Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
www.profbio.com.br
Prof. Archangelo P. Fernandes
Profa. Alessandra Barone
Sangue
Tecido fluido circulante, formado por
Funes do sangue
Transporte de gases
Defesa do organismo
Coagulao
Veiculao de nutrientes
corporal do paciente.
Mulheres: apresentam em mdia VST
de 3.000 a 4.500 mL
Homens: apresentam em mdia VST de
3.500 a 5.800 mL
Sangue Total
pH = 7,35 a 7,45
Viscosidade = 4,5
Plasma x Soro
Plasma: parte lquida do sangue com
Glbulos vermelhos
Compreendem a maioria dos elementos
Glbulos brancos
Apresentam caractersticas
Plaquetas
Consideradas como fragmentos
Sangue: Constituio
Sangue: constituio
perdas.
Por dia 6 bilhes de clulas/kg.
Todas as clulas sanguneas possuem vida curta:
ELEMENTO
DURAO
Eritrcitos
~120 dias
Plaquetas
7-10 dias
Granulcitos
6-7 horas
Linfcitos
Hematopoese
Processo de produo, diferenciao e
e monopoese
Fase senil
Perodo intrauterino:
Fase pr-heptica ( 0 a 2 meses)
- Produo de eritrcitos ( megaloblastos)
granulcitos
granulcitos e linfcitos.
Fase pr-heptica
Inicia-se desde o inicio da vida embrionria
at o surgimento do fgado
Surgimento dos folhetos germinativos:
ectoderme, mesoderme e endoderme
A partir da 3 semana, surgem pequenos
acmulos de clulas mesenquimais na
mesoderme que se diferenciam em
angioblastos
Fase pr-heptica
Os agrupamentos dos angioblastos
Fase pr-heptica
Clulas indiferenciadas
que daro origem aos vasos
sanguneos
Ilhotas sanguneas
Clulas
indiferenciadas que
daro origem aos
1os eritrcitos
Ilhotas sanguneas
Disponvel em http://www.unifi.it/anatistol/istologia/ematop.htm
Fase pr-heptica
Megaloblastos
Fgado
Fase hepatoesplnica
Desaparecimento das Ilhotas sanguneas e
megaloblastos
Eritrcitos formados dentro dos capilares
hepticos
Produo de glbulos brancos,
megacaricitos rudimentares e plaquetas
Feto (3 a 4 meses): produo de leuccitos
pelo timo e bao.
Fase esplenomieloide
5.ms: Incio da hematopoese realizada pela
medula ssea.
intra e extramedulares
Fase mieloide
A partir de 7 meses IU:
Domnio
da hematopoese na medula
ssea que vai desde o perodo intrauterino
e se estende aps o nascimento at o fim
da vida.
Aps o nascimento: fgado e bao ficam
responsveis pela hemocaterese.
Medula ssea
(intrauterina)
7 ms
Glbulos
Vermelhos +
clulas
progenitoras
Fgado fetal
2 ms
Gl.Brancos e
Plaquetas
5 ms
Leuccitos +
clulas
progenitoras
Globulos
vermelhos +
Megacaricitos
Bao + Fgado
3 ms
Plaquetas +
clulas
progenitoras
Perodo extrauterino
Ao nascimento - produo de sangue pela
Perodo extrauterino
Aos 20 anos: medula ativa no esterno,
Perodo extrauterino
Medula amarela:
Em
Perodo extrauterino
Fase anci:
Produo
Metaplasia Mieloide
Hematopoese extramedular:
Em
Medula ssea
Estroma medular
Histicitos, osteoblastos, osteoclastos, clulas
endoteliais, adipcitos, alguns mastcitos e
fibroblastos que produzem as estruturas da
MEC
Matriz extracelular:
Medula ssea
Stem cell:
Clula
indiferenciada e progenitora
hematopotica com capacidade de autorenovao que por meio de diviso e
diferenciao celular, podem dar origem a
populaes de clulas progenitoras das
principais linhagens celulares.
Medula ssea
Stem cell
So
Eritropoese
Eritron
Conjunto de eritrcitos e seus precursores
medulares, dividido em:
Departamento de reproduo:
ploriferao de mitoses celulares.
Departamento de maturao:
maturao das clulas e
hemoglobinizao com perda do
ncleo.
Eritropoese
Departamento de reproduo:
Preritroblasto(PE)
Eritroblasto Basfilo (EB)
Eritroblasto Policromtico(EPC)
Departamento de maturao:
Eritropoese
Regulada pela eritropoetina liberada pelas
Preritroblasto
Primeira clula morfologicamente distinguvel
da srie vermelha
Tamanho entre 18 e 25 m
Citoplasma intensamente basfilo com halo
claro ao redor do ncleo
Ncleo grande e arredondado.
Cromatina frouxa
Dois ou mais nuclolos
Constitui aprox.1% da medula ssea
Preritroblasto(1)
Eritroblasto Basfilo
Aprox. 16m
Menores que o preritroblasto
da hemoglobinizao.
Constitui aprox. 1 a 4% da m.ssea.
Eritroblasto Policromtico
Aproximadamente 13m
O citoplasma apresenta cor acinzentada
Eritroblasto Policromtico(3)
PE: preritroblasto
EB: eritroblasto basfilo
EP: eritroblasto policromtico
Eritroblasto Ortocromtico
Tamanho entre 8 a12 m
Presena de um ncleo picntico e
normalmente excntrico.
