Você está na página 1de 23

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04

Direitos e Deveres Individuais e Coletivos


1. Princpio da Igualdade ( art. 5 caput e I) Todos so iguais perante a lei sem distino de qualquer natureza. *Igualdade material. A lei deve tratar igualmente os iguais e desigualmente os desiguais , na medida de suas desigualdades. Ex: condies s presidirias para que possam permanecer com seus fil os durante o per!odo de amamentao" licena maternidade e licena paternidade" servio militar o#rigat$rio" * Esse princpio no probe tratamento diferenciado entre pessoas desde !ue "a#a ra$oabilidade para o discrmen. * A%&E' A(I)*A+I,A' - tenta%se proteger certos grupos que merecem tratamento diverso, com medidas de proteo. Ex: cota para negros em universidades. .. Princpio da /egalidade (artigo 5 II) &ingu'm ser o#rigado a fazer o u deixar de fazer nada seno em virtude de lei (encionado princ!pio deve ser lido de forma diferente para o particular e para a )dministrao. &as relaes particulares, pode%se fazer tudo o que a lei no pro!#e, vigorando o princ!pio da autonomia da vontade. * em relao )dministrao, s$ pode fazer o que a lei permite" 0. /iberdade de manifesta1o de pensamento (art.5 I, e ,) ) +onstituio assegurou a li#erdade de manifestao de pensamento, ,E-)&-. . )&.&/()T.. +aso durante a manifestao do pensamento se cause dano material, moral ou imagem, assegura%se o direito de resposta, proporcional ao agravo. 2. /iberdade de consci3ncia cren1a e culto ( art. 5 ,I a ,III) 0)ssegura%se a inviola#ilidade da li#erdade de consci1ncia e de crena, sendo assegurado o livre exerc!cio dos cultos religiosos e garantida, na formada lei, a proteo aos locais de culto e suas liturgias. 0 &ingu'm ser privado de direitos por motivo de crena religiosa ou de convico filos$fica ou pol!tica, salvo se as invocar para eximir%se de o#rigao legal a todos imposta 2como o servio militar o#rigat$rio3 e recusar%se a cumprir prestao alternativa fixada em lei. - O Brasil um pas LAICO ou LEIGO, ou seja, no tem uma religio oficial. 5. In4iolabilidade domiciliar :4ip$teses constitucionais de violao de domic!lio: %5or determinao 6udicial: 7.(E&TE -89)&TE . -/). %:lagrante delito, desastre, ou para prestar socorro: durante o dia ou noite, no necessitando de determinao 6udicial.

Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04 5. 'igilo de 6orrespond3ncia e 6omunica17es ( art 5 8II) ; inviolvel o sigilo da correspond1ncia e das comunicaes telegrficas, de dados e das comunicaes telef<nicas, salvo, no =ltimo caso, por ordem 6udicial, nas ip$teses e na forma que a lei esta#elecer para fins de investigao criminal ou instruo processual penal. * 'igilo de correspond3ncia e das comunica17es telegr9ficas:em regra, inviolvel. > poss!vel, no entanto, sua violao nas ip$teses de decretao de estado de defesa e estado de s!tio. > poss!vel tam#'m em determinadas circunst?ncias o#servado o princ!pio da razoa#ilidade. * 'igilo de dados: sigilo banc9rio e fiscal. 5ode ser realizada a que#ra por autorizao 6udicial, determinao de +5/ ou requisio do (5. 0 7egundo o 7T:, o (5 s$ pode que#rar diretamente o sigilo quando se tratar de ver#as p=#licas. * 'igilo das comunica17es telef;nicas . /nterceptao telef<nica. Trata%se da captao da conversa. @. +lusula de 9eserva de *urisdio. 7.(E&TE . *8/A 5.-E -ETE9(/&)9. B. 7omente ' poss!vel na forma esta#elecida em na lei CBCDECD. )penas para crimes apenados com )E6/<'=> 2so# pena de constituir prova il!cita3. F.7omente para fins de investigao criminal e instruo processual penal. &o ocorre nos processo administrativos ou c!veis. G. Estende%se s comunicaes telemticas e de informtica. Ex: e% mails. ?. Pro4as ilcitas (art. 5 /,I) )s provas o#tidas por meio il!citos so inadmiss!veis no processo. @. ) presena de provas il!citas no invalida necessariamente todo o processo. B. ) prova il!cita contamina todas as provas levantadas a partir dela H Teoria dos frutos da rvore envenenada 2fruits of t e poisonous tree3. *Princpio da Razoabilidade e Ilicitude da prova *@ra4a1o da con4ersa por um dos interlocutores (gra4a1o clandestina) gravando est sendo v!tima de proposta criminosa do outro 24+ IJCGCE9*, (in. 7ep=lveda 5ertence, FJ.@J.BJJ@3 *@ra4a1o de con4ersa reali$ada por terceiros sem o consentimento de um dos interlocutores (escuta telef;nica). > l!cita quando feita com autorizao de um dos interlocutores, desde que para ser utilizada em leg!tima defesa. A. Bireito de reunio ( art. 5 8,I) Karante%se o direito de reunio @. -e forma pac!fica, sem armas e em locais a#ertos ao p=#lico B. /ndependentemente de pr'via autorizao do 5oder 5=#lico F. -esde que no frustre outra reunio anteriormente convocada para o mesmo local Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04 G. Exigido, apenas, o pr'vio aviso autoridade competente. C. Bireito de associa1o ( art. 5 8,II 8,III 8I8 88 88I) 0 Li#erdade de associao, vedada a de carter paramilitar 0) criao de associaes e, na forma da lei, a de cooperativas independem de autorizao, sendo vedada a interfer1ncia estatal em seu funcionamento, 07875E&7M.: sentena 6udicial. 0-/77.L8NM.: sentena 6udicial transitada em #ulgado. 1D. Bireito de Propriedade (art. 5 88II 88III 88I, 88, e 88,I) @.)ssegura%se o direito de propriedade que dever atender sua (<E%=> '>6IA/. B. Este direito E=> F AG'>/<+>. 4ip$teses de restrio a esse direito: B.@. BE'AP)>P)IA%=> a. &ecessidade, utilidade p=#lica ou interesse social. #. 9egra: 6usta e pr'via indenizao em din eiro. c. 9essalvados os casos previsto na +onstituio Excees: *Besapropria1o-san1o: pelo (unic!pio, com pagamentos em t!tulos da d!vida p=#lica, ou com t!tulos da d!vida agrria, pela <nio, para fins de reforma agrria.* *Planta1o de drogas ou substHncias afins : expropriao das terras, sem indeni$a1o alguma, destinada ao assentamento de colonos. .... )EI<I'I%=>: a% /minente perigo p=#lico #% 5odendo a autoridade competente usar da propriedade particular c% /ndenizao ulterior d% 7e ouver dano. 11. Bireito de "eran1a e estatuto sucessJrio (art. 5 888 e 888I): 0.s erdeiros s$ respondem pelas d!vidas de seu sucessor nas foras da erana. ) sucesso de estrangeiro domiciliado no Orasil reger%se% pela lei #rasileira, mas se a lei do pa!s do falecido for mais favorvel ao c<n6uge so#revivente ou aos fil os #rasileiros, aplicar%se% a lei estrangeira. 1.. Princpio da Inafastabilidade de Kurisdi1o ( art. 5 888,) ) lei no excluir da apreciao do 5oder *udicirio leso ou ameaa a direito. 0 5ara se ingressar no *udicirio no ' necessrio o pr'vio esgotamento das vias administrativas. Exceo: *ustia desportiva e a#eas data. Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04

