Você está na página 1de 213

PROGRAMA DE ATUALIZAO TCNICA PARA SERVIDORES DE RGOS JURISDICIONADOS AO TCEES

PLO CACHOEIRO

MUNICPIOS PARTICIPANTES
CACHOEIRO ALFREDO CHAVES ANCHIETA ATLIO VIVCQUA ICONHA ITAPEMIRIM MARATAZES MIMOSO DO SUL MUQUI PIMA PRESIDENTE KENNEDY RIO NOVO DO SUL VARGEM ALTA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

INSTRUTOR
JOS ANTONIO GRAMELICH
Coordenador Tcnico da 4 CT

(27) 3334-7636 (27) 9933-4854

PLENRIO

7 - CONSELHEIROS 4 - AUDITORES 1 PROCURADOR DE CONTAS

CONSELHEIROS DO TCE-ES

ABOUDIB
(Presidente)

MADUREIRA ELCY

RANNA
PIMENTEL UMBERTO
AUDITORA MRCIA AUDITOR MARCO ANTONIO

VALCI

PLENRIO
PRESIDNCIA

7 - CONSELHEIROS 4 - AUDITORES 1 - PROCURADOR

DIRETORIA
CGT 1a. CT 2a. CT 3a. CT 4a. CT 5a. CT 6a. CT 7a. CT 8a. CT 9a. CT
CONTROLADORIAS TCNICAS

CGA 10a. CT 1a. CA 2a. CA


ADMINISTRATIVAS

3a. CA
4a. CA
MUNICPIOS
ESCOLA DE CONTAS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

NOES DE ORAMENTO E FINANAS PBLICAS

CONTEDO PROGRAMTICO

1. PLANEJAMENTO 2. PRINCPIOS DA ADM. PBLICA 3. INSTRUMENTOS DE PLANEJAMENTO 4. PRINCPIOS ORAMENTRIOS 5. PROCESSO LEGISLATIVO 6. CRDITOS ORAMENTRIOS 7. RECEITA PBLICA 8. DESPESA PBLICA 9. CASOS PRTICOS

OBJETIVO
Proporcionar uma viso geral das finanas pblicas contemplando o funcionamento dos instrumentos de planejamento, oramento e programao financeira na administrao pblica, bem como, os principais conceitos relativos execuo oramentria e financeira.

MONTESQUIEU
Charles de Montesquieu
(1689-1755) Frana

TEORIA DA TRIPARTIO (DIVISO) DOS PODERES

PODER EXECUTIVO PODER LEGISLATIVO PODER JUDICIRIO

CONSTITUIO FEDERAL 1988

CONSTITUIO FEDERAL

Art. 60 [...] 4. - No ser objeto de deliberao a proposta de emenda tendente a abolir: (...) III- a separao dos Poderes.
Toda clusula ptrea, como cedio, no pode ser abolida ou mitigada, e sim ampliada.

DIVISO DO PODER DO ESTADO

PODER EXECUTIVO
Tem a atribuio (funo) de GOVERNAR o povo administrando os interesses e recursos pblicos, cumprindo fielmente as ordenaes legais.

Palcio do Planalto (Executivo)

PODER LEGISLATIVO
Tem a funo de LEGISLAR, ou seja, de elaborar normas que regulam o Estado e os cidados.
Congresso Nacional (Legislativo)

PODER LEGISLATIVO
Outra funo importante do Legislativo a de Fiscalizar o Poder Executivo na aplicao dos recursos pblicos.

PODER JUDICIRIO
Tem a funo JURISDICIONAL, ou seja, compor/julgar os conflitos de interesses no caso concreto, atravs de um processo judicial, com a aplicao de normas.

Supremo Tribunal Federal (Judicirio)

PODER JUDICIRIO
Tendo em vista que as normas jurdicas s so vlidas se guardarem conformidade com a Constituio Federal... O segundo papel do Judicirio o controle de constitucionalidade.

1. PLANEJAMENTO

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Definio

O Planejamento entendido como um processo racional para definir objetivos e determinar os meios para alcan-los.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

princpio fundamental do Estado Moderno que os Poderes: Executivo, Legislativo e Judicirio devem organizar e exercer suas atividades com planejamento permanente, atendendo s peculiaridades locais e aos princpios tcnicos convenientes ao desenvolvimento econmico e social.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

O processo de planejamento precede a elaborao oramentria e tem como objetivo a seleo racional das atividades para a ao governamental em compatibilidade com os meios disponveis, pois se houvesse uma quantidade ilimitada de recursos, no haveria em princpio necessidade de planejamento.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

No dada ao administrador pblico a faculdade de planejar, ao contrrio, a obrigao de planejar decorre da lei e a prpria Constituio Federal determina quais so os instrumentos de planejamento.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A CF/88 em seu art. 165, determina: Leis de iniciativa estabelecero: do Poder Executivo

I - o plano plurianual PPA; II - as diretrizes oramentrias LDO; III - os oramentos anuais LOA.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A LC 101/2000 (LRF) no 1 de seu art. 1, estabelece:

Art. 1- [...]
1 - A responsabilidade na gesto fiscal pressupe a ao planejada e transparente, em que se previnem riscos e corrigem desvios capazes de afetar o equilbrio das contas pblicas, ...

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A LRF reserva, ainda, o seu Captulo II para tratar do Planejamento, trazendo um novo enfoque gesto de recursos pblicos e exigindo aperfeioamento do processo de planejamento.
A LRF integra os 03 (trs) instrumentos de planejamento, j previstos na CF/88: PPA, LDO e LOA.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A LRF reserva, ainda, o seu Captulo II para tratar do Planejamento, trazendo um novo enfoque gesto de recursos pblicos e exigindo aperfeioamento do processo de planejamento.
A LRF integra os 03 (trs) instrumentos de planejamento, j previstos na CF/88: PPA, LDO e LOA.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PPA: define, para um perodo de 4 anos, as diretrizes, os objetivos e metas da administrao pblica para as despesas de capital e outras delas decorrentes e para as relativas aos programas de durao continuada.

LDO: compreender as metas e prioridades para o exerccio financeiro subseqente, orientando a elaborao do projeto de Lei Oramentria Anual - LOA . LOA: prover os recursos necessrios para cada ao constante da LDO.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PPA: define, para um perodo de 4 anos, as diretrizes, os objetivos e metas da administrao pblica para as despesas de capital e outras delas decorrentes e para as relativas aos programas de durao continuada.

LDO: compreender as metas e prioridades para o exerccio financeiro subseqente, orientando a elaborao do projeto de Lei Oramentria Anual - LOA . LOA: prover os recursos necessrios para cada ao constante da LDO.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Qual a base do PPA, da LDO e da LOA?

Princpios da Administrao Pblica

Para atingir que objetivo maior?

O bem comum da Finalidade Pblica coletividade

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PPA Execuo Oramentria

Controle Interno

LDO

LOA

Controle Externo Controle Social

2. PRINCPIOS DA ADMINISTRAO PBLICA

Legalidade Impessoalidade Eficincia


CONSTITUIO FEDERAL Art. 37

Publicidade
05/12/2013 20:05

Moralidade

PRINCPIOS CONSTITUCIONAIS
Princpio da Legalidade

Todo o ato administrativo deve ser antecedido de lei que o fundamente.

