ARBOR Ciencia, Pensamiento y Cultura

V}oXıræUÉuÉr}ÉæUnISSNrLPrı
}]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ

HISTORIA D E LA S C ONC E PC IONE S C IE NTÍFIC A S SOB RE LA LUZ l HISTORY OF SCIENTIFIC IDEAS ABOUT LIGHT

ALHACÉN: UNA REVOLUCIÓN IBN AL-HAYTHAM: AN OPTICAL

ÓPTICA REVOLUTION

Agustín González-Cano
Uv]É}uoÉ
]C vÉM É]
PP}vuXÉ

Cómo citar este artículo/Citation: G}vAoÉrC v}U AX ~ æZX Copyright: æ CSICX ÉE v ¡o} É } ]É}
SAoR vP v É}o]Zv Z _X ArborU ı ~ æZP X }]P ]]]} i} o} u]v} É o o]Év] É C }uu}v
R' Pll˘X}]X}P l X ı ıl}X æX ævæ ']}v
A rN}vC}uuÉ]o~˙rvZS]vXX

RÉ]]}P]]ÉuÉX}É A Pu}æX

RESUMENP AoR vvÉ v}]vGÉ É ˘]ZvÉvoR]}]oÉ STRA

BA TC P IvorH˙Ru~AoRÉvÉvZ v]vP}]v
ÓUv}o} É v}uÉoÉÉvÉo}oo}
É oÉ É}_ ]v RÉ R]}˙ }( OU lÉ˙ .PÉ ]v RÉ Éo}uÉv }(
Z ˙ v }viÉ
É É Pv oo ]Év¡.X SÉ ]É }oRÉ}˙vv}v]vP]ÉvXHÉ`ÉÉ uu]É
_.PU]v]oÉ}]}vÉ˙oÉvÉv- R] u]v }v]}v v RÉ] ]Pv].vÉU `]R o
] É É }]}vÉX Ev oU É }vÉ Éo v(] Év ÉuR] }v Iv orH˙Ru[ }v]É
É }v }( RÉ }oÉ }(
Éo ÉovÉu]Év} É AoR v RÉ Éo Éo É o o Év o o]PR]v]]}vvRÉ]v}u]]}vu}ÉoRÉ}}ÉX
]]Zv˙ÉvÉou}Éo}]v}u]]}}}vÉ É •ou É X

PALABRAS CLAVE: oR
A vVR]}]oÉ ÓV]v}u]]}v]u}V KEYWORDS: Iv orH˙RuV H]}˙ }( OV ]v}u]]}v
(É ]ZvV]]Zv . RÉ}˙V(}v
É V]]}v .
 EX ORIENTE LUX: ALHACÉN EN EL CONTEXTO DE LA O}Au]}oÉ ÓoA]~É}(ÉoÉ
HISTORIA DE LA ÓPTICA }}vP ÉooU É ]Év.}}u}Éu
}Z }v}}}}É]}]}_v Z oÉ }-
A
a262 AlhacénÉoÉÉou}}ÉvÉoÉUÉvÉo}vɢ}
v}u_U oÉ ]} É É o} (ÉvZuÉv} u}( ]}U Éo
Éoo]ÉÉvÉoov}UÉv}uA»RAocor
}v}]u]Év}˙u]Év}oÉ }o}P_}Lou} -
Hv ]v orHv ]v orH˙RuX Cv} Év æ
AoR vPv}o]Z

oZP]UÉo]} É vZu]}˙.]}oZP]}Éo}i}UX É
F]É]R R]vÉ É] Év B]oÉ o ]Zv uÉ-
v} C É}Au]}Év}v}u}}Év
]Éo o o¡v É o } É orHvU v]É É
É vZ

](ÉÉvÉ }É É o É o Évu]Év}
v}uÉ }u} AoRÉvU oÉÉ ]Év} _ o (}u
oA]} ˙ É ]v(ÉÉvÉ Év}v } É _vÉ]
.v]
É Éo v}uÉ É vÉ} } Év Éo }vɢ}
ÉvÉ É} Év(}ÉU RU ]ouÉvÉU o ooÉP
}]ÉvoUo]o]Zv˘]É É vÉÉvov] -
É P}o}uÉ} ~L]vÉPU ıV LÉiÉvÉ ıæV Su]RU
]Zv Éo v}uÉÉAo o¡v o} oP} É o} ]Po}
ıııZX SÉA oR v Éo ]uÉ} É•v É ]É -
vÉ]}ÉX}uÉ
E U}}}o}U españolizar o
uÉvv}}}RÉÉvÉ Év-É
P0 }v] v}o Év AoR vX Ev o o]É v -
}É P]}Évo}ovÉu]Év}É]]}U}É ]Éu-
Po}i}vÉ]PouÉvÉ(ÉÉvÉÉo}Éo}v_ -
Év}Éo}v}]u]Év}]]Z É voA]X
u]}U]vorH˙Ru~SUııZX
P}Éoo}UoZvÉ Éovu]]ZvÉoPiÉÉ
vÉD o}]Po}ÉvÉ AoR vUÉo] -
oÓP]ÉPvÉoMÉ E ]u] vÉo -
} }Z É vÉvÉu} R}˙ }u} v }} }RÉ-
É]]ÉvÉvÉo}]ZvAoR É vXL
ÉvÉ É ]vÉ}vÉ} É Roo uA ]Év (PuÉv -
o}]ZÉ vÉo](ÉÉvÉuÉvÉ
} Év ]É} Au]}U É uoÉv u }} ˙
Éo}}Éo]_}˙ÉvPvÉP}É] -
Év(}É ](ÉÉvÉ É ]vo} }v]}]} ~L]v -
v}vÉ}]v}Uou]v É ÉvÉooÉÉ ]u]Év}
P É U ıZX Ev }} u}uÉv}U v} }vÉU o Pv
oÉ oouoÉC S]_}o}o](}uÉ-
}P}v]oÉ ÓoÉ ]]Zv˙}oÉuA-
˙U˙oÉ]]Zv}viÉ É }u}Hv˙vXI-
U˙Éo}oo} É oÉ ÓuÉuAoÉiv]v
R}AorK]v]UÉu]É}vÉvÉ -
R_Éu]}oÉÉ vÉ v]}É
v uÉ] Éo } }Z U }v]Év} ]}]]Zv
]o] v Év É o} oou} errores de
É o} ]}}É oÉ]}É ~o} o ]vo˙É u] v
o]]Zv~vuv](É]ZvvÉ }vG]}}(v É -
o O]ÉvÉ ]v}U ]} vÉ o Ao E
É}vv].o}Z.ÉvÉÉv]˙]Év]ZX
MÉ] É o u˙} É o} ˘}
É P]ÉP} ˙ É
L voÉ0]Éo¡uo} É ]o Év v}U
É]]A Eo]É } P}o}uÉ} É o} ÉA
} o} PÉvÉoU uoÉo} ˙ (ÉÉvÉ É }-
Évv]uÉ]vv]vZ }viv}}ÉÉ É
o u] ˙ ]]Zv ÉvÉ o} }É É É_v
.vÉ É v Éo v} É o} vÉ É o}
ÉvÉoÉu}U}oÉ ÓuÉuA¡É
}ÉÉ]ÉvÉvÉvA Éouo]}}PÉ}-
v˘u]]}v]u}
É básicoP˙}]oÉÉvÉv]}
PA.} Éo IouU }É É É ]É}v }o]P}
Év]ouÉvÉ}u}o_vÉPÉ}u ]U]vÉvÉv
voÉvP]v]]Zv.o}Z.}]Év¡.-
o}u}]]Zv}voÉoÉÉ ˙}]oÉXEo
˘}
É ÉEo]ÉUGoÉv}}P}o}uÉ}ÉvÉ}}U
ovÉu]Év} uA 0]} } .o}Z.} É } o}
˙ v} }o}U o} AU É Év Éo u} É o Ó ]v}
PÉvÉo]vo]}Év}}}}É no técnicasUÉv-
Év}v}u_
A UMÉ]]vUMÉuA˙}uR
É o É vÉ o }]}vÉ É .oZ}(}
É~L]vÉ A PUıVRRÉUııZX
Éo vP} É PoZv } A]ZÉoÉX Ev }} u}uÉv}U
v} }vÉU É uvÉvÉv v}vvÉ Év o (} - oR
A vv} É o} É ]uÉ}}É}v}É
É
uo]Zv Éo }É} ]oP ÉA táctil ˙ vÉÉ]- ˙ ]u]o É uvÉ] }uoÉ}} É oÉP} ˙
É }v} o ]]ZvU Éo u]P} ˙ Év o}É]vÉP]ZvÉo]É}v]]}vÉ
PÉvÉo ]]]} Éo uÉ]} É }P]Zv ~] o É v ]u}vÉ }u} oÉ vÉ É }vÉv
R]ÉÉZ ˙ } ÉvÉ É o o ~}u} }]]} Éo }] }]}vÉX E ]} É É o Ó É
}É} ]oU }É v} }u} }P}v] Éo u]- P}o}uÉ}ÉR_]} É oÉ ]uÉo]}~˙v}
u}ZU ]ZÉ v ~vÉ ]É }uv] É v- É vvuAU Z vÉ oÉ É ]ÉoÉ ov -
oÉZ ÉvÉ˙} }Z ~]oÉZ ˙ Éuv]}vÉ u]É
É v} oÉ } }É o voÉ oÉ }É}
_PvÉ}u}˙} É }o ~É R_ É o]Z v} ]o˙PÉvÉU˙É}]oÉÉo}v}]u]Év}
]vo˙É } o} PÉvÉo Éo ]} É É o} Éi} - É oR
A v É o }É P}o}uÉ} vÉ ]v]]} v}
}]}ZU˘ÉÉ ]}]]ZvÉo}É}]o}É Éo (Év}(v}}u} ooÉPZ o} É X ÉD]ZA oÉÉ
É} ˙ ]oÉv]} }É }]oÉ oÉ]}É ]vv]U }v}É v É ]Pv]. É }U }É U }
]Pu}U]}oZP]ÉvÉou]u}UX É ~S]u}vUıZX o} PÉvÉoU v} vÉ vÉ o} ]} uAuÉvÉ

