Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Elysandra Figuer^
edo
Departamento de Astronomia
y
Antonio S. de Castro
Departamento de F
sica e Qu
mica
Analisamos um problema de tr^es corpos interagindo mutuamente via forcas harm^onicas no contexto
do formalismo newtoniano. Uma soluc~ao analtica exata para este problema e encontrada por meio
de uma abordagem didatica e os caminhos para a analise do problema de N corpos s~ao indicados.
The problem of three particles interacting through harmonic forces is discussed within the Newto-
nian formalism. By means of a didactic approach, an exact analytical solution is found, and ways
to extend it to the N -body case are pointed out.
I Introduc~
ao no mesmo plano [1-3]. No chamado caso de Lagrange
os tr^es corpos est~ao durante todo o movimento sobre os
Apesar dos esforcos dos fsicos e matematicos por mais vertices de um tri^angulo equilatero, que gira em torno
de dois seculos de pesquisa, o problema geral de N cor- de um eixo perpendicular ao plano dos corpos enquanto
pos interagindo mutuamente e movendo-se de acordo troca de tamanho [4-7]. Existe ainda uma outra soluc~ao
com as leis de Newton, para N > 2, nunca foi resol- especial para o problema de tr^es corpos interagindo gra-
vido exatamente. O problema de dois corpos sujeito a vitacionalmente conhecida como caso de Euler. Neste
forcas que dependem do vetor posic~ao relativa pode ser ultimo caso os corpos movem-se ao longo da mesma li-
reduzido a dois problemas de um corpo, um dos quais nha reta durante todo o movimento [8-10]. Uma outra
descreve o movimento do centro de massa e o outro o soluc~ao especial e essa de N corpos de massas similares
movimento relativo. N = 3 e o menor valor de N que sujeitos a forcas similares movendo-se sobre os vertices
torna o problema de N corpos insoluvel no caso geral. de um polgono regular de N lados [10]. Todos estes
Contudo, sob suposico~es especiais a respeito do tipo de movimentos especiais s~ao de grande import^ancia pe-
movimento e interaca~o, soluc~oes analticas para o pro- dagogica tendo em vista que eles s~ao soluc~oes de um
blema de N corpos podem ser encontradas. problema insoluvel no caso geral. Contudo, a resoluc~ao
No caso do problema de tr^es corpos com in- do caso de Lagrange, como apresentada pelos autores
terac~oes gravitacionais algumas soluc~oes especiais s~ao de livros-texto, recorre a um sistema de coordenadas
normalmente apresentadas nos livros texto de mec^anica em rotac~ao requerendo desta forma um calculo extenso
classica. No chamado problema restrito de tr^es corpos, e elaborado, e consequentemente a um enfraquecimento
dois corpos pesados movem-se em torno do centro de da atratividade pedagogica.
massa comum enquanto um terceiro corpo leve move-se Recentemente o caso de Lagrange foi apresentado
E-mail:lys@urania.iagusp.usp.br
y E-mail:castro@feg.unesp.br
290 Elysandra Figuer^
edo e Antonio S. de Castro
em que R~ e a coordenada do centro de massa do sistema ~ = cos() ~y1 sin() ~y2 (31)
M1 M1
de tr^es corpos, ~ e a coordenada do corpo 1 relativa ao
corpo 2, e ~ e a coordenada do corpo 3 relativa ao centro
1=2
ME 1=2
de massa dos corpos 1 e 2. Em termos das coordenadas ~ = ME
de Jacobi os vetores posic~ao ~ri podem ser escritos como sin() ~y1 + cos() ~y2 (32)
M2 M2
292 Elysandra Figuer^
edo e Antonio S. de Castro
teremos as soluc~oes analticas para ~ri (t). Desnecessario [2] K. R. Symon, Mechanics, Addison Wesley, Reading
mencionar a soluc~ao R ~ (t) da equac~ao diferencial (23). (1953).
Revista Brasileira de Ensino de F
sica, vol. 23, no. 3, Setembro, 2001 293
[3] D. Hestenes, New Foundations for Classical Mechanics, [12] H. Essen, Eur. J. Phys. 21, 579 (2000).
Kluwer Academic, Dordrecht, 1986.
[13] A.S. de Castro e C.A. Vilela, Eur. J. Phys . 22, 487
[4] Veja Ref. 1, Prob. 8.31, pag. 20. (2001).
[5] Veja Ref. 2, Sec. 12.8, pag. 490-497.
[6] Veja Ref. 3, Sec. 6.5, pag. 402. [14] A. S. de Castro e M. F. Sugaya, Eur. J. Phys. 14, 259,
[7] A. Sommerfeld, Mechanics Lectures on Theoretical Ph- (1993).
ysics, Academic Press, New York, vol. 1 (1953). [15] D. Flamm e F. Schroberl, Introduction to the Quark
[8] Este caso e deixado como exerccio na Ref. 2, Sec. 12.8, Model of Elementary Particles , Gordon and Breach,
pag. 494. New York, vol. 1 (1982).
[9] Veja Ref. 3, Sec. 6.5, pag. 402-404.
[16] C. S. Kalman e D. Pfeer, Phys. Rev. D 28, 2324
[10] A exist^encia desta soluc~ao e mencionada na Ref. 7, (1983).
Cap. V, x32, pag. 180.
[11] G. P. do Amaral, M. F. Sugaya e A. S. de Castro, Phys. [17] A. de Souza Dutra, J. Phys. A 25, 4189 (1992).
Ed. (India) 10, 251 (1993 ).