Você está na página 1de 181
[ 1°. INSTITUTAS IMPERADOR JUSTINIANO VERTIDAS DO LATIM PARA’ O PORTUGUEZ COM PERTO DE CINCOENTA NOTAS EXTRAHIDAS DO CORPUS JURIS 8 UM APPBNDICE CONTENDO A INTEGRA DO TEXTO 8 DA TRADUGGAO DAS NovELLAS 118 6 127 PELO Dx. Jo. Goethe Doodsrgues, RECIFE ‘TYPOGRAPHIA MERCANTIL 1879 W556 F-/8-4 caprecee sbi PROLOGO. seal gucea. Nio chogimos a poco ave fiqulsabendo e a ange, que nenham nsulto io 6 ie it ale for vero que al entra de, chegando apenas até o fim do da mesma Faculdade, ra de direito romano ; Ae modo que ede longo em longo ude fury algumas horas ‘at de resentitse por isso rmingoadas parn este trabalho, quo de pouca uniformidade no eatyla. Ora, 0, eatylo € o homem, como dizia Buifon, eo homem mais ot pode ser n0 fim de dezesete annos 0 mesmo qne era Eatre- tanto. proourei sempre ser fle som torn: so alguma ‘vez afastei-me do texto, foi parn nilo's yeneamento. Quando porém introduzin na trad correspondente no Iatim, collocava-a ent ‘Servi-me da edigdo adoptada rento« mesma do Gale « dei ‘sobro as variuntes, porgue esporei at inp duis doth. Momsen, que pe inl nao chegarii, ao monos ‘ompousagie transcrovi traduzi om notes, eee ‘muitas leis romanas explicativas, moditicativas ou revogatorias das Lvsrrrutas, e, ndo podendo fazer 0 mesmo com as extensas Novellas 118 ¢ 1277 que alteraram todo 0 direito euccessorio eque tem ainda muita applicaeio entre nés, remetti-as para tm appendioe ondo encontral-a ba oleae fategralment, com ‘a traduogio ao lado. Como Tiistiniano, dedico esta obrinia aos estudantes de direito, acs quaes pouparé muito trabalho, e mais pouparia, ec eu tivesse podido ‘concluil-a conforme 0 plano primitivo, ano tando-a com a nossa legislagio correspondente a cada titulo, como fez Salvini na Italia. Renuneiei porém a esse intonto ‘quo requeria mais trabalho e sobretudo inuito tempo, princi- Balmente depois que o Govern designoume a endcira do ireito natural e qie nfo posso.fyrlar A.cste os Tazares, a que dove ter preferencia. Entretanto, se um dia tivermos aiuda codigo civil e for-mo possivel passar uns dois annos na Allemanba, talvez eu-possn Offerecer nfo 96 aos estudantes, como nos profossores alguna ccousa menos indigna da sua attenodo, Assim me nio desanime o acollimento do publico, quo (com o devido respeito) em goral € rauito potico amigo destas materias. Recife, 20 de Margo de 1879. A Golhe Sebigus a D, JUSTINIANI INSTITUTIONES. ee INSTITUTAS DO IMPERADOR JUSTINIANO. PRO@MIUM. IN NOMING DOMINI NOSTRI JESU CURISTT. Thnperator Caear Flavius Justinian, Alamanie ‘Germasicne, Antiont. Alancis, Vandaitus felts, vitor” ac iiamphitor, somper Ai Suveotai 5 iothious, Feancicas, reste” pium ells, sta, Cupid Teg Imiperatoriam magestatem non soluin armis decoratam, sed etiam legibus oportet esse armatam, ut utrumque tempus et, bellorum et pacis recte possit gubernari ; et princeps romanus f oxistat non solum in hostilibus preeliis, sed ctiain per legitimos tramites calumniantiam iniquitates expellens ; et fiat tain juris religiosssimas, quam vietis hostibus teuinphator. 1. Quorum utratnque vidm cum summis vigiliis summaque providentia annuente ‘Deo perfecimus, "Et bellios quidem Sudores nostros barbaric gentes sub juga nostra deduote feoguoscunt, et tam Afrien quam alim numerose provincis, ‘post tanta temporum spatia nestris vietoriis a ccelesti_ nu Prestitis, iterum ditioni roman ‘nostroqne additee iimperio, protestantur, Omnes vero populi legibus jam a nobis promul- gntis vel compositis reguntur. 