Você está na página 1de 51

3 Manifesto Publicado sob o titulo FEITORIA DE LUANDA

O!IA"#O INTERNA!IONAL AMI$O DE AN$OLA A%I%A%A%

AO AN$OLANO E FIL&O DE AN$OLA


(na Dispora em Portugal e no Estrangeiro)

E AO
AMI$O IRM#O '

AMI$O

DE AN$OLA

A ASSOCIAO INTERNACIONAL AMIGOS DE ANGOLA, por abreviatura A.I.A.A., co !e"e e Li!boa # $ortu%a&, repre!e'ta !u aria e'te a DI(S$ORA ANGOLANA (no Estrangeiro), co po!ta por A'%o&a'o! e Naturai! "e A'%o&a, apoia"a por AMIGOS DE ANGOLA. E!ta A!!ocia)*o reitera ai! u a ve+ o reco',eci e'to e o re!peito pe&a Sobera'ia "o E!ta"o A'%o&a'o, co'!titu-"o .or a& e "e ocratica e'te pe&o !eu TERRIT/RIO, $O$0LAO e GO1ERNO, co o I'!titui)*o &e%a& e co'.or i"a"e co o! DIREITOS $23LICOS NACIONAL ANGOLANO e INTERONAL. Co'tu"o, esta Associa()o a*ela +s AUTORIDADE AN$OLANA , 4uer !e5a $OL6TICAS, ADMINISTRATI1AS ou $O$0LARES e ao! 3ELIGERANTES, co o por e7e p&o a 0NITA, ,ue 'a pre!e'te "ua! .a!e!8 "e 9:;9 a 9:<= e "e 9:<= ao! MO1IMENTOS

cesse-. du-a /e0 *a1a se-*1e. os conf1ontos 4ue re!u&ta G0ERRA CI1IL e7i!te'te e te po! actuai!.

Este Manifesto 2 -ais u- AR$UMENTO co- ,ue se *1etende 3ustifica1 a necessidade u14ente de se DEFINIR. se- a-bi4uidades. 5UEM 6 O !OLONO e 5UEM 6 O !OLONIAL e7istentes e- An4ola. at2 + sua Inde*end8ncia. co- base a conse4ui19se. na Di:s*o1a an4olana.

consenti-ento

Pol;tico

PARA

O<TER

u-a

DUPLA

NA!IONALIDADE' Po1tu4uesa 9999= An4olana An4olana 9999= Po1tu4uesa de fo1-a a !ORRI$IR9 E se *oss;/el >. o ,ue foi e-anante do conside1ado. na Met1?*ole. co-o PRO!E O DE DE !OLONI@A"#O EAEMPLAR% O *1esente Manifesto di0. neste caso. 1es*eito + FEITORIA DE LUANDA. inicial-ente situada na IlBa dos LOANDO % A >EITORIA DE L0ANDA 'a!ceu pe&o I$NO DA PRATA, oriu'"a "o ESTADO A>RICANO DE CAM3AM3E, va!!a&o "o REINO DO NDONGO ?NGOLA@, 4ue u!urpara o territArio "outro! $O1OS 3ANT0S, 4ue, ai! a !u&, .u'"ara , por !ua ve+, o! ESTADOS LI1RES DA ar%e e!4uer"a "o rio Bua'+a. BISSAMA, 'a

Os Po/os <antus, oriu'"o! "o Norte e "o Ce'tro "e (.rica SAARAEANA, Ba/ia- *e1se4uido e abatido os Babitantes do PAC DO <O!&IMANE , 4ue cobria pratica e'te o territArio a.rica'o a Su& "o SAARA. Po1 sua /e0. os *o/os <antus, "i.ere'cia"o! u'! "o! outro! pe&a re!pectiva Cpoca "e c,e%a"a ao $a-! "o! 3oc,i a'e!, e1a- *e1se4uidos. a*1isionados ou -o1tos *elas a/alancBes se4uintes , 4ue ti',a ob5ecto apo!!are D!e "e!!e! territArio!. A IL&A DE LUANDA era perte')a (por ocupao avanada) "o! Rei! "o Cuo'%o, !e'"o u C0ANDO. territArio e'cai7a"o 'o Rei'o "o NDONGO, cu5a a MATAM3A, 'a ar%e e!4uer"a "o Rio capita& pri'cipa& !e !ituava por

O ESTADO DO NDONGO ti',a por &i ite!8 D D D D A Norte # Rio Da'"e e TERRAS DO AM306LAE A Su& # $&a'a&to "o 3iCE A Le!te # Re%i*o "o Ca!!a'%e, atC ao Rio Bua'"oE A Su"oe!te # Re%i*o "a Bi!!a a, atC ao Libo&o. Na ILFA DOS LOANDOS e'co'travaD!e o DDEi-bo (um tipo de concha suigniris) u a e!pCcie "e !AURI pareci"o co Ff1ica ub9 aa1eana. E!ta MOEDA era o %ara'te "o pre"o -'io "o! BiGo'%o! (Reis do Cuongo), !e'"o "e pre!u ir 4ue o DHIi bo .ora i'icia& e'te a MOEDA DE TROCA e'tre os <O!&IMANE . ,ue n)o e1a- de 1a(a ne41a e 4ue "o i'ara Co %ra'"e parte "a (.rica Ce'tra& e Su&. o recuo "o! 3OCFIMANES, pro%re!!iva e !uce!!iva e'te, o!medes ou do e7cep)*o "a o E!ta"o "o NDONGO e o! ESTADOS LI1RES "a a4ue&a parte "o TerritArio, co po"er "o! BiGo'%o!. i%ra'te!, c,e.ia"o! por NGOLA e "o Rio Kua'+a, o'"e outro! ba'tu! para a&C o e7i!te'te 'o MISSISDSI$E (na Amrica do Norte), e ,ue se1/ia de MOEDA e- toda a

e purra"o! atC ao De!rto "o Ca&a,ari (ou deserto de Nami"e), .ora BISSAMA 4ue "o i'ara ILFA DOS LOANDOS, e >ora .u'"ara NJINGA, 4ue e purrara

poi! o! NDONGOS

o! "ito! E!ta"o! Livre! "a Bi!!a a. AL (minas de sal#gema) 4ue o! co Crcio 'o e barra!. ta-b2- 1e*1esentando MOEDA, ai! tar"e o! bra'co! .a+ia

A Bi!!a a (Regio) era rica e re!pectivo! Soba! ve'"ia co $LANALTO DO 3IL 4ue a! carava'a! a.rica'a! e

$or e!!a ra+*o, a re%i*o "a Bi!!a a era por !ua ve+ ob5ecto "e i'tere!!e para o! co'4ui!ta"ore!, 'o! 4uai! !e i'c&u-a Cuongo)E o! NDONGOS e "epoi! ta bC o! BiGo'%o! (do Reino do o! portu%ue!e!.

E!!e! pri eiro! ESTADOS "o Bi!!a a era , e'tre outro!, o! !e%ui'te!8

M0MIMAE BITANGOM3EE BIJ0AE NGOLA BIBA6TOE BA>0ME, etc. Co'vC e7p&icar o !i%'i.ica"o "o! pre.i7o! 4ue !e !e%ue 8 rai+ 'a Re%i*o "epoi! "e varri"o! o! 3OCFIMANESE D Mu N a4ue&e 4ue te D Gi N o i'va!orE D Lu N o $ovo aco o"a"o 'a Re%i*o, e bora '*o !e5a co'!i"era"o "e RAD IJ. O ter o Luanda (dir#se#ia melhor $%AND% &ue signi'ica E()E*RA+ nome proveniente dessa pea do artesanato ali 'eito na *$,A D%( $%AND%(+ &ue aproveitava o vime proveniente das lagoas do -uan.a+ com &ue se 'a"ricava tam"m cestaria diversa alm do mais). E bora a ILFA DOS LOANDOS, e!tive!!e ocupa"a pe&o! BiGo'%o!, a >EITORIA "o! portu%ue!e! .e+D!e a&i co "o! C,e.e! (KA) "e!!a ba!e. De!"e 9=OP, e e! o a'te! "e!!a Cpoca, a I&,a "o! Loa'"o! 5Q era cu pri e'to "e pe'a! tra'!itoria e'te vi!ita"a por portu%ue!e! e7i&a"o!, e Cuo'%o. Ape!ar "e tu"o, e!te! pobre! "e%re"a"o! co'ta prApria ou a .avor "o! Soba!, co o atC po&-tico!. Ma! o po'to "e parti"a "a .u'"a)*o "a >EITORIA DA ILFA DOS LOANDOS aco'teceu co Rei'o "o Cuo'%o co a c,e%a"a ape'a! "e "oi! portu%ue!e!, vi'"o! "o autori+a)*o tQcita "o Rei "o NDONGO. E!ta 'o e "o Rei "e $ortu%a& (ao tempo D/ etropo&ita'o! !ervia , por e'!a%eiro! co erciai! e por ve+e! autori+a)*o "o! Rei! "o Cuo'%o e

D Ga N o !e',or ou c,e.e !upre o "a $ovoa)*o ou Re%i*oE

5u"iciai!, 'a >eitoria "a >o+ "o Rio Jaire, 4ue era "o -'io "o! Rei! "o

"e!&oca)*o "eveuD!e a pe"i"o e e 0oo *** &ue reinou de 1231 a 1224).

O! "oi! portu%ue!e! c,a ava D!e 3ALTAJAR DE CASTRO e MAN0DEL $ACFECO. O Rei "e $ortu%a& e'viou, e 'o e "a Coroa $ortu%ue!a, e!!e! !eu!

"oi! e bai7a"ore!, por4ue a'te!, o SO3A NGOLA BIL0ANGE o pre!e'teara co u a 4ua'ti"a"e e7pre!!iva "e 3ARRAS DE $RATA. O Rei NGOLA BIL0ANGE, va!!a&o "o Rei'o "o Cuo'%o, a 4ue pa%ava i po!to!, tor'araD!e i'"epe'"e'te "e!"e 9==; e procurava va!!a&a%e "o Rei "e $ortu%a&, otivo por4ue e'viara ao o'arca portu%uR! !itua"a! 'a a! 3ARRAS DE $RATA a&u"i"a!. Tor'ouD!e evi"e'te 4ue a! re.eri"a! Mi'a! "e $rata e!tava Bi!!a a, !oba"o "o Rei'o "o NDONGO. De!e barca"o! 'a ILFA DOS LOANDOS e portu%ue!e! !ubira o Rio Bua'+a e BIL0ANGE 'o rei'o "o NDONGO. O! EMISS(RIOS obe"ecia !e "e!tacava e!tabe&ecer u "outro! .a+ere bo a'cora"ouro U ORDENS "o Rei "e $ortu%a& "e 4ue autori+a)*o para ar-ti o para o! 'avio! 'e%reiro! ao a! Mi'a! "e $rata "e CAM3AM3E e bapti+ar o Rei "o NDONGOE tere 9=ST, o! "oi! ca'oa!, i'"o ao e'co'tro "e NGOLA

!ervi)o "o Rei "e $ortu%a&E &oca&i+are

i'Crio! 'obre!, co o o O0ROE e, !aber o pre)o "o! ESCRA1OS

e capaci"a"e "e .or'eci e'to "e!!a! $EAS (para 5e6portarem7 escravos para (/ )om e Pr8ncipe+ 9rasil+ Cu"a e Amricas)/ NGOLA BIL0ANGE e o! !eu! CFE>ES G0ERREIROS '*o aceitara co o bo'! o! propA!ito! "o Rei "e $ortu%a&, o 4ue "ip&o atica e'te !i%'i.icava o .raca!!o "a va!!a&a%e co o aco'tecia 5Q co "o NDONGO U Coroa $ortu%ue!a, a i"eia "o! o Rei'o "o Cuo'%o. >EITORIAS 'a ILFA DOS LOANDOS e atou e "ecapitou

O Soba NGOLA BIL0ANGE '*o aceitava ta bC portu%ue!e! e!tabe&ecere parceria co o! BiGo'%o!.

$e&a "e!co'.ia')a &eva'ta"a, NGOLA BIL0ANGE per a'eceu e

MAN0EL $ACFECO e apri!io'ou 3ALTAJAR DE CASTRO, 4ue cativeiro e e!cravatura "ura'te !ei! a'o!, acaba'"o por !er &iberto a pe"i"o "o Rei "o Cuo'%o.

3ALTAJAR DE CASTRO vo&tou e't*o U I&,a "o! Loa'"o! e

9=TP,

!e%ui'"o "epoi! para $ortu%a&, para i'.or ar pe!!oa& e'te o !eu Rei "e tu"o o 4ue aco'tecera 'o rei'o "o NDONGO, i'"ica'"o 4ue o a'cora"ouro para o! 'avio! 'e%reiro! "everia !er 'a 3A6A DE L0ANDA, co petR'cia territoria& "o! BiGo'%o! "a ILFA DOS LOANDOS. Kua'to U! Mi'a! "e $rata 'a"a ,avia a i'.or ar por4ue o !e%re"o "a !ua &oca&i+a)*o e'tre o! povo! "o NGONDO era pratica e'te i'vio&Qve&. De!"e 9=TP a 9=;P o! Rei! "e $ortu%a& (primeiro D/ 0oo *** e seguidamente D/ (e"astio) e!4uecera a! MINAS DE $RATA DE CAM3AM3E e a va!!a&a%e "ata (1560) e U Coroa $ortu%ue!a "o Rei'o "o NDONGO, Rei D. 4ue o capit*o portu%uR! $A0LO DIAS DE NO1AIS c,e%ou

pe&a pri eira ve+ U ILFA DOS LOANDOS, e'via"o pe&o 5ove

Seba!ti*o (1224 : 124;+ su"iu ao trono com apenas < anos de idade+ ap=s a morte de seu Av> D/ 0oo ***+ em 1224+ rece"endo de'initivamente o poder do regente aos 1? anos # 3@A@1AB;)/ A e7e p&o "e $ac,eco e "e Ca!tro, Novai! !e%uiu ao &o'%o "o Rio Bua'+a e c,e%ou a BA3ASSA (perto da actual cidade do D%ND%), 4ue era outra capita& "o E!ta"o "o NDONGO. O Rei NGOLA BIL0ANGE .RD&o pri!io'eiro, e Novai! .icou i%ua& e'te e!cravo "ura'te !ei! a'o!, co o aco'tecera Ca!tro OP a'o! a'te!. Ao .i Novai! e e!tabe&ecer u "e!te! a'o!, NGOLA BIL0ANGE &ibertou $au&o Dia! "e a'"ouDo a $ortu%a&, co u !eu e bai7a"or, a .i "e !e TRATADO DE AMIJADE E DE COO$ERAO e'tre o! co 3a&ta+ar "e

Rei'o! "o NGONDO e "e $ORT0GAL. E'treta'to, e!ta&ara u a RE1OLTA 'o NDONGO por4ue o Soba Bi&ua'D%e Bi!!a'%o prete'"ia !epararD!e "o rei'o. E- HIJI, pe&a !e%u'"a ve+, Paulo Dias de No/ais c,e%ou U 3a-a "e Lua'"a, fundando de i-ediato a cidade de Luanda , 'a parte co'ti'e'ta&,

.re'te U ILFA DOS LOANDOS, co A UN"#O DE LUANDA.

o 'o e "e

#O PAULO DE

O D. Seba!ti*o, ao te po Rei "e $ortu%a&, .e+ 4ue o capit*o $au&o Dia! "e Novai! .o!!e aco pa',a"o, a&C A&C "e E'va%e&i+are ti',a "a !ua %uar'i)*o ta bC i&itar e o.iciai! "a! !ua! carave&a! 4ue o! tra'!portava , por $a"re! IES06TAS. por obri%a)*o co'4ui!tar o! ESTADOS DO NDONGO e "a BISSAMA *ela 4ue11a, .acto 4ue co e)ou a aco'tecer 'u ce'Qrio "e TERRA K0EIMADA. para 4ue !e co'!tru-!!e u a I%re5a E'treta'to, Novai! "eu or"e

a5e!tQtica 'a parte a&ta co'ti'e'ta& "a povoa)*o, "e'o i'a"a, "e!"e o pri'c-pio, por IGREIA DOS IES06TAS. AtC 9=VP, $au&o Dia! "e Novai! ve'ceu a! bata&,a! co'tra o! E!ta"o! A.rica'o! prA7i o!, a! a partir "e!ta "ata (em Portugal nessa poca contur"ada pela morte do Rei Cardeal D/ ,enri&ue+ sem descendente directo+ &ue havia sucedido ao malogrado Covem D/ (e"astio &ue morrera ingloriamente em Alccer#Dui"ir+ sem descendentes+ os portugueses estavam divididos e entreti#dos+ em aceitar o Rei Eilipe ** de Espanha : tio#av> de D/ (e"astio+ como Rei de Portugal ou+ optar por D/ Ant=nio Prior do Crato : 'ilho ileg8timo de D/ $u8s # irmo do Rei D/ 0oo ***+ o &ual disputou at F sua morte em 12G2+ com Eilipe ** de Espanha e C * de Portugal a Coroa Portuguesa+ pois &ue em 1GA@BA;@ se havia aclamado Rei+ mas sem conseguir impor#se como tal+ e6cepto em algumas .onas do Pa8s a ele 'iel) , o Rei "o Cuo'%o o e't*o NIMI NE M$ANG0 (D. lvaro III, titulo concedido pelo Rei de Portugal) tor'ouD!e !Crio i'i i%o "a Coroa $ortu%ue!a (ocupada pelos Espanh=is at 1B?@). E!te Rei "o Cuo'%o co'!e%uiu .or ar u a Co&i%a)*o co'tra o! portu%ue!e! (&ue "ene'iciavam de armas de 'ogo), co NGONDO, IAGAS ou NJINGAS "a MATAM3A e'vo&Dve'"o a!!i prAprio rei'o "o C0ONGO. Este e721cito e1a co-andado *o1 N$OLA GILUAN$E. o !eu

A bata&,a "euD!e e !a-ra

ANGOLEME # ABITAM3O e o! portu%ue!e!