PRINCPIOS CONSTITUCIONAIS
Princpio da Impessoalidade
vedado: tratamento discriminatrio, baseado em preferncias pessoais, propaganda de si mesmo. O administrador no pode praticar o ato visando beneficiar ou prejudicar determinado indivduo.

PRINCPIOS CONSTITUCIONAIS
Princpio da Moralidade
Impe comportamentos ticos e morais, baseados nos bons costumes, na justia e na eqidade. A moralidade constitui pressuposto de validade do ato praticado por qualquer administrador pblico.

PRINCPIOS CONSTITUCIONAIS
Princpio da Publicidade
Impe a praticados pblica. divulgao dos atos pela administrao

PRINCPIOS CONSTITUCIONAIS
Princpio da Eficincia Impe atuao idnea, econmica e satisfatria, na realizao das finalidades pblicas.

3. INSTRUMENTOS DE PLANEJAMENTO GOVERNAMENTAL

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

INSTRUMENTOS DE PLANEJAMENTO CF/88

A CF/88 em seu art. 165, determina: Leis de iniciativa estabelecero: do Poder Executivo

I - o plano plurianual PPA; II - as diretrizes oramentrias LDO; III - os oramentos anuais LOA.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

INSTRUMENTOS DE PLANEJAMENTO GOVERNAMENTAL

PPA

LDO LOA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


o instrumento de planejamento que estabelece, de forma regionalizada, as diretrizes, objetivos e metas da administrao pblica para as despesas de capital e outras delas decorrentes e para as relativas aos programas de durao continuada. Retrata, em viso macro, as intenes do gestor pblico para um perodo de 4 anos, podendo ser revisado a cada ano. Art. 165, 1 da CF/88.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


o instrumento de planejamento que estabelece, de forma regionalizada, as diretrizes, objetivos e metas da administrao pblica para as despesas de capital e outras delas decorrentes e para as relativas aos programas de durao continuada. Retrata, em viso macro, as intenes do gestor pblico para um perodo de 4 anos, podendo ser revisado a cada ano. Art. 165, 1 da CF/88.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Diretrizes
Para efeito do Plano Plurianual, considera-se diretriz a orientao que indica forma ou condio para se atingir determinado objetivo, ou seja, so normas gerais, amplas que mostram o caminho a ser seguido na gesto dos recursos pblicos. Programa - o instrumento de organizao da atuao governamental que articula um conjunto de aes que concorrem para um objetivo, mensurado por indicadores, visando a soluo de um problema ou ao atendimento de uma necessidade ou demanda da sociedade.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS


Diretrizes
Programas:

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA

Finalsticos Programas que proporcionam bens e servios para o atendimento direto s demandas da sociedade.

Apoio as Polticas Pblicas e reas Especiais Programas voltados aos servios tpicos de estado, ao planejamento, formao de polticas setorias, coordenao, avaliao ou ao controle dos programas finalsticos, resultando em bens e servios ofertados ao prprio estado.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Objetivos
O objetivo de um programa sempre mensurvel por um indicador expressa um resultado sobre o pblico-alvo, descrevendo a finalidade do programa, com conciso e preciso. Ao - Conjunto de operaes cujos produtos contribuem para os objetivos do programa. A ao pode ser um Projeto, Atividade ou Operaes Especiais.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Objetivos
Ao: Projetos um instrumento de programao para alcanar o objetivo de um programa, envolvendo um conjunto de operaes, que se realizam num perodo limitado de tempo, das quais resulta um produto que concorre para a expanso ou aperfeioamento da ao de governo.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Objetivos
Ao: Projetos um instrumento de programao para alcanar o objetivo de um programa, envolvendo um conjunto de operaes, que se realizam num perodo limitado de tempo, das quais resulta um produto que concorre para a expanso ou aperfeioamento da ao de governo.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Objetivos
Ao: Atividade um instrumento de programao para alcanar o objetivo de um programa, envolvendo um conjunto de operaes, que se realizam de modo contnuo e permanente, das quais resulta um produto necessrio manuteno da ao de governo.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Objetivos
Ao: Operaes Especiais so despesas que no contribuem para a manuteno, expanso ou aperfeioamento das aes de governo, das quais no resulta um produto e no geram contraprestao direta sob a forma de bens ou servios. Representam, basicamente o detalhamento da funo 28 Encargos Especiais.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Objetivos
Ao: Operaes Especiais (exemplos): Amortizaes e encargos; Sentenas Judiciais; Pagamento de Inativos; (no Funo 28) Ressarcimentos; Indenizaes.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Metas Quantidade de bens ou servios produzidos ou executados no mbito do programa, em prazo definido, para a consecuo do objetivo pretendido.

So a mensurao das aes de governo para definir quantitativamente e qualitativamente o que se prope ser atendido e qual parcela da populao se beneficiar com a referida ao.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL PPA (Resumo)


DIRETRIZES PROGRAMAS

Finalsticos
Apoio as Polticas Pblicas e reas Especiais

LOA Projetos

OBJETIVOS Atividades AES Operaes Especiais METAS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


Lei 4.320/64 art. 23
Despesas de Capital
Perodo de 3 anos

Constituio Federal art. 165, 1


- Estabelecer regionalmente:
OBJETIVOS DIRETRIZES METAS

Aprovado por Decreto


-

Despesas de Capital e outras delas decorrentes Programas de durao continuada Perodo de 4 anos Institudo por Lei

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PLANO PLURIANUAL - PPA


O PPA no se confunde com o mandato do chefe do executivo, pois elaborado no primeiro ano de governo e entrar em vigor somente no segundo.

Assim, o chefe do executivo poder governar durante todo o seu PPA?

PLANO PLURIANUAL
MANDATO DE PREFEITO MUNCIPAL 4 anos
1 ANO 2 ANO 3 ANO 4 ANO 1 ANO

Execuo do PPA anterior


Elaborao do novo PPA

Execuo do PPA

www.ppaonline.es.gov.br

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

INSTRUMENTOS DE PLANEJAMENTO GOVERNAMENTAL

PPA

LDO LOA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI DE DIRETRIZES ORAMENTRIAS - LDO


A LDO o elo entre o PPA, que funciona como um plano de governo, e a LOA, que um instrumento que viabiliza a execuo dos programas governamentais.
Uma das principais funes da LDO a de selecionar dentre os programas includos no PPA aqueles que tero prioridades na execuo oramentria subseqente.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI DE DIRETRIZES ORAMENTRIAS - LDO


A LDO o elo entre o PPA, que funciona como um plano de governo, e a LOA, que um instrumento que viabiliza a execuo dos programas governamentais.
Uma das principais funes da LDO a de selecionar dentre os programas includos no PPA aqueles que tero prioridades na execuo oramentria subseqente.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI DE DIRETRIZES ORAMENTRIAS - LDO