2
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 }Z U É vA É ]vo]} vÉ } }u} Sobre el o}u_˙˘o]] É }}É}u}E]}}
almaXA(ÉÉE uÉvÉov}Éo}}É(v - LÉ]}U Éo ]v]oÉ É ]v}ÉU } v} É-
uÉvoÉoÉ uoÉ ÓuÉuAU}u} o}uoÉ}vo]Év}oo É Óu-
a262
o]É E } HÉvZ U } o} PÉvÉo É o} }u - ÉuAU É Év] (ÉÉuÉvÉ ˘u]] É Z }o}
]o}É}É]}É}u}TÉvZ oÉA É iv_}vÉA - ÉU ÉU ooÉÉ } É v uÉ]-

AP¡vG}vAoÉrCv}
u]}ÉTooÉU˙}v}Éu] vo]v]oÉ} ]Zv }É o} ÉoÉuÉv} (vuÉvoÉ Éo }É}
}É i} É }]}U } v} Ro É o]} oÉ ]oUooÉ É vA }É P]}Évo}]vÉÉ
vÉ ]]o]v}u}o}v}u_ A UvÉÉ o}É - (}Éo]]o]vUÉ ]A}v]Év}uA˙
oÉ Almagesto P}o}uÉÉ }XvE v}o}É uA Év o ]Év] É o o } É o ]]Zv É -
GoÉv}U É (vuÉvo o R]}] É o Ó A Év Év uÉ] ˘o]É }u} v asunto de la
}É}É uÉÉ ]}}u}}o}PÉvÉoo}} - luzXEvÉv}U}ÉÉ }ÉoÉuoÉ}~uÉvÉ
]oA
É u]}v(É É vvo}oÉuoÉ voÉ uÉ(Z]}U ] É ]ÉÉZ o u]v} revolución
oÉ ¡uo}É ]o}o]]Z
É v]A oÉ uÉ - .v]
É oo}AoR É vU}R˙ É v]vÉu -
v]u} É o ]]ZvU }v o }v] Pv vÉÉ o ]}}oÉÉ u˙}ÉvÉÉo¡uo}É Év}]o˙
]vÉ ]v}r ˙ ˘u]] É U É ]ÉuAuÉvÉ ÉoPv}
Z Év]oÉUÉ]ÉÉ}A
É vÉ oÉ o} É •ou Ro v}}É }vÉÉ Év Éo }É É v ¡uo}
É É(É-
}É]v}u]]oR AÉ v~L]vÉPUıX Z uÉvÉ ]Év.}}v v PÉvÉ 0]} ɢ]Év]
objetiva ˙ É presenta o uv} ]Év¡.} }u}
AorK]v] É Iv SRo É_v o} ]v]oÉ }É
Éo}iÉ}]}É (vuÉvoÉoÓPooX
ÉA vÉÉ]É}v AoR v Év Éo ]} É É
o Ó ˙ É oo} }u vÉ }U }É U É- E vÉ Éo Kitab al-Manazir }vÉ AoR v ÉPv
]uÉvÉ Év v ZvÉ v ÉoÉvÉ Év} É u}}uÉvÉ}oÉ}É} funda-
o }]}vÉ É AoR vU }u} É Éo ]} É É dor˙Évo]} É v}ÉvÉu}ÉvvÉÉv-
o (]Z É vU É v} RÉ }v}]} } v} RÉ ]ZvX N} }vÉU o }v]]}vÉ É AoR v
}uÉv]} .]ÉvÉuÉvÉ o }É Éo É- o Óv} É P}v Év É }˙u] v É u˙
Pv} É o} }ÉU o É v i] É oÉ }_ ÉoÉvÉ }]Zv o MÉuA } o }A -
]] Éo É]u]Év} É o oÉ˙ É o (]Z É vU v}u_X Uv ]} É oo}
É É } É }v] -
uR} ]Po} vÉ É SvÉo } ÉD ~RRÉU ]}vÉ ÉU }u} É ]uP]vÉ (É É o
ııZX Ev É Év}U v} É ˘PÉ É } É] É Éo }]]o]Éi} É X
v}˙É Éo espejoÉvu]
É AoR vÉ
o ÓÉ P}o}uÉ}U É o o Kitab al-Manazir EL RÍO Y EL LIBRO. INFORMACIÓN BIO-BIBLIOGRÁFICA
É v Év uÉ] Éo É} Év o} É _vÉ-
L(ÉvÉ]o]}PA.}v É uA˘ÉÉ v-
] É ]vÉP]Zv É }} Éo } }Z ˘]É
É vÉU
uÉvÉ É o ] É AoR v }v v} }]Év}
}É o ]u]o]Zv É } o } }v]]}vÉ
X} }É]}É ]U }v o} É É} }vooÉ
}ÉÉ oA]}]oA É u]}UÉvRÉu}É-
Éov}]É oÉ .]o]oÉ ]v(}u-
}} _U ÉuA Éo }]} oÉv} É AoR vU
]}vÉvÉ Éoo]vo]U˙}É}vÉvo}É
}v.ÉÉvvovÉu˙É]}}}É
orQ]Lc ~uX Év Z É Iv Ac U˙]R~uX Év ZU
Éo]ÉÉoÉvÉURov}É
]ÉvÉ]]É}vÉvEP]}˙S]]~SUııZX
v} É_ ]v}É} .u É o Ó oRÉv] -
v }vÉ v É fundación É o ]]o]v ]}P0
ÉA ˙Évu]
É v}}
É R}˙ É]Pvu} }v Éo v}uÉ É ÓU Év o u}v]}
É U É ]vo˙Év o v]]}vÉ É } -
É Éo }É} ]o É ˘o]}
É } o ]vÉÉv- uÉv}}]oÉuÉvÉ}]P]voÉAoR É vP}
]ZvU }v ÉA }PZv]}U Éo PÉvÉ 0]} luz, É Iv Ac U˙]R É É Éu]v }v ]É
É ˙ }]ÉÉ ˙ }u}u]Év} RÉu} É É]]Zv É AoR v v]Z Év B} ~R}˙ Év IlZ
}v}U˙}vÉÉo conocimientoÉouv}˘ÉÉ - R] Éo ıæ ˙ u]Z Év Eo C]} Év }v} U _
]} Éo]]vo˙É]vv].]}oZP]˙ }u} o }o] ~} o uÉv} v uÉ u˙ ˘É -
]}oZP]Uv dentroRÉv}vÉuÉA vÉ ÉvZ É o} ¡o} É o }É oÉ ]˙ÉvU
}o]}U Év v ÉoZP] É v É- É É Rv }vÉ} Év v }ÉviÉ É]oÉ
Év] É }É} ]Év ]vÉ}vÉ}U ÉvÉ o} RvÉ}_X
oÉo(]Z
É viÉPv]u}vÉÉoX
Ev v} o} ooÉ
É }vÉ} É É]É]
E }(v v}]Z
É v Éo Éu ]v}u]]} ]oU RÉu} É É Éo}}U }É o} ]É}
~˙]ZÉ voA]U}oo
É Év}oÉ É - u}v]}
É ÉvÉv Éo} u˙ }o}]} ˙ -É

3
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 oo} É v} ÉvÉv } }É}vÉ oÉo] - Ev É Au]}U o } estrellaU }u} Év]u} ] -
X SÉP•v v} É oo}U É}PÉ orQ]LcU AoR v ]Év}U É o É É]É Éo v}uÉ ÉA É Kitab
É oZ É Il EP]}U o }É (u] É or al-Manazir. Al-Manazir É Éo u]v} É É R_
a262
Hl]u ~o]( É ıı ZU oÉ u}v ]vÉÉ} ]} Éo]P]Év} } o} }É ÉA v} É ]
Év o o É (vZ Év Eo C]} v ]o]}É .v]ÉÉ v} Éo u} É o ÓU (vuÉvouÉv-
AoR vPv}o]Z