"errota"o!. A e!ta "errota !uce"era D!e outra!. O e721cito da !oli4a()o e1a nu-e1oso e *ode1oso > A !e%u'"a %ra'"e bata&,a .oi co'tra o e7Crcito portu%uR! co a'"a"o

pe&o prAprio Gover'a"or D. >RANCISCO DE ALMEIDA e e!te per"eu <=P ,o e'!.

9=:T, e

4ue

C,e%a"o o Gover'a"or (derrotado) a Lua'"a, a popu&a)*o bra'ca, e!ti)a e 'e%ra, revo&touD!e e obri%ouDo a .u%ir para o 3ra!i&. E "o i'ava 'e 9=:=, a Co&i%a)*o teve vitAria! !e%ui"a!. Ne!!a a&tura, o! a! >orta&e+a! "a Mu7i a e "e Ma!!a'%o 4ue !air "a! "ita! .orta&e+a!, a Ca ba be, 4ue era o !eu %ra'"e "e!e5o, por a ci"a"e "e Lua'"a. N*o co'!e%uia portu%ue!e! !A po!!u-a t*o pouco c,e%are

cau!a "a! MINAS DE $RATA. A !oli4a()o du1ou ainda *e1to de de0 anos. A&%u'! Ia%a! "a Mata ba e i%rara ta bC ai! para Su&. para o! &a"o! "e 3e'%ue&a e

Os 3a4as de*endia- da /enda de esc1a/os aos *o1tu4ueses , e por i!!o "e"icava D!e U %uerra "o B0ATAW B0ATAW (AgarraH AgarraH), o 4ue a Co&i%a)*o '*o per itia .a+er. A&C .icava e!te!. $or i!!o, os Ea4as alia1a-9se aos *o1tu4ueses e .or ara co'tra o NGONDO e o C0ONGO, trai'"o ta bC LI1RES DA BISSAMA. O Rei "o Cuo'%o .icou e .ora cri!e e o! BiGo'%o! "a I&,a "o! Loa'"o! o! portu%ue!e! 'a reco&,a "o DHIi bo obri%a"o! a a!!ociare D!e co Ai'"a co u e7Crcito o! $ovo! "o! ESTADOS "i!!o, a !ua capita& # a MATAM3A # a ea)a"o! por uito &o'%e "o! portu%ue!e!, pe&o 4ue '*o !e !e'tia

(a concha : moeda), a %ra'"e MOEDA "a (.rica SubDSaarea'a. a Co&i%a)*o, o! povo! "a Bi!!a a, 5Q a&ia"o! "o! reve+e! tre e'"o!, a! a%ora co a e!ta outra portu%ue!e!, !o.rera

Co&i%a)*o .eita e'tre Ia%a! e o! $ortu%ue!e!, a !ua !orte '*o 1IME "a! &a%oa! "o Bua'+a, e'trava e pri a, 'e Ape'a! o co Crcio co

e&,orou. ba!e 'o atCria

A prApria I&,a "o! Loa'"o!, %ra'"e ce'tro "e arte!a'ato co "i.icu&"a"e! por .a&ta "e !e pre co'!e%ui"a pe&a actua)*o "o! povo! "a Bi!!a a.

o! portu%ue!e! e >i&,o! "o $a-! ("rancos+

mestios e negros) .&ore!cia e *o1 conse4uinte a *1?*1ia !oli4a()o "o! NGONDOSDXC0ONGOS desfe09se a *a1ti1 de HKLL, pe&o !eu prAprio e pobreci e'to. A .o e atacou a&%u'! "o! !oba"o! 4ue, u'! atrQ! "o! outro! !e apro7i ava ve+ "o! portu%ue!e! e "o! >i&,o! "o $a-!, 4ue pro!perava ca"a "ua! ai! 'a Ci"a"e "e S*o $au&o "e Lua'"a. $er itiaD!e 4ue o! co-e1ciantes a-bulantes, "ivi"i"o! e c&a!!e!, a "o! POM<EIRO !AL"ADO e DE !AL"O , .or a!!e POM<EIRO

a! !ua! prApria! carava'a!, i'"o ao e'co'tro "o! bra'co!, e!ti)o! e 'e%ro! ar.i e

povo! "ebi&ita"o! "o! ESTADOS A>RICANOS prA7i o!. Os Po-bei1os !AL"ADO era para o ve'"ia ato e "o a!!i i&a"o! ao! co!tu e! portu%ue!e!. A'"ava uito! arti%o!, i'c&ui'"o ar a! "e .o%o. co ercia'te! "o! ESTADOS e co'!ta'te e'te "a ci"a"e e!cravo! e

ato para a ci"a"e. Co prava

Os Po-bei1os DE !AL"O era Esc1a/os e o Ma1fi-.

SO3ADOS "a Re%i*o, 4ue /endia- aos Po-bei1os !al(ados os Ma! o! O.iciai! portu%ue!e!, o! $a"re! e o! So&"a"o!, ta bC co ercia'te!, i'c&ui'"o o Gover'a"or e o 3i!po, 4ue a'"ava era o! !eu!

.u'cio'Qrio! co erciar ('orma de ultrapassar os atrasos de pagamento dos seus vencimentos durante a ocupao espanhola de Portugal). A!!i , a pouco e pouco, pe&a .or)a "a 'ece!!i"a"e eco'A ica, co'4ua'to e brio'Qria, o! povo! "e to"a! a! ori%e'! "o! E!ta"o! A.rica'o!, i'c&ui'"o o! Ia%a! e o! BiGo'%o! (da *lha dos $oandos e do Reino do

Cuongo)be'e.iciava co pa%a e'to por

"o i'tercY bio co ercia&, .eito co eio "a

ba!e 'a per uta e ai!

oe"a corre'te # o DHIi bo, 4ue .avorecia

ai'"a o! BiGo'%o! e $ortu%ue!e! (&ue dominavam a origem dos DI0im"os). Co'tu"o, ape!ar "o! E!ta"o! e!tare A&%u'! !oba"o! "a Bi!!a a '*o aceitava ca"a ve+ po"eria e 4ue, !ecreta e'te, tive!!e uito be "ivi"i"o!, a! &uta! co'ti'uava . o "o -'io "o! portu%ue!e!, a%ora a! ,Q 4ue pre!u ir ta bC o! Ia%a!XNHJi'%a!, 4ue a&i e carava'a!, eio!

ai! repre!e'ta"o! pe&a Me!ti)a%e ,

acerta"o u a LIGA co

"ar !a-"a U $RATA pe&a! Terra! "e 3e'%ue&a e pe&o cava&o!, 5u e'to!, ave!tru+e! e atC e&e.a'te!, co o

Su&, para o! 'e%ocia'te! Qrabe! "e Ja +ibar, 4ue c,e%ava 4ue !e i'c&u-a "e car%a e tra'!porte. A 1e/olta -ais i-*o1tante foi e- HKL3, e

4ue o Soba Ba.u7e per"eu

pera'te o Capit*o CER1EIRA $EREIRA. Foi ent)o ,ue os *o1tu4ueses ataca1a- e *1ende1a- o 3: idoso ND$OLA GILUAN$E , 4ue .oi tra'!porta"o para Lua'"a e a&i "ecapita"o (personagem admirado pelos tempos 'ora mesmo pelos seus vencedores). E!tava aberto o ca i',o para Ca ba be e co'!e4ue'te e'te para a "e!coberta e e7p&ora)*o, .i'a& e'te, "a! per"i"a! MINAS DE $RATA. Ma!, ve'ci"o! to"o! o! ob!tQcu&o!, c,e%a"o! a Ca ba be, o! portu%ue!e! descob1i1a- ,ue n)o Ba/ia a PRATA t*o a bicio'a"a. Co E .ora a orte "e NHGOLA BIL0ANGE, !uce"eu NHGOLA M3ANDI, NHGo&a Mba'"i e a&%u'! Soba! "o! De bo! e'tre e!te! co'tavaD!e o Soba "e 4ue pro!!e%uiu 'a &uta co'tra o! portu%ue!e!. 9;99 e 9;9<, ta bC ataca"o! e ve'ci"o!,

NAM3ANGONGO. NHGo&a Mba'"i a'te! "o ata4ue aba'"o'ou a capita& "o !eu Rei'o a ci"a"e "e BA3ASSA (o actual Dondo), e'tra'"o o! portu%ue!e! por .i e'trara 'a ci"a"e e 9;OP. NHGo&a Mba'"i .oi .or)a"o a retirarD!e e re.u%iouD!e 'u a I&,a "o rio

Bua'+a,

e! o a!!i

.a+e'"o a partir "a&i a&%u'! ata4ue! ao! portu%ue!e!. DC!pota 4ue '*o AM<A a

O Rei NHGo&a Mba'"i re.u%ia"o 'e!!a I&,a "o Rio Bua'+a, .e+ 4ue o! portu%ue!e!, i'tri%a'"o o !eu povo, co o !e e&e .o!!e u !e i portava co o! !eu! !Zb"ito!, co&ocara 'o tro'o

NDUMA ou ARI GILUAN$E, 4ue era Soba "o pe4ue'o E!ta"o "e M$0NGO a NDONGO. Ma! o %o&pe "o! portu%ue!e! .a&,ou. Nin4u2- 1es*eita/a este no/o Rei. ND$ola Mbandi, e! o 'o !eu e7-&io vo&u'tQrio, continua/a a se1 o ce'a co o !&EFE, 4ue, atravC! "o! !eu! %e'erai! e !o&"a"o!, pro!!e%uia a &uta. 1e'"o i!to, a pri'ce!a EIN$A MD<ANDI apareceu e ob5ectivo "e e7pu&!ar o! portu%ue!e!, "e!tro'a'"o ta bC o .a&!o rei ARI

BIL0ANGE, 4ue co'ti'uava a re!i"ir 'o !eu !oba"o "e NGOLA NDONDO. IINGA era ir * "e NGOLA NDONGO e vivia 'a MATAM3A, capita& "o E!ta"o A.rica'o "o! IAGASXNHJINGAS. A pri'ce!a e'co'trouD!e co co !eu ir *o 'a I&,a "o Bua'+a o'"e e!te !e .a+er u a outra COLIGAO capa+ e'co'trava re.u%ia"o, co've'ce'"oDo a .a+er, "ip&o atica e'te, u a trC%ua o! portu%ue!e!, atC co'!e%uire "e o! ve'cer. M3ANDI co'!e'tiu e a !ua ir * EIN$A. co-o cBefe du-a e-bai7ada. deslocou9se a Luanda *a1a *1o*o1 a *a0. Os *o1tu4ueses esti/e1a- de aco1do e aceita1a- a *a0 *1o*osta *o1 EIN$A. Ta'to u'! co o outro! preci!ava parte!, i'co'"icio'a& e'te. O! portu%ue!e!, co'tu"o, e7i%ira 4ue &,e! .o!!e e'tre%ue! o! ESCRA1OS .u%itivo!, o 4ue .oi aceite pe&a pri'ce!a Ii'%a e acerta"o. Favia 5Q, e!!e'cia& e'te 'a .o+ "o Rio 3e'%o e 'a "o Rio Da'"i, 'a! ar%e'! "a! &a%oa! "o $a'%ui&a, p&a'ta)[e! "e ca'a "e a)Zcar, pa& ar, ba'a'eira!, co4ueiro!, a&C po are! e ,orticu&tura europeia, a! 4uai! "e pa+, 4ue .oi .eita, para a ba! a!

'ece!!itava

"e

uita *oD"eDobra, ou !ervi)ai!, 4ue '*o era

!e'*o

pri!io'eiro! "a! %uerra! e'tre o! Soba"o! "a! re%i[e! "o NDONGO e "a BISSAMA, a&C "outro! tra+i"o! atC e!!e! ESTADOS pe&o! prAprio! a pri'ce!a Ii'%a co o a SAL1ADORA, 'u a %ra'"e IAGASXNHJINGAS. O! povo! aceitara apoia'"oDa e .a+e'"o 4ue o! ESTADOS !e or%a'i+a!!e L0CALA. A pri'ce!a atacou o! Soba! 4ue '*o 4ueria "errotouDo!. O! E!ta"o! co pree'"ia .eita e &ar%a parceria para 4ue pu"e!!e a"erir U Co&i%a)*o e .i'a& e'te 4ue a &uta teria 4ue !er ve'cer Lua'"a (os portugueses e

COLIGAO co'tra o! portu%ue!e!, aparece'"oD&,e atC Soba! "o

Eilhos do Pa8s), 4ue pro!!e%uia 'o !eu "e!e'vo&vi e'to i parQve&. No! DEM3OS, .raca!!a"a! a&%u a! te'tativa! para 4ue !e or%a'i+a!!e e!!a Co&i%a)*o, a&%u'! Soba! apre!!ara D!e a .a+er %uerra a S*o $au&o "e Lua'"a (aos Eilhos do Pa8s). A cidade de Luanda, e e!ti)a%e CONTEMTO Ct'ico u&tirracia&, "e .-!ica, &i'%ui!tica e cu&tura&, era por !i prApria a capita&

i'"epe'"e'te, 4ue, por .or)a "a! circu'!tY'cia!, obedecia -ais ao <RA IL do ,ue a PORTU$AL. $arte "a !ua popu&a)*o era &u!oDbra!i&eira, o 3ra!i&, atC por4ue e Restaurao em 1B?@). O! 3RASILEIROS, "u &a"o e "o outro "o At&Y'tico, c,e%ara ao po'to "e '*o per itir 4ue Lua'"a (o territ=rio angolano so" a sua in'luJncia directa) pro"u+i!!e .o!!e o 4ue .o!!e, poi! tu"o teria 4ue vir, por i porta)*o, "o 3RASIL. $or !ua ve+, p&a'ta)[e! prA7i a! era e! o o! !ervi)ai! 4ue traba&,ava 'a! apa',a"o! e co'"u+i"o! para $ERNAM30CO ai! a bicio!a e a ai! .orte eco'A ica e .i'a'ceira e'te, 4ue i pu',a o !eu co Crcio u'ica e'te co $ortu%a& viviaD!e !ob a ocupa)*o e!pa',o&a (at F

(no 9rasil), ve'"i"o! co o ESCRA1OS ou $EAS, &eva'"o .a i&iare! e

cria')a!, "ei7a'"o ape'a! o! ve&,o! pe&a !ua i'capaci"a"e Abvia. Final-ente. Bou/e u-a !oli4a()o feita co- os E TADO MATAM<AM GI AMA . Os EA$A da MATAM<A *1ocla-a1a- a *1incesa EIN$A NDON$OM !UON$OM GA AN$EM DEM<O da e

RAIN&A DA MATAM<A, pe&o 4ue o Rei'o "o NDONGO pa!!ou a c,a arD!e MATAM3A e NDONGO, e 'o C0ONGO, %over'ava MANI M3ANDA, (D/ K$LAR% *L). E M$0NGO a NDONGO %over'ava o cC&ebre ARI BILOANGE, i po!to pe&o! portu%ue!e!. No e7Crcito "a Co&i%a)*o, e'co'trava D!e ,o e'! "o! &o'%-'4uo! E!ta"o! "o $LANALTO co o MH3AIL0NDOSE F0AM3OS e atC "o a.a!ta"o 3IL. >oi e't*o 4ue a RAINFA atacou o! portu%ue!e! "e Lua'"a, e purra'"oDo! para &Q "e Ba ba be atC ao >orte "e MASSANGANO. O! portu%ue!e! per"era Ma!!a'%a'o. O MANI ONO e o Rei "o Cuo'%o MANI M<AN<A (D/ Klvaro *L) fo1a- + &olanda (por iniciativa da Rainha 0inga &ue liderava o processo) , a .i "e fa0e1e- TRATADO co- os Bolandeses , e'4ua'to a Rai',a Ii'%a E- HKOH. os Bolandeses ataca1aLuanda e a !ua >orta&e+a co "e Ma!!a'%a'o. A RainBa Ein4a e1a assi- aliada dos Bolandeses. Co'!tru-ra u a tre e'"a >RENTE ANTID$ORT0G0ESA. O! !o&"a"o! "a Co&i%a)*o e o! ,o&a'"e!e! "i!pu',a 4ua'ti"a"e. a%ora "e ar a! "e .o%o e )o Paulo de Assun()o de a ci"a"e. e re.u%iara D!e 'o >orte a'ti',a a %uerra co'tra o! portu%ue!e!. O9 'avio! e co'4ui!tara o! >orte! "a AM3ABA e "e BAM3AM3E, e co'tra 'a! >orta&e+a! "a Mu7i a e "e outra! o.e'!iva!, re.u%iara D!e ta bC