De acordo com o disposto no 2, do art. 165, da Constituio Federal, a lei de diretrizes oramentrias
... compreender as metas e prioridades da administrao pblica, incluindo as despesas de capital para o exerccio financeiro subseqente, orientar a elaborao da lei oramentria anual, dispor sobre as alteraes na legislao tributria e estabelecer a poltica de aplicao das agncias financeiras oficiais de fomento.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI DE DIRETRIZES ORAMENTRIAS - LDO


De acordo com o disposto no 2, do art. 165, da Constituio Federal, a lei de diretrizes oramentrias
... compreender as metas e prioridades da administrao pblica, incluindo as despesas de capital para o exerccio financeiro subseqente, orientar a elaborao da lei oramentria anual, dispor sobre as alteraes na legislao tributria e estabelecer a poltica de aplicao das agncias financeiras oficiais de fomento.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Constituio Federal fixao de metas e prioridades; orientaes para elaborao da LOA; proposta de alteraes na legislao tributria; proposta de alteraes na poltica de pessoal; poltica de aplicao das Agncias Financeiras Oficiais de Fomento.
Ex. BANDES

LRF - Novas exigncias equilbrio entre receitas e despesas; critrios e formas de limitao de empenho ; controle de custos e avaliao de resultados transferncias a entidades pblicas e privadas; renncia de receita; destinao da reserva de contingncia (aporte para riscos) Limites de dvidas;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS


Constituio Federal

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LRF - Novas exigncias Horas extras condies Excepcionas; Projetos novos x projetos em andamentos x conservao de patrimnio pblico; Anexo de Metas Fiscais; Anexo Riscos Fiscais, Direcionamento das formas de limites de gastos com pessoal; Avaliao dos passivos contingntes e outros riscos capazes de afetar o equilbrio das contas pblicas;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS


Constituio Federal

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LRF - Novas exigncias Horas extras condies Excepcionas; Projetos novos x projetos em andamentos x conservao de patrimnio pblico; Anexo de Metas Fiscais; Anexo Riscos Fiscais, Direcionamento das formas de limites de gastos com pessoal; Avaliao dos passivos contingntes e outros riscos capazes de afetar o equilbrio das contas pblicas;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LDO - Anexo de Metas Fiscais


Relatrio base para o equilbrio das contas pblicas e chave para a gesto fiscal responsvel, conforme preconizado no art. 1, 1 da LRF, in verbis:
1. A responsabilidade na gesto fiscal pressupe a ao planejada e transparente, em que se previnem riscos e corrigem desvios capazes de afetar o equilbrio das contas pblicas, mediante o cumprimento das metas de resultados entre receitas e despesas e a obedincia a limites e condies no que tange a renncia de receita, gerao de despesas com pessoal, da seguridade social e outras, dvidas consolidada e mobiliria, operaes de crdito, inclusive por antecipao de receita, concesso de garantia e inscrio em restos a pagar.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LDO - Anexo de Riscos Fiscais


Esse anexo deve conter os riscos fiscais, onde sero avaliados os passivos contingentes e outros riscos capazes de afetar o equilbrio das contas pblicas, informando as providncias a serem tomadas, caso sejam concretizadas. Para elaborao desse anexo, ser necessria a avaliao do que incerto ou eventual, devendo para isso basear-se em ocorrncias anteriores e em experincias, tais como calamidades pblicas, demandas judiciais, etc. Bem elaborado, o anexo colocar a disposio do gestor as normas e os procedimentos que devero ser tomados no caso da ocorrncia dos riscos suscitados.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LDO Esprito Santo


No Esprito Santo, por fora da Lei Complementar n 07/1990, o prazo para o Executivo Estadual encaminhar o Projeto de Lei de Diretrizes Oramentrias ao Poder Legislativo, de 08 (oito) meses antes do encerramento do exerccio financeiro e dever ser devolvido, para sano, at o encerramento da sesso legislativa.

30 de Abril

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

INSTRUMENTOS DE PLANEJAMENTO GOVERNAMENTAL

PPA

LDO LOA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

- LOA - LEI ORAMENTRIA ANUAL


- ORAMENTO PBLICO - ORAMENTO PROGRAMA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI ORAMENTRIA ANUAL - LOA


Instrumento de planejamento, programao, execuo, controle e avaliao da ao governamental. E, segundo Nilton de Aquino Andrade:
Oramento pblico ou oramento programa a materializao do planejamento do Estado, quer na manuteno de suas atividades (aes de rotina), quer na execuo dos seus projetos (aes com incio, meio e fim). Configura o instrumento do Poder Pblico para expressar seus programas de atuao, discriminando a origem e o montante dos recursos (receitas) a serem obtidos, bem como a natureza e o montante dos dispndios (despesas) a serem efetuados.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI ORAMENTRIA ANUAL - LOA


Oramento pode ser definido como o ato administrativo revestido de fora legal que estabelece um conjunto de aes a serem realizadas, durante um perodo de tempo determinado, estimando o montante das fontes de recursos a ser arrecadado pelos rgos e entidades pblicas e fixando o montante dos recursos a ser aplicado pelos mesmos na consecuo dos seus programas de trabalho, a fim de manter ou ampliar os servios pblicos, bem como realizar obras que atendam s necessidades da populao.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI ORAMENTRIA ANUAL - LOA


A Lei Oramentria Anual o instrumento de programao das aes que sero executadas e que viabilizar a concretizao das situaes planejadas no PPA de modo a transform-las em realidade, obedecida a LDO.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI ORAMENTRIA ANUAL - LOA


O oramento, tanto no aspecto jurdico como no aspecto contbil, dividido em duas partes ou sees distintas: RECEITA DESPESA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI ORAMENTRIA ANUAL - LOA


Em matria de despesa pblica as previses contidas no oramento sejam as iniciais ou as a ele incorporadas em virtude de crditos adicionais abertos durante o exerccio destacam um carter limitativo e imperativo, inibindo e proibindo a administrao de efetuar gastos alm dos crditos concedidos ou autorizados.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI ORAMENTRIA ANUAL - LOA


Quanto receita pblica, ao estimar as receitas provveis de cada fonte, o legislador no pretende limitar as faculdades de arrecadao do poder pblico. O objetivo de clculo dos recursos fundamentar o montante dos gastos e, por via de conseqncia, chegar ao nivelamento entre Receitas e Despesas. Entretanto, ao contrrio das Despesas, tal previso no constitui um limite.

LEI FEDERAL 4.320/1964

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI FEDERAL - 4.320/1964

Estatui Normas Gerais de Direito Financeiro para elaborao e controle dos oramentos e balanos da Unio, dos Estados, dos Municpios e do Distrito Federal.