˙(u]ovZooÉ oÉC S]_É É É o }v]]}vÉ É Eo]É ˙ }}

BPX Eo o](U ]uÉ]}v} } o Év]Zv É matemáticosU } o} É u} .] É v}v} uA
É vZ

AoR vU]ÉvÉoZÉo]}v- ]Év É (É É vÉ ]]o]v É oÉP} o}

]}vÉ Év Éo N]o} É ]Év ÉPo Éo Gi} É }É]_v É Évo¡viÉ}v}u} De as-
PU ]ZÉ o ˙ (u}} uÉuA} É pectibus, o Perspectiva ~ u]v} É v o} ]Po} XIII
(É EP]}X Cv} AoR v }]Z É Éo } Éo ˙ XIV }Éu} }v]É } }uoÉ} É]oÉvÉ
N]o} ˙ }v}]Z o ˘ÉÉ oÉvÉ }v]}vÉ É ˙ oP]ÉP}Ó É UoÉP}É]Pv(ÉÉ -
˘]¡vÉ vP} É ˙R_v
É ]}]v.]ÉvÉ ÉvÉuÉvÉ o o]]Zv É o ÉPo Z o }-
ÉPo Éo o Éo _}U ]ZÉ }v.v Év oÉu É o Év]Zv ]Z] É o Éo]ZX
}˙É}]v]]o˙ÉoZ]vooÉ É }o} E (É}v u] v oPv É o Év}u]v]}vÉ
R_ É }uÉ}XAo}v(ÉoÉ(}oo](U É]]Zu] vÉoo]}AoR É vv}(ÉÉ
É oÉ } o (ÉvÉ É v uÉÉ v} PÉv - ]Év} o o¡vX AoR vU _U É ]vo˙É É o
uÉvoUP}ÉAoR vZooÉ É }}Éou]É- uÉ} ¡o} Év o ]]Zv É RÉu} É}} Év
}]vuÉ]uÉvÉ.vP]Éo}}˙É}v.v} Éo } vÉ]} ˙ É }u }u} (ÉÉ Év] o
} Éoo} Év }u]]o]} R o uÉÉ o o]( Év }É P}o}uÉ}U vÉ ]v}}}} É
X AoR v Év}vÉ recuperó o uÉvo ˙ v} É Roov oo_ ˘o_]uÉ É vÉ ~}u} }vÉÉv]U
É]ZÉo}É ]É vi}] }É ÉP•v AoR vU É o ] Éo ]uÉ o]}Z ˙ u-
oÉ˙}]i} É ]Év¡.}U]vo}Évo R }]}vÉ }]P]voÉ É ˘ÉÉ vÉv }v]É -
}˘]u]É É o uÉ] AR Év Eo C]}X O oÉuÉvÉ Éo ovÉ É É al-ManazirU ˙ ]0]o -
(ÉvÉ]v]É X}AoR v}_v}- uÉvÉ ]Év.oÉ É (}u ˘o]
É }v o Ó
] uv]É o} Elementos É Eo]É } Éo Al- uÉuAXPÉ}U}Éu]u}u}}UAoR vv}
magesto P}o}uÉ É }ÉvoÉvPÉX
A Tu] v} ]vo˙É Év Éo Kitab ]}É }É Éi} } É-
RÉÉv]}]_o}UÉ]Av}ÉoÉvÉXvX (É}]}U oÉ } ]] ˙ Éo Ro}U o o É o ov }
o}o]É É U}oo É Év}}}•o}~Évo}
Iv Ac U˙]R }PÉ
É Éo Éo} É orQ]LcU É-
uÉÉ ]vÉ }Éo]} É oÉ luz˙
]v} }ÉÉv]U ˙ oP•v }} u}v]} É }
](ÉÉvÉ uv](É]}vÉZU }É É v} }v]É
ooÉ
É U }É U }É }}U }vÉ vÉ]}]]Zv
}]uÉvÉ É Éo corpus óptico .v]}
É -
o} É É_ o v]]Zv É v }uÉv} É o
P}o}uÉ
É }XEo]}
É oo}
É É}}
uv} Éo }]} AoR v Év o É v Éo] É
~uÉv}É ] É}uv}v o u}vuÉvo] Éo
v} }(ÉÉooÉ}vÉ} É ] ~v] ]]Éo
Kitab-al-ManazirZ É ]vÉÉvÉ ÉuA }É v}
(ÉR}ÉooPÉv]u]Év}ZU}É }vÉv}}(É-
Éu]ÉÉvÉvÉ ]É}o]Z
É vÉoÉvu]Év -
vÉ o]]o}É Uov_vÉ R
}ÉAoR v˙ÉoP}É}v}]u]Év}}]vGÉv -
Éou}uÉv}ÉoÉ]Zvo}uÉv}UXH˙
] É v Év]Év} }É o }É }u} A]Z -
vÉPvo]É}É]_ÉoÉ]}}É
ÉoÉ } P}o}uÉ}U ˙ v} uÉ o }]}vÉ É
˙vo]
É U˙}É]}o(ooÉ] -
AoR v }vÉ É }u} Éo ]} É Éo camera
u]Év} É AoR vU É ]vo]_ vAo}P} Év -
obscuraU Éo } ]]U o (ÉÉ }] } Éo }oÉu
uÉvÉ}uoÉ}Éo}ÉX
Éo uX} ÉvÉ É o ov ~É É }v}]Z Év
Ev É o vAo]] É ]v(}u]}vÉ É O]ÉvÉ}u}Éo problema de AlhacénZXD}Éoo-
}v]
É R]É}v}o}o]Z É v]vÉoÉo vÉ É vÉ}i}U ]v ÉuP}U v} }Éu}
ÉAoR v˙oÉÉ }v É ]É.]o]o}} }v}ÉouÉvÉÉ}}˙É }v -
A]} É ]U }u} o (ÉR É v]u]Év} ]]}vÉU]Pu}UlateralesÉAoR vX
˙ uÉÉX Ev o} É v} }v]ÉvÉU É ]ouÉvÉ
o]}o]v(}u]Zv}ÉovuÉ}}É LAS CONDICIONES DE LA VISIÓN: UNA RENOVACIÓN
AoR v É]Z ]}É É Ó ~}U } É uA DEL ESQUEMA INTROMISIVO
É]}UÉuR}˙ É ]vo]u}ÉvoÓÉv- Z
S] RÉu} É RÉ } }]} u}v]} É U
}i} É uÉÉ uA}˙Zv}u}U(ÉÉ
É vv]} Év o ]uÉ~É ]vÉvZ AP]v É
}ÉoÉ(ÉuA}v}]}ÉvÉu}X
}ou]v}} Kitab al-ManazirU É o ]v]É o É

4
ARBOR V}oXıræUur}æUXISSNrLWrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 ooÉ AoR v (}uo É Éo u]Év} É o} ]ÉvU }u} u} É U v} É_ É} u] É
}oÉu }Z U ]v(ÉR} vÉ o (o É }v - o}AoR
É vÉvu]P}uÉvÉ
}v]o} É ]É}}ÉRv
É }} Év} Éo ]Pu É o ]Év] ˘ÉÉ ]uÉvo É
a262
vÉÉ oÉ}vÉXRÉ}v}Éo].o É}oo É Go]oÉ}X N} }vÉU Éo }v -
É o É ÉuÉv] } }} É} }ÉU }v
É É}ÉÉu˙v}oÉX

AP¡vG}vAoÉrCv}
}É }}vÉ
É UÉoP•vu}}U reformular el m to-
Ev Éo _o} AoR v ÉvuÉv} las condi-
doU } É vÉ Éo }vÉv]u]Év} É o v]]
cionesRÉ É v}]oÉo]]ZvU}É ÉUo]v -
ÉoU É ˙}v]ÉÉ]}Év}vv}É-
v] } ÉoÉuÉv} É v É vÉ
]u]Év} } Éo É o ÉvÉ }v]]}vÉ É
É o ]]Zv É vÉ oPU ˙ Év Év] É o}
Éov˙oo]v(É}Éo}]XAvÉ
oÉ É RÉ ]u}]oÉX Eo vAo]] R˙É É }v -
v} É ]v PÉ ]ÉP} É v}v]u}ÉP}-
É]}vÉ ˙ É ]o] (Év}uÉv}oZP]uÉvÉ
] AoR v}u}v]Év¡.}˘ÉÉ ]uÉvoU_É
cómo}ÉÉ ˘o] É }É]}uÉvÉÉouÉ -
]É}Év}}u}uÉv}}ÉÉ ]}vÉU
v]u}}Éo}É}É}voÉÉ]]ZvX
˘ÉÉ ]Év]˙u] v˘ÉÉ ]uÉv}i.Éo
vÉ vÉ o }v]Zv É É].]}U É vE ]uÉoPU]} É R˙É cierta distancia
É o]Zv ]v]]o É ]v]]}U É oÉÉ o vÉÉ oÉ }i} ˙oÉ }iÉ}X N} R˙]]Zv] R˙}v}
vÉÉ]vÉ nueva miradaUvÉ vAo]]]P}- ]É}}voÉ }i}UvÉoÉ }iÉ}]]oÉ É ˙U}u}
} ˙ Éi]]} Éo }oÉu } ~Éo }oÉ- oU}]}oÉ ]ZÉ v]oXRÉ É E R}}]}v}
u É o ]]ZvZ ˙ o} ÉoÉuÉv} É o} }v˙Év U
É ]v uP} É U (A]oU É ˙É o}_
É oA -
~SUııZX ]}É o]]ZvvÉ oÉ }É ]} A É
_É RÉ}v}~ou}}oA ZvÉÉ oÉ Z -
El Kitab al-ManazirA]]]}
É Uou}}ÉoÓ-
Pv}}É ˙oÉ }iÉ}]]} É XPÉ]uÉvÉÉ
ÉP}o}uÉ}~LÉiÉvÉUıæVSu]RUıııZÉv]É-
ovÉÉ ]v}vPÉv]vÉÉ vÉÉ ]É ]É -
É o]}U }u} Éo }]} AoR v v} vv] Év
v]˙ooÉovÉ]É }v} É 0]}oÉ
]uÉ_o}P
ooÉo](ÉvÉÉ }É˘É r]v}u]]
É X
Dividimos esta obra en siete libros. En el primero
PÉ}U ÉuAU }o} R˙ ]]Zv ] Éo }iÉ} É ]•
nos ocupamos de la visión de forma general. En el li-
frente al ojoU É u}} É una línea
bro II detallamos las propiedades visibles, sus causas
recta de cada punto del objeto al ojoU ˙ ]ÉuÉ É
y el modo en que se perciben. En el libro III mostramos
v} É ]vÉ}vPv obstáculos }} É ]vÉu -
los errores de la vista en lo que percibe directamente,
v É o_vÉ ]uP]v] ~}u} oÉ o }
y sus causas. En el libro IV tratamos de la percepción
Éou}uÉv}AoR vUv}ÉiPvoÉU
visual por re-flexión en los cuerpos lisos. En el libro V
˙ v] ]]É Éo sentido É v É }P]Zv
mostramos la posición de las imágenes, es decir, las
oÉÉ o_vÉ]v]_vU˙} É ]oÉ}É}
formas vistas dentro de los cuerpos lisos. En el libro
_v}oÉZXLv] É o}
É }Ao}RÉ]u}]oÉ
VI nos ocupamos de los errores de la visión en lo que
o ]]Zv u]ÉvÉ uvÉvPv Év Éo u]v} Éo_ -
percibe por reflexión, y sus causas. En el libro VII estu-
vÉ}ÉvÉÉo}iÉ}˙Éo}i}UvÉÉvÉo}É É
diamos la percepción visual por refracción a través de
]vv](}oÉXEuAU]R˙v}Ao}
cuerpos transparentes, cuya transparencia difiere de
É ]vÉ.ÉÉ }o} ]ouÉvÉ Év É ˙É}]
la del aire. Y con el final de este libro concluye la obra
]uP]v]UAÉo parte }É}v]ÉvÉ Éo }iÉ}
~SUııZX
o É AÉ }o o ]]Zv R É Éu]vÉ
L} ]uÉ} _o} Éo o]} I É o Ó É o ]vÉ}]]ZvX E }]oÉ parcelación Éo }iÉ}
AoR v }v v Éu}]Zv u]oÉ É ]P} ]o É u˙ ]u}vÉU ˙ É v É o GÉ -
˙ Év RÉ ]Év¡.}X A ](ÉÉv] É o} É }o_ Éo]v}u]]}v]u}oA]}ÉoÉA de facto
}]}vo}}ÉÉvÉUuA}}Év indivisible É o} ]uo}U ÉvÉv]} }u} Éu -
É v} }} Év É PuÉv} uA } v]}vÉ Éo objeto como todoU ˙ v} É ÉX
uÉv} ]oovÉU AoR v empieza realmente por el L ]]Zv ]o É v }iÉ} }o} uÉ] ]É}
principioU]vv]}vÉ]É ˙]vÉu] - ]uo]É oP•v u}} É v o ]É]}vÉÉ-
}Éu}Év]]}vÉÉv]o]}ÉÉo qué de ÉvoÉvÉoPo]]Zv]vÉÉv]Év -
o]]ZvX SÉA Éo cómoUÉo(Év}uÉv}o}P_ ÉuÉvÉ É vÉÉP}]]ZvU ]_u}U verbal,
~˙ }v Éo (ÉvÉÉ }É o} ˘ÉÉ ]uÉvoZU }u} Éo }iÉ} }u} ÉvX u} E Év Éo u]v} Éo
}Éu}]o]ÉuÉvÉÉ qué, a poste- vAo]] v(}uÉ Éo }iÉ}U É É oÉ o
rioriX E v ovÉu]Év} ]uÉ É vÉ moderno, si }É] Éo ]v}u]]}v]u} oRÉv]v} }u}