O! portu%ue!e!, popu&a)*o e Gover'o, .u%ira

Os *o1tu4ueses tinBa- ta-b2- dois aliados i-*o1tantes , 4ue era N$OLA ARI, .i&,o "o ARI BIL0ANGE (&ue C tinha morrido), e o %e'era& 5Q%a GA<U!U GANDON$A, c,e.e "u %ra'"e e7Crcito. Lua'"a e!tava ocupa"a pe&o! ,o&a'"e!e!. O! !eu! ,abita'te! re.u%iara D!e 'a! .orta&e+a! "e Ma!!a'%a'o e "a Mu7i a. O ne4?cio dos esc1a/os co- o <1asil. e1a i-*o1tante e necess:1io *a1a essa !ol?nia de Po1tu4al. A !ua eco'o ia (do 9rasil) e!tava ba!ea"a 'o! e!cravo! 4ue vi',a barra "o Do'"e, ti',a bra!i&eiro! e!tava a)Zcar. E 9;T;, o! bra!i&eiro! re.or)ara a! tropa! portu%ue!a! "e Ma!!a'%a'o, te'ta'"o ve'cer o! ,o&a'"e!e! e a !ua Co&i%a)*o a.rica'a. $or !ua ve+, sendo os esc1a/os e o -a1fi-. as Pnicas 1i,ue0as dos Estados Af1icanos, e '*o ,ave'"o i'tere!!e por parte "o! ,o&a'"e!e! para e!!e 'e%Acio, a !oli4a()o co-e(ou *o1 des-e-b1a19se, i'"o a%ora co'tra o! ,o&a'"e!e!. O! !o&"a"o! "e!!a! co&i%a)[e! ti',a a%ora, e!!a! e! a! ar a! e e!ta !i"o ar a"o! pe&o! ,o&a'"e!e! e pre!te! a virare D!e co'tra HKOQ. os b1asilei1os ai! u'i)[e! e!tava eta bC "e !er &iberta"o! "a ocupa)*o ,o&a'"e!a. *oD"eDobra para a! !ua! ro)a! "e "e A'%o&a, por i!!o o cerco "e Lua'"a e "e !eu! porto! prA7i o!, co o o "a O co-21cio dos esc1a/os co- o <1asil esta/a *a1ado > O! co&o'o! a.&ito! por .a&ta "e

o! !eu! .or'ece"ore! ( os pr=prios holandeses). Aproveita'"o dese-ba1ca1a- a "o Cuo'%o. A sua es,uad1a era co po!ta por !ORREIA DE F E <ENERIDE . uito! 'avio! e ai! "e 9.PPP !o&"a"o!, co-andada *elo !a*it)o luso9af1icano9b1asilei1o ALRADOR oportu'i"a"e, ul de Luanda, perto "a .o+ "o rio Bua'+a,

propria e'te na *en;nsula do Estado do Mussulo , ta bC

perte')a "o Rei

De!e barca"o! o! !o&"a"o! e o.iciai!, 4ue !e 5u'tara Bi!!a a, i'iciara ARMADA 'a

co

a&%u'!

IAGAS e NDONGOS E MAIS ALG0NS A>RICANOS DO E!ta"o "a o ata4ue ao! ,o&a'"e!e! a partir "o Le!te "a ci"a"e. 3A6A DOS LOANDOS ('oram assim apanhados Os Bolandeses esta/a- na Fo1tale0a de Luanda, e!pera'"o a desprevenidos), pe&a !urpre!a *e1de1a- a batalBa e fo1a- e7*ulsos de i-ediato e e barca"o! 'a&%u'! 'avio! "a e!4ua"ra "e Sa&va"or Correia "e SQ e 3e'evi"e!, co-*leta-ente desa1-ados e /encidos. O! ,abita'te! vo&tara e Mu7i a. De*ois al/ado1 !o11eia a*ode1ou9se da IL&A DO LOANDO . O Rei do !uon4o. D% $a1cia II. RIM<ANGU. *e1dia assi- as -inas de NDEi-bo, e os a1istoc1atas da IL&A DO per"e'"o o co'tro&o "e!!a LOANDO , oe"a para !e pre, "e"icara D!e e't*o a !ere a $ESCA. para Lua'"a, vi'"o! "a! .orta&e+a! "e Ma!!a'%o

$ESCADORES, -antendo contudo a sua di4nidade "e cabe)a &eva'ta"a, %a',a'"o "i',eiro (e "astante) co Muito! "e!!e! ,abita'te!, e!pa&,ara D!e pe&a Co!ta atC ao Rio 3e'%o, a Norte, ocupa'"o 'a Lua'"a Su& a! .ai7a! "a SAM3A GRANDE e "a SAM3A $EK0ENA. Estes Babitantes. ainda Bo3e. -ant2- inte41a a sua etnia. A! !ua! u&,ere! "e"icara D!e ao co Crcio "e pei7e, ve'"e'"o "e porta e partir "a-, co',eci"a! co o PEIAEIRA DE LUANDA. E!te! ,o e'! e u&,ere! "e.e'"ia D!e, e pre%a'"o u a &uta e!pecia& a! a'ca! (A !A") 4ue "o! BiGo'%o!, a <A"ULA, &uta .eita !A co re!u&tava e7tre a e'te vio&e'ta e e.ica+. A re!ta'te popu&a)*o te iaDo! por cau!a "e!!a .or a "e &utare , 4ue era ape'a! e pre%ue e !itua)[e! e7tre a! "e "e.e!a. Outra parte "a popu&a)*o e!pecia&i+ouD!e 'a !APOEIRA, .or a "e &uta (em &ue se utili.am essencialmente as pernas+ em movimentos rapid8ssimos e desnorteantes para porta, a

o adversrio+ con'undindo#os) u!a"a pe&o! &ELELO DO Su& "e A'%o&a, t1ans*o1tada *a1a o <1asil *elos esc1a/os. A de11ota dos Bolandeses foi ta-b2- a de11ota da 1esist8ncia dal4uns sobados dos E TADO AFRI!ANO *1?7i-os de Luanda. E e 9;=;, a Rai',a IINGA .e+ trC%ua! co o! portu%ue!e!, orre'"o 9;;S, 'o E!ta"o "o! De bo!, 4ue ti',a i"e'ti"a"e! co o Cuo'%o, cu5o

Rei N&E NIE@A (D/ Ant=nio *), prete'"ia &ibertar, .o!!e co o .o!!e, a ILFA DOS LOANDOS (para poder voltar a controlar o DI0im"o). NFE NIEJA atacou por .i bra!i&eiro "e Lua'"a, e 9;;=. 'a .o+ "o Rio Jaire, .oi co p&eta e'te .orte e'te o e7Crcito &u!oDa.rica'oD

O e7Crcito "o Cuo'%o, 4ue ti',a 9:P ar a! "e .o%o e O: portu%ue!e! (Eilhos da&uele Pa8s), 4ue vivia "errota"o% O !uon4o *assou a esta1 sob o do-;nio *o1tu4u8s. O! portu%ue!e! atacara atara ARI II e a&i .i+era M$0NDO a NDONGO, e u >ORTE e u $RES6DIO. atC 9;<; e re'"era D 9;<9, ve'cera e

Assi- acabou o Reino do NDON$O. O! ESTADOS LI1RES "a BISSAMA re!i!tira Lua'"a. E'treta'to, e- HKLI. Luanda 1ecebe1a definiti/a-ente fo1os de cidade e, e- HKSH. 3: tinBa OLL fa-;lias *1atica-ente -esti(as , poi! '*o ,avia pratica e'te u&,ere! bra'ca! a&i, !e'*o a! pro!tituta!, "e%re"a"a! ou i!Cria etropo&ita'a portu%ue!a para a&i !i p&e! e'te .arrapo! "a e)ilado#) a-i4a/a- co Favia u 'Z ero !e ao! co!tu e! e U vo'ta"e "o! &u!oDa.rica'o!Dbra!i&eiro! "e S*o $au&o "e

a'"a"a!. O! bra'co! (#oldado#, agente# da $un%&o p'(lica, delegado# e a! 'e%ra! e e!ti)a! "a4ue&a re%i*o. aior "e a.rica'o!, co'!titu-"a por &iberto!, por U %ra'"e uito

i%ra'te! "o! E!ta"o! A.rica'o!, e por e!cravo! (a*ui de#ignado# por "+R,I-AI"), 4ue uita! ve+e!, por vo'ta"e prApria, c,e%ava

capita& e $AJ.

bu!ca "e oportu'i"a"e! "iver!a! e ta bC

"e e!tabi&i"a"e e "e

Co'tu"o, Luanda co-*1a/a tudo ao <1asil , (a troco de escravos), "e!"e pei7e !eco, car'e !eca, .ari',a "e dominava Angola). A !ol?nia do <1asil N#O consentia. Ma! e!te proce!!o eco'A ico ta bC "e!.avorecia o! bra!i&eiro!. A e! o e Lua'"a ali-enta()o dos esc1a/os atC $er'a buco (no 9rasil) e a'"ioca, etc. n)o *odendo Ba/e1 *1odu()o. fosse ,ual fosse. na 1e4i)o (e#ta era a $orma como o .ra#il

por !ua co'ta (en&uanto esperavam em"ar&ue para o 9rasil) enca1ecia o *1oduto (P+-A" / e#cravo#). $or i!!o, o! &u!oDa.rica'o!Dbra!i&eiro! de1ao1i4e- + indust1ia da *esca , pri'cipa& e'te para %ara'tir u a parte "a a&i e'ta)*o "o! e!cravo!, co- consenti-ento b1asilei1o% Na cidade de Luanda Ba/ia -uita 4ente *a1a se1 ali-entada . $reci!ava "e co er. $reci!ava "e co'!truir a! !ua! ca!a! "e pe"ra e ca&. P1ecisa/a-. *elo -enos. du-a *e,uena *1odu()o de bens -ate1iais essenciais *a1a o seu consu-o, 'a ba!e "a a&i e'ta)*o, carpi'taria, a&ve'aria, etc. A Pnica auto1i0a()o at2 ali consentida *ela !ol?nia do <1asil (&ue pela seu poder econ=mico dominava at Portugal e por acrscimo Angola), era a p&a'ta)*o "e ca'a "e a)Zcar e ve'"a e co pra "o! e!cravo!. E- HJKO. os luso9af1icanos9b1asilei1os 3: tinBa- fo1(a e- An4ola . Era e&e! 4ue ti',a o! co'tacto! co o! a%e'te! "o i'teriorE 4ue co',ecia a! TERRAS DO $LANALTO ( 9A*$MND%N ,MA 9%N 9*O %ra'"e! capitai!, acu u&a"o! "ura'te a&%u a! >a+e'"a!, "e!ti'a"a! a obter a4ua1dente, co- ,ue se b1inda/a e felicita/a co- os obas "o I'terior a

etc/). Muito! "e&e! era %e'te rica, co uito te po.

Esses ca*itais co-e(a1a- a se1 a*licados na *1odu()o e os

$o/e1nos da !ol?nia e'tre a e!pa"a e pare"e ia- consentindo e a3udando essas iniciati/as dei7ando de *1ote4e1 os a1-ado1es b1asilei1os% E1a u- 3o4o dif;cil. O "e!i'tere!!e "o! bra!i&eiro! !obre A'%o&a ($uanda) !eria a ru-'a para o! a'%o&a'o!. Os Estados Af1icanos enf1a,uecidos *ode1ia- a*1o/eita1 dessa o*o1tunidade de f1a,ue0a *a1a se 1e/olta1e- , co o aco'tecera 'o pa!!a"o. A Met1?*ole a*enas continua/a a -anda1 *a1a An4ola. pre!i"iQrio! e por i!!o a! >orta&e+a! pa!!ara >u'cio'Qrio!, e 4ue !e i'c&u-a a !er "e!i%'a"a! por $RES6DIOSE o! prAprio! Gover'a"ore! e !ua a&%u a! va'ta%e'! "e

a" i'i!tra)*o, arri!cava D!e para %a',are pro o)*o, "i.ici& e'te a&ca')a"a! 'a MetrApo&e.

O <RA IL 2 ,ue fo1necia o dinBei1o e o a1-a-ento para a "e.e'!iva e o.e'!iva "o! &u!oDa.rica'o!Dbra!i&eiro! co'tra o! a.rica'o!. Favia a re!i!tR'cia "o! ESCRA1OS (os e6portados) e "o! SER1IAIS (os internos), 4ue, 4ua'"o po"ia terra! "e ori%e . Co e.eito, .oi o $o/e1nado1 OU A !OUTIN&O, e 9<;V, 4ue, necessitando du-a indust1ia *esada para ar ar a! >ORAS MILITARES e MILITARIJADAS, const1uiu a F:b1ica de Fe11o de No/a Oei1as, perto "e MASSANGANO. A&i !e .abricava COL/NIA. O Gover'a"or Sou!a Couti',o p\! o! Co&o'o! a .a+ere (volunt0rio#) co o operQrio!, pa%o! co a .a+ere u a%ricu&tura e eta"e "o i'"u!tria co o pe4ue'o! proprietQrio!Xe pre!Qrio!E p\! o! a.rica'o!, !a&Qrio i%ua& a !a&Qrio "o! !o&"a"o! portu%ue!e! a&i "e!taca"o!E p\! a! a%ricu&tura 5u'to U! .Qbrica! para a&i e'tare u&,ere! a.rica'a! o! operQrio!. pe)a! "e arti&,aria para to"a! o! >ORTES DA "e!ertava para a! !ua!

Este $o/e1nado1. de la14a /is)o. estabelecia assi- u- RE$IME de Bo-ens li/1es e 1e-une1ados, e bora co libe1dade, poi! to"o! era a&%u a! "i.ere')a! !a&ariai!. Pa1a ob1i4a1 os colonos a *1odu0i1, o Gover'a"or deu9lBes "e!terra"o!E e *12-ios ao! 4ue ca!a!!e e !e "eci"i!!e , por e'rai+a e'to, U a%ricu&tura e i'"u!tria, de#$avorecendo o com1rcio *ue #e mantin2a apena# com doi# produto# (0#ico# o +#cravo e o 3ar$im. O! be'! "o! co ercia'te!, 4ue obri%atoria e'te revertia 4ue pro&i.erava A&C e "e!ce'"R'cia. CAL 'o Lobito (&ue ainda era um 3e'%ue&aE Lua'"a. orre!!e !e "ei7are ,er"eiro!, para o Gover'o, 4ue o! "i!tribu-a pe&a! .a -&ia!

"a >(3RICA DE >ERRO DE NO1A OEIRAS, .i+era D!e outra!

te'tativa! "e i'"Z!tria!. Co TINTAS e Co

despovoado)E ENMO>RE (para a produo de cido sul'Prico) e Caco'"aE CONSTR0O NA1AL, e

Sou!a Couti',o a bur%ue!ia, repre!e'ta'te "o! >i&,o! "o $a-!

e'ri4ueci"a, i'iciavaD!e 'a pro"u)*o re%io'a& e 'o co Crcio, co'tra a! i porta)[e! i po!ta! pe&o 3ra!i& e co'tra a ve'"a e co pra "e e!cravo! para a4ue&a Co&A'ia portu%ue!a. SA e "o! 4uai! Ma! pouco 9;O=, e barcara orrera e ci'co 'avio! bra!i&eiro! 9O99 e!cravo!, e ;V "epoi! "e "e!e barca"o! 'o 3ra!i&. a'ua& e'te "o! porto! e'o! 9O.PPP. ai! ou =VS 'a via%e

ai! tar"e, cerca "e OP.PPP e!cravo! !a-a

"e Lua'"a e "e 3e'%ue&a, c,e%a'"o ao "e!ti'o

A ca*tu1a de cada *1isionei1o ?e!cravo@ 'a! %uerra! "o Buata, Buata i-*lica/a necessa1ia-ente a -o1te de ce1ca de t18s indi/;duos , .acto 4ue e!tava 'a ori%e "o "e!povoa e'to "o! E!ta"o! A.rica'o!, aco'teci"o ai'"a pe&a! !eca!, epi"e ia! e .o e W ousa !outinBo. co- a sua *ol;tica de *1odu()o 1e4ional , travou o! i'tere!!e! bra!i&eiro! e, *a1ado7al-ente. e pobreceu ai'"a A.rica'o!/ ai! o! E!ta"o!

A E !RARATURA e1a *a1a eles /ital. *o1,ue s? dis*unBa- da /enda de esc1a/os e do -a1fi-. co-o -at21ias *1i-as essenciais . O co bate ao ESCRA1AT0RA e a po&-tica "e .o e'to "e Sou!a Couti',o, !e caricato! co E co'traparti"a! i e"iata!, re"u+ia U -is21ia ne41a o! ero! a'"ra5o!o! e !obera'o! a.rica'o! e !eu! povo!, 4ue acabaria to1nando9se cada /e0 -ais inci/ili0ados. 9<:;, Lua'"a era o terceiro porto i porta"or "o 3ra!i&. 3e'%ue&a ea"o! " !Ccu&o MIM, 5Q '*o !e'tia t*o .orte e'te o i&,o, co era o !e7to. Ma!, 'o! por !er

!ua! ve!ti e'ta! .eita! "e .ibra! "a botY'ica autActo'e,

e.eito e7c&u!iva e'te "e!!a! i porta)[e!. No te po "o Soba EB0IB0I, o 3ai&u'"o co e)ou a pro"u+ir 4ue era e'via"o para 3e'%ue&a e E carava'a! a.rica'a!, 4ue %a',ava i!!o, evita'"o o 'e%Acio, a%ora e!curo "a ve'"a "o! e!cravo!. breve, a prApria a%uar"e'te .eita 'a ba!e "o pouco por to"a a parte. aberto! a to"o! o! ai! o! a"4uirir atCria! pri a!. Se i!to e'ri4uecia i&,o, "e'o i'a"a por CACFI$EM3E, co e)ou a !er .abrica"a 'o $&a'a&to. Outro! pro"uto! ia !e'"o cu&tiva"o! u E 9VVT, o! porto! "e Lua'"a e "e 3e'%ue&a .ora

$a-!e!, 4ue prete'"ia

>i&,o! "o $a-!, 'a! >eitoria!, criava u e'tre%ue! a !i tra'!.or a'"o

.o!!o e'or e e'tre e!te! e o! ai! e'.ra4ueci"o!, i!o&a"o! e co

,abita'te! "o! E!ta"o! A.rica'o!, ca"a ve+ e O<RI$A"TE

e! o! 'o !eu Direito Co'!uetu"i'Qrio, 4ue a MetrApo&e ia !ON UETUDINFRIA IMPO TO

i po!i)*o "o traba&,o obri%atArio para pa%a e'to "u O<RI$ATURIO *o1 !A<E"AV&OMEM.

