/820572 Rolndia, Doutor 1800 a 48.000 So Bento do Jurssico-Cretceo
90/826225; Camargo, l/h
94/826201 Apucarana,
98/826128; Iguarau, Cambe, Envase
00/826572 Tamarana) Balneoterapia
57/3255 11-Extremo 2 Fontes gua mineral: 1. alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Paran
Nordeste PR/Bacia 10.000 l/h bicarbonatada; 2. sulfurosa e Aqfero fissural associado s zonas fraturadas
do Rio Envase hipotermal na fonte dos basaltos da Formao Serra Geral do Grupo
Paranapanema Balneoterapia So Bento do Jurssico-Cretceo
(Cornlio Procpio,
Bandeirantes)
Processo Inativo
76
REGIO SUDESTE
ESTADO DE SO PAULO
77
Regio Sudeste - So Paulo
19
20 18 17
23 16
22
25 21
15
14
24
13
26
27 1
12
28 11
3
2
10
9 4
6 5
8
7
(1, 2, 5, 6, 10, 15, 17, 19 a 20, 23, 26 e 28) reas de Concentrao de Concesses de Lavra de
gua Mineral
78
ESTADO DE SO PAULO
DISTRITOS HIDROMINERAIS
79
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE SO PAULO (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
44/3684; 62/6276 5- Sudeste- 5 Fontes, 4 gua mineral: 1. radioativa na Provncia Hidrogeolgica: Paran e
69/803315 SP/Cinturo da Regio Poos fonte; 2. fracamente radioativa na Escudo Oriental Sudeste
76/805746; 78/820194 Metropolitana Sul- fonte; 3. fluoretada; 4. fluoretada Aqfero fissural restrito s zonas
82/820650; 83/820539 Sudeste(Cotia, Embu, 833 a 20.000 e radioativa na fonte fraturadas de rochas granito-gnissicas
85/820226; 95/820928 Itapecerica da Serra, l/h migmatticas, xistos, calcrios e filitos
96/821050 So Loureno da do Grupo So Roque do Proterozico
98/820587; 02/820133 Serra) Envase Superior
53/4185; 65/5631 6- Sudeste- 5 Fontes; 3 gua mineral: 1. radioativa na Provncia Hidrogeolgica: Paran e
66/5354; 76/809821 SP/Cinturo da Regio Poos fonte; 2. fracamente radioativa na Escudo Oriental Sudeste
87/820701; 87/820614 Metropolitana Oeste fonte; 3. fluoretada e radioativa Aqfero fissural restrito s zonas
94/820435; 97/820832 (Votorantim, So 2400 a 13060 na fonte; 4. fluoretada e fraturadas de rochas granito-gnissicas
97/821063; 98/821915 Roque, Ibiuna, l/h fracamente radioativa na fonte migmatticas, xistos, quartzitos e
98/820987 Piedade, calcrios do Complexo Embu e do
00/820437 Aracariguama,) Envase Grupo Aungui do Proterozico
Superior
80/820427; 80/820468 7-Extremo Sudeste- 2 Fontes gua mineral fluoretada Provncia Hidrogeolgica: Escudo
SP/Vale do 1.058 a 4.500 gua potvel de mesa Oriental Sudeste
Ribeira(Registro, l/h Aqfero fissural restrito s zonas
Pedro Toledo) fraturadas de rochas granito-gnassicas
Envase migmatticas do Complexo Embu do
Proterozico Superior
70/819511; 74/804687 8-Extremo 2 Fontes gua mineral alcalino-terrosa Provncia Hidrogeolgica: Paran
Sul/Sudeste-SP 3.600 l/h clcica Aqfero fissural restrito aos quartzitos e
(Itapeva, Ribeiro Envase gua potvel de mesa filitos do Grupo Aungui do
Branco) Proterozico Superior
96/820432 9--Sul/Sudeste- 1 Poo gua potvel de mesa Provncia Hidrogeolgica: Paran e
SP(Itapetininga) 3.168 l/h Escudo Oriental Sudeste
Envase Aqfero poroso associado aos arenitos
e siltitos da Formao Itarar do
Carbonfero-Permiano
36/2277 10-Sudeste SP Sem gua mineral Provncia Hidrogeolgica: Paran e
(Guare) informao Escudo Oriental Sudeste
Aqfero poroso associado aos arenitos
e siltitos da Formao Itarar do
Carbonfero-Permiano
36/2053; 53/6527 11-Sudeste- 4 Fontes e11 gua mineral: 1. fracamente Provncia Hidrogeolgica: Paran e
55/4435; 62/2946 SP/Cinturo da Regio Poos radioativa na fonte; 2. alcalino- Escudo Oriental Sudeste
63/6527 65/7844 Metropolitana Norte- terrosa fluoretada; 3. fluoretada; Aqferos dos tipos: a) Poroso associado
68/804344 Noroeste (Boituva, 1.531 a 4. fluoretada e fracamente aos arenitos das Formaes Itarar e
75/810695; 76/813147 Itu, Indaiatuba, Elias 50.000 l/h radioativa na fonte; 5. fluoretada Bauru do Permiano-Carbonfero e do
77/807144 Fausto, Jundia, e radioativa na fonte; 6. Cretceo;
80/820386 Campo Limpo Envase radioativa na fonte b) Fissural restrito s zonas fraturadas de
81/820711; 81/820518 Paulista, Louveira, gua potvel de mesa unidades litolgicas diversificadas como
88/820430; 93/820052 Campinas, Valinhos, calcrios e dolomitos, da Formaa Irati
97/821097; 97/821098 Jaguarina) do Permiano e rochas granito-gnissicas
97/820389; 99/821802 migmatticas do Grupo Amparo do
01/820222; 01/820950 Proterozico Inferior
Processo Inativo
80
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE SO PAULO (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
34/3326; 35/1382 12-Centro Leste- 13 Fontes e 9 gua mineral: 1. fluoretada; 2. Provncia Hidrogeolgica: Paran
35/3614; 46/6485 SP(So Pedro, guas Poos alcalino-bicarbonatada, cloretada Aqferos dos tipos : a) Poroso
57/3342; 59/9007 de So Pedro, Rio e hipotermal na fonte; 3. alcalino- associado aos arenitos das Formaes
59/7545; 60/7494 Claro, Corumbata, 2.083 a bicarbonatada, fluoretada, Botucatu do Jurssico, Pirambia do
64/537; 72/820811 Itirapina, Santa Maria 39.600 l/h sulfdrica e hipotermal na fonte; Trissico, Itarar do Carbonfero-