82

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/1964 ARTS. 2 AO 33 A Lei de Oramento conter a discriminao da receita e despesas, de forma evidenciar a poltica econmicofinanceira e o programa de trabalho do Governo, obedecidos os princpios de unidade, universalidade e anualidade.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/1964 ARTS. 2 AO 33

A Lei de Oramento compreender todas as receitas, inclusive as de operaes de crdito autorizadas em lei.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/1964 ARTS. 2 AO 33

A Lei de Oramento no consignar dotaes globais destinadas a atender indiferentemente a despesas de pessoal, material, servios de terceiros, transferncias ou quaisquer outras.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/1964 ARTS. 2 AO 33


A Lei de Oramento poder conter autorizao ao Executivo para: Abrir crditos suplementares determinada importncia. at

Realizar em qualquer ms do exerccio financeiro operaes de crdito por antecipao da receita, para atender a insuficincia de caixa.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/1964 ARTS. 2 AO 33

Na Lei de Oramento a discriminao da despesa far-se-, no mnimo, por elementos.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/1964 ARTS. 2 AO 33

Elemento o desdobramento da despesa com pessoal, material, servios, obras e outros meios de que se serve a administrao pblica para consecuo dos seus fins.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/1964 ARTS. 2 AO 33

A Lei de Oramento no consignar ajuda financeira, a qualquer ttulo, a empresa de fins lucrativos, salvo quando se tratar de subvenes cuja concesso tenha sido expressamente autorizada em lei especial.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Aspectos do Oramento Pblico


poltico jurdico econmico financeiro

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

ASPECTOS DO ORAMENTO - POLTICO

Plano de Governo ou Programa de Ao do grupo ou faco que detm o poder.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

ASPECTOS DO ORAMENTO - JURDICO

Insero da Lei Oramentria no conjunto de leis do pas.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

ASPECTOS DO ORAMENTO - ECONMICO

Instrumento que possibilita a interveno do Estado na economia.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

ASPECTOS DO ORAMENTO - FINANCEIRO

Caracterizado pelo fluxo monetrio das entradas da receita e das sadas da despesa.

4. PRINCPIOS ORAMENTRIOS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIOS ORAMENTRIOS
Unidade Totalidade Legalidade Equilbrio No Afetao das Receitas Discriminao Especificao

Anualidade Periodicidade

Exclusividade

Publicidade

Universalidade

Unidade de Tesouraria

Programao

Clareza

Oramento Bruto

Exatido

No Estorno

4.320/64 STN Doutrina

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA UNIDADE/TOTALIDADE
O oramento deve ser uno, isto , existir somente um nico oramento para o exerccio financeiro.

Possibilita a coexistncia de mltiplos oramentos, que devem ser consolidados (Executivo).

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA UNIDADE/TOTALIDADE
Poder Pblico Municipal Poder Pblico Estadual e Federal Poder Legislativo Poder Executivo

Poder Judicirio

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA UNIDADE/TOTALIDADE

Administrao Pblica
Procuradoria Poder Executivo Controle Interno

Secretaria A

Secretaria B

Secretaria C

AD AI

Autarquia

Empresa Pblica

Fundo

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA UNIDADE/TOTALIDADE
Estrutura da Administrao Pblica e Consolidao dos Oramentos
Oramento Geral
Gabinete do Prefeito

Cmara

Secretaria

Autarquia

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA LEGALIDADE

As leis oramentrias passam pelo processo legislativo no Congresso Nacional, Assemblia Legislativa ou Cmara Municipal e com isso passar a figurar no universo jurdico.
Arts. 37, 165 e 166 da CF.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DO EQUILBRIO

A fixao das despesas no poder ser superior estimao das receitas.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Princpio da no Afetao das Receitas

Nenhuma parcela da receita de impostos poder ser reservada ou comprometida para atender a certos e determinados gastos, excetuando-se as previses Constitucionais.
CF, art. 168, IV.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Princpio da no Afetao das Receitas

Nenhuma parcela da receita de impostos poder ser reservada ou comprometida para atender a certos e determinados gastos, excetuando-se as previses Constitucionais.
CF, art. 168, IV.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA ANUALIDADE/PERIODICIDADE

O oramento pblico deve ser elaborado e autorizado por um perodo determinado de tempo. O exerccio financeiro coincidir com o ano civil.
Arts. 2 e 34 da Lei 4.320/64

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA EXCLUSIVIDADE
A lei oramentria dever conter apenas matria financeira, excluindo-se dela qualquer dispositivo estranho estimativa da receita e fixao da despesa.
Excesso = Autorizao para: I - Abertura de crdito adicionais e II - Contratao de operaes de crdito.
CF, art. 165, 8 e Lei. 4.320/64, art. 7.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA PUBLICIDADE

A divulgao do oramento, configura aplicao direta e concreta do princpio da publicidade.


(art. 37 da CF).

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA DISCRIMINAO/ESPECIFICAO

As receitas e as despesas devem aparecer no oramento de maneira discriminada, de tal forma que se possa saber, detalhadamente, a origem dos recursos e sua aplicao.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA UNIVERSALIDE
O oramento deve conter todas as receitas e todas as despesas do Ente.
Permite ao Poder Legislativo: - Conhecer, a priori, todas as receitas e despesas; - Impedir ao oramentria do Poder Executivo sem autorizao Legislativa; - Conhecer o exato volume das despesas projetadas pelo governo.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA UNIDADE DE TESOURARIA


o princpio que respalda a conta nica do tesouro.
Art. 164, 3 da CF c/c art. 56 da Lei n 4.320/64. Excees: art. 43, 1 da LRF. (RPPS).

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA PROGRAMAO

Dada a evoluo em suas funes, o oramento pblico deve representar os elementos do planejamento, veiculando a programao de trabalho de governo.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA CLAREZA

O oramento pblico, por ter mltiplas funes, deve ser apresentado em linguagem clara e compreensvel.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DO ORAMENTO BRUTO

Todas as parcelas de receita e de despesa devem constar no oramento em seus valores brutos, sem qualquer tipo de deduo.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PRINCPIO DA EXATIDO

Este princpio visa propor uma proposta oramentria o mais perto possvel da realidade.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Princpio No Estorno
Veda a transposio, o remanejamento ou a transferncia de recursos de uma categoria de programao para outra ou de um rgo para outro, sem prvia autorizao legislativa. Fixado no art. 167, inc. VI da CF.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Princpio da Quantificao dos Crditos Oramentrios

O art. 167, inc. VII da CF veda a concesso de crditos ilimitados.


NO H EXCEES

Esferas Oramentrias

CF/88, ART. 165, 5 - A LOA COMPREENDER:

FISCAL

ORAMENTO

INVESTIMENTO

SEGURIDADE SOCIAL

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A lei oramentria compreender:


O oramento fiscal referente aos Poderes da Unio, seus fundos, rgos e entidades da administrao direta e indireta, inclusive fundaes institudas e mantidas pelo Poder Pblico;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A lei oramentria compreender: ... O oramento de investimentos das empresas em que a Unio, direta ou indiretamente, detenha a maioria do capital social com direito a voto;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A lei oramentria compreender: ... ... O oramento da seguridade social, abrangendo todas as entidades e rgos a ela vinculados, da administrao direta ou indireta, bem como os fundos e fundaes institudos e mantidos pelo pode pblico.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

5. PROCESSO LEGISLATIVO DAS LEIS ORAMENTRIAS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

INICIATIVA
As leis do PPA, da LDO e da LOA, so denominadas de iniciativa vinculada, ou seja, a iniciativa, no caso brasileiro, do Poder Executivo, mas este dever fazer o encaminhamento de tais proposta ao Legislativo, em prazo determinado.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

INICIATIVA Previso na CF, art. 165


Lei de iniciativa do Poder Executivo estabelecero: o plano plurianual; as diretrizes oramentrias; os oramentos anuais.