5
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 É v Év} Ó uÉuA É v} É - AoR vÉv}vÉ]v]v}}vÉ}v -
vv]Éo}o}P}ÉooA]U˘u]]}v]
É X ]]Zv o ]]ZvP É Éo }iÉ} ]]oÉ ÉvP un
cierto tamaño, ˙ É v} É ]Év o} }iÉ} ˘É -
a262 AoR vURÉ É R}U}v}]É
ÉA v}ÉvÉ
ÉuuÉvÉÉX}U}u}~]ÉU}ÉiÉuo}oZ
É vAo]]U o frontalidad É o u]U ˙ rec-
]o Éo }i} É v u}]}U É ˙˘]É É v] v}
tilinealidadU É_ É É}voÉ É o
AoR vPv}o]Z

Év_u} } X AÉuAU Éo uX} u_v] -

naturalidad Éo˘u]]}v]u}É XPÉ}U}u}AoR v
u} É]} ÉvÉ É o (É } o É]o] É
v}}vÉouÉvÉuv].É
É }v}}uAÉ-
É vZ

o ]U ˙É R˙}v É É vÉ }iÉ}
ovÉU o }]]o] É } É o_vÉ É ]u -
É}}v}ÉvXPÉ}UÉv}}}UÉo}Éo}
P]v] É }iÉ} }i} XÉ o} ]É} v}
}iÉ} ÉX_]u} v} Év É ]]} É }
Éo }iÉ} ˙ también del ojoU }v o} É oÉÉ
v]ÉU ˙ É R˙ ]ÉuÉv}]v(É]} Éo-
v }oÉ uoo]] É o_vÉU É }o]P}]
uX}]]oÉX
Pv o ]]ZvX P}}vÉ Év}vÉ AoR v
v Év]oo ɢÉ]uÉvo É o} É N} Év}vu} _ }v v PuÉv} ]vÉ -
.uU uÉ]vÉ Éo ÉuoÉ} É v } RÉ} ˙ v É vÉX A vÉ É }]} É o o]u]]Zv É o
ÉPoÉ•É}Ao}X É }o]Zv É }v}_ É o} }u]Év} ˙ É
v} E o]É }u} P}o}uÉ} R_v }É }
Au]UÉv}vÉUovÉÉ]Éo]vÉo] -
ɢo]]}vÉ Év} Éo u}Éo} É }v} ]oU o}
UAoR vv}uÉ}}v]]Zv sine qua non
É _ v} }}vÉ AoR v É oP} uA (É ÉP
Éo]]ZvP
siempre RA v uX} u_v]u} ]É v]oÉU }
La vista no percibe ningún objeto visible a menos É i} Éo o ɢ]Év ]v } É É v -
que haya en ese objeto alguna luz, bien propia de él, o É _v É ]]oÉ ~É } É U }iÉ} }]} É
o procedente de algún otro objeto que radia sobre él. o ]]ZvU }u} o É X É É o v}u_
Si el objeto es obscuro y no tiene ninguna luz no po- É o} u}]} Z É} É v} o} É v É }
drá ser percibido por la vista. Si el ojo está situado en uX}XA _UouÉ visibilidadU]Pu} U esencial de
un lugar obscuro puede percibir los objetos que tie- v }iÉ} v] É .]ÉvÉ v] É o •ou É o
ne frente a él si están iluminados, siempre que la at- ]]ZvU˙UÉ oÉP}U É RÉ} ɢ]v
mósfera intermedia sea continua y no se interpongan ˙É potencialmente }_v É ] } v }i}
obstáculos opacos, pero si el objeto está en un lugar uA }ÉvÉ É v} o} }v ~É } v É -
obscuro en el que no hay luz y el ojo está situado en X Av ]Év} ] ]Po} É v}
un lugar iluminado, el objeto no puede ser percibido. Y los instrumentos Z } potencien o extiendan É
este estado de cosas se mantiene siempre sin ninguna ]É ˙ É explosión de lo visibleU ˙ É-
variación (Sabra, 1989). u} U ]A v abismo de lo pequeño É ]v]É A
Po v}}uA É o Éo} É ]} ]v.v]} ZX
U
E }v}U]} É UoÉ }iÉ}vPÉ oPvo
Uv É}_ Éo ]]Zvv} É } }o}U É U
~v}Rou}•v}]uÉvÉu]]Z É v}É É
É Pv v }v} ÉvÉ Éo ZPv} ]o ˙ o}
o˙Z ]ÉÉ oÉvÉoÉ }i}ovP
É U˙]É oÉ }iÉ}
É necesariamente R É ]}U É A Év
v}A ]ou]v}
É vv}A]]ÉÉ X L}É É -
voÉ X L necesidad É É A É ]o v}
u˘u]]}
É }ovo˘]ÉÉ v]oP•v É }É
]uo] suficienciaP É É ]} É uov v
(ÉP}}o}u]]Z É voÉ }i}_É o}voÉ É
v•uÉ} É ]vv] }v}u]vÉ U É É -
del acceso o˘ÉÉ ]}oÉ alma˙U oÉ }v}
Év É }vvPÉvÉ ]v U É} É ]u}vÉv
}voÉ }iÉ}U o]]ZvoÉ uv}XoR A v v}]ÉÉ
o]u]]}vÉ o }É } É o ]]Zv É v} É v
}_ negaro˘]ÉÉ v]}É ˙}]oÉU}vÉ -
}o˙É Év Éo ] }X P} ]uÉ É }vɢ -
vÉ o(P}]]}vÉ}ÉoÉ uÉ vÉ -
o] Éo }oÉu É o o]u]]Zv É o É }o]Zv
}vu}vÉ oÉ }É o} É }ÉXSÉo]u].u
˙ É ]v] É o É u uÉuA } }É Éo É
vRÉR}]v}v}ÉoÉP el estado de iluminación del
É } o Ó oA ] v} É É }uoÉ}U ˙
ojo es irrelevante, el estado de iluminación del objeto es
É É ]} uA ]Év }É v vAo]] físico
fundamentalXLov}}o} ÉÉ v coadyuvante
Éo }É }U vAo]] É oÉP} É }uoÉ A u -
o]ZvÉo}˙}]oÉU}v uÉ} estado de
] v }v vAo]] fisiológicos ˙ psicológicosX A v } -
transparencia É activa v]]Zvv}
É ]ÉÉ É
iÉ}É X_]u}UÉv ]v]]}U]ÉuÉ}_ooÉP
u˙}o]]Z É vPv}Uv}iÉ}}}v}U É ˙_
v o_vÉ ]uP]v] É vR vo É v]É o}
v}
É É ]ou]v}XUv}i}vÉ o}]o} É ou] -
]v}vÉ ]oÉ v} É } ]u]v }vvÉ -
v}}v]Év}u}]oÉ }i}vÉ A É ooX
} }i}U ÉvP É o_vÉ ]uP]v] Éo }iÉ} } Éo

6
ARBOR V}oXıræUur}æUXISSNrLWrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
}i}P É }U É o vÉ ]}É }}]]}vÉ É AoR - E]É Pv} solooÉ }i}U]v}u] voÉ objetoXN}
v Rv u}} necesario v} É U ]v ÉuP} su- }o}˘u]]}v]u}
É U v}}o}}v} uA} uÉv}
ficienteX P o ]]]o] ]vG]Av } É }vÉ U ]} oÉ uÉ]} ]vvÉP o uÉv} ]É}} -
a262
}u} o }Év] Éo }i} ˙U É } É u˙ ]u}vÉU P}v]u} oÉ }iÉ}U É ]Év} oÉ u]v} R]
la luminosidadU É ]ÉuÉ É _ Éo U }u} Ao - oÉ ]v}u]]}v]u}X oR A v É ]ÉvÉ P}
É É