75/809227 da Serra, Analndia, 4. alcalino-bicarbonatada, Permiano e Formao Irati do Grupo
80/820343 Piracicaba, Brotas, Envase fluoretada, litinada e sulfurosa; 5. Passa Dois do Permiano;
82/820492 Limeira, Americana, alcalino-bicarbonatada, sulfatada, b) Fissural restrito s zonas fraturadas de
93/820616; 94/820563 e Paulnia) cloretada e hipotermal na fonte; basaltos da Formao Serra Geral do
96/821233 6. alcalino-terrosa, fluoretada e Jurssico-Cretceo e de rochas
97/820875; 98/821404 fracamente radioativa na fonte; 7. granitides/gnissicas do Complexo
99/820935; 99/820861 fracamente radioativa na fonte Amparo do Proterozico Inferior
gua potvel de mesa
37/3532; 40/3153 13-Extremo Leste- 30 Fontes e gua mineral: 1. fluoretada e Provncia Hidrogeolgica: Paran
40/5716; 40/5375 SP/Fronteira Sul- 23 Poos radioativa na fonte; 2. fluoretada Aqferos do tipo fissural restritos s
43/9579; 46/761 MG(Amparo, Lindia, e fracamente radioativa na fonte; zonas fraturadas de unidades litolgicas
48/3702; 48/1149 guas de Lindia, 465 a 63.200 3. fluoretada-vandica e diversificados: rochas granito-
48/5100; 56/7462 Santo Antnio de l/h fracamente radioativa na fonte; 4. gnissicas/migmatticas, xistos,
57/5579; 57/1336 Posse, Monte Alegre radioativa na fonte; 5. radioativa clcrios/dolomitos e quartzitos do
59/6912; 59/4445 do Sul, Socorro, Serra Envase e e hipotermal na fonte; 6. Grupo Amparo do Proterozico Inferior;
66/8102; 67/10027 Negra, Pedreira e Balneoterapia fracamente radioativa na fonte; 7.
67/14438; 69/804148 Itapira) oligomineral; 7. oligomineral
69/823296; 71/804918 toriativa; 8. hipotermal na fonte
71/814256 gua potvel de mesa
73/813400
74/810312; 74/810314
74/814143; 75/802584
75/805090; 76/803181
77/806621; 80/820542
81/820771
88/820938; 88/820120
89/820143
89/820017; 94/820164
94/820424; 95/820728
96/820111; 96/821328
97/820980; 97/820333
97/820710
97/820948; 98/820621
98/820500; 98/820030
98/821904; 99/820756
37/336; 51/1450 14-Centro Noroeste- 1 Fonte; 3 gua mineral: 1. alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Paran
78/820072; 87/821250 SP/Bacia do Rio Poos bicarbonatada fluoretada; 2. Aqferos dos tipos: a) Poroso associado
95/820077; 98/821891 Tiet(Bauru, Iacanga, alcalino-bicarbonatada, fluoretada aos arenitos da Formao Bauru do
98/820299 Itpolis, Piratininga) 899 a 2.083 e hipotermal na fonte; 3. Cretceo;
l/h fluoretada e hipotermal na fonte b) Fissural restrito s zonas fraturadas de
gua potvel de mesa basaltos da Formao Serra Geral do
Envase Jurssico-Cretceo
Processo Inativo
81
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE SO PAULO (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
35/2552; 35/3236 15-Extremo Nordeste- 4 Fontes; 6 gua mineral: 1. fracamente Provncia Hidrogeolgica: Paran
36/2392; 69/820164 SP/Fronteira- Poos radioativa na fonte; 2. fortemente Aqfero do tipo fissural restrito s
72/824549 MG(Aguas da Prata) radioativa na fonte; 3. fluoretada; zonas fraturadas associadas a litologias
741 a 67.924 4. alcalino-bicarbonatada diversificadas: Diabsios, fonolitos,
l/h fluoretada; 5. alcalino- rochas alcalinas e arenitos silicificados
bicarbonatada e radioativa e da Formao Botucatu do Jurssico e;
Envase hipotermal na fonte; 6. alcalino- Gnaisses e quartzitos do Complexo
bicarbonatada sulfatada Cristalino de idade proterozica inferior.
74/810829; 75/805952 16-Nordeste Extremo 5 Fontes gua mineral: 1. hipotermal na Provncia Hidrogeolgica: Paran
79/820246; 86/821220 Nordeste- 1532 a fonte; 2. fluoretada; 3. fluoretada Aqferos dos tipos: a) Poroso associado
97/820680; 98/820700 SP/Fronteira- 18.000 l/h e fracamente radioativa na fonte aos arenitos dos Grupos Bauru e So
01/820268 MG(Santa Rita do gua potvel de mesa Bento do Cretceo e Jurssico-Cretceo;
Passa Quatro, So Envase e b) Fissural associado s zonas fraturadas
Simo, Santa Rosa de Balneoterapia dos basaltos do Grupo So Bento do
Viterbo e Mococa, Jurssico-Cretceo
Tapiratiba, So Jos
do Rio Pardo)
55/5204; 58/1228 17-Norte-Nordeste Provncia Hidrogeolgica: Paran
98/820897; 99/820504 SP/Cabeceiras do Rio Sem gua mineral Aqferos dos tipos: a) Poroso associado
01/820602 Pardo (Sertozinho, informao aos arenitos dos Grupos Bauru e So
Ribeiro Preto, Bento do Cretceo e Jurssico-Cretceo;
Viradouro, Dobrada, b) Fissural associado s zonas fraturadas
Serra Azul dos basaltos do Grupo So Bento do
Jurssico-Cretceo
35/3984; 57/1339 18-Norte So 5 Fontes; 9 gua mineral: 1. alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Paran
59/3244; 62/3452 Paulo(So Jos do Rio Poos bicarbonatada; 2. fluoretada- Aqferos dos tipos: a) Poroso associado
71/824088 Preto, Ibir, Palmares 1.824 a 7.000 vandica e hipotermal na fonte; 3. aos arenitos da Formao Bauru do
72/805718 Paulista, Jos l/h hipotermal na fonte Cretceo e; b) Fissural associado s
98/820573; 98/820209 Bonifcio, Tanabi, gua potvel de mesa zonas fraturadas dos basaltos do Grupo