Prazos de envio dos projetos de lei.


UNIO E ESTADO

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

UNIO
PROJETO
PPA

* Art. 35, 2. do ADCT.

ENCAMINHAMENTO AO PL

DEVOLUO AO PE

4 meses antes do encerramento At o encerramento da do primeiro exerccio financeiro Sesso Legislativa (22 de do mandato (31 de agosto). dezembro). * 8 meses e meio antes do At o encerramento do encerramento do exerccio primeiro perodo da Sesso financeiro (15 de abril). Legislativa (17 de julho). *

LDO

LOA

4 meses antes do encerramento At o encerramento da do exerccio financeiro (31 de Sesso Legislativa (22 de agosto). dezembro) do exerccio que for encaminhado. *

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

ESTADO
* Lei Complementar-ES 07/1990.

PROJETO
PPA

ENCAMINHAMENTO AO PL

DEVOLUO AO PE

4 meses antes do encerramento At o encerramento da do primeiro exerccio financeiro Sesso Legislativa (22 de do mandato (31 de agosto). dezembro). * 8 meses antes do encerramento At o encerramento do do exerccio financeiro (30 de primeiro perodo da Sesso abril). Legislativa (17 de julho). * 3 meses antes do encerramento At o encerramento da do exerccio financeiro (30 de Sesso Legislativa (22 de setembro). dezembro) do exerccio que for encaminhado. *

LDO

LOA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO - INCIO

O Processo Legislativo tem incio com o recebimento pelo Poder Legislativo, do projeto de lei do plano plurianual, de diretrizes oramentrias e da lei oramentria anual.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
O projeto de lei oramentria ser acompanhado de demonstrativo regionalizado do efeito, sobre as receitas e despesas, decorrente de isenes, anistias, remisses, subsdios e benefcios de natureza financeira, tributria e creditcia.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO - ANLISE


Congresso Nacional: Comisso Mista de Finanas.

Oramento

Assemblias e Cmaras: Comisso de Oramento e Finanas.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO

O Chefe do Poder Executivo pode encaminhar mensagem retificadora, enquanto no iniciada a votao, na Comisso, da parte cuja alterao proposta.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
Emendas ao projeto de lei do oramento anual, s podem ser aprovadas: Se compatveis com o PPA e com LDO. ... Indiquem os recursos necessrios, admitidos apenas os provenientes de anulao de despesa, excludos dotaes para pessoal e encargos, servio da dvida e transferncias constitucionais. Sejam relacionadas com a correo de erros ou omisses, ou com os dispositivos do texto do projeto de lei.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
No se admitiro emendas ao projeto de Lei de Oramento que visem a: a) alterar a dotao solicitada para despesa de custeio, salvo quando provada, nesse ponto, a inexatido da proposta; b) conceder dotao para o incio de obra cujo projeto no esteja aprovado pelos rgos competentes;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
c) conceder dotao para instalao ou funcionamento de servio que no esteja anteriormente criado; e

d) conceder dotao superior aos quantitativos previamente fixados em resoluo do Poder Legislativo para concesso de auxlios e subvenes.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
Poder Executivo encaminha Projeto de Lei ao Poder Legislativo Comisso de Oramento e Finanas d Parecer Preliminar

Sesso para Discusso do Projeto de Lei

Sesso para Votao do Projeto de Lei

Poder Legislativo devolve o Projeto de Lei do Oramento para Sano

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
2011

Governo Federal

15 ABR
17 JUL

Projeto de LDO/2012 ao Legislativo LDO 2012 aprovada p/ SANO Projeto de PPA- 2012/2015 e LOA 2012 ao Legislativo PPA 2012/2015 e LOA 2012 aprovados p/ SANO

31 AGO

22 DEZ

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
2011 30 ABR

Governo Estadual

Projeto de LDO/2012 ao Legislativo

17 JUL LDO 2012 aprovada p/ SANO 31 AGO Projeto de PPA- 2012/2015 30 SET 22 DEZ Projeto de LOA 2012 PPA 12/15 e LOA 2012 aprovados p/ SANO

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROCESSO LEGISLATIVO
O que fazer quando a LOA no for aprovada pelo Legislativo? E quando no for enviada pelo Executivo?

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Art. 104. Para a apreciao das contas, o Poder Executivo Estadual e o Municipal devero encaminhar, sem prejuzo de outros elementos julgados necessrios: I - at o dia 30 de janeiro de cada ano a Lei de Diretrizes Oramentrias e do Oramento Anual, acompanhada do quadro analtico de detalhamento das despesas e receitas e dos planos de aplicao das dotaes globais, includas no oramento; II - at o dia 30 de janeiro, a cada quatro anos, o Plano Plurianual;
...

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Art. 104.[...] 1 - Qualquer alterao do Plano Plurianual e das Diretrizes Oramentrias dever ser encaminhada a este Tribunal de Contas, no prazo improrrogvel de 15 (quinze) dias teis aps a sua aprovao. 2 - Caso a Lei Oramentria Anual no tenha sido aprovada at 31 de janeiro do respectivo exerccio, o prazo improrrogvel para encaminhamento passa a ser de 15 (quinze) dias teis aps a respectiva publicao.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROPOSTA ORAMENTRIAS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

PROPOSTA ORAMENTRIA

A proposta oramentria que o Poder Executivo encaminhar ao Legislativo, nos prazos estabelecidos nas Constituies e nas Leis Orgnicas Municipais, compor-se- de:

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/64 PROPOSTA ORAMENTRIA


Tabelas explicativas, das quais, alm das estimativas de receita e despesa, constaro, em colunas distintas e para fins de comparao: a) a receita arrecadada nos trs ltimos exerccios anteriores quele em que se elaborou a proposta; b) a receita prevista para o exerccio em que se elabora a proposta;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/64 PROPOSTA ORAMENTRIA


c) a receita prevista para o exerccio a que se refere a proposta; d) a despesa realizada no exerccio imediatamente anterior; e) a despesa fixada para o exerccio em que se elabora a proposta; e

f) a despesa prevista para o exerccio a que se refere a proposta.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/64 PROPOSTA ORAMENTRIA

Caber aos rgos de contabilidade ou de arrecadao organizar demonstraes mensais da receita arrecadada, segundo as rbricas, para servirem de base a estimativa da receita na proposta oramentria.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/64 PROPOSTA ORAMENTRIA

A estimativa da receita ter por base demonstraes a que se refere o artigo 29, a arrecadao dos trs ltimos exerccios, pelo menos, bem como as circunstncias de ordem conjuntural e outras, que possam, afetar a produtividade de cada fonte de receita.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

LEI N. 4.320/64 PROPOSTA ORAMENTRIA

Para efeito de classificao da despesa, considera-se material permanente o de durao superior a dois anos.