AP¡vG}vAoÉrCv}
R v v} uÉ v }} uA ÉovÉX }vo]}vÉR É }Év]}UP•v
É v}]ɢÉÉ -
AvÉU vÉ vÉ} vAo]] É o} ]]oÉ Év u]v} uÉvÉ por inducción y experimentoU ˙uÉÉ v}v-
É
}A U Roou} É o} }iÉ} Év U É }É o condiciones obligatorias o]]ZvX
}É É ]}U opacos Éoo} u]u}U ˙ É ] }v C}vo˙É Év}vÉ AoR v }v v ˘ÉÉ v]Zv É
˘ÉÉ uuÉvÉ vÉvÉU }u} v ]É ].- }v]É]}vÉ }É o ] É discerni-
}Uo]v}ÉvÉv}iÉ}ÉvÉoo}U]v}Év miento}u}(v]ZvÉo]v]É]v}}Éo
o} É ]ÉvÉ Éoo}X L} }É }} É ]É movimiento Éo }iÉ}P v} o} oÉiu} o} -É
}]U ÉuAU v vÉ ]É} color ~Év ooÉ É ]ÉÉv }PÉ]uÉvÉ ÉP•v ]u]v˙É
v} É o] ]]oÉU }]É ]ÉuÉvÉ uX}ÉvÉU RÉ o}]} }iÉ} É RÉ
É]oÉ}o]ZU}v} É Évo} Éo }} ]v]]oÉU ˙ Éo }É} ]vÉ} É v}
uÉ]} }uoÉuÉvÉ vÉvÉU ÉU } Éoo}U Éo }iÉ} É U ]ÉuÉ Év]Év} Év Év É
ÉuvÉÉv]v]]oÉX ] u}
É Év Éu_ Éo }iÉ} o }i} o ]]Zv É
Ev Éo ]P]ÉvÉ (}
A U AoR v v Év o o]u] - RA}v(U}u}RÉ}oÉÉ ]} Éo
]ZvÉ}o]ZvUÉv}É v}ÉvÉo ]v]]}XA_ÉU}o}Évv]É}vP}É]v-
}]]o] É v }iÉ} oÉiv} deje de ser ]}U ]UÉAoR vo].É moderadas~v}u˙oÉi-
]É ]]]o] Év (v]Zv É o ]v] É } - v v] u˙ vÉ ZU }Éu} É] }v v]É
]ZÉ v ~v} Éo uX}U }u} RÉu} ]} vÉZX Éo}iÉ}Év}}ooÉÉ X
AR} ]ÉvU É o]u]]Zv ]ÉvÉ uÉ] } o } -
C]ÉAoR vÉ_o}Uv ]u}vÉU}u}
Év] É o luz del objetoU ]Év} _ }]oÉ }É -
Éu}U o R]}] É o ÓU ÉvAv}v}
v ]o oou É u˙ oÉi} ] v}}É v
Éo}É É}PuÉ]vÉP]ZvUÉvÉoÉU
}] }oU }É v]vPv} É o} }iÉ} ]v -
Éo}oÉÉ ]}Év vAo]]U}}PÉoÉo
ÉuÉ]}U}}ou]v}}ÉvX]Po DÉ u}}U
Éooo luzUÉv0]˘ÉÉ vo}i}˙É}v -
o Éo ov É o Éu]}vÉ ~É }v uA
oÉÉo]]ZvX
brillantesZ É v É uA oÉi} É o É} Éo
}Év_XHov}Év u]v}u}Év}UoÉ}- Es así evidente que la vista no percibe ningún objeto
o]ZvAÉv(v]ZvÉvuX} angular~É} visible que no tenga alguna luz en él, bien propia o
É Éo uX} Éo }iÉ} É }vÉÉ Év Éo]Zv bien procedente de otro objeto (…). Debemos ahora
}vo]v]É}É]ZvZ˙u] vÉo lumi- investigar las propiedades de la luz y su modo de ra-
nanciaUÉoou]v}]Éo}iÉ}}É}~˙o diación, y estudiar entonces el efecto de la luz sobre
}v]]}vÉ u]ÉvÉ É ]ou]v]ZvU X]_u}ZX la vista. A esto deberemos entonces añadir el estudio
IvÉÉvÉvo]]Z
É v}Éo]vÉv]o - del ojo, para, por medio de un razonamiento cuida-
u]v}˙]v]Év]Évo}]]o]É]Zv doso, proceder en nuestro camino hacia la conclusión
o}
É }iÉ}XYAoR vvv} AÉ R]oo (Sabra, 1989).
}u}ÉoPÉvÉ]v]oÉo]]ZvU}É o}AR- É
]Év} }v o ]uoÉ .u]Zv É RÉR} ]ÉÉ vÉ LUZ QUE HIERE LOS OJOS: EL GIRO ALHACENIANO EN
˙}]v}~˙}vv}vv}}É o˘ÉÉ ]Év- LAS TEORÍAS DE LA VISIÓN
]ZUv} imponer É}]Zv a priori.
Ev oÉ _o} Éo o]} I É ÓAoR v ooÉ -
RÉuÉÉv}vÉAoR vP }o}}_u} É }v]ÉÉo]}
É uA
Se sigue de lo que hemos ido afirmando y se indu- oo}
É ˙Éu˙}ovÉ}Éoo}u}(ÉvZ -
ce de los hechos que hemos reunido que, en lo que uÉv}0]}R_XEoo} É ÉUÉvÉ}Uu}-
se refiere a las distancias a las que un objeto puede Év}U }É] v}É }o} É }v]É]} -
ser percibido o se vuelve invisible, estas dependen de vÉ É RÉR} ]ÉÉ vÉ ˙ ]]P]Év} o ]vÉP]Zv
condiciones y propiedades del objeto en sí mismo, y ou]v]Z
É vÉo}]ÉÉ}iÉÉo
también de la fuerza o debilidad de la vista con la que oUvÉÉ}oZvÉ Éo]vÉ]ZvÉv-
son percibidos (Sabra, 1989). Éoo˙o]]ZvX

7
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 vE ]uÉoP.u É Éoo}ÉÉ É }oÉu É o ]]ZvX AoR v v} R Ro} vÉ
o}}É É}v ou]v}}vÉ _ u]u}]vÉ É o }oÉ uoo]] É o_vÉ ]uP]v] ÉvÉ
}]É]ZvU R]o]É}É É }}vP }iÉ} ˙ }i}V R} v} uÉ Zu} v (ÉvÉ o -
a262
o (ÉvÉ ou]v}X ]]Z E v vÉÉ oPP•v
É u]v} }É É uvÉ vo v ]v.v] É
líneas rectas~É˙}v líneas de luz o rayos de algo o_vÉ realesU 0] U ˙É}] É o X Y }o} É -
físicoU }v} _ É v }]oÉ cuerpo o o_vÉ
AoR vPv}o]Z

A } É oÉ ˙} (Év o }i} ˙ ÉA
]uP]v]ÉoPÉP É voÉvo} - Pv o o]]o] Éo É u ]v}u]]} -
É vZ

˙}]oÉU Z ]ÉuÉÉ PvÉÉ uÉ]} v]Év}} ÉAoR vX

}P]Z
É v É•v]} ~Év•v]vÉv]U
AoR v v} }}]}v uA ÉiÉuo} ˙ Éu}-
]É Uv} É R˙(]ZÉ vX Z }E }É É
]}vÉ Éo }vÉ} É vAo]] v(}uÉU }v
}v ˘ÉÉ ]uÉv}v]oo} É U uoÉÉ v}U }iÉÉ uo}U
} (ÉvÉ É o }u} o Lv } Éo (ÉP}X Uv
}].]}}o}G˙É É ooR]oÉ ]vÉ]}vÉ
É }vo]} }v ÉP] É de cada parte de
R]]Zv }X S] R˙}o} }¡oG}v}
un cuerpo luminoso, la luz radia en toda línea recta
vÉ oÉ ]Éu} É oo}u}(}uv}v˙}o_ É -
que se extiende desde esa parteU AoR v Éo }
vÉ}]]PÉ É R]o}ÉÉ o}].]}V]oÉ
]oX}E ÉRÉo}o˘ÉÉ ]uÉv]Zv
]ɢÉÉ A É uuÉvÉo}}o}]ÉÉ u}v
oÉ uA } uÉv} PvÉ É o (ÉvÉU É
uvRÉ ovÉ U É ]v É]]oÉoÉ u]v}
˘ÉÉ vÉÉ o É uA ÉXU sin que haya
É ooX PÉ}] u}Éu}vvoo o} oP}oÉ
un límite natural a la divisibilidad del cuerpoU ˙ É
u]v} É o oU ]Éu}]v} É }u} oÉ ˙} É
o}]ÉRoo}vv]o É oÉv]É
o]vÉ É }É }voo É UoAÉ v}É_oÉ
o}É}ou]v}}˙}v}˘] É en toda
o_vÉ
É A }uR É XO}˘ÉÉ ]uÉv}
parte de ellosU } ÉX É (É ~É RÉR}U o}
_v}oÉ
É ~oPv}]v}ov}o}É]Zv] -
}}vÉ
É vÉ u}Éo}}vv}v] É U
uÉÉ ]vÉoÉ }i}Vu] vU ouÉ(}u]ZvÉ
}o}v} É Évv}A É Évv u]v}oÉ ] -
}uZ É }}vÉvU É u}} É o}P]Zv
]]]o]UÉvv}u} A U]v}Évv]vovoÉv -
o_vÉÉ oÉ o.]ÉÉ vÉuÉvÉ}X
}uÉuA}ZXHÉ_ÉovAo]]v(}uÉPÉ
D]ÉÉv}vÉAoR vÉ la luz radia de toda par- v É} ou]v}} R v v} } ˘]A É v
te de un cuerpo luminoso y la luz que radia del con- v˙É}] É o }u} o_vÉ É v-
junto del cuerpo luminoso es más fuerte que la que v}
É Éo(ÉvÉÉv}}É X
proviene de una parte de él ˙v}}vÉÉoÉiÉuo}Éo
Uv É ]vÉP É ]u}vÉ }]É É
S}oÉvÉouvÉ}É vÉo}Éo]ÉXv} C
o}É}ou]v}}}_u]u}~Éo luces pri-
ÉvÉ}ou]v}}}u}ÉoS}oUÉv(ÉvÉÉ
marias Év o u]v}o}P_
É É AoR vZU É ] Éo
]]ZvPoov}}ÉÉoÉv}É (ÉvÉU
}u}u]Év} É o luces accidentalesU }] -
]v} É É Éo É} ~} }É U ]_ -
} o ]Zv É (ÉvÉ ]u] }É o}
u}ZXS]}ÉÉ vÉo]É˙R˙v]vÉ}]]Zv
}iÉ} }}X DÉ vÉ} É }}vÉv ]É} ˘É -
vÉ }iÉ}}}ÉvÉo˙É}o}É ˙}}oÉU
É]uÉv} ~} ÉiÉuo}U ]v}ov} v Au
}v}o}Éoo}˙}ÉvuRÉo_vÉÉ
Év} É v AuZU ˙} vAo]] É u˙ ]vÉÉ-
ÉvÉvv}vÉo}Ao}o}Év(É}U
vÉUvÉv}}Éu}]vo]o}_}vooÉ É X
]Év}}]oÉo}É]Zv]ÉÉ ÉoS}o
L}vo]Zv É u] v É oÉ ]ÉvoÉ
˙}˙}ÉvovÉo}i}Éo}É}X
}PÉv ÉP•v ˙É}] o_vÉ É É
N} Év}vu} _ }v v .u]Zv }v - v}Éo}iÉ}]ou]v} ~(ÉvÉÉv]É-
É la posibilidad de análisis puntiforme o] - ]]ZvvÉ }É ZXPoÉ ]ÉvoUÉ]U
o (ÉvÉ É o É vÉ v]Au}X E }} }iÉ} É ]ou]vÉu} ˙ v} É}uoÉ-
cada punto É É (ÉvÉ Éo É É }v]ÉÉ uÉvÉ vÉvÉU É ]PÉU Év ] Éo ]v]]}
É }u} (ÉvÉ É ]v.v]} ˙} É o_vÉ}U ÉovAo]]v(}uÉUo}u]u}oÉ oÉv-
v} É É]} É(É]É o }iÉ} como un todoX DÉ - ]oPv}Éo}iÉ}Éu]AoÉP•v˙É} -
É o u}uÉv} Év É }]oÉ o }É ]Zv É ]Éo_vÉÉv}]É]}vÉX
un trozoÉS}oÉvvÉo]ÉUÉ u} u] É
L }]É A] É Éo]vÉ] É uvÉ-
v} É ]} uvÉvÉ o ]vÉP] É (}u Év
vÉu] v o oGÉ É i ~ÉvÉv]Év} }o
o }P]Zv É o} ˙} É }ÉÉv É oX A_U
o É }ÉÉ É v (ÉvÉ ]u] ˙ R (]}
ou} Éo Pv }Ao} Éo ]v}u]]}v]u} } -
o} É Év}u]v_u} GÉ É ˘]Zv ÉoZU É É
u] ˙ v} Évu]vu} o }o]Zv É.v] Éo
}PAÉP•v]É]É]}vÉUÉooo