98/820681; 99/821383 Pindorama, Envase e So Bento do Jurssico-Cretceo
01/820220 Potirendaba, Uchoa, Balneoterapia
Fernando Prestes)
98/820704 19-Extremo Noroeste- 1 Fonte gua mineral hipotermal na fonte Provncia Hidrogeolgica: Paran
SP/Fronteira- 6.500 l/h Aqferos dos tipos : a) Poroso
MG(Paulo Farias) Envase associado aos arenitos da Formao
Bauru do Cretceo; b) Fissural restrito
s zonas fraturadas dos basaltos da
Formao Serra Geral do Jurssico-
Cretceo
77/800826; 78/801336 20-Extremo Noroeste- 1 Fonte e 1 gua mineral fluoretada e Provncia Hidrogeolgica: Paran
SP/Bacia do Rio Poo hipotermal na fonte Aqfero Poroso associado aos arenitos
Grande(Jales, 2350 a da Formao Bauru do Cretceo
Fernandpolis) 450000 l/h
Envase e
Balneoterapia
Processo Inativo
82
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE SO PAULO (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
59/5196; 61/7026 21-Centro-Oeste- 3 Fontes; 1 gua mineral: 1. fluoretada; 2. Provncia Hidrogeolgica: Paran
81/820221; 88/820838 SP/Bacia do Rio Poo fluoretada e hipotermal na fonte; Aqfero Poroso associado aos arenitos
99/820985 Tiet(Lins, Gara, 500 a 3. alcalino-bicarbonatada, e sedimentos arenosos das Formaes
Cafelndia) 185.000 l/h fluoretada e hipertermal na fonte; Bauru e Adamantino do Cretceo
Envase e gua potvel de mesa
Balneoterapia
50/4722; 92/820267 22-Noroeste-SP/Bacia 1 Fonte e 1 gua mineral fluoretada e Provncia Hidrogeolgica: Paran
94/820403 do Rio Poo hipotermal na fonte Aqferos dos tipos : a) Poroso
Tiet(Araatuba, 1.950 a gua potvel de mesa associado aos arenitos da Formao
Glicrio, Santo 90.000 l/h Bauru do Cretceo e; b) Fissural restrito
Antnio do Envase e s zonas fraturadas de rochas baslticas
Aracangu) Balneoterapia da Formao Serra Geral do Jurssico-
Cretceo
91/820445 23-Extremo Oeste- 2 Fontes gua mineral fluoretada Provncia Hidrogeolgica: Paran
SP/Fronteira- 23.450 l/h Aqfero Poroso associado aos arenitos
MS(Santa Mercedes) Envase da Formao Bauru do Cretceo
70/800290 24-Extremo 1 Fonte Provncia Hidrogeolgica: Paran
90/820286 Oeste/Sudoeste- gua mineral Aqfero Poroso associado aos arenitos
01/820814 SP/Bacia do Rio 1.458 a 1.800 gua potvel de mesa da Formao Bauru do Cretceo
Paranapanema(Presi- l/h
dente Prudente,
Sandovalina, Taraba) Envase
61/633 25-Extremo Oeste- Provncia Hidrogeolgica: Paran
Sudoeste SP/Bacia do Sem gua Potvel de Mesa Aqfero Poroso associado aos arenitos
Rio Aguape (Osvaldo informao da Formao Bauru do Cretceo
Cruz)
90/820754; 93/820958 26-Extremo Sudoeste- 3 Fontes gua mineral: 1. fluoretada e Provncia Hidrogeolgica: Paran
SP(Joo Ramalho, hipotermal na fonte; 2. hipotermal Aqferos dos tipos: a) Poroso associado
Paraguau Paulista) 6600 a na fonte aos arenitos da Formao Bauru do
30.000 l/h Cretceo e; b) Fissural restrito s zonas
Envase fraturadas dos basaltos da Formao
Serra Geral do Jurssico-Cretceo
53/7030; 64/4203 27-Extremo Sudoeste 3 Fontes gua mineral carbogasosa Provncia Hidrogeolgica : Paran
77/803679; 81/820895 -SP/Bacia Rio 3.600 a gua potvel de mesa Aqfero Poroso associado aos arenitos
Paranapanema(Assiz, 12.000 l/h da Formao Bauru do Cretceo
Campos Novos Envase
Paulista)
36/839; 74/807656 28-Sudoeste-SP/Bacia 3 Fontes; 2 gua oligomineral hipotermal na Provncia Hidrogeolgica: Paran
79/820327; 82/820029 do Rio Poos fonte Aqferos dos tipos : a) Poroso
96/820184; 00/820463 Paranapanema/Frontei gua mineral: 1. hipotermal na associado aos arenitos da Formao
ra-PR(Timburi, guas 25000a14675 fonte; 2. fluoretada; 3. fluoretada Bauru do Cretceo;
de Santa Brbara, So 0l/h Envase e hipotermal na fonte; 4. b) Fissural restrito s zonas fraturadas
Pedro do Turvo) Balneoterapia fracamente radioativa na fonte dos basaltos da Formao Serra Geral do
Jurssico-Cretceo
Processo Inativo
83
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DE SO PAULO
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Potvel de Mesa 0 a 29,55 ------------ ------------ -------------- 0 a 152 0 a 113 1x10-3 a 9x10-6 4,2 a 7,4
Carbogasosa 12,63 ------------- ------------- -------------- 29 28 35x10-6 5,8
Litinada e fracamente 5,11 ------------- -------------- -------------- 21 11 213x10-7 6
radioativa na fonte
Hipotermal na fonte 0 a 27,5 62 ------------- -------------- 17,4 a 113 17,4 a 108 53x10-6 a 659x10-7 4,4 a 7,9
Radioativa na fonte 0 a 37,59 84,44 ------------ ------------- 0,00 a 169 0,00 a 140 1x10-3 a 285x10-7 5,3 a 7,9
Fracamente radioativa 0 a 46,3 62,49 a 116,07 ------------- 0,00 a 229,6 0,00 a 229,6 1x10-3 a 715x10-7 4,9 a 7,9
na fonte 84,44
Fortemente radioativa na 3,2 -------------- ------------- -------------- 41 32 22x10-6 5,3
fonte
Alcalino-bicarbonatada 0,00 ------------- -------------- ------------- 302,6 299,2 47x10-5 9,6
Alcalino-bicarbonatada 0,5 a 40,78 -------------- -------------- -------------- 275,83 a 273,83 a 401x10-6 7,3 a
fluoretada 676 649 9,82
Alcalino-bicarbonatada, 11,9 a -------------- -------------- -------------- 195,3 a 552 194,8 a 524 9x10-4 a 299x10-6 7,8 a 8,9