Incapaz de sintetizar DNA.
Citoplasma alaranjado devido a acentuada
sntese de hemoglobina.
Constitui aprox.5 a 10% das clulas da
medula ssea.
Eritroblasto Ortocromtico(4)
Eritroblasto Ortocromtico
Hemoglobinizao e perda do
ncleo
Reticulcitos
Ausncia do ncleo.
Vestgios de RNA, responsvel pela
policromasia.
RNA revelado com azul de cresil brilhante
na forma de um fino retculo.
Os reticulcitos so lanados no sangue
perifrico e encaminhados ao bao.
Ainda sintetizam hemoglobina.
Aps 24 a 48 horas maturam a eritrcitos
Reticulcitos
Eritrcitos
Apresenta forma discide, bicncava,
Eritrcitos normais
LEUCOPOESE
SNTESE DE
LEUCCITOS
LEUCCITOS
Glbulos brancos do sangue
Granulcitos
Neutrfilos
Basfilos
Eosinfilos
Agranulcitos
Linfcitos
Moncitos
Leucopoese
CFU-GM
Granulcitos
Moncitos
CFU-L
Linfcitos
LT
LB
GRANULOPOESE
SNTESE DE
GRANULCITOS
Granulopoese
Granulcitos:
neutrfilos
eosinfilos
basfilos
aproximadamente 11 dias
Granulopoese
Departamento de reproduo (diviso
celular) :
Mieloblasto(Mb),Pr-mielcito(PM) e
Mielcito(M)
Departamento de maturao:
Metamielcito(Mm),Bastonetes(Bt) e
Segmentados(SG)
aparecimento
nuclear
de granulaes e lobulao
Granulopoese
Compartimento marginal:presente na
mieloblasto
pr-mielcito
metamielcito
Mieloblasto: 15 a 20 m
Ncleo redondo ou ovalado
1 a 4 nuclolos
Citoplasma azul plido basfilo
Presena de granulaes azurfilas, mas invisveis a
MO
Pr-mielcito: 15 a 25 m
Maior que o mieloblasto
Cromatina mais densa com ligeira condensao
Presena de nuclolos
Granulaes azurfilas primrias e incio das
granulaes secundrias
Mielcito: 17 m
Citoplasma menos basfilo
Aumento da qtde de granulaes secundrias
especficas para o tipo celular
Ncleo oval e excntrico com ausncia de nuclolos
Cromatina condensada
Discreta reentrncia nuclear
Metamielcito: 15 m
Ncleo de aspecto riniforme com cromatina grosseira
Incapacidade de diviso
Bastonete: 12 m
Ncleo com aspecto de basto encurvado
Granulaes especficas dependendo do tipo celular
Segmentado:
Lobulao nuclear por constrio do ncleo dos
bastonetes
Lobos ligados por filamentos de cromatina
Granulopoese
Processos de maturao:
diminuio
Neutrfilo
Neutrfilo
Eosinfilo
Eosinfilo
Hipereosinofilia
Basfilo
LINFOPOESE
SNTESE DE
LINFCITOS
Linfopoese
CFU-L: clulas B ou T, dependendo do
local de produo.
LB:
Linfopoese
No adulto, os linfcitos so formados
Linfopoese
SC --- CFU-L --- Linfoblasto --- Pr-
Linfoblasto:
Citoplasma basfilo
Ausncia de grnulos
Ncleo redondo com cromatina frouxa e presena de
nuclolos
Pr-linfcito
Citoplasma basfilo
Padro nuclear intermedirio entre linfoblasto e
linfcito
Linfcito
Citoplasma escasso e basoflico
Ncleo com cromatina condensada
Linfopoese
Linfoblasto
Pro-linfcito
Linfcito
Linfcitos
7 a 10m
12 a 15m
MONOCITOPOESE
SNTESE DE
MONCITOS
MONOCITOPOESE
CFU-GEMM - CFU-GM monoblasto
pr-moncito - moncito.
Os moncitos permanecem pouco
Monoblasto
Cromatina frouxa,
citoplasma agranular e
basfilo.
Ncleo excntrico
Moncitos
15 a 18 m
8 horas na
circulao
Clulas Sanguneas
TROMBOCITOPOESE
SNTESE DE
PLAQUETAS
Plaqueta:origem
Fragmentos celulares anucleados formados na
e crtex renal)
3 a 5 um de dimetro
Stem cell
CFU-GEMM
Megacaricitos
Trombocitopoese
MEGACARIOBLASTO
20
a 60 m
Forte basofilia, ncleo volumoso e
presena de nuclolos
Citoplasma rico em organelas e
polirribossomos
Megacarioblasto
Trombocitopoese
Pr-megacaricito:
Lobulao
Pr-megacaricito
Trombocitopoiese
Megacaricito
Aproximadamente
100 m
Citoplasma granuloso e acidfilo
Ncleo polilobulado ( 4 a 8 lobos)
Ausncia de endomitose
Presena de plaquetas agrupadas na zona
marginal
Liberao plaquetria
A membrana do megacaricito se
Plaquetas
Funo
Manuteno da integridade vascular
Formao do tampo plaquetrio
150.000 a 400.000/uL