2, Et cum sseratissimas constitutiones antea confusas in lu- culentam ereximus consonantiam, tune nostram extendimus uram ad immensa veteris prudentis volumina; et opus des peratam, quasi per medium profindain ountes, coslesti favore jam adimplevimas, i : 8. Cumque hoc Deo propitio peractnm est : Triboniano viro inagnifice, magistro et ex-quesstore sacri palatii nostri, neenon ‘Pheophilo et Dofotheo viris illustribus, antecessoribus nostr {quorum omnintm golertiam et legum scientiam et eire inssiones fidem jam ox mattis rerun argumentis { | | i 1 PROEMIO, © wis'8 £235 EM NOME DE NOSSO SENHOR JESUS CHRISTO. Justiniano, Allemio, Gothico, Franco, Gee- * , Vandalion, Aiea, “pl, el i, Yeneader 6 taumphader, sempre. Augusto, odie ‘et ¥ convenionte que magestade imperial seju nfo 6 ornade com a8 armas, 90 ndo tambem armada com aé leis; para que, ‘ow nos tempos de paz ou nos de guerra, possa bem governar, 0 principe romano ex nfo sbmente ‘venoedor dus iimigos nas batalhas, mas tambem dos chicanistas, repellindo as injusti- ‘428 pelas vias Tegnes, @ torne-se o mais respeitador do direito, tanto quanto 6 triumphador dos inimigos vencidos . § L* Ambas essas cottsas temos, com 0 favor de Deus, con- seguido mediante iuites vigilias e mnita providencin. Os bar- bates, redvzidos 20 nosso jogo, dam cartamenta a conhecer ‘noss0s eeforgos bollicosos ¢ «’Afrioa,somo outras numerosns pro- vvincias, depois de tantos tempos, reunidas de novo & dominagdo romana ¢ fo nosso imperio, por nossas victorias obtidas com auxilio celeste, dam disso ‘testemunho,’ E todos os povos jé sam regidos por leis promulgadas on compiladas por nds, §.2° E tendo nés reduzido as excratissimas constituigdes, coutriora confusas, © ama Tnininosa concordancia, langamos de- ‘pois nossas vistas para og immensos volumes da juriepradencin antiga, ¢, como se onminhassemos pelo meio de um abysmo, ‘onelnimos, com o celeste null, esa obra descoperada, § 8.* Tato feito, gragas a Deus, chamamos Tribuniano, var3o Aintinoto, moatre 6 ex-questor do nosso sagrado pago, assim como Theophilo ¢ Dorotheu, vardesillustres, nossos res (de cuja habilidade, soiencia da legislagtio e fidelidade &s nossas orden, j& muitas vozes temes reeebido provas) ¢ especialrmenty « PROGMLL: nvocatis, mandavimus specialiter ut nostra auctoritate m isque suasionibus institutiones componerent, ut liceat vobis| prima legum cnnabula non ab antiquis {abulis discere, sed aby Jinperiall aplendore appetere; et tam aures quain animoe ves tree nihil inutile, nibilque perperam positum, sed quod in ipsis rerum obtinet argumentis, acoipiant. Et qitod priore tempore vix post quadriennium prioribus contingebat, ut tune con tutions. imperatorias legerent, hoc vos a primorgio ingredia- mini: digni tanto honore tantaque reperti felivitate, ut et ini- tium vobis et finis legum eruditionis a voce principali pro- cedat, 4, Igitur post libros quinguaginta Digestorum sou Pan- dectarum, in qnibus omne jus antiquam collatum est, quos per eumdem ‘viram excelsim Tribonianum nec non et cmteros viros illustres ot facnndiasimos confeciimus, in hor quatuor libros easdem institutiones partir jussimus, ut-sint totius legi- time scientio prima elpmenta 5, In-quibus brevitér expositum est et quod antea obtinebat, et quod postea desnetudine