fluoretada e hipotermal 20,94
na fonte
Alcalino-bicarbonatada 1 -------------- -------------- -------------- 2,0409 2,026 3x10-3 8,2
sulfatada
Alcalino-bicarbonatada, 25,5 -------------- -------------- -------------- 536,72 536,72 888x10-6 8,82
fluoretada, litinada e
sulfurosa
Alcalino-bicarbonatada, 5,2 ------------- -------------- -------------- 78 74 1045x10-7 7,7
fluoretada, sulfdrica e
hipotermal na fonte
Alcalino-bicarbonatada 2,8 -------------- -------------- -------------- 250 250 38x10-5 9,8
vandica
Alcalino-terrosa clcica ------------ 190,9 -------------- 226 219 37x10-5 7,4
Alcalino-terrrosa -------------- 187,8 -------------- 255,5 255,5 4x10-4 7,7
toriativa
Alcalino-terrosa, 200 -------------- 240,88 239,88 394x10-6 7,54
fluoretada e fracamente
radioativa na fonte
Fluoretada 0,00 a 42,5 52,9 a ------------- ------------- 19 a 150 19 a 147,89 1x10-3 a 895x10-7 5,2 a 8,2
96,19
Fluoretada e hipotermal 3 a 37,5 58 a 77,85 -------------- -------------- 9,34 a 350 9,34 a 340 1x10-3 a 659x10-7 5,52 a
na fonte 8,2
Fluoretada e fracamente 0,00 a 52,9 a 104,98 -------------- 0,00 a 160,9 0,00 a 160,9 1x10-3 a 779x10-7 5,1 a
radioativa na fonte 36,37 78,14 9,77
Fluoretada e radioativa 2,5 a 27 50 a 90 ------------- ------------- 23,37 a 144 22,87 a 144 68x10-6 a 792x10-7 5,64 a
na fonte 7,46
Fluoretada litinada e ------------- -------------- 160 -------------- 213,4 213,4 321x10-6 7,76
radioativa na fonte
84
REGIO SUDESTE
13
12
14
9
8
2 11
1
7
5
6
10
4
3
85
ESTADO DO RIO DE JANEIRO
DISTRITOS HIDROMINERAIS
86
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DO RIO DE JANEIRO (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
87/890374; 89/890159 7-Centro Sudeste 7 Fontes gua mineral: 1. fluoretada e Provncia Hidrogeolgica: Escudo
89/890432; 98/890351 RJ/Serras do Mar e radioativa na fonte; 2. fluoretada Oriental Sudeste
98/890119 dos rgos(Nova 900 a 17.280 e fracamente radioativa na fonte; Aqfero fissural associado s zonas
Friburgo, Cachoeira l/h 3. alcalino-terrosa, fluoretada, fraturadas de rochas granito-gnissicas e
do Macacu) litinada e radioativa e hipotermal migmatticas do Complexo So Fidlis-
Envase na fonte; 4. fracamente radioativa Po de Acar do Paleoproterozco e
na fonte granitides tonalticos da Serra dos
rgos do Neoproterozico
41/1647; 93/890592 8-Norte RJ/Vale do 2 Poos gua mineral: 1.alcalino-terrosa Provncia Hidrogeolgica: Escudo
98/890431 Rio Paraba do ferruginosa; 2. fluoretada-litinada Oriental Sudeste
Sul(Trs Rios, Paraba 4.000 a Aqfero fissural associado s zonas
do Sul, Sapucaia) 17.000 l/h fraturadas de rochas granito-
Envase gnissicas/migmatticas e charnoquitos
do Complexo Paraba do Sul do
Paleoproterozico
87/890396; 91/890566 9-Leste-Nordeste 4 Fontes gua mineral alcalino-terrosa, Provncia Hidrogeolgica: Escudo
91/890373 RJ/Bacia do Rio clcica e fluoretada Oriental Sudeste
Paraba do Sul(Carmo, 4953 a gua potvel de mesa Aqfero fissural associado s zonas
Cantagalo, Trajano de 10.000 l/h fraturadas de rochas
Morais) carbonticas/mrmores com
Envase intercalaes de anfibolitos da unidade
Italva do Neoproterozico e gnissicas
do Complexo So Fidlis-Po de Acar
do Paleoproterozico
97/890086 10-Extremo Sudeste Provncia Hidrogeolgica: Costeira Rio
RJ/Costa Atlntica Sem gua mineral de Janeiro
(Casimiro de Abreu) informao Aqfero fissural associado s zonas
fraturadas de rochas granitides
gnissico-migmatticas do Complexo
Regio dos Lagos do Paleoproterozico
94/890244; 98/890713 11-Extremo Sudeste 2 Fontes gua mineral: 1. fluoretada- Provncia Hidrogeolgica: Costeira Rio
RJ/Costa Atlntica brometada e fracamente de Janeiro
(Maca) 2.650 l/h radioativa e hipotermal na fonte; Aqfero fissural associado s zonas
Envase 2. fluoretada e fracamente fraturadas de rochas granitides
radioativa e hipotermal na fonte gnissico-migmatticas do Complexo
Regio dos Lagos do Paleoproterozico
36/1592; 50/702 12-Nordeste RJ/Vale 1 Poo gua mineral alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Escudo
do Rio Pomba(Santo 4.500 l/h bicarbonatada, fluoretada, Oriental Sudeste
Antnio de Pdua) Envase iodetada e litinada Aqfero fissural associado s zonas
fraturadas de rochas granito-gnissicas e
migmatticas do Complexo Juiz de Fora
do Arqueano
35/2848; 35/4779 13-Extremo Nordeste 6 Poos; 2 gua mineral: 1. alcalino-terrosa Provncia Hidrogeolgica: Escudo
44/9908; 48/81 RJ/Vale do Rio Fontes magnesiana; 2. carbogasosa; 3. Oriental Sudeste
93/890581; 94/891556 Muria(Itaperuna) fluoretada; 4. alcalino- Aqfero fissural associado s zonas
00/890019 250 a 8.500 bicarbonatada magnesiana fraturadas de rochas granito-gnissicas-
l/h migmatticas e charnoquitos do
Envase Complexo Juiz de Fora do Arqueano
Processo Inativo
87
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DO RIO DE JANEIRO (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
51/6629; 56/3885 14-Nordeste RJ/Vale Provncia Hidrogeolgica: Escudo
