Você está na página 1de 311

1

www.ebooksbrasil.org
2

Eurico, o Prcslicro |1844|
Alcandrc Hcrculano |1810-1877|

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con


Fonic Digiial Original.
A Dillioicca Viriual do Esiudanic Drasilciro
A Escola do Fuiuro da Univcrsidadc dc Sao
Paulo
www.lilviri.fuiuro.us
Digiializado or Paula Fcgina Cccro Yori

Caa. Esiaiua dc Palayo cn Cavadonga
Moniagcn cDoolsDrasil

CoyrigIi
Donnio Pullico
3

NDICE
O Auior. 4
Prologo do Auior. 7
I Os Visigodos. 12
II O Prcslicro. 17
III O Pocia. 22
IV Fccordacs. 31
V A Mcdiiaao. 40
VI Saudadc. 46
VII A Visao. 55
VIII O Dcscnlarquc. 61
IX Junio dc Crissus. 84
X Traiao. 99
XI Dics Irac. 112
XII O Mosiciro. 126
XIII Covadonga. 159
XIV A Noiic do Anir. 183
XV Ao Luar. 207
XVI O Casiro Fonano. 227
XVII A Aurora da Fcdcnao. 249
XVIII Inossvcl!. 265
XIX Conclusao. 286
Noias do Auior. 294
4

O Autor

ALEXANDFE HEFCULANO dc CarvalIo c Araujo
|1810-1877|, cscriior oriugucs, foi ariidario
do lilcralisno, icndo quc sc cilar na Frana
cn 1831, duranic o rcinado dc D. Migucl. En
1832, voliou a Poriugal, ara conlaicr, ao lado
dc D. Pcdro cla causa lilcral.
Con Alncida Carrci c CasiilIo, inaugurou
o Fonaniisno cn Poriugal.
Os csiudos, iniciou-os con os oraiorianos,
icndo quc inicrronc-los or falia dc rccursos,
o quc nao o incdiu dc, cono auiodidaia, scr
un dos naiorcs iniclcciuais dc sua coca.
Casou-sc aos 57 anos dc idadc, quando
afasiou-sc das aiividadcs oliicas, rccolIcndo-
sc sua quinia dc Valc dos Lolos, ondc falcccu
5
dcz anos dcois. Scus rcsios noriais jazcn no
Mosiciro dos Jcrninos.
Iniciou suas aiividadcs liicrarias cn 1833,
colalorando con criodicos.
En 1836, ullicou A Voz do Poctu, livro
dc rosa oliico-ociica. Scu rinciro livro dc
ocsias foi A Huu do Ccntc, ullicado cn
1838.
Inicnso csquisador da Hisioria dc Poriugal
c, criico quc foi das lcndas dc cunIo rcligioso
s quais coniraunIa a vcrdadc Iisiorica, nao
raras vczcs cnirou cn confliio con o clcro.
Dcnirc suas olras, dcsiacan-sc A Hstu
dc Potugu |1846/1853 4 voluncs|, Hstu
du Ogcn c EstuIcccncnto du Inqusuo cn
Potugu |1854/59 3 voluncs|, Estudos SoIc
o Cusuncnto Cu |1866|, Euco, o PcsItco
|1844|, O Mongc dc Cstc |1848|, O HoIo |1878|
c Potuguuc Monuncntu Hstocu, conilaao
dc icios ncdicvais, ullicados a ariir dc
1856.
6

Eurico,
o Presbtero

Alexandre Herculano
7


Prlogo do Autor

Para as alnas, nao sci sc diga
dcnasiadancnic osiiivas, sc dcnasiadancnic
grossciras, o cclilaio do saccrdocio nao assa
dc una condiao, dc una fornula social
alicada a ccria classc dc indivduos cuja
cisicncia cla nodifica vaniajosancnic or un
lado c dcsfavoravclncnic or ouiro. A filosofia
do cclilaio ara os csriios vulgarcs acala
aqui. Aos olIos dos quc avalian as coisas c os
Ioncns so cla sua uiilidadc social, cssa
csccic dc insulaao doncsiica do saccrdoic,
cssa indircia aljuraao dos afcios nais uros c
sanios, os da fanlia, c condcnada or uns
cono coniraria ao inicrcssc das nacs, cono
danosa cn noral c cn oliica, c dcfcndida or
ouiros cono uiil c noral. Dcus nc livrc dc
dclaicr naicria ianias vczcs disuiada, ianias
vczcs caurida clos quc salcn a cicncia do
nundo c clos quc salcn a cicncia do ccu! Eu,
or ninIa aric, fraco arguncniador, so icnIo
cnsado no cclilaio luz do scniincnio c sol a
influcncia da inrcssao singular quc dcsdc
vcrdcs anos fcz cn nin a idcia da irrcncdiavcl
solidao da alna a quc a igrcja condcnou os
8
scus ninisiros, csccic dc anuiaao
csiriiual, cn quc ara o saccrdoic norrc a
cscrana dc conlciar a sua cisicncia na
icrra. Suondc iodos os conicniancnios, iodas
as consolacs quc as inagcns cclcsiiais c a
crcna viva odcn gcrar, c acIarcis quc csias
nao surcn o irisic vacuo da solcdadc do
coraao. Dai s aics iodo o ardor quc
udcrdcs, aos razcrcs nil vczcs nais
inicnsidadc, aos scniidos a naina cncrgia c
convcrici o nundo cn araso, nas iirai dclc a
nulIcr, c o nundo scra un crno nclancolico,
os dclciics scrao acnas o rcludio do icdio.
Muiias vczcs, na vcrdadc, cla dcscc, arrasiada
or nos, ao cIarco inundo da circna
dcravaao noral; nuiissinas nais, orcn,
nos salva dc nos ncsnos c, clo afcio c
cniusiasno, nos inclc a quanio Ia lon c
gcncroso. Qucn, ao ncnos una vcz, nao crcu
na cisicncia dos anjos rcvclada nos rofundos
vcsigios dcssa cisicncia inrcssos nun
coraao dc nulIcr? E or quc nao scria cla na
cscala da criaao un ancl da cadcia dos cnics,
rcsa, dc un lado, Iunanidadc cla fraqucza
c cla noric c, do ouiro, aos csriios uros
clo anor c clo nisicrio? Por quc nao scria a
nulIcr o inicrncdio cnirc o ccu c a icrra?
Mas, sc isio assin c, ao saccrdoic nao foi
dado conrccndc-lo; nao lIc foi dado julga-lo
clos nil faios quc no-lo icn diio a nos os quc
9
nao juranos junio do aliar rcclir nciadc da
nossa alna, quando a Providcncia no-la fizcssc
cnconirar na vida. Ao saccrdoic cunrc acciiar
csia or vcrdadciro dcsicrro. ara clc o nundo
dcvc assar dcsconsolado c irisic, cono sc nos
arcscnia ao dcsovoarno-lo daquclas or
qucn c ara qucn vivcnos.
A Iisioria das agonias niinas gcradas cla
luia dcsia siiuaao ccccional do clcro con as
icndcncias naiurais do Ioncn scria lcn
dolorosa c variada, sc as fascs do coraao
iivcsscn os scus anais cono os icn as gcracs
c os ovos. A olra da logica oicnic da
inaginaao quc cria o ronancc scria lcn
grosscira c fria conarada con a icrrvcl
rcalidadc Iisiorica dc una alna dcvorada cla
solidao do saccrdocio.
Essa crnica dc anarguras rocurci-a ja
clos nosiciros quando clcs dcsalavan no
ncio das nossas iransfornacs oliicas. Era
un luscar inscnsaio. Ncn nos codiccs
iluninados da Idadc Mcdia, ncn nos alidos
crganinIos dos arquivos nonasiicos csiava
cla. Dclaio das lajcas quc colrian os
sculcros clausirais Iavia, or ccrio, nuiios
quc a salian; nas as sculiuras dos nongcs
acIci-as nudas. Alguns fragncnios avulsos
quc nas ninIas indagacs cnconirci cran
acnas frascs solias c olscuras da Iisioria quc
cu luscava dclaldc; dclaldc, orquc olrc
10
viina, qucr voluniaria, qucr forada ao
sacrifcio, nao cra lciio gcncr, ncn dizcr aos
vindouros. Salci quanio cu adcci!"
E, or isso ncsno quc solrc cla csava o
nisicrio, a inaginaao vinIa a ara surir a
Iisioria. Da idcia do cclilaio rcligioso, das suas
conscqucncias forosas c dos raros vcsigios
quc dcsias acIci nas iradics nonasiicas
nasccu o rcscnic livro.
Dcsdc o alacio aic a ialcrna c o
rosilulo, dcsdc o nais cslcndido vivcr aic o
vcgciar do vulgacIo nais rudc, iodos os lugarcs
c iodas as condics icn iido o scu ronancisia.
Dciai quc o nais olscuro dc iodos scja o do
clcro. Pouco crdcrcis con isso.
O Monustcon c una iniuiao quasc
rofciica do assado, s vczcs iniuiao nais
dificuliosa quc a do fuiuro.
Salcis qual scja o valor da alavra nongc
na sua origcn rcnoia, na sua forna riniiiva?
o dc so c irisic.
Por isso na ninIa conccao conlca,
cujos liniics nao sci dc anicnao assinalar, dci
calida crnica-ocna, lcnda ou o quc qucr
quc scja|1| do rcslicro godo. dci-lIa, ianlcn,
orquc o cnsancnio dcla foi dcscriado cla
narraiiva dc ccrio nanuscriio goiico, afunado c
gasio do roar dos scculos, quc ouirora
cricnccu a un aniigo nosiciro do MinIo.
11
O Mongc dc Cstc, quc dcvc scguir-sc a
Euco, icvc, roinancnic, a ncsna origcn.
Audu noucnIo dc lS4J.
12

I OS VISIGODOS
A un icno ioda a raa goda, solias as rcdcas do govcrno,
concou a inclinar o anino ara a lascvia c solcrla.
Mongc dc Silos CIoncon, c. 2.

A raa dos visigodos, conquisiadora das
EsanIas, suljugara ioda a Pcnnsula Iavia
nais dc un scculo. NcnIuna das irilos
gcrnanicas quc, dividindo cnirc si as
rovncias do incrio dos ccsarcs, iinIan
icniado vcsiir sua larlara nudcz con os irajos
dcscdaados, nas cslcndidos, da civilizaao
ronana soulcra cono os godos ajuniar csscs
fragncnios dc urura c ouro, ara sc conor
a ccnlo dc ovo civilizado. Lcovigildo
culsara da EsanIa quasc quc os
dcrradciros soldados dos incradorcs grcgos,
rcrinira a audacia dos francos, quc cn suas
corrcrias assolavan as rovncias visigoiicas
d'alcn dos Pircncus, acalara con a csccic dc
nonarquia quc os sucvos iinIan insiiiudo na
Calccia c cirara cn Tolciun|2|, dcois dc icr
csialclccido lcis oliicas c civis c a az c
ordcn ullicas nos scus vasios donnios, quc
sc csicndian dc nar a nar c, ainda,
iransondo as nonianIas da Vascnia,
alrangian grandc orao da aniiga Calia
narloncnsc.
13
Dcsdc cssa coca, a disiinao das duas
raas, a conquisiadora ou goda c a ronana ou
conquisiada, quasc dcsaarcccra, c os Ioncns
do noric Iavian-sc confundido juridicancnic
con os do ncio-dia cn una so naao, ara
cuja grandcza conirilura aqucla con as
viriudcs ascras da Ccrnania, csia con as
iradics da culiura c olcia ronanas. As lcis
dos ccsarcs, clas quais sc rcgian os vcncidos,
nisiuraran-sc con as singclas c rudcs
insiiiuics visigoiicas, c ja un codigo unico,
cscriio na lngua laiina, rcgulava os dirciios c
dcvcrcs conuns quando o arianisno, quc os
godos iinIan alraado alraando o cvangclIo,
sc dcclarou vcncido clo caiolicisno, a quc
cricncia a raa ronana. Esia convcrsao dos
vcnccdorcs crcna dos suljugados foi o
conlcncnio da fusao social dos dois ovos. A
civilizaao, orcn, quc suavizou a rudcza dos
larlaros cra una civilizaao vclIa c corruia.
Por alguns lcns quc roduziu ara aquclcs
Ioncns riniiivos, irouc-lIcs o ior dos
nalcs, a crvcrsao noral. A nonarquia
visigoiica rocurou iniiar o luo do incrio quc
norrcra c quc cla sulsiiiura. Tolciun quis scr
a inagcn dc Fona ou dc Consianiinola. Esia
causa rincial, ajudada or nuiias ouiras,
nascidas cn grandc aric da ncsna origcn,
gcrou a dissoluao oliica or via da
dissoluao noral.
14
Dclaldc nuiios Ioncns dc gcnio rcvcsiidos
da auioridadc surcna icniaran cviiar a runa
quc vian no fuiuro. dclaldc o clcro csanIol,
inconaravclncnic o nais aluniado da Euroa
naquclas cras icnclrosas c cuja influcncia nos
ncgocios ullicos cra naior quc a dc iodas as
ouiras classcs junias, rocurou nas scvcras lcis
dos conclios, quc cran ao ncsno icno
vcrdadciros arlancnios oliicos, rcicr a naao
quc sc dcscnIava. A odridao iinIa cIcgado
ao anago da arvorc, c cla dcvia sccar. O rorio
clcro sc corroncu or fin. O vcio c a
dcgcncraao corrian soliancnic, roia a uliina
larrcira.
Foi cniao quc o cclclrc Fodcrico sc aossou
da coroa. Os filIos do scu rcdcccssor Viiza,
os nancclos Siscluio c Elas, disuiaran-lIa
largo icno; nas, scgundo arccc dos cscassos
nonuncnios Iisioricos dcssa cscura coca,
ccdcran or fin, nao usuraao, orquc o
irono goiico nao cra lcgalncnic Icrcdiiario,
nas foriuna c ousadia do anlicioso soldado,
quc os dciou vivcr cn az na roria coric c
os rcvcsiiu dc dignidadcs niliiarcs. Da, sc
dcrnos crcdiio a aniigos Iisioriadorcs, lIc vcio
a uliina runa na laialIa do rio Crssus ou
Cuadalcic, cn quc o incrio goiico foi
aniquilado.
No ncio, orcn, da dccadcncia dos godos,
algunas alnas conscrvaran ainda a icncra
15
rolusia dos aniigos Ioncns da Ccrnania. Da
civilizaao ronana clas nao Iavian acciiado
scnao a culiura iniclcciual c as sullincs
icorias norais do crisiianisno. As viriudcs civis
c, solrciudo, o anor da airia iinIan nascido
ara os godos logo quc, asscniando o scu
donnio nas EsanIas, ossuran dc ais a
filIos o cano agriculiado, o lar doncsiico, o
icnlo da oraao c o ccniicrio do rcouso c da
saudadc. Ncsics coracs, ondc rcinavan
afcios ao ncsno icno ardcnics c rofundos,
orquc nclcs a ndolc ncridional sc nisiurava
con o caraicr icnaz dos ovos do noric, a noral
cvangclica rcvcsiia csscs afcios dc una ocsia
divina, c a civilizaao ornava-os dc una
crcssao suavc, quc lIcs rcalava a ocsia.
Mas no fin do scculo sciino cran ja lcn raros
aquclcs cn qucn as iradics da culiura
ronana nao Iavia suljugado os insiinios
gcncrosos da larlaria gcrnanica c a qucn o
crisiianisno fazia ainda cscuiar o scu vcrlo
niino, csquccido no ncio do luo rofano do
clcro c da ona inscnsaia do culio cicrior.
Una longa az con as ouiras nacs iinIa
convcriido a aniiga cncrgia dos godos cn
alincnio das disscnscs inicsiinas, c a gucrra
civil, gasiando cssa cncrgia, Iavia osio cn
lugar dcla o Ialiio das iraics covardcs, das
vinganas ncsquinIas, dos cnrcdos infancs c
das aljccs anliciosas. O ovo, csnagado
16
dclaio do cso dos iriluios, dilaccrado clas
luias dos landos civis, rosiiiudo s aics
dos odcrosos, csqucccra conlciancnic as
viriudcs gucrrciras dc scus avos. As lcis dc
Vanla c as crcsscs dc Ervgio no
duodccino conclio dc Tolciun rcvclan quao
fundo ia ncsia aric o cancro da dcgcncraao
noral das EsanIas. No ncio dc ianios c iao
crucis vcancs c adccincnios, o nais cusioso
c alorrccido dc iodos clcs ara os afcninados
dcsccndcnics dos soldados dc Tcodorico, dc
Torisnundo, dc Tcudcs c dc Lcovigildo cra o
vcsiir as arnas cn dcfcnsao daqucla ncsna
airia quc os Icrois visigodos iinIan
conquisiado ara a lcgarcn a scus filIos, c a
naioria do ovo rcfcria a infania quc a lci
inunIa aos quc rccusavan dcfcndcr a icrra
naial aos riscos gloriosos dos conlaics c vida
fadigosa da gucrra.
Tal cra, cn rcsuno, o csiado oliico c
noral da EsanIa na coca cn quc
aconicccran os succssos quc vanos narrar.
17

II O PRESBTERO
Sullinado ao grau dc rcslicro... quania lrandura, qual
caridadc fossc a sua o anor dc iodos lIo dcnonsirava.
lvaro dc Cordova, Vdu dc Sunto Ego, c. l.

No rccncavo da laa quc sc cncurva ao
ocsic do Calc, Caricia, a filIa dos fcncios,
nira ao longc as corrcnics raidas do csirciio
quc dividc a Euroa da frica. Oulcnia
ouirora, os scus csialciros iinIan sido fanosos
anics da conquisia ronana, nas acnas rcsian
vcsigios dclcs; as suas nuralIas Iavian sido
cicnsas c solidas, nas jazcn dcsnoronadas;
os scus cdifcios foran cIcios dc nagnificcncia,
nas caran cn runas; a sua ovoaao cra
nuncrosa c aiiva, nas rarcou c iornou-sc
indolcnic. Passaran or la as rcvolucs, as
conquisias, iodas as vicissiiudcs da Ilcria
duranic dozc scculos, c cada vicissiiudc dcssas
dciou a una cgada dc dccadcncia. Os curios
anos dc cslcndor da nonarquia visigoiica
iinIan sido ara cla cono un dia fornoso dc
invcrno, cn quc os raios do sol rcsvalan cla
facc da icrra scn a aqucccrcn, ara dcvir a
noiic, unida c fria cono as quc a rcccdcran.
Dclaio do govcrno dc Viiza c dc Fodcrico a
aniiga Caricia c una ovoaao dccrciia c
ncsquinIa, roda da qual csiao csalIados os
18
fragncnios da assada oulcncia c quc, ialvcz,
na sua niscria, acnas nas rccordacs quc lIc
sugcrcn csscs farraos dc louainIas juvcnis
acIa algun rcfrigcrio s anarguras da
nalfadada vclIicc.
Nao! Fcsia-lIc ainda ouiro. a rcligiao do
Crisio.
O rcsliicrio, siiuado no ncio da ovoaao,
cra un cdifcio Iunildc, cono iodos os quc
ainda sulsisicn alcvaniados clos godos solrc
o solo da EsanIa. Canios cnorncs scn
cincnio alician-lIc os nuros; colrc-lIc o
anliio un icio acIaiado, iccido dc grossas
iravcs dc carvalIo sulosias ao icnuc colno. o
scu orial rofundo c csirciio rcssagia dc
ccrio nodo a nisicriosa oriada da caicdral da
Idadc Mcdia. as suas janclas, or ondc a
claridadc, assando ara o inicrior, sc
iransforna cn irisionIo crcusculo, sao cono
un iio indcciso c rudc das frcsias quc, dcois,
aluniaran os icnlos cdificados no dccino
quario scculo, airavcs das quais, coada or
vidros dc nil corcs, a luz ia laicr nclancolica
nos alvos anos dos nuros giganics c csianar
nclcs as sonlras das colunas c arcos
cnrcdados das navcs. Mas, sc o rcsliicrio
visigoiico, no cscasso da claridadc, sc aroina
do iio crisiao dc arquiiciura, no rcsio rcvcla
quc ainda as idcias grossciras do culio dc Odin
nao sc icn aagado dc iodo nos filIos c ncios
19
dos larlaros, convcriidos Ia ircs ou quairo
scculos crcna do Crucificado.
O rcslicro Eurico cra o asior da olrc
aroquia dc Caricia. Dcsccndcnic dc una
aniiga fanlia larlara, gardingo na coric dc
Viiza|3|, dcois dc icr sido iiufado ou nilcnario
do ccrciio visigoiico vivcra os ligciros dias da
nocidadc no ncio dos dclciics da oulcnia
Tolciun. Fico, odcroso, gcniil, o anor vicra,
acsar disso, quclrar a cadcia lrilIanic da sua
fclicidadc. Nanorado dc Hcrncngarda, filIa dc
Favila, duquc dc Canialria, c irna do valoroso
c dcois iao cclclrc Pclagio, o scu anor fora
infcliz. O orgulIoso Favila nao conscniira quc o
ncnos nolrc gardingo uscssc iao alio a nira
dos scus dcscjos. Dcois dc nil rovas dc un
afcio incnso, dc una aiao ardcnic, o noo
gucrrciro vira sulncrgir iodas as suas
cscranas. Eurico cra una dcsias alnas ricas
dc sullinc ocsia a quc o nundo dcu o nonc
dc inaginacs dcsrcgradas, orquc nao c ara
o nundo cnicndc-las. Dcsvcniurado, o scu
coraao dc fogo qucinou-lIc o vio da
cisicncia ao dcscriar dos sonIos do anor quc
o iinIan cnlalado. A ingraiidao dc
Hcrncngarda, quc arcccra ccdcr scn
rcsisicncia voniadc dc scu ai, c o orgulIo
insuliuoso do vclIo roccr dcran cn icrra con
aquclc anino, quc o asccio da noric nao scria
caaz dc alaicr. A nclancolia quc o dcvorava,
20
consunindo-lIc as foras, fc-lo cair cn longa c
crigosa cnfcrnidadc, c, quando a cncrgia dc
una consiiiuiao vigorosa o arrancou das
lordas do iunulo, scnclIanic ao anjo rclcldc,
os ioqucs lclos c uros do scu gcsio fornoso c
varonil iransarccian-lIc a cusio airavcs do
vcu dc nuda irisicza quc lIc cnicnclrccia a
fronic. O ccdro cndia fulninado clo fogo do
ccu.
Una dcsias rcvolucs norais quc as
grandcs criscs roduzcn no csriio Iunano sc
ocrou cniao no noo Eurico. Educado na
crcna viva daquclcs icnos; naiuralncnic
rcligioso orquc ocia, foi rocurar alrigo c
consolacs aos cs d'Aquclc cujos lraos
csiao scnrc alcrios ara rccclcr o dcsgraado
quc nclcs vai luscar o dcrradciro rcfugio. Ao
calo das grandczas coricsas o olrc gardingo
cnconirara a noric do csriio, o dcscngano do
nundo. Ao calo da csirciia scnda da cruz
acIaria clc, orvcniura, a vida c o rcouso
niinos? Era csic rollcna, no qual sc rcsunia
iodo o scu fuiuro, quc icniava rcsolvcr o asior
do olrc rcsliicrio da vclIa cidadc do Calc.
Dcois dc assar clos difcrcnics graus do
saccrdocio, Eurico rccclcra ainda dc Sisclcrio,
o rcdcccssor dc Oas na sc dc Hsalis, o
cncargo dc asiorcar cssc dininuio rclanIo da
ovoaao fcncia. O noo rcslicro, lcgando
caicdral una orao dos scnIorios quc Icrdara
21
juniancnic con a csada conquisiadora dc
scus avos, Iavia rcscrvado acnas una aric
das rorias riquczas. Era csia a Icrana dos
niscravcis, quc clc salia nao cscasscarcn na
quasc soliiaria c ncia arruinada Caricia.
A nova cisicncia dc Eurico iinIa
nodificado, orcn nao dcsirudo, o scu
lrilIanic caraicr. A naior das Iunanas
dcsvcniuras, a viuvcz do csriio, alrandara,
cla nclancolia, as inciuosas aics do
nancclo c aagara nos scus lalios o riso do
conicniancnio, nas nao udcra dcsvancccr no
coraao do saccrdoic os gcncrosos afcios do
gucrrciro, ncn as insiracs do ocia. O
icno Iavia saniificado aquclcs, noldando-os
clo cvangclIo, c iornado csias nais solcncs,
alincniando-as con as inagcns c scniincnios
sullincs csianados nas aginas sacrossanias
da Dllia. O cniusiasno c o anor iinIan
rcssurgido naquclc coraao quc arcccra norio,
nas iransfornados; o cniusiasno cn
cniusiasno cla viriudc; o anor cn anor dos
Ioncns. E a cscrana? OI, a cscrana, cssa
c quc nao rcnasccra!
22

III O POETA
NcnIun dc vos ousc rcrovar os Iinos conosios cn louvor
dc Dcus.
Conco dc Tocto IV, Cun. lJ.

Muiias vczcs, cla iardc, quando o sol,
iransondo a laa dc Caricia, dcscia afogucado
ara a landa dc Mclaria, dourando con os
uliinos cslcndorcs os cinos da nonianIa
iranidal do Calc, via-sc ao longo da raia
vcsiido con a fluiuanic csiringc|4| o rcslicro
Eurico, cncaninIando-sc ara os alcaniis
arunados lcira-nar. Os asiorcs quc o
cnconiravan, voliando ao ovoado, dizian quc,
ao assarcn or clc c ao saudarcn-no, ncn
scqucr os cscuiava, quc dos scus lalios scni-
alcrios c ircnulos ronia un sussurro dc
alavras inariiculadas, scnclIanic ao ciciar da
aragcn clas ranas da sclva. Os quc lIc
csrciiavan os assos, ncsics largos asscios
da iardc, vian-no cIcgar s razcs do Calc,
ircar aos rccicios, sunir-sc cnirc os
rocIcdos c aarcccr, or fin, la ao longc,
inovcl solrc algun ncaro rcqucinado clos
sois do csiio c udo clas icncsiadcs do
invcrno. Ao lusco-fusco, as anlas rcgas da
csiringc dc Eurico, lranqucjando novcdias
ncrcc do vcnio, cran o sinal dc quc clc csiava
23
la; c, quando a lua sulia s aliuras do ccu,
cssc alvcjar dc rouas ircnulas durava, quasc
scnrc, aic quc o lancia da saudadc sc
aiufava nas aguas do Esirciio. Da a oucas
Ioras, os Ialiianics dc Caricia quc sc crguian
ara os scus iralalIos rurais anics do
alvorcccr, olIando ara o rclisicrio, vian,
airavcs dos vidros corados da soliiaria norada
dc Eurico, a luz da lanada noiurna quc
csnorccia, dcsvancccndo-sc na claridadc
naiuiina. Cada qual iccia cniao sua novcla
ajudado clas crcnas da sucrsiiao oular.
arics crininosas, iraio con o csriio nau,
cniicncia dc una aloninavcl vida assada, c,
aic, a loucura, iudo scrviu succssivancnic ara
clicar o roccdcr nisicrioso do rcslicro. O
ovo rudc dc Caricia nao odia cnicndcr csia
vida dc cccao, orquc nao crcclia quc a
inicligcncia do ocia rccisa dc vivcr nun
nundo nais anlo do quc cssc a quc a
socicdadc iraou iao ncsquinIos liniics.
Mas Eurico cra cono un anjo iuiclar dos
anargurados. Nunca a sua nao lcncfica
dciou dc csicndcr-sc ara o lugar ondc a
afliao sc asscniava; nunca os scus olIos
rccusaran lagrinas quc sc nisiurasscn con
lagrinas dc alIcias dcsvcniuras. Scrvo ou
Ioncn livrc, lilcrio ou airono, ara clc iodos
cran filIos. Todas as condics sc livclavan
ondc clc aarccia; orquc, ai conun daquclcs
24
quc a Providcncia lIc confiara, iodos ara clc
cran irnaos. Saccrdoic do Crisio, cnsinado
clas largas Ioras dc niina agonia, csnagado
o scu coraao cla solcrla dos Ioncns, Eurico
crcclcra, cnfin, clarancnic quc o
crisiianisno sc rcsunc cn una alavra
fraicrnidadc. Salia quc o cvangclIo c un
roicsio, diiado or Dcus ara os scculos,
conira as vas disiincs quc a fora c o orgulIo
radicaran ncsic nundo dc lodo, dc orcssao c
dc sanguc; salia quc a unica nolrcza c a dos
coracs c dos cnicndincnios quc luscan
crgucr-sc ara as aliuras do ccu, nas quc cssa
sucrioridadc rcal c cicriorncnic Iunildc c
singcla.
Pouco a ouco, a scvcridadc dos cosiuncs
do asior dc Caricia c a sua lcncficcncia, iao
nciga, iao dcsida das insolcncias quc
cosiunan aconanIar c cncIcr dc anargor
ara os niscravcis a icdadc Iiocriia dos
fclizcs da icrra; cssa lcncficcncia quc a rcligiao
cIanou caridadc, orquc a linguagcn dos
Ioncns nao iinIa alavra quc crinissc
rigorosancnic un afcio rcvclado icrra cla
viina do Calvario; cssa lcncficcncia quc a
graiidao gcral rcconcnsava con anor sinccro
iinIa dcsvanccido gradualncnic as susciias
odiosas quc o roccdcr ciraordinario do
rcslicro susciiara a rincio. Enfin, ccrio
doningo cn quc, icndo alcrio as orias do
25
icnlo, c Iavcndo ja o salnisia cnioado os
caniicos naiuiinos, o osiiario luscava|5|
cuidadoso o saccrdoic, quc arccia icr-sc
csquccido da Iora cn quc dcvia sacrificar a
Iosiia do cordciro c alcnoar o ovo, foi
cnconira-lo adornccido junio sua lanada
ainda accsa c con o lrao firnado solrc un
crganinIo colcrio dc linIas dcsiguais. Anics
dc dcscriar Eurico, o osiiario corrcu con os
olIos a aric da cscriiura quc o lrao do
rcslicro nao cncolria. Era un novo Iino no
gcncro daquclcs quc Isidoro, o cclclrc liso dc
Hsalis, iniroduzira nas solcnidadcs da igrcja
goda. Eniao o osiiario cnicndcu o nisicrio da
vida crranic do asior dc Caricia c as suas
viglias noiurnas. Nao iardou cn csalIar-sc
na ovoaao c nos lugarcs circunvizinIos quc
Eurico cra o auior dc alguns cniicos rcligiosos
iranscriios nos Iinarios dc varias dioccscs, c
una aric dos quais lrcvcncnic foi adniiida
na roria caicdral dc Hsalis. O caraicr dc
ocia iornou-o ainda nais rcsciiavcl. A ocsia,
dcdicada quasc cclusivancnic cnirc os
visigodos s solcnidadcs da igrcja, saniificava a
aric c auncniava a vcncraao ullica ara
qucn a ccrciiava. O nonc do rcslicro
concou a soar or ioda a EsanIa, cono o dc
un succssor dc Dracncio, dc Mcrolaudc c dc
Orcncio|6|.
26
Dcsdc cniao ningucn nais lIc scguiu os
assos. Asscniado nos alcaniis do Calc,
vagalundo clas caninas vizinIas ou
cnlrcnIado clas sclvas scriancjas, dciaran-
no iranquilo cnlalar-sc nos scus cnsancnios.
Na conia dc insirado or Dcus, quasc na dc
rofcia, o iinIan as nuliidcs. Nao gasiava clc
as Ioras quc lIc solcjavan do ccrccio dc scu
lalorioso ninisicrio nuna olra do ScnIor? Nao
dcvian csscs Iinos da solcdadc c da noiic
dcrranar-sc cono un crfunc ao c dos
aliarcs? Nao conlciava Eurico a sua nissao
saccrdoial, rcvcsiindo a oraao das Iarnonias
do ccu, csiudadas c colIidas or clc no silcncio
c na ncdiiaao? Mancclo, o nuncroso clcro
das aroquias vizinIas considcrava-o cono o
nais vcncravcl cnirc os scus irnaos no
saccrdocio, c os vclIos rocuravan na sua
fronic, quasc scnrc carrcgada c irisic, c nas
suas lrcvcs nas cloqucnics alavras o scgrcdo
das insiracs c o cnsino da salcdoria.
Mas, sc os quc o acaiavan cono un
rcdcsiinado soulcsscn quao ncgra cra a
rcdcsiinaao do ocia, orvcniura quc cssa
csccic dc culio dc quc o ccrcavan sc
convcricria cn conaiao ou anics cn icrror.
Os Iinos iao suavcs, iao cIcios dc unao, iao
niinos, quc os salnisias das caicdrais dc
EsanIa rcciian con cniusiasno cran cono
o rcsirar iranquilo do sono da nadrugada quc
27
vcn dcois dc arqucjar c gcncr dc csadclo
noiurno. Faido c raro assava o sorrir nas
faccs dc Eurico; rofundas c indclcvcis cran as
rugas da sua fronic. No sorriso rcvcrlcrava o
Iino io, Iarnonioso, sanio dcssa alna,
quando, alcvaniando-sc da icrra, sc cniranIava
nos sonIos dc un nundo nclIor. s rugas,
orcn, da fronic do rcslicro, scnclIanic s
vagas varridas clo norocsic, rcsondia un
canio lugulrc dc colcra ou dcsalcnio, quc
rclrania la dcniro, quando a sua inaginaao,
caindo, cono a aguia fcrida, das aliuras do
csao, sc rojava cla norada dos Ioncns. Era
csic canio doloroso c icirico, o qual lIc
iransudava do coraao cn noiics nao dornidas,
na nonianIa ou na sclva, na canina ou no
csirciio aoscnio, quc clc dcrranava cn
iorrcnics dc anargura ou dc fcl solrc
crganinIos quc ncn o osiiario ncn ningucn
iinIa visio. Esics ocnas, cn quc aliiava a
indignaao c a dor dc un anino gcncroso, cran
o CciIscnani do ocia. Todavia, os viriuosos
ncn scqucr o inaginavan, orquc nao
crcclcrian cono, iranquila a conscicncia c
rcousada a vida, un coraao odc dcvorar-sc
a si rorio, c os naus nao crian quc o
saccrdoic, cnlclido unicancnic cn suas
cscranas crcdulas, cn suas cogiiacs dc
alcn do iunulo, curassc dos nalcs c crincs
quc roan o incrio norilundo dos visigodos;
28
nao crian quc iivcssc un vcrlo dc colcra ara
analdioar os Ioncns aquclc quc cnsinava o
crdao c o anor. Era or isso quc o ocia
cscondia as suas icrrvcis insiracs.
Monsiruosas ara uns, oljcio dc ludlrio ara
ouiros, nuna socicdadc corruia, cn quc a
viriudc cra cgosia c o vcio incrcdulo, ningucn
o cscuiara, ou, anics, ningucn o cnicndcria.
Lcvado cisicncia iranquila do saccrdocio
cla dcscscrana, Eurico scniira a rincio
una suavc nclancolia rcfrigcrar-lIc a alna
rcqucinada ao fogo da dcsdiia. A csccic dc
ioror noral cn quc una raida iransiao dc
Ialiios c cnsancnios o lanara arcccu-lIc
az c rcouso. A fcrida afizcra-sc ao fcrro quc
csiava dcniro dcla, c Eurico suunIa-a sarada.
Quando un novo afcio vcio csrcnc-la c quc
scniiu quc nao sc Iavia ccrrado, c quc o
sanguc nanava ainda, orvcniura, con nais
fora. Un anor dc nulIcr nal corrcsondido a
iinIa alcrio. o anor da airia, dcscriado
clos aconiccincnios quc raidancnic
succdian uns aos ouiros na EsanIa
dcscdaada clos landos civis, foi a nao quc
dc novo alriu cssa cIaga. As dorcs rcccnics,
avivando as aniigas, concaran a convcricr
ouco a ouco os scvcros rincios do
crisiianisno cn flagclo c naririo daqucla alna
quc, a un icno, o nundo rcclia c cIanava c
quc nos scus iranscs dc angusiia scniia cscriia
29
na conscicncia con a cna do dcsiino csia
scnicna crucl. ncn a iodos da o iunulo a
lonana das icncsiadcs do csriio.
As ccnas dc dissoluao social quc naquclc
icno sc rcrcscniavan na Pcnnsula cran
caazcs dc dcscriar a indignaao nais
vccncnic cn iodos os aninos quc ainda
conscrvavan un dininuio vcsigio do aniigo
caraicr godo. Dcsdc quc Eurico irocara o
gardingaio clo saccrdocio, os odios civis, as
anlics, a ousadia dos landos c a corruao
dos cosiuncs Iavian fciio incrvcis rogrcssos.
Nas solidcs do Calc iinIa rcloado a
dcsasirada noric dc Viiza, a cnironizaao
violcnia dc Fodcrico c as consiracs quc
ancaavan rclcniar or ioda a aric c quc a
nuiio cusio o novo nonarca ia afogando cn
sanguc. Elas c Siscluio, filIos dc Viiza, Oas,
scu iio, succssor dc Sisclcrio na sc dc Hsalis,
c Juliano, condc dos donnios csanIois nas
cosias dc frica, do ouiro lado do Esirciio,
cran os calcas dos consiradorcs.
Unicancnic o ovo conscrvava ainda alguna
viriudc, a qual, scnclIanic ao lquido
iransvazado or ccndal dclgado c gasio, cscoara
inicirancnic airavcs das classcs sucriorcs.
Orinido, iodavia, or nuiios gcncros dc
violcncias, csnagado dclaio dos cs dos
grandcs quc luiavan, dcscrcra or fin da
airia, iornando-sc indifcrcnic c covardc,
30
rcsics a sacrificar a sua cisicncia colciiva
az individual c doncsiica. A fora noral da
naao iinIa, orianio, dcsaarccido, c a fora
naicrial cra acnas un faniasna; orquc,
dclaio das lorigas dos cavalciros c dos saios
dos ccs das Iosics nao Iavia scnao aninos
gclados, quc nao odian aqucccr-sc ao fogo do
sanio anor da icrra naial.
Con a rofunda inicligcncia dc ocia o
rcsliicro conicnlava csic Iorrvcl csciaculo
dc una naao cadavcr c longc do lafo
cncsiado das aics ncsquinIas c iorcs
daqucla gcraao dcgcncrada, ou dcrranava
solrc o crganinIo cn iorrcnics dc fcl, dc
ironia c dc colcra a anargura quc lIc
iraslordava do coraao ou, rccordando-sc dos
icnos cn quc cra fcliz orquc iinIa
cscrana, cscrcvia con lagrinas os Iinos dc
anor c dc saudadc. Das clcgias ircncndas do
rcslicro alguns fragncnios quc duraran aic
Iojc dizian assin.
31