inumbratum, imperiali remedio iNluininatan est. : quotidianarum,’allisque’ multis commentariis compositas, cum Hes predictt vin pradentes nobis obtalerunt, et lepine cognovimus ct plenissimum nostrarum constitutionum robur ig accomodevimus, ‘7, Summa itaque ope & slacri studio has leges nostras aci- pite, et vosmetipsoe aic eruditos astendite, ut spes vos pulcher -rima foveat, toto legitimo opere perfecto, (posse etiam nostram vem publicam in partibus ejus vobis credendis gubernari. D.CP. XTalond. decombris. D. Justanaxo PP.A. ITI Cons. en tnandamos que sub nossas instracgGes e antoridade compo: zessem umas institutes, para poderdes aprender os primeiros: udiinentos das leis, nfo em ‘antiquadas, mas Indo pro- Suralus ne luge imperial; © sai voetos ouvidos como vor- srs epiites na recabarem nul nem frm proposio; as sémente o que vigura na pratica dos negocios. IE ao ue sob depen “de Gato annos ‘cabia aos tnaie adie Giles Tors constituigdes Imperiaes, penetrais deado o pi cipio nellas, vés, dignos de tanta honra e tio felizes, que o ‘Fneipio e o fim do aprendizado das leis chega-vos da bocea fo prinelpe. ‘4° Assim, depois des cincoenta lives do Digesto on Pan- estas, em que fui colleceionado todo o direito antigo, e que eoncluimes medi 0 mesmo eminente vario Triboniano mais outros varées illuetres @ muito subios, mandamos dividir , negly quo liven a8 tema ita pre quo sm primeiros elementos de toda a sciencia das leis. {8° Nelle est resumidamente exposta. no 6 o que antes vigorava, como aquillo que, dopois da obsourecido pelo desso, fot esclarecido por providencia imperial 1§ 6° Bstas inetitutas, compostas de todas as dos antigos, ¢ principalmente dos coinmentarios do nosso Gaio, tanto das suns Jhetitatns, como das Cousns Quotidianas.¢ de muitos outros ‘commentarioe, tendo-nos sido apresentadas pelos tres ‘sabios vardes supramencionados, lemos, examinamos @ damo-lhes 0 mais pleno igor das nossa constituigdes. { 7 Recsbol pois com o maior empenho ardenté app ho estas noseas leis c mostraivvos tho eradites que, concluido oso tirocinio juridieo,Frvonée-os a ms fagsir esperanga de poderties governar tambem um dia a nossa republica nos argos, que de futaro vos forem eonfindos Constaitinopla, 23 de novembro de 583, INSTITUTAS DO IMPERADOR JUSTINIANO. LIBER PRIMUS. LIVRO PRIMEIRO. ‘TITULUS I. TITULO L DE JUSTITIA Et SURE. DA JOsTIGA DO BIRETTO. —~ _Tustitia est constans et per-| _Justign 6a vantade fire de petaa voluntas jus suum cui |dar sompre a cada um o que que tribuondi, for delle 1. Jurispradentia est divina-| § 1. Jurisprndencia 6 0 e0- {rum atque humanarum rerum |/nhecimento das cousas divinas notitia, justi atque injusti scien-|e hainanas, a sciencia do justo tia, : Je do injusto. "2, His igitur generaliter cog-| § 9. Conhecidas estas gene- : nitis, et incipientibus nobis ex-|ralidades e, comegando nés da pponere jura popnli romani, ita|exposigio dus di j ‘identur posse tradi commodis- | romano, parec ! sime, si primo levi ac simplicilser ensinados do | via, post deinde diligentissima comodo, a pri i i i i a ae INSTITUTIONES , | D. JUSTINIANL | atque exactissima interpreta-|feridos ‘brove © simplesmente ‘ tione singula tradautur, ‘Alio-|e s6 depois iaterpretados cada ‘ ‘quin, si statim ab initio rndem|um de, per si com muito ouida- adhuc et infimum agimam sta-|do e exactidio, Alids so logo diosi multitudine aut varietate|em