66/1426 do Rio Paraba do Sul Sem gua mineral Oriental Sudeste/Costeira RJ
(So Fidlis, Campos informao Aqfero fissural associado s zonas
dos Goitacases) fraturadas de rochas granito-gnissicas-
migmatticas do Arqueano
Processo Inativo
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DO RIO DE JANEIRO
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Potvel de Mesa 18,45 -------------- ------------- -------------- 66,00 64,00 105x10-6 5,7
Radioativa na fonte 5,79 a -------------- -------------- -------------- 23,1 a 84,82 23,1 a 83,1 13x10-5 a 925x10-7 5,1 a 6,3
29,55
Fracamente radioativa 2,5 a 31,08 -------------- -------------- -------------- 13,31 a 12,91 a 1x10-3 a 925x10-7 5,4 a 6,5
na fonte 110,9 102,9
Alcalino-bicarbonatada, -------------- 96,5 -------------- ------------- 507,6 252 63x10-5 6,9
fluoretada, iodetada e
litinada
-------------- -------------- 140,9 ------------- 260,43 244,37 395x10-6 7
Alcalino-terrosa
fluoretada
Alcalino-terrosa ------------- ------------- ------------- 300 418,2 410,7 75x10-5 7,1
ferruginosa
Alcalino-terrosa, clcica ------------- ------------- ------------- 256,4 325,3 311,5 55x10-5 8,2
e fluoretada
Alcalino-terrosa, 13,5 ------------- ------------- -------------- 196,18 195,68 286x10-6 7,26
fluoretada, litinada e
radioativa e hipotermal
na fonte
Fluoretada 9,01 a 50,15 100,2 a ------------- 26,98 a 25,13 a 14x10-5 a 595x10-7 5,5 a
33,01 135,02 240,28 234,28 6,77
Fluoretada hipotermal na 40,57 -------------- -------------- -------------- 134 86 185x10-6 4,7
fonte
Fluoretada e fracamente 5,5 a 22 -------------- -------------- -------------- 19,16 a 18,16 a 115x10-6 a 575x10-7 5,55 a
radioativa na fonte 149,08 147,08 6,15
Fluoretada e fracamente 5,5 a 22 -------------- -------------- -------------- 19,16 a 18,16 a 115x10-6 a 575x10-7 5,55 a
radioativa na fonte 149,08 147,08 6,15
Fluoretada e fracamente 19,03 -------------- ------------- -------------- 73 73 108x10-6 6,48
radioativa e hipotermal
na fonte
Fluoretada litinada -------------- ------------- 100,2 -------------- 181,1 172,43 28x10-5 7,9
Fluoretada litinada e 34 -------------- -------------- ------------- 92,72 91,72 108x10-6 6,28
radioativa na fonte
Carbogasosa 15,53 70 a 80 ------------- -------------- 47,6 a 162,6 47,6 a 162,6 27x10-5 a 166x10-6 4,5 a
5,53
88
REGIO SUDESTE
2
1
89
ESTADO DO ESPRITO SANTO
DISTRITOS HIDROMINERAIS
90
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DO ESPRITO SANTO
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Potvel de Mesa 12,02 -------------- ------------- -------------- 40,00 40,00 55x10-6 5,6
Carbogasosa 0,0053 ------------- ------------- -------------- 0,045 0,038 186x10-5 4,2
Fracamente radioativa 3,00 a 7,1 ------------- ------------- -------------- 16,3 a 30 16,3 a 28 26x10-6 a 41x10-6 5,5 a 6
na fonte
Fluoretada ------------- 62,46 a ------------ ------------- 0,06 a 141 0,05 a 120 213x10-6 7,8
62,48
Fluoretada e hipotermal 7,71 a ------------- -------------- ------------- 34,3 a 88 34,3 a 77 98x10-6 a 945x10-7 4,6 a 6,5
na fonte 17,37
Fluoretada e fracamente 6 a 8,11 ------------- -------------- -------------- 24 a 30 20 a 24 35x10-6 a 405x10-7 5,3 a 5,8
radioativa na fonte
Hipotermal na fonte 0,0101 a ------------- -------------- ------------- 0,035 a 0,034 a 69x10-6 a 555x10-7 4,4 a 6,5
6,51 31,52 29,98
91
REGIO SUDESTE
7
2 10
6
4 3
92
ESTADO DE MINAS GERAIS
DISTRITOS HIDROMINERAIS
35/2732; 49/7262 4-Extremo Sul 14 Fontes e 3 gua mineral: 1. fracamente Provncia Hidrogeolgica: Escudo
49/5839; 51/5615 MG/Serra da Poos radioativa na fonte; 2. radioativa Oriental Sudeste(Extremo sul do Craton
51/138; 51/137 Mantiqueira - e termal na fonte; 3. sulfurosa e So Francisco)
54/6600; 59/5656 Planalto de Caldas 500 a 12.500 radioativa na fonte; 4. sulfurosa e Aqfero fissural restrito s zonas
83/830088; 84/831365 (Monte Sio, Poos l/h termal na fonte; 5. sulfurosa fraturadas de rochas alcalinas
87/830337; 91/831109 de Caldas, Alfenas, frrica e radioativa na fonte; 6. (nefelnicas, fonolticas, piroclsticas,
92/830859; 95/833260 Caldas, Jacutinga, Envase e sulfo-alcalina; 7 fluoretada tufos) do Complexo intrusivo de Poos
95/835104; 98/830864 Pouso Alegre; Balneoterapia gua potvel de mesa de Caldas de idade cretcica e de rochas
99/832018 Cambu, Santa Rita granito-gnissicas, quartzticas e
do Sapuca, xistosas do Grupo Amparo do
Andradas) Proterozico Inferior
Processo Inativo
93
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE MINAS GERAIS (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
35/1500; 35/2712 5-Extremo Sudeste 10 Fontes e 1 Provncia Hidrogeolgica: Escudo
35/3392; 35/4886 MG/Cabeceiras Rio Poo Oriental Sudeste
40/1857; 46/6662 Doce-Vale Rio gua mineral: 1. radioativa na Aqfero fissural restrito s zonas
47/4121; 55/1374 Paraba do Sul(Dona 458 a 2.700 fonte; 2. fracamente radioativa na fraturadas de rochas granito-gnissicas e
56/7266; 85/832092 Euzbia, Leopoldina, l/h fonte migmatticas granulticas do Complexo