10. /imites L retroati4idade da lei (art. 5 888,I) ,isando a garantir esta#ilidade s relaes 6ur!dicas, o constituinte originrio esta#eleceu que a lei no pre6udicar o direito adquirido, o ato 6ur!dico perfeito e a coisa 6ulgada. *Bireito ad!uirido: ' aquele que 6 possui todos os requisitos para o seu exerc!cio. *Ato #urdico perfeito: ' um PplusQ do direito adquirido, ou se6a, 6 preenc eu os requisitos e 6 exercitou. *6oisa #ulgada: deciso 6udicial da qual no cai#a mais recursos. 12. Princpio do #ui$ natural ou legal ( art. 5 888,II e /III) 5roi#io de 6u!zo ou tri#unal de exceo, no podendo ningu'm ser processado nem sentenciado seno pela autoridade competente. 15.+ribunal do KMri. +ompet1ncia: +rimes -.L.7.7 contra a vida. 0 ) compet1ncia do Tri#unal do *=ri ' afastada em face do foro especial previsto na +:. Ex: 4omic!dio cometido pelo 5residente da 9ep=#lica em razo do cargo 7T:. 15.6rimes inafian194eis e insuscet4eis de gra1a ou anistia e crimes inafian194eis e imprescrit4eis (art. 5 8/II 8/III 8/I,) Inafian194eis e imprescrit4eis 9acismo )o de grupos armados contra o Estado -emocrtico de -ireito Inafian194eis e insuscet4eis de gra1a e anistia Tortura Terrorismo Trfico il!cito de entorpecentes e drogas afins +rimes ediondos 1?. 'obre as penas (art. 5 8/,I 8/,II) Penas permitidas 5rivao ou restrio li#erdade 5erda de #ens 5restao social alternativa (ulta 7uspenso ou interdio direitos Penas 4edadas de (orte, salvo guerra declarada +arter perp'tuo Tra#al os forados Oanimento de +ru'is

1A. Presun1o de inoc3ncia (art.5 /,II) &ingu'm ser considerado culpado at' o tr?nsito em 6ulgado de sentena penal condenat$ria. .u se6a, a inoc1ncia ' presumida. Esse princ!pio: Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04 @. &o afasta a possi#ilidade de prises cautelares 2temporrias, preventivas, flagrante, por pron=ncia, por sentena sem tr?nsito em 6ulgado3. B.Tem sua principal aplicao na esfera penal, podendo ser aplicada de forma atenuada na esfera administrativa. F./mpede o lanamento do nome do r'u no rol dos culpados antes do tr?nsito em 6ulgado de sentena penal condenat$ria. 1C. )egras sobre priso @.4ip$teses: a. :lagrante delito #. .rdem escrita e fundamentada de autoridade 6udiciria competente c. 7alvo nos casos de transgresso militar ou crime propriamente militar, definidos em lei 2art. RS, LT/3. B. 5riso ilegal ser imediatamente relaxada pela autoridade 6udiciria 2art.RS, LT,3 F.&ingu'm ser levado ou mantido na priso quando a lei admitir a li#erdade provis$ria com ou sem fiana 2art.RS, LT,/3 G.Priso ci4il: &o ' admitida, salvo a do responsvel pelo inadimplemento 4olunt9rio e inescus94el de obriga1o alimentcia e a do deposit9rio infiel 2LT,//3. .D. )egras sobre eNtradi1o (art. 5 /I e /II) * Grasileiro nato: &unca ser extraditado * Grasileiro naturali$ado: 7er extraditado: a% em caso de crime comum, praticado antes da naturalizao. #% comprovado envolvimento com trfico il!cito de entorpecentes e drogas afins, praticado antes ou depois da naturalizao. * Estrangeiro H podero ser extraditados, exceto em caso de crime pol!tico ou de opinio. .1. Be4ido processo legal contraditJrio e ampla defesa ( art. 5 /I, e /,) 0 &ingu'm ser privado da li#erdade ou de seus #ens sem o devido processo legal. 0 )ssegura%se aos litigantes, em processo #udicial ou administrati4o, e aos acusados em geral o contradit$rio e a ampla defesa, com os meios e recursos a ela inerentes. ... Assist3ncia #urdica gratuita . Estado prestar assist1ncia 6ur!dica integral e gratuita ).7 U8E +.(59.,)9E( /&78:/+/V&+/) -E 9E+897.7. .0. @ratuidade das certid7es de nascimento e de Jbito &os termos do art. RS, LTT,/, so gratuitos aos recon"ecidamente pobres, na forma da lei: a% registro civil de nascimento #%certido de $#ito Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04 Aten1oOOO 7egundo o 7T:, a gratuidade desses documentos independe da condio econ<mica do indiv!duo. .2. )a$o94el dura1o do processo. ) todos no Hmbito #udicial e administrati4o so assegurados a razovel durao do processo e os meios que garantam a celeridade de suas tramitao.