principio sobrecarregannos i rerum oneraverimus, duoruin|o espirito tenro ¢ fraco : alterum, auf desertorem stndio-Idante com uma maliidao de ee eneereereeeerrnt 2” 8 INSTITUTIONES D. JUSTINIANT dade vemos repatar-se 08 ot a tros animaes conhecedores dls a es vl gum” fo Ste, ponk jus autein civile vel gon ireito civil, e tiam ita dividitue. ‘Omnes po- lo dacgnie distinguem-ze des- puli, qui legibus et moribns re-|te modo : todos'08 povos quo {gantar, partim sno proprio, par-|regem-so por leis @ por costu tim communi omnium bomi-|mes, usam em parte de um di num jure utuntur, Nafn quod |reito exclusivamente sen, e om qnisque popnins ipse sibi jos| parte do commum ; porquanto constituit, id ipsius civitatis|o direito, que cada povo consti pram gt, Yocatrgns fost pers mesmo, 6 exclaivo juasi jus proprium ipeias| da sua cidade e chama-se direi-. civitatis, Quod vero nataralis|to civil, isto 6 direito exclusivo =, ratio inter omnes homines con-|de nma mesma cidade. O di- stitnit, id apud omnes perseque|reito porém que a razto natu- ‘custoditnr, vooatarque jus geo-|ral constitie entre todos os ho- tinm, quasi quo jure omnes|mens, & observado do mesmo sgontes ttantar.) EE populasita-| modo por todos os povos ¢ cba- {ue rémanus partim sud pro-| mae direito das gentes isto 6, ‘rum efficiemas, aut com magno| eousas diferentes, farcmos urisa Tabore, swpe etiam cum difi-|de duns: ou elle clesertar dos dentin qua plerumque javenes|estudos, on s6 mui tarde coin avertit, sorins ad_id perduce-| grande trabalho seu ¢ niio raro mus ad quod leviore via du-|tambem com o desanimo, que tus sine magno labore et sine|s mais das vozes affasta delles ‘lla diffidentia maturius perda-|a mocidade, fal-o-hemos'chegar ci potuisset, Joade, levado por melhor cami Jnho, poderia ter chegado mai Jeedo sem mnito trabalho gem desaniino algum. : 8, Juris preecepta sunt hee} § 3. Os preccitos do dircito Ihoneste vivere, alterum non loe-| sam estes : viver honestamente, dere, sunm enique tribuere, |nio offender a ninguem e dara = jeada um o que for d'elle. 4, Hujus stadii dn sunt] §4. Dous eam os sspectos positiones, publicum of priva-[deste estudo: 0 publico eo : tam. Pablicum jus est, quod Direito publico & 0 ad statom rei rorang epectat;|que respeita 4 republica romna- privatum, quod ad singnlorum|na, privudo 0 que respeita_ao Utilitatem. Dicendum est igi-|interesse de cada cidadao. De- } m. Dic i prio, partim communi omnium| direito de quousam todosospo- + # tur de jure privato quod tri-|ye-se emfim dizer, quanto a0 homiaum jure utitur: que sin-| vos. Semelhantemente o povc g pertitum est; collectum est|direito privado, que elle dima- ‘gula qnalia sint, suis locis pro-| romano usa em parte de uin di- enim ex naturalibus ptis, juow de tres fontes, porque pro- ponemus. reito exclusivamente seu © ein ‘aut gentinm, ant eivilibus. ede ou das leis natures, ov A arte do commum a todos os ‘omens.’ Qunes sejam elles ¢ jenda um por sua ver. éxpore- mos em sorts logares.: 2, Sed jus quidom civile ex| § 2. Mas em verdade o direi~ unaquaque civitate appellatur,|to civil toma a denominagio volnti Athonions Jda respectiva cidade, conto a quis velit Solonis vel Draconis| dos Athenienses, porque, 60 al- Jeges appellare juscivile Athe-|gnem qnizer chamar as leis de hiensinm, non erraverit, Sio|Solon on do Draco direito civil enim et jus, quo populus roma-|dos Athenienses, mio errand. nus uit, juscivile Roun ano-|Semelhantemente tambem cha- ram appellamas, vel jus Qniri-| mamos o de quo usn o povo ro- tam, quo Quirites utuntnr. Ro-| mano diteito civil dos romanos, mani enim Quirites a Quirinu| ou direito quiritario ode que appellantar. Sed quoties non|usam os Quirites; porque, sam addimus nomen enjus sit eivi-|chamados Quirites de Quirino. tatis, nostram jus signifieamus|‘Yodas as vozer porém que nao sicuti cum postam dicimns néo|addicionamoslhe o nome da” espectiva cidade, significames 2 dus lois das gentes, ou das leix TITULUS IL TITULO I Di JURE NATURAL, GENTIUM| Do DIKEITU NATURAL, DAS GEN: ET OLViLE, ‘res © nT. | Jus naturale est, quod natu-| Direito natural 60 que a na- ra omnia animalia doouit, Nam| tnreza onsinow a todos o8 ani- | jus istnd non hamani genoris| inaes, porque elle nfo ¢ proprio L ‘proprium est, sed omaium ani-|do gencro humano, mas de fo- malium que in ocelo, que in|dos os aniiiaes, que nascem no Loterra, quae in mari nascuntur.|ar, na terra e’no mar. Dahi ‘Hinc descendit maris atque fe-| deriva a unio do macho com a min conjanetio, quam Dos ma-| femea, a qual chamamos matri- ‘trimonium appellamus; hine| monio; d'ahi a procrengto & liberoram procrentio, hine edu-| edueagto dos filhos. Em ver- addimus ejus nomen, subaudi Lame 1, TreULUs AL lt er ct plet tricios © os aenadores. Mas, tensia, hon minus valero quai | depois de promnulgada a lei Hor- leges eooperunt. ~|tensia, comecarain os plebieol- tos valer tanto couo as leis 5. Sonatus-consultum est] § 5. Senatascunsulto 60. que -]o gensdo manda ¢ determin pois, quando augmentou o po- ‘yo roinano, de modo aser diffi- cil convocalo em massa para sancoionar a Tei, parecen eonve- Iniento consaltat-#e.osenadoem lege Hor- s impe- rio lata ost, popnlus ci et in ‘eum omne ‘imperium suum et] potestatem concessit, Quod-| i d fe 8. Constat autem ji : trom aut ex: seripto, ion seripto: ut apud Grecos tv ney er pages de aypas tam auten jus estes, pl exemplo, po ‘quer. Por tanto, aquillo que eoncedeu » alguem por. recimento, quér agido um eastign, waTho feito wm favor ‘a, Tesponsa pradenti i . Lex est quod populus ro- 2 procul dubio| renent. 7. Pretorum qoque edicta non miodieain juris obtinont au- ENTIRE E f oc einn ta bone rarium solemus nppeliare, quod Gui hoooree gorunt, id est me-| rari porque der gistratus, anctoritatem huiejurildade aquelles que farses i £ i iz 7 EX dederunt. Proponebant et adi Jes carnles edictum de qnibus dam cavsis, quod edictuin juris| honorarié portio est. 8, Responsa pradentiuin sunt sententia et opiniones eornm, gutta perisnumertjura co: jer, Nam antiqnitus institn- tum erat, ut essent qui jura pu Dlice interpretarentur, quibus| 2 Cesare jus respoudendi da ‘tum est, qitijatisconsulti eppel: Inbantur: quorum omuium sen- tentie, et opinionés eam auc ritatem tenebant, ut gudici re- cedere a responso ecrum non liceret, ut est constitutum. 