IV RECORDAES
Ondc c quc sc cscondcu cnfraquccida a aniiga forialcza?
Sio. Eulogio, Mcnou dos Suntos., L. 3.

PcsItco dc Cutcu.
A ncu-notc dos dos dc dczcnIo du cu dc
?4S.
1
Era or una dcsias noiics vagarosas do
invcrno cn quc o lrilIo do ccu scn lua c vivo c
ircnulo; cn quc o gcncr das sclvas c rofundo
c longo; cn quc a solcdadc das raias c rilas
fragosas do occano c alsoluia c icirica.
Era a Iora cn quc o Ioncn csia rccolIido
nas suas ncsquinIas noradas; cn quc clos
ccniicrios o orvalIo sc cndura do ioo das
cruzcs c, sozinIo, goicja das lordas das
canas, cn quc so clc cIora os norios. As
larvas da inaginaao c o gcar noiurno afasian
do cano sanio a saudadc da viuva c do orfao,
a dcscscraao da ananic, o coraao
dcscdaado do anigo. Para sc consolarcn, os
infclizcs dornian iranquilos nos scus lciios
nacios!... cnquanio os vcrncs ian rocndo csscs
cadavcrcs anarrados clos grilIcs da noric.
32
Hiocriias dos afcios Iunanos, o sono
cnugou-lIcs as lagrinas!
E dcois, as lousas cran ja iao frias! Nos
scios do iorrao unido o sudario do cadavcr
iinIa aodrccido con clc.
Havcra az no iunulo? Dcus salc o dcsiino
dc cada Ioncn. Para o quc a rcousa sci cu
quc Ia na icrra o csquccincnio!
Os narcs arccian naqucla Iora rccordar-
sc ainda do rugido Iarnonioso do csiio, c a
vaga arqucava-sc, rolava c, csrcguiando-sc
cla raia, rcflciia a csaos nas golfadas dc
cscuna a luz indccisa dos ccus.
E o aninal quc ri c cIora, o rci da criaao,
a inagcn da divindadc ondc c quc sc
cscondcra?
Trcnia dc frio cn aoscnio ccrrado, c
scniia confrangido a lrisa frcsca do noric quc
assava nas ircvas c sililava conicnic nas
saras rasiciras dos naninIos dcscrios.
Scn duvida, o Ioncn c foric c a nais
ccclcnic olra da criaao. Cloria ao rci da
naiurcza quc iiriiando gcnc!
OrgulIo Iunano, qual cs iu nais fcroz,
csiuido ou ridculo?
2
33
Nao cran assin os godos do ocsic|7|
quando, ora arrasiando or icrras as aguias
ronanas, ora scgurando con o scu lrao dc
fcrro o incrio quc dcsalava, incravan na
Iialia, nas Calias c nas EsanIas, nodcradorcs
c arliiros cnirc o Scicniriao c o Mcio-dia.
Nao cran assin, quando o vclIo Tcodorico,
scnclIanic ao urso fcroz da nonianIa,
conlaiia nos canos caialaunicos|8| rodcado
dc ircs filIos, conira o icrrvcl iila c ganIava
no scu uliino dia a sua uliina viioria.
Quando a larga c curia csada dc dois
guncs sc convcricra cn foicc da noric nas
naos dos godos, c dianic dcla rciroccdia a
cavalaria dos gcidas, c os csquadrcs dos
Iunos vacilavan, dando roucos griios dc
csanio c icrror.
Quando as ircvas cran nais ccrradas c
rofundas vian-sc claridadc das csirclas
rclanagucar as arnas dos Iunos, volicando
cn rcdor dos scus carros, quc lIcs scrvian dc
valos. Cono o caador csrciia o lcao ionado
no fojo, os visigodos os vigiavan cscrando o
roncr da alvorada.
La, o soro gclado da noiic nao fazia
confrangcr nossos avos dclaio das arnaduras.
La, a ncvc cra un lciio cono ouiro qualqucr c o
rugir do losquc, dclaicndo-sc nas asas da
icncsiadc, cra una caniilcna dc rcouso.
34
O vclIo Tcodorico cara airavcssado or
una flccIa dcscdida clo osirogodo Handags,
quc, con os da sua irilo, conlaiia clos
Iunos.
Os visigodos viran-no, assaran avanic c
vingaran-no. Ao r do sol, gcidas,
osirogodos, ciros, lurgundos, iurngios, Iunos,
nisiurados uns con ouiros, iinIan nordido a
icrra caialaunica, c os rcsios da inuncravcl
Iosic dc iila, cnccrrados no scu acanancnio
foriificado, rcaravan-sc ara norrcr; orquc
Tcodorico jazia ara scnrc, c o franquisquc
dos visigodos cra vingador c incoravcl.
O ronano Accio icvc, orcn, icdadc dc
iila c dissc aos filIos dc Tcodorico.
Idc-vos, orquc o incrio csia salvo.
E Torisnundo, o nais vclIo, crguniou a
scus dois irnaos Tcodoniro c Frcdcrico.
Esia acaso vingado o sanguc do nosso
ai?
Dc solcjo o csiava clc! Ao aarcccr do dia,
or quanio os olIos odian alcanar, nao sc
vian scnao cadavcrcs.
E os visigodos dciaran cnircgucs a si os
ronanos, quc, dcsdc cniao, nao soulcran
scnao fugir dianic dc iila.
Qucn coniara, orcn, as viiorias dc nossos
avos duranic ircs scculos dc gloria? Qucn
35
odcra cclclrar o csforo dc Eurico, dc Tcudcs,
dc Lcovigildo; qucn salcra iodas as viriudcs dc
Fccarcdo c dc Vanla?
Mas, cn qual coraao rcsia Iojc viriudc c
csforo, no vasio incrio dc EsanIa?
3
Era, ois, nuna dcsias noiics cono a quc
dcsccu do ccu dcois do dcslaraio dos Iunos;
cra nuna dcsias noiics cn quc a icrra, cnvolia
no scu nanio dc cscuridadc, sc ovoa dc
icrrorcs inccrios; cn quc o sussurro do inIal
c cono un coro dc finados, o dcscnIo da
iorrcnic cono un ancaar dc assassino, o griio
da avc noiurna cono una llasfcnia do quc
nao crc cn Dcus.
Ncssa noiic fria c unida, arrasiado or
agonia niina, vagava cu s Ioras norias clos
alcaniis cscalvados das rilas do nar, c
cncrgava ao longc o vulio ncgro das aguas
lalouando-sc no alisno quc o ScnIor lIcs
dcu ara crciua norada.
Por cina da ninIa calca assava o noric
agudo. Eu ano o soro do vcnio, cono o rugido
do nar.
Porquc o vcnio c o occano sao as duas
unicas crcsscs sullincs do vcrlo dc Dcus,
cscriias na facc da icrra quando ainda cla sc
cIanava caos.
36
Dcois c quc surgiu o Ioncn c a odridao,
a arvorc c o vcrnc, a lonina c o cnurcIcccr.
E o vcnio c o nar viran nasccr o gcncro
Iunano, crcsccr a sclva, florcsccr a rinavcra;
c assaran, c sorriran-sc.
E, dcois, viran as gcracs rcclinadas nos
canos do sculcro, as arvorcs dcrriladas no
fundo dos valcs sccas c carconidas, as florcs
cndidas c nurcIas clos raios do sol do csiio;
c assaran, c sorriran-sc.
Quc iinIan clcs, dc fciio, con cssas
cisicncias, nais assagciras c inccrias quc as
corrcniczas dc un c quc as ondas luliosas do
ouiro?
4
O nundo aiual nunca odcra cnicndcr
lcnancnic o afcio quc, vilrando-nc
dolorosancnic as filras do coraao, nc
arrasiava ara as solidcs narinIas do
rononiorio, quando os ouiros Ioncns nos
ovoados sc ainIavan roda do lar accso c
falavan das suas nagoas infaniis c dos scus
conicniancnios dc un insianic.
E quc nc inoria a nin isso? Virao un
dia a csia nolrc icrra dc EsanIa gcracs quc
conrccndan as alavras do rcslicro.
Arrasiava-nc ara o crno un scniincnio
niino, o scniincnio dc Iavcr acordado, vivo
37
ainda, dcsic sonIo fclril cIanado vida, c dc
quc Iojc ningucn acorda, scnao dcois dc
norrcr.
Salcis o quc c cssc dcscriar dc ocia?
o icr cnirado na cisicncia con un
coraao quc iranslorda dc anor sinccro c uro
or iudo quanio o rodcia, c ajuniaran-sc os
Ioncns c lanarcn-lIc dcniro do scu vaso dc
inoccncia lodo, fcl c conIa c, dcois, rircn-sc
dclc.
o icr dado s alavras viriudc, anor
airio c gloria una significaao rofunda c,
dcois dc Iavcr luscado or anos a rcalidadc
dclas ncsic nundo, so cnconirar a Iiocrisia,
cgosno c infania.
o crcclcr cusia dc anarguras quc o
cisiir c adcccr, o cnsar dcscrcr, o
ccrincniar dcscnganar-sc, c a cscrana nas
coisas da icrra una crucl ncniira dc nossos
dcscjos, un funo icnuc quc ondcia cn
Iorizonic aqucn do qual csia asscniada a
sculiura.
Esic c o acordar do ocia. Dcois disso,
nos alisnos da sua alna so Ia ara nandar
aos lalios un sorriso dc dcsrczo cn rcsosia
s alavras ncniidas dos quc o ccrcan, ou
una voz dc naldiao dcsalridancnic sinccra
ara julgar as acs dos Ioncns.
38
cniao quc ara clc Ia unicancnic una
vida rcal a iniina; unicancnic una
linguagcn inicligvcl a do lranido do nar c
do rugido dos vcnios; unicancnic una
convivcncia nao iravada dc crfdia a da
solidao.
5
Tal cra cu quando nc asscnici solrc as
fragas; c a ninIa alna via assar dianic dc si
csia gcraao vaidosa c na, quc sc crc grandc c
foric, orquc scn Iorror dcrrana cn luias civis
o sanguc dc scus irnaos.
E o ncu csriio aiirava-sc ara as ircvas
do assado.
E o soro rijo do noric afagava-nc a fronic
rcqucinada cla anargura, c a ncnoria
consolava-nc das dissolucs rcscnics con a
asiraao suavc do fornoso c cncrgico vivcr dc
ouirora.
E o ncu ncdiiar cra rofundo, cono o ccu,
quc sc arqucia inovcl solrc nossas calcas;
cono o occano, quc, firnando-sc cn c no scu
lciio insondavcl, lraccja clas laas c
cnscadas, icniando csloroar c dcsfazcr os
coniincnics.
E cu udc, cnfin, cIorar.
6
39
Quc fora a vida sc ncla nao Iouvcra
lagrinas?
O ScnIor csicndc o scu lrao csado dc
naldics solrc un ovo crininoso; o ai quc
crdoara nil vczcs convcric-sc cn juiz
incoravcl; nas, ainda assin, a Picdadc nao
dcia dc orar junio dos dcgraus do scu irono.
Porquc sua irna c a Escrana, c a
Escrana nunca norrc nos ccus. Dc la cla
dcscc ao scio dos naus anics quc scjan
rcciios.
E os dcsgraados na sua niscria
conscrvan scnrc olIos quc sailan cIorar.
A dor nais ircncnda do csriio
quclranian-na c cniorcccn-na as lagrinas.
O Scniicrno as criou quando nossa
rincira nac nos convcricu cn rcrolos. clas
scrvcn, orvcniura, ainda dc algun rcfrigcrio
la nas ircvas cicriorcs, ondc Ia o rangcr dos
dcnics.
Mcu Dcus, ncu Dcus! Dcndiio scja o icu
nonc, orquc nos dcsic o cIorar.
40

V A MEDITAO
Eniao os godos cairao na gucrra;
Eniao fcro ininigo Ia dc orini-los;
Con runas scn conio, c o susio c a fonc.
Hino dc Sio. Isidoro, cn Lucas dc Tui.
CIoncon, L. 3.

No tcno uo onc dc uuu.
Du dc Nutu du cu dc ?4S.
1
Mais dc scic scculos sao assados dcois
quc iu, o Crisio, vicsic visiiar a icrra.
E as iuas alavras foran cscuiadas clos
indonavcis filIos da Coiia, c clcs ajoclIaran
aos cs da cruz.
Era quc ncssas alavras divinas Iavia una
ocsia cclcsic, a qual as alnas rudcs nas
virgcns do Scicniriao scniian casar-sc con as
suas riniiivas viriudcs.
Tu cvangclizavas a lilcrdadc c condcnavas
iodo o gcncro dc iirania. iu rcsiiiuas ao valor a
sua gcncrosidadc, gcncrosidadc a sua
nodcsiia; iu rcvclavas inaudiios nisicrios no
csforo do norrcr; a consiancia dos icus
nariircs cscurccia a dos nossos gucrrciros
41
quando, dclaio do unIal dc ininigo
viiorioso, rccusavan confcssar-sc vcncidos.
Tu convcriias o anor, cssc afcio dclicioso,
aic cniao liniiado ao gozo naicrial da nulIcr,
cn scniincnio grandc c sullinc. alargavas o
anliio do coraao or ioda a icrra, or iudo
quanio ncla vivc c rcsira, c davas-lIc ara
conquisiar iodas as cisicncias dos ccus.
A gcncrosidadc, o csforo c o anor,
cnsinasic-os iu cn ioda a sua sullinidadc. so
nas alnas dos larlaros csiavan clcs cn
gcrnc. Nao ara os ronanos corronidos, nas
ara nos, os sclvagcns scicnirionais, cra o
crisiianisno. Para csics o cvangclIo
asscnclIava-sc ao sol quc ronc dc alcn das
scrras c quc ilunina, aquccc c alcgra; ara os
cscravos aljcios dos ccsarcs asscnclIava-sc ao
sol ncrgulIando-sc no nar, quc so dcia nos
canos cscuridao, frialdadc c irisicza.
Por isso, cnquanio clcs voliavan as cosias
iua cruz ou a lanavan dc cnvolia con os
dolos nos scus ncsquinIos lararios, nos
quclravanos no fundo das sclvas ou no ioo
das nonianIas as inagcns dc Odin, dc Tor c
dc Frcda c corranos a alraarno-nos con cla.
Tcn conaiao dc nos, o Crisio; lcnlra-ic
dc quc os ossos dos quc assin o fizcran ainda
nao sao inicirancnic cinzas dclaio das
42
lousas; orquc so quairo scculos icn assado
or cina dclcs.
2
Qucn c Iojc crisiao c godo ncsia nossa
icrra dc EsanIa?
Una gcraao dcgcncrada isa os rcsios dc
Icrois. Ioncns scn crcna, llasfcnos ou
Iiocriias, succdcran aos quc crian na
grandcza noral do gcncro Iunano c na
rovidcncia dc Dcus.
Danics, os rncics do ovo cran os
caiiacs das Iosics. a csada dos rcis, a
rincira quc sc iingia no sanguc dos ininigos
da airia.
Danics, o saccrdoic cra o anjo da icrra. os
quc assavan curvavan-sc ara lcijar a
fnlria da sua csiringc; orquc a az c a
cscrana cniravan cn iodas as noradas
solrc quc dcscian as lcnaos dclc.
Danics, o juiz cra o ai do orinido, o
irilunal o alrigo do inoccnic, a jusiia o ncrvo
do incrio goiico.
Danics, nos consclIos dos rclados, dos
nolrcs, dos Ioncns livrcs as lcis ian luscar a
sanao da salcdoria c afcrir-sc cla uiilidadc
conun. La, o rci salia quc o odcr lIc vinIa dc
Dcus c da voniadc dos godos, quc o cciro cra
cajado dc asior, nao cuiclo dc algoz, c a coroa
43
una carga csada, nao una aurcola dc
vangloria.
Hojc, nos aos dc Tolciun so rciunla o
rudo das fcsias, os francos c os vascnios
ialan as rovncias do noric, c a csada dos
gucrrciros so rcluz nas luias civis.
Hojc, os rncics na cnlriagucz dos
lanqucics csqucccran-sc das iradics dc
avos; csqucccran-sc dc quc cra aos caiiacs
das Iosics da Ccrnania quc os ronanos
inlclcs davan o nonc dc rcis.
Hojc, a rosiiiuiao cnirou no icnlo do
Crucificado, os clausiros das caicdrais vclan
con o scu nanio dc cdra as aloninacs da
iorcza, c as naos do saccrdoic dcian nuiias
vczcs uncdccida a icla quc vcsic os aliarcs con
vcsigios do sanguc dcrranado covardc c
vilncnic.
Hojc, a colia asscniou-sc no lugar da
cquidadc. o juiz vcndc a conscicncia no
ncrcado dos odcrosos, cono as nulIcrcs dc
Dalilnia vcndian a udiccia nas raas
ullicas aos quc assavan, dianic da luz do
dia.
Hojc, a csada sulsiiiuiu o consclIo dos
rclados, dos nolrcs c dos Ioncns livrcs. a
coroa c una conquisia, a lci voniadc do
dcsonrado vcnccdor dc clcjas doncsiicas, a
lilcrdadc alavra ncniida.
44
Incrio dc EsanIa, incrio dc EsanIa!
or quc foran os icus dias coniados?
3
O sol oricnial quc ora laic ridcnic no
avincnio da igrcja afligc a ninIa alna,
orquc nc arccc quc, aluniando csia icrra
condcnada, sc asscnclIa a Ioncn crucl quc
vicssc dar una risada junio ao lciio do
norilundo.
Por quc ic Iavia cu dc anar, o sol, sc iu cs
o ininigo dos sonIos do inaginar; sc iu nos
cIanas rcalidadc, c a rcalidadc c iao irisic?
Pcla cscuridao da noiic, nos lugarcs crnos
c s Ioras norias do alio silcncio, a faniasia do
Ioncn c nais ardcnic c rolusia.
cniao quc clc da novincnio c vida aos
cnIascos, voz c cnicndincnio s sclvas quc sc
ncncian c gcncn ncrcc da lrisa noiurna.
cniao quc clc coligc as suas rccordacs;
unc, aric, iransnuda as inagcns das
cisicncias quc viu assar anic si c csiana
nas sonlras quc o rodcian un univcrso
iransiiorio, nas ara clc rcal.
E c lclo cssc nundo dc faniasnas acrcos,
or cnirc cujos lalios dcscorados nao
iransiran ncn crjurio ncn dolrcz, c a cujos
olIos scn lrilIo nao assona o rcflco dc
aninos crvcriidos.
45
A Ia o rcouso, a az c a cscrana quc
dcsaarcccran da icrra; orquc o nundo das
viscs cria-o a ncnic ura do ocia. cla da
coro c vulio ao quc ja so c idcal, c o assado,
dciando cair o scu incnso sudario, crguc-sc
cn c c, ondo-sc dianic do quc ncdiia, diz-
lIc. aqui csiou cu!
E csic o conara con o rcscnic c rccua dc
involuniario icrror.
Porquc o cadavcr quc sc alcvania do o c
fornoso c sanio, c o rcscnic quc vivc c assa c
sorri c Iorrcndo c naldiio.
E o ocia aiira-sc cIorando ao scio do
cadavcr c rcsondc-lIc. cscondc-nc iu!
la quc csia alna, arida cono a urzc,
scnic, quando a sc alriga, rcfrcsca-la cono un
orvalIo do ccu.
46

VI SAUDADE
Crisio! da-nc o crdao, da-nc rcncdio;
Quc cnirc iao vario nal fraqucia a ncnic!
Eugcnio Tolcdano, Oscuos XI.

Nu IIu Vcdc.
Ao o-do-so dus cucndus dc uI du
cu dc ?49.
1
O nar csiava iranquilo, c o ar uro c
diafano. As cosias dc frica froniciras, la na
circnidadc do Iorizonic, arccian una orla
cscura lordada no nanio azul do firnancnio.
A aragcn do noric cncrcsava suavcncnic
a sucrfcic das aguas; as ondas vinIan
csraiar-sc rcguiosas no arcal da laa.
O larquciro Faniniro dornia na sua larca
anarrada na foz do Palnnio. Una saudadc
indizvcl airaa-nc ara o nar.
Salici na larca; o rudo quc fiz dcscriou
Faniniro.
Ao largo" dissc-lIc cu. EnunIou os
rcnos, c ariinos.
47
Para ondc, rcslicro? crguniou o
larquciro, dcois dc vogar alguns noncnios
cn silcncio.
Qucro rcsirar o ar uro c frcsco da
iardc; nais nada rcliquci. Lcva-nc, ara
ondc ic arouvcr.
Sc vos arccc ionou Faniniro
rodcarcnos a IlIa Vcrdc|9|, cnirarcnos no
canal, c saliarcis na nargcn. Pclo icno quc
vai, cla csiara agora csnaliada dc vcrdura c
loninas.
Calci-nc. o larquciro ionou or arovaao
o ncu silcncio. Voliando a roa ara ocnic,
corrcnos ao largo da ilIa c, rodcando a sua
nargcn ocidcnial, alicanos cn icrra clo lado
da cnscada quc a scara do coniincnic.
Faniniro nao sc cnganara. cono una
iacaria riqussina lancada ao son das
aguas, a sucrfcic da ilIa agiiava-sc ircnula
con a aragcn da icrra, quc curvava
lrandancnic as florcs c as folIinIas
lanccoladas da rclva.
Asscniado sonlra dc una rocIa quc
fornava un rononioriozinIo do lado do sul,
lancci os olIos cn volia aic ondc sc dcscolria
o Iorizonic.
La, no circno do Esirciio ara a landa
do nar inicrior, vian-sc na onia da frica os
cinos das iorrcs dc Sciun, froniciras aos
48
ccrros cscalvados do Calc. Dc Sciun ara o
ocidcnic as cosias africanas conirasiavan nas
suas ondulacs suavcs con a cncdia ascra
das rilas Iisanicas, c, confrangido cnirc os
dois coniincnics, o nar lalouava-sc
rcslandcccnic con os raios ja inclinados do
sol.
Dc roda dc nin a ainosfcra csiava
inrcgnada dc un Ialiio crfunado. cra a
naiurcza quc sorria afagada cla rinavcra. As
avcs aquaiicas rcdcnoinIavan nos arcs ou
ousavan solrc as aguas, c arccian, nos
scus vos inccrios, ora vagarosos, ora raidos,
folgarcn con os rinciros dias da csiaao dos
anorcs.
Una nclancolia suavc sc nc crguia
lcniancnic no coraao, dclaio daquclc ccu
uro, naqucla ainosfcra lalsanica, anic
aquclcs Iorizonics saudosos. As lagrinas
rclcniaran-nc involuniariancnic dos olIos.
Era fcliz ncsic noncnio, orquc rcousava
dc anarguras. OlIci ara a larca. Faniniro
adorncccra dc novo roa. Fcousavan lcn
crio un do ouiro a naicria c o csriio.
Dcn-avcniurado, cnsci cu conigo, aquclc
cn qucn os afagos dc una iardc scrcna dc
rinavcra no silcncio da solidao roduzcn o
ioror dos ncnlros; orquc ncssa alna
49
dorncn rofundancnic as dorcs no ncio do
rudo da vida!
E csic cnsancnio irouc-nc ouco c
ouco ncnoria as icncsiadcs do assado!
Ai dc nin! Logo sc nc cnugaran as lagrinas
orquc cran dc consolaao, c cssa lcnlrana
as csiancou!
2
Por quc nao adornco cu, cono o rudc
larquciro, ao nurnurio das vagas sonolcnias,
ao sussurro da lrisa do noric?
Porquc nulIcr larlara nao cnicndcu o
quc valia o anor dc Eurico; orquc vclIo
orgulIoso c avaro salia nais un nonc dc avos
do quc cu, c, orquc nos scus cofrcs Iavia
nais alguns unIados dc ouro do quc nos
ncus.
As naos inlclcs dc una donzcla c dc un
vclIo csnagaran c dcscdaaran o coraao dc
un Ioncn, cono os caadorcs covardcs
assassinan no fojo o lcao indonavcl c
gcncroso.
E, iodavia, csic coraao scniia a voz da
conscicncia rcgoar-lIc largos dcsiinos! Por
quc nao cnudcccu cssa voz quando do oriico
do icnlo lancci ao nundo a naldiao da
dcscdida?
50
Por quc nc lcnlra con saudadc, aqui, a
csias Ioras, o icno das ninIas cscranas?
orquc o vivcr c o cculco do csriio. a
alna csiorcc-sc cono agonizanic no ncio dos
nais inconoriavcis iorncnios, scn nunca
odcr cirar, c os scus afcios rofundos sao
cono cla; nao lIcs c dado o norrcr.
Paz c csquccincnio, o ncu Dcus!
3
Os raios dcrradciros do sol dcsaarcccran.
o clarao avcrnclIado da iardc vai quasc
vcncido clo grandc vulio da noiic, quc sc
alcvania do lado dc Sciun. Ncssc cIao
icnclroso do oricnic a iua inagcn scrcna c
luninosa surgc a ncus olIos, o Hcrncngarda,
scnclIanic aariao do anjo da cscrana
nas ircvas do condcnado.
E cssa inagcn c ura c sorri; orna-lIc a
fronic a coroa das virgcns; solc-lIc ao rosio a
vcrnclIidao do udor; o anculo alvssino da
inoccncia|10|, fluiuando-lIc cn volia dos
ncnlros, cscondc-lIc as fornas divinas,
fazcndo-as, orvcniura, susciiar ncnos lclas
quc a rcalidadc.
assin quc cu ic vcjo cn ncus sonIos dc
noiics dc airoz saudadc. nas, cn sonIos ou
dcscnIada no vaor do crcusculo, iu nao cs
ara nin nais do quc una inagcn cclcsiial;
51
una rccordaao indccifravcl; un consolo c ao
ncsno icno un naririo.
Nao cras iu cnanaao c rcflco do ccu?
Por quc nao ousasic, ois, volvcr os olIos ara
o fundo alisno do ncu anor? Vcrias quc cssc
anor do ocia c naior quc o dc ncnIun
Ioncn; orquc c incnso, cono o idcal, quc clc
conrccndc; cicrno, cono o scu nonc, quc
nunca crccc.
Hcrncngarda, Hcrncngarda, cu anava-ic
nuiio! Adorava-ic so no saniuario do ncu
coraao, cnquanio rccisava dc ajoclIar anic
os aliarcs ara orar ao ScnIor. Qual cra o
nclIor dos dois icnlos?
Foi dcois quc o icu dcsalou, quc cu nc
acolIi ao ouiro ara scnrc.
Por quc vcns, ois, cdir-nc adoracs
quando cnirc nin c ii csia a cruz
cnsangucniada do calvario; quando a nao
incoravcl do saccrdocio soldou a cadcia da
ninIa vida s lajcas frias da igrcja; quando o
rinciro asso alcn do liniar dcsia scra a
crdiao cicrna?
Mas, ai dc nin! csia inagcn quc arccc
sorrir-nc nas solidcs do csao csia
csianada unicancnic na ninIa alna c
rcflcic-sc no ccu do oricnic airavcs dcsics
olIos criurlados cla fclrc da loucura, quc
lIcs qucinou as lagrinas.
52
Tu, Hcrncngarda, rccordarcs-ic?!
Mcniira!... Crcs quc norri, ou orvcniura, ncn
isso crcs; orquc ara crcrcs cra rcciso
lcnlrarcs-ic, c ncn una so vcz ic lcnlraras
dc nin!
La, no iunulio dos coricsaos, ondc o anor
c calculo ou scniincnio grossciro, icras
acIado qucn ic cIanc sua, qucn ic acric
cnirc os lraos, qucn iivcssc ara dar a icu
ai o rco do icu coro c ic conrassc cono
alfaia rcciosa ara scrvio doncsiico. O vclIo
csiara conicnic, orquc irocou sua filIa or
ouro.
A isio cIana rudcncia o nundo csiuido
c anlicioso; a isio, quc nao c nais do quc una
rosiiiuiao alcnoada sacrilcgancnic cranic
as aras sacrossanias.
OI, quanias vczcs cssc cnsancnio
rcugnanic nc icn fciio vagucar louco clas
nonianIas, uivando cono o lolo csfainado c
icniando dcscdaar os rocIcdos con as
naos, dondc nc goicja o sanguc!
E iu folgas c ris! Oala nunca sailas quao
incnso c airoz c o ncu iorncnio, quc dcvo
vclar dianic dos Ioncns dclaio dc asccio
iranquilo, cono sc, cn vcz dc naririo, clc
fossc un aloninavcl crinc.
4
53
E qucn ic dissc, rcslicro, quc o icu
anor nao cra un crinc?
Tcns razao, conscicncia! Quando aos cs
do vcncravcl Sisclcrio o gardingo Eurico jurou
quc alandonava o nundo, dcvia dcsir as
aics quc do nundo iroucra.
A luz lrilIanic dc afcics c cscranas a
quc vivia c quc nc ovoava o coraao dc
fclicidadc dcvia aagar-sc cniao, cono a
lanada do icnlo ao ananIcccr; orquc cu
voliava-nc ara o ccu, luscando a luz do
ScnIor.
Mas o sol, acnas nasccu ara nin, logo
dcsaarcccu no ocaso, c os quc nc crccn
aluniado nal cnsan quc vivo cn ircvas!
As ninIas aics nao odian norrcr,
orquc cran incnsas, c o quc c incnso c
cicrno.
E assin, ncn ouso cdir a az do
sculcro; orquc ara nin nao Iavcria az,
scnao no aniquilancnio.
O aniquilancnio! Quc nal ic fiz cu, o ncu
Dcus, ara nao nc dciarcs ca dcniro nais
quc una idcia risonIa, nais quc un dcscjo
caaz dc cncIcr o alisno da ninIa
dcsvcniura? Quc nal ic fiz cu ara quc cssc
dcscjo, cssa idcia scja a quc unicancnic rcsia
ao rcciio quc sc rcvolvc cn crciuas
angusiias?
54
Mas ara nin, cono ara clc, ial
cnsancnio c vao c ncniido! Eicrnidadc,
cicrnidadc, a alna do Ioncn csia cnccrrada c
caiiva no iliniiado do icu incrio!
55

VII A VISO
No csclIo da visao csia a scgurana da vcrdadc.
Cdgo Vsgtco I-1-2.