VEDAES CONSTITUCIONAIS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CONSTITUIO FEDERAL ARTS. 165 A 169 So vedados: O incio de programas ou projetos no includos na lei oramentria anual;

A realizao de despesas ou a assuno de obrigaes diretas que excedam os crditos oramentrios ou adicionais;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CONSTITUIO FEDERAL ARTS. 165 A 169

So vedados: A realizao de operaes de crditos que excedam o montante das despesas de capital; A vinculao de receita de impostos a rgo, fundo ou despesa, ressalvadas aquelas referentes ao FPM, FPE, Educao, Sade, garantias AROs

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CONSTITUIO FEDERAL ARTS. 165 A 169


So vedados: A concesso ou utilizao de crditos ilimitados; A utilizao, sem autorizao legislativa especfica, de recursos dos oramentos fiscal e da seguridade social para suprir necessidade ou cobrir dficit de empresas, fundaes e fundos; A instituio de fundos de qualquer natureza, sem prvia autorizao legislativa;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CONSTITUIO FEDERAL ARTS. 165 A 169 Nenhum investimento cuja execuo ultrapasse um exerccio financeiro poder ser iniciado sem prvia incluso no plano plurianual, ou sem lei que autorize a incluso, sob pena de crime de responsabilidade.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CONSTITUIO FEDERAL ARTS. 165 A 169

A concesso de qualquer vantagem ou aumento de remunerao, a criao de cargos, empregos e funes ou alterao de estrutura de carreiras, bem como a admisso ou contratao de pessoal, a qualquer ttulo, pelos rgos e entidades da administrao pblica direta ou indireta, s podero ser feitas:

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CONSTITUIO FEDERAL ARTS. 165 A 169 Se houver prvia dotao oramentria suficiente para atender s projees de despesa de pessoal e aos acrscimos dela decorrentes; Se houver autorizao especfica na lei de diretrizes oramentrias;

6. CRDITOS ORAMENTRIOS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CRDITOS ORAMENTRIOS INICIAIS


Aprovados pelo Legislativo na LOA

ADICIONAIS

Complementam a previso inicial da LOA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CRDITOS ADICIONAIS

Autorizaes adicionais de despesas no computadas ou insuficientemente dotadas na Lei de Oramento

Suplementares

Especiais

Extraordinrios

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CRDITOS ADICIONAIS
SUPLEMENTARES
Destinados a reforo de dotao oramentria j existente. Destinados a despesas para as quais no haja dotao oramentria especfica.

ESPECIAIS

EXTRAORDINRIOS

Destinados a despesas urgentes e imprevisveis.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Crditos Suplementares e Especiais


Autorizao x Forma
DECRETO DO EXECUTIVO

LEI

Fontes de Recursos
Supervit Financeiro Excesso de Arrecadao Operaes de Crdito

Anulao total ou parcial

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Crditos Suplementares e Especiais


Parecer em Consulta TCE-ES 28/2004 Ementa: RECURSOS DE CONVNIO - UTILIZAO COMO FONTE PARA ABERTURA DE CRDITOS SUPLEMENTARES OU ESPECIAIS - POSSIBILIDADE - OBSERVNCIA DAS CONDICIONANTES DO INCISO V DO ARTIGO 167 DA CONSTITUIO FEDERAL: AUTORIZAO LEGISLATIVA E INDICAO DOS RECURSOS CORRESPONDENTES.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Crditos Suplementares e Especiais

SUPLEMENTARES
Autorizao Legislativa ou Autorizao prvia na LOA

ESPECIAIS

Somente com Autorizao Legislativa

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Crditos Extraordinrios

Abertura: Autorizao x Forma Decreto do Executivo, com imediata remessa ao LEIPoder Legislativo DECRETO para conhecimento.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Crditos Adicionais - VIGNCIA


At o final do exerccio em que foi aberto, Suplementares ou seja, 31 de dezembro. At o final do exerccio em que foi aberto. Exceo: Se o ato de autorizao for promulgado nos ltimos quatro meses daquele exerccio; neste caso, podero ser Extraordinrios reabertos nos limites dos seus saldos e incorporados ao oramento do exerccio financeiro subseqente

Especiais

( 2, art. 167 da CF).

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Crditos Suplementares e Especiais


So vedados (CF): A abertura de crdito suplementar ou especial sem prvia autorizao legislativa e sem indicao dos recursos correspondentes; A transposio, o remanejamento ou a transferncia de recursos de uma categoria de programao para outra ou de um rgo para outro, sem prvia autorizao legislativa;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Crditos Suplementares e Especiais Os recursos que, em decorrncia de veto, emenda ou rejeio do projeto de lei oramentria anual, ficarem sem despesas correspondentes, podero ser utilizados mediante crditos especiais ou suplementares, com prvia e especfica autorizao legislativa.

7. RECEITAS PBLICAS

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RECEITA PBLICA

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS RECEITA


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Nilton de Aquino Andrade define RECEITA como: ...todo e qualquer recolhimento feito aos cofres pblicos em dinheiro ou outro bem representativo de valor - que o Governo tem direito de arrecadar em virtude de leis, contratos, convnios ou quaisquer outros ttulos de que derivem direitos a favor do Estado, quer seja oriundo de alguma finalidade especfica, cuja arrecadao lhe pertena ou caso configure depositrio dos valores que no lhe pertenam.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS RECEITA


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Nilton de Aquino Andrade define RECEITA como: ...todo e qualquer recolhimento feito aos cofres pblicos em dinheiro ou outro bem representativo de valor - que o Governo tem direito de arrecadar em virtude de leis, contratos, convnios ou quaisquer outros ttulos de que derivem direitos a favor do Estado, quer seja oriundo de alguma finalidade especfica, cuja arrecadao lhe pertena ou caso configure depositrio dos valores que no lhe pertenam.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Podemos dividir as RECEITAS PBLICAS em dois grandes grupos:

RECEITAS Oramentrias Extraoramentrias

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CLASSIFICAO QUANTO MODALIDADE DE INGRESSO

Oramentrios
Correspondem queles ingressos que podem ser utilizados para a cobertura de despesas oramentrias. Integram o oramento do ente pblico, dispostos como sua propriedade. Exemplo: Receitas Tributrias (impostos, taxas e contribuies).

Extraoramentrios
So valores que ingressam de forma compensatria nos cofres pblicos. O ente pblico devedor como simples depositrio ou como agente passivo da obrigao. Exemplo: Depsitos de terceiros (caues, etc).
Lei. 8.666/93, art. 56

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Outras Classificaes da Receita Pblica

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CLASSIFICAO QUANTO AO PODER DE TRIBUTAR


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RECEITA
FEDERAL ESTADUAL

MUNICIPAL

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CLASSIFICAO SOB OS ENFOQUES ORAMENTRIO E PATRIMONIAL

Enfoque Oramentrio - so disponibilidades de recursos financeiros do exerccio oramentrio e cuja finalidade precpua viabilizar a execuo das polticas pblicas, a fim de atender s necessidades coletivas e s demandas da sociedade.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CLASSIFICAO SOB OS ENFOQUES ORAMENTRIO E PATRIMONIAL

Enfoque Patrimonial amparada pela terminologia utilizada na contabilidade geral, ou seja, a receita considerada sob seu impacto na situao lquida patrimonial.
RECEITAS EFETIVAS Ex.: Receitas Correntes RECEITAS POR MUTAES PATRIMONIAIS Ex.: Receitas de Capital

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

CLASSIFICAO SOB OS ENFOQUES ORAMENTRIO E PATRIMONIAL

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CLASSIFICAO QUANTO COERCITIVIDADE


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Originria

Arrecadadas por meio da explorao de atividades econmicas. Resultariam, principalmente, de rendas do patrimnio mobilirio e imobilirio do Estado (receita de aluguel), de preos pblicos, de prestao de servios comerciais e de venda de produtos industriais ou agropecurios
venda de bens, prestao de servios (gua, estrada de ferro, etc...)