8, Bix non seripto jns venit, quod uses comprobarit, "Nan Jiuturni mores consensu uten- tinm comprobati' legem imi- tanto, 10, Bt’ non “ineleganter_in| uns species jus eivile distibu- tum ese videtor, Nam origo ‘jus ab institatis duarum civi- tatum, Atheoarom scilicet et Lacedwmoniorum, fluxisse vi detur. Tn his enim civitatibus ita agi solitum erat, ut Lace- demonii quidem magis oa quay ‘pro legibus observarent, momo- Fie mandarent ; Athenienses vero, ea que in legibus scripta| comprehendissent, custodirent. _ 11. Sed naturatia quidem! Jjura, que spud omnes gentes ‘perrqite servantur, divina qua- dam providentia’ eonstitnta, b, aUSTINTANT. jignins honorificas, isto % 08 magistrados. Os edis curues propuaham igualmente, a res- peito de certas consas, um edi et9, que 6 tambem parte do di- reito honorario. $8 Resportas dos joriton altos sain as_sentengas ¢ opi- rides d’aquelles, a quem era permittito fixar’ os direitos ; pois autigamonte determinow- fse quo honvessem interpretes ppublicos, aos quacs foi conce- ido pelo Cesar glar consultas sobre 0 direito : cram chama [dos jurisconsiltos, Suns sen- /vengas e opinides tinbam tanta fautoridade que, segundo as.con- stibnigGes, ndo era Hicito ao juiz afastar-se da resposta d’elles. § 8. Direito nio escripto 60 jque 0 uso tem comprovado ; pois os costumes antigos, com- ent 10. E ufo parece que o ivite civil anbh sido aividido fem duos especies sem funda- mento; pois parece qne a sua Jorigem dimana das instituigbes de duas cidades, a saber: a dos ‘Athenienses e a dos Lacedemo- nnios. Assim que nesta ern cos- ttume proceder de moro que ox Lacedemonios confiavam a tra digio aguillo que mais_ob- jeetvavam como leis; a0 pasio }qneos Athenienses guardavan }O queachavain escripto nas leis. 11. Mas os direitos na aes, que sam observados entre. totlos os povos, ignalmente, eo- tno st eohstitnidas pela previ- LaMeR 1, TITULUS HL re ‘semper firma atque immutabi-| iia permanent. Ea vero qui ipso eibi queque civites conati- tit, empo mnteri solent, vel ta-| cito’ consensu poptli, vel postea lege lata. 12, Oumni autem jus quo uti- anny ve. ad pero porting vel ad res, vel ad actiones, Et prius de personis videamas : ham param est jus nosse, si persons, quarnm eausa consti- ignorentur. TITULUS UL DE JURE PERSONARUM. Summa itaque divsio de jure personarum hee est, qu Sued bemfncs aut ibd ann aut servi, 1. Et libertes quidem ‘(ex qua etiam liberi vocantui), eat Sataralisfacaltas ejas quod oni que fioere libet, nisi st quid vi] ‘tut jure prohibetar 2. Servitns autem est con- stitutio juris gentium, qua quis dominio alieno contra nataram subjicitur. |dencia diving, permanecem fir- [mes sempre e immutaveis ; etx [quanto os que cada cidade con- stitue para si meema costumati ser muitas yezes moudados, 6 pelo consentimento tacit do Povo, por outra lei posterior: ‘ments promulgada. $12. Todo diteito, de que usanios, respeita on ds pessoas, lon’ és cousas, ou 48 acgtes. | Tratemos primeiro das pessoas; pois pouco 6 conhecer-se o di- ‘reito, se sam desconhecidas as f amor de quem foi TITULO UL ‘DO DIREITO DAB PESSOAS. A divisto prindipal no direi- to das pessoas & que todos os: Fhomens on sain livres ou ed- oravos. $1. is hard (Ga gal ‘vom a palavra livre), 6 0 poder natural de fazer cada umoque: quer, 20 a violencia ou alet Th’, Bf prohibs. Gb. A servidto 6 uma in- stituigno do direito das geates, pela qual 6 alguem submettido feontra a natnreza ao dominio ae outrem. 8, Servi autem ex co appel-] § 8. Os servos sam assim Jati sunt, quod imporatores oa. ptivds vendere, ac per hoo ser- Yare nee uccidere solent: quil etiam mancipia, dicti sunt, co} quod ab hostibns manu ca piuuter, ohamados, porque os genernes foostumam vender ‘os “captivos fe dest'arte conserval-os sem 08 eater, Elles tom tambem © Inome de—mancipia— porque sam tomados & mao d’entre. 05 inimmigos.

Você também pode gostar