Juiz de Fora, Volta gua Potvel de Mesa Juiz de Fora do Arqueano
Grande, Senador Envase
Cortes, Palma)
45/278; 54/4303 6-Centro Sul- 18 Fontes e 1 gua mineral: 1. fracamente Provncia Hidrogeolgica: So
54/7615; 60/5689 Sudeste/MG- Poo radioativa na fonte; 2. radioativa Francisco e Escudo Oriental Sudeste
60/1143; 75/808651 Quadriltero na fonte; 3. hipotermal na fonte; Aqfero fissural restrito s zonas
79/830622; 80/831015 Ferrfero/Rio das 4. fluoretada e hipotermal na fraturadas de rochas diversificadas:
81/830019; 82/830742 Velhas/Alto Rio 579 a fonte; 5. fluoretada e radioativa metavulcnicas xistificadas e quartzitos
87/831363; 88/831947 Grande (Belo 232.800 l/h na fonte da sequncia greenstone Super Grupo
89/830750; 94/832932 Horizonte, gua potvel de mesa Rio das Velhas do Arqueano; xistos e
94/833829; 95/835286 Brumadinho, Betim, quartzitos do Super Grupo Minas do
95/830220; 98/830711 Matip, So Joaquim Envase e Proterozico Inferior e; granitides do
00/830838; 01/830956 de Bicas, Ibirit/Mrio Balneoterapia Complexo Basal do Arqueano
Campos, Nova Era,
Mateus Leme, Sabar,
Itabirito, Entre Rios de
Minas, Igarap,
Tiradentes, Barbacena,
Ponte Nova)
61/5395; 93/832347 7-Leste-Sudeste 2 Fontes gua mineral: 1. fracamente Provncia Hidrogeolgica: Escudo
MG(Mutum, 4.580 a
radioativa na fonte; 2. hipotermal Oriental Sudeste
Resplendor) 21.458 l/h na fonte Aqfero fissural restrito s zonas
Envase fraturadas de rochas granito-gnissicas
do Arqueano.
56/3018; 55/4371 8-Leste/Extremo Leste 2 Fontes e 1 gua mineral: 1. radioativa na Provncia Hidrogeolgica: Escudo
58/306; 89/830685 MG(Governador Poo fonte; 2. hipotermal na fonte Oriental Sudeste
Valadares, Tefilo 4.750 a Aqfero fissural restrito s zonas
Otoni) 58.333 l/h fraturadas de rochas granito-gnissicas
Envase do Arqueano
36/2190; 53/5696 9-Extremo 1 Fonte gua mineral termal na fonte Provncia Hidrogeolgica: Escudo
Norte/Nordeste 4.500 l/h Oriental Sudeste
MG/Cabeceiras do Balneoterapia Aqfero fissural restrito s zonas
Rio Pardo (Rio Pardo fraturadas de quartzitos cortados por
de Minas, Gro rochas granticas de idade proterozica.
Mogol)
97/831163 10-Centro-Sudoeste Sem gua mineral Provncia Hidrogeolgica: Escudo
MG (Cludio) informao Oriental Sudeste/So Francisco
Aqfero fissural restrito s zonas
fraturadas de rochas granitides do
Complexo Basal do Arqueano
Processo Inativo
94
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DE MINAS GERAIS
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Potvel de Mesa 6,52 a 41,5 -------------- ------------- -------------- 15,04 a 15,04 a 76x10-6 a 124x10-7 5,96 a
55,16 54,16 8,05
0,05 -------------- -------------- -------------- 0,107 0,102 145x10-6 6,4
Carbogasosa
-------------- -------------- 175,34 -------------- 327 278 27x10-5 6,8
Sulfurosa alcalina
Hipotermal na fonte 2,5 a 30 67,08 -------------- -------------- 0,0592 a 0,0525 a 83x10-6 a 301x10-7 4,6 a 7,3
126 123,75
0,00 a -------------- -------------- -------------- 21,44 a 80 19,94 a 78 26x10-6 a 159x10-7 5,7 a 6
Radioativa na fonte 17,52 -
0,00 a 70,74 -------------- -------------- 0,016 a 0,011 a 7x10-5 a 159x10-6 5a8
Fracamente radioativa 10,82 84,57 82,32
na fonte
-------------- -------------- 125,26 -------------- 202 183 3x10-4 7
Alcalino-terrosa
carbogasosa
Alcalino-bicarbonatada, -------------- -------------- -------------- 314,78 690 676 64x10-5 6,1
fluoretada, carbogasosa
e litinada
Alcalino-bicarbonatada, -------------- -------------- 100,2 ------------- 220 220 395x10-6 5,9
fluoretada, carbogasosa,
sdica e litinada
Fluoretada 0,18 a 36,5 58,24 a -------------- -------------- 7,4 a 118,71 7,1 a 118,71 12x10-5 a 904x10-7 6,2 a
62,5 8,97
Fluoretada e hipotermal 10,5 -------------- -------------- 203,92 180,84 a 180,84 a 38x10-5 a 223x10-6 6,6 a
na fonte 261,95 252,48 7,25
Fluoretada e radioativa ------------- 87,5 100,02 -------------- 93,86 a 93,86 a 16x10-5 a 158x10-6 6,59 a
na fonte 120,68 119,68 7,15
95
REGIO NORDESTE
ESTADO DA BAHIA
5 4
2
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (13) e inativos (02)
(1 a 5) reas de Concentrao de Concesses de Lavra de gua Mineral
96
ESTADO DA BAHIA
DISTRITOS HIDROMINERAIS
97
REGIO NORDESTE
ESTADO DE SERGIPE
98
ESTADO DE SERGIPE
DISTRITOS HIDROMINERAIS
Fluoretada e hipotermal 14,5 ------------- -------------- -------------- 67,73 67,23 138x10-6 4,58
na fonte
99
REGIO NORDESTE
ESTADO DE ALAGOAS
1
5
3
100
ESTADO DE ALAGOAS
DISTRITOS HIDROMINERAIS
101
REGIO NORDESTE
ESTADO DE PERNAMBUCO
6 1
5
4 3
2
102
ESTADO DE PERNAMBUCO
DISTRITOS HIDROMINERAIS
103
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE PERNAMBUCO (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
70/806963; 00/840075 5-Centro Norte 1 Fonte gua mineral hipotermal na fonte Provncia Hidrogeolgica: Escudo
PE(Custdia, Oriental/Subprovncia Nordeste
Ibimirim) 2.434 l/h Aqufero fissural restrito s zonas
Envase fraturadas de rochas granito-gnissicas e