Derivada

Obtida pelo poder pblico por meio da soberania estatal. Decorreriam de imposio constitucional ou legal e, por isso, auferidas de forma impositiva. Exerccio do poder de Imprio do Estado. Ex.: receitas de tributos e contribuies compulsrias

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CLASSIFICAO QUANTO REGULARIDADE


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

ORDINRIAS Ex.: ICMS, IPI, IPTU, IPVA, ISS, TAXAS.

EXTRAORDINRIAS Ex.: Impostos por motivo e guerra, doaes, herana jacente.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CLASSIFICAO ECONMICA DA RECEITA


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A Lei Federal 4.320/64, classifica a Receita Oramentria em categorias econmicas, ou seja, Receitas Correntes e Receitas de Capital.
A Portaria Interministerial STN/SOF 338/2006, estabelece, ainda, a necessidade da seguinte identificao: Receitas Correntes Intraoramentrias e Recitas de Capital Intraoramentrias.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CLASSIFICAO ECONMICA DA RECEITA


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

A Lei Federal 4.320/64, classifica a Receita Oramentria em categorias econmicas, ou seja, Receitas Correntes e Receitas de Capital.
A Portaria Interministerial STN/SOF 338/2006, estabelece, ainda, a necessidade da seguinte identificao: Receitas Correntes Intraoramentrias e Recitas de Capital Intraoramentrias.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CATEGORIA ECONMICA 1 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Receita Corrente

Receita de Capital
Receita Corrente Intraoramentria Receita de Capital Intraoramentria

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CATEGORIA ECONMICA 1 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

1. RECEITAS CORRENTES

So as de natureza contnua, que se originam do poder tributante do Estado. Destinam-se aos gastos correntes.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CATEGORIA ECONMICA 1 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

2. RECEITAS DE CAPITAL

So provenientes da realizao de recursos financeiros oriundos de constituio de dvidas; da converso, em espcie, de bens e de direitos; de outras pessoas de direito pblico ou privado, destinados a atender despesas de capital.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS GESTO ORAMENTRIA E FINANCEIRA CATEGORIA ECONMICA 1 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

7 e 8 - RECEITAS INTRAORAMENTRIAS

- Realizadas entre rgos e demais entidades da Administrao Pblica integrantes do oramento fiscal e do oramento da seguridade social do mesmo ente federativo; - No representam novas entradas de recursos nos cofres pblicos do ente, mas apenas movimentao de receitas entre seus rgos;

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS GESTO ORAMENTRIA E FINANCEIRA CATEGORIA ECONMICA 1 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

7 e 8 - RECEITAS INTRAORAMENTRIAS

So a contrapartida das despesas classificadas na Modalidade de Aplicao 91 Aplicao Direta Decorrente de Operao entre rgos, Fundos e Entidades Integrantes do Oramento Fiscal e do Oramento da Seguridade Social que, devidamente identificadas, possibilitam anulao do efeito da dupla contagem na consolidao das contas governamentais.
Portaria Interministerial STN/SOF 338/2006.

ORIGEM 2 NVEL
1. Tributria

9. Outras Receitas Correntes

2. Contribuies

7. Transferncias Correntes

Receitas Correntes

3. Patrimonial

6. Servios

4. Agropecuria

5. Industrial

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS ORIGEM 2 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

1. TRIBUTRIA composta por impostos, taxas e contribuies de melhorias. Resulta da cobrana de tributos, que toda prestao pecuniria compulsria, em moeda ou cujo valor nela se possa exprimir, que no constitua sanso de ato ilcito, instituda em lei e cobrada mediante atividade plenamente vinculada. Ex: IPTU e ISS.
2. CONTRIBUIES destinada a arrecadar receitas relativas s contribuies sociais e econmicas, que visam, geralmente, manuteno dos programas e servios sociais, sindicais, previdencirios e outros de interesse coletivo. Ex: CPMF e COFINS.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS ORIGEM 2 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

3. PATRIMONIAIS composta de rendas provenientes da utilizao de bens mveis e imveis pertencentes administrao pblica ou, ainda, de aplicaes de valores mobilirios, como juros e dividendos. Ex. ALUGUEL.

4. AGROPECURIA proveniente das receitas obtidas com a produo vegetal, animal e de seus derivados, atividades de beneficiamento ou transformao de produtos agropecurios. A exceo ocorre com as usinas de acar, fbrica de polpa, serrarias e outras por serem classificadas como industriais. Ex. MUDAS.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS ORIGEM 2 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

5. INDUSTRIAL originrias da indstria extrativa mineral, grfica,


de transformao, de construo e de servios industriais de utilidade pblica. Ex: FBRICA ARTEFATOS DE CIMENTO.

6. SERVIOS originam-se da prestao de servios comerciais,


financeiros, de transporte, de comunicao, hospitalares, armazenagem, recreativos e culturais, etc. Ex. PROC. DADOS.

7. TRANSFERNCIAS CORRENTES provenientes de recursos


financeiros recebidos de outras pessoas de direito pblico ou privado, quando destinadas ao atendimentos de despesas classificveis como correntes.

9. OUTRAS RECEITAS CORRENTES provenientes da


cobrana de multas e de juros de mora, de indenizaes, de restituies, da dvida ativa e de demais receitas.

ORIGEM 2 NVEL
1. Operaes de Crdito

5. Outras Receitas de Capital

2 . Alienao de Bens

Receitas de Capital
4. Transferncias de Capital 3. Amortizao de Emprstimos

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS ORIGEM 2 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

1. OPERAES DE CRDITO proveniente de recursos financeiros advindos da constituio de dvidas, por meio de emprstimos e financiamentos de origem interna ou externa. 2. ALIENAO DE BENS provm das receitas obtidas por meio da venda de bens mveis ou imveis.

3. AMORTIZAO DE EMPRSTIMOS CONCEDIDOS valores recebidos relativos aos emprstimos concedidos a outras entidades de direito pblico ou privado.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS ORIGEM 2 NVEL


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

4. TRANSFERNCIAS DE CAPITAL provenientes de recursos financeiros recebidos de outras pessoas de direito pblico ou privado, quando destinadas ao atendimentos de despesas classificveis como de capital. 5. OUTRAS RECEITAS DE CAPITAL so receitas de capital que constituiro uma classificao genrica que no se enquadram em nenhuma das fontes anteriores ou que no estejam especificadas em lei. Ex.: Integralizo de Capital Social.