Remdios Constitucionais
A. )emPdios Administrati4os (artigo 5 888I, 3. 7o gratuitos e no necessita de advogado. A.1 .-ireito de petio. -efesa de direito ou contra ilegalidade ou a#uso de poder. A... .#teno de certides. -efesa de direito ou esclarecimento de situaes pessoais. G. )emPdios Kudiciais G.1. Qabeas 6orpus ( art. 5 /8,III) @.5roteo H -ireito de locomoo por ilegalidade ou a#uso de poder. B.5ode ser preventivo ou repressivo F. Legitimao F.@. )tiva: universal F.B. 5assiva: )gente p=#lico ou privado G. Kratuito R. &o necessita de advogado D. +a#!vel por ofensa indireta ou reflexa ao direito de locomoo G... Qabeas Bata ( art. 5 /88II) @. 5roteo @.@. )ssegurar o con ecimento de informaes 9EL)T/,)7 W 5E77.) -. /(5ET9)&TE @.B. 9etificao de dados B. Legitimao B.@. )tiva: pessoa natural ou 6ur!dica a quem interesse, B.B. 5assiva: Entidades governamentais e privadas F. E7K.T)(E&T. -) ,/) )-(/&/7T9)T/,) G. Kratuito R. &ecessidade de advogado G.0.*andado de 'eguran1a ( art.5 /8I8 e /88) @. 5roteo: &atureza su#sidiria. 5roteo de direito l!quido e certo no amparado por 4+ ou 4B. Legitimao B.@ )tiva: 5essoa natural ou 6ur!dica" $rgos p=#licos na defesa de suas atri#uies e prerrogativas.

Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04 B.B.5assiva: )utoridades p=#licas e agentes privados desde que no exerc!cio de atri#uies delegadas pelo 5oder p=#lico F. 5razo decadencial: @BJ dias G.()&-)-. -E 7EK89)&N) +.LET/,. G.@ 5artido pol!tico com representao no +ongresso &acional G.B .rganizao sindical G.F Entidade de classe G.G. )ssociao legalmente constitu!da e em funcionamento pelo menos um ano. R. &o se exige autorizao espec!fica das referidas entidades para impetrao da ao 2 caso de su#stituio processual3 D. ) exig1ncia de constituio e funcionamento de pelo menos um ano ' s$ para as associaes. G.2. *andado de In#un1o ( art. 5 /88I) @.5roteo: +onferir maior efetividade a -/9E/T. 59E,/7T. &) +.&7T/T8/NM. cu6o exerc!cio dependa de norma regulamentadora. B. Legitimao: B.@. )tiva: o titular do direito constitucional cu6o exerc!cio este6a impedido por falta de norma regulamentadora. B.B. 5assiva: $rgo p=#lico omisso. F. 9equisitos do mandado de /n6uno F.@. :alta de norma regulamentadora de direito previsto na +onstituio e eficcia limitada" F.B./mpedimento ao exerc!cio do direito pertencente pessoa do impetrante. G. (andado de /n6uno coletivo G.@ Legitimao G.@.@. 5artido pol!tico com representao no +ongresso &acional G.@.B. .rganizao sindical G.@.F. Entidade de classe G.B.G. )ssociao legalmente constitu!da pelo menos um ano. G.5. A1o Popular ( art. 5 /88III) @.5roteo: anular ato lesivo ao patrim<nio p=#lico, moralidade administrativa, ao meio am#iente e ao patrim<nio ist$rico e cultural. B.Legitimao B.@. )tiva: +/-)-M. B.B. passiva: entes p=#licos e privados F. 9equisito: /legalidade. . 7T: entende dispensvel o dano efetivo. G. /seno de custas e <nus de sucum#1ncia 7er afastada a iseno em caso de comprovada m%f'. R. &ecessidade de advogado. )TE&NM.: )s aes de natureza c!vel 2ao popular, ao civil p=#lica, ao de impro#idade administrativa3 no contemplam foro especial.

Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04

Direitos e Deveres Individuais e Coletivos Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. Direitos e Deveres Individuais e Coletivos _ Exerccios * No es !erais @. 7o considerados direitos fundamentais de primeira gerao os direitos civis e pol!ticos, que correspondem, em um quadro ist$rico, fase inicial do constitucionalismo no ocidente. B. 4istoricamente, os direitos que o6e se con ecem como fundamentais surgiram como limitaes inger1ncia a#usiva do Estado na esfera da vida individual" esses direitos , essencialmente ligados defesa da li#erdade, so os que atualmente se denominam de direitos de primeira gerao 2ou de primeira dimenso3. F. .s direitos de primeira gerao consagram a titularidade no indiv!duo, por'm no podem ser traduzidos em forma de oposio ao Estado, uma vez que so atri#utos da pessoa umana e no se enquadram na categoria de status negativus. G. . direito ao desenvolvimento, o direito paz, o direito ao meio am#iente e o direito de propriedade ao patrim<nio comum da umanidade podem ser considerados como direitos de segunda gerao ou dimenso. R. . direito de comunicao pode ser enquadrado no rol dos direitos de terceira dimenso ou gerao. D.&o existem direitos nem garantias a#solutos, o que implica a possi#ilidade de limites constitucionais e infraconstitucionais a eles, inclusive no que tange aos direitos e garantias fundamentais. Essas limitaes, contudo, tam#'m devem o#servar certos par?metros, como a preservao do n=cleo daqueles direitos e garantias e o princ!pio da proporcionalidade. X. .s direitos e garantias individuais previstos na +onstituio dependem invariavelmente, de lei ordinria que os desenvolva, para que possam produzir todos os seus efeitos. I. &o sistema constitucional #rasileiro, os direitos fundamentais apenas podem ser argYidos em face dos poderes p=#licos, no podendo ser invocados nas relaes entre particulares. C. Todas as normas que tratem de direitos fundamentais na +onstituio so auto%executveis, tendo aplicao imediata. @J. 8ma lei no pode contrariar norma definidora de direito fundamental e nem uma emenda +onstituio pode revogar direito individual fundamental institu!do pelo poder constituinte originrio. @@. &a +onstituio #rasileira, consideram%se direitos fundamentais os direitos e garantias individuais e coletivos enumerados no Texto (agno, os direitos sociais, por'm, no so considerados direitos fundamentais. @B. +onsideram%se direitos fundamentais apenas aqueles expressamente enumerados no t!tulo da +onstituio relativo aos direitos e garantias fundamentais. * Direitos e deveres individuais em espcie
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. @F. . direito constitucional vida, no Orasil, a#range apenas sua forma extra%uterina. @G. 8ma associao pode ser compulsoriamente dissolvida, por meio de ato administrativo devidamente fundamentado, desde que atendidos os requisitos do devido processo legal e da ampla defesa. @R. . direito fundamental inviola#ilidade do domic!lio se estende ao cidado que resida em quarto de otel. @D. ) casa ' asilo inviolvel do indiv!duo. &ingu'm pode ingressar em resid1ncia al eia sem o consentimento do morador, salvo flagrante delito ou determinao 6udicial, independentemente do orrio do dia ou da noite. @X. ) durao prolongada, a#usiva e no%razovel do processo penal, em#ora gere transtorno vida do acusado, no c ega a atingir qualquer norma constitucional. @I. . princ!pio constitucional da igualdade no veda que a lei esta#elea tratamento diferenciado entre pessoas que guardem distines de grupo social, de sexo, de profisso, de condio econ<mica ou de idade, entre outras" no se admite ' que o par?metro diferenciador se6a ar#itrrio, desprovido de razoa#ilidade, ou deixe de atender a alguma relevante razo de interesse p=#lico. @C. ) +onstituio garante o funcionamento do tri#unal do 6=ri para o 6ulgamento das causas c!veis e criminais, nos temos definidos em lei. BJ. ) ao penal quando demasiadamente gen'rica, impossi#ilita ao cidado o exerc!cio do direito de defesa H um postulado #sico do Estado de -ireito e pode atingir a pr$pria dignidade umana. B@. ) sucesso de #ens de estrangeiros situados no pa!s ser regulada sempre pela lei #rasileira em #enef!cio do c<n6uge ou dos fil os #rasileiros, independentemente da lei pessoal do de cujus. BB. Toda priso anterior ao tr?nsito em 6ulgado de sentena penal condenat$ria ' inconstitucional, por ferir o princ!pio da presuno de inoc1ncia. BF. . Estado deve prestar assist1ncia 6ur!dica integral e gratuita a todos. BG. .s tratados e convenes internacionais so#re direitos umanos que forem aprovados, em cada +asa do +ongresso &acional, em dois turnos, por tr1s quintos dos votos dos respectivos mem#ros, sero equivalentes s emendas constitucionais. BR. ) prtica do racismo constitui crime inafianvel, imprescrit!vel, insuscet!vel de graa ou anistia, su6eito pena de deteno, nos termos da lei. BD. ) garantia de que nen uma pena ultrapassar a pessoa do condenado impede que a o#rigao de reparar o dano e a decretao do perdimento dos #ens em decorr1ncia de il!cito penal se6am estendidas aos sucessores e contra eles executadas. BX. ) vedao identificao criminal do cidado civilmente identificado tem carter a#soluto tam#'m em relao ao legislador, a quem a +onstituio no conferiu qualquer ressalva. BI. 7alvo excees, a +: proscreve a priso por d!vidas. BC. 7egundo o 7T:, a lei pode estender a gratuidade do registro civil de nascimento e da certido de $#ito a todos, independentemente da
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. condio econ<mica do requerente, o que significa dizer que os cart$rios, na qualidade de delegados do poder p=#lico, no t1m direito a#soluto percepo de emolumentos por todos os servios prestados. FJ. . 7T:, em sua mais nova composio, reavaliando a constitucionalidade da priso civil no ordenamento 6ur!dico ptrio, ratificou a posio at' ento adotada pela corte no sentido de ser a constrio plenamente ca#!vel luz da +onstituio :ederal Z se6a em decorr1ncia de inadimplemento da prestao aliment!cia, se6a em razo do dep$sito infiel e at' mesmo da alienao fiduciria convertida em dep$sito Z porque o 5acto de 7an *os' tem status de legislao ordinria, in#il, pois, para reformar o paradigma constitucional. F@. . direito de greve de servidor p=#lico ainda no foi devidamente regulamentado. 7endo assim, segundo entendimento do 7T:, aos casos de greve desses servidores devem ser aplicadas, no que cou#er, as mesmas normas do exerc!cio do direito de greve da iniciativa privada. FB. ) gravao de conversa entre duas pessoas, feita por uma delas sem o consentimento da outra, registrando o fato para prevenir uma negao futura, ' considerada il!cita, no sendo poss!vel a utilizao do registro como meio de defesa. * Remdios constitucionais FF. (ediante o pagamento da respectiva taxa, fica assegurado a todos o direito o#teno de certides em reparties p=#licas, para defesa de direitos e esclarecimento de situaes de interesse pessoal. FG. -e acordo com a 6urisprud1ncia do 7T:, a utilizao de a#eas data como rem'dio 6ur!dico constitucional processual destinado a garantir o direito de acesso a registros p=#licos e de retificao destes independe de condies pr'vias. FR. 7o gratuitas as aes de habeas corpus, habeas data e o mandado de in6uno. FD.5essoa 6ur!dica pode impetrar a#eas corpus, ao que pode ter carter preventivo ou repressivo FX..s c amados rem'dios constitucionais, ou rem'dios do direito constitucional, consistem em meios disposio do indiv!duo para provocar a atuao das autoridades competentes, com o fim de evitar ou sanar ilegalidade e a#uso de poder em pre6u!zo de direitos e interesses individuais e coletivos. FI. 7e )rmando, simples cidado, tomar con ecimento de que, na 7uperintend1ncia 9egional do -epartamento de 5ol!cia :ederal de algum estado da :ederao, esto sendo praticados atos il!citos pelo respectivo superintendente, poder, por meio de simples petio, dirigir%se ao -iretor%Keral do -5: para apontar as ilegalidades, estando esta autoridade a despac ar a petio. FC. 7e o caso ' de a#eas corpus, no ca#e mandado de segurana.

Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. GJ. 7o legitimados a impetrar o mandado de segurana coletivo os partidos pol!ticos e as organizaes ou entidades legalmente constitu!das e em funcionamento pelo menos um ano. G@. 7e L=cia, adversria pol!tica de )na, governadora de um estado, a6uizar ao popular contra atos praticados por )na, e o pedido da ao for 6ulgado improcedente, dever aver condenao da autora s custas 6udiciais e ao <nus da sucum#1ncia, desde que se ten a alegado, na contestao, m%f' da autora. GB. )penas as aes 6udiciais foram previstas na +onstituio de @CII como rem'dios constitucionais garantidores dos direitos fundamentais. GF. ) ao de a#eas corpus destina%se a evitar qualquer ilegalidade praticada contra direito do cidado no curso do processo penal. GG. . mandando de segurana pode ser impetrado, em certos casos, mesmo que se necessrio for o exame de provas. GR. Uualquer direito previsto no ordenamento 6ur!dico e no% regulamentado pode ser satisfeito por meio de mandado de in6uno. GD. . mandado de in6uno ' instrumento a ser utilizado para via#ilizao de direito assegurado em lei, mas sem a regulamentao das autoridades competentes. Gabarito: 1-C !-C "-# $-# %-C &-C '-# (-# )-# 1*-C 11-# 1!-# 1"-# 1$-# 1%-C 1&-# 1'-# 1(-C 1)-# !*-C !1-# !!-# !"-# !$-C !%-# !&-# !'-# !(-C !)-C "*-# "1-C "!-# ""-# "$-# "%-# "&-C "'-C "(-C ")-C $*-# $1-# $!-# $"-# $$-C $%-# $&-#

DIREI"#$ $#CI%I$ 7o BI)EI+>' '>6IAI': a educao, a sa=de, o tra#al o, a moradia, o lazer, a segurana, a previd1ncia social, a proteo maternidade e inf?ncia, a assist1ncia aos desamparados, na forma desta +onstituio.

0 +oncretizao dos -ireitos 7ociais: )E'E),A B> P>''R,E/ N *REI*> E8I'+EE6IA/.

D#$ DIREI"#$ D#$ "R%&%'(%D#RE$ 7o BI)EI+>' dos trabal"adores urbanos e rurais, al'm de outros que visem mel oria de sua condio social: +9elao de emprego 59.TEK/-) contra despedida arbitr9ria ou sem #usta causa, nos termos de /EI 6>*P/E*EE+A)S
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. +7eguro%-esemprego: IE,>/<E+T)I>S em caso de BE'E*P)E@>

'A/T)I>: salrio m!nimo, fixado em lei, nacionalmente unificado, sendo vedada sua vinculao para qualquer fim" piso salarial proporcional extenso e complexidade do tra#al o" irreduti#ilidade do salrio, 'A/,> o disposto em con4en1o ou acordo coleti4oS garantia de salrio nunca inferior ao mnimo, para os que perce#em remunerao varivel" @FS salrio com #ase na remunerao integral ou no valor da aposentadoria" proteo do salrio na forma da lei, constituindo crime sua reteno dolosa" salrio%fam!lia pago em razo do dependente do trabal"ador de baiNa rendaS )E*<EE)A%=>: remunerao do tra#al o noturno superior do diurno" remunerao do servio extraordinrio superior, E> *REI*> em 5D U a do normal" K>)EABA BE +)AGA/Q>: durao do tra#al o normal &M. 785E9/.9 a A Q>)A' BIT)IA' e 22 'E*AEAI', facultada a compensao de orrios e a reduo da 6ornada mediante acordo ou conveno coletiva de tra#al o" #ornada de 5 "oras para o tra#al o realizado em turnos ininterruptos de re4e$amento, salvo negociao coletiva" 6>EI<I'+A': gozo de f'rias anuais remuneradas com 1V0 a mais do !ue o sal9rio normal" licena gestante, sem pre6u!zo do emprego e salrio" licena%paternidade, nos termos fixados em lei" prescrio dos cr'ditos tra#al istas : 5 anos durante a 4ig3ncia do contrato e . anos apJs a eNtin1o do contrato. adicional de remunerao para as ati4idades penosas insalubres ou perigosas" fundo de garantia do tempo de servio" repouso semanal remunerado, preferencialmente aos domingosS
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. aviso pr'vio proporcional ao tempo de servio, sendo no mnimo de 0D diasS aposentadoria" assist1ncia gratuita aos fil os e dependentes desde o nascimento atP 5 anos de idade em crec es e pr'%escolas"