PcsItco. AntcnunIu.
Oto dos dos dc uI du cu dc ?49.
1
O sono ou a viglia, quc nc inoria csia
ou aquclc? As Ioras da ninIa vida sao quasc
iodas dolorosas orquc a inaginaao do
Ioncn nao odc dornir.
Para o ovo, ignoranic c iniancnic
crcdulo, a noiic c cIcia dc icrrorcs; cn cada
folIa quc rangc na sclva clc ouvc un gcnido
dc alna quc vagucia na icrra; cn cada sonlra
dc arvorc soliiaria quc sc laloua con a
aragcn scnic o novcr dc un faniasna; as
calacs dos lrcjos sao ara clc luz dc
dcnnios, aluniando folgarcs dc fciiicciras.
Mas, quando jaz no lciio do rcouso, o scu
dornir c iranquilo. Ao cruzar os unlrais
doncsiicos, csscs icrrorcs suniran-sc con os
oljcios quc os gcraran. A sua alna arccc
dcsir-sc da faniasia grosscira, cono o coro
sc dcsc da csiringc ascra quc lIc rcsguarda
os ncnlros.
56
Nao assin cu. Quando as alclras
ccrrando-sc nc cscondcn o nundo das
rcalidadcs, os olIos do csriio volvcn-sc ara
o nundo das cisicncias idcais. s vczcs a
fclicidadc c a cscrana vcn consolar-nc
cniao; nuiias nais, orcn, os sonIos naus
nc crscgucn. c or lcn alio rco nc sacn
os insianics dc vcniura iransisiioria irazidos
or viscs consoladoras.
Esia foi ara nin una noiic crucl. Ainda o
suor frio quc nc corria na fronic sc nao sccou;
ainda o coraao arccc nal calcr no ciio, c o
ulso laic dcsordcnado c violcnio.
Tcrrililssinos foran os sonIos quc Dcus
nandou ao rclsicro; nas, orvcniura, nais
icrrvcl c a sua significaao.
Diz-nc voz niina quc cssc doloroso
csciaculo a quc assisiiu ninIa alna c, o
EsanIa, o nisicrio dos icus dcsiinos.
E csia foi a visao.
2
Eran as Ioras das ircvas rofundas. Scn
salcr cono, acIava-nc no viso nais alio do
Calc. irasassava-nc a ncdula dos ossos o
vcnio frio da noiic, c arccia-nc quc os
ncnlros Iirios sc nc Iavian rcgado no ioo
da cncdia.
57
OlIava fiio anic nin, c os ncus olIos
ronian a cscuridao do Iorizonic, cono sc a
luz do sol o iluninassc.
O csciaculo naravilIoso quc sc assava
ncssc csao insondavcl fazia-nc crriar os
calclos, quc o noric nc aoiiava con o soro
gclado.
Eis o quc cu vi ncssa Iora dc agonia,
dcois dc csiar ali alguns nao sci sc insianics
ou scculos.
O nar ccssou dc agiiar-sc c rugir,
scnclIanic ao ncial fcrvcnic dcsiinado ara a
fciiura dc csiaiua colossal quc rcsfriassc dc
suliio cn vasia caldcira.
Era Iorrililssino vcr convcriido cn
cadavcr, dc iodo inovcl c nudo, o occano;
aquclc occano quc Ia nais dc quarcnia
scculos ncn un so dia dciou dc rcvolvcr-sc c
lranir cn iorno dos coniincnics, cono o iigrc
ao rcdor da rcs quc jaz noria.
O sililar das rajadas ianlcn ccssou
conlciancnic. Parado solrc a facc da icrra, o
ar cra scnclIanic ao lcnol do finado a qucn
rccalcaran a glcla quc o colrc, frio, unido,
csado, scn rangcr, scn o novincnio, cosido
solrc o ciio, ondc acalou o laicr do coraao
c o arfar conassado dos ulncs.
Eniao, nuiio ao longc, una vcrnclIidao
icnussina foi avuliando ouco a ouco,
58
dcrranando-sc clo Iorizonic c rciniando a
alolada incnsa dos ccus.
Dcois, cssc clarao sinisiro rcvcrlcrou na
icrra. as cinas agudas, dcniadas, ioriuosas,
alvaccnias das fragas narinIas iinIan-sc
alaiido c livclado, cono os ccrros inforncs dc
ncvc anonioada, quc, dcrrciidos nos rinciros
dias do csiio, vao, dcscnIando-sc, fornar un
lago cIao c norio na caldcira nais funda do
valc fccIado.
Tudo a ncus cs cra un lano unifornc,
crno, afogucado, cono a ainosfcra quc csava
cn cina dclc. c, alcn, jazia o cadavcr do nar.
Eu, o Silcncio c a Solidao cranos qucn
csiava a!
3
Suliiancnic, naquclc vasio Iorizonic, aic
cniao uro na sua luz Iorrcnda, dois casiclos
dc nuvcns ccrradas c ncgras concaran a
alcvaniar-sc, un da landa da Euroa, ouiro
do lado dc frica.
Os lulccs conglolados corrian un ara o
ouiro c nuliilicavan-sc, voniiando novos
casiclos dc nuvcns, quc sc difundian,
fluiuando cnovcladas con fornas inccrias.
E aquclas nonianIas vaorosas c ncgras
rasgaran-sc dc alio a laio cn fcndas
scnclIanics a algarcs rofundos, c os scus
59
fragncnios inforncs c canlianics vacilavan
ircnulos cn asccnsao diagonal ara as aliuras
do ccu.
Ao aroinarcn-sc, os dois ccrciios dc
nuvcns rolongaran-sc cn frcnic un do ouiro
c ioaran cn cIcio, Era una vcrdadcira
laialIa.
Cono duas vagas cnconiradas, no ncio dc
grandc roccla, quc, ionlando una solrc a
ouira, sc quclran cn cacIcs quc csadanan
lcnois dc cscuna ara anlos os lados, anics
quc a ncnos violcnia sc incororc na nais
ossanic, assin aquclas nuvcns icnclrosas sc
dcscdaavan, dcrranando-sc cla incnsidao
da alolada afogucada.
Eniao, arcccu-nc ouvir nuiio ao longc
un cIoro scniido nisiurado con griios
agudos, cono os do quc norrc violcniancnic,
c un iinir dc fcrro, cono o dc nilIarcs dc
csadas, laicndo nas cinciras dc nilIarcs dc
clnos.
Mas csic rudo foi-sc alongando c ccssou.
os lulccs alcvaniados da landa dc frica
iinIan cnlclido cn si os quc sulian da
Euroa, c dcscian raidancnic ara o lado
dos canos goiicos|11|.
Dcois, scnii la cnlaio, na raiz da
nonianIa, un rir dialolico. OlIci. o Calc
csloroava-sc ao rcdor dc nin, c os rocIcdos
60
solrc quc cu csiava asscniado vacilavan nos
scus fundancnios.
Dcscrici. TinIa os calclos Iirios, c o suor
frio nanava-nc da fronic aquccida or fclrc
ardcnic.
ScnIor, ScnIor! fosic iu quc dcsic a lcr
ninIa alna a uliina agina do livro cicrno cn
quc a Providcncia cscrcvcu a Iisioria do
incrio godo?
Conian-sc coisas incrvcis dcsscs ovos
quc assolan a frica, cIanados os aralcs, c
quc, cn nonc dc una crcna nova, rcicndcn
aagar na icrra os vcsigios da cruz. Qucn
salc sc aos aralcs foi confiado o casiigo dcsia
naao corruia?
Ja as nossas raias foran visiiadas or
clcs, c ara os rcclir cunriu quc
dcscnlainIassc a csada o ilusirc Tcodoniro,
o uliino gucrrciro, ialvcz, quc ncrca o nonc
dc ncio dos godos.
Tcrra cn quc nasci, sc o icu dia dc norrcr
c cIcgado, cu norrcrci coniigo. Na roccla quc
sc alcvania dc frica dciarci sulncrgir o ncu
dclil csquifc, scn quc a csscs gcnidos quc
ouvi sc vao ajuniar os ncus. Quc nc inoria a
vida ou a noric, sc o adcccr c cicrno?
61

VIII O DESEMBARQUE
E cu csiava cn un angulo, olscrvando con icnor.
Paulo Diacono. Vdus dos PP. Enc

DO PRESBTERO DE CARTIA AO DUQUE DE CRDUBA
Ao Duquc Tcodono, sudc!
Quando Viiza rcinava, na coric cslcndida
dc Tolciun, Iavia dois iiufados quc a iodos
scrvian dc ccnlo dc niina c sinccra
anizadc. Oinics c inicnios, alcgrias c
irisiczas cran conuns ara anlos. CIanava-
sc Tcodoniro o nais vclIo, Eurico o nais
noo. Nas suas cscranas dc nancclos, as
EsanIas foran-lIcs, nuiias vczcs, acanIado
icairo ara iluscs dc anliao. A gloria cra o
scu crciuo sonIo, c as rccordacs das
faanIas dos aniigos godos cnlriagavan-lIcs
os aninos ao lcnlrarcn-sc dc quc as arnas
dos scus avos da Ccrnania iinIan lrilIado
viioriosas scnrc solrc os ncnlros
dcscdaados do incrio ronano. Quando o
griio da rclcliao soou na Canialria, as
iiufadas dos dois nais irnaos quc anigos
aconanIavan Viiza na ccdiao conira os
nonianIcscs rclcldcs c conira os francos scus
aliados. Eniao, ncssa gucrra dc cicrnnio, os
62
dois nancclos viran saciada a sua scdc dc
rcnonc. Cono os nacios dc ncvc quc sc
dcscnIan das nonianIas cscaradas da
Vascnia, as duas iiufadias dc Tcodoniro c dc
Eurico aarccian, s vczcs, suliiancnic, nos
visos das scrras c, acnas os rinciros raios
do sol fazian rcluzir as arnas, scnclIanics no
lrilIo ircnulo ao alvcjar da gcada, ci-las quc
arccian rolar-sc cla cncosia, c dcniro dc
ouco os acanancnios dos francos c
canialros ficavan csnagados dclaio do
ncio irrcsisivcl dcssas inIas dc soldados
quc cran arrcncssados solrc o ininigo or
duas voniadcs cnulas dc gloria. Eulsos os
csirangciros c sulnciidos os rclclados, a
Iosic rcal cnirou viioriosa cn Tarraco. O
duquc Favila rccclcu cn iriunfo os
acificadorcs da Canialria, c Tcodoniro c
Eurico oliivcran a rcconcnsa do quc
conlaicu cla airia, a graiidao dos scus
naiurais.
Foi a quc o dcsiino rcarou a scaraao
dos dois gucrrciros quc arccia so a noric
odcr dividir. Favila iinIa dois filIos,
Hcrncncngarda c Pclagio. Pclagio saa acnas
da infancia, nas ara Hcrncngarda
dcsoniavan ja cniao os risonIos dias da
juvcniudc. A sua fornosura cra cclcsiial.
Eurico viu-a c anou-a. Quando as iiufadias
foran cIanadas a Tolcniun, Eurico voliou
63
irisic icrra da sua infancia. Dir-sc-ia quc
cran os conicniancnios da airia quc clc
irocava clas irisiczas do dcsicrro. Dclaldc
luscou Tcodoniro aagar aqucla aiao
violcnia no coraao do scu anigo, lanando-sc
con clc nas fcsias ruidosas dc una coric
dissoluia. A cnlriagucz dos lanqucics cra
ara Eurico irisionIa; as carcias fcninis,
facilncnic conradas c rofundancnic
ncniidas, airas das quais corrcra loucancnic
ouirora, iinIan-sc-lIc iornado odiosas;
orquc o anor, con ioda a sua virgindadc
sullinc, lIc convcricra cn odridao asqucrosa
os dclciics grossciros quc o nundo ofcrccc
scnsualidadc do Ioncn. Tcodoniro acrcdiiava
na cficacia da lruicza ara naiar o nais
fornoso dos afcios Iunanos; nas o anor
dcvorou na ncnic dc Eurico iodos os ouiros
scniincnios, cono a lava candcnic dcvora
iudo o quc cnconira, quando o vulcao a
voniia, alagando a sucrfcic da icrra.
Favila vcio coric. Hcrncngarda
aconanIava-o. Tcodoniro rccordar-sc-a
ainda dc qual foi o dcsfccIo do anor dc
Eurico, quc ousou dizcr ao vclIo roccr.
Da-nc or nulIcr iua filIa." A anizadc dc
Tcodoniro salvou cniao o dcsrczado gardingo
da noric do coro, nas nao dc salva-lo da
noric da alna. Fazcs, rogos, lagrinas;
quanio a cloqucncia da afciao nais quc
64
fraicrna icn dc vccncncia; quanias cordas do
coraao salc fazcr vilrar a nao dc un anigo,
iudo clc icniou dclaldc! Nao Ia alavras quc
ossan crgucr un csriio quc dcu cn icrra;
nao ncnIuna iira sons dc cordas quc
csialaran. Eurico ou, anics, a sua sonlra,
fugiu do lado dc Tcodoniro, c da oria do
saniuario dissc-lIc un adcus cicrno, cono ao
rcsio do nundo.
Mal salia o dcsgraado quc ncssc adcus a
sua conscicncia ncniia a si roria!
Tcodoniro, iu Iojc cs duquc dc Cordula. cnirc
os ovos sujciios ao icu incrio; cnirc os quc
alcnoan a iua jusiia c londadc, nun
angulo da vasia rovncia da Dciica, cn
Caricia, vivc un olrc rcslicro quc ara ii
cdc ao ScnIor ianio o rcnonc c o odcrio
quanio ara si dcscja a olscuridadc c o
csquccincnio.
Esic rcsliicro c qucn ic cscrcvc; qucn
liniiou a lcn oucos anos a cicrnidadc do
adcus quc ic disscra; c aquclc quc sc cIanava
no nundo o gardingo Eurico, aquclc dc qucn
fosic anigo, c quc foi icu rival dc gloria.
Duquc dc Cordula nao crcias quc o
ncu csriio sc volic Iojc ara as niscrias da
icrra, inclido or una iardia saudadc. Nao!
Dc quc nc scrvirian o ouro, o odcr c a
grandcza? Para ionar un unIado dcssc lodo
65
nao sc curvaria o rcslicro. O unico afcio
cicrno, quc, ialvcz, rcsia a csic coraao
dcurado clo fogo da dcsdiia, o anor da
airia, scniincnio confuso c indcfinido, nas
indclcvcl, c qucn olriga Eurico a dizcr-ic o
lugar cn quc vcio coar goia a goia as Ioras
alorridas da sua iorncniosa cisicncia.
Tcodoniro! Tcodoniro! Un dia ircncndo
sc aroina, cn quc a EsanIa dcvc scr o
iunulo da raa goda. En sonIos anicvi cssc
dia, c, aos os sonIos, a ncdonIa rcalidadc a
sc nc alcvania dianic dos olIos. Caricia csia
dcscria, cono as dcnais ovoacs vizinIas.
Acnas cu ouso dcnorar-nc nas incdiacs
do Calc; orquc sci, asso a asso, iodas as
vcrcdas quc guian ao ioo dos dcsfiladciros,
icndo-as rcgado nuiias vczcs con lagrinas,
icndo-lIcs nuiias nais confiado a Iisioria das
ninIas agonias. As cidadcs dcsovoan-sc, c,
cono clas, os canos convcricn-sc cn crnos.
Enlora ainda sorrian no viccjar das scaras,
no florcsccr dos onarcs, no nurnurar das
fonics. scnclIanic sorrir consicrna; orquc o
Ioncn dcsaarcccu do ncio dcsia ccna
fornosa, c o rudo da vida convcricu-sc cn
silcncio dc noric. Os aralcs! cis o unico
griio quc o inicrronc; c csia alavra naldiia c
cono a csic quando assa. scgucn-na o
susio c o dcsacordo. A vilcza do coraao
Iunano surgc aos cla cn ioda a Icdiondcz
66
do scu asccio. O icrror acalou con os nais
sanios afcios c, aic, con o anor filial c
aicrno. Cada qual lusca salvar-sc a si
rorio. Os ncios dos nolrcs godos
convcricran-sc nun lando dcsrczvcl dc
covardcs cgosias.
Ha ircs dias, ao roncr da nanIa, un
grandc nuncro dc vclas lranqucjavan solrc
as aguas do Esirciio. vinIan do lado dc
Sciun. Corrcnos raia. Dcniro dc oucas
Ioras cniraran na laa dc Caricia c algunas
cnicsiaran con a IlIa Vcrdc. Via-sc
disiiniancnic o rcluzir das arnas, c varios
soldados quc iinIan ajudado a rcclir os
rinciros salios dos africanos nas cosias dc
EsanIa rcconIcccran logo os irajos c as
arnas dos aralcs. Enirc csics, orcn,
divisavan-sc nuiios godos, clas arnaduras
csadas, clos largos fcrros dos franquisqucs c
clas csiringcs nais curias quc as anlas
vcsiiduras dos filIos do Oricnic. Da a ouco,
ioda a froia vclcjou ara o lado do Calc, c,
quando anoiicccu, as faldas da nonianIa
aarcccran aluniadas or nuiios facIos. Os
aralcs iinIan dcscnlarcado.
A ansicdadc cra indizvcl. Dcnudadas as
faccs, olIavanos uns ara os ouiros. Elcs
ircnian or si; cu cla soric da EsanIa. Mas
or quc cnirc csscs quc arccian ininigos sc
acIava iao avuliado nuncro dc godos? Esia
67
crgunia significava a nossa dcrradcira
cscrana.
Ao cnicnclrcccr, alguns larquciros saran
ao largo c, vogando surdancnic, foran csiar
a froia. Tonando os aialIos nais curios, cu
cncaninIci-nc sozinIo ara o Calc, cujo
vulio giganic, rodcado dc facIos ao soc,
ncgrcjava no ioo solrc o fundo alvaccnio do
ccu lino dc nuvcns, ondc a lua assava
iranquila, cnlargando con o scu clarao alido
o ciniilar das csirclas.
Era alia noiic quando cIcguci
nonianIa. Sulindo clas quclradas, saliando
rccicios, coscndo-nc con as fragas
ioriuosas, dcsccndo clos lciios das iorrcnics,
cIcguci a un rocIcdo coniguo lancic quc
das razcs da scrrania vai norrcr no rolo do
nar, na cosia oricnial da laa. Era a quc os
aralcs, dcsanarando a froia, sc Iavian
acanado. Conrinindo o alcnio, aroinci-
nc inscnsivclncnic dc una icnda nais vasia,
alcvaniada junio do cnIasco a quc cu
cIcgara scn scr crcclido. Por una fcnda quc
dciavan as iclas nal unidas do avilIao,
dcscoriinci o quc sc assava no inicrior luz
das iocIas quc iinIan nas naos dois ciocs,
cujos rosios ncgros conirasiavan con a
lrancura das suas rouas. Asscniado no cIao,
con os lraos cruzados, un aralc nancclo
arccia cscuiar aicniancnic un gucrrciro
68
godo quc, cn c no ncio dos ouiros dois, iinIa
as cosias voliadas ara nin. Con csanio c
ao ncsno icno con alcgria, crccli quc sc
crinia cn ronano rusiico, o qual, da a
ouco, vi quc o noo aralc falava cono sc
fossc a roria linguagcn. Conccci cniao a
cscuiar aicniancnic.
Tariquc dizia o godo ananIa ao
roncr da alva c ncccssario quc iodos csics
cnIascos cninados solrc nossas calcas sc
corocn dos icus soldados c quc nao iardcs cn
foriificar cssa csirciia assagcn quc unc o
rononiorio do Calc con o rcsio do
coniincnic. aqui, ncsia scrra inaccssvcl quc
dcvcs cscrar o rcsio dos lilcriadorcs da
EsanIa; c daqui quc dcvcs sair con os icus
irnaos do dcscrio ara quclrar o cciro do
iirano Fodcrico. Sc a soric das arnas nos for
coniraria cscrarcnos ncsic lugar novos
socorros dc frica. Sciun nos fica froniciro, c
Sciun cnircguci-io cu...
Tariquc nao o dciou coniinuar. Cono o
lcao, ulando suliiancnic dos juncais da
Mauriiania, o noo aralc s-sc cn c, con o
gcsio colcrico, c cclanou.
Vali dos crisiaos! qucn ic fcz crcr quc
Tariquc odia scr vcncido? Vi cn sonIos o
rofcia dc Dcus, quc nc dissc. a EsanIa
curvar-sc-a ao Alcorao" c Maonc nao ncnic!
69
Ainda scn ii, cu nc icria arrojado solrc o
incrio godo, c a ninIa lana o faria cair a
ncus cs norilundo, quando Sclia nc iivcssc
fccIado as orias; quando iodos vos os godos
csiivcsscis unidos conira nin. Dcus c grandc,
c Maonc o scu rofcia!
As alavras violcnias do aralc rcvclaran-
nc qucn cra o gucrrciro godo. Juliano
caiiancou, cono nos, una iiufadia na gucrra
canialrica c foi valcnic soldado. Salia quc clc
fora clcvado dignidadc dc condc dc Sciun,
c quc a sc colrira dc gloria, rcclindo os
ininigos do incrio, quc ja iinIan icniado
conquisiar aqucla rovncia. Cono c orquc
airaioou a icrra naial? dios civis o lcvaran a
iania infania, scgundo cnicndi das suas
alavras. Parricida c frairicida a un icno,
luscava vingar-sc ialvcz dc lcn oucos dc
scus irnaos, csnagando-os dclaio das runas
da airia. A ncnoria dcsic nal-avcniurado
scra rcrola c naldiia das gcracs rcnoias!
Juliano arccia qucrcr rcsondcr ao
nancclo, quando un soldado cnirou con un
rolo dc crganinIo na nao c, cnircgando-o a
Tariquc, rofcriu algunas alavras cn aralc.
Tariquc olIou cniao ara Juliano con un
sorriso c, csicndcndo-lIc a dcsira, dissc-lIc
cn voz laia.
70
Vali dc Sclia!|12| crdoa-nc csic
ncio, cono nc icns crdoado ianios ouiros.
Dcn sci quc nao odcs conrccndcr o quc c a
fc viva dc un nuulnano na roicao dc
Dcus. nas cu scria rcu do infcrno, sc
duvidassc un insianic das roncssas do
Profcia. O judcu Zalulao acala dc cIcgar con
cssa caria do quc vos cIanais liso dc
Hsalis. Lc-a c dizc-nc quc novas Ia dc
Fodcrico.
Juliano dcsdcu o no da caria c lcu. Daiia-
nc o coraao dc furor; nas rocurci
iranquilizar-nc. Inoriava-nc assaz conIcccr
o quc cla coniinIa ara dcvcr rcsiar ioda a
aicnao ossvcl s alavras do Condc Juliano.
Fodcrico dissc csic, acalando dc
corrcr con os olIos o rolo dc crganinIo
cnircguc aos lanqucics c fcsias, nao acrcdiia
quc o dia da vingana ananIcccssc ara a
EsanIa; iodavia, logo quc a noicia
induliiavcl da nossa vinda rciunlar sol os
icios dourados dos aos dc Tolciun, clc
convocara os scus nuncrosos soldados, as
suas iiufadias vcicranas, c arrcncssar-sc-a
conira nos; orquc Fodcrico c dissoluio c
crvcrso, nas nunca foi covardc. O rudcnic
Oas cnsa, cono cu, quc inoria foriificar-
nos no Calc. AconsclIa-o a cicncia da gucrra,
c sc, cono crcnic, confias no icu rofcia ara
coniar con a viioria, cono caiiao dcvcs scguir
71
os consclIos da rudcncia Iunana. Tanlcn
cu cscro no Dcus das laialIas rofcriu o
condc cn ion dc nofa, laicndo no unIo da
csada; ianlcn cu icnIo a ninIa
Providcncia; nas a aguia, quando sc arroja
solrc a rcia, icn ja consirudo o scu ninIo no
cnIasco da nonianIa, c as cncdias do
Calc dcvcn scr os ninIos das aguias quc
airan solrc o irono dc Fodcrico.
Tariquc ficou or alguns noncnios calado
c cnsaiivo.
Scja cono ic arouvcr dissc or fin.
Dusca no ccrciio os nclIorcs arificcs
aralcs c con clcs c con os icus godos alcvania
csscs valos cn quc c sua confiana o icu
coraao dcscrido.
Houvc un icno cn quc nao a foi
rclicou Juliano con o accnio da colcra
nisiurada dc indignaao c irisicza nas
Viiza dornc dclaio dc una lousa o sono da
cicrnidadc, c o scu assassino cIana-sc o rci
dos godos. Elc folga c ri asscniado no irono
quc lIc dcu a iraiao c o crjurio. Tariquc, o
icu rofcia insira-ic cn sonIos; nas a
vingana c nais scgura insiraao, orquc c o
sonIo crcnc do Ioncn dcscrio, quando vc
assin falIar a jusiia do ccu, sc c quc nclc Ia
jusiia.
72
Profcrindo csias alavras llasfcnas,
Juliano saiu da icnda. Tariquc laicu as
alnas, c un gucrrciro cioc, cujos olIos lIc
rcluzian sanguncos na rciidao do rosio,
cnirou con os lraos cruzados c ficou inovcl c
curvado dianic dc Tariquc. Parcccu-nc quc
csic lIc ordcnava o quc qucr quc fossc; nas
falava na sua linguagcn larlara, c nao o udc
cnicndcr.
Salia assaz qual cra a siiuaao c quais os
acidcnics do solo dc iodos os dcsvios do Calc
ara crcclcr quc a ninIa dcnora naquclcs
siios odia iornar-nc inossvcl a sada. A
dcfcnsa do rononiorio consisiia unicancnic
cn coriar con valos c cavas o isino quc o liga
ao coniincnic. Juliano concaria, ialvcz, a
alcvaniar as iranquciras ncssa ncsna noiic;
cra, orianio, ncccssario ariir.
Quando airavcssci a scrra clos irilIos
nais curios c cscusos, conIcci quc o ncu
rcccio fora lcn fundado. Parando no ioo dc
una cncdia, dondc sc divisava ao rcdor quasc
ioda a nonianIa, vi ccnicnarcs dc facIos quc
vacilavan, corrcndo ioriuosancnic clas
ladciras, sunindo-sc, iornando a aarcccr,
rciroccdcndo. O iodo daqucla iluninaao
icrrvcl csicndia-sc cn volia da nonianIa,
fornando una cicnsa ncia-lua, cujas onias
crcscian ara o isino, ao asso quc sc
aroinavan una da ouira, csirciiando o
73
cunc da scrrania. Era visvcl quc algucn,
raiico nas acriadas garganias, nas scndas
inirincadas do rononiorio, guiava os
larlaros. ConvinIa fugir, nao orquc nc
inoriassc norrcr, nas orquc, ialvcz, a
Providcncia nc guiara icnda dc Tariquc ara
quc as EsanIas fosscn salvas, sc c quc cla
nao cscrcvcu irrcvogavclncnic a sua
condcnaao no livro dos cicrnos dcsgnios.
Tcodoniro, vc quc a iraiao, scnclIanic ao
vcncno rcccnicncnic lclido, quc gira nas
vcias c ainda nao aarccc no asccio, csia or
ioda a aric c, aic, cncira no saniuario.
ncccssario csforo c vigilancia, ja quc as
disscnscs civis quiscran quc os golcs do
franquisquc godo|13| Iajan dc sc vilrar solrc
a fronic dc godos quc conlaicn ao lado do
csirangciro inficl; ja quc a crfdia odc alrir
as orias das nossas cidadcs aos africanos,
scn quc csics icnIan dc assar or cina dos
cadavcrcs dc scus irnaos, ara sc
asscnIorarcn dclas. Cunrc quc aviscs
Fodcrico. En Hsalis csia Oas, c Oas icn
consigo nuncrosos clicnics, quc, orvcniura,
cnircgarao aos invasorcs a nais fornosa c
oulcnia cnirc as ovoacs da Dciica. Nao
iardara quc os aralcs dcsan do Calc c sc
dcrrancn clas rovncias dc EsanIa. Ha
dois dias quc vagucio, quasc so, nas
incdiacs dc Caricia. duranic clcs nao sc
74
assou una Iora scn quc os navios dc frica
vicsscn voniiar na laa novos csquadrcs dc
soldados. ScnclIanic aos csios do nar, c
raido o scu ir c voliar. Dcniro dc oiio dias,
lcn cusioso scria rcsisiir a Tariquc con iodo o
odcr do incrio, quanio nais divididos os
godos cn dois landos, un dos quais clcjara
ao lado dos ininigos.
Dir-io-ci, duquc dc Cordula. ianlcn cu
nao ano Fodcrico; orquc a ncnoria dc Viiza
nunca norrcra no coraao do scu aniigo
gardingo. Sci or quais ncios Fodcrico suliu
ao irono, quc nao olicria cla clciao dos
godos. Mas nao c a sua coroa quc os filIos das
EsanIas icn Iojc quc dcfcndcr; c a lilcrdadc
da airia; c a nossa crcna; c o ccniicrio cn
quc jazcn os ossos dos nossos ais; c o icnlo
c a cruz, o lar doncsiico, os filIos c as
nulIcrcs, os canos quc nos susicnian c as
arvorcs quc nos lanianos. Para nin, dc
iodos csics inccniivos, acnas rcsian dois. o
anor da icrra naial c a crcna do cvangclIo.
No dia do conlaic, Eurico dcsira a csiringc
inoccnic do saccrdocio c vcsiira as arnas ara
dcfcndcr csics oljcios qucridos dos scus
dcrradciros afcios. Quc, ianlcn, csscs quc
ainda sc cnlaan s iluscs c cscranas,
cono a Icra s runas, sc crgan ara
clcjarcn laialIas ircncndas, orquc o scrao,
or ccrio, as quc nos aguardan; c oala quc os
75
ncus irisics sonIos scjan dcsncniidos clo
csforo dos gucrrciros godos; oala quc nao
csicja ara laicr a dcrradcira Iora do donnio
da cruz ncsia icrra do ocidcnic rcgada clo
sanguc dc ianios nariircs!
Dc Mclaria, aondc nc acolIi con grandc
nuncro dos noradorcs dc Caricia c dos scus
arrcdorcs, coniinuarci as ninIas corrcrias
noiurnas ara as landas do Calc, con os
Ioncns nais ousados quc quiscrcn
aconanIar-nc, aic quc os aralcs dcsan da
sua guarida, c scja inuiil vigia-los; aic quc
cIcguc o dia cn quc os dcsgraados, cono cu,
acIcn na noric Ionrada das clcjas o rcouso
das anarguras da vida, sc c quc alcn do
norrcr Ia o rcouso do csriio.
DO DUQUE DE CRDUBA AO PRESBTERO DE CARTIA
Ao Gudngo Euco, sudc!
Vivcs ainda, Eurico! Pcrio dc Cordula,
ondc cisiia o scu aniigo irnao dc arnas, o
Icroi da gucrra canialrica nunca icvc un
inulso dc afcio quc o lcvassc a rcvclar o
nisicrio do scu rciiro, cn quc cnviassc una
alavra dc consolaao ara a saudc fraicrna.
Acusas dc cgosno c fcrcza os filIos da
EsanIa, c casic na ncsna cula. fosic
cgosia c crucl. Nao odias crcr, or ccrio, quc
cu nc Iouvcssc csquccido dc ii. larga
ccricncia ic cnsinou quc as ninIas afcics
76
sao duradouras c rofundas. Mas aquclc quc
ic anou ianio; aquclc quc oria a vida ara
salvar a iua; quc nunca icvc conicniancnio ou
nagoa quc fossc ara ii scgrcdo, iraiasic-o
con o ncsno dcsrczo con quc, no icu nolrc
orgulIo dc dcsgraado, iraiasic o rcsio do
nundo; c do liniar do icnlo disscsic-lIc,
ialvcz, o ncsno adcus dc odio c dcsciio quc
disscsic ao rcsio do gcncro Iunano.
nos dias cn quc sc alrc ara a airia
una longa carrcira dc dcsvcniuras, quc iu
surgc, gardingo, cono a lcnlrana qucrida
dos fornosos dias da nossa nocidadc; c na
vcscra dc una luia, cn quc sc vai rcsolvcr sc
Ia dc scr livrc ou scrva a icrra dos godos; cn
quc nil cogiiacs irisicncnic solcncs nc
assalian o csriio c nc olrigan a nao nc
afasiar dc Cordula, ondc inccssanicncnic
iralalIo or ajuniar os valcnics conanIciros
dc nossas glorias dc ouirora; c quando a voz
do dcvcr nc icn cono caiivo, quc dc un
angulo da Dciica nc dizcs cu vivo!
Enlora! Ja quc nao nc c dado luscar-ic,
scras iu quc viras lanar-ic nos lraos do icu
anigo.
Sin, gardingo! Hojc quc o incrio c
alalado nos scus fundancnios; quc os agaos
dc frica ancaan dcrrilar a cruz crguida no
cino das nossas caicdrais; Iojc, iu dcsiras a
csiringc saccrdoial c cingiras dc novo a
77
dcosia c csquccida csada. En Cordula,
ondc sc ajunian ja as iiufadias da Dciica,
Eurico acIara lon nuncro dos scus aniigos
gucrrciros, c os nais ousados nancclos, quc
ora cnccian a vida dos conlaics cn dcfcsa da
airia c da fc, acciiarao con julilo ara scu
caiiao o Ioncn quc dciou un nonc quc nao
norrcra cnquanio durar a ncnoria do
dcslaraio dos vascnios c francos. Na
clricdadc da gloria quc ic cscra, orvcniura,
acIara o icu olrc coraao, dcscdaado clas
aics quc a assaran, o alvio c conforio
quc vcjo icrcs luscado dclaldc nos lraos dc
una icdadc ausicra, dc una vida dc
Iunildadc c alncgaao. Esia gloria scra ianio
naior, quanio c ccrio quc nunca o incrio
godo sc viu iao crio da sua uliina runa, c
quc nunca foran osios a iao dura rova o
csforo c a lcaldadc dos scus filIos.
As novas quc nc das da iraiao do liso
dc Hsalis sao assaz gravcs. nas sao
ncccssarias a circunscao c a rudcncia. Os
icus ouvidos odcn icr-ic cnganado. Sc cssa
irana Iorrvcl cisiissc, csicndcr-sc-ia or
ioda a EsanIa. Salcs quc Oas c iio dos
noos Siscluio c Elas, cujas rcicnscs
coroa sao conIccidas, rcicnscs quc os
lcncfcios dc Fodcrico ainda, or ccrio, lIcs
nao fizcran csqucccr. Diz-sc quc o rci dos
godos lIcs confiara o nando dc una das alas
78
do ccrciio con quc sc cncaninIa Dciica.
Esic roccdincnio gcncroso olsiaria a quc
rclcniassc a conjuraao. Nao sc iraia agora dc
saiisfazcr odios dc arcialidadcs civis. iraia-sc
dc salvar o incrio. Fora nais quc infania;
nao icn nonc inolar a EsanIa no aliar dc
anliciosa vingana. Nao. Enlora csicjanos
corruios. o ccnlo do condc dc Sciun nao
scra cnirc nos scguido.
Vcn, Eurico, ara quc rcvcrdcan os
louros da iua gloria. Ouvcs a voz da airia?
cla quc ic lrada. Vcn conlaicr or salvar-
nc, iu, o nais valcnic dos ncus filIos!
DO PRESBTERO DE CARTIA AO DUQUE DE CRDUBA
Euco u Tcodono, sudc!
Nao alcanasic, duquc dc Cordula, quao
fundo c o alisno cavado ncsic coraao cla
dcsvcniura. Nao nc qucio dc ii; orquc ncn a
ii, ncn a ningucn c dado concclc-lo. Mcdcs o
ncu csriio clos afcios Iunanos; nas c
orquc nao salcs cono clc saiu dcuiado do
crisol dc adcccr infcrnal.
Cloria! Quc nc inoria a nin a gloria?
Quc osso fazcr dcssa riqucza, inuiil cono
as ouiras riquczas?
Eanina lcn a conscicncia, c dizc-nc
qual c ara os coracs uros c nolrcs o
noiivo incnso, irrcsisivcl das anlics dc
79
odcr, dc oulcncia, dc rcnonc? un so a
nulIcr. c cssc o icrno final dc iodos os nossos
sonIos, dc iodas as nossas cscranas, dc
iodos os nossos dcscjos. Para o quc cnconirou
na icrra aqucla quc dcvc anar ara scnrc,
aqucla quc c a rcalidadc do iio idcal quc
dcsdc o lcro irouc csianado na alna, a
nira das nais caliadas aics c a aurcola
cclcsiial quc cingc a fronic da virgcn, dolo das
suas adoracs. Para o quc anda, or assin
dizcr, crdido nas solidcs do nundo, orquc
ainda nao dcscolriu a csircla olar da sua
cisicncia, o asiro quc Ia dc iluninar-lIc a
noiic do coraao, cono o sol con os scus
rinciros raios ilunina as ircvas dc un
icnlo, ara cssc, a nulIcr c una idcia vaga c
confusa nas fornosa c qucrida. Nao a
conIccc, nao salc ondc csicja a inagcn visvcl
da filIa da sua inaginaao, c, iodavia, c ara
lIc r aos cs gloria, odcrio, riqucza, quc clc
colia iudo isso. Tirai do nundo a nulIcr, c a
anliao dcsaarcccra dc iodos as alnas
gcncrosas.
Fcalidadc ou dcscjo inccrio, o anor c o
clcncnio riniiivo da aiividadc inicrior; c a
causa, o fin c o rcsuno dc iodos os afcios
Iunanos.
Tcodoniro, cu anci cono ningucn, ialvcz,
ainda anara. Esic anor foi dcsrczado c
ludilriado, c, dcois, conrinido clo
80
dcsrczo c clo ludlrio no fundo do coraao
do icu olrc anigo. Salcs o quc faz un anor
incnso assin rccalcado? Dcvora c consonc o
fuiuro c cnicnclrccc ara scnrc o Iorizonic
da vida. Nada Ia, dcois disso, quc ossa
rcsiaurar o quc clc iragou; nada quc ossa
rasgar as ircvas quc clc csicndcu. No ncsno
sculcro nao Ia orvir dc cscrana, ncn,
orvcniura, luz dc consolaao; orquc ao
assancnio do coro rcccdcu a noric do
csriio.
Nao, cu nao qucro a gloria inuiil c
ininicligvcl Iojc ara nin. Nao, cu nao qucro
o nando c o odcrio, orquc ja nao sci ara o
quc clcs rcsian. Cono o fclriciianic cn dia
ardcnic dc csiio, quc asira a lrisa da iardc, a
qual nao odc sara-lo, nas quc lIc rcfrigcra
or noncnios o ardor do sanguc, assin cu
ainda nc dcio afagar cla idcia dc nc aiirar
ao naior fcrvor das laialIas clcjadas cn
nonc da airia. Essc dclrio dos crigos; cssa
loucura quc o cIciro dc sanguc roduz c un
rcsiradouro or ondc rcsfolcgara a indignaao
c a colcra cnicsourada or anos ncsic coraao.
Tiufado, scria consirangido a vigiar as acs
dos ouiros, a usar do valor iranquilo quc
afronia inovcl a noric; nas quc c ial valor
ara aquclc a qucn a vida scrvc so dc
naririo? Una Iiocrisia nais; nais un ncio
81
dc cnganar o nundo. E quc icnIo cu con o
nundo ara curar dc cngana-lo?
Honcn dc az dir-nc-as iu cla
rofissao do saccrdocio; icndo luscado o
rcouso sonlra cicrna da cruz, cono c quc
dcscjas so o quc nos conlaics Ia nais lruial,
ignolil c olscuro, o furor da naiana, c
rccusas o quc nclcs Ia nais nolrc c uro, a
inicligcncia con quc un unico indivduo novc
nilIarcs dclcs c lIcs nuliilica a fora con a
raidcz das idcias, con a sullinidadc das
concccs, con a rolusicz dc una voniadc
inuiavcl? Honcn dc az cingindo a csada do
gucrrciro, quc ouiro nisicr dcvcra scr o icu?
Dusquci, c vcrdadc, o rcouso c a az no
saniuario dc Dcus! Dias c dias, assci-os
orando con a fronic unida s lajcas do
avincnio sagrado, cscrando quc da norada
dos norios surgissc ara nin dcscanso c
csquccincnio; nas o sculcro foi csicril. Noiics
c noiics, vagucci-as clas solidcs. asscnici-nc
ao luar solrc os cnIascos dos rononiorios,
con os olIos cravados no ccu ou crranics cla
vasiidao das aguas, c ondc iodos acIan
lagrinas dc consolo c dc cscrana cu nao
acIci una so, orquc as ninIas norrian
acnas lroiavan. O ScnIor nao nc cscuiou as
rcccs. nao nc acciiou a rcsignaao. Esic
csriio, quc icniava crgucr-sc nas asas da
filosofia do Crisio ara as aliuras, dcscnIava-
82
sc dc novo ara o clago ncdonIo das
rccordacs anargas. Ainda os Ioncns
alcnoavan o rcslicro, c ja a conscicncia
lIc lradava, a iodos os noncnios.
condcnaao ara a iua alna!
Quando o ccu c un dcscrio ara a
cscrana, ondc a acIarci na icrra? Quc odc
Iojc cnlriagar-nc, scnao una fcsia dc
sanguc?
Ja nc icria asscniado a cssc frcnciico
lanqucic nas gucrras civis, sc ainda nao
vivcssc cn nin o scniincnio noral,
scniincnio irrcflcivo, uliino, iodavia, quc sc
dcsvanccc naquclc quc or largos anos vivcu
vida ura dc crincs. Mas, scn crinc, sc odc
asscniar a clc un dcsgraado cono cu ao
cIanar or nos iodos, no ncio dc un grandc
crigo, a icrra dc quc sonos filIos.
Tcodoniro, lrcvc vira, ialvcz, o dia cn quc
vcjas quc o lrao do gardingo nao cnfraqucccu
dclaio das rouas do rcslicro; cn quc clc
ic rovc quc a noriia cor dc una ncgra
arnadura odc scr iao lcla ao sol das
laialIas cono as couraas c os clnos
rcslandcccnics dc nolrcs gucrrciros; quc o
franquisquc grossciro dc un olscuro soldado
odc coniriluir ara a viioria cono a crcia
niliiar dc caiiao fanoso. Oala quc,
cnircianio, scja vcrdadc o quc dizcs! Oala quc
83
cu nc cnganassc, c quc a iraiao nao icnIa
iornado inuicis a inicligcncia c o lrao do
Ioncn ara salvar as EsanIas!
84