8
ARBOR V}oXıræUur}æUXISSNrLWrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
É uoÉ o oÉ˙ É o GÉ
É ˘]ZvX Y Év o} É R}˙ PÉ} v} É o •ou} }P u} É o o
Év}u]vu} (]Z É v É uvÉvÉ o Éo]vÉ]- (É o }i}X A É .v AÉ}vP} Éo _o} X
É o ˙É}]U vÉ RA v u]} É N} o} Éu} } o}P RÉu} ˙ }uÉv} }u}
a262
]É]ZvX AoR v v} uÉv]}v _ Éo u]v} É- o o v} É }v]É R É u}uÉv} Év o
(]Zv }É _ v} ]v] ouÉvÉ É É - É}_ Z vv Év u]v} É agente ]oU

AP¡vG}vAoÉrCv}
Pvu]}ÉvÉuÉ]}É]vvÉv]X ]v} uA ]Év}u} v (}U vÉÉ]}}É oÉoU
Y ]PÉv vÉ} ˘ÉÉ ]uÉv} É Évv } Év Éo}É} É o ]]ZvX AoR v Éu}vÉo
}vo]}vÉ
É X ˘u]]}v]u}
É v} vÉPAv}o} } ]v]v} (oo
˙(ÉÉ }U]v}uA]ÉvÉov}}o(o
É]C É u}} o oU AoR v É } -
É vÉÉ]U o u}v} Zu} }v o o ˙
É v}vÉ Éo colorU ]ÉuÉ ÉvÉv]Év} } o
}]ÉÉ i. o ˘]É
É v] É o ] -
o }]É É o} }iÉ} ]]oÉ É o} }v]É -
˙o}Éo}ÉoPÉÉ]vÉR˙É
É É]uÉvÉ Év ]]oÉX EÉ }o} ~} (}u
É]o}˙}]oÉXC}u}u] v}É
}É}v]ÉvÉ }iÉ}U ]ÉuÉ u]Év}
}É vÉ(}uÉ]v}u]]}v]u}UÉvo
É u} ooÉ Éo ovÉ É o o }iÉ}
É o PÉvÉ 0]} É]]} É o oU É ]oÉ ˙ uÉ-
v} É }Z acompaña o o Év-
i} É }} Éu ˘u]]}
É ]]}voP o ] -
] v} É ]ou]v Éo É}X L} u]u} É
}vÉ É un modelo físico ouÉvÉ }v} É
É]ÉÉooÉ]u]X
É PÉvÉ Év}]oU u]Év É o}˙} ]oÉ
N}v}ÉiÉu}É]}ÉooÉvPiÉoÉ for- v} _v É uÉ}v]}vÉU ]v Év
masXL}v} É }}vÉ_vÉ Éo]ZvÉvÉ 0]˙U}v}UÉo}}É]v]oÉX
o ]]]o] ~} o} ]]oÉZ É o} }iÉ} ˙ o o É
L oÉ É o Éu}]Zv É o ]Zv É o o
]vX N} É v ]Év.]Zv sensu strictuU }É _
}É Éo }i} É Éo dolorU Éo X} É o o }ÉU
v Éo]Zv É o u ]vGÉv] É color ~Év
v} É u˙ ]vÉvU ]Év o u]X A É R˙
v}}]ÉÉo}iÉ}Z˙ luz~ÉÉ}-
v } Éouu]Év}U É }É Éo (É-
]É Éo }iÉ}U v} É ou]v}}U Év ˙} }
vZuÉv} É o ]ÉÉ v] É o ]uPÉv v]v É X
]ÉvÉÉ]oÉvÉ}o}UÉ]Uo}Éo}
Cv}U } ÉiÉuo}U u]u} v Éi} Év Éo É
RÉ]]oÉZXL}Éu}Éo}iÉ}ÉvA]v] -
É GÉ
É i Éo S}oU Éu} o u] }É
}Évoov} É ooÉPÉÉ oXL(u]o]]oÉ
Évu} }o} É]} o }Év] É o o GÉ É -
(}u É o ˙ }o} É i. } v É]É
iX Tu] v }É ÉU É ˘É} v
˘ÉÉ ]uÉv}}É}UÉvo}Zu} ÉÉ É
v]Éo É ]ou]v]Zv o} ~} ÉiÉuo}U o u] v
}]oÉoÉ o}o}É É ~o É vÉ ÉoU}
É} ov} ]]} } o o }oZU v} É
ÉiÉuo}}Z }u}o}](ÉÉvÉv]ÉoÉ]ou]v]Z
É v
É]o}ooÉ É É}uA}}XIvo}
(Év o }o} É v }iÉ} ~uA }} v}
v}oÉ ]Év]Éo}iÉ}ou]v}}
R˙ uÉv} oZX D} É o }o} É o ]v(}u]Zv
}É}v}]]P]u}vÉ]o}] -
]oÉo}iÉ}UÉoo}}v}É É AvÉ}Év -
~É]Év]v]v É ZX}E }ÉÉ }voo
}U o} É v} }}vÉ _ É o }v}]u]É
É v}
u] v}v É Éo}o}Pu]vÉ.]É
É o o ] } o} }iÉ} }u} Éo }}É É
É }o} ]vÉv}U É oP•v u}} vÉ] É
É]v(}u]Zv]oX
(É˙Éu}}v}o} É Éo}É o}É }iÉ}X
u}
E ÉRov}É una inseparabilidad luz- PÉo} É UÉUoÉ ] sí(ÉÉ }o
colorU ÉU ]v uR ].oU Éu} }v] - oU É v o uA } uÉv} ]vÉv É oÉ
Év} vÉ v Éo]Zv (}uo É o o }u} Éo vÉÉ]}vÉX
PÉvÉoÉ Év]Zv]o~}_u]u˙Évv}
O} RÉR} ]u}vÉ É É o Év] É o -
É R_o} Éo }o}ZX E˘]Év o (}u Éo }o}U
É u˙ (ÉÉ v} ]u]É É] } oÉ uA
˙ ÉvÉv }]PÉv Év o} }iÉ} ~Év v} É
]oÉPo}}iÉ}uAou]v}}v}}ovoÉ-
o} }iÉ}ZU}É ÉvÉv Év o ] oo} É o
Év]}} É }iÉ}uÉÉ v}]oo}XL]]]o]U
oX N} É É É v} ]PU } Éo u}uÉv}U É É
ÉU É o} }iÉ}UAÉ}] o ]vÉv] É
u•ooÉ
É Éuv]Zvor}o}ov} É Éu]A
ooU˙É}(É]ÉuÉvÉvÉÉ]ZvX
U
É }É _ É v} R }} ˘]É É v] ˙ É v}
EvÉuÉvU
Rv u}} }]ÉÉX L}˙} ]oÉ É
oÉ}_˘u]]
É Av}]uoÉ
É uÉvÉ Dado que las luces más intensas al incidir sobre
inútiles Év v]
É É Év v ouÉvÉ objetos visibles causan la desaparición de detalles en
.v] É ˙É]X ciertos objetos o la aparición de detalles en otros, y