A!!i , e- HQIL. Luanda tinBa I%KLL Babitantes, ,ave'"o 9.;PP 3RANCOS. E- HQII. 3: tinBa HS%LLL Babitantes (mai# do do(ro), co co pre"o -'io, "a- por "ia'te "e 'e%ro!, 4ue i%rava o e! o 'Z ero "e bra'co!. O 'Z ero "e e!ti)o! e "e 'e%ro! au e'tou para a&i atra-"o! e pe&a! oportu'i"a"e! o.ereci"a! pe&a CIDADE, o 4ue aco'tecia ta bC

3e'%ue&a. O! >ILFOS DO $A6S (9rancos+ co e)ara re!i"e'te! e PAC $ortu%a&. estios e Negros), e Lua'"a, a e'.re'tar o! Superiore! i'tere!!e! "o! Metropo&ita'o!

A *1i-ei1a tentati/a *a1a este enf1a,ueci-ento dos FIL&O DO d:9se co- a i-*osi()o e7clusi/a de e7*o1ta()o de *1odutos de Ma! a aioria "o! bra'co! "a etrApo&e 4ue !e%uia para Lua'"a e Po1tu4al (Continental e *nsular) *a1a An4ola. "epoi! para a parte re!ta'te ,abitQve& "e A'%o&a (4eitoria#) 'a !e%u'"a eta"e "o !Ccu&o MIM, era co'!titu-"a pe&o! DEGREDADOS, co'"e'a"o! a cu prir pe'a! &e%ai! por cri e! "e 'ature+a civi& e po&-tica, e'tre o! 4uai! !e e'co'trava i'"iv-"uo! co o IOSL DO TELFADO, 4ue !e i'ter'ou "epoi! 'o Sert*o "e Lua'"a 'a "Cca"a "e 9V;PE Io*o 1ictor "a Si&va 3ra'"*o (cle"re salteador da 9eira Alta), 4ue .u%iu para o Sert*o "e 3e'%ue&a e 9VV9E IOO CFAGAS, ,erAi "a Revo&ta Repub&ica'a "o $orto e E 9V;T, ,avia e (Eoras Armadas) S;P taber'eiro!. Ti',a 9V:9. Lua'"a, TSS "e%re"a"o!, e!ta'"o 'a TRO$A i&itare!, e o re!ta'te, !e'"o pai!a'o!, era aior parte, !e roupa 'e "oe'te!.

c,e%a"o, 'a !ua

i'!tru e'to! "e traba&,o. Muito! vi',a Cu pri"a! a! pe'a!, a e!tabe&ecere .

aioria re%re!!ava U MetrApo&e, para "epoi!, por

vo'ta"e prApria REGRESSAREM DE NO1O A L0ANDA e a- !e $ortu%a& atrave!!ava te po! co'turba"o! e'tre 9VOP e 9V=P, o 4ue provocou u a aior o'"a "e vo&u'tQrio! para Lua'"a (Angola), "evi"o U i!Cria 4ue !e .a+ia !e'tir 'a MetrApo&e. para Lua'"a e 'avio! "e %uerra. N*o ti',a , e e7periR'cia a%r-co&a, ape'a! i&u"i"o! co 9V;S, '*o .a&ta "e capita& e U

Muito! e barcava

%ra'"e parte, ,abi&ita)[e! 'e Ma! e

e!pera')a!, pouco .u'"a"a! e co'.ia"a!, 'a protec)*o "a! autori"a"e! ... . Lua'"a, co'.or e o Gover'a"or Gera& .ri!ou e

po"ia

e'co'trar 'a $rov-'cia (particularmente em $uanda) a .e&ici"a"e 4ue e'co'tra"o 'a MetrApo&e. 9VS:, co o 9V=9, A'%o&a

'*o ti',a

No e'ta'to, ,ouve carreira! "e !uce!!o, co o a! "o SIL1A $ORTOE IER/NIMO RODRIG0ES DA COSTA, 4ue a!!e'tou pra)a e !o&"a"o "o 3ata&,*o "e 9] Li',a "e Lua'"aE e "o ANT/NIO DE SO0SA CARNEIRO LARA, e i%ra"o "o Norte "e $ortu%a& para o 3ra!i& e te'"o a'o! "epoi! !e%ui"o para Lua'"a, o'"e !e tor'ou e (.enguela) u 9VVP X 9V:P. !ontudo. a -aio1ia continua/a a se1 *ob1e > , e'"ivi"a'"oD!e ao pe4ue'o %rupo "e capita&i!ta! rico! !e"ia"o! e Mo!!Y e"e!. E 9V<P, au e'tou o rit o "a i i%ra)*o bra'ca, a! a i'!a&ubri"a"e "o c&i a co'ti'uava a e!tar co'tra o i'cre e'to "a co&o'i+a)*o europeia. A aioria !ucu bia U! "oe')a! "o $a-!. De!te o"o, e'tre 9V=P e 9V;P, uito! e!capara D!e pe&o Le!te e Su& "o i'terior "e Mo)Y e"e!, 'a! terra! "o Fu be, Fu-&a, Caco'"a, Ga bo!, o'"e 5Q ,avia pe4ue'a! co'ce'tra)[e! "e bra'co!. E V;;, .ace U! !Cria! "i.icu&"a"e! eco'A ica! e .i'a'ceira! e 'a MetrApo&e, 4ue '*o ti',a i&itare! 4ue !e vivia ai! co'vic)*o para %ara'tir Lua'"a, 3e'%ue&a e "o! proprietQrio!

ai! rico! e opu&e'to! 'a! "Cca"a! "e

i'te%ra& e'te o TerritArio A'%o&a'o, o Gover'a"or Gera& GONAL1ES CARDOSO prop\! o aba'"o'o "o Ca!!a'%e (Reino dos 0ngasAQingas) e ta bC te'"o e Litora&. O !uce!!or "e!te Gover'a"or, IOSL RODRIG0ES DO AMARAL, 'o! a'o! !e%ui'te! (dcada de 1;2@), .oi .u'"a e'ta&i!ta co a retira"a i&itar e a" i'i!trativa "o i'terior, c,e%a'"o a !upri ir o! %over'o! !uba&ter'o! "e o! TerritArio! "o Fu be e Ga bo!. co'!i"era)*o a "i!tY'cia "e!!e! &ocai! ao! ce'tro! (Eeitorias) "o E!ta propo!ta .oi u'a'i e e'te aprova"a pe&o Co'!e&,o "o Gover'o,

3e'%ue&a e "e Mo)Y e"e!. Do po'to "e vi!ta "a! !ocie"a"e! a.rica'a! "o i'terior, a retira"a aproveita"a. O Ma3o1 &ENRI5UE DIA DE !ARRAL&O foi cont1a a 1eti1ada de !assan4e, 4ue pu',a e Lu'"a! e BiGo&o!. A retira"a "e S*o Sa&va"or e "e 3e be, 'o Cuo'%o e 'o! De bo!, re.or)ou o pre!t-%io "o MANI CONGO e'tre a! popu&a)[e! a Norte "e A'%o&a. Na "Cca"a "e 9V<P, o! "e bo! Ba+ua'%o'%o e NGo be A u4uia a, aproveita'"oD!e "a retira"a obri%ara E i&itar e a" i'i!trativa "o! portu%ue!e! o! povo! &i -tro.e! a pa%are D&,e! tributo. 9V<9, o! "e bo! !ub&evara D!e co'tra o $o!to Mi&itar "e Ca!!aco&a, perte')a "o co'.ro'to o! ,abita'te! bra'co, e!ti)o! e 'e%ro! a.ecto! a Lua'"a, co'tra o! Ia%a!XJi'%a! e e!!e'cia& e'te o! povo! i&itar e a" i'i!trativa para a Co!ta Mar-ti a era u a .ra4ue+a, 4ue ti',a 4ue !er

arria'"o a ba'"eira portu%ue!a, a&e%a'"o 4ue a4ue&a! terra! era Rei'o "o Cuo'%o e '*o "e $ortu%a&.

O Gover'o "e Lua'"a (Angola) o!trouD!e i'capa+ "e re!po'"er U !itua)*o e a! tropa! .ora "e!a!tro!a! a&C >ERRO MH3ASSA, 4ue "era E .or a E rec,a)a"a! "ura'te 9V<O e ori%e ca pa',a! "o Je'+e "o Ito be, o'"e !e e'co'trava a! MINAS DE

U >0NDIO DE NO1A OEIRAS

e!tabe&eci"a 'a4ue&a re%i*o pe&o Gover'a"or >ra'ci!co "e Sou!a Couti',o. De+e bro "e 9V<O, o C,e.e (colonial) "o! De bo! aba'"o'ou o 9PP !o&"a"o! "a !ua %uar'i)*o, "o! 4uai! S< orto! pe&o! rebe&"e!. 9V<S, a vio&R'cia ati'%iu o Je'+e "o GOL0NGOE GOL0NGO u a $o!to e .u%iu para Lua'"a co

ALTOE AM3ACAE e ALTO DANDE. O pY'ico ati'%iu o! ,abita'te! "e Lua'"a, o'"e !e te ia ta bC revo&ta "o! DEGREDADOS re!i"e'te! 'a ci"a"e co'tra a! autori"a"e!

o.iciai!. O 4ue !a&vou to"a a ocupa)*o, .oi !i p&e! e'te u a epi"e ia ort-.era "e 1AR6OLA, 4ue, co Litora& be co o a! 4ue e!tava aior i'ci"R'cia "a "oe')a "o !o'o Lua'"a e a! >eitoria! "o para&i!ou o! povo! a.rica'o! a'te! "e ati'%ire

i p&e e'ta"a! 'o i'terior.

Gra)a! U i'terve')*o "ip&o Qtica "o Te'e'teDCoro'e& "e O] Li',a MAN0EL DOS SANTOS $EREIRA 1AND0NEN, o! De bo! e Na buaD N%o'%o a'tivera a !ua a i+a"e co Lua'"a, i pe"i'"o o! a!!a&to! ao A&to Da'"e. Co'tu"o, e "i.icu&tara 9V<S, o! De bo!, 'ova e'te revo&to!o! e .orti.ica"o!, "o recebe'"o .or'eci e'to "e pA&vora co pra"a 'o A bri+ e 'o Do'"o, a partir "e!ta "ata, "ura'te tri'ta a'o!, a re%i*o para a&C Je'+e .oi e bara)o!o! para Lua'"a. Fouve periA"ica! i'cur![e! "o! povo! &i -tro.e! U! >eitoria! co erciai! "e SASSA e CAIMITO atC .i'ai! "o !Ccu&o. A MetrApo&e, pe&a re.or a "o i'i!tro Rebe&o "a Si&va, ai'"a e De+e bro "e 9V;S, co'!a%rava 4ue ,ouve!!e! para A'%o&a, a partir "e Lua'"a, u a COLONIJAO $ENAL ape'a!. E!te pro5ecto .raca!!ou. E ea"o! "o! a'o! oite'ta, o Gover'a"or Caco'"a, e u a COL/NIA Gera& >RANCISCO >ERREIRA DO AMARAL .u'"ou a COL/NIA $ENAL AGR6COLA RE3ELO DA SIL1A, e MILITAR $ENAL 'o Lova&e. Ma! a po&-tica, 'a prQtica, "e!e'vo&viaD!e pe&a 'ece!!i"a"e "o! re!i"e'te! e Lua'"a e 'o !eu i'ter&a'", e bora e'.re'ta'"o !Cria! aioria a "e"icarD!e U a%ricu&tura, "i.icu&"a"e! e ri!co!. I'icia& e'te co o .eira'te! e !erta'e5o!, 'a a&%u'!, vive'"o e bora "o co Crcio, pa!!ara

cu&tiva'"o .a+e'"a! re!u&ta'te! "o! ari o! ou proprie"a"e! "e a.roD portu%ue!e! vi+i',o!, 4ue, por ,ipoteca! irre!o&Zvei! por crC"ito! "a"o!, ca-ra 'a! *o! "o! cre"ore! aba!ta"o! "e Lua'"a.

E'tre e!te! co'ta D!e IOSL DE CAR1ALFO 3ASTOS, 4ue por !ua ve+ era !Acio "e IOO G0ILFERME $EREIRA 3AR3OSA, .u'"a"ore! "a pri eira .a+e'"a europeia "er ca.C 'o CAJENGO. 3a!to! viera a to ar co'ta "e!ta .a+e'"a ou ROA por Ar.*o!, .i&,o! O! ca.eeiro! era orte "o !eu !Acio, .ica'"o tutor "o! ai! a&ta! e a! e!ti)o! "o .a&eci"o 3arbo!a. cu&tiva"o! U !o bra "a! Qrvore!

p&a'ta)[e! co'!titu-ra D!e por ca.eeiro! e7po'tY'eo! e o! "o! ari o!. A pro"u)*o "a >a+e'"a Co&A'ia "e S. Io*o "o pri eiro Io*o Gui&,er e, "up&icou a pro"u)*o, 4ue .oi u&trapa!!a"a pe&a "a >a+e'"a "e A&bi'o Io!C Soare! "a Co!ta Ma%a&,*e!. E!ta! te'tativa! re!u&tava co erciai! e A&C ta bC e terra!, ar.i ee breve !uce"iaD!e o i'tere!!e pe&o cacau !u!te'ta"a! co &ucro! 'o Ca+e'%o e 'o Go&u'%o e!!e'cia& e'teE e era e e!cravo!. "e p&a'ta)[e! "e a'"ioca, .ei5*o

"o ca.C e "o cacau, a! >a+e'"a! e o! Ari o! cu&tivava tabaco, arro+, e a&%o"*o, para a&C traba&,a"ore! pratica e'te co

i&,o para a&i e'tar o! !ervo! 4ue era

e!cravo!. O Gover'a"or Gera& "e A'%o&a e a A" i'i!tra)*o co'tribu-ra territoria&, to a'"o e"i"a! &e%ai! para 4ue !e pro"u+i!!e, e tu"o 4ua'to era po!!-ve& para o e4ui&-brio "o "e!e'vo&vi e'to !e%uro uitoW, para o co'!u o i'teiro e para a e7porta)*o t*o 'ece!!Qria para o! .u'"o! "a >a+e'"a 'acio'a& "a Co&A'ia. Ma! a ca"a te'tativa, !uce"iaD!e o .raca!!o, otiva"o pe&a! "i.icu&"a"e! i'ere'te!, e!!e'cia& e'te pe&a i'!tabi&i"a"e territoria&, acre!ci"a "e '*o e7i!tir a&i 'e',u a re"e ro"oviQria, !e'*o o ca i',o .&uvia& "o Rio Cua'+a, 4ue, pouco ou 'a"a co'tribu-a para o e!coa e'to "o! pro"uto! para o &itora&. A&C cru+ava "o ai!, !uce"ia D!e !eca!, 4ue tu"o e to"o! ati'%ira . ape'a! !i p&e! carreiro! i'"-%e'a!, 4ue !e to"o o !ert*o a.rica'o, o'"e a! carava'a! "o! A! e!tra"a! era e atrave!!ava

$o beiro! Ca&)a"o! e $o beiro! De!ca&)o! carre%ava , U! co!ta! a! erca"oria! co o autR'tica! be!ta! "e car%a. Favia co'tu"o a 'ece!!i"a"e ur%e'te "e !er a&ca')a"a a e!tabi&i"a"e e a pa+ territoria&. O! e!cravo! pa!!ara e!te! "i%'i.ica)*o. $or e7e p&o, e a !er "e!i%'a"o! por !ervi)ai! e Ro"ri%ue! "a Co!ta, .i&,o e "o! %ra'"e! .a+e'"eiro! "o orte, por e!pa'ca e'to, "u ai! tar"e por !erve'te!, "e .or a pro%re!!iva para a !ua protec)*o e 9V;<, Ioa4ui

,er"eiro "e IerA'i o Ro"ri%ue! "a Co!ta, u Go&u'%o A&to, .oi acu!a"o "e ter cau!a"o a

"o! !eu! !ervi)ai!, te'"o a!!a!!i'a"o outro! a'terior e'te. IQ o Gover'a"or "e Mo)Y e"e!, >er'a'"o "a Co!ta Lea& proibira o! .a+e'"eiro! bra'co! "e a)oitar o! !ervi)ai! e "e e'terrQD&o! !ecreta e'te W Ma! o! !ervi)ai!, rea%i'"o ao !eu e!ta"o !ervi&, !A &,e! re!tava a .u%a, 4ue !e .e+ i'"ivi"ua& e'te e e a o!@, e re%re!!ava 4ue a a!!a, ?e!!e'cia& e'te por orte "o! !eu! aioria ia para a! +o'a! &i -tro.e!. $ouco! .u%itivo!