IX JUNTO DE CRISSUS
Congrcgados iodos os godos, os-sc cnirada dos aralcs c
valorosancnic foi ao cnconiro da invasao.
Hodgo dc Tocdo. Dus Cosus dc Es. L. J.

Poucos dias Iavian assado dcois quc o
duquc dc Cordula rccclcra a uliina caria do
infcliz Eurico. frcnic das suas iiufadias clc sc
cncaninIara ara Hsalis, scguindo as
nargcns do Dciis. Ao cIcgar aniiga
Fnula|14|, o liso Oas rccclcu-o con
dcnonsiracs dc alcgria iais, quc as
susciias dc Tcodoniro, susciiadas, nalgrado
scu, clas rcvclacs do rcslicro, quasc sc
dcsvancccran. Na linguagcn do saccrdoic
arccia rcvcrlcrar-sc indignaao rofunda
conira o condc dc Sciun c conira os dcnais
godos quc icniavan unidos con os larlaros,
assolar a icrra naial. O ncirooliia, scgundo
os cosiuncs daqucla coca, iinIa dcosio o
laculo dc asior ara cingir a csada dc
gucrrciro, c aos aos ciscoais dc Halis
vian-sc cIcgar iodos os dias os arcnics dc
Oas c, or isso, dc Viiza, cujo irnao csic cra.
Os nolrcs quc iinIan scguido o lando dos
nancclos Siscluio c Elas c quc, cla naior
aric, vivian longc da coric, ajuniavan os
scus scrvos c clicnics Iosic do liso
85
gucrrciro, quc ronciia aconanIar o rci godo
con un csquadrao nais lusiroso quc o dc
scus solrinIos, a qucn Fodcrico dcra dc fciio
o nando surcno dc una das alas do ccrciio
quc congrcgara cn Tolciun.
En Hsalis, cono or iodos os angulos da
EsanIa, os nariclos dos fundidorcs c
arnciros rciunlavan nas ligornas con rudo
inccssanic; aacalavan-sc as arnas, olian-sc
c rovavan-sc as arnaduras c os corccis
raidos c rolusios da Dciica c da Lusiiania,
inacicnics nas icndas alcvaniadas cn roda
dos nuros da cidadc, nordian os frcios
lrilIanics c arccian adivinIar quc csiava
roino un dia dc conlaic. Os scrvos c os
lilcrios, cn concicncia con os Ioncns livrcs
c nolrcs, corrian a rodcar os cndcs da
indccndcncia da airia, c o sanguc gcncroso
dos godos cono quc sc dcscriava nais
ardcnic c cIcio dc vigor ao griio da gucrra
sania, dcois dc una sonolcncia sccular, cn
quc a sua aniiga ousadia so dcra sinais dc vida
nas luias scn gloria das disscnscs inicsiinas.
E ioda csia cncrgia, iodo csic rccordar-sc
da rica Icrana dc csforo, lcgado clos
conquisiadorcs scicnirionais a scus ncios da
Ilcria, dir-sc-ia quc cran susciiados cla
Providcncia ara salvar a nonarquia goiica,
orquc dc iudo isso cla carccia ara rcsisiir
aos invasorcs. Dcsdc quc o ccrciio dcsics,
86
scnclIanic a scrc nonsiruosa, iinIa cingido
csirciiancnic a nonianIa do Calc, nao sc
assara un unico dia cn quc nao sc
forialcccssc c cngrossassc. As cncosias do
lila c os dcscnIadciros do Ailas, os valcs da
Mauriiania c os arcais dc Saara c dc Darca dc
coninuo arrojavan ara a Euroa, airavcs do
Esirciio, os scus filIos iosiados ao sol fcrvcnic
dc frica. Scn crcia niliiar, csics larlaros
sao iodavia icncrosos nas clcjas, orquc os
caiiacs ccrincniados da Aralia os dirigcn
c novcn cono lIcs araz, c orquc, scciarios
dc una rcligiao nova, crcdulos nariircs do
infcrno, luscan os cnlusiciros c iorcs
dclciics quc, alcn da noric, lIcs roncicu o
rofcia dc Lairilc|15|, arrcncssando-sc con
un valor quc sc crcria dc dcscscrados dianic
do fcrro dos scus conirarios c conicniando-sc
dc acalar, conianio quc solrc os scus
cadavcrcs sc Iasicic viiorioso o csiandaric do
Islanc.
A csia gcnic lruia c indonavcl, cujo
csforo vcn das crcnas da ouira vida, sc
ajunian os csquadrcs dc cavalciros
sarraccnos quc vagucian clas solidcs da
Aralia, clas lancics do Egiio c clos valcs
da Sria, c quc, noniados nas suas cguas
ligciras, odcn rir-sc do csado franquisquc
dos godos, aconcicndo c fugindo ara
aconcicrcn dc novo, raidos cono o
87
cnsancnio, volicando ao rcdor dos scus
ininigos, falsando-lIcs as arnas cla juniura
das cas, ccrccando-lIcs os ncnlros
dcsguarnccidos, quasc scn scrcn visios, c
acsar da sua incrvcl dcsircza, clcjando,
quando cunrc, frcnic a frcnic, dcscarrcgando
ircncndos golcs dc csada, ioando cn cIcio
con a lana no risic, cono os gucrrciros da
Euroa, c assaz rolusios ara, nuiias vczcs,
os fazcrcn voar da scla ncsics rcconiros
violcnios. Ioncns, cnfin, quc scn orgulIo, sc
odcn crcr os rinciros do nundo nun
cano dc laialIa, clo valor c cla cicncia da
gucrra. csia cavalaria irrcsisivcl quc
consiiiui o ncrvo da Iosic dos nuulnanos c
cn quc funda iodas as suas cscranas o
inciuoso Tariquc.
Pouco dcois da cIcgada dc Tcodoniro a
Hsalis, un dia ao roncr do sol, viu-sc ao
longc ara a landa das scrranias ao noric do
Dciis rcslandcccrcn as cuncadas das
nonianIas, cono sc un grandc inccndio
dcvorassc as lrcnIas c os carvalIais aniigos
quc ovoavan as quclradas das scrras. Era a
Iosic do rci dos godos, quc, saindo dc Orcio,
sc cncaninIava or Ilia c Iialica, scguindo a
nargcn dirciia do rio, ara a aniiga caiial da
Dciica. Daqui, cngrossado con as iiufadias dc
Tcodoniro c con os quc scguian o cndao dc
Oas, o ccrciio dc Fodcrico dcvia narcIar
88
ara aconcicr os aralcs c cnircgar soric das
laialIas os fuiuros dcsiinos da EsanIa.
Era ja icno. A iorrcnic dos ininigos
dcsccra, cnfin, do Calc ou Cclal Tariquc|16|,
cujo nonc dc nuiios scculos o caiiao aralc
iinIa aagado, ara cscrcvcr o rorio nonc
no colar scrvil das nuralIas quc lIc lanara.
O csiandaric do rofcia dc Mcca ja fluiuava
nos canos da Dciica, c a sua assagcn cra
assinalada con runas, sanguc c inccndios.
Por ondc qucr quc os nuulnanos iinIan
airavcssado ficavan asscniados o silcncio do
sculcro c a assolaao do aniquilancnio.
Tariquc cra o anjo cicrninador nandado or
Dcus s EsanIas, c a sua csada o raio
dcscdido do ccu ara fulninar o incrio dos
godos.
Saindo do scu ninIo dc aguia, consirudo
no rononiorio do Esirciio, os invasorcs
inicrnavan-sc no coraao da rovncia. Dcois
dc Iavcrcn iransosio as nonianIas quc sc
alician dcsdc as rilas scicnirionais do Dclon
aic Lasigi, ondc as scrranias sc cnlaan con
as aliuras dc Ncscania, iinIan-sc
asscnIorcado scn rcsisicncia da cidadc
ciscoal dc Asido c, dcsccndo dali ara os
valcs quc scrcian dc Cadcs a Scgncia,
Iavian asscniado cano nas nargcns do
Crssus. Tariquc cscrava la o rcconiro dos
godos. Dcsdc quc ariira do Calc, iodos os
89
dias, quasc iodas as Ioras, sc vian cIcgar
Iosic do Islanc crisiaos vindos do lado dc
Hsalis, conduzidos clos caudilIos dos
alnogaurcs ou corrcdorcs africanos. Acnas
csics Ioncns dcsconIccidos cran lcvados
anic o caiiao aralc, clc cnviava un dos scus
cavalciros ao lugar ondc ircnulava o cndao
dc Juliano, c o condc dc Sciun nao iardava a
vir ajuniar-sc con Tariquc. Por vczcs,
sonlra dc carvalIo frondoso, no ncio dos
losqucs ccrrados das nonianIas ou dclaio
do avilIao alcvaniado Iora da scsia cn
canina alrasada do sol, dcnoravan-sc os
dois, or largo csao, a sos con csscs
Ioncns, cn cujo asccio cra facil lcr
csianada a iraiao c a vilcza. Dcois, os
dcsconIccidos ariian scn quc ningucn
ousassc aialIar-lIcs os assos; c, quando
Juliano voliava ara a cqucna ala dos
soldados da rovncia iransfrciana, via-sc-lIc
o rosio, nao radianic do conicniancnio quc
rcssunlra dc un coraao uro quando folga,
nas cono sulcado or un raio da alcgria fcroz
do crininoso quc vc cIcgar o noncnio do
crinc Ia nuiio ncdiiado c rcvisio.
Havia dois dias quc ncnIun incogniio
airavcssava o Crssus ara falar a sos con
Juliano c Tariquc. Esics assavan Ioras
iniciras vagucando nas aliuras vizinIas do
acanancnio clo lado do ncio-dia c do
90
oricnic. Dali olIavan ara a nonianIa cn
cujo cino cancava a aniiga ovoaao dc
Asia, c, dcois dc a caninarcn or largo
csao, voliavan ao cano ou corrian s
aialaias, quc sc nuliilicavan coniinuancnic.
Dcois, iudo rccaa no silcncio c na cscuridao;
orquc as alncnaras ou foguciras noiurnas,
quc cran dc uso cnirc os aralcs, Iavian
inicirancnic ccssado dcsdc a rincira noiic
cn quc csics asscniaran as icndas crio da
lcira do rio.
Ia cn ncio a icrccira noiic aos aqucla cn
quc os crcnics do Islanc|17| iinIan arado
nas faldas scicnirionais das cordilIciras dc
Asido. Eran rofundas as ircvas quc sc
dilaiavan cla facc da icrra, nas os raios
ciniilanics das csirclas rarcavan o nanio
ncgro da ainosfcra. Esia luz inccria
rcvcrlcrava ircnula c fugiiiva nas onias das
lanas dos aialaias, quc, ainIados na coroa
dos ouicirinIos ou cnlrcnIados cnirc as
sclcs dos valados, olscrvavan os icos
agudos quc, ao longc, ara o noric, ncgrcjavan
cono rccoriados nas rofundo ccu. O Crssus
nurnurava la cnlaio, c a csicira da corrcnic
faiscava, ianlcn, con o rcvcrlcrar da luz dos
asiros, cnquanio o vcnio, assando clas
ranas dc algunas arvorcs soliiarias, rcsondia
ao scu nurnurar con o gcncr da folIagcn
novcdia.
91
Suliiancnic, no ncio dcsic silcncio,
alguns csculcas|18| c vigias lanados alcn do
rio na nargcn dirciia, crcran crcclcr un
rudo longnquo, quc ncnos ccrciiados
ouvidos nao salcrian disiinguir do rcnoio c
quasc incrccivcl dcscnIar dc iorrcnic.
Eniao clcs sc dclruaran no cIao c, unindo a
facc icrra, cscuiaran or alguns noncnios.
Dcois, crgucndo-sc a un icno, ouviu-sc
cnirc clcs una voz sunida quc dizia Os
ronanos! c a iurla rcciiu Os
ronanos!|19|
E unindo-sc nuna filcira, cncurvaran os
arcos c ficaran inovcis.
Pouco a ouco aquclc rudo, nal scniido a
rincio, crcsccu c iornou-sc nais disiinio.
Drcvcncnic, facil foi dc crcclcr o irocar dc
nilIarcs dc cavalos c o laicr confuso dos cs
dc nilIarcs dc Ioncns. Os csculcas aralcs
conscrvavan-sc unidos c cn silcncio.
Dc rccnic o griio dc. Ala! rciunlou
dc alcn do Crssus. scguiu-sc un csiridor dc
oucas frccIas, c nun insianic os aialaias do
cano viran alvcjar fiias dc cscuna quc sc
csicndian airavcs do rio ara a nargcn
csqucrda. Eran os csculcas quc o cruzavan a
nado, icndo cnrcgado na dianicira dos godos
os scus rinciros iiros.
92
Una nuvcn dc scias rcsondcu ao sililar
das dos csculcas aralcs; algunas das fiias dc
cscuna ondcaran, dcrivaran cla corrcnic c
dcsvancccran-sc no dorso cscuro c ciniilanic
das aguas. O Crssus rccolIia os rinciros
dcsojos dc un icrrvcl conlaic.
Na rincial aialaia dos nuulnanos soou
cniao una ironlcia; ccnicnarcs dclas
rcsondcran or iodos os angulos do cano a
csic convocar ara a noric. Os csquadrcs
unian-sc con a raidcz do rclanago c,
alandonando o rccinio das icndas arrojavan-
sc ara as nargcns do rio.
Os godos, orcn, iinIan a vaniagcn dc
caninIarcn ordcnados c, or isso, Iavian
ioado con a corrcnic anics quc os scus
conirarios concasscn a airavcssar a lancic
fronicira. As frccIas caan solrc os aralcs,
quc sc aroinavan, cono saraiva cscssa;
largas c solidas jangadas, irazidas cn carros
uados or nulas ossanics da Lusiiania,
laqucavan solrc a agua c, dcsdolrando-sc
con cngcnIosa aric, crcscian aic cnicsiar
con a nargcn oosia. Eniao, os nclIorcs
cavalciros godos, curvando-sc ara dianic, con
o franquisquc crguido, corrian ara as onics,
vcrgadas dclaio do cso dos cavalos c dos
Ioncns colcrios dc arnaduras, c vinIan
laicr cn cIcio nos corrcdorcs aralcs, quc, no
ncio das ircvas, nao odian csquivar-sc aos
93
golcs do fcrro ininigo. Ja, nas locas dc
algunas dcssas csiradas novcdias, os
cadavcrcs anonioados concavan a cnlargar
os assos dos vivos; nas or ouiras, ondc os
aralcs ainda nal ordcnados c ncnos
nuncrosos nao iinIan odido rcsisiir ao
ncio dos godos, golfavan iorrcnics dc
gucrrciros, quc, narcIando unidos ara una c
ouira aric, aconciian dc lado os aralcs, os
quais, fcridos cla frcnic c clas cosias,
vacilavan c rciroccdian. Dclaldc a voz
rciunlanic dc Tariquc solrclcvava or cina
dos griios dc furor c dc agonia dc nuulnanos
c crisiaos. O nuncro dcz vczcs naior dos
godos iornava inossvcl a rcsisicncia, c a
assagcn do ccrciio dc Fodcrico ara a
nargcn csqucrda do Crssus so Dcus a
odcria incdir.
Era quasc nanIa quando o caiiao aralc
sc dcscnganou da uiilidadc dc sc oor or
nais icno assagcn dos ininigos. As
iiufadias godas acIavan-sc cla naior aric
na canina ondc sc dcvian rcsolvcr os
dcsiinos da EsanIa, c lcn quc a csic icno
iodo o ccrciio do Islanc csiivcssc ja cn ordcn
dc clcjar, a noiic dava grandc vaniagcn aos
godos, cuja cavalaria, colcria dc arnas
dcfcnsivas nais solidas quc as dos aralcs,
rcsisiia facilncnic aos cavalciros do dcscrio,
ara qucn a naior ligcircza c o nais dcsiro
94
nodo dc aconcicr cran laldados no ncio das
ircvas. A un sinal das ironlcias os
csquadrcs nuulnanos concaran a rccuar
c, alongando-sc cla frcnic do acanancnio,
cscraran o roncr do dia, cnquanio o
ccrciio godo acalava dc iransor o rio c
vilrava nilIarcs dc frccIas crdidas ara o
lado ondc os cailIarcs alvssinos dos aralcs
lranqucjavan luz duvidosa do ccu rccanado
dc csirclas.
Quando o sol, roncndo dciras dos
ouiciros dc Scgncia, vcio con o scu clarao
avcrnclIado inundar as vcigas do Crssus, o
csciaculo quc clas ofcrccian cra variado c
sullinc. Dc un lado as icndas dos aralcs,
dcrranadas clas razcs dos nonics c clos
cinos dos ouiciros, odian conarar-sc ao
acanancnio das irilos do dcscrio, quc,
cnrazadas voz do rofcia sc Iouvcsscn
ajuniado nun onio unico das solidcs ondc
vagucian. Dianic dcsia cidadc incnsa c
novcdia, os csquadrcs dos nuulnanos,
divididos or fanlias c raas, csiavan firncs c
ccrrados cn frcnic dc scus cndcs, quc os
alfcrcccs, noniados cn gincics ossanics,
susiinIan crguidos na rciaguarda dc cada
irilo. Os raios naiuiinos fazian alvcjar os
iurlanics c ciniilavan nos fcrros das lanas
quc os cavalciros iinIan cn unIo, c os lcvcs
cscudos orlicularcs, quc os conridos saios
95
dc nalIa arccian iornar inuicis, cnlraados
ja ara o conlaic, lrilIavan con as suas
corcs vivas c variadas claridadc scrcna do
roncr do dia.
Os csquadrcs aralcs cran a flor do
ccrciio dc Tariquc; nas a caiadura sclvagcn
dos africanos scus aliados, ncofiios do
islanisno, roduzia, orvcniura, nais icnor
do quc o asccio dclcs. Torvos c fcrozcs cran o
gcsio c os ncncios dcsics Ioncns scn
discilina, cujas aics sc lIcs iniavan nos
rosios iosiados c rugosos, nos olIos lanIados
dc fcl c orlados dc sanguc, c dc cuja lruicza c
niscria davan icsicnunIo os nanguais quc
lIcs scrvian dc arnas (arnas icrrvcis, con
quc alolavan os clnos nais rcforados} c a
Icdiondcz dos scus allornozcs ardos,
inundos, c dcscdaados. Tudo, cnfin, nclcs
conirasiava con as arnas lrilIanics, con os
ricos irajos c con os vulios najcsiosos dos
cavalciros do oricnic, quc, conscrvando-sc cn
silcncio c inovcis, arccian dcsrczar as
irilos lcrlcrcs dc Zcncia, dc Masnuda, dc
SanIaga, dc Quciana c dc Huuara, quc
fornavan as alas c quc, lrandindo as rudcs
arnas, con griios ncdonIos sc aclidavan
ara a laialIa.
Tal cra o csciaculo quc ofcrccia o ccrciio
dos nuulnanos. Dcfronic dclc, a Iosic goda
arcscniava os nacios rofundos dos scus
96
soldados, colrindo, cono grossa nuralIa dc
ncial rcluzcnic, a nargcn csqucrda do rio.
Fodcado dos nais ilusircs gucrrciros, Fodcrico
csiava no ccniro das iiufadias fornadas clos
csadaudos soldados da Lusiiania scicnirional
c da Calccia, cn cujas fcics sc divisava
ainda quc dcsccndian dos indonavcis sucvos.
Unidos con clcs sol os cndcs rcais, csiavan
os gucrrciros vcicranos da Narloncnsc,
Ialiiuados a cruzar diariancnic as csadas
con os orgulIosos francos, quc csianccavan
clas Calias, alcn das froniciras do incrio. A
ala dirciia, dividida cn dois csquadrcs
caiiancados clos dois filIos dc Viiza,
Siscluio c Elas, coniinIa a flor dos cavalciros
da Cariagincnsc. Con csics csiava o coro quc
o ncirooliiano dc Hsalis ajuniara,
conosio cn grandc aric dos nolrcs quc
Iavian dcosio a csada dcsdc quc Fodcrico
sulira ao irono c quc a cingian dc novo ncsia
gucrra dc indccndcncia. A ala csqucrda, nais
cqucna quc as ouiras duas, nao arccia or
isso ncnos dc icncr ara os aralcs. O duquc
dc Cordula, Tcodoniro, cra o caiiao dcssa
ala, cn quc csiavan iodos os vcicranos quc o
iinIan ajudado a rcclir as rinciras
icniaiivas dos naoncianos c quc ja conIccian
or ccricncia o nodo dc clcjar dclcs. Esics
vclIos soldados dcvian lcvar ao conlaic os
nancclos quc, voz dc Tcodoniro, iinIan
97
corrido s arnas dc iodos os lados da Dciica c
cn cujos coracs o afanado gucrrciro
soulcra dcscriar o scniincnio da gloria c do
anor da airia. Con clc niliiavan, cnfin, as
rclquias dos soldados iingiianos quc nao
iinIan qucrido associar-sc iraiao do condc
dc Sciun.
Cono os aralcs, os godos iinIan no ncio
dc si una nuvcn dc ccs arnados, nao
ncnos larlaros c fcrozcs quc os filIos da
Mauriiania. Os nonianIcscs do Hcrnnio na
Lusiiania, alorgincs, ialvcz, daquclc as, os
quais, na coca das invascs gcrnanicas, lcn
cono ja na da conquisia ronana, a cusio
Iavian sulnciido o colo ao jugo dc csiranIos
c, os vascnios, Ialiiadorcs sclvagcns das
cordilIciras dos Pircncus, consiiiuan con os
scrvos un grosso dc gcnic a quc Iojc
cIanaranos a infaniaria do ccrciio. As suas
arnas ofcnsivas cran a caicia icuinica,
csccic dc dardo, a funda, a clava fcrrada c o
arco c a scia. Fcqucinados clo sol ardcnic do
csiio ou clo vcnio gclado dos invcrnos
rigorosos das scrranias, incaazcs dc
conIcccrcn a vaniagcn da ordcn c da
discilina, csics Ioncns rudcs conlaiian
ncios nus c dcsrczavan iodas as rccaucs
da gucrra. O scu griio dc aconcicr cra un
rugido dc iigrc. Vcncidos, nunca sc lIcs ouvia
cdir conaiao; orquc, vcnccdorcs, nao
98
Iavia a cscrar dclcs niscricordia. Tais cran
os soldados quc a EsanIa ounIa
nourisna quc circundava os aralcs.
Por algun icno os dois ccrciios
conscrvaran-sc cn disiancia un do ouiro,
cono dois aniigos gladiadorcs, olscrvando-sc
nuiuancnic anics dc concarcn una luia
quc ara algun dclcs iinIa dc scr,
forosancnic, a uliina. A conscicncia da
icrrililidadc do drana quc ia rcrcscniar-sc
cncirou, or fin, aic nos coracs dos
larlaros dc un c dc ouiro cano; as vozcarias
quc sussurravan ao longc foran ouco a
ouco csnorcccndo, aic carcn nun silcncio
ircncndo, so coriado clo rcsirar conrinido
dc ianios Ioncns ou clo rclincIar dos
cavalos, quc, inacicnics, cscarvavan a icrra.
99

X TRAIO
A iransgrcssao dos jurancnios icn crcscido
dcscadancnic, c o cosiunc dc irair os nossos rncics
cada vcz c nais frcqucnic.
Conclio Tolcdano XVI, c. 10.