migmatticas do embasamento cristalino
do Pr-Cambriano
79/840430 6-Extremo Noroeste Provncia Hidrogeolgica: Escudo
PE/Borda Sul Sem gua mineral Oriental/Subprovncia Nordeste
Chapada do Araripe informao Aqferos fissural e poroso restritos s
(Ipubi) zonas fraturadas de rochas
metacarbonticas e aos arenitos da
Formao Santana do Cretceo da
Chapada do Araripe
Processo Inativo
Hipotermal na fonte 0,0288 a ------------- ------------- -------------- 0,034 a 168 0,028 a 156 15x10-5 a 825x10-7 4,1-6,1
19,53
Radioativa na fonte 0,0059 a -------------- ------------- -------------- 0,0575 a 70 0,0505 a 65 68x10-6 a 648x10-7 5 a 6,2
9,89
Radioativa e hipotermal 13,23 -------------- -------------- ------------- 95,4 94,9 142x10-6 5,9
na fonte
Fracamente radioativa 6,06 ------------- ------------- -------------- 54 45 885x10-7 5,3
na fonte
Fluoretada ----------- 65,5 ------------ ------------- 121,33 119,83 159x10-6 7,2
Fluoretada e hipotermal 0,00 a 45 ------------- ------------ ------------- 0,00 a 21,26 a 11x10-5 a 797x10-7 4,34 a
na fonte 115,04 113,79 7,5
Fluoretada e radioativa 5,51 ------------- ------------- -------------- 42,53 42,53 63x10-6 5,08
na fonte
Fluoretada e radioativa e 9,5 63,5 ------------- -------------
48,19 a 48,19 a 199x10-6 a 693x10-7 5,05 a
hipotermal na fonte 171,28 169,78 6,34
Fluoretada e fracamente 13,02 ------------ -------------- -------------- 51 34 72x10-6 5
radioativa na fonte
Fluoretada e fracamente 11,5 a 37,5 ------------- ------------- -------------- 55,31 a 55,31 a 22x10-5 a 656x10-7 5,32 a
radioativa e hipotermal 132,39 130,89 5,75
na fonte
104
REGIO NORDESTE
ESTADO DA PARABA
4
3
2
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (06) e inativos (03)
105
ESTADO DA PARABA
DISTRITOS HIDROMINERAIS
106
REGIO NORDESTE
4
3 2
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (13) e inativos (02)
107
ESTADO DO RIO GRANDE DO NORTE
DISTRITOS HIDROMINERAIS
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DO RIO GRANDE DO
NORTE
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Hipotermal na fonte 0,0095 a ------------- -------------- -------------- 0,048 a 73,5 0,04 a 73,5 13x10-5 a 545x10-7 4,9 a 5,6
14,12
Fluoretada e hipotermal 5,5 a 24 ------------- ------------- -------------- 42,05 a 41,55 a 95x10-6 a 604x10-7 5,42 a
na fonte 65,86 65,86 6,38
Fluoretada e mesotermal 33,5 90 -------------- ------------- 100,55 a 100,55 a 116x10-6 a 207x10-6 6,35 a
na fonte 164,25 164,25 6,82
108
REGIO NORDESTE
ESTADO DO CEAR
1
3
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (13) e inativos (09)
109
ESTADO DO CEAR
DISTRITOS HIDROMINERAIS
110
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DO CEAR
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Hipotermal na fonte 17,62 ------------- -------------- -------------- 72 70 13x10-5 5,7
Carbogasosa e 41,56 50,29 ------------- -------------- 109,83 a 97,19 a 56x10-5 a 195x10-6 5,2 a 5,3
hipotermal na fonte 313,1 309.1
Fracamente radioativa -------------- -------------- 180 -------------- 262,71 262,71 397x10-6 7,19
na fonte
Alcalino-bicarbonatada, 24 ------------- ------------- -------------- 307,18 306,68 411x10-6 8,11
fluoretada, litinada e
fracamente radioativa na
fonte
Fluoretada 19,5 a 21,2 62,1 ------------- -------------- 93,67 a 92,17 a 165x10-6 a 414x10-6 4,98 a
312,52 312,52 7,39
Fluoretada e hipotermal 33,5 90 -------------- ------------- 100,55 a 100,55 a 116x10-6 a 207x10-6 6,35 a
na fonte 164,25 164,25 6,82
Fluoretada e fracamente 14 -------------- -------------- -------------- 106,66 102,66 11x10-5 6,4
radioativa e hipotermal
na fonte
Fluoretada litinada e 8,5 -------------- -------------- ------------- 297,62 295,12 394x10-6 7,12
fracamente radioativa e
hipotermal na fonte
111
REGIO NORDESTE
ESTADO DO PIAU
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (06) e inativos (03)
112
ESTADO DO PIAU
DISTRITOS HIDROMINERAIS
113
REGIO NORDESTE
ESTADO DO MARANHO
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (07) e inativos (01)
114
ESTADO DO MARANHO
DISTRITOS HIDROMINERAIS
115
REGIO NORTE
ESTADO DO PAR
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), inclundo processos
ativos (10)
116
ESTADO DO PAR
DISTRITOS HIDROMINERAIS
Fluoretada e hipotermal 3,41 ------------- ------------- -------------- 13,2 13,2 27x10-6 4,78
na fonte
117
REGIO NORTE
ESTADO DO AMAZONAS
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (05)
118
ESTADO DO AMAZONAS
DISTRITOS HIDROMINERAIS
119
REGIO NORTE
ESTADO DO ACRE
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (03)
120
ESTADO DO ACRE
DISTRITOS HIDROMINERAIS
121
REGIO NORTE
ESTADO DE RONDNIA
2
3
Municpio com Concesso de Lavra de gua Mineral (poo / fonte), incluindo processos
ativos (07)
122
ESTADO DE RONDNIA
DISTRITOS HIDROMINERAIS
123
REGIO NORTE
ESTADO DO TOCANTINS
124
ESTADO DO TOCANTINS
DISTRITOS HIDROMINERAIS
125
REGIO CENTRO-OESTE
126
ESTADO DO MATO GROSSO
DISTRITOS HIDROMINERAIS
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DO MATO GROSSO