U! !ua! terra! "e ori%e . Lua'"a, i'te%ravaD!e

A popu&a)*o "e Lua'"a e "o! outro! ci"a"*o! "o &itora&, au e'tava. Ma! e!ta popu&a)*o, "e!&oca"a, pri'cipa& e'te e 'a !ocie"a"e a.rica'a i!ta ta bC pa!!ava a "e"icarD!e ao ba'"iti! o e E!ta! 4ua"ri&,a!, 5u'ta e'te co a ea)ava "e &u!oDbra!i&eiro!, e %ra'"e parte e! o U %uerri&,a, co o ar%i'a&i+a"o!, i&itare!, 4uer por

ba'"o&eiro!, rouba'"o e ataca'"o a! carava'a! e o! !eu! a'ti%o! patr[e!. outro! e&e e'to! a !e%ura')a, o 4ue obri%ava a co'!titu-re D!e a! pri itiva!

e7pe"i)[e!, 4ue !e !uce"era , 4uer por parte "o! c,e.e! ora"ore! &ocai!.

No .i'a& "e 9V;P, "euD!e o "ec&-'io i'ter'acio'a& "o! pre)o! "o a&%o"*o e "a! e7porta)[e! "e MAR>IM, e "o ca.C a partir "e 9V<T. A! !eca! a%ravava 4ue a.ectava ta bC a !itua)*o por !ua ve+, a&C "a! .o e! e epi"e ia!, Lua'"a e Mo)Y e"e!. A cri!e cre!cia 'o! 4ue !e evi"e'ciava o a&to cu!to

e pree'"i e'to! co&o'iai! e "o! co&o'o!, e

"a

*oD"eDobra a.rica'a. $rovoca"o!, o! a.rica'o! co e)ava

a orie'tarD!e, pro"uto

'o i'terior, para !ati!.a+er a procura co&o'ia& "a borrac,a, 4ue era u e7po'tY'eo.

I'"epe'"e'te e'te "e tu"o i!!o, o prAprio Rio Cua'+a, co o corre"or .&uvia& 'a ba!e "o tra'!porte "e e "i.icu&tou a pa!!a%e A 4ue"a "o "a barra. *oD"eDobra e a! a&ta! ta7a! erca"oria! pe&a 'ave%a)*o "o! vapore! a&i .u')*o, teve .a&ta "e Q%ua por cau!a "a! !eca! !uce!!iva!, o 4ue ta bC erca"o, a !ubi"a "o pre)o "a

"e 5uro e7i%i"a! pe&o 3ANCO NACIONAL 0LTRAMARINO, .i+ere , a partir "o! a'o! !ete'ta, U pri eira %ra'"e va%a "e .a&R'cia! e'tre o! .a+e'"eiro! "o 'orte e "o Su& "a co&A'ia, cu5a! proprie"a"e! !e e'co'trava , e %ra'"e parte, ,ipoteca"a!. O prAprio Gover'a"or Gera& >erreira "o A ara& "i+ia e 9VVO 8 5...

raro 1 ver uma $a6enda de#empen2ada, no *ue po##a #aldar o# #eu# compromi##o# com o .anco ou outro# *uai#*uer capitali#ta#, *ue ten2a dado o# $undo# e##enciai# para re#i#tir 7# 'ltima# #eca# e ao di$8cil e caro cu#teio da# propriedade# ...9. E po!!u-a a ea"o! "o! a'o! oite'ta o 3ANCO NACIONAL 0LTRAMARINO aior parte "a! terra! cu&tiva"a! ?Ro)a!@ "o Ca+e'%o. Ma! o

e! o aco'tecia 'o Su& "e A'%o&a. O prAprio 3ANCO NACIONAL 0LTRAMARINO '*o ti',a capita& !u.icie'te para !uportar o "e!e'vo&vi e'to "e to"a! a! proprie"a"e! ca-"a! e !eu po"er e acabou por ve'"er ai! prote%i"o!. A! p&a'ta)[e!, 4ue '*o ca-ra a.rica'a! autActo'e!. A pro"u)*o "a a%uar"e'te e!ti u&ou e .oi e!ti u&a"a pe&a e7pa'!*o "a 'a! *o! "o ba'co !obrevivera U cu!ta "o .abrico "e a%uar"e'te, e U! troca! co erciai! co a! !ocie"a"e! uita! "e!ta! a capita&i!ta! ai! rico! e co&o'o!Xco&o'iai! ?e!te! &i%a"o! U MetrApo&e@, evi"e'te e'te

3ORRACFA. Se%u'"o >erreira "o A ara&, a 3ORRACFA co'!titu-a u a SAL1AO, 4uer para o! a%ricu&tore! 4uer para o 3ANCO NACIONAL 0LTRAMARINO. A partir "e 9VVP, a! p&a'ta)[e! "e ca'a "o a)Zcar 5u'to "e Lua'"a, 3e'%ue&a, Mo)Y e"e! e atC 'o $&a'a&to "a Fu-&a, au e'tara !ub!ta'cia& e'te "evi"o U i'"u!tria "o aproveita e'to "a a%uar"e'te e co e!ta o "e!e'vo&vi e'to "a reco&,a "a 3orrac,a 'o! bo!4ue! "o! $&a'a&to! "o Fua bo e "o 3iC, co a&%u i'ci"R'cia e Caco'"a. No Z&ti o 4uarte& "o !Ccu&o, a eco'o ia "e A'%o&a vo&tou a "epe'"er e! a%a"ora e'te "o co Crcio .eito co e7porta)*o, o ca.C .o!!e o %C'ero a! !ocie"a"e! a.rica'a!, e bora, 'a 4uarto "e!ta ai! va&io!o. Ape'a! u

pro"u)*o era "a! ROASE o re!ta'te era prove'ie'te "e ari o! ou LA1RAS (mais tarde assim designadas) "o! a.rica'o! "o! DEM3OS, "o! M0N3IRIS (no interior dos Dem"os) e "o! F0NGOS, !e'"o e!te! Z&ti o! "a"o! co o co ercia'te! "e ca.C, i'"o co ercia&i+ar 'o AM3RIJ e e! o 'o DONDO DD^ ?L0ANDA@, troca'"o a4ui o ca.C por ar a! a co pra"ore! NJINGAS por %a"o, prove'ie'te "o Su&. A 3ORRACFA, 4ue co e)ou a !ati!.a+er a !ua procura e corre!po'"e'te EM$ORTAO, a partir "e Lua'"a e "e 3e'%ue&a, e "e 9V;P era pro"u+i"a pe&o! BioGo! (na $unda) a partir "a TREPADEIRA e (R1ORES "a! .&ore!ta! "e GI<O!O% A $ARTIR DE 9VV9, essa e7*o1ta()o au-entou substancial-ente co a !a-"a por Lua'"a e 3e'%ue&a para o E!tra'%eiro. O !af2 .icou e !e%u'"o &u%arW, aci a "a CERA e "o pouco MAR>IM a'a"a! "e e&e.a'te! ti',a !i"o abati"a! e "o! Rio! Cu'e'e e .i'! EIRA DE

4ue ia !e'"o 'e%ocia"o, poi! a! Cuba'%o.

ou a.u%e'ta"a! para &o'%-'4ua! terra! "o Bua'%ar, a&C

Ma! a prApria <o11acBa dos GioWos *1atica-ente desa*a1eceu

rapi"a e'te .ace U reco&,a i'"i!cri i'a"a, ate'to! 4ue e!tava CONGO, o'"e a! i porta)[e! europeia! era co'!e4uR'cia ai! barata!W e

ape'a! ao

&ucro .Qci& e i e"iato W A re!ta'te tra'!itava para o ESTADO LI1RE DO ai! abu'"a'te! e por

A >EITORIA "e MALANGE e a! outra! a Norte "o Bua'+a re!!e'tira D!e e e'trara E cri!e por !ua ve+, &eva'"o U 4ue"a abrupta "a! e7porta)[e! "e 3orrac,a "e Lua'"a. co'traparti"a, na d2cada de HQQL, "e!cobriuD!e a <ORRA!&A arbu!to RERMEL&A (de #egunda cla##e) e7tra-"a a partir "e ra-+e! "e u Ce'tra&. E!ta <ORRA!&A RERMEL&A fa/o1eceu o co-21cio de Mo(X-edes, a! e!!e'cia& e'te "e 3e'%ue&a, 4ue u&trapa!!ou a!

"a! +o'a! are'o!a! "o "e!erto "o Ca&a,ari, a Le!te e a Sue!te "o $&a'a&to

e7porta)[e! "e to"o! o! pro"uto! "e!pac,a"o! por Lua'"a. o 3OOM "a 3ORRACFA, i'c&ui'"o a 1ERMELFA, .avoreceu u ovi e'to De!te pe'etrava i%ratArio a.rica'o "e ,o e'!, u&,ere! e cria')a!, to"o! pe4ue'o! %rupo!, e&e! i'tere!!a"o! 'a reco&,a e 'a prepara)*o "o pro"uto. o"o, a partir "e 9V<P, o! BioBo!, e 'a! %a&eria! .&ore!tai! 4ua!e "e!abita"a! "o Norte e "o Su& "e 'o! territArio! "a Lu'"a e "o!

BI3OCO, acaba'"o por !e i'.i&trare L0CFAJES. O! BioGo! era traba&,are !ua! be

vi'"o! U! terra! "o! !eu! ,o!pe"eiro! por ,Qbei! ca)a"ore!. Ma!, u a ve+ rapi"a e'te pe&a .Qci& co u',*o "a! o! SONGOS, 4ue era i porta'te!

o >ERRO e por !ere

e'rai+a"o!, a! !ua! a&"eia! cre!cia u&,ere! co 0M30NDOS, 3_NNGALAS e

o! ,o e'! "o! povo! vi+i',o!, e !obretu"o co

i'ter e"iQrio! e atC a%e'te! "o co Crcio "a! .eitoria! 'o i'terior. Ne!ta Cpoca, Ma&a'%e 5Q ti',a vi'te e!tabe&eci e'to! co erciai! "a aior "i e'!*o, co .i&iai! e TALA M0GONGO e atC e CASSANGE e

SA0RIMO 'a Lu'"a. Favia a&i .ir a! e 'e%ocia'te! bra'co!, ou Sucur!ai! "o Do'"o. Nu ero!a! .a -&ia! AM3ANK0ISTAS (da Cama"atela e (am"eACaCP actuais) i%rava para Ma&a'%e e co'corrR'cia co o! 3ANGALAS, BIOBOS, 0M30NDOS e outro! Grupo! a.rica'o!. O! co ercia'te! a ba'4ui!ta! obti',a a%uar"e'te, 4ue e&e! prAprio! .abricava ru"i e'tare!. E 9VV:, u "o! aiore! e!tabe&eci e'to! co erciai! e Ma&a'%e ar.i e perDte'cia ao co ercia'te e a%ricu&tor 'e%ro a ba'4ui!ta NARCISO ANT/NIO $ASCOAL, 4ue e.ectuava ai'"a tra'!a)[e! "e cera, borrac,a 'a re%i*o "a 3ai7a "o Ca!!a'%e. No! pri'c-pio! "e 9VVP, o !erta'e5o europeu "e Ma&a'%e, SAT0RNINO DE SO0SA MACFADO E OLI1EIRA, or%a'i+ou u a EM$EDIO COMERCIAL co !erta'e5o! AM3ANK0ISTAS e CARREGADORES a! TERRAS DOS NJINGASXIAGAS, i'"o atC 9VVT. A>RICANOS e atrave!!ara L03OCO, i'!ta&a'"oD!e a- e a 3ORRACFA a troco "e 'a re%i*o e a&a bi4ue!

O Gover'o Gera& reco'!truiu e't*o o Di!trito "e TALAM0GONGO, 'o ea'"o DIRECTOR GERAL "a >EITORIA DE CASSANGE, repo!to "e!!a .or a, >RANCISCO $EREIRA DOS SANTOS 1AND0NEM, vetera'o, "e!"e 9VSP, "a! %uerra! e "a DI$LOMACIA 'o INTERIOR. ob a lide1an(a de RANDUNEM. e- HQQ3. !assan4e en/iou a Luanda. *a1a 1atifica1. u-a RA ALA$EM + !OROA PORTU$UE A. O Gover'a"or Gera&, >ERREIRA DO AMARAL, "iria a propA!ito8 %%% O -ais b1ilBante 1esultado ,ue *o1/entu1a te- o nosso $o/e1no nos Plti-os te-*os obtido sob1e a di*lo-acia 4ent;lica %%% Favia a%ora 'ece!!i"a"e "e eva'%e&i+ar o! povo! a.rica'o! "o i'ter&a'" a Lua'"a, 4ue !e e!te'"ia ao Do'"o, Luca&a, Ma&a'%e, Bue&a,

Ca!!a'%e atC ao &o'%-'4uo SA0RIMO 'a Lu'"a. E 9VV= "e!e barcara e Lua'"a cerca "e =P i!!io'Qrio! europeu! e a erica'o! perte'ce'te! U MISSO METODISTA AMERICANA "o 3i!po `ILLIAM TAaLOR. E'tre e&e! e!tava o .i&A&o%o !u-)o FELI CFARCLIAIN. O! eto"i!ta! e!tabe&ecera MISSbES e Lua'"a, Do'"o, N,a'%ueD UD$epe e $u'%o A'"o'%o e "epoi! e Ma&a'%e e ai'"a e 'o Ca7ito e NHDa&aD

Ta'"o (mais tarde chamada de Cidade (A$AQAR)/ A i'!ta&a)*o "e!ta! MISSbES E!tra'%eira!, !obretu"o $rote!ta'te!, a&ertou o Gover'o Metropo&ita'o, e Li!boa, a 'ece!!i"a"e "e pro over a MISSIONAO CAT/LICA portu%ue!a. N)o Ba/ia *1atica-ente -ission:1ios cat?licos *o1tu4ueses no inte1io1 de An4ola > E- HQQI. o REAL !OL6$IO DA MI coD e)ou a preparar u a 'ova %era)*o "e co'!i"era"a a luta cont1a a desnacionali0a()o. Era u a a bi)*o "e! e"i"a, pouco rea&i!ta, .ace ao ta a',o "o TerritArio a'%o&a'o e U "i.icu&"a"e "e $ortu%a& co'!e%uir re!po'"er a e!!a e7i%R'cia, ate'"e'"o ai'"a a 4ue o! i!!io'Qrio! !ucu bia pouco! e!e! "epoi! "a !ua c,e%a"a a A'%o&a, viti a"o! pe&a! "oe')a! tropicai! "o $a-!. Na ver"a"e, a prQtica "a re&i%i*o catA&ica e 4ue !e i!turava ta bC Lua'"a e e! o 'o! e territArio! vi+i',o! era !i'crCtica, ou !e5a, a re&i%i*o era u a c,i'%a&a e'to! e .eiti)aria! co e!ti)a%e TE ULTRAMARINA i!!io'Qrio! para a 4ue .oi

o Cri!tia'i! o.

$or e7e p&o, MAN0EL IN(CIO DOS SANTOS TORRES, pQroco "o Do'"o, .oi acu!a"o pe&o c,e.e "o co'ce&,o "e Ca ba be "e ter autori+a"o rito! %e't-&ico!. Na ver"a"e, al4uns *:1ocos cat?licos. natu1ais da te11a. descul*a/a-9se e tole1a/a- tais *1:ticas sinc12ticas. A I%re5a CatA&ica "e A'%o&a e!tava e'.ra4ueci"a pe&o corte "e re&a)[e! "ip&o Qtica! e'tre $ortu%a& Libera& e o 1atica'o, e'tre 9VST e 9VT9.

Na "Cca"a "e 9VSP, ,avia e >i&,o! "o $a-!. E >i&,o! "o $a-!.

A'%o&a, O< c&Cri%o!, "o! 4uai! OT era

9V=S, o c&ero e!tava re"u+i"o a ; !acer"ote!, to"o! e&e! e-in:1io de Luanda "e!ti'a"o a a! s? co-e(ou

Ent)o. e- HQI3 foi fundado o

.or ar !acer"ote! para a! Dioce!e! "e A'%o&a e "e S. To C, a funciona1 no/es anos de*ois por .a&ta "e pro.e!!ore!.

