Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Resumo: Este artigo estuda a corte medieval sob a tica de uma leitura
historiogrfica da teologia poltica. A idia de um instrumento de legitimao
do poder real embasado na corte celestial e esta espelhada na corte terrena.
Esta concepo est muito presente na iconografia medieval, que ser usada
nesta anlise.
***
134
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
I. Iconografia
8BURKE, Peter. Testemunha Ocular: histria e imagem. Bauru: EDUSC, 2004, p. 43-44.
9
Ibid., p. 43.
10
VEYNE. Paul. Como se escreve a histria. Foucault revoluciona a histria. 4 ed. Braslia:
Universidade de Braslia, 2008, p. 26.
135
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
II. O Contexto
11
SCHMITT, Jean-Claude. O corpo das imagens: Ensaios sobre a cultura visual na Idade
Mdia. Bauru: 2007, p. 33.
12 BURKE, Peter. Testemunha ocular: histria e imagem. Bauru: EDUSC, 2004, p. 60.
13 DUFF, Eamon. Santos e Pecadores: histria dos papas. So Paulo: Cosac & Naify, 1998, p.
8.
136
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
A prosperidade que se seguiu para a igreja crist era notvel. A lista de favores
concedidos por Constantino crescia a olhos vistos, porm, com o claro intuito
de estabelecer o culto cristo sobre bases convenientemente imperiais.15
Claude (Org). Dicionrio Temtico do Ocidente Medieval. Bauru: EDUSC, 2006, p. 567.
17 Ibid., p. 568.
137
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
138
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
Noutra obra, O Deus da Idade Mdia, o autor novamente trabalha com essa
representao divina dos soberanos, quando afirma que o Deus cristo
comps grande parte de seus traos durante o Imprio Romano; mais que
isso, expe o imperador como modelo terrestre deste Deus. 24 Os reis, que
futuramente iriam adquirir essa representao divinizada, vieram depois. A
repercusso entre os fiis era assegurada pela Igreja.
22SCHIMITT, Jean-Claude. O corpo das imagens: Ensaios sobre a cultura visual na Idade
Mdia. Bauru: 2007, p. 60.
23LE GOFF, Jacques. As razes medievais da Europa. 2 ed. Petrpolis: Vozes, 2007.
24Id. O Deus da Idade Mdia: conversas com Jean-Luc Pouthier, Rio de Janeiro: Civilizao
26Ibid., p. 270.
27 Ibid., p. 225.
139
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
IV. A Corte
Ento para onde esta aristocracia, antes presente nos feudos, deslocou-se?
Estes homens constituam uma aristocracia blica, porm, devido a uma srie
de fatores, estes nobres vassalos abandonaram sua natureza guerreira,
transformando-se em uma nobreza cortes.30
140
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
A corte celestial havia sido representada por diversos telogos, como Pseudo-
Dionsio e Santo Agostinho, porm so as suas representaes iconogrficas
iluminuras, pinturas que mais se assemelham as cortes medievais.
Imagem 1
141
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
Imagem 2
Imagem 3
Iluminura do Faits et gestes des Francoys de Robert Gaguin datada do sculo XV.
Vemos nesta imagem o rei francs cercado por sua corte. Fonte: Enluminures.
142
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
Nesta imagem da corte francesa vemos que o rei como o Cristo (imagens 1 e
2) est sentado em seu trono, possui um smbolo de seu poder rgio e est
envolto por sua corte.
143
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
explicitado, portanto, que desde a Alta Idade Mdia havia esse interesse em
no apenas caracterizar os monarcas como superiores sob argumentos de
legitimao religiosa, mas tambm, articular toda uma sociedade espelhada em
modelos divinos, segundo a idia j expressada aqui de que as coisas terrenas
movem-se tais quais as presentes no alm.
Imagem 4
Iluminura do Petite Heures de John Berry datada do sculo XIV. Nesta imagem
podemos observar um dominicano ensinando um prncipe. Na parte superior
vemos o Cristo em Majestade cercado por anjos, j na parte inferior vemos
Nabucodonosor cercado por animais. Fonte: Biblioteca Nacional da Frana.
Frederico II, embora fosse acusado por seus inimigos de ser um anunciador
do Anticristo ou de ser o prprio , colocava-se como um salvador, um
Imperador do Fim dos Tempos; indo mais alm, posicionava-se como um
novo Ado, quase um novo Cristo, sob argumentaes de carter
escatolgico.39 Para exemplificar essa comparao com o divino, analisemos a
imagem 4. Nela, um sacerdote ensina um prncipe sobre questes teolgicas,
comparando-os com sua futura funo. Acima, vemos Jesus Cristo cercado de
seus anjos sua corte e com a esfera com cruz, smbolo do poder temporal.
144
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
O que vemos nesse trecho bblico nada mais do que um exemplo antigo do
que na Idade Mdia era difundido: a ordem estabelecida pela vontade de
Deus. Ao sacralizar o poder real, a Igreja argumenta que os sditos devem
obedincia cega ao seu monarca, pois aquele que resiste a tal poder, resiste
ordem desejada por Deus.40 Logo, recolocamos o foco na imagem 4. Parece-
nos claro que o sacerdote em questo, ao instruir o futuro monarca, deixa
claro que este deve obedincia irrestrita a Deus. Ao faz-lo, este agraciado
com a prosperidade almejada e no nos esqueamos que a corte faz parte
dessa prosperidade. Caso contrrio, lhe reservado cruel destino, tal qual o
governante da babilnia.
Mesmo com os conflitos entre nobreza e clero que marcaram a Idade Mdia,
as classes julgadas inferiores eram mantidas na base dessa estrutura, muitas
vezes demonstrada de forma piramidal. Sem limitar a funo da corte e da
sacralizao ao status de simples ferramentas de legitimao, no podemos
40 Ibid., p. 274.
41 Ibid., p. 270.
145
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
***
Fontes
A BBLIA de Jerusalm. So Paulo: Paulinas, 2002.
PSEUDO-DIONSIO, o Areopagita. Obra Completa. So Paulo: Paulus, 2004
Bibliografia
ARNALDI, Girolano. Igreja e Papado. In: LE GOFF, Jacques; SCHMITT, Jean-Claude
(Org). Dicionrio Temtico do Ocidente Medieval. Bauru: EDUSC, 2006. p. 567-589.
ANDERSON, PERRY. Linhagens do Estado Absolutista. So Paulo: Brasiliense, 2004.
146
BUTI JIMNEZ, Julia, e COSTA, Ricardo da (coord.). Mirabilia 9
Aristocracia e nobreza no mundo antigo e medieval Aristocracia y nobleza en el mundo antiguo y medieval
Aristocracy and nobility in the Ancient and Medieval World
Dezembro 2009/ISSN 1676-5818
147