O sol ia ja cn alio quando o griio dc AuI
Iu AcIu!|20| soou no ccniro dos csquadrcs
do Islanc. Era a voz sonora c rciunlanic dc
Tariquc. Fcciido or nilIarcs dc locas, csic
griio rcsirugiu c ccoou, cono o csiourar dc
irovoada disianic, clos cndorcs das scrras c
nurnurou c crdcu-sc clos dcsfiladciros c
valcs. A cavalaria aralc, cnrisiando as lanas,
arrcncssou-sc cla lancic c dcsaarcccu
nun iurlilIao dc o.
Crisio c avanic! lradaran os godos. c
os csquadrcs dc Fodcrico rcciiiaran-sc ao
cnconiro dos nuulnanos. Sao cono dois
lulccs cnovclados, quc, cn vcz dc corrcrcn
cla ainosfcra nas asas da roccla, rolan na
icrra, quc arccc ircncr c vcrgar dclaio do
cso daqucla icncsiadc dc Ioncns. O rudo
alafado c lcn disiinio do novcr dos dois
ccrciios vai-sc gradualncnic confundindo
nun son unico, ao asso quc o cIao
inicrncdio sc cnlclc dclaio dos cs dos
cavalos. Essa disiancia cnirc as duas
100
nuralIas dc fcrro csirciia-sc, csirciia-sc!
acnas una faia ioriuosa lanada cnirc as
duas nuvcns dc o. Dcsaarcccu! Cono o
csiourar do rolo dc nar cncaclado, ionlando
dc suliio solrc os alcaniis dc cicnsas rilas,
as lanas cruzadas fcrcn quasc a un icno
nos cscudos, nos arncscs, nos caaccics. Un
longo gcnido, assonancia Iorrcnda dc nil
gcnidos, solrclcva ao son cavo quc iiran as
arnaduras laicndo na icrra. DaralIan-sc as
cicnsas filciras. cruzan-nas csaniados os
gincics scn donos, niirindo dc icrror c dc
colcra, con as crinas crriadas c rcsirando
un alcnio funcganic. Nao sc disiinguc
naquclc occano agiiado nais quc o fuzilar
ircnulo das csadas, o rclanagucar raido
dos franquisqucs, o ciniilar assagciro dos
clnos dc lronzc; nao sc ouvc scnao o iinir do
fcrro no fcrro c un conccrio dialolico dc
llasfcnias, dc ragas, dc injurias cn ronano c
cn aralc, inicligvcis ara aquclcs a qucn sao
dirigidas, nao clos sons ariiculados, nas
clos gcsios dc odio c dcscscraao dos quc as
rofcrcn. Dc vcz cn quando, un lrado
rciunla or cina do csiruido. sao os
caiiacs quc luscan ordcnar as laialIas.
Dclaldc! As filciras icn rarcado. o conlaic
convcricu-sc nun duclo incnso ou, anics, cn
nilIarcs dc duclos. Cada cavalciro aralc
iravou-sc con un cavalciro godo, c os dois
101
conicndorcs csqucccn-sc dc iudo quanio os
rodcia. sao dois ininigos, cujo odio nasccu c
cncancccu nun noncnio, c nun noncnio
cssc rancor c inicnso quanio o fora, sc or
largos dias sc acunulara scn odcr rcsfolcgar.
Firncs, os gucrrciros crisiaos vilran a csada
acIa dc arnas quc ionaran dos francos, ou
jogan a csada curia c larga dos aniigos
ronanos. orquc as lanas voaran cn racIas
ianio das naos dos godos, cono das dos
aralcs. Esics, curvados solrc os colos dos
cavalos c colcrios con os lcvcs cscudos,
volician cn roda dos advcrsarios, c, quasc ao
ncsno icno, os aconcicn or un c or
ouiro lado, iao raido c o scu crassar. Ncsia
luia da fora c da dcsircza, ora o duro ncio dos
visigodos, dcslunlrado clo inccssanic dos
golcs, csvado clas nuiias fcridas, sufocado
clo cso da arnadura, vacila c cai, cono o
inIciro giganic; ora o ligciro Agarcno vc
coriscar cn alio o franquisquc c logo o scnic,
sc ainda scnic, cnlargar-lIc o uliino griio na
gargania, aic ondc roncu, ariindo-lIc o
cranio, c sulcando-lIc o rosio. Assin, os
ccniros dos dois ccrciios scnclIan o iigrc c o
lcao no circo, alraados, dcscdaando-sc,
csiorccndo-sc cnovclados, scn quc scja
ossvcl rcvcr o dcsfccIo da luia, nas iao-
soncnic quc, ao adcjar a viioria solrc un dos
102
canos, icra dcscido solrc o ouiro o silcncio c
o rcouso do aniquilancnio.
Os soldados quc scguian a landcira dc
Tcodoniro iinIan-sc alalado ara o conlaic
acnas viran ariir os csquadrcs dc
Fodcrico. A ala dirciia dos naoncianos cra
caiiancada clo anir da cavalaria africana,
Muguciz, a qucn a sua origcn crisia fizcra dar
o nonc dc Al-Funi. O anir cra o nais valcnic
c ccrincniado dos caiiacs dc Tariquc, c or
isso csic fiara do rcncgado o nando daqucla
ala, na qual ianlcn csvoaava o cndao dc
Juliano, quc, sc nao alandonara, cono Al-
Funi, a crcna do Calvario, iinIa, coniudo,
analdioado ianlcn a sania rcligiao da
airia. Esics dois gucrrciros, fcrozcs anlos,
un or ndolc c Ialiio, ouiro or vingana c
anliao, anavan-sc nuiuancnic, orquc os
fizcra irnaos una alavra cscriia cn suas
conscicncias, a naina afronia Iunana, o
nonc dc rcncgados.
O rcconiro dcssa ala foi scnclIanic cn
iudo ao do grosso das duas Iosics, salvo quc
a o franquisquc cnconirava no ar o
franquisquc, a injuria dc godos rcsondia
injuria rofcrida or locas dc godos, c as
inrccacs do odio irocavan-sc con naior
violcncia ainda. Tcodoniro conlaiia frcnic
das suas iiufadias ondc nais accso ia scr o
iravar da laialIa, scn, iodavia, csqucccr o
103
ofcio dc caiiao. Era isio. cra o ccnlo quc
iornava invcncvcis os scus soldados. Cuiando
os cavalciros iingiianos, Juliano ianlcn
roncra rinciro adianic dos aralcs. Os dois
aniigos conanIciros dc conlaics Iavian
ioado cn cIcio, c as lanas voaran-lIcs das
naos cn racIas. Os cavalciros assaran un
clo ouiro cono rclanagos, ara logo
iornarcn a voliar arrancando das csadas.
Circuncidado! lradou Tcodoniro ao
crassar or Juliano na raidcz da carrcira.
Escravo! rclicou o condc dc Sciun,
rangcndo os dcnics.
A injuria vilrada clo duquc dc Cordula
cncirara nui fundo. ScnclIanic a Judas, o
condc dc Tingiiania irara a airia cla colia
c, dcfcndcndo o csiandaric do rofcia dc
Mcdina, fazia iriunfar o Alcorao. Duas vczcs a
sua alna cra a dc un circunciso.
Os dois cavalciros godos aconcicran-sc
con ioda a furia dc rancor cniranIavcl. as
csadas, cnconirando-sc no ar, faiscaran
cono o fcrro alrasado na incudc. nas a dc
Tcodoniro fora vilrada or lrao nais
rolusio, c, osio quc o golc dcsccssc
anoriccido, ainda cnirou rofundancnic no
cscudo quc o scu advcrsario lcvava crguido
solrc a calca. Enircianio Juliano, rcvolvcndo
104
ligciro a csada, roncu a couraa do duquc
dc Cordula c fcriu-o lcvcncnic no lado.
Vcnccdor dos Vascnios, griiou, rindo
dialolicancnic, o condc dc Sciun olIa or
ii! Nas nargcns do Crssus nao Ia iaas dc
vinIo, cono aquclas con quc ic cnlriagavas
nos aos do icu scnIor. Aqui o quc corrc c
sanguc!
Tcodoniro iinIa ja dcscncravado a csada
do cscudo dc Juliano, cn quc ficara cnlclida.
Faidancnic cla dcsccra dc novo guiada cla
raiva quc alafava o gucrrciro. O golc quclrou
o cscudo ja falsado c laicu no clno lrilIanic
do condc, con ial furia, quc csic crdcu a luz
dos olIos c, curvando-sc ara adianic,
alraou-sc ao colo do cavalo, quasc scn
scniidos. Ouira vcz quc o duquc dc Cordula
vilrassc o fcrro, Juliano csiava crdido. o
caninIo da noric la lIc ficara indicado no
clno.
Quc olIas ara o cIao, iraidor? dissc
Tcodoniro, con voz ircnula dc colcra c dc
cscarnio c scgundando o golc. a icrra da
airia quc vcndcsic aos inficis cono iu!
O fcrro, orcn, nao dc cIcgar cincira
do caaccic do condc. Ouiro fcrro, scguro or
nao rolusia, sc ncicu dc crncio. Era a
csada dc Muguciz, o qual, assando, vira o
105
crigo inincnic do scu anigo c corrcra ara o
salvar.
Eniao Tcodoniro voliou-sc conira o
rcncgado, c un violcnio conlaic sc iravou
cnirc anlos. Muguciz nao cra ncnos dcsiro
quc o rncic da Dciica. Mais ncnlrudo c
rolusio quc clc c, alcn disso, ainda nao fcrido,
a vaniagcn cra ioda sua; nas o csforo dc
Tcodoniro suria cssa infcrioridadc.
Enircianio Juliano rccolrara o alcnio; a
vcrgonIa, o dcsciio, a scdc dc vingana
csiorcian-lIc o coraao. O nolrc gincic cn
quc cavalgava, scniindo scu scnIor scninorio,
iinIa corrido csaniado aic ondc a nuliidao
dc crisiaos c aralcs, iravados cn clcja
sanguinolcnia, lIo conscniia. O condc,
cravando-lIc os acicaics, con a csada
crguida na nao, arrcncssou-o ara o lugar
ondc o duquc dc Cordula clcjava con
Muguciz. Era un fciio covardc. nas quc
inoriava a Juliano a dcsonra? Assinalado
con o fcrrcic indclcvcl dc iraidor, Iavia-sc
Ialiiuado a vivcr ara un scniincnio unico
a vingana. E a vingana cra qucn o inclia.
Ncsic noncnio, or una das onics ja
dcscrias lanadas na noiic anicccdcnic solrc o
Crssus soava un corrcr dc cavalo rcdca
solia. Alguns soldados quc andavan nais
crio da nargcn volvcran ara la os olIos.
106
Un cavalciro dc csiranIo asccio cra o quc
assin corria. VinIa iodo colcrio dc ncgro.
ncgros o clno, a couraa c o saio; o rorio
gincic nurzclo. lana nao a irazia. Pcndia-lIc
da dirciia da scla una grossa naa fcrrada dc
nuiias uas, csccic dc clava conIccida clo
nonc dc lorda, c da csqucrda a arna rcdilcia
dos godos, a licnc dos francos, o dcsiruidor
franquisquc. Suliu raido a cncosia dc ondc
Fodcrico aicndia aos succssos da laialIa.
Parou un noncnio c, olIando ara un c
ouiro lado, cndirciiou a carrcira ara o lugar
ondc fluiuavan os cndcs das iiufadias da
Dciica. Cono un rocIcdo cndurado solrc as
rilancciras do nar, quc, csialando, rola clos
dcscnIadciros c, alrindo un alisno, sc
aiufa nas aguas, assin o cavalciro
dcsconIccido, roncndo or cnirc os godos,
rcciiiou-sc ara ondc nais ccrrado cn rcdor
dc Tcodoniro c Muguciz fcrvia o clcjar.
Juliano iinIa-sc aroinado no cnianio do
csforado duquc dc Cordula, quc, fcrido c
olrigado a conlaicr con o dcsiro c fcroz
rcncgado, a cusio sc odcria dcfcndcr dos
golcs do condc, golcs quc o odio c a colcra
dirigian. Alguns cavalciros da Dciica voaran a
socorrcr Tcodoniro; nas os aralcs con quc
andavan iravados iinIan-nos scguido dc
crio c, rodcando Muguciz, Iavian iornado
inuiil o socorro dos cavalciros crisiaos. O
107
acriado rcvolvcr das arnas fornava una
sclva dc fcrros cn volia dos dois caiiacs
ininigos, airavcs da qual dclaldc o condc dc
Sciun luscara nulias vczcs alrir caninIo
ara fcrir Tcodoniro, aic quc finalncnic,
galgando or cina dc un aralc dcrrilado,
udcra vilrar un golc. O clno do nolrc godo
rcsirugira, c o gucrrciro vacilara. A uliina
agina da sua vida arccia cscriia no livro dos
dcsiinos. Os dois advcrsarios do duquc dc
Cordula ian iingir dc ncgro as quc ainda lIc
rcsiavan cn lranco.
Mas o cavalciro dcsconIccido Iavia
assado airavcs da Iosic goda c cIcgara
dianicira dos aralcs. Con a naa jogada s
naos anlas alolava c ronia as arnas nais
lcn icncradas, c as uas, cnirando clas
carncs dos quc sc lIc unIan dianic, ian
csnigalIar-lIcs os ossos. Por ondc clc
airavcssava, ncn as filciras sc unian, ncn os
godos acIavan advcrsarios. Cono a cIarrua,
iirada con violcncia cn cIao laiido dc
lancic, dcia aos si grossas glclas
rcvolvidas, assin aqucla arna irrcsisivcl
dciava, ao assar, una larga cauda dc
cadavcrcs cnirciccida dc norilundos
dclaicndo-sc cn icrra. Os godos, csaniados,
crguniavan uns aos ouiros qucn scria
aquclc icncroso gucrrciro; nas cnirc clcs
ningucn Iavia quc udcssc dizc-lo. Sc
108
conlaicssc clos nuulnanos, crc-lo-ian o
dcnnio da assolaao; nas, clcjando cla
cruz, dir-sc-ia quc cra o arcanjo das laialIas
nandado or Dcus ara salvar Tcodoniro c,
con clc, os csquadrcs da Dciica.
No insianic cn quc o cavalciro ncgro
cIcgou ao lugar ondc ja o duquc dc Cordula
so rocurava anarar-sc conira Muguciz c
Juliano, csic, ccgo dc furor, dcscia con
scgundo golc. a csada, orcn, voou-lIc das
naos cn cdaos, laicndo na naa do
cavalciro ncgro, quc, dciando dcois cair a
csada lorda ao longo da cfia|21|, crgucu o
franquisquc c, dcscarrcgando-o solrc o onlro
do rcncgado, lIc fcz una fcrida rofunda. A
dor arrancou un lrado a Muguciz, a cujo son
o scu gincic ancsirado o arrclaiou ara o
ncio dos aralcs, c Juliano, vcndo-sc
dcsarnado, fugiu aos clc. Eniao o
dcsconIccido dissc a Tcodoniro algunas
alavras sunidas c, scn cscrar rcsosia,
inicrnou-sc ouira vcz no ncio dos csquadrcs
agarcnos.
Dcsdc csic noncnio a ala dirciia dos
nuulnanos concou dc afrouar, orquc
Muguciz, nalfcrido, sc rcirara ara o
acanancnio. Alguns cqucs ilusircs jazian
norilundos ou norios s naos do cavalciro
ncgro, quc arccia cscolIcr as suas viinas
cnirc os nais nolrcs gucrrciros do Islanc.
109
Aninados or clc, os godos, colrando novos
lrios, rocuravan iniia-los c arrcncssavan-
sc dcsicnidos airavcs da Iosic ininiga, quc
dclaldc rocurava rcsisiir iorrcnic. Os sinais
da viioria dos godos cran ja dolorosancnic
ccrios ara os nuulnanos.
Fodcrico viu isio c culiou. O sol
inclinava-sc ara o ocaso c o ccniro do ccrciio
aralc, ondc sc acIava Tariquc, csiava firnc;
nas os clanorcs do iriunfo, quc ja soavan na
ala csqucrda dos crisiaos, concavan a
csalIar a inccricza cnirc os soldados do
rofcia. Foi cniao quc o rci dos godos ordcnou
sua ala dirciia dcsccssc conira os lcrlcrcs c,
discrsando-os, aconcicssc os csquadrcs dc
Tariquc, quc arccian Iavcr lanado razcs no
solo cnsangucniado do cano da laialIa.
Un quingcniario ariiu rcdca solia ara
lcvar a ordcn faial aos filIos dc Viiza. frcnic
dos scus soldados os dois irnaos falavan a sos
con Oas c conicnlavan o conlaic. Acnas
ouviran o quc sc lIcs ordcnava, Siscluio c
Elas, voliando-sc ara os csquadrcs quc lIcs
olcdccian, clanaran.
Vingana!
Esic lrado foi rcciido or Oas c clos
nolrcs quc o scguian. Eniao, no ncio daqucla
cscssa sclva dc lanas rccrcuiiu un griio
quc rcsondia aos dos caiiacs.
110
Cloria ao rci Siscluio! Moric ao iraidor
Fodcrico!
E os filIos dc Viiza c o Iiocriia liso dc
Hisalis, con as lanas arunadas c as
csadas na lainIa, lanaran-sc clo valc
alaio, c a nor aric dos csquadrcs
scguiran-nos. Acnas Pclagio, duquc dc
Canialria, ficou inovcl frcnic dos soldados
vascnios c dc algunas iiufadias da Calccia c
da Narloncnsc quc, alIcias iraiao daquclcs
nal-avcniurados, rccusaran scgui-los.
Fodcrico viu cnovclarcn-sc nos arcs os
rolos dc o quc sc alcvaniavan sol os cs dos
gincics.
Valcnics nancclos cclanou Iojc
a EsanIa vai scr salva or nos! Vcdc
acrcsccniava, sorrindo c falando con os
gucrrciros quc o ccrcavan, nuiios dos quais
Iavian condcnado a sua arriscada confiana
na gcncrosidadc dos filIos dc Viiza vcdc
cono clcs voan conira os africanos! Quando
un grandc risco ancaa a airia nao Ia odios
cnirc os godos. iodos clcs sao irnaos, orquc
iodos clcs sao filIos dcsia nolrc icrra dc
EsanIa.
E o quingcniario quc voliava griiou dc
longc.
Sonos irados!.
111
Fodcrico cnalidcccu. A ccricza da viioria
iinIa-sc dcsvanccido.
112

XI DIES IRAE
Por quanias dcsvcniuras a airia dos godos icn sido
alalada. quao rcciidos a ungcn os golcs dos fugiiivos c
a ncfanda solcrla dos iransfugas, quasc ningucn ignora.
Codigo Visigoiico, II 1-7.

A assagcn dc iao avuliado nuncro dc
godos ara os ininigos c o crcusculo quc
dcscia olrigaran Fodcrico a fazcr ccssar o
conlaic, cnquanio a noiic ousava iranquila
solrc aqucla canina ovoada dc aflics c
dorcs. A aurora roncu nciga c scrcna, cono
nos dias cn quc vinIa irazcr as alvoradas
alcgrcs s nalIadas dos asiorcs, quc,
colnadas, anarclcjavan ouirora clas
nargcns rclvosas do Crssus, cn vcz das
icndas dc gucrra, quc ali alvcjavan agora con
os rinciros rcslcndorcs da nadrugada. O
Ioncn dclaiia-sc a nas vascas da noric, c o
sol assava cnvolio na sua gloria, indifcrcnic
s angusiias daquclcs quc, cn scu ridculo
orgulIo, sc cIanavan nonarcas c
conquisiadorcs do nundo; assava, scn lIc
inoriar sc os vcrncs vcsiidos dc fcrro
cIanados gucrrciros sc dcscdaavan uns
aos ouiros, con o dclrio inscnsaio das vloras
no noncnio dos scus anorosos ardorcs.
113
Pclas ircvas, un rudo sunido, nas
inccssanic, dc assadas dc Ioncns c dc
irocar dc cavalos soara Ioras iniciras cn un
c cn ouiro cano. Era quc cn clcs anlos
surgira una idcia idcniica. O rci godo Iavia
rcsolvido fornar un coro so das rclquias da
sua Iosic c con clc aconcicr a rincial
laialIa dos ininigos, ara a dcsiruir
raidancnic anics quc as alas udcsscn
socorrc-la. O ncsno cnsancnio iivcra
Tariquc. ScnclIanic irovoada do csiio, quc
sc anonioa duranic a noiic cn dois olos
cnconirados c ao alvorcccr scncia dc coriscos
as solidcs do ccu c ovoa dc csianidos
discordcs os ccos da icrra, assin cada un dos
canos sc agloncrava cn una inIa giganic;
convcriia-sc nun Ioncn so, ara cn duclo dc
noric rcsolvcr con o scu conicndor sc os
filIos das EsanIas dcvian acciiar a lci do
Alcorao ou coniinuar a alrigar-sc sonlra da
divina cruz.
Tariquc lanara na frcnic da Iosic
nuulnana os iransfugas do ininigo.
Siscluio, Elas, o liso dc Hsalis c o condc
dc Sciun con os scus nuncrosos gucrrciros
consiiiuan a vanguarda. Scguia-sc a
cavalaria aralc. Os lcrlcrcs cingian csic
nacio dc Ioncns c gincics, cn aric colcrios
dc fcrro, c os indiscilinados cavalciros da
Mauriiania, discrsos cono alnogaurcs,
114
dcvian vagar solios ara fazcr cniradas nas
alas ininigas c incdir assin quc clas
udcsscn a icno socorrcr o ccniro do
ccrciio, quc o gcncral aralc cscrava
dcslaraiar no rinciro ncio.
Fodcrico, cla sua aric, iinIa osio na
vanguarda as iiufadias viioriosas dc
Tcodoniro, os cavalciros da Canialria guiados
clo noo Pclagio, filIo dc Favila, quc
succdcra a scu ai no govcrno daqucla
rovncia, c, finalncnic, os gucrrciros
cscolIidos da Lusiiania c da Calccia, quc clc
rorio caiiancava. Cono Tariquc, o rci godo
colocara dc un c dc ouiro lado na Iosic
ainIada os frccIciros c fundilularios
sclvagcns do Hcrnnio c os nonianIcscs
vascnios, aniiga raa dc cclias, irnaos cn
linIagcn, cn valor, cn crucza, cn arnas c cn
cosiuncs. Na rciaguarda csiavan os soldados
da rovncia Cariagincnsc quc nao iinIan
scguido o ccnlo dos iransfugas or andarcn
dcrranados cn ouiros lugarcs ou, ialvcz,
orquc, nao corronidos, guardavan ainda no
coraao vcsigios dc anor da airia.
Ao ananIcccr, cada un dos caiiacs
ininigos viu con assonlro quc a ncsna iraa
dc gucrra dc quc rcicndcra valcr-sc ara
olicr a viioria ocorrcra ncnic do scu
advcrsario. Era, orcn, iardc ara alicrar a
ordcn da laialIa. Ao ncsno icno as
115
ironlcias godas c os anafis aralcs dcran o
sinal do conlaic, c o griio dc Crisio c
avanic! confundiu-sc cn csianido
ncdonIo con o lrado dc AuI Iu AcIu!
o lrado dc gucrra dos clcjadorcs sarraccnos.
O cIao arcccu afundir-sc con o cnconiro
daquclas duas nos cnorncs dc Ioncns
arnados, c o cco dos loics das lanas nos
cscudos convcos c nas arnas sonoras dos
cavalciros rccrcuiiu nas cncosias froniciras c
dcsvancccu-sc ao longc, nurnurando cnirc as
quclradas. Dcsdc o rinciro cnlaic, nao nais
fora ossvcl disiinguir os ccrciios iravados
cono dois luiadorcs furiosos. Era un vulio so,
indclincavcl, nonsiruoso, incnso, cujo ioo
ondcava, scnclIanic ao dc canavial novido
clo vcnio, cujos coniornos indccisos sc
agiiavan, iorcian, alargavan, dininuan,
oscilavan, cono iacic dc ncnufarcs solrc
narncl rcvolio clo dcscnIar das iorrcnics.
Nuvcns dc scias sililavan nos arcs. as
csadas sarraccnas cruzavan-sc con as
csadas godas. a caicia icuinica ia,
zunlindo, alrir fundos rcgos nas filciras
aralcs, c os ncnlros ossudos dos ccs
lusiianos c canialros csiouravan dclaio das
ancadas violcnias dos nanguais|22| da
conagcn nourisca. Muiios gincics
vagucavan scn donos; nuiios cavalciros
conlaiian a c. Dcsgraado do quc, fcrido,
116
caa cn icrra; orquc ara clc nao Iavia
niscricordia. o unIal acalava o quc o
franquisquc ou a ciniiarra concara. Dir-sc-ia
quc os rcgaios dc sanguc, scrcando or cnirc
as duas Iosics cnrcdadas c salicando as
fronics c coros, cran as vcias dcscarnadas c
roias daquclc grandc vulio, colcando na
dcrradcira agonia.
O cavalciro ncgro, ao ccssar a laialIa do
dia anicccdcnic, dcsaarcccra do cano, scn
quc ningucn soulcssc dizcr cono ou ondc sc
cscondcra. So Tcodoniro arccia nao o
ignorar; orquc, ao falarcn do dcsconIccido c
das suas quasc incrvcis faanIas, os iiufados
c quingcniarios quc cn volia dclc cscravan o
roncr da nanIa c o rcconcar da clcja, o
duquc dc Cordula luscara scnrc nudar dc
convcrsaao ou rcsondcra, carrcgando-sc-lIc
o scnllanic dc irisicza. , orvcniura,
algun dcsgraado quc rocura o rcouso da
noric, c ara o Ioncn quc rcsolvcu norrcr,
quc fciio dc valor scra inossvcl? Sc clc nao
qucr dciar na icrra ncn o cco vao dc un
nonc glorioso, rcsciiai-lIc os dcscjos, orquc
rofundo dcvc scr o alisno da sua
dcsvcniura".
Ao son, orcn, das ironlcias quc
anunciavan o rcnovar do conlaic, o cavalciro
ncgro nao iardara a aarcccr ondc nais accsa
andava a lriga. Via-sc, coniudo, quc cra
117
rincialncnic nas filciras dos aralcs, ondc as
uas agudas c coriadoras da sua icncrosa
lorda ou naa dc arnas fazian naiorcs
csiragos. Mas, quando algun dos godos
iransfugas ousava cscrar-lIc os golcs ou
icniava fcri-lo, ouvia-sc-lIc un rugido cono o
dc naldiao rcso na gargania or colcra
incnsa, c o scu niscravcl conirario nao
iardava a golfar o sanguc na icrra da airia
quc irara c a cnircgar aos dcnnios a alna
iisnada cla infania da crfdia. Os aralcs
sucrsiiciosos quasc crian vcr nclc lliz, o rci
infcrnal do Cccna, arnado da csada
crcucicnic, solio or Dcus ara os unir das
ofcnsas conciidas conira o divino Alcorao.
Dianic dclc rccuavan os nais csforados
nuulnanos, c so dc longc os frccIciros lIc
disaravan alguns iiros, quc sc lIc
cncnavan no cscudo ou, roando or csic,
vinIan laicr-lIc na arnadura, dclaio da
qual nanava ja o sanguc dc algunas fcridas, c
os ncnlros lassos concavan a dcsncniir a
inciuosidadc do csriio.
Cono na vcscra, o sol inclinava-sc das
aliuras do ccu ara o ocaso, c ainda a laialIa
csiava indccisa, sc c quc o icrror quc incuiia o
cavalciro ncgro no lugar ondc clcjava nao
fazia cndcr un ouco a lalana do lado dos
godos. Dc rccnic, un griio agudo ariiu do
nais cscsso rcvolvcr do conlaic; csic griio
118
giganic, indizvcl, dc niina agonia, cra o lrado
unssono dc nuiios Ioncns; cra o anuncio
doloroso dc un succsso ircncndo. O cavalciro
ncgro, quc, inclido cla clricdadc do sanguc,
c scnclIanic a rocIcdo quc sc dcscnIa clo
cndor da nonianIa, ia dcrranando a noric
airavcs dos csquadrcs do Islanc, volvcu os
olIos ara o lugar ondc soara o lranido
rciunlanic da nuliidao. Era no ccniro do
ccrciio godo. As iiufadias vcrgavan cn
scnicrculos ara a landa do Crssus cono o
audc ninado cla iorrcnic, a onio dc
dcsrcndcr-sc das nargcns, oscila c sc curva,
lojando solrc a vcia infcrior das aguas. A
nuralIa dc fcrro quc, osia cnirc o islanisno
c a Euroa, dizia rcligiao do rofcia dc
Iairilc nao assaras daqui vacila, cono a
quadrcla dc cidadc foriificada laiida nuiios
dias or vaivcn dc ininigos. Por fin, aquclcs
vasios nacios dc Ioncns ligados cla cadcia
forissina da discilina, do udor niliiar c do
csforo, dcrivan roios anic os iurlilIcs dos
aralcs, ondcan c dcrranan-sc na canina.
Pclo loqucirao cnornc alcrio no ccniro da
Iosic goda rcciiian-sc as ondas dos
cavalciros naoncianos, c, aos clcs, a iurla
dos lcrlcrcs, con un lranido larlaro.
Dclaldc as alas icnian ajuniar-sc, iravar-sc
una con a ouira, soldar os ncnlros
dcscdaados do lcao ilcrico. Passa or la a
119
inciuosa corrcnic dos ncios dc Agar quc
cnvolvc c arrasia os quc rcicndcn vadca-la.
Dcus coniara os dias do incrio dc Lcovigildo,
c o sol do uliino dclcs cra o quc dcscia ja ara
o ocidcnic!
O cavalciro ncgro vira a fuga das laialIas
godas, advcriido clo clanor quc a rcccdcra.
Voliando as rcdcas do scu nurzclo, csorcou-o
ara aqucla aric. Lcvava lanado s cosias o
cscudo, ondc os iiros dos arquciros africanos
ciciavan, cono a saraiva no invcrno laicndo
nos ironcos dcsidos do rollc. Pcndia-lIc da
csqucrda do arao a lorda cnsangucniada, da
dirciia o franquisquc. O gincic ircsfolcgava na
furia da carrcira, aoiiando os arcs con as
crinas ondcanics c aiirando-sc ao ncio da
csccic dc voragcn alcria nas filciras crisias,
a qual cono quc iragava uns aos ouiros os
csquadrcs nuulnanos. Ao cIcgar
conflucncia daquclas cnconiradas iorrcnics dc
Ioncns arnados, o gucrrciro arou, c,
olIando cn roda or un noncnio, ouviu-sc-
lIc un grandc lrado. Era a rincira vcz quc a
sua voz soava no ncio da laialIa, c a unica
alavra quc lIc saiu da loca foi o nonc dc
Tcodoniro. Essc lrado dcvia cIcgar longc,
rcloando cono o irovao. Dir-sc-ia quc o
cavalciro csiava Ialiiuado convcrsaao do
lranido dos narcs rcvolios c do rugir das
vcnianias clas fragas das scrras; orquc
120
naquclc griio, conjunio inclicavcl dc colcra c
dc dor, Iavia una scnclIana, una Iarnonia
con o gcnido incnso da naiurcza quando luia
consigo ncsna no assar da icncsiadc.
Mas aos ouvidos dc Tcodoniro nao odia
cIcgar a voz do dcsconIccido. Arrasiado clos
iurlilIcs dc fugiiivos, forccjando or olriga-
los a voliar o rosio conira os aralcs, ora con
alavras dc anarga rcrccnsao, ora con o
ccnlo, o duquc dc Cordula conlaiia nui
longc dclc. En vao o cavalciro ncgro lIc rcciia
o nonc. cra inuiil csic cIanar c, acnas,
scrvia ara airair os golcs dos agarcnos
viioriosos. As acIas dc arnas, as ciniiarras,
os dardos fazian ccniclIar a arnadura c o
cscudo do dcsconIccido, quc, ionado, ao quc
arccia, dc un cnsancnio doloroso, alongava
os olIos or ioda a aric cn lusca dc
Tcodoniro. Con un gcnido dc dcsalcnio, o
cavalciro saiu, cnfin, da csccic dc ioror quc
o iornava inovcl anic o csciaculo dc iania
dcsvcniura, c o scu dcscriar foi ircncndo.
Ergucndo cn alio a naa dc arnas c vilrando-
a furiosancnic cn volia dc si, concou a
ariir csadas c a alolar arnaduras. En
lrcvc, ao rcdor dclc, no ncio dos nuulnanos
vcnccdorcs, o icrror invadia os aninos, cono
na vcscra, cono ncssc ncsno dia, sc
csalIara or ioda a aric ondc Iavian
121
rcluzido as uas da sua cnsangucniada lorda
ou o fcrro do scu coriador franquisquc.
Acnas, fora dc golcs, o cavalciro
ncgro alriu no ncio dos nuulnanos
vcnccdorcs una larga clarcira, csorcando o
gincic, lanou-sc ara o lado cn quc os godos
dcsordcnados sc rciraan anic as csadas do
Islanc. No csao inicrncdio cnirc os fugiiivos
c os aralcs fluiuava scn rccuar o cndao do
duquc dc Cordula. En volia dcssc cndao
ircnulavan as signas das iiufadias da Dciica,
quc, ccrcadas or iodos os lados, rcsisiian
ainda ao cnlaic dos sarraccnos. No ncio,
orcn, dos quc alandonavan vilncnic o
cano da laialIa ncn una unica landcira sc
Iasicava; nas clo cslcndido das arnas, o
gucrrciro conIcccu aquclcs quc nao ousavan
rcsgaiar con a vida a Ionra das EsanIas.
Eran os soldados cscolIidos dc Fodcrico; cra a
lrilIanic cavalaria quc clc rorio
caiiancava! A indignaao iraslordou da alna
do gucrrciro.
Fci dos godos, rci dos godos!
cclanou clc cs covardc! Enlora vas
cscondcr a iua ignonnia nos nuros dc
Tolciun. Ainda ncsic cano dc laialIa rcsian
Ioncns valcnics. ainda Tcodoniro conlaic,
nao or icu irono dcsonrado, nas cla icrra dc
nossos ais. Fogc iu con os quc nao salcn
norrcr cla airia; quc nas nargcns do
122
Crssus fican os quc Iao dc crcccr con cla!
Maldiio o godo c crisiao quc fogc ara scr
scrvo!
E o cavalciro acriou dc novo as csoras
ao ossanic nurzclo.
Nao iardou, orcn, quc o furor sc lIc
convcricssc cn irisicza, c quc as lagrinas,
rclcniando-lIc dos olIos, lIc aagasscn a
naldiao quc Iavian nurnurado os lalios. O
scu valcnic cavalo galgava na carrcira or cina
dc cadavcrcs c dc norilundos, dc crisiaos c dc
inficis, c a icrra, convcriida cn lrcjo dc
sanguc, acnas soava dclaio dos cs do
ligciro aninal. Passando or ncio dos
csquadrcs sarraccnos, odia dizcr-sc quc o
dcsconIccido sc asscnclIava ao anjo do
ScnIor, quando dcscc or cnirc os nundos
ondc Ialiian os dcnnios, soliiario c icnido
no incrio dos filIos das ircvas quc o odcian.
A fana das suas faanIas iinIa-o ccrcado dc
una aurcola dc icrror sucrsiicioso, c, quando
assava, os gucrrciros do dcscrio aoniavan
ara clc c cn voz sunida dizian uns aos
ouiros.
Ei-lo quc vcn! ci-lo, o cavalciro ncgro!
Mas, or quc arou clc, sofrcando
suliiancnic o gincic? Quc Ia a, ncssa
cicnsa scara ccifada dc Ioncns dc gucrra,
quc ossa airair os olIos do nais incansavcl
123
dos scgadorcs? No siio cn quc arou csiava,
oucas Ioras anics, Iasicada a signa rcal. cra
o ccniro da Iosic goda; nas dos quc a
clcjavan, uns la vao ao longc rcciiiar-sc no
alisno da ignonnia; ouiros, os nais fclizcs,
adorncccran no scu uliino sono no rcgao da
airia. O gucrrciro fiiou os olIos no cIao. a
foicc da noric, assando or ali, ccrccara a
dcrradcira cscrana do incrio dc Tcodorico.
O csciaculo quc sc lIc aniolIava cra a
clicaao do icrror quc sc aossara dc ianios
Ioncns valcnics. Fugian. Fodcrico, orcn,
csiava a! nas rcialIado dc golcs; nas scn
vida! Ja nao scria dclaio dc scus cs quc o
irono da EsanIa sc dcsfaria aos golcs do
nacIado dos aralcs. Un cciro scn dono cn
Tolciun c nais un cadavcr junio s nargcns
do Crssus, cis o quc rcsiava do uliino rci dos
godos! Con a sua noric fcncccra ao rcdor dclc
a cscrana, c con a cscrana dcra cn icrra
o csforo dos aninos nais rolusios. As alas
ignoravan csic irisic aconiccincnio c or isso
clcjavan ainda.
Mas ouco iardou a scr gcral a roia;
orquc ouco iardou a csalIar-sc aqucla
nova faial. Un dia lasiara ara aniquilar o
incrio quc duranic quairo scculos fora o
nais odcroso c civilizado cnirc as nacs
gcrnanicas csialclccidas nas divcrsas
rovncias ronanas. A corruao dos uliinos
124
icnos conclura a sua olra, c o cdifcio da
nonarquia goiica, ainda rico dc najcsiadc
cicrior, nosirara, cnfin, dcsconjuniando-sc c
dcsalando, o fcrvor dos vcrncs quc
inicriorncnic o roan. A cruz, dcrrilada con
clc, so dcvia iornar a Iasicar-sc iriunfanic cn
iodos os angulos da EsanIa dcois do
conlaicr dc oiio scculos.
Una aric do ccrciio godo ainda udcra
salvar-sc airavcssando o rio. nas as onics
lanadas na vcscra iinIan or fin csialado,
dcrivando cla corrcnic dclaio do cso dos
fugiiivos, c as aguas dcvoravan nuiios quc o
fcrro Iavia ouado. Tcodoniro, quc nao
crdcra o anino no ncio daqucla dcsvcniura,
alcanara fazcr assar nargcn oosia as
rclquias dos soldados da Dciica c os rcsios dc
nuiias iiufadias dc ouiras rovncias. Nos
arraiais, os aralcs, scnIorcs do cano,
saudavan a viioria con o son dos
insiruncnios larlaros c con clanorcs dc
alcgria quc ian sussurrar ao longc clos valcs
c canos, dcscrios dos scus noradorcs. Un
Ioncn so conlaiia ainda daquclc lado lcira
do rio. Era o cavalciro ncgro. Ccrcavan-no
nuiios sarraccnos, nas dc longc, orquc os
quc ousavan aroinar-sc dclc caan a scus
cs norilundos. s vczcs, cono quc icniava
roncr or cnirc os ininigos, nas cra icniar o
inossvcl. No volvcr dos olIos inquicios ara
125
un c ara ouiro lado, arccia luscar dcscolrir
alguna coisa naquclc vasio cano ondc so
dcscoriinava os cadavcrcs dos vcncidos c os
vulios fcrozcs dos vcnccdorcs. Por fin,
voliando o rosio ara a nargcn oosia, viu
fluiuar solrc una cnincncia o cndao dc
Tcodoniro. Una crcssao fugiiiva dc
conicniancnio lIc assonou cniao ao gcsio.
Dcscdindo das naos a lorda cnsangucniada,
quc sililou or ncio dos aralcs ainIados cn
volia, o gucrrciro arrojou-sc iorrcnic. luz
do sol quc sc unIa, viu-sc-lIc unas oucas
dc vczcs rcluzir o clno, alongando-sc cla
sucrfcic das aguas c dcsaarcccndo or
largos csaos. As ircvas, quc ja dcscian
dcnsas, c a inciuosidadc da corrcnic quc o
arrasiava nao crniiiran rcvcr-sc qual scria
a sua soric. Eurico cra a uliina c icnussina
cscrana quc lruulcava nos Iorizonics do
incrio godo. cono csircla cadcnic quc sc
incrgc nos narcs, aquclc csforo lrilIanic sc
dcsvancccra na cscuridao quc iingia as aguas
do Crssus!
126