9
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 dado que las luces más débiles de los objetos visibles }oÉXL}}i}}vv}É •v]˙É
pueden también causar la aparición de ciertos deta- Ru}ÉX L ]uÉ •v] É o consolidativaU Év o
lles y la desaparición de otros, y dado que los colores É ÉvÉv o •ÉU É o }v}o]}É
a262 de los cuerpos cambian en función de la luz con la que ÉvÉuÉvÉU o} } o É ovÉX L pupila
son iluminadas, y además la presencia de luces inten- vÉ Évo•ÉU˙ÉvÉvÉvoÉ
AoR vPv}o]Z

sas impiden la percepción por la vista de ciertos obje- (}voÉo}i}UiuÉvÉÉv(ÉvÉÉovÉ]}}Z X

tos, y que, en adición a esto, la vista no percibe los ob- Ev(}vo
É Éo}i}]ÉAÉ }}o córnea,
É vZ

jetos que no son brillantes – por todo esto, la forma en É U vÉvÉ É ]v}o}X L •v] -
la que la vista percibe un objeto debe estar en acuerdo }É } AoR v É o aracneaU É É]É
con la luz emitida por tal objeto, y en acuerdo con el v}uÉ É ÉuÉiv }v v Éo É X ˙
resto de las luces visibles para el ojo en el momento de }Éo humor glacialUÉvÉvÉv}oÉ
la percepción y en el medio intermedio entre el ojo y el •ÉU }v É } ÉU o vÉ]}U humor crista-
objeto visible (Sabra, 1989). linoUÉv ˙v} u˙vÉvÉ˙o }É]}} ]v -
S}o} } o o É }]oÉ o ]]Zv ˙ AÉ o ]}
É É]}U Éo humor vítreoX L É.]É vÉ]} Éo ]-
É o o Éo É v} ˘o]É
É o} É Éu} ˙ Zu} o]v}ÉuA]Évov˙o}É}v]ÉÉo(}u
Éu}XHÉu}ÉP]oo}Éo}i} ÉvoÉvoXEv}u]v]Zv}vÉo_É}~É
ÉvÉvÉÉ u}}}]oÉ
É ]]o]v(}u- É]UÉoRu}Po]oo}uoÉ}(}uv Z v(ÉÉ
]Zv]oÉo}}iÉ}Éoov}X }É}ouÉuvv}]ÉXEoÉRu}
Éo }i} É o albuginoso o acuosoU É ÉuÉi
ooÉoRÉ}˙ooÉvÉoRÉ}Éo•É(ÉvÉo
LUZ QUE SE ROMPE. EL PAPEL DE LA REFRACCIÓN EN
Ru}Po]o˙ÉoÉ]}ÉvÉo•É˙oZvÉX
LA SELECCIÓN DE LAS TRAYECTORIAS
E ]]Z
É vU É }u} ]u} É U vÉ -
Ev o} ]oÉ _o} ]v]]oÉ É Óptica, Al-
]]}voU ˙U vÉ É v}U v} }ouÉvÉ i
R v v} R u}} o o]]o] É v É-
o o]É o }u} R}˙ o }v}Éu}X MA ]vÉÉ -
u ]v}u]]}U Év Éo É o o É }ÉÉU ÉP•v
vÉ v} oÉ o ]] É ]v}]Zv É P -
˙É}] o_vÉ É U É v} Éo }iÉ} É
uÉv} PÉ}u ]} É v iP v oÉ U }u}
]v]É Év Éo }i} É Éo PÉvÉ É o Év]Zv
u}
É U ]]} É vÉ oÉ u}Éo} É ]]Zv }É}
]oXPÉ}v}vÉ •voP}]u}vÉXPÉ
} oR A vX P U É }} o} oÉÉ uÉv} oÉ }i}
É u É Ao]} Éu} •v ˘o] É Zu}
vÉÉ v (}u (É ]U v} É v} É o]vÉ}
É }]oÉ componer É ]v(}u]Zv v}
vÉ v •v]É ~É _ _É v iÉÉ oÉ }i}U Z É
} o o É u}} É }ÉvPu} v É]Zv
uAÉ }oÉ v} É Éo]oXLvÉZ ˙o
v_XA}o]o]vÉP]o} É ]uo}Éo}-
.]É
É vÉ]} oÉ ]o]v} }v }v v]~v}
u]u} ˙ oÉÉ ] o uoo]] É ˙É}]
_ o }É]}U É ˙ RÉu} ]} É o ]o]v}
}iÉ}r}i}U Éu} Év}v v PuÉv} É
vÉÉ v(}uoÉvoX Z ÉEv}}u•vÉ
v} u] É oÉÉ É É oP•v u}} o corres-
Éov} É oÉ }i}U}o}É uvÉvÉvÉ
pondenciaÉvÉo]}]]ZvÉv}ÉvÉo}iÉ}
oÉ u}]u]Év}}]Z É v}oXP}}É U}u}
}]P]vo˙o(}u]] É }Éo]vÉoÉ}uÉ]vÉ
}Éu} ]uP]vv}U É uÉ É oÉi É o
o]ZvÉo}i}XA_ov}u_Pv} ZÉ
o]
É vÉ ]}v}XP}_u}}v]Éo}v
iPvÉoÉ]]}˙AoR vv}oÉ]]U
]Éo]]ZvU v u}Éo} É uo]A }Z]} o
vAv}v}˙ É_Év}u_
Pv o ]]o] oÉ uÉ ]v}u]]} } -
voÉ oÉÉ Éu]vi.]]Z É vv_
}É }oR A vXN}Év}}oo É
É ]u}U Év Éo _o} æ Éo ]uÉ o]} Éo
}É]}vÉ vZu] } É v]vP•v } É ˘É -
Kitab al-ManazirU}}v]Év}v~vÉ]]}
]uÉv]ZvU ]v} uA ]Év una construcción É É
˙u˙}}˘ÉÉ ]uÉvou}É Z o}PÉ}u ]}É-
]PÉvÉ]uÉ É vÉo}
É }É }Éo]-
o}vPÉvÉ}vÉuPÉvÉoÉo]]Zv
]Zv(}uov
É vÉ oÉ _o}]P]ÉvÉoÉ Kitab.
˙ÉoÉÉu]Év]Év}Éuo( -
0]
É UuÉuA˙vZu]ÉoÓX L oÉ É u}Éo} ]v}u]]} É o ]v} -
]Zv É v uÉv]u} É selectividad É o }oÉ ]v -
Ev]v]]}UAoR vÉ]]ZvÉv}É
.v] É o_vÉ É }uv]]Zv vÉÉ }iÉ} ˙ }i}
ÉA vÉ]}É ˙ Év o ]]Zv Po v]X L} vÉ -
~v É v} oÉ }iÉ} v} oÉ }i}Z
]} }Z Év É o ÉP]Zv vÉ]} Éo }É
É u]o]u]v
É o}(]Zv ]vuvÉioÉ É ]v -
˙ É •vÉv Év Éo ]u }Z U Év v }o} vÉ]}
(}u]Zv]] É ˙É o vÉ]É correspon-
RÉ}U}oÉ ]]]É˙˘ÉÉ vÉÉ oZ] -

10
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 denciavÉÉ oÉ }iÉ}˙o}É o]Év}É - ÉX A}] É v} ]]Z É v v u˙} }Év]U
]]}X N} U É UÉ oÉ }oÉu ˙ u}É }v vu˙}]ÉvÉ]ZvU}(É]Év}
o}˙} É o ~É ooÉv }É oo}É o formas del Éoo} oPv vo}P_ uÉAv]X Y }o]PÉ É R_ É
a262
colorZo}Év RÉv}U É ]v}]] É Uv}
É o} ˙} ]É} v} ]}vAv Éo }É . -
É É uX oÉA }v o} É ooÉv o ]v(}u - ]ÉvÉ }} o Év]Zv ˙ É AÉ }o} Éo

AP¡vG}vAoÉrCv}
]Zv]Pv].u] É v]É restauración ˙} ]v]o Éo É A o]} É v} É
del simulacro vÉ oÉ .vo oÉ }É} ]oX L oÉ ]X A_U É v} Éo }iÉ} v} Éo
É_o]v}]ZvU}]uÉÉ~Évu}} ]o]v}}o}RAv˙É}]É ooÉP
]v}uoÉ} É ]vo} ]v}v]ÉvÉZ É o (]Z É v R]Év}É} Év]ouÉvÉ } É
É o o }u} }voÉ É É É oÉÉ ]X N} É.]ÉU˙}AÉ }u}vÉ
É ~derecha UÉuAZ
v} v}vu}
É •v vÉ o .u]Zv oÉ É v réplicaÉo}iÉ}ÉvÉo]o]v}UoAv}ÉÉ
oÉ }i} }u} ]vuÉv} }Z (}u} É ]u - ÉoÉu}É ˙v}
É Éo cono visual,
PÉvX ÉE } .vo ]AÉ o ]Pv]Zv oÉ oÉ R}(}u}}˙}ÉoÉvvÉvÉo}i}X
v]oÉÉ ovÉ U}v]uÉvÉo}}Év]}}
NY }ÉÉv}vÉÓ AoR v R ]}}v]Év -
oRA v ˙ oÉ }É É o}}ÉU É o} ]˙Év o
É É Éo }u]Év} É Éo }É} ]o }o} É
]o]v}U o ]ZÉ v oÉ ÉA ]vÉ} É o
}uoÉU } _ É]U en la menteU ˙ É Éo Éo
]uPÉvv]vÉ ˙ oÉ }v}]u]Év} É ~o uÉv}Z o
Éo}i}}vÉ É ]}]]ZvoÉ virtus sensitivao
(ZuoÉ o Ó˘]oÉu]Év i.
(}u Éo }o} É o} }iÉ}˘ÉÉ ]}ÉX Fo É
o(}u]Zv]uPÉ
É voÉ }]ÉÉ
Éo•ou}}UoÉ v}ÉÉ (}uovÉ]}
(É o} É uÉ]}}oÉX}E v}}ÉR
}Z ˙ÉR_o}É XS]vÉuP}U_AoR v
oÉ ]Po}XVIoÉ uv}KÉ É oÉvÉÉ }}}ÉX
ÉvÉouRÉu]v}u]]}]u} É -
V}ou} AoR vXL(}uÉo}o}U oo} vÉ v vÉ} u}Éo} É }P]Zv É o (}uU
É o}˙} É o Rv É]}U ]iÉ } o} ˙É oP•v u}} transformadas } RÉ ]} per-
uÉ]}vÉvÉvÉ]}ÉvÉ}}i}UÉX cibidas Év Éo ]o]v}U ÉU É o ˙ Éo
LoÉP} oo_ Év }ÉP] u]v}U É o _É}UÉ]]PÉvÉo_vÉ˙}ÉvuÉvÉR]Éo
]É •v] ˙ Ru}É }v vÉvÉX T} vÉ]}U É AU É }É u}o} ~Év }v É o ]É -
(}u
É ov_vUÉUo}vÉv]oÉUÉ Év]vZu]ÉvZ ÉoÉiÉ}Z Éo}i}XA_Uv}R˙
Éo]o]v}XEvv}É oÉv_u}v]v. - ]vÉ]Zv É o ]uPÉvU v} R˙ v Éo Év}]o É
v]˙} É U}vo}v]P]ÉvÉ}v(]ZvXNCZu}U o vÉ ˙ R˙ v conversión É o o Év }} }
É}ÉvU˘ÉÉ v]v(}u- É R_o} } PÉvÉ É}voÉ É o •ou É
]Zv ÉÓ NEv ] É ]v]]} } (É- Éo}É}XUv]É traiciónU}v}UAoR É v
vZuÉv} }Éu} ordenar o jerarquizar É (}u ovÉu]Év}U v ]É]v}uoÉ Év
u}} É oÉ ]]Zvv_ É ˙vÉÉ]Zv ÉuU}u}Éu}X
É }vPÉvÉ }v o _É Éo }iÉ}Ó L
A o ]vv]U ]Pu}U psicológica É Éo
uÉÉooÉP Pvv}É}vÉv] v}r
]P]ÉvÉ É o]Zv .]}oZP] }vP Ao -
rv} }v o} v} Éo }iÉ}X L }]Zv É AoR -
R v Éo}É É ]]}vÉX Ev ÉooU } ÉiÉu-
vÉ descartar el valor sensorial de todos los rayos
o}U}o]]Zv]v}oUÉ]o}]É}
salvo unoUÉoÉ v]ouÉvÉ}}
}É É o ]o] }É o} É ÉvÉvÉ o
oÉ.]ÉvÉ o}]É}uÉ]}~}u}
uÉvÉU ]v}É Év Éo ]} }Z uR É -
}v}v v]}Uv}uoÉ}]v]ÉvZXvÉE
}vÉÉov}o É v}ÉÉvÉu}
˙É}] Év]ouÉvÉ ](ÉÉvÉU }É }o} R˙
É]vG˙É_u] vÉv}É(}É}Év
v u}} É É Év]o É ]v.v]} u}} É
Éo}oÉuoÉ Gv}É}o}P_XPÉ}É}˙(ÉÉ -
É}o]}XS]É v}Éo}iÉ}U o}(ÉÉ }
Éo ovÉ É vÉ}i}U É }} ÉvÉ ˙
}] É Év]Zv}o}ooÉPv˙}Uu} É
}v
É ooÉvv}ÉPÉvÉ]oX
Éo Éu oA]} É o Ó uÉuA}v }o}
vÉ]ÉÉcambio de sentidoÉo˙}]oX
EL FIN DE LA OBSCURIDAD. A MODO DE CONCLUSIÓN.
PÉ} v} }Éu} RÉ É u}} ]]} É LA INFLUENCIA POSTERIOR DE ALHACÉN
podaX NP} }o} Éo ˙} Év]oÓ AoR v
AoR v }v]É É Éo É ]} É o o ˙
Év}vÉÉU}u} RÉu} ]R}U o(]ZÉ vX
u}} É }P]Zv É v ÉiÉuo} o} É o
Avo]É}É}˙}vo˙ÉÉ}}˙}(-
É
vÉ É ] É v] o uÉuA ˙ o 0] o
}(É]]Z
É vo}ÉoÉ]v]Év}uouÉv -
}É }uÉv]Zv É o} (ÉvZuÉv} X Ev ]v -