,EBA%&E': diferena de salrios, de exerc!cio de funes e de crit'rio de admisso por motivo de sexo, idade, cor ou estado civil" qualquer discriminao no tocante a salrio e crit'rios de admisso do tra#al ador portador de defici1ncia" distino entre tra#al o manual, t'cnico e intelectual ou entre os profissionais respectivos" menores de 1A anos: de trabal"o noturno perigoso ou insalubre" aos menores de 15 anos: a de !ual!uer trabal"o a 'A/,> na condi1o de aprendi$ a partir de 12 anos P)>+E%&E': (ercado de tra#al o da mul er, mediante incentivos espec!ficos, nos termos da lei" Em face da automao, na forma da lei" Igualdade de direitos entre o trabal"ador com 4nculo empregatcio permanente e o trabal"ador a4ulso" 9eduo dos riscos inerentes ao tra#al o, por meio de normas de sa=de, igiene e segurana" 7eguro contra acidentes de tra#al o, a 6A)@> B> E*P)E@AB>) sem eNcluir a indeni$a1o a !ue este est9 obrigado !uando incorrer em dolo ou culpaS BI)EI+>' A''E@<)AB>' A>' B>*F'+I6>' E 'E),IB>)E' PWG/I6>' +)AGA/QAB>)E' B>*F'+I6>' (art. ? X Mnico) 7alrio m!nimo /rreduti#ilidade de salrio, salvo acordo ou conveno coletiva -'cimo terceiro salrio 9epouso semanal remunerado :'rias Licena gestante +)AGA/QAB>)E'

'E),IB>)E' PWG/I6>' (art.0C X 0) 7alrio m!nimo Karantia do salrio nunca inferior ao m!nimo para os que perce#em remunerao varivel. -'cimo terceiro salrio )dicional noturno 7alrio%fam!lia pago ao tra#al ador de #aixa renda *ornada de tra#al o: I dirias e GG
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. semanais 9epouso semanal remunerado )dicional de ora extra: no m!nimo RJ[ da ora normal :'rias Licena gestante Licena paternidade 5roteo ao mercado de tra#al o da mul er mediante incentivos espec!ficos 9eduo dos riscos inerentes ao tra#al o, por meio de normas de sa=de, igiene e segurana 5roi#io de diferena de salrios, de exerc!cio de funes e crit'rio de admisso por motivo de sexo, idade, cor ou estado civil.

Licena paternidade )viso pr'vio )posentadoria

%$$#CI%)*# PR#+I$$I#N%' #, $INDIC%' Princpio da liberdade sindical (art. A caput) +onsiste na faculdade que possuem os empregador es e os tra#al ador es de organi$are m e constiture m li4remente seus sindicatos sem que sofram a interfer1nci a do Estado. Princpio da <nicidade sindical (art. A II) Estabilidade pro4isJria do dirigente sindical (art. A ,III) > vedada a dispensa do empregado sindicalizado do registro da candidatura e se eleito atP um ano apJs o final do mandato, salvo se cometer falta grave nos termos da lei.

Princpio da Autonomia sindical (art. A I)

) lei no poder exigir autorizao do Estado para a fundao de sindicato, ressalvado o registro no $rgo competente, 4edadas ao Poder PMblico a interfer3ncia e a inter4en1o na organi$a1o sindical.

> vedada a criao de mais de uma organizao sindical, em qualquer grau, representativa de categoria profissional ou econ<mica, na mesma #ase territorial que no poder ser inferior rea de um (unic!pio.

DIREI"# DE -RE.E
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04.

+ ) +onstituio :ederal em seu artigo CS assegura o direito de greve nos seguintes termos: )rt. CS. > assegurado o direito de greve, competindo aos tra#al adores decidir so#re a oportunidade de exerc1%lo e so#re os interesses que devam por meio dele defender. + ,isp-e o artigo 11 .a C/0(( 1ue assegura.a a elei2o .e um representante .os emprega.os com a finali.a.e e3clusi4a .e promover%l es o entendimento direto com os empregadores, nas empresas de *AI' BE B<YEE+>' E*P)E@AB>'.

Exerccios de +ixa/o
Acerca dos direitos sociais #ulgue os itens subse!Zentes. @. 7o direitos que exigem do 5oder 5=#lico uma atuao positiva como uma forma de implementao da igualdade social dos ipossuficientes. B. ) teoria da reserva do poss!vel defende a possi#ilidade de um ativismo 6udicial no que tange a esses direitos para que a6a uma irrestrita implementao pela via 6udicial. F. .s direitos sociais, de estatura constitucional, correspondem aos c amados direitos de segunda gerao. Entre esses direitos, incluem% se a educao, a sa=de, o tra#al o, a moradia, o lazer, a segurana, a previd1ncia social, a proteo maternidade e inf?ncia e a assist1ncia aos desamparados. G. Em cap!tulo pr$prio da +onstituio :ederal, ' apresentado o rol de todos os direitos sociais a serem considerados no texto constitucional. 'obre os direito dos trabal"adores urbanos e rurais constitucionalmente assegurados #ulgue os itens: R. )viso pr'vio proporcional ao tempo do servio, sendo no mximo de trinta dias, nos termos da lei. D. *ornada de quatro oras para o tra#al o realizado em turnos ininterruptos de revezamento, salvo negociao coletiva. X. Kozo de f'rias anuais com, pelo menos, metade a mais do que o salrio normal. I. Karantia de salrio, nunca inferior ao m!nimo, para os que perce#em remunerao varivel. C. 9emunerao do servio extraordinrio inferior, no mximo, um tero do normal. @J. )ssist1ncia gratuita aos fil os e dependentes desde o nascimento at' seis anos de idade em crec es e pr'%escolas. @@. -urao do tra#al o normal no superior a oito oras dirias e quarenta e oito semanais. @B. 7eguro%desemprego, em caso de desemprego voluntrio e involuntrio.
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. 'obre direitos sociais #ulgue os itens: @F. W luz do princ!pio da isonomia, adotado pela +onstuio da 9ep=#lica, sero incompat!veis com os ditames consitucionais preceitos normativos que assegurem proteo do mercado de tra#al o da mul er, mediante incentivos espec!ficos. @G. &os termos da +onsituio :ederal, a exist1ncia de seguro contra acidentes de tra#al o, pago pelo empregador, impede que ele ven a a ser condenado a indenizar o seu empregado, em caso de acidente durante a 6ornada normal de tra#al o. @R. > vedada a dispensa do empregado sindicalizado eleito at' o final do mandato. @D. . direito de greve, por ser relativo, pode sofrer limitaes, inclusive, em relao s atividades consideradas essenciais. @X. )o sindicato ca#e a defesa dos direitos e interesses coletivos ou individuais da categoria nas questes 6udiciais, mas, no, nas administrativas. @I. Em virtude da li#erdade de associao profissional ou sindical, consagrada na +onstituio, a lei no pode exigir autorizao do Estado para a fundao de sindicato. @C. . princ!pio da unicidade sindical veda a criao de mais de uma organizao sindical, em qualquer grau, representativa de categoria profissional ou econ<mica, na mesma #ase territorial, que ser definida pelos tra#al adores ou empregadores interessados, no podendo ser inferior rea de um munic!pio. BJ. 5or ser um direito fundamental do tra#al ador, o princ!pio da irreduti#ilidade salarial no admite excees. B@. . tra#al o noturno, perigoso ou insalu#re, ' proi#ido para menores de @I anos, assim como qualquer tra#al o ' proi#ido a menores de @G anos, salvo na condio de aprendiz, a partir de @B anos. Gabarito: 1-C !-# "-C $-# %-# &-# '-# (-C )-# 1*-# 11-# 1!-# 1"-# 1$-# 1%-# 1&-C 1'-# 1(-C 1)-C !*-# !1-#.

Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04.

NACIONALIDADE 1. Esp !"s 1.1. Origin5ria ou 6rim5ria. ,ecorre .e um ato in4olunt5rio 7nascimento8 1.!. 9ecun.5ria ou ,eri4a.a. ,ecorre .e um ato 4olunt5rio 7em regra, pela naturali:a2o8. 2. C#!$#!os p%#% &"$"#'!(%)*o &% (% !o(%+!&%&" p#!',#!%: !.1. ;us solis. <oma em consi.era2o o local .e nascimento, in.epen.ente .o parentesco. !.!. ;us sanguinis. /un.a-se no 4nculo .e sangue, in.epen.entemente .o local .e nascimento. 3. T!pos &" (%$u#%+!-%)*o D"s$!(%$,#!os R".u!s!$os O#&!(,#!% 6ases 1ue falam a lngua =esi.>ncia por um ano portuguesa ininterrupto, i.onei.a.e moral. E/$#%o#&!(,#!% #strangeiro .e 1ual1uer =esi.>ncia ?5 mais .e 1% nacionali.a.e anos ininterruptos, sem con.en2o penal e re1uerimento. 4. B#%s!+"!#os (%$os 0%#$. 121 I2 $.1. Os nasci.os na =ep@blica /e.erati4a .o Brasil , ain.a 1ue .e pais estrangeiros .es.e 1ue estes no estejam a ser4i2o .o seu pas $.!. Os nasci.os no estrangeiro, .e pai brasileiro ou me brasileira, .es.e 1ue 1ual1uer .eles esteja a ser4i2o .a =ep@blica /e.erati4a .o Brasil

Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. $.". Os nasci.os no estrangeiro .e pai ou me brasileira, .es.e 1ue sejam registra.os me reparti2o brasileira competente ou 4en?am a resi.ir na =ep@blica /e.erati4a .o Brasil e optem a 1ual1uer tempo, .epois .e atingi.a a maiori.a.e, pela nacionali.a.e brasileira 1. 3. 4o#$u5u"s"s #"s!&"($"s (o B#%s!+ 0 %#$. 121 6 172 9o .ois o s pressupostos para 1ue os portugueses possam GO8AR DOS DIREITOS DE BRASILEIRO NATURALI8ADO 1. =esi.>ncia permanente no Brasil !. Aaja reciproci.a.e em fa4or .os brasileiros. 9.C%#5os p#!:%$!:os &" ;#%s!+"!#os (%$os E' #%-*o &% o up%)*o &% %&"!#% E' #%-*o &% s"5u#%()% (% !o(%+ p#"s!&"( !%+ 6resi.ente .a =ep@blica Binistro .e #sta.o .a ,efesa Cice-6resi.ente .a =ep@blica Carreira .iplom5tica 6resi.ente .a CDmara Oficiais .as /or2as Erma.as 6resi.ente .o 9ena.o Binistro .o 9</ <. D!s$!()="s "($#" ;#%s!+"!#os (%$os " (%$u#%+!-%&os 1. Cargos pri4ati4os 7art. 1!, F "G8 !. #3tra.i2o 7 sH naturali:a.os8 "./un2o no Consel?o .a =ep@blica art. (), C;;8. Io Hrgo superior .e consulta .o 6resi.ente .a =ep@blica, foram reser4a.os seis cargos para os brasileiros natos. $.,ireito .e proprie.a.e: o naturali:a.o ?5 menos .e 1* anos no po.e ser propriet5rio .e empresa jornalstica e .e ra.io.ifuso sonora .e sons e imagens. 7 art. !!!8 >. 4"#&% &% N% !o(%+!&%&" 0%#$121 6 472 9H po.er5 ocorrer nas ?ipHteses pre4istas na C/0((. 1.<i4er cancela.a sua naturali:a2o , por senten2a ju.icial, em 4irtu.e .e ati4i.a.e noci4a ao interesse nacional 7 sH para os IE<J=EK;LE,O98. !. E.1uirir outra nacionali.a.e 7IE<O9 OJ IE<J=EK;LE,O98, sal4o: !.1 =econ?ecimento .a nacionali.a.e origin5ria pela lei estrangeira !.!. ;mposi2o .e naturali:a2o pela norma estrangeira, ao brasileiro resi.ente em #sta.o estrangeiro, como con.i2o para perman>ncia em seu territHrio ou para o e3erccio .os .ireitos ci4is.