Na "Cca"a "e 9V<P, ,avia te'tativa! "e !ub!tituir o! $Qroco! 'aturai! "e A'%o&a por $Qroco! etropo&ita'o!. Doi! e bro! "a! pri'cipai! .a -&ia! "e !ub!titu-"o! por Lua'"a, 'o ea"a e'te TIM/TEO $INFEIRO >ALCO (Arcediago) e MAN0EL MONTEIRO DE MORAIS (De&o), .ora europeu! (metropolitanos). $or !ua ve+, o CA'e%o ANT/NIO IOSL DO NASCIMENTO, >i&,o "o $a-!, e"uca"o e bora 'o Se i'Qrio "e Sa'tarC , 'a "Cca"a "e 9V=P e co'"e'a"o e 9V<O por !er8 5... 2omem de uma moral corrompida, vivendo amance(ado pu(licamente com mai# de uma mul2er ...9 e ta bC 8 5... Por e#crito# odiento# e #u(ver#ivo# da ordem, no #entido da ": ;ADA I D+P+ D< !IA D+ A =:>A ...9 Na se,u8ncia do Dec1eto de De0e-b1o de HQKQ. Bou/e a facilidade de no-ea()o de sace1dotes nascidos na Fsia *a1a as Dioceses de Ff1ica. do ,ue 1esultou e- An4ola u- flu7o de Pad1es de $oa. A partir "e!te "ecreto, e'tre 9V<S e 9V<;, !A u Meta"e era portu%ue!e! etropo&ita'o!. 4ue a E!co&a 4ue !e era 'a!ci"o e A'%o&a. "a 6'"ia portu%ue!a, ,ave'"o "oi! e!pa',Ai! e atC oito

Re.ere'te U IN TRU"#O e EDU!A"#O. e- HQKO. Ba/ia 3H Escolas PPblicas e- An4ola, !e'"o !ei! 'o "i!trito "e Lua'"a, e $ri'cipa& "e I'!tru)*o $Zb&ica i'c&u-a a&%u'! bra'co!. A -aio1ia e1a -esti(a e ne41a W a'ti',a e'tre 9PP a OPP a&u'o!, e

Mas. o inte1esse e a cobi(a -et1o*olitanas sob1e An4ola e1a- cada

/e0 -aio1 no -o-ento e- ,ue a !ol?nia se constitu;a co-o uELDORADO% A TERRA "e A'%o&a, .eita por ar%i'a&i+a"o! "a MetrApo&e $ortu%ue!a, desses Be1?is ,ue se -esti(a1a- f;sica e cultu1al-ente coas filBas ne41as dos Estados Af1icanos do TERRITURIO , "e!pertava i'tere!!e e cobi)a ao! E0RO$E0S W Ao! o&,o! "o prAprio Gover'a"or Gera& "a Co&A'ia, >RANCISCO GONAL1ES CARDOSO, a! CY ara! Mu'icipai! e Iu&%a"o! era 5... uma per$eita calamidade #? #ervindo para oprimir e ve)ar o# de#gra%ado# 2a(itante# *ue $icam ao alcance da# #ua# terr8vei# garra# ...9 por4ue o! >i&,o! "o $a-!, co o C,e.e!, e!peravaD!e, !e%u'"o o prAprio Gover'a"or Esta 4ente acobe1ta9se co- a Lei (a #eu $avor) ao *asso ,ue (ma#) a des*1e0a total-ente %%%. O! >ILFOS DO $A6S, particu&ar e'te o! "e Lua'"a, !e'tia D!e ca"a ve+ ai! preteri"o! "o! &u%are! A" i'i!tra)*o Co&o'ia& a .avor "o! A! !uce!!iva! re.or a! e a a p&ia)*o "a ,ierar4uia A" i'i!trativa e Iu"icia& "a Co&A'ia, a partir "e 9VST, abria ca'"i"ato! "a MetrApo&e. A Le%i!&a)*o ,o o&o%a"a 'a MetrApo&e a partir "e 9V<P "ecretava 4ue to"o! o! &u%are! a" i'i!trativo "a! co&A'ia! "evia do Pa;s. MAMEDE DE SANTHANA E $ALMA, e bro "u a "a! .a -&ia! ai! a'ti%a! "a Mu7i a, "e!aba.ava 5... por ningu1m 1 ignorado *ue ne#ta (oa terra o# 'nico# emprego# *ue aparecem, in$eli6mente, para o# ind8gena# #&o o# p'(lico# ...9 "e .or a 4ue 5... vermo# privado# muito# c2e$e# de $am8lia do# cargo# *ue #erviam por nomea%Ae# do =overno =eral, #endo #u(#titu8do# por indiv8duo# de Portugal ...9. (tin2am@) 4ue !er ocupa"o! por i'"iv-"uo! 'o ea"o! e e'via"o! "o Rei'o, + custa dos FilBos 'ova! oportu'i"a"e! ao! CANDIDATOS 3RANCOS DA METR/$OLE.

E!!a Le%i!&a)*o %erou a .ru!tra)*o pe&a co peti)*o para e!te! &u%are! ao! >ILFOS DO $A6S, ai'"a o re!!e'ti e'to pe&o .acto "o! car%o! i&itare! e civi! "a co&A'ia, !ere , e oriu'"o! "a MetrApo&e. Di+ia, a propA!ito, o Gover'a"or Gera& AL30K0ERK0E 5... o maior incentivo da 2o#tilidade do elemento ind8gena contra n?# 1 o a$a#tamento em *ue mai# ou meno# e#t0 do# cargo# p'(lico# ...9. O i'"-%e'a !i%'i.ica 5Q a4ui >ILFOS DO $A6S, e'4ua'to 'A! !i%'i.ica Metropo&ita'o!. A popu&a)*o e!ti)a e 'e%ra tor'ouD!e a&vo "u raci! o ca"a ve+ ai! e7p&icito por parte "o! co&o'o! bra'co! e e!te! por !ua ve+ "u e!tava E tra'!itoria e'te W 9V:P, o! e pre%a"o! "a e7ti'ta I0NTA DA >AJENDA, to"o! a !ua e7o'era)*o co&ectiva e "e i!!*o, "i+e'"o 4ue era prote!to co'tra o u'! i'"o&e'te! e o.icia& !uperior bra'co, 4ue a ea)ava raci! o ai! a&to! %era&, ocupa"o! por europeu!

!ocia& por parte "o! co&o'iai! Metropo&ita'o!, ou !e5a, a4ue&e! 4ue a&i

>ILFOS DO $A6S, pe"ira to"o! o! e pre%a"o! co e!tZpi"o! ...

trata e'to recebi"o por parte "e u

O! preco'ceito! raciai! "o! i i%ra'te! bra'co! a >ILFOS DO $A6S (9rancos+ estios e Negros) e viceDver!a pe&a i'te'!a co'corrR'cia e'tre a! *oD"eDobra. au%e e 9VVP $arte! para co'tro&ar a! terra! e a %erara E ... u

A!!i , 'o Ca+e'%o, o! roubo! vio&e'to! "a terra, co i'"-%e'a!. 9VVP, e'tre i i%ra'te! bra'co! e .a -&ia! "e

A"io "e ra)a per a'e'te e'te e7ibi"o ... por e'tre o! ora"ore! 'e%ro! e

e!ti)o! 'o L0CALA, a a'i o!i"a"e e7pre!!ouD!e, i'c&u!iva e'te, atravC! "e &uta! pe&o co'tro&o "o! 'ovo! Ar%*o! co'!titucio'ai! e&eito! "o! co'ce&,o!, 'o ea"a e'te o! Iu&%a"o! e a! CY ara! Mu'icipai!. A partir "e 9V;P, a I pre'!a periA"ica tor'ouD!e o ve-cu&o pri'cipa& "o!

"e!co'te'ta e'to! a to"o! o! '-vei! eco'A ico! e !ociai! "a Co&A'ia, i'.&ue'cia'"o e pre!!io'a'"o o Gover'o "e Li!boa. O pri eiro Ior'a& # .oi A CI1ILIJAO a tratar DA "o! (>RICA i'tere!!e! $ORT0G0ESA !e a'Qrio "e"ica"o

a" i'i!trativo!, eco'A ico!, $ortu%ue!a, particu&ar e'te e E!te Ior'a& .oi .u'"a"a e aioria era "e Lua'"a. O! Ior'ai! era

erca'ti!, a%r-co&a! e i'"u!triai! "a (.rica A'%o&a e S. To C. 9V;;. ai! tri'ta 5or'ai! e A'%o&a. A

E'tre 9V;; e 9V:P, .u'"ara D!e

apo'ta"a! co o cr-tico! e a"ver!Qrio! "o Gover'o, e bra!i&eiro!, co o o etropo&ita'o!, co o

4ue !e i'c&u-a o IORNAL DE MO_MEDES ?9VV9D9V:=@. O! pri eiro! "i'a i+a"ore! "e i pre'!a &oca& era .eitor e e'%e',eiro >ra'ci!co $ereira DutraE bra'co!

A'tA'io 0rba'o Mo'teiro "e Ca!troE A&.re"o IZ&io Corte! MY'tuaE Ioa4ui Eu%R'io De Sa&e! >erreira e A&.re"o Tro'c, !e'"o to"o! e&e! co ercia'te!, .u'cio'Qrio! e a"vo%a"o!E >e&icia'o Da Si&va O&iveira, proprietQrio "a >a+e'"a 3OM IES0SE >ra'ci!co A'tA'io $i',eiro 3ai*o e 1i"a& CorteDRea& E Ca'to, o.iciai! "o e7CrcitoE Caeta'o De Sou!a E 1a!co'ce&o!, Iui+ "e Direito "a re&a)*o "e Lua'"aE e A'tA'io Ca!ta',eira Nu'e!, e7D!acer"ote catA&ico. A partir "a "Cca"a "e 9V<P, aparece co&o'ia&, e participa pub&ica)[e! periA"ica! i porta'te!, to"a! e&a! cr-tica! "a! po&iti4uice! e actua)*o "o %over'o e!pecia& O CR0JEIRO DO S0L (1;4< : 1;4;)N O IORNAL 4ue "o! o! >i&,o! "o $a-!, e!!e'cia& e'te e!ti)o! e 'e%ro!. DE L0ANDA (1;4; : 1;;3) e A 1ERDADE (1;;3 : 1;;;), e Kua'to a e!te!, I'ocR'cio Mato!o De A'"ra"e E CY ara C u re"actore! "o Ior'a& O ECO DE ANGOLA. Favia ai! .i&,o! e 'eto! "o! europeu!, co o Io*o >e&icia'o $e"re'eiraE Li'o "e Sou!a AraZ5oE Io!C $i'to Da Si&va Roc,aE Io!C De

>o'te! $ereira, 'o! a'o! !ete'ta, ou Io*o Da Re!!urrei)*o Ara'te! 3ra%a e Ar!C'io "o Carpo, 'o! a'o! oite'ta. A e!te! 5u'touD!e u a perce'ta%e "e activi"a"e! 'e%ra! 4ue !e "e!taca ai! ,u i&"e!, 'a!ci"o! 'o! co'ce&,o! "o i'terior, e Ma e"e "e Sa'tHA'a e $a& a, "a Mu7i a. >ora o! e bro! "e!te Z&ti o %rupo, 4ue 'o! a'o! "e 9VVP, .i+era 4ue !e i"e'ti.ica a c,a a"a i pre'!a a.rica'a, e o! 5or'ai! O >0T0RO Ioa4ui

Dia! Cor"eiro "a Mata, "e Ca&u'boE Io*o I'Qcio "e $i',o "o A&to Da'"eE e

DE ANGOLA (1;;3 : 1;G1)E O $FAROL DO $O1O (1;;< : 1;;2) e o DESASTRES (1;;G : 1;G@) "e to ai! ra"ica& e i'"epe'"e'ti!ta. Se%u'"o o Gover'a"or Gera& $ONTE E FORTA o Ior'a& O MERCANTIL, por e7e p&o, corria 5o#ten#ivamente9 por to"o! o! co'ce&,o! "e Lua'"a, e ai'"a 'o! De bo!, A bri+, 3e'%ue&a e Mo)Y e"e!, e!%ota'"oD!e "e i e"iato o! 'Z ero! pub&ica"o! ... 5... por*ue at1 o# preto# rude# da# cu(ata# da cidade compram ... e depoi# de uma leitura, l0 comentam o# #eu# artigo# a #eu modo ...9% Desta fo1-a. as *1e*ot8ncias e e7to1sYes dos cBefes -ilita1es e out1os aconteci-entos no inte1io1 da !ol?nia e1a- di/ul4adas n)o s? eLuanda. -as ta-b2- e- Po1tu4al. $or !ua ve+, a! autori"a"e! co&o'iai! per!e%uia Gover'o. E 9V;<, por e7e p&o, o Gover'a"or Gera& ANT/NIO GONAL1ES !upri iu o Ior'a& A CI1ILIJAO DA (>RICA 9V<S, !u!pe'"eu O CARDOSO "e a'eira ai! ou o e'o! e7p&-cita e vio&e'ta, o! re"actore! "o! 5or'ai! 4ue criticava

$ORTI0G0ESA por co'!i"erar !ubver!ivo. E

MERCANTIL, 4ue co'!i"erava 5...alimento da# de#orden# de *ue a Prov8ncia adoe%a ...9, !u!pe'!*o &eva'ta"a "e !e%ui"a pe&o Mi'i!tro ANDRADE COR1O, "e .or a a 5... manter ile#a a li(erdade de impren#a ...9.

9V;<, o $re!i"e'te "a Re&a)*o

a'"ou pre'"er "ura'te u

R! o!

trR! re"actore! "o A CI1ILIJAO DA (>RICA $ORT0G0ESA, >ra'ci!co $ereira Dutra, A&.re"o MY'tua e A'tA'io 0rba'o "e Ca!tro por 5a(u#o de li(erdade dBimpren#a e por outro# crime#9. $or !ua ve+, Li'o Maria "e AraZ5o pub&icou, e 9V<T, u arti%o acu!a'"o o Gover'a"or Gera& IOSL 3A$TISTA DE ANDRADE "e "e!poti! o, !e'"o !u!pe'!o "o !eu po!to "e a!pira'te "a A&.Y'"e%a. Enfi-. -ais out1os aconteci-entos sucedia-9se. o ,ue de-onst1a/a a f1actu1a ,ue se e/idencia/a ent1e os !OLONIAI e os !OLONO , 4ue ca"a ve+ >ILFOS DO $A6S. E'tre e!te! aco'teci e'to!, ocorreu u a %rave "e!or"e Lua'"a, e 9V<;, e .oi e!pa'ca"o e 4ua!e >ra'ci!co Ioa4ui A&.re"o, a&C DO S0L. E!ta "ivi!*o i'ter'a co'tribu-a .orte e'te para 4ue o! >i&,o! "o $a-! to a!!e 4ue co'!ciR'cia 'acio'a&i!ta a'%o&a'a, co'tra a .ra% e'ta"a rea&i"a"e "e Baputo! ((enhores Portugueses)/ etrApo&e e a Ma)o'aria "i!!e i'ara i"eia! "o! pe4ue'o! 'Zc&eo! "a ocupa)*o portu%ue!a, o! e'via"o! "a MetrApo&e, a o! 'ativo! c,a ava Di!putava D!e e'tre u'! e outro! o .uturo "e A'%o&a W O! e7i&a"o! po&-tico! "a "e Liberta)*o e'tre o! >i&,o! "o $a-!. A Ma(ona1ia fundou inclusi/e Lo3as do $RANDE ORIENTE LU ITANO UNIDO. e- Luanda. <en4uela e Mo(X-edes. e- no-e da (>i(erdade, Igualdade, 4raternidade, +conomia e Progre##o). A proc&a a)*o "a RepZb&ica 'o 3ra!i& a 9= "e Nove bro "e 9VV:, ce orto por ci"a"*o! i porta'te!, e "e rua e 4ue A&.re"o MY'tua , re"actor "e O MERCANTIL 4ue !e i'c&u-a ai! !e a!!i i&ava ao Grupo cre!ce'te "o!

o Iui+ "a Re&a)*o, o $a"re Io*o Co'!ta'ti'o Ro"ri%ue!, o a"vo%a"o >arto "a Co!ta, Li'o Maria "e Sou!a AraZ5o e !eu ir *o "e outro!, to"o! e&e! &i%a"o! U re"ac)*o "o O CR0JEIRO

a'o! "epoi! "a Revo&u)*o >ra'ce!a, a'i ou o! prota%o'i!ta! "a Cau!a Repub&ica'a e A'%o&a. o! ca!o! "e A'%o&a e "o 9V<P, proc&a ava a Arti%o! 'a i pre'!a "e Lua'"a co parava 0 pa'.&eto a'A'i o, "i!tribu-"o e

3ra!i&, pe&o .acto "e!te !e ter &iberta"o "o "o -'io portu%uR!. Lua'"a e 5... Ideia da IndependCncia e#t0 por toda a parte na Prov8ncia ... #? re#ta pDrE#e em pr0tica a o(ra ...9 E!te! sonBos e7*1i-ia-, ao .i cre!ce'te re5ei)*o, e7c&u!*o e 'a Le%i!&a)*o Co&o'ia&. Ma! o! >ILFOS DO $A6S e'co'trava D!e pro.u!a e'te "ivi"i"o! cu&tura& e po&itica e'te "e acor"o co "e $ortu%a&, e a! re!pectiva! ori%e'! !ociai!. Se a&%u'! e&e e'to! (radicai#) 1ecla-a/a- a inde*end8ncia po&-tica 'o e "o repub&ica'i! oE outro! (ultra con#ervadore#). e'tre e&e! a a'ti%a .a -&ia &ua'"e'!e 3OTELFO DE 1ASCONCELOS + defendia- abe1ta-ente a -ona1,uia *o1tu4uesa. O! >ILFOS DO $A6S !e'tia D!e, co'tu"o, or%u&,o!o! "a !ua a!ce'"R'cia europeia, c,e%a'"o a&%u'! a !ub!crevere N*o !eria "e e!tra',ar, por co'!e%ui'te D e to"o! >i&,o! "o $a-! tive!!e o i"ea& "a 0NIO L0SO A>RICANA, co'tra a! prete'![e! "a! 'a)[e! europeia! e!tra'%eira!. A%o!to "e 9VVS D, pera'te o Gover'a"or Gera& 'a ci"a"e "o Do'"o, 4ue o! e pre%a"o! "o co Crcio, !au"a"o o repre!e'ta'te "a Na)*o 5por*ue #omo# 4il2o# dela (Nao Portuguesa), em(ora diver#a em ra%a# e core#, ma# o# cora%Ae# #&o portugue#e# e (em portugue#e# ...9. A *a1ti1 de HQQL, a -aio1ia dos FIL&O DO PAC , traba&,ava para a!!e%urar o te po "o Repub&ica'i! o e $ortu%a&, con/encida de ,ue a a*lica()o *1:tica das ideias de F1ate1nidade e de I4ualdade na Met1?*ole t1a1ia aos an4olanos u-a -aio1 autono-ia econ?-ica e e ao cabo, a -:4oa e a an4Pstia sentidas *elos natu1ais da Te11a. ou os *o1 eles assi-ilados > , .ace U ar%i'a&i+a)*o eco'A ica e po&-tica, e7pre!!a