XII O MOSTEIRO
Sc a iodos sc convcricsscn iodos os ncnlros cn lnguas,
ainda assin nao calcria nas foras Iunanas o narrar as
runas dc EsanIa c os scus iao divcrsos c nuliilicados
nalcs.
Isidoro dc Dcja. CIoncon.

O nosiciro da Virgcn Dolorosa csiava
siiuado nuna cncosia, no ioo da circna
ranificaao oricnial das quc a dilaiada
cordilIcira dos Ncrvasios csicndc ara o lado
dos canos goiicos. ouca disiancia do valc
ondc sc vian as runas dc Augusiolriga,
caninIo dc Lcgio, no ncio dc una solidao
rofunda, aqucla silcnciosa norada dc virgcns
inoccnics acIava-sc convcriida cn raa dc
gucrra. Edifcio suniuoso, consirudo no icno
dc Fccarcdo, as suas grossas nuralIas dc
narnorc arccian, na vcrdadc, quadrclas dc
casiclo roquciro; orquc na arquiiciura dos
godos a clcgancia ronana cra nodificada cla
solidcz cccssiva do cdificar gcrnanico ou
sanico, quc os rudcs visigodos do icno dc
Tcodorico c dc Aiaulfo Iavian iniroduzido no
ncio-dia da Euroa. Os rcsios discrsos das
iiufadias da Calccia iinIan-sc cnccrrado cn
iodas as ovoacs c lugarcs foriificados ou
or qualqucr nodo dcfcnsavcis, c os
127
Ialiianics dos ovoados, acolIcndo-sc a con
clcs, dciavan dcscrias as suas noradas,
inccrios do dia cn quc vcrian rcluzir ao longc
as lanas dos agarcnos, quc ja dcvasiavan o
noric da Lusiiania c arccia cncaninIarcn-sc
ara o lado dc Tudc. Os nuros forissinos
daquclc vasio cdifcio, as suas orias iccidas
dc fcrro c carvalIo, as csirciias frcsias, quc
acnas lIc dciavan cncirar no inicrior una
luz duvidosa, os icios ancados c, finalncnic,
os fossos rofundos quc o circundavan, iudo o
iornava aconodado ara larga dcfcnsao. Con
algunas dccanias dc vcicranos quc no ncio do
icrror udcra ajuniar, o quingcniario
Aianagildo Iavia-sc acolIido a, c con clc un
grandc nuncro dos nais alasiados Ialiianics
daquclcs coniornos. Proicgido cla vizinIana
das scrras das Asiurias, ainda livrcs,
Aianagildo cria quc o nosiciro scria scnrc
incugnavcl larrcira conira a violcncia c
colia dos aralcs. Enirciidos cn sulncicr c
r a saco as oulcnias cidadcs do ncio-dia,
conicnics con as vcigas fcracssinas da
Dciica, da Lusiiania, c da Cariagincnsc c con
o sol quasc africano quc as aquccia, quc virian
clcs luscar nas lrcnIas iniraiavcis c frias da
Calccia, c da Canialria? Scrian, acnas,
alguns iroos dos inquicios c sclvagcns
lcrlcrcs os quc sc dcrranavan or csias
arics; nas, conira csscs, cran dc solra os
128
iiros dc caiaulia arrojados das iorrcs do
nosiciro c as caicias c frccIas dcscdidas dc
cnirc as ancias quc lIc cingian a fronic, cono
a coroa dc un rci giganic, c quc nao odian
scr dcrriladas clos nanguais lruicscos,
unicas arnas dos lroncos c scninus
nonianIcscs do Ailas.
No ccniro do incnso cdifcio crguia-sc o
icnlo nonasiico. ca quadrangular,
consiruda dc grossos canios dc narnorc,
arrancados das cdrciras incsgoiavcis quc sc
csicndcn dcsdc os Ncrvasios aic as ccrcanias
dc Lcgio. No cicrior do icnlo, do ncio dc un
vasio aiio quc o rodcava, vian-sc ncgrcjar na
sua cinia dc csirciias cclas as vcsiiduras
scvcras das nonjas, cuja oraao coninua,
qucr cn conun no saniuario, qucr na solidao
das suas lrcvcs noradas, so cra inicrronida
or sono curio, dornido solrc a dura cncrga
da cniicncia. Esia aric do nosiciro cra a quc
clas unicancnic ocuavan Iavia alguns dias.
Os scus clausiros acficos c saudosos, ondc
nunca soara o rudo iorncnioso da vida, ondc
nunca as dolorosas rcalidadcs do nundo
Iavian cncirado, salvo nos sonIos
assagciros c dourados dc algun coraao nais
ardcnic, rcsirugian con o laicr das arnas,
con o anonioar das roviscs, con o carir
dos quc alandonavan os scus larcs, con a
violcnia c lruial linguagcn da soldadcsca. No
129
ncio daqucla vasia nolc dc cdra, cn quc os
sons discordcs rcloavan, ccoando soiurnos
nas arcadas c corrcdorcs rofundos, o icnlo,
aondc sc acolIcra a quiciaao nonasiica, cra
cono un oasis frondoso c alrigado clos scus
alnarcs no ncio do dcscrio quc o soro
infcrnal do sinun rcvolvc, fazcndo
rcdcnoinIar nos arcs aquclc occano dc arcia
fcrvcnic.
Era ao anoiicccr dc un dia dc novcnlro.
Por cnirc o ncvociro ccrrado quc, alcvaniando-
sc do valc vizinIo, ircava cla cncosia,
dciando acnas livrcs as ncgras agulIas dos
ccrros, la no viso da nonianIa divisavan-sc a
cusio as ancias c nuralIas luz laa do
crcusculo, rcfrangida cn ccu ardo c unido.
A lrisa norna dc ocsic gcnia nos ironcos dos
casianIciros nus, nas ranas csguias dos
inIciros lravos, c as assadas nonoionas
dos vigias ao longo dos adarvcs fornavan un
conccrio acordc con o asccio nclancolico do
ccu c da icrra.
A csia Iora duvidosa cnirc a claridadc c as
ircvas, una nuncrosa cavalgada airavcssava o
rilciro no fundo do valc c cncaninIava-sc
ara o nosiciro da Virgcn Dolorosa. Dcz
cavalciros, cujas larlas alvas lIcs caan solrc
o ciio, saindo or laio das rcdcs dc fcrro quc
lIcs scrvian dc gorjal, rodcavan una dana
cujo rosio oculiava o conrido vcu quc,
130
cndcnic do rciolo, lIc dcscia solrc o alvo
anculo, nas cujos ncncios airosos c ialIc
cslclio rcvclavan ncla o vio c as graas da
idadc juvcnil. Scguian-na alguns ajcns
dcsarnados, cujos rosios inlcrlcs ja o icnor
c o dcsalcnio quc sc iniavan cn iodos os
scnllanics ncsia coca dcsasirada Iavian
sulcado dc rugas. Vadcado o rio, a cavalgada
cncaninIou-sc or una scnda ioriuosa quc ia
dar cnirada do nosiciro, aondc, ao quc
arccia, dcscjavan cIcgar anics quc dc iodo
sc fccIassc a noiic. Ao aroinar-sc aqucla
coniiiva, os vigias conIcccran quc cran godos
rovavclncnic alguns dcsgraados quc
vinIan luscar o alrigo daquclcs nuros
foriificados c as grossas orias nao
iardaran a alrir-sc ara rccolIcrcn nais
csscs olrcs fugiiivos.
Acnas os rcccn-cIcgados, airavcssando o
airio do fundo orial, saran ccrca inicrior, o
quc arccia nais auiorizado cnirc os vclIos
cavalciros cdiu ara falar a sos con
Aianagildo. Lcvado o anciao iorrc ondc o
quingcniario Ialiiava, nao iardou csic cn
dcsccr ccrca, no ncio da qual, ainda a cavalo
c scn crgucr o vcu, a dana dcsconIccida
cscrava rodcada dos scus. Con iodos os
sinais dc rcsciio, Aianagildo dirigiu-lIc
algunas alavras cn voz sulnissa c, ionando
a rcdca do alafrcn, guiou-o ara una oria
131
conigua ao froniiscio da igrcja. A un sinal
scu a oria alriu-sc, c un vulio ncgro dc
nonja aarcccu no liniar dcla.
O quingcniario, ionando cla nao a
dcsconIccida c arcscniando-a nonja, dissc-
lIc.
Vcncravcl Crcnildc, acolIci cnirc as
uras virgcns quc vos olcdcccn una das nais
nolrcs donzclas dc EsanIa. c or una noiic
acnas, quc cla vos cdc alrigo; ananIa ao
roncr da alva ariira ara Lcgio.
AnanIa ou dcois, quc inoria?
rclicou a nonja, cujo scnllanic ausicro
dcscolria, nao ianio a dccadcncia dos anos,
cono os vcsigios da cniicncia. cnquanio
Crcnildc rcgcr o nosiciro da Virgcn Dolorosa,
nunca a Iosiialidadc scra rccusada nclc ao
quc a inlorar. E quando a viriudc dc nolrc
donzcla iivcr un fiador ial cono vos, csia
acIara scnrc cn nin o carinIo dc nac, c
nas cscolIidas do ScnIor, quc nc alcvaniaran
do ncu nada ao ircncndo ninisicrio dc sua
aladcssa, cnconirara o anor c o agasalIado
dc irnas ara con irna qucrida.
Dizcndo isio, a loa aladcssa ionou cla
nao a dcsconIccida c, inicrnando-sc con cla
clas arcadas quc dizian ara o inicrior do
cdifcio, aluniadas cscassancnic clas
lanadas iurvas quc dc csao a csao
132
cndian das aloladas acIaiadas,
dcsaarcccu aos olIos dc Aianagildo.
A noiic vai no scu fin. a cana do
nosiciro da o sinal do icrcciro noiurno.
Suliiancnic, o saniuario ilunina-sc, c os
vidros nuliicorcs jorran nas ircvas cicrnas a
claridadc dos candclalros c iocIas, cono dc
dia dcian iransudar a luz do sol no anliio
inicrior da igrcja; csio crciuo dc
rcslcndorcs, quc ora dcsccn do ccu ara a
icrra, ora icnian, sulindo da icrra ara as
aliuras, dcsfazcr o nanio das ircvas. Nuna
cicnsa filcira, a cuja frcnic vcn a vcncravcl
Crcnildc, as nonjas cniran no coro c,
ionando ara un c ouiro lado, aran voliadas
ara o aliar. Junio da aladcssa una donzcla
dc irajos lrancos solrcssai cnirc as nonjas
vcsiidas dc ncgro, nao ianio cla alvura das
rouas, cono cla fornosura. c iodavia, sao
fornosas nuiias das virgcns quc a rodcian,
cla naior aric ainda no vio da vida. a
nolrc dana rcccn-cIcgada, qual ncn o
cansao dc iralalIosa jornada, ncn o Ialiio
dos cnodos do nundo udcran incdir
aconanIassc na oraao aquclas quc o iraio
dc oucas Ioras ja lIc fazia anar cono irnas.
Crcnildc rosira-sc con a facc no cIao; as
nonjas c a dana vcsiida dc lranco scgucn o
scu ccnlo. Airavcs dcsscs lalios inoccnics
quc lcijan o avincnio do icnlo nurnuran
133
duranic alguns insianics as oracs
sulnissas. Dcois, a aladcssa crguc-sc, c
ouco a ouco aquclcs scnllanics, quc colrc
una alidcz dc incfavcl rcouso c lrandura,
vao sc alcvaniando da icrra, con os olIos
voliados ara o ccu, scnclIanics aos dc anjos
dc narnorc ajoclIados cn roda dc un
iunulo, quc surgisscn ouco a ouco
aninados or vida rccniina c, cIcios dc
saudadc da norada cclcsic, cnviasscn aos cs
do ScnIor o scu rinciro susiro. Eniao a
salnisia conca a cnioar un dos Iinos sacros
do rcslicro dc Caricia quc Iavia ouco sc
iinIan iniroduzido no riiual goiico, c as
dcnais nonjas rcsondcn cn coros alicrnos.
O Iino dizia assin.
As asas da iua rovidcncia, o
ScnIor, candcn-sc or cina da icrra,
c o jusio dcsgraado acolIc-sc dclaio
dclas.
Porquc a noran os sanios
conicniancnios; csqucccn as dorcs da
vida; vivc-sc luz da cscrana.
Confiado cn ii, o fraco afronia as
iiranias do foric. o Iunildc ri das
solcrlas do odcroso.
Qucn rcvclou aos cqucninos c
orcssos csia divina guarida? Qucn nos
134
cnsinou a cscrar? Qucn a scr fcliz
cla fc no ncio das agonias?
Foi Crisio, o icu filIo qucrido. A
iua jusiia condcnava dor o gcncro
Iunano ainda no lcro. clc nos
conquisiou ara a fclicidadc no ncio
dos iorncnios da cruz.
Nos ionarcnos, ianlcn, csia cn
nossos onlros. cla c a guia da lcn-
avcniurana.
O scu cso c suavc. orquc sol cla
os csinIos da cisicncia quc
cnsangucnian os ncnlros do
crcgrino scn rcouso, cIanado o
Ioncn, convcricn-sc cn rado nacio
dc rclva c loninas.
Quc rcinc ara scnrc a cruz!
Erguci-a solrc iodos os ncaros
das scrranias, gravai-a cn iodas as
arvorcs dos losqucs, Iasicai-a solrc as
rocIas nariinas, csianai-a nas
nuralIas das cidadcs, na fronic dos
cdifcios, acriai-a ao coraao.
E dcois, quc o gcncro Iunano sc
rosirc c adorc ncla a rcdcnao quc nos
irouc o Ungido dc Dcus.
A cruz iriunfara cicrna."
135
Ncsic noncnio aquclas vozcs Iarnoniosas
ccssaran, cono sc dc suliio nos lalios dc
iodas as nonjas sc Iouvcssc osio o sclo da
noric. A oria do icnlo, alcria con violcnio
inulso, rangcra nos gonzos, c un vclIo
osiiario vicra cair dc lruos solrc as lajcas do
avincnio, soliando o griio doloroso quc or
ianios nilIarcs dc locas diariancnic sc
rcciia na EsanIa. Os aralcs!
As vozcs confusas dos vigias, nisiuradas
con o iinir do fcrro, rcsondcran, cono uivar
dc fcras, s alavras do osiiario. as faccs
alidas das virgcns cnalidcccran ainda nais.
A alvorada concava a rciniar na icrra a
claridadc do sol cscondido ainda no oricnic. Os
godos, con as arnas nas naos, coroavan as
ancias. Do alio dc una das iorrcs Aianagildo
olscrvava a cananIa, c a fronic
cnicnclrccia-sc-lIc con un vcu dc irisicza.
Naqucla noiic nuiios nolrcs scnIorcs dc
icrras iinIan cIcgado ao nosiciro, vindos da
landa dc Lcgio. Un nuncroso ccrciio dc
aralcs aarcccra suliiancnic na vcscra
junio aos nuros da cidadc, quc logo fora
aconciida clos agaos. Era o quc salian.
Fugiiivos dcsdc o aarccincnio dos ininigos,
ao anoiicccr Iavian cncrgado ara aqucla
aric un clarao grandc c duradouro. Sc cran
as foguciras dos arraiais aralcs, sc o inccndio
136
dc Lcgio, nao o odian rcsolvcr. so, sin, quc
scria inossvcl rcsisiir or largo icno cidadc
iao nal dcfcndida a iananIa coia dc inficis,
quc nao iardarian a dcrranar-sc ara o lado
do nosiciro, rosscguindo nas suas
dcvasiadoras conquisias cla Calccia c cla
Tarraconcnsc.
Era csia irisic rofccia dos fugiiivos quc sc
iinIa vcrificado ao roncr da nanIa.
Aianagildo, do alio da iorrc rincial, vira ao
longc un vulio ncgro quc dcscia dos ouiciros,
ondc ja aluniava iudo a luz naiuiina. Essc
vulio asscnclIava-sc a scrc nonsiruosa quc,
rolando-sc do nonic ara a lancic cn colos
ioriuosos, sc lIc rcflciisscn nas duras
concIas os raios solarcs; orquc naquclc coro
giganic Iavia un coniinuo c raido ciniilar.
Aianagildo crcclcra o quc cra, c or isso a
irisicza lIc olscurccia a fronic.
Cono a fasca clcirica, o icrror csalIara-
sc no nosiciro acnas sc disscra quc os aralcs
sc aroinavan. Mais dc un coraao dc
gucrrciro laiia arcssado, cono o do olrc
osiiario quc luscara na icdadc dc Dcus o
anaro quc nal odia cscrar das nuralIas
do foric cdifcio; do olrc osiiario, quc, scn o
salcr, fora dcsncniir o Iino iriunfal da cruz,
diariancnic dcrrilada dos aliarcs nos icnlos
rofanados da EsanIa.
137
Dcniro cn lrcvc, o ccrciio do Islanc
cIcgara a iao curia disiancia quc facilncnic sc
disiinguian os csquadrcs dos filIos do
dcscrio c as iurnas dos lcrlcrcs. Tanlcn os
aralcs iinIan olscrvado o rcluzir das arnas
airavcs das ancias do nosiciro. A Iosic inicira
arou no valc, c alguns cavalciros
cncaninIaran-sc cla scnda ioriuosa quc
findava na onic lcvadia conigua ao grandc
orial, crguda dcsdc quc clos fugiiivos
consiara quc os nuulnanos sc avizinIavan.
Quando o quingcniario conIcccu quc os
aralcs aravan no fundo valc, o scu coraao
gcncroso vcricu sanguc con a lcnlrana dc
quc iodo o csforo dos soldados quc coroavan
os adarvcs do nosiciro, or nuiio quc Iouvcra
sido, nao fora lasianic ara salvar os
dcsgraados quc iinIan luscado alrigo
sonlra daquclas nuralIas. Viu o dcsalcnio
iniado nos scnllanics dos nais valorosos, c
a uliina cscrana varrcu-sc-lIc da alna.
Todavia, cscrou con rosio scguro a cIcgada
dos cavalciros quc sulian a cncosia.
Esics aroinaran-sc, cnfin. Por scu
asccio c irajo via-sc quc na naior aric cran
godos. Con as csadas nas lainIas, arccian
vir cn son dc az. ianlcn, or isso, ncn
una frccIa so sc disarou conira clcs dos
nuros.
138
Pouco anics dc cIcgarcn ao fosso
rofundo quc circundava o cdifcio, un
cavalciro quc arccia o rincial daquclc
cqucno csquadrao, adianiando-sc aos
dcnais, vcio ioar con a cnirada da onic c,
olIando ara as nuralIas, ondc rcluzian
inovcis as lanas dos crisiaos, cIanou.
Aianagildo!
Ao ouvir aqucla voz, o quingcniario
cnalidcccu. con visvcl ansicdadc, voliou-sc
ara un ccnicnario quc csiava junio dclc, c
dissc-lIc.
Mandai dcsccr a onic c dai assagcn
franca a cssc cavalciro quc rofcriu o ncu
nonc; nas a clc, unicancnic a clc!
O ccnicnario olcdcccu. Da a ouco as
arnas do gucrrciro iinian clas cscadas da
iorrc. Acnas suliu ao icrrado, cncaninIou-sc
ara Aianagildo c, csicndcndo-lIc a dcsira,
cclanou.
Mcu irnao!
O qungcniario, cn cujas faccs alidas
assara un rclanago dc vcrnclIidao, rccuou
c, con voz afogada, rcsondcu.
Aianagildo icvc un irnao; nas cssc
norrcu ara clc; orquc cnirc clc c Suiniila
csia a cruz quclrada aos cs dos agaos; csia
o ccu c o infcrno. A ninIa Icrana c a
139
ignonnia do vcncincnio, os fcrros dc cscravo
c as roncssas dc Crisio. a iua, as riquczas, a
viioria c a naldiao dc Dcus. Nao iroco os
nossos dcsiinos, ncn qucro a anizadc do
rcciio. Arrccndc-ic, alandona os inficis, c
cniao Aianagildo ic acriara ao ciio c ic dara
aquclc nonc iao suavc da nossa infancia, o
sanio nonc dc irnao.
Esias louco! rclicou Suiniila.
Porcn, nao foi ara disuiar coniigo quc vin
aqui. vin ara ic salvar. OlIa ara o valc.
qucla Iosic nuncrosa quc la vcs oucas
Ioras odcrao rcsisiir csics nuros nal
guarnccidos. Aldulaziz, o invcncvcl filIo do
anir dc frica, c qucn a caiiancia. Lcgio caiu
onicn cn nosso odcr, c dc aric ncnIuna
odcs scr socorrido. O liso dc Hsalis c o
condc dc Sciun, quc vcn conosco, ofcrcccn-
ic o nando dc un dos scus csquadrcs. Os
aralcs cdcn aos godos quc os scgucn
fidclidadc ao csiandaric do califa, nao crcna
do Islanc. odcs guardar iua fc. Eis o quc
Suiniila alcanou a icu favor. Esias vclIas
nuralIas c as donzclas cnccrradas ncsics
clausiros, quc Aldulaziz soulc scrcn cla
naior aric fornosas c quc clc dcsiina ara
cnviar a Kairwan, sao o vil rco da iua
salvaao. Suiniila aconsclIa-ic quc o
cnircgucs; orquc, acsar das injurias, ainda
sc nao csqucccu dc quc c irnao dc Aianagildo.
140
Fcsolvc c rcsondc. Quc dcvo dizcr a Juliano c
a Oas, a qucn suliquci ara scr nandado
aqui?
Dizc-lIcs aialIou o quingcniario,
cujos olIos faiscavan dc indignaao quc cu
rcsciio a vida dc un arauio, ainda quando
csic c un niscravcl rcncgado, cono iu ou
cono clcs, alias nao fora Suiniila qucn lIc
lcvaria a ninIa rcsosia. Dizc-lIcs quc as
suas infancs ofcrias sao ara nin iao
aloninavcis cono clcs. Dizc-lIcs quc anics dc
un saccrdoic sacrlcgo c dc un condc iraidor
odcrcn csianar o fcrrcic da rosiiiuiao na
fronic das inoccnics virgcns do ScnIor icrao
dc assar or cina das runas dcsics nuros c
dos cadavcrcs dos ncus c dos scus soldados.
E iu, rcncgado, sai daqui! Possa cu nunca
nais vcr-ic o rosio c csqucccr-nc na Iora dc
norrcr dc quc ncssas vcias gira o sanguc dc
nossos nolrcs c gcncrosos avos.
Cono ic arouvcr, ncu irnao!
rclicou Suiniila, c un sorriso lIc dcslizou nos
lalios, dcscorados or nal disfarada colcra.
Profcridas csias alavras, dcsccu as cscadas
da iorrc.
A cavalgada, quc lcnia sulira a cncosia,
dcscia-a raidancnic cnquanio Aianagildo,
visiiando os nuros, coriava os gucrrciros da
cruz a clcjarcn csforadancnic. Quando
141
csics soulcran quais cran as inicncs dos
aralcs accrca das virgcns do nosiciro, a
airocidadc do sacrilcgio afugcniou-lIcs dos
coracs a ncnor sonlra dc Icsiiaao. Solrc
as csadas juraran iodos conlaicr c norrcr
cono godos. Eniao o quingcniario, a qucn
arccia aninar solrcnaiural ousadia, corrcu
ao icnlo. Era ncccssario quc as nonjas
soulcsscn qual fuiuro as aguardava.
Fcsignado a acalar dcfcndcndo-as, Aianagildo
ncn or isso cscrava salva-las das naos dos
agarcnos. Dolorosa cra a nova; nas cunria
nao lIcs cscondcr o scu Iorrvcl dcsiino.
As nulIcrcs c os vclIos quc iinIan vindo
luscar asilo no nosiciro cncIian ja o icnlo,
cn cujas aloladas nurnuravan c
rccrcuiian os gcnidos c as rcccs.
Foncndo cla nuliidao, o quingcniario
cncaninIou-sc ara o coro c cIanou or
Crcnildc, quc con as nonjas aconanIava o
ovo nas suas oracs fcrvorosas. A aladcssa
aroinou-sc das rcias douradas quc a
scaravan do gucrrciro.
Crcnildc dissc Aianagildo cn voz
laia c ncccssario valor! Dcniro dc oucas
Ioras solrc os nuros do nosiciro da Virgcn
Dolorosa csiara Iasicado o cndao dos inficis,
c cu icrci dciado dc cisiir, orquc jurci solrc
a cruz dcsia csada ficar sculiado dclaio
das runas dclc. O ccrciio dos aralcs c
142
irrcsisiivcl, c a unica cscrana quc nc rcsia c
quc o ScnIor acciiara o ncu sanguc,
dcrranado cn scu nonc, cono un
icsicnunIo da ninIa fc.
Os inficis acudiu a aladcssa,
rocurando dar s alavras quc rofcria un
ion dc firncza quc o ircnulo da voz lIc
dcsncniia conicniar-sc-ao, ialvcz, con as
riquczas aqui anonioadas inrudcnicncnic c
con a ossc dcsics lugarcs. Sc c isio o quc
rcicndcn, saianos c ccdanos ao culio nio
dc Maonc o icnlo dc Dcus vivo, ja quc ara o
salvar scria inuiil iodo o sanguc quc sc
vcricssc. Con as virgcns csosas do ScnIor
luscarci os crnos das scrras do noric, c, cono
as nonjas riniiivas, a acIarcnos a az c o
rcouso, cnquanio o ai cclcsiial nao nos
cIana nossa vcrdadcira airia.
Prouvcra a Dcus, vcncravcl Crcnildc