11
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
 É P]}vÉ }É o} (ÉvZuÉv} É o ÉGɢ]Zv ˙ É Zv É A É }oo} oÉ ]}É U É
oÉ(]Zv]}}iÉ uÉvÉ~ É˘É ] - Éo ]Po} XVII Év ÉovÉX Y u] v É AoR v
uÉv} Év o o_vÉ u } P}o}uÉ}Z É o É É v oÉ˙ v É Év
a262
u}} É }É É P Éo }u}u]Év} Éo ˙} É( }U É É
}É ]}vÉ É˘É ]uÉvoÉ ˙ É (É } }
Tratar de la esencia de la luz corresponde a las
AoR vPv}o]Z

io oÉ˙É uÉuA X DÉ RÉ }v}

ciencias físicas, pero tratar del modo en que se pro-
}v É oÉ˙ R]É }]} É }oo v É -
paga necesita del recurso a las ciencias matemáti-
É vZ

É}_ É (}u]Zv É ]uAPÉvÉ } É(]ZvU

cas, en razón de las líneas según las cuales las luces
É } o]u]uÉvÉ Év Éo o]} VIIU ˙ É R -
se propagan. Del mismo modo, el estudio de la esen-
]É }uoÉ } É u ]v}u]]}X PÉ} Év
cia del rayo forma parte de las ciencias físicas, mien-
} }v o É(]ZvU É É }v }v Éo
tras que el de su forma y su figura corresponde a
vÉ É vÉ }oÉu]} ˙ }v}É o} i} } -
las ciencias matemáticas. De la misma manera, para
É É (É }] É Iv SRo v} uÉ Éu -
los cuerpos transparentes en los que la luz penetra,
] }o U}u} É}uÉ Év É}_ }É
tratar de la esencia de su transparencia correspon-
Éo } ]] U É É É .u Év o} ovÉ u]Év}
de a las ciencias físicas, mientras que el estudio del
oA ]} U ]v É˘É É É }v}]u]Év} É o É (É -
modo en el que la luz se propaga en ellos forma par-
É(} v] É}_ }uoÉ }É Éo } ]] U
te de las ciencias matemáticas. Así, el estudio de la
}u} _ RA orF]] v] v Év u]Év} Éo }i}
luz, el rayo y la transparencia debe necesariamente
}u} ]Éu É(}X
componerse de partes físicas y partes matemáticas
(Sabra, 1989). Cv} AoR v ooÉP Év Éo ]Po} XIII O]ÉvÉ
}(ÉÉ o} ]}}
É U ÉU v Éu v }u -
ÉEvÉo]Zv]Év}v˙ÉuAv}
oÉ}}u}}]oÉÉ U˙}u}oo} É U}v] -
Éou˙]Pv].}Éou}}vv_}ÉvÉ
]}vv} _ É v u}} }É}_]u} Éo }oo}
É
v} ]v] o} ÉoÉuÉv} É v Ó Év v} É
oÉ]} É o PÉÉ uÉ]ÉoU É ÉvÉv
]Év] É o oP oU ˙} ˙ uÉ]}X Y ÉvÉ •v v
Évv}uÉ}u}G}É~É É o}}v}]ZU}u}
u˙}ovÉÉvo}É.ÉÉooÉÉ ]u]Év}
uR}U É (}u o]u]ZU R}PÉ }v B } W]Éo}
vÉ uÉ}}o}P_]Év¡.ÉvoÉo}É o
uÉi}É }vv}ÉX vÉD uR} ]Po}
uÉuA ˙ o }É]Zv AÉ vv} Év o
o }É AoR v } o É } }ÉU ouÉvÉ
]É]ZvÉo]Év]u}ÉvX
]]}Éo}_UuZU}_É]UÉo estándar
E } ovÉ u]Év} É ooÉ v o A Év Éo}}v}]u]Év}ÉvÓX
} X Ev o} o]} IV VI É o Ó U AoR v }(É -
L }uoÉ É i}U o} ]vv}} É
É o u]Év} uA ɢR} É C Z ] R -
ovÉ u]Év} U Éo ]P} É É˘}]]ZvU Éo (Av
_ ˙ Év Éo o]} VIIU v } É D]Z ] U
É }u]v o MÉuA ˙ o F_] U Éo É }
Év Éo É É É ] o É(]ZvU É É u] v
}vvÉ o É˘É ]uÉv]ZvQ }v oPv} É
Éo uA v} É P}o}uÉ}X L o É
o} PuÉv} É v} É u]Év ÉXo AoR v
} o ɢ]Év] É v luz-entidad físicaU }iÉ -
}u}v}Éo} }É ÉuA É ]]uÉvÉRv
oÉU É }É É oÉ˙É v ˙ É É
}v]]} o uÉ É˘]Év] É o Ó }u}
]vÉ P É˘É ]uÉvouÉvÉ ]vÉ (} ˙ v}
]]o]v ]Év¡. ˙ o vÉ Éo ]Év] ÉvPÉvÉ -
ÉA }]oÉ ˙ Év}v v uÉi} u} É É(É -
oX L É ]]o] U vÉ o]u] U } RÉ
Év] Éo É ]} É o} (ÉvZuÉv} Z } X SÉ
}vÉioÉU v} }vÉU }v]É É i}
Rv Év} o É É o} É }_ É v F} -
uÉ uÉvÉ }u} v invitación uÉP]É Év Éo
}uÉ _ U o }v]É o ]u}v] É o ]vÉv] -
oÉP} É AoR v ˙ Év Éo É ]} É v É ]}} v
É o (}u ou]v} U vÉ v} É v} R
(vuÉvoÉvo }v ]Zv ÉvÉ u}É v
}É } v u}Éo} 0]} o voÉ É
]]Zv Éo uv}X
É o U uA ooA É ]É vo}P_ uÉ Av] X E

12
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ
BIBLIOGRAFÍA
LÉiÉvÉUX A ~ÉX~
Z ıæX
Z L’optique de Claude RRÉU RX ~ııZX Histoire des sciences S]u}vU GX ~ıZX Le regard, l’être
Ptolémée dans la version latine d’après arabes. Tome 2: Mathematiques et Phy- et l’apparence dans l’Optique de a262
l’arabe de l’émir Eugène de Sicile. ]}v
É siqueXP]P]}v
É SÉ]oX l’AntiquitéXP]P]}v
É SÉ]oX
]É˘É P É .L}]vPPo] -
SU AX IX ~ııZX Optics, Astronomy and Su]RUX A MX ~ıııX
Z Ptolemy and the foun-

AP¡vG}vAoÉrCv}
}vUv]É]]ÉL}]v
É X
LogicXAoÉR}X dations of ancient mathematical optics: a
L]vÉPU X D CX ~ıZX Theories of vision source-based guided studyX PR]oÉoR]P
SUX
A IX~ÉX~ Z ııX
Z The Optics of Ibn al-
from Al-Kindi to KeplerX CR]P}P Uv]- uÉA ]vPR]o}}R]oS}]É˙X
HaythamoR A vX Books I-III: on direct
]˙
É }(CR]P}PÉX
vision. L}v}vPTRÉWPIvÉX

13
ARBOR V}oXıræUÉuÉr}ÉæUXISSNrLPrı }]PR'Pll˘X}]X}P lXııl}XæXævæ