*ol;tica >>> A& ei"a e A&bu4uer4ue, A& ei"a "HE)a (Lisconde do RiraPl) e Io!C "e Mace"o, e7pre!!ava $ortu%a&, e a !ua "Zvi"a 4ua'to U capaci"a"e co&o'i+a"ora "e (agora 9V<<, e bora o! po&-tico! portu%ue!e! a" iti!!e

#im ..., agora n&o @), a e7pa'!*o co&o'ia&. !ontudo. o do-;nio !OLONIAL. *o1 /olta de HQZL. constitu;a9se co-o u- PRO!E O IRRERER CREL. reve&ar !er prob&e Qtica a co'!tru)*o "e!!e A! circu'!tY'cia! iria co petitivo. Po1tu4al e1a u- Pa;s *ouco indust1iali0ado. N*o co'!e%uia prover a A'%o&a e !eu! re!ta'te! Do -'io! (Mltramarinos), be'! pri Qrio! 'e aproveitar co've'ie'te e'te o! %C'ero! tropicai! (pass8veis de serem e6portados para a etr=pole). A *ol;tica colonial *a1a An4ola de*endia da *osi()o de Po1tu4al no conte7to eu1o*eu. *elo ,ue n)o 1esta/a *1atica-ente sen)o a at1ibui()o de concessYes co-e1ciais. financei1as. e7t1acti/as e indust1iais a 41u*os est1an4ei1os > A EUROPA esta/a :/ida de MER!ADO TERRITORIAL > Era evi"e'te 4ue a I'%&aterra (apesar de continuar a mais antiga aliada de Portugal) .i+e!!e o ULTIMATUM e- HQZL a PORTU$AL. *1etendendo a*ossa19se do Te11it?1io situado ent1e An4ola e Mo(a-bi,ue, co'.or e o cC&ebre MAPA !OR DE RO A% A tra'!.or a)*o "e A'%o&a 'u a RESER1A COMERCIAL tor'ouD !e e!!e'cia& para o! !ectore! "a bur%ue!ia portu%ue!a, co pro eti"o! co co Crcio a'%o&a'o. A *a1ti1 de HQZS, pe&a 'acio'a&i+a)*o "a! Co&A'ia!, *assa1a- a /i4o1a1 ta1ifas *1oteccionistas nas AlfXnde4as de An4ola , o 4ue i pu',a o e de EAPAN #O

DOM6NIO e7tre a e'te precQrio pe&a co'5u'tura i'ter'acio'a& "e carQcter

ao Gover'o Co&o'ia& 'ova! re&a)[e! co Co&o'iai! portu%ue!e!, co

a MetrApo&e e outro! TerritArio!

ba!e 'a troca (permuta) "e a&%o"*o, borrac,a,

cera, ca.C, etc., por vi',o! e tC7tei! e7c&u!iva e'te portu%ue!e!. d preocupa)*o "a Mo'ar4uia portu%ue!a !uce"euD!e o e pe',a e'to .i'a'ceiro "o i'"iv-"uo e "e e pre!a! etropo&ita'a! e!tabe&eci"a! e i&,are! "e 'ovo! co&o'o! o A'%o&a. E!ta !itua)*o, re!u&ta'te "a i p&a'ta)*o "e e!trutura! eco'A ica!, .i'a'ceira! e a" i'i!trativa!, viabi&i+ava i'te%rar e co'!ertar u a *oD"eDobra a.rica'a 'e!!e proce!!o "e cre!ci e'to.

Da- "erivaria a 'ece!!i"a"e "a! Autori"a"e! Co&o'iai! "e.i'ire se1e- a*enas SER1IDORES DOS INTERESSES DO COLONIJADOR W A MetrApo&e, porC , te ia, ca"a ve+ tCc'ica e .i'a'ceira e'te, .icava Ao! co&o'o! $A6S, a'!iava ta bC

ESTAT0TO DOS A>RICANOS, 4ue dei7a/a- de SER $ARCEIROS para ai!, 4ue A'%o&a !e tor'a!!e a& apetrec,a"o!

INDE$ENDENTE W, por i!!o o! Co&o'o! rece'te!, MetrApo&e '*o ti',a co'"i)[e! para o! apoiar.

e'tre%ue! a !i prAprio! por4ue a

etropo&ita'o! !uce"iaD!e a !ua DESCENDeNCIA e pe&a I'"epe'"R'ciaW

terra! "e A'%o&a e e!te!, preteri"o! "epoi! co o to"o! o! outro! >ILFOS DO E!te propA!ito circu'!ta'cia& .a+ia 4ue a 3ur%ue!ia "a MetrApo&e (&uer em Portugal &uer em Angola), !e i'ibi!!e co'tra o! >ILFOS DO $A6S (antigos e recentes), e .avorece!!e i've!ti e'to tra'!itava 'u e&e e'to! .u&crai! "e !ua co'.ia')a. A! !ocie"a"e! a'%o&a'a! .icava !obre!!ai'"o u a a!!i p&e'a! "e co'tra!te!, i'oria e!ti)o! e !e aioria e! a%a"ora "e co u'i"a"e! rurai! e u a etropo&ita'o!, 4ue "o i'ava !o e'te corre"ore! e 4ue o !e'ti"o "irecto e i'ver!o, e!tabe&eci"o e'tre

urba'i+a"a co po!ta "e a.rica'o! bra'co!, bra'co!, 'e%ro! e !ub eti"o! a europeu! ou e'via"o! !obre!!a-a A! e to"o! o! !ectore!.

u"a')a! opera"a! 'a Co&A'ia "e A'%o&a e'tre 9V:P e 9:SP,

re!u&ta'te! "a A" i'i!tra)*o Co&o'ia& portu%ue!a, a partir "e Li!boa, .avorecia ALIANAS e COM$ADRIOS, por u .avorecia A! popu&a)[e! era DIREITOS por co'.ro'to! "i!cri i'atAria !obre e!ti)o!. $roc&a a"a a RepZb&ica e Abri& "e 9:99. A Lei "a Separa)*o e'tre o E!ta"o e a I%re5a "ec&arava &ivre! to"o! o! cu&to!, proibi'"o o e'!i'o "o Cri!tia'i! o 'a! e!co&a!, 'acio'a&i+a'"o o! be'! "a I%re5aE e !upervi!io'a'"o a! A Lei "a Separa)*o ti',a u po!i)*o "e !ub!erviR'cia e A'%o&a'a. A! popu&a)[e! a.rica'a! "e!e'co'tra D!e e'tre !i e a 'e%ra a!!u eD!e 'o cu&to $rote!ta'te, 4ue, ca"a ve+ .ir ava e A'%o&a. re&a)[e! o REGIME. aioria e!ti)a e ai!, !e evi"e'ciava e !e a'ipu&a)[e! "e cu&to. A'%o&a, .icava 'u a cu',o pro.u'"a e'te revo&ucio'Qrio W re&a)*o ao Gover'o e U A" i'i!tra)*o $ortu%a& a = "e Outubro "e 9:9P, OP "e e!tabe&eceD!e a Lei "a Separa)*o e'tre o ESTADO e a IGREIA e vio&e'ta"a! e &a"oE por outro &a"o, o co'tro&o "o "o -'io co&o'ia& e.ectivo "o territArio. ar%i'a&i+a"a! pera'te o! !eu! i&itare! e pe&a Lei, 4ue i pu',a u a ORDEM i&,[e! "e a.rica'o! bra'co!, 'e%ro! e

ai! "e 4uatro

A IGREIA CAT/LICA, pri'cipa& e'te e

O 1ATICANO e o! $RELADOS $ORT0G0ESES corta "ip&o Qtica! co

A T "e Nove bro "e 9:99, o e!ta"o "e rebe&i*o i'!ta&ouD!e 'o Mo7icoE 'o $&a'a&to "e 3e'%ue&aE 'o 3iCE Lu'"a e Norte "o Ca!!ai, .acto! 4ue obri%ava o Gover'o "e A'%o&a a pe"ir au7i&io ao Gover'o Ce'tra& (em $is"oa) para p\r cobro U !itua)*o. A < "e >evereiro "e 9:9O, ,Q boato! &eva'ta"o! 'a I'%&aterra e 'a A&e a',a "e 4ue o Gover'o Ce'tra& "e $ortu%a& c,e%ara a acor"o acerca "a "ivi!*o "a! Co&A'ia! $ortu%ue!e! e (.rica, e'4ua'to a Q de A4osto "o

e! o a'o, o Ge'era& Norto' "e Mato!, co o Gover'a"or Gera&, funda a cidade do &ua-bo, 'o &oca& a'terior e'te e!co&,i"o por AL<INO E T[R#O DE RI!TURIA PEREIRA (1;;;A1;G@), *a1a ,ue ali nascesse NORA LI <OA \ !APITAL DO IMP6RIO AFRI!ANO. A 9O "e A%o!to "e 9:9T C "ecreta"a a or%a'i+a)*o "e u a e7pe"i)*o i&itar co "e!ti'o a A'%o&a e Mo)a bi4ue, pe&o 4ue "ia! "epoi!, parte "e Li!boa .or)a! e7pe"icio'Qria! co "e!ti'o a A'%o&a, co a'"a"a! pe&o

te'e'teDcoro'e& AL1ES ROADAS. E!ta! .or)a! e7pe"icio'Qria! !*o re.or)a"a! por tropa! co a'"a"a! pe&o capit*oDte'e'te CORIOLANO DA COSTA a = "e Nove bro "e!!e partira para A'%o&a e! o a'o. A S "e >evereiro "e 9:9=, ai! co'ti'%e'te! e7pe"icio'Qrio!, para .a+er .ace ao! a! 4ue

ata4ue! "a! tropa! a&e *!, pe&o "ecur!o "a 9] Gra'"e Guerra Mu'"ia& W A'%o&a, o! a'%o&a'o! (Eilhos do Pa8s) e o! co&o'iai! !o.ria co'!e4uR'cia! re%io'ai! (territoriais), 'acio'ai! e i'ter'acio'ai!, !e ,ouve!!e e'tre !i a&%u a ,o o%e'ei"a"e! "e pri'c-pio! e "e i'tere!!e!. $or e7e p&o, a OS "e Maio "e 9:9V, u Decreto "o Gover'o "e Si"A'io i'.&uR'cia $ai!, a&tera a Lei "a Separa)*o e'tre o E!ta"o e a I%re5a, re!titui'"o ao C&ero CatA&ico a&%u a i'terve')*o 'o! a!!u'to! "o cu&to, e bora !e u a Mi!!a 'a SC "e Li!boa 'u ateria& e po&-tica per"i"a a'terior e'te. O prAprio Si"A'io $ai! a!!i!te a %e!to co'!i"era"o reco'ci&iatArio e'tre o E!ta"o e a I%re5a, a O "e Mar)o "e!!e a'o. A'%o&a vive, !e'te e re!!e'teD!e "e!!e %e!to, avo&u a'"oD!e a'ta%o'i! o! e'tre cri!t*o! e '*o cri!t*o!, re&i%io!a! !i'crCtica!. $or !ua ve+, ,Q u a te'tativa "o A&to Co i!!Qrio Norto' "e Mato! (1G31A1G3?) para i por u u para"i% a eco'A ico "e re%i e capita&i!ta. E!!a capita&, pe&a i'!titucio'a&i+a)*o "e oe"a .i"uciQria, crC"ito po&-tica pa!!ava pe&o! i've!ti e'to! e ace!!-ve&, etc.. ai! atra-"o! por outra! prQtica!

re%i e "e traba&,o &ivre, i p&e e'ta)*o "a

O !eu pro5ecto .oi ve'ci"o pe&o! i'tere!!e! "a! c&a!!e! "o i'a'te! e a &e%i!&a)*o 4ue criara, para protec)*o "o traba&,o i'"-%e'a, acabou por !er revo%a"a e 9:OT, 'o .i'a& "o !eu Gover'o. a i p&e e'ta)*o e A'%o&a "e capitai! 1i'%ou ape'a!, 'o Y bito i'ter'acio'a&, o co'!e'ti e'to "o A&to Co i!!Qrio Norto' "e Mato! co e!tra'%eiro! e e pre!a! a5e!tQtica!, 'o! "o -'io! "a E7p&ora)*o

E7tractiva, Ca i',o! "e >erro e Lati.Z'"io! "iver!o!. Co'tu"o, a S "e Ia'eiro "e 9:OV, ANT/NIO DE OLI1EIRA SALAJAR (ainda Pro'essor em Coim"ra), pub&ica"o 'o DiQrio CatA&ico NO1IDADES, co'"e'a a op)*o "o Gover'o "a Dita"ura Mi&itar "e co'trair u i'ter'acio'a& !e I!to te e prC!ti o o prCvio re!tabe&eci e'to "o e4ui&-brio or)a e'ta&, 4ue o A'%o&a, poi! a.i%uravaD!e o apoio ao! &obbie! etropo&ita'o! co'tra o! i'tere!!e! "o! &obbie! U ar%e "o! be'e.-cio!

Mi'i!tro "a! >i'a')a!, Ge'era& SINEL DE CORDES prete'"e 'e%ociar. repercu!!*o e capita&i!ta! portu%ue!e!

e!tra'%eiro! 5Q co'!e'ti"o! 'a Co&A'ia. O! a'%o&a'o! ?E*$,%( D% PAS() .icava e'ri4ueci"a, co o co'!e'ti"o! ao! i peria&i!ta! e!tra'%eiro! e U bur%ue!ia portu%ue!a ero! AutA ato!, 4ue "e.e'"ia re!peito. .orte re%i e cau!a! eco'A ica! e .i'a'ceira!, 4ue '*o &,e! "i+ia

A bur%ue!ia portu%ue!a e!taria 'a ba!e "a !ub!titui)*o "o e pArio e!tra'%eiro cre!ce'te co'verte'"oD!e, pouco a pouco, 'u eco'A ico, 4ue atravC! "a MetrApo&e, !e e!te'"ia Era a i p&e e'ta)*o "o E!ta"o Novo, te'tQcu&o! per!o'i.ica"o! e ca"a u ateria& e'te a A'%o&a. po&vo %i%a'te, co

ai! propria e'te "o re%i e

Corporativo SALAJARISTA, 4ue acabaria por !er u

"o! Reta&,o! "a %ra'"e Ma'ta,

4ue era a.i'a& o I pCrio $ortu%uR!, 4ue !e e!te'"ia atC Ti or. A po&-tica "e O&iveira Sa&a+ar era co'!i"era"a pe&o E!ta"i!ta, co o !e'"o u a 5Pol8tica de verdade, pol8tica de #acri$8cio, pol8tica nacional@9. $e&a pri eira ve+ era uti&i+a"a a .Ar u&a 5 ADA !: FRA A A-G:,

FHD: P+>A A-G:9. L e- HZSZ 4ue o <anco de An4ola substitui o <anco Nacional Ult1a-a1ino, co o E'ti"a"e E i!!ora .i"uciQria. E 9:SP, porC , e re!u&ta"o !obre o prob&e a "o crC"ito "e A'%o&a, !ur%e o co'.&ito e'tre o Mi'i!tro "a! >i'a')a!, ANT/NIO DE OLI1EIRA SALAJAR (apoiado pelo inistro da 0ustia ANME$ R%DR*RME( 0TN*%R e pelo Reneral AR)MR *LEN( EERRAQ e o Presidente da RepP"lica+ Reneral %(CAR CAR %NA), e o Gover'a"or "o 3a'co "e A'%o&a, C0NFA LEAL (e6#l8der de um Partido da Direita Repu"licana). IQ co o Mi'i!tro "a! >i'a')a! e "a! Co&A'ia!, ALA@AR de-ite !unBa Leal do ca14o de $o/e1nado1 do <anco de An4ola. substituindo9o *o1 MENDE !A<E"ADA e .a+ votar pe&o Gover'o a !ua !o&u)*o "o d2ficit an4olano, pa!!a'"o a coor"e'ar "irecta e pe!!oa& e'te o proce!!o "a e&abora)*o "o A!TO !OLONIAL% As dificuldades econ?-icas fa0e-9se senti1 ent1e os colonos de Na4ola (Eilhos do Pa8s), "i.icu&"a"e! aprova"a! pe&a cri!e "e 9:O:. E!te .acto op[e o Gover'a"or Gera& "a Co&A'ia, Ge'era& >ILOMENO C_MARA ao Mi'i!tro "a! >i'a')a! e "a! Co&A'ia!, Dr. O&iveira Sa&a+ar. O $o/e1nado1 $e1al de-ite9se >>> O Gover'o "a Dita"ura i&itar aprova o ACTO COLONIAL a V "e e! o R!. Iu',o "e 9:SP pe&o Decreto 'f 9V.=<P, pro u&%a"o por O!car >ra%o!o Car o'a (Presidente da RepP"lica), 'o "ia OV "e!!e IM$ERIAL e CENTRALISTA. Co popu&a)[e! i'"-%e'a!, re"u+i'"o ai'"a a TerritArio! Co&o'iai!. A 9T "e >evereiro "e 9:S9, o E!ta"o portu%uR!, 'a po&-tica "e O&iveira O ACTO COLONIAL "e.i'iaD!e 'u a po&-tica Co&o'ia& e!!e'cia& e'te a !ua ap&ica)*o a%ravouD!e a !u5eita! a! ar%e "e auto'o ia atribu-"a !itua)*o "a "o i'a)*o, e7p&ora)*o e "i!cri i'a)*o a 4ue e!tava

pe&a I RepZb&ica U! e!trutura! a" i'i!trativa! e "o Gover'o !e"ia"o 'o!