iornou o quingcniario quc nos fossc lciio
dcsanarar csics nuros. dciar so cnicgucs
s rofanacs dos inficis a cdra c o cincnio!
Mas una airoz ncnsagcn acala dc nc scr
nandada or qucn, cono cu, dcvia Iorrorizar-
sc dcla. Fcclia-a, orquc sc nc ofcrccian vida
c Ionras a iroco da crciua infania. Agora
rcsia-nc unicancnic norrcr cono godo c
cono soldado da cruz.
143
E qual cra cssa ncnsagcn?
crguniou a aladcssa ansiosancnic. En
nonc dc qucn vinIa cla?
Do liso dc Hsalis c do condc dc
Sciun; dc un saccrdoic c dc un nolrc. O
rco da nossa lilcrdadc cra a rosiiiuiao das
vossas filIas qucridas, das nonjas
consagradas Virgcn Dolorosa, quc csscs
nal-avcniurados dcsiinan ara saciar as
aics lruias daquclcs a qucn vcndcran a
icrra dc EsanIa. Para o olicr cunrc-lIcs,
orcn, assar or cina dos ncnlros
dcscdaados dos gucrrciros quc ovoan csias
nuralIas. Pcla cruz assin o juranos iodos.
Havcnos dc cunri-lo.
As alavras dc Aianagildo vilraran no
coraao dc Crcnildc, cono vilra o rinciro
dolrc clo finado quc ainda jaz cn scu lciio da
dcrradcira agonia na alna do lon filIo, quc
rcza, cIorando, ajoclIado ao c dclc. Fccuou
aicrrada c, volvcndo ara o ccu os olIos
cnuios, orquc a afliao nclcs csiancara as
lagrinas quc dcsoniavan, ficou or alguns
noncnios con as naos crguidas, cono
inlorando una insiraao dc cina. Pouco a
ouco, orcn, as suas faccs iingiran-sc da cor
da vida, o sorriso da cscrana rodcou-lIc os
lalios, c as lagrinas, consolo surcno das
naiorcs nagoas c, ianlcn, crcssao
cloqucnic dos conicniancnios nais niinos,
144
lIc rclcniaran con fora c lIc orvalIaran a
ncgra csiancnIa do Ialiio.
O naririo! o naririo! nurnurou a
aladcssa. OI Crisio! lcndiio scja o icu
nonc.
O naririo, sin inicrroncu o
quingcniario nas dcois do sacrilcgio; nas
dcois quc as viinas da corruao dos
iraidorcs iivcrcn sido arrasiadas ara longc da
EsanIa c dcois quc nos Iarcns do oricnic
Iouvcrcn sido oludas cla scnsualidadc
lruial dos conquisiadorcs. Eu, ao ncnos, nao
vcrci csia uliina ofcnsa sania rcligiao dc
nossos ais...
Idc rosscguiu a aladcssa, quc
arccia nao o Iavcr cscuiado, cnlclida cn
ncdiiaao rofunda. Quando os inficis sc
aroinarcn, cnviai-lIcs ncnsagciros dc az.
Quc vos dcicn acolIcr s nonianIas con
cssa nuliidao dc infclizcs quc vicran luscar o
alrigo dcsics nuros. Nao curcis das nonjas da
Virgcn Dolorosa, ncn rccccis or clas. AcIci
un ncio ara as salvar da soric ncdonIa quc
as ancaa. Dcsanarai-nos; orquc o arcanjo
do csforo c o nosso dcfcnsor. O ncu arlirio
scra acciio clas cscolIidas dc Crisio; sc-lo-a,
orquc o ScnIor no insirou. Nada nais c
rcciso dizcr-vos.
145
E, dc fciio, o scu olIar c gcsio cran dc
una insirada. nas ncssc olIar c gcsio Iavia
o quc qucr quc cra dc scvcra ascrcza
nisiurado con alcgria suavc, cono cn ccu
quc varrc o norocsic as nuvcns icnclrosas
rcncndan o azul urssino do firnancnio, dc
ondc, or cnirc clas, jorran iorrcnics dc luz.
Mas o jurancnio? iornou irisicncnic
o quingcniario. Dcvo rcsciiar o vosso
scgrcdo; iodavia arccc-nc lciio duvidar da
cficacia dos ncios quc inaginais ara vos
salvardcs das naos dos nuulnanos.
O vosso jurancnio c inuiil acudiu
Crcnildc c cu vos cscuso dclc. A rcsisicncia
so scrvira ara arrasiardcs convosco noric
os vclIos incrncs c as criancinIas inoccnics.
Idc, c alri acificancnic as orias aos agaos.
Sc ianio c rcciso, cu vo-lo ordcno. Aianagildo,
un dia nos vcrcnos no ccu.
Diias csias alavras con ioda a firncza dc
rcsoluao inalalavcl, a aladcssa afasiou-sc da
rcia c cncaninIou-sc ara o ncio das frciras,
quc, cnircianio, Iavian csiado inovcis con os
olIos cravados no avincnio. O quingcniario
ficou or alguns noncnios cnsaiivo. dcois,
agiiado cla luia crucl dos afcios c
cnsancnios oosios quc iunuliuavan no scu
coraao, airavcssou vagarosancnic o icnlo c
dcsaarcccu.
146
A un sinal dc Crcnildc as nonjas saran
do coro; a donzcla vcsiida dc lranco, ao lado
da vcncravcl aladcssa, acriava-lIc a nao
cnirc as suas; nas os scus ncncios cran
firncs cono os dcla c nais do quc os dcla
aliivos. Dcsdc quc a uliina frcira assou, as
rcccs nisiuradas dc soluos quc
sussurravan na igrcja convcricran-sc nun
son unico dc cIoro crdido, cono sc a uliina
cscrana Iouvcra dcsaarccido dclas.
A cana do nosiciro laicu ircs ancadas
con largos inicrvalos. c o sinal quc convoca as
nonjas a caiulo. Para la sc cncaninIan. A
donzcla quc ncssa noiic cIcgara aconanIa-
as, ianlcn, a. Eniraran. As csadas orias
da casa caiiular rangcn nos gonzos ccrrando-
sc, c o corrcr dos fcrrolIos inicriorcs rcloa ao
longc clos corrcdorcs nonasiicos. Ao ncsno
icno a onic lcvadia cai solrc o fosso quc
rodcia as nuralIas do vasio cdifcio; un
cavalciro sc arroja sozinIo ao ncio dos
csquadrcs do Islanc, quc ja suliran a
cncosia, c cdc ara falar con o condc dc
Sciun cn nonc dc Aianagildo. Dcniro dc
oucos insianics ci-lo quc volia, c os
nuularan a curia disiancia. Eniao un
grandc nuncro dc crianas, dc vclIos c dc
nulIcrcs, saindo, cono iorrcnic conrinida,
do orial rofundo do nosiciro, airavcssan
or ncio das duas filciras dc soldados dc
147
Juliano c dc gucrrciros aralcs quc vicran
colocar-sc aos lados da onic. Esia nuliidao
dcsordcnada ondcia, scara-sc, ainIa-sc dc
novo, ara iornar a csalIar-sc, aic quc
dcsaarccc ao longc, caninIo das nonianIas.
Aos cla, colcrios dos scus saios dc nalIa,
nas scn arnas, os soldados dc Aianagildo
scgucn con gcsio nclancolico as ncsnas
irilIas or ondc sc vai cscoando a iurla, aic
quc ianlcn, cono csia, sc dcrranan clas
sclvas dcnsas dos nonics c clos larrancos
cscarados quc, rcialIando os Ncrvasios, dao
assagcn airavcs dclcs ara as rcgics
scicnirionais da EsanIa.
Acnas o quingcniario, quc fora o
dcrradciro a airavcssar a onic lcvadia,
volvcndo os olIos arrasados dc lagrinas ara
aqucla sania norada, dcsccu a cncosia, as
duas filciras dc soldados arrcncssaran-sc ao
fundo orial, cujas aloladas cla rincira vcz
rcloaran con os griios discordcs dc Ioncns
dcscnfrcados, c o cdifcio soliiario rcsondcu-
lIcs con un silcncio lugulrc. Dianic dclcs
csiavan aicnics as vasias arcarias c cscadas,
os longos corrcdorcs, os aiios csaosos. La,
no ccniro, o icnlo soliiario, con as orias
alcrias dc ar cn ar, anosira-lIcs aos olIos
avidos as suas riquczas, ao asso quc arccc
qucrcr vcdar ao sol, con as corcs sonlrias das
vidraas das janclas, o csciaculo das
148
rofanacs dc quc na sua cisicncia sccular
vai scr icairo c icsicnunIa cla rincira vcz.
Cono o iufao rugindo sc alisna nas
galcrias ioriuosas dc nina cicnsa, assin os
godos rcncgados c os nuulnanos, quc os
scgucn dc crio, sc rcciiian dcniro do
nosiciro. Pclas arcadas c corrcdorcs, clas
salas c aoscnios ouvc-sc o rir c falar
dcscnioado, o rudo dc assadas raidas, o
iinir das arnas, o csiourar das orias. ralcs,
nouros, soldados godos da Tingiiania
nisiuran-sc, disuian, ancaan-sc,
dividindo o saco. Os ciqucs|23| c os caiiacs
do condc dc Sciun vcdan-lIcs unicancnic a
cnirada das Ialiiacs inicriorcs, ondc a
riqucza do icnlo lIcs roncic colia nais
avuliada rcsa. Elcs sos sc cncaninIan ara
cssa aric c dcsaarcccn nos clausiros
nonasiicos, ondc nao sc ouvc ouiro sinal dc
vivos, scnao o son dc scus cs c, a csaos, o
iinir das rorias arnaduras, quc roan clos
ilarcs dc narnorc.
Suiniila, o dcsonrado irnao do viriuoso
Aianagildo, cra do nuncro dos caiiacs quc
Iavian rincirancnic cncirado no clausiro
soliiario. TinIa-sc adianiado nais c dcscia or
una cscadaria llrcga quc icrninava, scgundo
arccia, nuna quadra aluniada or nuiias
iocIas. Esia circunsiancia, quc lIc cciiava
viva curiosidadc, olrigou-o a acriar o asso.
149
A ncia dcscida arou. Crcra ouvir un caniico
cnioado or nuiias vozcs acordcs, quc a
csaos cra inicrronido or gcnidos
dolorosos. Escuiou. nao sc cnganava! Eniao o
icrror concou a aodcrar-sc dclc, c,
orvcniura, icria rciroccdido, sc nao scniira
quc algucn nais o scguia. Eran dois ciqucs
aralcs c un ccnicnario do condc dc Sciurn
quc o acaso guiara ara aqucla aric.
Inicrosio cnirc o clarao avcrnclIado quc saia
do sulicrranco c os ircs quc sc aroinavan,
Suiniila fcz-lIcs sinal dc silcncio c coniinuou a
dcsccr nansancnic aic cIcgar oria quc
dava da cscadaria ara o aoscnio iluninado.
Eniao conIcccu ondc csiava. Era un dcsscs
lugarcs nisicriosos c sanios quc a riniiiva
arquiiciura rcligiosa consirua dclaio dos
icnlos icnlos ianlcn, nas da noric;
orquc a, solrc os aliarcs, rcousavan as
cinzas dos nariircs, c aos cs dclcs os ficis
quc oliinIan ara uliina jazida una ouca
dc icrra ondc ainda fosscn afagar-lIcs as
cinzas o sussurro longnquo das rcccs c o
crfunc dos sacrifcios. Suiniila acIava-sc na
criia do nosiciro da Virgcn Dolorosa. O
clarao quc vira cra o dc nuiios luncs, accsos
cn lanadarios giganics, c rcvcrlcrando nas
csialaciiics cnduradas das juniuras do
narnorc. cra o rcflco das iocIas quc ardian
dianic dos crucifios, unicas inagcns quc sc
150
vian solrc as aras nuas. En cada un dos
iunulos das nonjas aniigas, cnfilcirados ao
conrido dos nuros, ncgrcjavan acnas una
daia c un nonc. Era o quc rcsiava ara
ncnoria dc nuiias viriudcs naquclcs anais do
nosiciro, naqucla cronologia dc cdra. O
sculcro da viuva dc Hcrncncgildo, o
dcsgraado irnao dc Fccarcdo, clcvado nais
quc os ouiros cniada do icnlo sulicrranco,
scnclIava un irono dc rainIa cn alacio dc
sonlras, orquc o anlicnic grosso c frio c o
Ialiio das sculiuras rcvclavan quc a cra o
incrio da noric.
As iorrcnics dc luz, quc inundavan csia
norada dc icrror nao crniiiran a Suiniila
cncrgar no rinciro volvcr dc olIos os oljcios
quc csiavan anic clc. Esaniado, icniava
dcscolrir no ncio daqucla rcslandcccnic
solidao algun vulio Iunano, quando os
canios c gcnidos, suscnsos
noncniancancnic, roncran dc novo.
rinciro as vozcs Iarnoniosas; dcois o
gcnido niino, doloroso, afogado; logo ouira
vcz o silcncio.
Os dois ciqucs c o ccnicnario iinIan
cIcgado ao c dc Suiniila. Aninados uns cla
rcscna dos ouiros, cncaninIan-sc ara o
grandc iunulo c dali olIan ara o lugar dc
ondc Iavian soado os caniicos. Eis o icncroso
csciaculo quc icn dianic dc si.
151
Crossos c alios cancclos dc rollc scaran
do rcsio do icnlo un cicnso rccinio scn
sculcros, incdiaio ao aliar rincial. crguc-sc
no ioo cruz agiganiada. or un c ouiro lado
daquclc csao alcn das gradcs ncgrcjan
duas filciras dc nonjas. nuiias csiao dc
joclIos c dclruadas solrc o rinciro dcgrau
do aliar. cn c, cnirc as duas filciras, una
dclas, cujos olIos dcsvairados rcluzcn
claridadc das iocIas c cujo asccio scvcro
infundc una csccic dc icrror, icn na nao un
unIal, cujo fcrro scn lrilIo arccc iinio cn
sanguc. Junio da nonja un vulio dc nulIcr
vcsiida dc lranco solrcssai no ncio das
virgcns colcrias dc luio. unido s gradcs quc
dcfcndcn a cnirada daquclc rccinio, un vclIo,
cujas nclcnas c longa larla lIc alvcjan solrc
os onlros c ciio, csia dc joclIos con os
lraos csicndidos airavcs da lalausirada.
agiia-o una convulsao Iorrvcl dc avor, quc
lIc cnlarga na gargania os sons ariiculados c
so lIc conscnic nurnurar un rudo confuso,
scnclIanic ao rcsiro ansioso dc agonizanic.
Un dos dois coros dc frciras conca a cnioar
dc novo os salnos. a nonja do unIal csicndc
a nao, ordcnando silcncio. Vai falar. Suiniila,
a onio dc arrcncssar-sc ara aquclc lado,
ara c cscuia as suas alavras. Sao lcnias c
lugulrcs, cono as dc cscciro quc sc
alcvaniassc dc alguna das canas
152
dcrranadas ao longo da criia. Dirigc-as ao
vulio lranco quc csia ao scu lado.
Ainda una vcz, nolrc dana, aicndci s
sulicas do vclIo lucclario|24| quc icnia
salvar-vos. Para vos Ia cscrana na icrra. a
nossa nora no ccu. Quando os inficis
soulcrcn quc ainda cisic na EsanIa qucn
ossa quclrar con ouro o vosso caiivciro ou
vingar con fcrro a vossa afronia, rcsciiarao a
urcza dc nolrc virgcn. A nos, quc nao icnos
ningucn no nundo, rcsiava-nos unicancnic o
ircncndo arlirio quc o ScnIor nos insirou.
O naririo nao iardara a cingir-nos a fronic dc
una aurcola dc gloria. os anjos dc Dcus nos
cscran.
A ninIa uliina rcsoluao, vcncravcl
Crcnildc, c acalar junio dc vos c dc vossas
irnas. O ncu anino saira, cono o dclas, ilcso
da uliina rova quc Crisio nos cdc na vida.
Cono clas, darci scn Icsiiar icsicnunIo da
cruz. O vclIo lucclario dc ncu ai ncnic
roria conscicncia quando afirna quc os
inficis rcsciiarao a uicza dc una donzcla
goda. a infania icn sido cscriia or clcs na
fronic das fanlias nais ilusircs da EsanIa. o
cuiclo ou a rosiiiuiao c o quc os aralcs
ofcrcccn inoccncia. Eu cscolIo o cuiclo. a
noric valc nais quc a dcsonra. Porvcniura,
ara a cviiar nc guiou o ScnIor ao nosiciro
da Virgcn Dolorosa.
153
Scja fciia a voniadc do Alissino
rcsondcu a aladcssa alcvaniando ao ccu as
naos, cnirc as quais acriava o unIal.
Dcois dc un noncnio dc silcncio,
Crcnildc dissc, voliando-sc ara o lado
csqucrdo.
Hcrncniruda, aroinai-vos!
Una das nonjas saiu dc cnirc as ouiras c
vcio ajoclIar aos cs da aladcssa. as suas
conanIciras ajoclIaran ianlcn voliadas
ara o aliar; c o Iino quc Suiniila ouvira ao
dcsccr ara a criia nurnurou dc novo
naquclas curvas aloladas.
Cono la no Iorizonic o sol ircnulo c
scrcno sc rcclina ao fin da iardc no scio
icnclroso dos narcs, assin o canio
nclancolico c nclodioso das virgcns foi ouco
a ouco cnfraqucccndo aic cirar no cicio dc
oracs sulnissas. Acnas ccssou dc iodo,
un gcnido dc agonia agudo c raido soou
junio da aladcssa. Aos olIos dc Suiniila
afigurou-sc quc o unIal dc Crcnildc dcsccra
duas vczcs solrc a nonja quc csiava a scus
cs. Un lrado dc colcra c Iorror, saindo
involuniariancnic da loca do godo, rcsirugiu
clo icnlo. Crcra o rcncgado quc
Hcrncniruda Iavia sido assassinada. Parcccu-
lIc cniao claro o scniido das alavras
nisicriosas quc ouvira. As nonjas fugian ao
154
caiivciro do Iarcn clo adiio do sculcro. Elc
assisiia a una ccna Iorrcnda dc suicdio, c o
lrao nais rolusio dc Crcnildc acnas cra o
insiruncnio ccgo novido or iodas cssas
voniadcs, conforncs ara norrcr.
MulIcr ou dcnnio, dcicn-ic!
lradou Suiniila, corrcndo con os ciqucs c o
ccnicnario ara o rccinio fccIado c rocurando
alrir os forics cancclos quc lIc cnlargavan
os assos.
Enlclidas no scu drana crucl, ncn as
nonjas, ncn Crcnildc volvcn scqucr os olIos
ara os quairo gucrrciros, cujas arnas
rcluzcn ao fulgor das iocIas. Hcrncniruda
nao csia noria. Ergucu-sc. Tcn a calca
dcscolcria, os louros calclos csarzidos, o
colo nu. Dcn cono o asccio do fornoso
arcanjo dc luz no dia cn quc, rclcldc, a
csada dc fogo lIc csianou na fronic a
condcnaao cicrna, o scio c o rosio da nonja,
suavcncnic alidos, csiao sulcados or lcias
cscuras, quc scrcian or aquclc gcsio, cono
as vloras csiiradas ao sol solrc un lusio
grcgo ionlado cnirc as runas dc aniigo
icnlo agao. quc, scnclIanics ao nordcsic
frio c agudo, quc, assando cla lonina viosa,
lIc dcslaraia os cncanios, os fios do unIal
dc Crcnildc corrcran or la violcnios c
raidos, c nun noncnio aniquilaran a
fornosura da virgcn.
155
As gradcs fccIadas inicriorncnic
lalouan aos cnucs dc Suiniila. nas nao
ccdcn.
Ocla diz o godo a un dos ciqucs
corrci! CIanai os nais rolusios zcncias c os
ncgros dc Tacrur arnados dcssas acIas a cujo
rinciro golc nunca rcsisiiu clno dc lronzc.
Prcsics! cIanai-os aqui. Aldulaziz dcvc icr
cIcgado. Quc vcnIa! MulIcr infcrnal lIc vai
dcsiruindo ca a ca os dcsojos nais ricos,
os quc clc dcsiinava ara si c ara o califa.
Quc vcnIa salva-los! Quc vcnIa! Prcsics,
ciquc dc Hoara!
E, cnquanio o ciquc galga a cicnsa
cscadaria, os ircs icnian nuiias vczcs
csiourar os grossos fcrrolIos, quc rcsisicn s
suas diligcncias. Arqucjando, Suiniila
alandona a icniaiiva inuiil. Ancaa Crcnildc.
as injurias aconanIan as ancaas. scgucn-
nas as sulicas, as roncssas, c logo, dc novo,
as ragas c as afronias. Daldado c iudo.
Crcnildc lanou ao rcncgado un olIar dc
conaiao c conscrvou-sc cn silcncio.
Mas os caniicos ccssaran dc iodo. as
nonjas sacn succssivancnic dc anlos os
lados c vcn ajoclIar aos cs da aladcssa. vcn
dcsir as galas da fornosura c conrar
cusia dclas a urcza da virgindadc c a alna
do naririo. Cada vcz nais raido rangc o
156
unIal nos colos urssinos das virgcns do
nosiciro. O gcnido quc cira conrinido
cla consiancia, ja sc rcndc con o quc a dor c
a fraqucza nulIcril arrancan dos scios das
viinas ao dcsccr do rinciro golc, c a filcira
das quc sc vao dclruar solrc os dcgraus do
aliar crcscc dc insianic a insianic, ao asso
quc rarcian as ouiras duas.
A icrrvcl saccrdoiisa arou. Esia o scu
lrao cansado dc iao largo sacrifcio? Nao!
Drao c anino sao rolusios, orquc os
forialccc o csriio do ScnIor. quc o
noncnio surcno da noric sc aroina. A
nourisna jorra suliiancnic clo orial
csirciio, cono o rio caudal na cavcrna quc sc
lIc csicndia dclaio do lciio c cuja alolada
fcndcu ircnor dc icrra. Os gucrrciros ncgros
das irilos dc Tacrur, voz dc Aldulaziz quc os
rcccdc, rcciiian-sc conira os solidos
cancclos do lugar vcdado. vinic nacIados
fcrcn a un icno nas gradcs, quc gcncn sol
a furia dos golcs c nal rcsisicn s ancadas
violcnias dos ncgros ossanics, aos quais
rcdolra os lrios a rcscna do anir, cuja
colcra rcsfolcga cn naldics c llasfcnias.
Enirc as nonjas c os aralcs lcn curia
disiancia ncdcia. c iodavia, la no nais
cqucno rccinio ondc soan os gcnidos dc
dorcs airozcs, ondc so ri una cscrana, a da
noric, Ia az niina, Ia o ccu. aqui, na vasia
157
criia, ondc a clricdadc dc facil iriunfo, a
riqucza dos dcsojos, o fuiuro dc una larga
cisicncia dc gloria c dclciics sorricn na ncnic
dos inficis, csia o furor inscnsaio, csia o
infcrno. O cvangclIo c o Alcorao csiao frcnic a
frcnic no rcsuliado das suas douirinas.
sullinc a viioria do livro do Nazarcno!
Os golcs dc nacIado rcdolran. os
ironcos afcioados do rollc concan a
csiourar nas suas juniuras. A uliina frcira
fora ja curvar-sc junio aos dcgraus do aliar; a
donzcla vcsiida dc lranco vai ajoclIar aos cs
dc Crcnildc, cclanando.
Para nin ianlcn o naririo! Salvai-nc
do orolrio.
A iua consiancia, filIa, na dura rova
dc agonia or quc icns assado, ic urificou.
Sc una das nonjas da Virgcn Dolorosa c vai
con iuas irnas rccclcr a coroa dc nariir.
O fcrro, orcn, quc dcscia solrc o colo da
donzcla foi cair con a nao dc Crcnildc aos cs
da cruz giganic do aliar. Un rcvcs do alfanjc
dc Aldulaziz lIa ccrccara. as solidas gradcs
csiavan dcscdaadas.
A aladcssa vacilou c, ao cair, so dc
nurnurar.
Jcsus, rccclc a ninIa alna!
158
Foran as suas alavras circnas. un
scgundo golc lIc aialIou na gargania o
dcrradciro susiro.
As frciras crgucran-sc c cncaninIaran-sc
ara o lugar cn quc jazia o cadavcr
dcsironcado da aladcssa. AjoclIaran junio
dcla con a facc voliada ara a iurla dos
inficis. Os scus rosios incIados, cnanando
sanguc, cran disforncs c Iorrvcis.
Ao ncnos, iu scras ninIa! cclanou
o anir, lanando a nao ao lrao da donzcla
vcsiida dc lranco, a qucn o icrror dcsia ccna
raidssina iornara inovcl, cono una dcssas
csiaiuas quc arcccn orar solrc os sculcros
nas caicdrais da Idadc Mcdia. FilIos
valcnics do Al-Sudan, conduzi-a ninIa
icnda. As ouiras, quc as asas do anjo Asracl sc
csicndan solrc os scus cadavcrcs.
Da a oucas Ioras a criia csiava cn
silcncio. As nonjas da Virgcn Dolorosa jazian
dcgoladas cn volia da vcncravcl Crcnildc, c as
suas alnas uras alrigavan-sc no scio incnso
dc Dcus.|25|
159

XIII COVADONGA
Ao soc daquclc nonic un cnIasco dcfcndido cla
naiurcza c nao or aric, dilaiando-sc vasio, rcsguarda una
cavcrna inicirancnic incugnavcl ara qualqucr ardil dc
ininigos.
Mongc Dc Silos. CIoncon, c. 3.