=e.a2o .a.a pela #C %$0!**'.

Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04.

Direitos Polticos Conceitos


?Su@#,5!o ?Ao$o ?Es #u$B("o ?4+";!s !$o ?R"@"#"(&o ?I(! !%$!:% popu+%# I(! !%$!:% popu+%# /#,#=EK 7art. &1, F !G8 #9<E,JEK 7art. !', F $G8 BJI;C;6EK 7art. !), N;;;8 1. T!pos &" &!#"!$os po+B$! os D!#"!$os 4o+B$! os 4os!$!:os Capaci.a.e eleitoral ati4a Capaci.a.e eleitoral passi4a D!#"!$os 4o+B$! os N"5%$!:os ;nelegibili.a.e 6ri4a2o .os .ireitos polticos 7per.a ou suspenso8
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

R".u!s!$os Essinatura .e 1M .o eleitora.o nacional, .istribu.o em pelo % esta.os, com pelo *,"M .e eleitores em ca.a um .eles. 9ero .efini.os em lei esta.ual %M .o eleitora.o municipal

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04.

1.1. D!#"!$os 4o+B$! os 4os!$!:os

- Capaci.a.e eleitoral ati4a 74otar8 - Capaci.a.e eleitoral passi4a 7 ser 4ota.o2

A. C%p% !&%&" "+"!$o#%+ %$!:%1 p#"ssup=": 1. Elistamento eleitoral !. Iacionali.a.e brasileira ". ;.a.e mnima .e 1& anos OIo po.em alistar-se os #9<=EIG#;=O9 # O9 COI9C=;<O9 ,J=EI<# O 9#=C;PO B;K;<E= OB=;GE<Q=;O. OO alistamento po.e ser obrigatHrio ou facultati4o. OBRIGATCRIO: Baiores .e 1( anos e menores .e '* anos. DACULTATIAO: Baiores .e 1& anos e menores .e 1( anos, analfabetos e maiores .e '* anos. ? C%#% $"#Bs$! %s &o :o$o: ,ireto, 9ecreto, Jni4ersal, 6eriH.ico, Ki4re, 6ersonalssimo, ;gualit5rio. B.C%p% !&%&" "+"!$o#%+ 4%ss!:% E E+"5!;!+!&%&" OCon.i2-es .e elegibili.a.e 7art. 1$, F "G8: - Iacionali.a.e brasileira - 6leno e3erccio .os .ireitos polticos: - Elistamento eleitoral: - ,omiclio eleitoral na circunscri2o - /ilia2o parti.5ria - ;.a.e mnima .e acor.o com o cargo ao 1ual se can.i.ata. O 1( anos: Cerea.or O !1 anos: ,eputa.o /e.eral, #sta.ual, 6refeito, Cice e Rui: .e 6a: O "* anos: Go4erna.or e Cice O "% anos: 6resi.ente, Cice e 9ena.or. 1.2. D!#"!$os 4o+B$! os N"5%$!:os -;nelegibili.a.es -6er.a ou suspenso .os .ireitos polticos

A. I("+"5!;!+!&%&"s I("+"5!;!+!&%&"s Co($"F&o A;so+u$%s R"+%$!:%s S;mpe.imento eleitoral ;mpe.imento eleitoral para para 1ual1uer cargo certos cargos eleti4os
Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04. eleti4o. S;nalist54el 7estrangeiros e #m ra:o .a fun2o conscritos e analfabetos8. e3erci.a, .e parentesco, ou se o can.i.ato for militar, bem como em situa2-es pre4istas em KC.

A;#%(5G( !%

A.1. A;so+u$%sH ,e acor.o com o artigo 1$, F $G so ineleg4eis absolutamente: a- O inalist54el: estrangeiros e conscritos .urante o ser4i2o militar obrigatHrio. b- O analfabeto A.2. R"+%$!:%s. %2 E' #%-*o &% @u()*o "/"# !&%H a.1. Os c?efes .o 6o.er #3ecuti4o no po.ero ser reeleitos para um terceiro man.ato sucessi4o. a.!. O 6resi.ente .a =ep@blica, go4erna.ores e prefeitos. 6ara concorrerem a outros cargos, .e4em renunciar at seis meses antes .o pleito. ;2 E' #%-*o &o p%#"($"s o 0!("+"5!;!+!&%&" #"@+"/%2 I 141 6 <7 2 M!+!$%#"s. O militar alist54el eleg4el aten.i.as as seguintes con.i2-es: c.1. Benos .e 1* anos .e ser4i2o: .e4e afastar-se .a ati4i.a.e. c.!. Bais .e 1* anos .e ser4i2o: ser5 agrega.o pela autori.a.e superior e, se eleito, passar5 automaticamente para a inati4i.a.e. &2 I("+"5!;!+!&%&"s p#":!s$%s "' L"! Co'p+"'"($%# I %#$. 141 6 J7. B. 4#!:%)*o &os D!#"!$os 4o+B$! os 4"#&% Cancelamento .a naturali:a2o senten2a transita.a em julga.o. Susp"(s*o por - =ecusa .e cumprir obriga2o a to.os imposta ou presta2o alternati4a.! - ;ncapaci.a.e ci4il absoluta Con.ena2o criminal transita.a em julga.o ;mprobi.a.e a.ministrati4a

? NKO ELISTE CASSAMKO DE DIREITOS 4OLNTICOS.

Tuesto contro4erti.a. E maioria .a .outrina consi.era ?ipHtese .e per.a, contu.o o @ltimo enten.imento .o C#96# foi o .e suspenso 7contrarian.o o 1ue a prHpria banca tin?a a.ota.o em pro4as anteriores U CDmara0!**!8.

Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

MINISTRIO DO TRABALHO_AULAS 02/03/04.

Direito Constitucional Profa. Roberta Sales

Você também pode gostar