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Potvel de Mesa 1,5 -------------- -------------- -------------- 9,16 8,73 185x10-7 5,2
Hipotermal na fonte 0,00 a 0,3 -------------- -------------- ------------- 0,0062 a 15 0,006 a 11,6 74x10-6a 39x10-7 5,1 a 7
Isotermal na fonte 2,92 -------------- -------------- -------------- 29 21 165x10-7 6,5
127
REGIO CENTRO-OESTE
128
ESTADO DO MATO GROSSO DO SUL
DISTRITOS HIDROMINERAIS
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DO MATO GROSSO DO
SUL
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Fluoretada Hipotermal 7,5 51,5 a -------------- ------------- 53,11 a 48,36 a 45x10-6 a 145x10-6 6,04 a
71,19 106,71 105,21 7,44
129
REGIO CETRO-OESTE
ESTADO DE GOIS
12
8
10 9
11 7
6
4
5
3
2
131
DISTRITOS HIDROMINERAIS DO ESTADO DE GOIS (CONTINUAO)
Processo (DNPM) rea de Tipo de Caracterizao Contexto Geolgico-Hidrogeolgico
Concentrao de Captao Hidrogeoqumica/Classificao
Produo Vazo(l/h) da gua
Uso
58/7542; 76/806201 6-Centro Sul 10Fontes; 1 Provncia Hidrogeolgica: Escudo
77/805525;78/802696 GO(Goinia, Poo gua mineral Oriental/Subprovncia Sudeste
78/860137; 78/860160 Aparecida de Goinia, gua Potvel de Mesa Aqferos dos tipos: a) Fissural
93/860239; 95/862008 Hidrolndia, Goianira, 2880 a associado s zonas de fraturas de
98/860228; 98/860517 Bela Vista de Gois) 35.000 l/h micaxistos e quartzitos do Grupo Arax
00/860388; 02/860002 do Proterozico Mdio, bem como s
Envase rochas granito-gnissicas e granulticas
do complexo basal Arqueano e; b)
Poroso associado aos sedimentos
arenosos inconsolidados do Quaternrio
61/6321; 64/4853 7-Centro-leste 5 Fontes gua mineral fracamente Provncia /Subprovncia
64/6516; 79/860096 GO/Sul-sudoeste radioativa na fonte Hidrogeolgica: So Francisco/Escudo
95/860582; 00/860066 Distrito Federal(Novo 2940 a gua potvel de mesa Oriental Sudeste
01/860831 Gama, Alexnia, 14.400 l/h Aqfero Fissural associado s zonas de
Anpolis, Luzinia) fraturas de micaxistos e quartzitos do
Envase Grupo Arax do Proterozico Mdio,
bem como s rochas granito-gnissicas e
granulticas do complexo basal
Arqueano
67/9965 8-Leste GO/Nordeste 1 Fonte gua potvel de mesa Provncia Hidrogeolgica: So
Distrito 7.166 l/h Francisco
Federal(Formosa) Envase Aqfero Fissural associado s zonas de
fraturas de quartzitos e metassiltitos do
Grupo Parano do Proterozico Mdio
95/860778 9-Centro Norte GO 1 Fonte gua mineral fluoretada e Provncia/Subprovncia Hidrogeolgica:
(Jaragu) fracamente radioativa e Escudo Oriental Sudeste/Escudo Central
12.000 l/h hipotermal na fonte Aqfero Fissural associado s zonas de
Envase fraturas de micaxistos e quartzitos do
Grupo Arax do Proterozico Mdio
55/4924; 89/860126 10-Centro-Oeste 3 Fontes gua mineral: 1. alcalino- Provncia Hidrogeolgica: Escudo
GO(Gois Velho, bicarbonatada sulfatada; 2. Central
Itapirapu) 4600 a radioativa na fonte; 3. fluoretada Aqfero Fissural associado s zonas de
21.600 l/h fraturas de micaxistos e quartzitos do
Envase Grupo Arax do Proterozico Mdio,
bem como s rochas granito-gnissicas e
granulticas do complexo basal
Arqueano
98/860283 11-Extremo Oeste- Sem gua mineral Provncia Hidrogeolgica: Escudo
Sudoeste GO (Montes informao Central/Subprovncia Ilha do Bananal
Claros de Gois) Aqfero fissural associado s zonas de
fraturas dos basaltos da Formao Serra
Geral do Juro-cretceo
98/860750 12-Extremo Norte GO 1 Fonte gua mineral fluoretada e Provncia Hidrogeolgica: Escudo
(Minau) 12.500 l/h hipotermal na fonte Central
Envase Aqfero Fissural associado s zonas de
fraturas de rochas granitides intrusivas
da Unidade Serra da Mesa do
Proterozico Mdio
Processo Inativo
132
PARMETROS FSICO-QUMICOS DAS GUAS MINERAIS E POTVEIS DE MESA DO ESTADO DE GOIS
Tipo de gua Dureza em CaCO3 Resduo de Evaporao Condutividade pH
(mg/l)
Branda: Pouco Dura: Muito
<50mg/l Dura: 50 100 a Dura: 110 C 180 C
a 100mg/l 200mg/l >200mg/l
Potvel de Mesa 0,00012 a -------------- -------------- -------------- 0,012 a 0,011 a 9x10-6 a 76x10-7 5,06 a 7
4,75 14,43 12,93
Hipertermal na fonte 0,082 a 88,28 a -------------- -------------- 0,112 a 130 0,103 a 130 1x10-4 a 672x10-7 5,6 a 8,8
32,26 91,08
Fracamente radioativa 0,226 ------------ -------------- -------------- 0,15 0,9 91x10-6 5,4
na fonte
Fluoretada 1,56 -------------- -------------- -------------- 13 12 435x10-7 5
Fluoretada e hipotermal -------------- ------------- 170 -------------- 168,72 168,72 29x10-5 7,16
na fonte
Fluoretada e hipotermal 1,2 -------------- ------------- -------------- 10,64 10,64 476x10-7 5,15
e fracamente radioativa
na fonte
Fluoretada e hipertermal ------------- 82,86 a ------------- -------------- 104,55 a 98,41 a 17x10-5 a 185x10-6 7,6 a 7,9
na fonte 96,67 107,58 104,58
Fluoretada e fracamente -------------- 54,65 -------------- ------------- 105,3 101,8 16x10-5 6,8
radioativa e hipotermal
na fonte
133
REGIO CENTRO-OESTE
DISTRITO FEDERAL
6
1
134
DISTRITO FEDERAL
DISTRITOS HIDROMINERAIS
135