Sa&a+ar (Presidente do Conselho de Decreto! 'f 9:.S=T e 9:.TP:.

inistros), pa!!ou a co'"icio'ar e a

co'tro&ar a! activi"a"e! i'"u!triai! priva"a! atravC! "a aprova)*o "o! A! e!trutura! a!!ociativa! "e e pre!Qrio! (corporativa# ou n&o] iria re.rear a co peti)*o eco'A ica e'tre e pre!a!E a!!e%urar a co'ce'tra)*o o'opo&i!ta e a !obrevivR'cia (dependentista) "e pe4ue'a! e e pre!a!E re.or)ar a capaci"a"e "e i'terve')*o "o E!ta"o 'a eco'o ia. Era u a co'cep)*o i'terve'cio'i!ta, p&a'i.ica"ora, corporativi!ta, proteccio'i!ta (talve6 tradicionali#ta@), (talve6 imo(ili#ta@) "a activi"a"e i'"u!tria&E e a! re&a)[e! e'tre o E!ta"o e o o"e&o a.i'a& t-pico "o >ASCISMO co "o E!ta"o. Tu"o pa!!a a "epe'"er "a autori+a)*o D D e!tive!!e para&i!a"o! por A o"ra)E D D A pa!!a%e , por arre'"a e'to ou a&ie'a)*o "e e!tabe&eci e'to! i'"u!triai! para po!!e "e e!tra'%eiro!E Su!pe'!*o, pura e !i p&e!, "e co'ce!![e! "e pate'te! "e 'ova! i'"u!tria! e "e 'ovo! proce!!o! i'"u!triai!. O ACTO COLONIAL co portaD!e e A'%o&a, e 'a! re!ta'te! Co&A'ia! portu%ue!a!, co o i'!tru e'to bQ!ico e 'ece!!Qrio para .a+er .re'te, e atC a'u&ar, !e po!!-ve& o capita&i! o e!tra'%eiro, co o o! ca!o! "a Co pa',ia "e Dia a'te! "e A'%o&aE Ca i',o "e >erro 3e'%ue&aE Coto'a'% (e6plorao de algodo)E etc., etc. . O ACTO COLONIAL a%rupa (&uer na etr=pole+ &uer em Angola e noutras Col=nias) e "e.e'"e o! &obbie! capita&i!ta! portu%ue!e!, o'ta%e ai! "e "oi! a'o!E a4ui'i! o! "e 4ue re!u&ta!!e 'o i'i!teria&8 I'!ta&a)*o "e 'ovo! e!tabe&eci e'to! i'"u!triai! ou reabertura "o! 4ue ou a !ub!titui)*o "e erca"o capita&i!ta. Era u o'opo&i!ta ba!e 'a e!trutura)*o C"ia!

au e'to "e pro"u)*o (particularmente se houvesse diminuio de mo#de#

e'ri4uece'"oDo! e tra'!.or a'"oDo! a.i'a& 'u prAprio ESTADO. A! popu&a)[e! a'%o&a'a! .ica %over'a e'ta&i!ta e i'!tru e'ta&. ca"a ve+

ESTADO aci a "o ai! preteri"a! pera'te o

Co'!e&,o Corporativo, 4ue C i&u!tra"o "a .or a e!!e'cia& e'te e!tati+a'te, O Gover'o "o E!ta"o Novo, pe&o DecretoDLei 'f O<.PPS, i p[e ao! i'"iv-"uo! e e'ti"a"e! (pP"licas e privadas) a aceita)*o "o! pri'c-pio! "a Dita"ura >a!ci!taE a recu!a "e i"eia! co u'i!ta!E e a "e'Z'cia "o! 4ue pro.e!!e "outri'a! !ubver!iva!. anta 2 assina1a- e- Ro-a a po'to! O $o/e1no Po1tu4u8s e a

!ON!ORDATA e o Aco1do Mission:1io a J de Maio de HZOL. A! cZpu&a! "a I%re5a CatA&ica e o E!ta"o Novo (de %liveira (ala.ar) co'ver%e "e vi!ta e !itua)*o i'ter'acio'a&, abra'%e'te pe&a Of Guerra Mu'"ia&. E!te! Acor"o! $ortu%uR! (de Ac)*o CatA&ica. AtC U "Cca"a "e !ete'ta, o re&acio'a e'to e'tre o Re%i e (de Ant=nio %liveira (ala.ar), a I%re5a e Ac)*o CatA&ica $ortu%ue!a (lideradas pelo Cardeal CereCeira+ e6#colega e amigo pessoal de %liveira (ala.ar) , re.&ectiaD !e 'u a co&abora)*o e!treita, apoio e "a prApria I%re5a. E!ta tute&a !upervi!io'a'te pe&o E!ta"o ori%i'ava, ao .i u a!!e e&,aria co o !e'"o u a H IG: A!I: A>. Pela *1i-ei1a /e0. An4ola en4loba/a9se nu- fi4u1ino 4lobal encai7ado na UNI#O NA!IONAL. Co'tu"o e!ta ,o o%e'ei+a)*o abra'%e'te era co'tra"itAria e !i prApria, ,ave'"o u a NA"#O UNA e e ao cabo, Re%i e "e !uba&ter'i+a)*o Nacio'a&, o 4ue, apare'te e'te, !e Ztuo, "ivi!*o "e .u')[e! e reco',eci e'to "o E!ta"o co o a%e'te i pre!ci'"-ve& "a tute&a "a !ocie"a"e arca o .i "o per-o"o "e co'.&ito! e'tre o E!ta"o onr&uico li"eral a Repu"licano demoli"eral) e, a I%re5a e ter o! "a po&-tica i'ter'a e co&o'ia& e ai'"a 'o 4ue re!peita U

INDIRI CREL, a "ivi!ibi&i"a"e "e e&e e'to! 4ue '*o po"eria "everia !er "i.ere'te! u'! "o! outro!. $or e7e p&o, e

'e

A'%o&a (com re$erCncia apena# a e#te Ferrit?rio

Hltramarino), Ba/ia u-a -oeda *1?*1ia, e-itida *elo <anco de An4ola. tutelado *elo <anco de Po1tu4al e este *elo TE OURO NA!IONAL. &a/ia ainda dife1entes es*2cies de *o1tu4ueses no Te11it?1io , "i!ti'%ui'"oD!e o! cidad)os *o1tu4ueses de *1i-ei1a E de se4unda ((ranco#) a 4ue !e 5u'tava o! e!ti)o! e o! 'e%ro! a!!i i&a"o!E ne41os (incivili6ado#) "e'o i'a"o! pura e e7c&u!iva e'te por Ind;4enas, !e'"o e!te! Z&ti o! tute&a"o! pe&a .u')*o "o K0ADRO ADMINISTRATI1O DE ANGOLA e i'!tru-"o! pe&a! Mi!![e! CatA&ica! !e"ia"a! 'o TerritArio, e bora ta bC ,ouve!!e .u')*o "a! Mi!![e! $rote!ta'te! (estrangeiras) para e!!e propA!ito. L certo 4ue os LO<<IE est1an4ei1os c1escia- de /alo1 e i-*o1tXncia co'tra o 4ue "e!e5ava o E!ta"o Novo, 4ue prete'"ia .avorecer ca"a ve+ ai! o capita&i! o e!trita e'te portu%uR!. co'!i%o "irecta e'te o! e co'"i)[e! po&-tica! A! e pre!a! e!tra'%eira!, ape!ar "e tu"o, tra'!.or ara D!e e Estados dent1o do E TADO , por4ue ti',a Merca"o! I'ter'acio'ai! "e 4ue !e !ervia , e !ervia e!peciai! a '-ve& u'"ia&.

Co'tu"o, atravC! "o DecretoD&ei 'f S9.:PV "e : "e Mar)o "e 9:TO, o Gover'o "o E!ta"o Novo "eter i'a 4ue a! e!trutura! "a Direc)*o Nacio'a& "a Moci"a"e $ortu%ue!a M$ pa!!aria a co'tro&ar e .i!ca&i+ar to"a! a! or%a'i+a)[e! 5uve'i! '*o o.iciai! ou '*o i'te%ra"a! 'a Ac)*o CatA&ica. Ma! a Eu/entude Ind;4ena An4olana n)o te- acesso + Mocidade Po1tu4uesa >>>. ne- acesso +s Escolas P1i-:1ias Oficiais ne- aos Liceus (2avendo ao tempo apena# o >iceu "alvador !orreia em >uanda e o Diogo !&o em "0 da .andeiraI>u(ango), para to"a a A'%o&a, *odendo a*enas f1e,uenta1e- as Escolas das MissYes/

E!te! Co'tra!te! .avorece e!tra'%eiro!, i'tere!!a"o! e

evi"e'te e'te o! &obbie! po&-tico!

A'%o&aE e *o1 isso nasce a UNI#O DA

POPULA"TE DO NORTE DE AN$OLA \ U%P%N%A%. lide1ada *o1 &OLDEN RO<ERTO. *assando de*ois a desi4na19se *o1 UNI#O DA POPULA"TE DE AN$OLA \ UPA po!!ive& e'te apoia"a pe&o! SER1IOS SECRETOS NORTE AMERICANOS. !ont1a esta FA!"#O REROLU!IONFRIA, 'iti"a e'te "e e'vo&vR'cia "o! BIBONGOS (do Congo ao M8ge e Dem"os), co'!i"era"o! i'"-%e'a!, su14e out1a. a desi4nada *o1 MPLA. 4ue C u A$O TIN&O NETO, 4ue .oi pre!o e co'5u'to "e e!ti)o!, 'e%ro! e bra'co!, co'!i"era"o! a!!i i&a"o! lide1ado *o1 A'%o&a 'o "ia V "e Iu',o "e 9:;P, .acto 4ue ori%i'ou prote!to! popu&are!. Da 1e*1ess)o destas -anifesta(Yes. 1eali0ada *elas auto1idades coloniais. 1esulta1a- di/e1sos -o1tos e fe1idos. $rote!ta'"o co'tra a .or a co o o ESTADO $ORT0G0eS e a COTONAG (empresa maCesttica) i pu',a alange), i'iciara e&eva"o "e v-ti a!. A O de Fe/e1ei1o de HZKH. ele-entos do MPLA tenta1a- assalta1. e- Luanda. a !asa da Reclus)o Milita1. o 5ua1tel da P% %P% e a Dele4a()o da E-isso1a Nacional (representada pela Emissora %'icial). O 1esultado foi o -assac1e de -ais de t18s -il ci/is ind;4enas. Estes incidentes -a1ca1a- o in;cio da 4ue11a colonial an4olana ou %uerra "a Liberta)*o vi!ta pe&o! 'aturai! a'%o&a'o!. E- HI de Ma1(o de HZKH inP-e1os colonos do No1te de An4ola s)o -o1tos e fe1idos *ela UPA. nuautentico cen:1io de TERRORI MO. u o cu&tivo "e a&%o"*o (em regime de monocultura), a! popu&a)[e! a 3ai7a "o Ca!!a'%e (Distrito de ovi e'to "e co'te!ta)*o. Da repre!!*o "e!ta 'Z ero revo&ta, por i'iciativa "a! Autori"a"e! Co&o'iai!, re!u&tou u

Po*ula(Yes 'e%ra!, bra'ca! e UPA, 4ue '*o C A'%o&a 4ue, e ai! "o 4ue u

e!ti)a! dos Dist1itos do U;4e e dos

De-9bos s)o si-*les-ente -assac1ados *o1 out1os ne41os e b1ancos da bra)o ar a"o por i'tere!!e! e!tra'%eiro! e 'o e "a $AJ e "o! DIREITOS F0MANOS, estabelece9$or%a# de terra,

u-a 4ue11a san4uin:1ia >>> A Ditadu1a(de :liveira "ala6ar) inte1/2- co A'%o&a o'"e ocorria "o i'a)*o co&o'ia& WWW Co'traria'"o a po&-tica Sa&a+ari!ta a OUA (organi6a%&o de Hnidade A$ricana) 1econBeceu o MORIMENTO POPULAR DE LI<ERTA"#O DE AN$OLA \ MPLA e- SI de No/e-b1o de HZKO co-o 5'nico repre#entante leg8timo do Povo de Angola9, %ara'ti'"oD&,e au7-&io "ip&o Qtico e &o%-!tico. Mas. e- De0e-b1o. u- 41u*o an4olano. e7ilado e- <1asa/ille. di/ul4a u- Manifesto intitulado AMAN$OLA. iniciando9se assi- o *1ocesso da c1ia()o da UNI#O NA!IONAL PARA A INDEPEND[N!IA TOTAL DE AN$OLA \ UNITA ,ue 1esulta eHI de Ma1(o de HZKK. FQ u a a'i.e!ta)*o "e prote!to co'tra a %uerra co&o'ia& e C co'tra o! a!!acre! co eti"o! pe&o! orre e >evereiro "e 9:<P, 4ue ta bC mar e ar9 1e*1i-indo /iolenta-ente a! popu&a)[e! civi! "a! re%i[e! "e &eva'ta e'to! e outra! .or a! "e prote!to co'tra a

E!ta"o! 0'i"o! 'o 1iet'a e W, ... $ouco "epoi!, a O< "e Iu&,o, Conselho de

Li!boa, A'tA'io "e O&iveira Sa&a+ar (entretanto a'astado da PresidJncia do inistros+ por acidente grave ocorrido anteriormente &ue o oite'ta e u dei6ou incapacitado para as suas 'unUes governamentais), co Com"a Do+ distrito de Liseu). ucedeu9lBe ent)o. co-o P1esidente do !onselBo de Minist1os. o P1ofesso1 Douto1 MAR!ELO !AETANO >. cu3o $o/e1no foi

a'o! "e i"a"e, 'a!ci"o a OV "e Abri& "e 9VV;, 'o 1i eiro (concelho de (anta

de11ubado *elos !APIT#E DE A<RIL. e- HZJO > Neste RE$IME *?s SI de ab1il de JO , "e.i'iuD!e, e AL1OR ?$ORT0GAL@, o "e!ti'o po&-tico "e A'%o&a, sendo 1econBecido os Mo/i-entos Po*ula1 de Libe1ta()o de An4ola' MAPLA. lide1ado *o1 ANTUNIO A$O TIN&O NETOM a FNALA lide1ado *o1 &OLDEM RO<ERTOM e a UNITA. lide1ado *o1 EONA ARIM<I. O $roce!!o "e De!co&o'i+a)*o corre!po'"ia ao o&"e "o! pa-!e! co&o'iai!, cu5o! co&o'o! era 'a !ua aioria ero! .u'cio'Qrio! pZb&ico!. Este ti*o de P1ocesso n)o *ode1ia nunca >. se1 le4iti-ado *a1a An4ola. onde a Inde*end8ncia e1a le4iti-a e tinBa todo o di1eito de se fa0e1 >. -as ,ue fosse nu- P1ocesso de EMAN!IPA"#O. co- o*()o de nacionalidade consentida *a1a TODO os cidad)os ali nascidos e ali 1adicados% N#O FOI O 5UE A!ONTE!EU DE FA!TO > e#te conte)to, a A"":!IA-G: I F+R A!I: A> A3I=:" D+ A =:>A J 5A.I.A.A.9, #ediada em >i#(oa, Portugal, repre#entando in$ormalmente a ,: FAD+ e)pre##a do# A =:>A :" e P:RFH=H+"+", encai)ado# na 54AIKA9 aludida, promete diligenciar o con#erto Lur8dico nacional de Angola e de Portugal, em termo# e trMmite# legai# para *ue 2aLa uma DHP>A A!I: A>IDAD+ para F:D:" *uanto#, ali #ituado#, ou l0 permaneceram at1 7 IndependCncia e #e viram $or%ado# a de l0 #a8rem, a re*ueiram $ormalmente. N um PRI !IPI: D+ OH"FI-A, *ue urge #er $eita, a $im de *ue #e recon2e%a de$initivamente *ue a *ual*uer !IDADG: l2e a##i#te o DIR+IF: de ter a A!I: A>IDAD+, *ue con#idere "HA @@@ MAL&EIRO

Li!boa, 99 "e Outubro "e OPP9 Pela da A%I%A%A%

ggggggggggggggggggggggggggggggggggggg gggggggggggggggggggggggggggggggggggg
(!arlo# !aldeira de ,ict?riaEPereira) !ordovil)
PRE IDENTE DA DIRE!"#O RI!E9PRE IDENTE DA DIRE!"#O

(3anuel 3aria !aldeira de Pote#

Retroce"er

Você também pode gostar