CLASSIFICAO ECONMICA

1.Receitas Correntes
1.Tributria 2.Contribuies 3.Patrimonial 4.Agropecuria 5.Industrial 6.Servios 7.Transferncias Correntes 9.Outras Receitas Correntes

2.Receitas de Capital
1.Operes de Crdito 2.Alienao de Bens 3.Amortizao de Emprstimos 4.Transferncia de Capital 5.Outras Receitas de Capital

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS CLASSIFICAO QUANTO NATUREZA


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Nveis 1 2 3 4 5 6

Discriminao Categoria Econmica Origem Espcie Rubrica Alnea Subalnea

ClassificaoO ramentria 1._._._._ _._ _ _.1._._._ _._ _ _._.1._._ _._ _ _._._.2._ _._ _ _._._._.02._ _ _._._._._ _.01

Especificao Receita Corrente Receita Tributria Impostos Impostos Sobre o Patrimnio e a Renda IPTU Imposto Predial Urbano

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS Classificao Quanto a Natureza


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

1.1.1.2.02.01
Subalnea Alnea Rubrica Espcie Origem Categoria Econmica

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS Classificao Quanto a Natureza


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

1.1.1.2.02.01
Imposto Predial Urbano Imposto sobre a Propriedade Predial e Territorial Urbana IPTU Imposto sobre o Patrimnio e a Renda Impostos Tributria Receita Corrente

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

ESTGIOS DA RECEITA PBLICA


Segundo a Lei Federal 4.320/64, a receita oramentria passa por 4 (quatro) fases tambm denominadas de estgios, quais sejam: previso, lanamento, arrecadao e recolhimento.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS ETAPAS DA RECEITA ESTGIOS DA RECEITA


DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

Lei n. 4.320/64

MCASP

Estgios da Receita Lei 4.230/64

Previso A previso da receita a estimativa de quanto se espera arrecadar durante o exerccio. a estimativa de receita que consta na LOA.

Estgios da Receita Lei 4.230/64

Lanamento De acordo com artigo 53 da Lei n 4.320/1964, o lanamento da receita : "... o ato da repartio competente, que verifica a procedncia do crdito fiscal e a pessoa que lhe devedora e inscreve o dbito desta.

Estgios da Receita Lei 4.230/64

Lanamento o ato administrativo que busca identificar e individualizar: O contribuinte ou devedor;

O valor e a espcie da receita;


O vencimento.

Estgios da Receita Lei 4.230/64

Arrecadao

O momento da arrecadao aquele em que os contribuintes comparecem perante os agentes arrecadadores, geralmente atravs de estabelecimentos bancrios oficiais ou privados, devidamente credenciados, a fim de liquidarem suas obrigaes para com o Estado.

Estgios da Receita Lei 4.230/64

Recolhimento

O recolhimento caracteriza-se pela entrega do produto da arrecadao efetuado pelos agentes arrecadadores diretamente ao caixa do Tesouro. S atravs do recolhimento, em conta especfica, que se pode dizer que os recursos esto disponveis para a utilizao pelos gestores financeiros.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RECEITA PBLICA LC 101/2000

Art. 11 Constituem requisitos essenciais da responsabilidade na gesto fiscal a instituio, previso e efetiva arrecadao de todos o tributos da competncia constitucional do ente da Federao.
Pargrafo nico vedado a realizao de transferncias voluntrias para os entes que no observe o disposto no caput, no que se refere a impostos.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RECEITA PBLICA LC 101/2000

Art. 11 Constituem requisitos essenciais da responsabilidade na gesto fiscal a instituio, previso e efetiva arrecadao de todos o tributos da competncia constitucional do ente da Federao.
Pargrafo nico vedado a realizao de transferncias voluntrias para os entes que no observe o disposto no caput, no que se refere a impostos.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RENNCIA DE RECEITA LC 101/2000


CONCEITO ato emanado do Poder Pblico, mediante autorizao legislativa que proporciona a uma ou vrias pessoas de direito privado, jurdicas ou fsicas, o direito de no recolhimento aos cofres pblicos de determinado tributo, por determinado tempo, mediante condies preestabelecidas e por motivos polticos, econmicos, financeiros ou institucionais, com o objetivo de incentivar crescimento econmico, fomentar desenvolvimento e determinada regio ou ampliar a concorrncia.

Estimativa de Impacto Oramentrio Financeiro - LDO

Demonstrao na Lei Oramentria

Demonstrao das Medidas de Compensao

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RECEITA CORRENTE LQUIDA LC 101/2000


Art. 2., inciso IV da LRF. RCL = Somatrio das receitas tributrias, de contribuies, patrimoniais, industriais, agropecurias, de servios, transferncias correntes e outras receitas tambm correntes, deduzidos: a) na Unio, ...

b) nos Estados, ...


c) na Unio, nos Estados e nos Municpios, a contribuio dos servidores para o custeio do seu sistema de previdncia e assistncia social e as receitas provenientes da compensao financeira citada no 9o do art. 201 da Constituio.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RECEITA CORRENTE LQUIDA LC 101/2000


- Sero computados no clculo da RCL os valores:
- pagos e recebidos em decorrncia da LC 87/96. (desonerao das exportaes). - referentes s dedues para formao do FUNDEB; Assim, temos: RCL = Receita Corrente arrecadao de contribuies dos segurados compensao financeira entre fundos de previdncia arrecadao de contribuio patronal transferncias deduo do FUNDEB.

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

RECEITA CORRENTE LQUIDA LC 101/2000


A RCL base referencial para o clculo dos: Limites de Gastos com Pessoal Limites de Gastos com Seguridade Social Limites de Gastos com a Dvida No constitui referncia para repasse de recursos ao Poder Legislativo e diverge da Receita Base de Clculo para os Gastos com Educao e Sade.

REPARTIO A RECEITA DE IMPOSTOS


Repartio da Receita Tributrias
Impostos
I.I e I.E. Imposto de Renda 100% 53%

(art. 158 e 159, CF)


Municpios
22,5% (FPM)

Unio
-

Estados

21,5% (FPE) 3 % (setor produtivo NE, NO, CO)

IPI

43%

21,5% (FPE) 22,5% (FPM) 3 % (NE, NO, CO) 7,5% (exportao) 2,5% (exportao) 50% -

IOF ITR IGF

100% 50% 100%

REPARTIO A RECEITA DE IMPOSTOS


Repartio da Receita Tributrias
Impostos
ICMS ITCD IPVA IPTU ITBI ISS -

(art. 158 e 159, CF) Municpios


25% 50% 100% 100% 100%

Unio

Estados
75% 100% 50% -

TCE ES TRIBUNAL DE CONTAS

DO ESTADO DO ESPRITO SANTO

DVIDA ATIVA
Crditos da Fazenda Pblica Vencidos e no pagos Inscritos em registro prprio Natureza Tributria e no Tributria Abrangncia de juros, multa de mora e atualizao monetria Prescrio Suspenso da prescrio Base legal: Art. 39 da Lei n 4.320/64 Decreto 6.830/80 CTN Cdigo Tributrio Nacional

Você também pode gostar