A viioria do Crssus asscgurara aos aralcs
a conquisia da EsanIa inicira, orquc o
dcsalcnio cnirara cn iodos os coracs, c o
icrror quclrara iodos os lrios. O Duquc dc
Canialria, Pclagio, fora o unico cn cuja alna
nao norrcra inicirancnic a cscrana. Erranic
clos ccrros quasc inaccssvcis quc sc clcvan
no circno oricnial da Calccia, c quc,
assando ao noric da Cariagincnsc, vao
cnironcar-sc no vulio giganic dos Pircncus, o
nancclo nao dolrara a ccrviz ao fado crucl
quc csava solrc scus irnaos. Poucos o
Iavian scguido naqucla vida quasc sclvagcn.
nas csscs oucos cran Ioncns a qucn a aura
da lilcrdadc arccia a unica ainosfcra cn quc
os scus ulncs rolusios odcrian rcsfolcgar;
Ioncns a cujos olIos as afronias da cruz
dcrrilada do cino das caicdrais scria
csciaculo incrvcl c insuoriavcl. Una
cavcrna scrvia dc ao ao jovcn rci das
nonianIas c dc icnlo ao Crucificado. Os
160
donnios dc Pclagio cran as scrranias c os
valcs rofundos ondc, orvcniura, aic cniao
nunca soara a voz Iunana. O urso
fcrocssino, o javali indonavcl, a lcvc cora
alasiccian a grosscira ncsa dcsscs godos a
qucn a dcsgraa c a vida dura das solidcs
fizcra nais fcros, nais indonavcis c nais
ligciros do quc clcs. s vczcs, Pclagio c os scus
soldados dcscian das nonianIas ara largas
corrcrias, scnclIanics icncsiadc noiurna,
c, cono a icncsiadc, assavan clas icndas
dos aralcs ou clas aldcias, dcsovoadas dc
crisiaos, ondc os inficis concavan a fazcr
asscnio. Alia noiic ouvia-sc a un gcncr dc
norilundos, via-sc o lrilIar do inccndio. Era o
lulcao do dcscrio quc rugia or la. Ao
ananIcccr iudo csiava iranquilo; orquc, lcn
cono a roccla, Pclagio cra rccniino c
dcsiruidor, c so cscrcvia na icrra con os
caracicrcs sanguinolcnios dc runas c norics a
noicia da sua quasc invisvcl assagcn.
Nao assin Tcodoniro. Dcois da laialIa,
os rcsios das iiufadias dcslaraiadas Iavian-
no roclanado succssor dc Fodcrico. Era dc
fcrro c dc csinIos a coroa quc sc lIc ofcrccia
solrc a cana do incrio godo. Acciiou-a;
orquc cn acciia-la Iavia nais alncgaao quc
orgulIo. Enquanio Tariquc, rcndida Tolcniun,
suljugava una aric da Cariagincnsc, Mua,
o anir dc frica, dcscnlarcando nas cosias da
161
EsanIa con un novo ccrciio, rcndia
Hsalis c, airavcssando o Ana, sulnciia ao
jugo do califa iodo o ocidcnic da cnnsula
ilcrica. As rclquias do ccrciio godo quc nao
Iavian odido rcsisiir a Tariquc, nuiio ncnos
odcrian incdir a assagcn do anir. Assin,
Tcodoniro, ajuniando csscs soldados
discrsos, acolIcra-sc s scrranias dc Ilula,
na circnidadc oricnial da Dciica. Mua,
orcn, cnviara conira clc scu filIo Aldulaziz,
un dos nais fanosos gucrrciros do Islanc.
Acsar da sucrioridadc do ccrciio aralc, a
luia fora longa c icrrvcl. Tcodoniro sucunlira
or fin; nas, osio quc vcncido, o scu valor
olrigara os nuulnanos a conccdcr
vaniajosas condics dc az. Os vasios
donnios quc ainda ossua foran-lIc
conscrvados, rcconIcccndo clc a surcnacia
do anir, c os godos udcran, ao ncnos ncssc
canio da Dciica, acIar una aric da
scgurana c rcouso quc faliava no rcsio da
EsanIa, ondc o alfanjc da conquisia
assinalava iodas as fronics con o fcrrcic da
scrvidao c rcduzia a nonics dc runas as
cidadcs, nas quais o csriio do crisiianisno c
da lilcrdadc ousava rcluiar conira o donnio
do califa c conira a rcligiao do Alcorao.
Tcodoniro rcinou largo icno nos disiriios
oricniais da Dciica, nas alandonado clos
nais nolrcs gucrrciros, ara qucn a az con
162
os inficis scria inconoriavcl dcsonra. As
nonianIas das Asiurias cran o vcrdadciro c
unico rcfugio da indccndcncia goda. En volia
dc Pclagio, ajuniavan-sc iodos os Ioncns
csforados quc nao iinIan ainda dcscscrado
da Providcncia c da roria csada. Muiios
dclcs adorncccran ara scnrc nas solidcs
daquclcs agrcsics cscondcrijos, scn quc
visscn vcrificar-sc as suas cscranas; ouiros,
orcn, saudaran ainda a aurora do dia da
vingana c udcran dizcr, norrcndo. A
EsanIa scra salva!"
Era assado un ano dcois da laialIa do
Crissus. O nuncro dos conanIciros dc
Pclagio auncniava diariancnic con os
Ioncns gcncrosos quc, dcois da az dc
Tcodoniro con os aralcs, dciavan csic, ara
salvarcn a sua indccndcncia nos fragucdos
das Asiurias c da Canialria. Esscs coninuos
socorros forialccian a consiancia do noo
gucrrciro, quc via crcsccr c sussurrar a
iorrcnic dos invasorcs cn volia das suas
nonianIas. Aldulaziz, o valcnic filIo dc Mua,
suljugara a Lusiiania c a Cariagincnsc c,
saqucando as cidadcs oulcnias do noric quc
lIc alrian as orias, nciia a fcrro c fogo as
quc icniavan rcsisiir-lIc. Os rolos dc funo
quc sc alcvaniavan das ovoacs inccndiadas
nosiravan aos cavalciros dc Pclagio quc ja
clos canos goiicos fluiuava iriunfanic o
163
csiandaric dc Maonc. Fugindo dc colcra ao
conicnlarcn csic csciaculo, acriavan
conira o ciio a cruz das csadas. Eniao,
scniian cscorrcgarcn-lIc as lagrinas clas
faccs iosiadas, c dcsccr-lIcs con clas aos
scios da alna a rcsignaao c a cscrana na
icdadc dc Dcus.
Dclaio dc scnllanic scvcro, nas scrcno,
Pclagio salia cscondcr a anargura quc lIc
iraslordava dc coraao. No vio da juvcniudc,
o csriio lIc cncancccra cn ncio dos
dolorosos succssos da sua ainda iao curia
vida. A iodas as nagoas conuns sc lIc
acrcsccniavan ouiras ariicularcs, orvcniura
nais ungcnics. A naior aric dos scus
conanIciros Iavian irazido ara as Asiurias
os ais dccrciios, os filIos c as csosas, iodos
aquclcs or qucn rcariian os afcios do scu
coraao. Elc, orcn, nao udcra salvar una
irna quc adorava c quc Favila, cirando,
cnircgara cn scus lraos ara quc fossc o
dcfcnsor c o alrigo da quc ficava orfa no
nundo. Ao sair dc Tarraco, ara sc ir ajuniar
Iosic dc Fodcrico, o nancclo dciara
Hcrncngarda nos aos aicrnos,
cnconcndada guarda dc alguns vclIos
lucclarios dc scu ai. Quando, dcois da
laialIa junio do Crssus, sc acolIcra s
nonianIas, ondc so odia conscrvar a
lilcrdadc, Pclagio avisara sua irna do lugar
164
cn quc cisiia c lIc conunicara iodos os
ncios dc cncirar naqucla quasc inaccssvcl
guarida. A rcsosia dc Hcrncngarda foi digna
dc una ncia dos godos. dizia-lIc quc
lrcvcncnic scria con clc; orquc rcfcria un
covil dc fcras Ialiiado or Pclagio s dclcias
dc Tarraco, solrc a qual nao iardaria, ialvcz, a
csar o fcrrco jugo dos nuulnanos. Con os
lucclarios quc lIc dciara, cla ia airavcssar a
EsanIa, cncaninIando-sc a Lcgio, ondc
dcvia cIcgar dcniro dc oucos dias.
Essa caria dc Hcrncngarda roduzira
crucis rcccios no anino do nancclo. Salia
quc os aralcs dcrranados ja cla Calccia, nao
iardarian a cnvolvcr na iorrcnic das suas
assolacs a aniiga cidadc ronana. clc, quc
ccrincniara qual cra a furia dos gucrrciros
do oricnic, conadccia-sc das vas cscranas
dc rcsisicncia quc os Ialiianics dc Lcgio
alincniavan ainda. Dc fciio, un dia cn quc
cnviara alguns cavalciros clos divcrsos
caninIos quc Hcrncngarda odcria scguir na
sua arriscada c longa crcgrinaao, csics
voliaran solrc a iardc con una lcn irisic
nova. Os aralcs, caiiancados or Aldulaziz,
Iavian cIcgado junio aos nuros daqucla foric
ovoaao, c oucas Ioras lIcs iinIan lasiado
ara Iasicarcn nas suas iorrcs o csiandaric
dc Maonc c ara assarcn csada os scus
dcfcnsorcs. Dciando a una das irilos
165
lcrlcrcs, o ccrciio dos conquisiadorcs guiara
raidancnic ara a Tarraconcnsc, c os
csculcas godos Iavian cscaado a cusio aos
alnogaurcs aralcs, dcsaarcccndo cnirc os
dcsvios das scrras c csrciiando das acriadas
oriclas o caninIo quc scguia a nuliidao dos
inficis, os quais lIcs arcccu dirigircn-sc ara
o lado do cclclrc nosiciro da Virgcn Dolorosa.
Quanio irna dc Pclagio, ncnIuns vcsigios
Iavian cnconirado da sua assagcn.
ncnIuna cscrana irazian.
Tais foran as novas quc os cavalciros
cnviados aos valcs alcn dc Lcgio dcran ao
noo gucrrciro, quc ja os cscrava inacicnic
cn una das garganias do Vnio. CIcio dc
irisicza, Pclagio voliou cniao ara a sua
norada sclvaiica, ara o cscondcrijo clo qual
Iavia ianio icno irocara os aos aicrnos
da cslcndida Tarraco. Duranic nuiias Ioras,
no ncio do dcnso ncvociro acanado solrc as
cncosias, clas scndas ioriuosas das
nonianIas, os cavalciros quc scguian o duquc
dc Canialria nao ousaran quclrar-lIc o
doloroso silcncio. Acnas, cla calada da noiic
ncgra c fria, soava la ao longc o rudo do Salia,
dc cujas nargcns or vczcs sc aroinavan. O
sussurrar, orcn, da corrcnic, anoriccido dc
quando cn quando cla disiancia, confundia-
sc con o ranalIar nas saras do lolo quc
fugia c con o lrando rugir dos inIais,
166
lalouados cla lafagcn do vcnio. Esics sons
vagos c confusos rcsondian ao irocar dos
gincics, galgando as scrras ou dcsccndo
lcniancnic c cnfilcirados lorda dos
rccicios. O ncvociro, ncrgulIando-sc
ncsics, lranqucava-lIcs os scios c rcvclava a
sua cisicncia, dciando cnirc uns c ouiros
cono una fiia ioriuosa c cscura quc ia norrcr
nui crio no lrcvc Iorizonic, cncuriado cla
ccrraao c clas ircvas.
Tardc, ja lcn iardc, una luz laa c
duvidosa lruulcou scn lrilIo adianic dos
cavalciros, quc Iavian rodcado as nonianIas,
fazcndo un largo scnicrculo. Naquclc
noncnio iransunIan una gargania
ncdonIa. Pclo conirario dc ouiros lugarcs quc
iinIan airavcssado, aqui as scrras crguian-sc
quasc a runo dc una c dc ouira aric da
csirciia assagcn. Por ncio dcla scniia-sc o
rudo dc iorrcnic caudal, quc arccia vir da
landa da luz quc sc via cn disiancia, c o
ncvociro, cada vcz nais ccrrado, cndurava-sc
cn orvalIo na larla cscssa dos gucrrciros c
nos calclos quc lIcs ondcavan clos onlros,
saindo dc sol os clnos.
Scguindo o curso do rilciro, a cavalgada
cIcgou, or fin, a un valc nais anlo, nas
ianlcn rodcado dc scrras, cuja sonlra
giganic scria facil crcclcr, acsar da
ccrraao, a qucn olIassc aicniancnic cn
167
roda. A luz quc arccia guiar os cavalciros, a
rincio duvidosa, icnuc, sunindo-sc a
csaos, crcscia raidancnic c cra ja un
grandc clarao, quc rcflciia clos cnIascos,
visvcis ara un c ouiro lado, c ciniilava no
dorso da corrcnic. Un griio dc csculca vcio
quclrar o silcncio dos caninIanics, quc
duranic ianias Ioras nao iinIan rofcrido
una unica slala.
As alavras Covadonga c Pclagio!
rcciidas clos cavalciros da frcnic
rcsondcran voz do csculca, quc cn c c
qucdo solrc un ouicrinIo, os dciou assar
avanic. En lrcvc cIcgaran ao icrno da sua
viagcn. O valc findava cn cicnsa cncdia
coriada a iquc. dirciia una sulida ngrcnc,
ialIada na cdra viva, conduzia a un arco
irrcgular alcrio nas rocIas. Era a claridadc do
fogo accso dclaio dclc a quc sc dcrranava no
valc c quc ainda ia aluniar frouancnic o
asso csirciio quc os cavalciros Iavian
airavcssado. Encosiadas aos rocIcdos c
discrsas junio raiz daqucla nuralIa
alissina, csiavan dcrranadas nuiias
cIouanas, grosscirancnic consirudas dc nal
accilIados ironcos c colcrias dc ranos c
colno. En frcnic dc varias dclas ainda
funcgava o lrasido das foguciras noiurnas
daqucla csccic dc arraial, ondc ciciava o
rcsirar conassado dos quc dornian. Ao c
168
da rincira c nais cicnsa cIouana, Pclagio
dcscavalgou; os nais scguiran o scu ccnlo.
Cuiislo! lradou un dos cavalciros,
cujo clno sc disiinguia dos dcnais, orquc cra
o unico cn cuja sucrfcic ncgra c laa nao
rcvcrlcrava o clarao avcrnclIado dos carvcs
accsos quc ainda rcsiavan dc una grandc
fogucira, junio da sulida ngrcnc quc guiava
cavcrna.
Un Ioncn agiganiado c dc fcra caiadura
saiu da cIouana nurnurando sons nal
ariiculados c quc arccian dc agasiancnio.
Dos rcccn-vindos os rinciais concaran a
sulir vagarosancnic a scnda fragosa quc
iinIan anic si cnquanio Cuiislo rccolIia os
gincics, quc nal sc odian ncncar dc
cansados, c os sinlcs lucclarios sc
dcrranavan clas icndas crguidas junio dos
cnIascos.
Os cavalciros cIcgaran ao ioo da sulida.
A cavcrna dc Covadonga, o alacio do duquc
dc Canialria, csiava aicnic. Da csqucrda, cn
vasia larcira, ardia un grosso cco dc
solrciro, quc conscrvava icida c cnuia a
ainosfcra, naiuralncnic fria c unida. da
dirciia, clas quclras angulosas das rocIas,
vian-sc dciiados caaccics, saios dc nalIa c
nuiias arnas ofcnsivas. Escalclos grossciros,
ncsas dc carvalIo c alguns lciios dc clcs dc
169
aninais silvcsircs, anonioadas solrc a coriia
quc scrvia dc avincnio, conlciavan o
adcrco daquclc rudc aoscnio. Todavia, as
arnas olidas, ordcnadas cn fcics, c as
csialaciiics sccularcs, cnduradas do icio,
rcvcrlcrando o clarao da fogucira, davan ao
ioo da laa un asccio cslcndido quc dc
algun nodo asscnclIava csia Ialiiaao dc
fcras a una sala dc arnas dc aos
aforialczados.
alia noiic. os cavalciros quc Iavian
aconanIado Pclagio dorncn rofundancnic,
csiirados nos olrcs lciios da gruia. Qucn
ouvissc os noncs dcsscs rudcs soldados
salcria quais cran os rcsios da nais ilusirc
nolrcza goda. cran nuiios daquclcs quc,
Iavia oucos ncscs, nos aos nagnficos dc
Tolciun assavan as noiics cn fcsias, os dias
cn lanqucics c quc, dcois dc cisicncia
dclciiosa, cscravan ir dornir, sol as arcarias
das criias das caicdrais, nos iunulos
solcrlos dc scus avos. E iodavia, a conquisia
rcduziu-os vida dc larlaros c fc-los
rciroccdcr aos cosiuncs duros c fcrozcs dos
conanIciros dc Tcodorico c dc Aiaulfo, aos
Ialiios dc rudcza dos riniiivos visgodos.
O noo duquc dc Canialria vcla, orcn.
Asscniado cn un cscalclo junio do lar accso,
con a facc cncosiada ao unIo, dcia
lalouar a sua alna cn icncsiadc dc
170
dolorosos cnsancnios, lcnlrando-sc dc
Hcrncngarda. Por nais dc una Iora, Pclagio
sc conscrvara ncsia siiuaao, quando, ao
voliar a calca, viu quc nais algucn vclava,
cono clc. O cavalciro quc ao cIcgarcn
cIanara or Cuiislo, cn c or dciras do
cscalclo, con os lraos cruzados c os olIos
fiios na cIana, arccia ncdiiar
rofundancnic. No scu asccio Iavia o quc
qucr quc fossc icnclroso c sinisiro.
Cono assin! cclanou o nancclo
ainda nao luscasics o rcouso? Dcois dc iao
larga corrcria, nao inaginava acIar-vos ao c
dc nin, quc vclo orquc a anargura nao
conscnic quc o sono nc ccrrc as alclras.
Tcndcs, acaso, una irna qucrida, una csosa
quc nuiio ancis, or qucn dcvais ircncr, c
quc, ialvcz, ncsic noncnio scja viina das
aics dcscnfrcadas dos inficis?
Nao icnIo ningucn no nundo
rcsondcu o cavalciro, cujo asccio sc
carrcgou ainda nais ao ouvir csias uliinas
alavras nas nao odc aquclc cujo coraao
c crno dcsscs afcios scr ianlcn infcliz?
Infclizcs sao iodos os noradorcs dc
Covadonga acudiu Pclagio nas o quc
dcsvcniura conun ajunia rcccios lcn
fundados cla Ionra ou, ao ncnos, cla vida
171
daquclcs quc nuiio anou c nil vczcs nais
dcsvcniurado.
Duquc dc Canialria, quando iivcrdcs
ncdida or ondc afcrir ao ccrio o ncu c o
vosso coraao odcrcis falar assin.
Tc-la-ia, ialvcz, sc conIcccssc a Iisioria
da vossa vida. nas vos a colris dc
incnciravcl nisicrio.
Porquc c o scgrcdo nais sanio da ninIa
alna inicrroncu con vccncncia o
cavalciro scgrcdo quc csia loca nunca
rcvclara na icrra.
Ncn cu o cijo. longc dc nin ial
inicnio. A caria quc nc iroucsics dc
Tcodonro nc asscgura quc sois un nolrc
gardingo. ianio lasiou ara quc vos rccclcssc
cnirc aquclcs con qucn rcario a ninIa
cavcrna dc foragido. Nunca vos crgunici,
scqucr, or quc alandonasics un Ioncn quc
dc suas alavras vcjo vos anava cono irnao.
OI! quanio a isso, dir-vo-lo-ci
aialIou dc novo o gucrrciro, ondo a nao
solrc o unIo da csada. Foi orquc cu o
cria un anjo dc viriudc c csforo, c clc cra
acnas un Ioncn! Foi orquc a az quc
aciuou con os nuulnanos, Ionrosa aos
olIos do vulgo, cra, a ncus olIos, infania. Paz
con o inficl? Ao crisiao so calc fazc-la quando
dornir ao lado dclc sono crciuo no cano
172
dc laialIa; quando, ao lado un do ouiro,
cscrarcn anlos quc as avcs do ccu vcnIan
lanqucicar-sc cn scus cadavcrcs. Anics disso
nao a conrccndo. Dissc-lIo, scn colcra, scn
injurias, ao alandona-lo ara scnrc. Ncssc
noncnio algunas lagrinas corrcran dcsics
olIos; orquc a alna dc Tcodoniro cra a
uliina cn quc norava un afcio quc
rcsondcssc aos ncus. cra o uliino icnlo cn
quc nc sorria a cscrana!
E as lagrinas quc clc dizia Iavcr
dcrranado ncssa irisic scaraao corrian, dc
novo, quairo a quairo clas faccs do gucrrciro.
Acnas o gardingo rofcrira csias
dcrradciras alavras, o clarao avcrnclIado da
larcira laicu suliiancnic no vulio agiganiado
dc Cuiislo, quc surgira loca da gruia c
arccia Icsiiar sc dcvia ou nao inicrroncr o
dialogo dos dois gucrrciros.
VclIo lolo do Hcrnnio, aroina-ic
dissc Pclagio cn ion dc graccjo, cono quc
icniando afasiar as irisics idcias quc lIc
orinian o csriio. Quc luscas a iais
dcsoras? Tivcsic, acaso, cn sonIos saudadcs
das larrocas das iuas scrras ncvadas, c crcsic
quc Covadonga cra o aniro dc icu irnao, o
javali?
O caador das nonianIas rclicou o
lusiiano, na sua linguagcn iniurcsca dc
173
larlaro nao csiaria aqui, sc a saudadc dos
lugarcs cn quc nasccu lIc norassc no
coraao. Os Ioncns dc alcn do nar naiaran-
lIc ou caiivaran-lIc nulIcr c filIos quando
csics, or scu nal, nun dia cn quc clc
crscguia nos cinos da scrra os lolos fcrozcs,
ousaran dcsccr con o rclanIo aos valcs do
Munda. Por isso ic scgui cu, o godo. iu
dcrranas o sanguc dos Ioncns dc alcn do
nar, c cu qucro dcrrana-lo ianlcn.
A quc vcns, ois aqui? rclicou
Pclagio, a qucn as alavras do cclia irazian dc
novo ao csriio a lcnlrana dc quc ianlcn
clc cra, ialvcz, orfao dc irna qucrida.
A dizcr-ic quc un dcsconIccido cIcgou
ao valc. Fccic nao sci quc nonc godo, cono o
icu; dc Hcrncngarda, nc arccc. Pcdc ara ic
falar.
Ondc csia clc? cclanou Pclagio, cn
cujos olIos lrilIara a cscrana nisiurada dc
icnor. Quc vcnIa! oI, quc vcnIa lrcvc!
E, alcvaniando-sc, cncaninIou-sc ligciro
ara a cnirada da gruia, dc ondc Cuiislo ouira
vcz dcsaarcccra. Anics, orcn, quc a
cIcgassc, un vclIo, cujos irajos
dcsordcnados, roios c colcrios dc lodo davan
indcios dc icr airavcssado largo csao das
scrranias, cnirou na cavcrna c, arrojando-sc
174
aos cs do duquc dc Canialria, roncu cn
soluos, scn odcr rofcrir alavra.
Nun rclancc Pclagio o conIcccra.
Aldcfonso! ondc csia Hcrncngarda?
Ducclario! ondc csia a filIa do icu airono?
O vclIo icniou rcsondcr; orcn nao dc,
c coniinuou a soluar.
Enicndo-ic. c noria! Nunca nais ic
vcrci, ninIa olrc irna! nurnurou o
nancclo, cscondcndo o rosio cnirc as naos.
Ao gardingo, quc duranic csia ccna sc
conscrvara inovcl, fugiu un gcnido alafado.
Dcois, lcvou o unIo ccrrado fronic, cono
sc quiscssc conicr a una idcia dolorosa quc
icniava rcsfolcgar.
Houvc largo csao dc icncroso silcncio. O
vclIo quclrou-o or fin.
Nao; nao c noria! Mas, orvcniura,
ainda o scu fado c nais Iorrvcl. Jaz caiiva cn
odcr dos inficis. Nao nc foi dado salva-la, c
nao quis norrcr scn vos dar csia nova crucl.
Agora...
Un lrado dc Pclagio aialIou as alavras
do lucclario sufocadas clo cIoro.
As ninIas arnas c o ncu cavalo! Quc
nc dccn o ncu franquisquc! VclIo vilssino,
ja quc nao soulcsic dciar-ic dcscdaar junio
175
dcla, dizc, ao ncnos, ondc odcrci cnconirar
os agaos quc caiivaran Hcrncngarda.
Lavado cn lagrinas, o anciao narrou-lIc
cn lrcvcs alavras os succssos quc sc Iavian
assado no nosiciro da Virgcn Dolorosa. Elc
iinIa fciio iudo ara a rcsolvcr a icniar a fuga.
Ainda na criia faial concluiu
Aldcfonso airavcs das gradcs quc nc
cnlargavan os assos, or vos, clas cinzas
dc vosso ai, lIc suliquci dc joclIos quc nc
aconanIassc. Os vclIos lucclarios dc Favila,
no ncio do iunulio, a icrian, ialvcz, osio cn
salvo! Sorriu, orcn, das ninIas cscranas c
conscrvou-sc firnc no scu roosiio. Mas
Dcus iinIa ordcnado quc, cn vcz dc olicr o
naririo, cassc nas naos dos agarcnos. Dc
iodos os quc vnIanos cn sua guarda, so cu,
acaso, udc cscaar, nisiurado con os
soldados da Transfrciana. Assin, scgui or
algun icno os aralcs, quc sc cncaninIan
ara o lado dc Scgisanon. Ao anoiicccr,
cnlrcnIci-nc nas nonianIas. Un asior quc
cnconirci nc scrviu dc guia, aic quc cIcguci
aos cs dc ncu scnIor ara lIc cdir a noric
c ara lIc jurar quc csiou inoccnic.
Dc c, cavalciros! Aos inficis, cn nonc
dc Crisio! griiou o duquc dc Canialria, con
una voz quc rciunlou nas rofundczas da
cavcrna.
176
Haliiuados s suliias arrancadas
noiurnas conira os aralcs, quando vagucavan
cn corrcrias longnquas, os conanIciros dc
Pclagio crgucran-sc dc salio, ainda nal
dcscrios, c or una csccic dc insiinio
lanaran nao das arnas cnduradas or cina
das suas calcas. Era solcnc c ircncndo o
csciaculo quc arcscniava a gruia naquclc
alar rccniino dc ianios Ioncns, no lrilIo
das arnas quc rclanagucavan luz da
fogucira c iinian unas nas ouiras. Enircianio
Pclagio ordcnava a Cuiislo quc dcscriassc os
Ioncns dc arnas csalIados clas cIouanas
do valc c fizcssc dar o sinal dc cncavalgar. Era
ncccssario ariir.
No ncio, orcn, da rcvolia, Iavia algucn
quc sc conscrvava qucdo c quc arccia
iranquilo. Era o gardingo dcsconIccido.
Encosiado arcdc anfraciuosa da gruia c
dcnudado o gcsio, conicnlava aqucla ccna
con o vago olIar dc qucn alongara o
cnsancnio ara nui longc dali. Enquanio
iodos os dcnais cavalciros rodcavan Pclagio,
indagando inquicios a causa daquclc suliio
aclidar ara una corrcria noiurna, clc so
ficara inovcl c cono indifcrcnic ao iunulio
quc as vozcs do duquc dc Canialria iinIan
cciiado cnirc os gucrrciros.
Qual dc vos ouiros, cavalciros dizia
Pclagio aos quc o rodcavan duvidara un
177
noncnio dc quc, sc un ncnsagciro cIcgassc c
lIc disscssc. vossa csosa, vossa filIa, vossa
irna caiu cn odcr dc inficis" cu Icsiiassc cn
ir ajuda-lo a arrancar cssa viina qucrida
lruicza crucl dos agaos? NcnIun; orquc
nais dc una vcz icnIo arriscado a vida ara
curar saudadcs c anarguras dos dcsicrrados
cono cu. Dcu-nc o ccu una irna; dcu-nc o
uliino susiro dc ncu ai una filIa; dcu-nc a
icrnura or cssa virgcn, cuja inagcn vivc
cicrna ncsic coraao virgcn cono cla, una
csosa. Quando a irisic inoccnic vinIa
alrigar-sc sonlra do cscudo dc scu irnao,
os inficis roularan-na. Viuvo c orfao, aclo
ara os uliinos coracs gcncrosos da
EsanIa. Por Dcus, quc nc ajudcis a salvar a
ninIa olrc Hcrncngarda. Cono iua filIa
Drunildc, cla c fornosa, Cudcsicu! Cono iua
csosa Elvira, cla c loa c carinIosa, Algcniro!
Cono iua irna, Munio, cla c inoccnic c ura.
Codos, or iudo quanio anais, salvai-a, salvai
a ncsquinIa!
O nolrc csforo do nancclo dcsaarcccra
anic a idcia dolorosa da soric quc a
Providcncia rcscrvara dcsvcniurada filIa dc
Favila. Elc csicndia as naos unidas ara os
cavalciros, cono una criana inida quc
inlora conaiao.
Parianos! cclanaran ao ncsno
icno os nolrcs foragidos. Tua irna scra
178
salva ou ncnIun dc nos voliara nais gruia
dc Covadonga!
Una voz ircnula, nas rciunlanic,
irovcjou or dciras dclcs.
Nao ariircis daqui!
Voliaran-sc. Era o gardingo.
Qucn o ordcna? lradou Pclagio, con
ioda a cncrgia quc csia incscrada rcsisicncia
dcscriara suliiancnic nclc.
Un Ioncn rclicou o dcsconIccido,
airavcssando o crculo dos gucrrciros quc
rodcavan o duquc dc Canialria c lanando cn
volia olIos aliivos; un Ioncn cujo coraao
c Ia longo icno norio, orquc as aics o
qucinaran; nas cuja inicligcncia or isso
ncsno c nais fria. Quanios sois vos? Quanios
lucclarios dorncn clas icndas dcssc valc?
Acnas alguns ccnicnarcs dc lanas odcrian,
ao iodo, iransor convosco os assos das
scrras. Os inficis c os rcncgados quc os scrvcn
quanios sao? Sc odcis coniar as csirclas quc
ora rccanan o ccu, odcrcis dizcr-nc o
nuncro dclcs. Tu, Pclagio, lrao dc fcrro,
coraao dc lronzc, qucn cs iu? O guardador
das uliinas cscranas da cruz c da airia.
Qucn ic dcu, ois, o dirciio dc corrcrcs a
noric ccria? Qucn ic dcu o dirciio dc aagar
no sanguc dos uliinos godos o unico facIo quc
179
alunia as ircvas do fuiuro da cscravizada
EsanIa?
E a ii inicrroncu furioso c
arrancando ncia csada o violcnio Sancion
qucn ic incunlc dc nos dizcrcs. nao saircis
daqui? Qucn cs iu, quc, vindo nao sci dc
ondc, rcicndcs doninar cono scnIor aquclcs
quc so olcdcccn a Dcus?
O dcsconIccido olIou ara o novincnio
ancaador dc Sancion, c clo rosio assou-lIc
un sorriso dcsdcnIoso. Cruzou os lraos c
rcsondcu con voz lcnia c solcnc.
Por ninIa loca falaran nilIarcs dc
godos quc gcncn no caiivciro c quc volian dc
coninuo os olIos ara os ccrros das Asiurias,
ondc acnas fulgura icnuc o sanio fogo da
lilcrdadc. falaran or ninIa loca as aras do
ScnIor calcadas clos cs dos agaos, as
inagcns dc Crisio dcrriladas no lodo, os
nuros cncgrccidos das cidadcs inccndiadas.
isio iudo quc vos diz. nao saircis daqui!
Pcrgunias qucn sou? Dir-io-ci. O uliino
Ioncn quc, junio do Crssus, viu,
conlaicndo, a facc dos aralcs vcnccdorcs,
cnquanio os valcnics fugian; o Ioncn quc
icniou norrcr con a airia, c quc a nao dc
Dcus salvou ara ncsic noncnio vos dizcr.
nao saircis daqui! Qucrcs salcr qucn cu sou?
180
Lc, Pclagio, o quc cscrcvcu a Tcodoniro. Dizc-
lIc dcois qual c o ncu nonc.
E, iirando da cscarccla una iira dc
crganinIo dolrada, alriu-a c cnircgou-a a
Pclagio,
O duquc dc Canialria corrcu-a clos olIos
c, dciando-a cair cn icrra, nurnurou.
Mcu Dcus, o cavalciro ncgro!
Os godos ainIados cn roda rccuaran
alguns assos c Iouvc un noncnio dc
ansioso silcncio.
Anjo, ou dcnnio, quc nos clicas un
nisicrio or ouiro nisicrio cclanou, cnfin,
Pclagio visivclncnic criurlado. crisiaos c
aralcs lcnlran-sc ainda das iuas incrvcis
faanIas nas nargcns do Crssus. Mil vczcs cu
rorio icnIo diio. dcz cono clc Iavcrian
salvado o incrio dc Tcodorico! Dcvcnos
olcdcccr-ic, sc cs un Ioncn, cono dizcs,
orquc valcs nais quc nos. Sc cs o anjo quc
rcsidc aos fados da EsanIa, nais sulnisso
ainda scra o nosso olcdcccr. Mas, quc nal ic
fcz ninIa dcsgraada irna?...
Quc nal nc fcz iua irna? aialIou
con vccncncia o gardingo. NcnIun!... E
qucn ic dissc quc nao qucro, quc nao osso
salva-la, cu, quc nao sou anjo, quc sou, cono
iu, un Ioncn? Quais dc cnirc vos
rosscguiu, voliando-sc ara os cavalciros quc
181
o rodcavan sois ncsic nundo sos c nao
icndcs qucn na noric rcguc con lagrinas a
icrra quc vos colrir? Quais dc vos sois, cono
cu, dcsicrrados no ncio do gcncro Iunano?
Quc os orfaos dc coraao crgan a dcsira ara
o ccu, ondc so Ia un scio quc lIcs rcccla os
gcnidos dc anargura, o scio incnso dc Dcus!
Dozc gucrrciros, c cnirc clcs o fcro
Sancion, alcvaniaran a dcsira ara o ar voz
incriosa do gardingo.
A cavalo! griiou csic, acriando o
largo cinio da csada c cnfiando no lrao a
fcrrca cadcia do franquisquc. Pclagio! sc
dcniro dc oiio dias nao Iouvcrnos voliado, ora
a Dcus or nos, quc icrcnos dornido o nosso
uliino sono, c cIora or iua irna, cujo
caiivciro ja ningucn, rovavclncnic, quclrara,
scnao o anjo da noric. Parianos!
Profcrindo csias alavras, o gardingo
airavcssou raidancnic a cavcrna c
dcsaarcccu nas ircvas cicriorcs. os dozc
gucrrciros cscolIidos scguiran-no
naquinalncnic, orquc os scus ncncios c
gcsios os iinIan fascinado, ao lcnlrarcn-sc
dc quc csic Ioncn cra o cavalciro ncgro. O
duquc dc Canialria, suljugado ianlcn cla
csccic dc nisicrio solcnc quc ccrcava iodas as
acs dcsic cnic ciraordinario, ncn ousou
crguniar-lIc or quc ncio inicniava salvar
182
Hcrncngarda. Todavia una vcz niina c
irrcsisivcl lIc dizia. rcsigna-ic c confia".
Confiado c rcsignado cscrou, orianio, o
cunrincnio das roncssas do incogniio
gardingo.
183

XIV A NOITE DO AMIR
Arrclaiada no alor das ircvas.
Drcviario Coiico. Hno dc S. Gconco.

Era ao cair do dia. O nordcsic scco c
rcgclado corria as caninas do csao, ondc,
airavcs da ainosfcra urssina, ciniilavan as
csirclas. O clarao dc Scgisanon inccndiada
rcflciia dc longc nas lrancas icndas dos
aralcs, acanados a lasianic disiancia dos
nuros da ovoaao dcsiruda. En volia do
arraial, clas coroas dos ouiciros, accndian-sc
as alncnaras, a cuja luz, icnuc, conarada
con a do inccndio dc Scgisanon, sc vian
assar os aialaias noiurnos. Aldulaziz,
scnclIanic a concia caudaio, scguia a sua
orliia dc cicrnnio, dciando aos si vcsigios
dc fogo. O ccrciio dcvia ao roncr da alva
inicrnar-sc nos valcs da Tarraconcnsc.
Scgisanon iinIa na vcscra ofcrccido un
csciaculo scnclIanic ao dc nuiias ouiras
cidadcs da EsanIa lcvadas cscala clos
nuulnanos. Nao so a colia c o
dcscnfrcancnio da soldadcsca nuliilicavan
a as ccnas dc raina, dc violcncia c dc sanguc,
nas ianlcn a oliica dos caiiacs aralcs
rocurava auncniar a icrrililidadc dcsscs
184
dranas rcciidos ara quclrar os aninos dos
godos c crsuadi-los sulnissao. O dia
rcccdcnic a csia noiic quc concava iinIa
sido consagrado clos vcnccdorcs ao rcouso,
dcois dc un duro lavor dc noric c runas. Os
jogos, os lanqucics, as dissolucs dc iodo o
gcncro Iavian rcconcnsado lruialncnic o
csforo lruial dos dcsiruidorcs dc Scgisanon.
s coorics do rcncgado Juliano iocava
ncsia noiic a vigia do arraial. cran godos os
quc guardavan o cano, ondc as virgcns da
EsanIa iinIan sido violadas; ondc a cruz
caiiva fora nais dc una vcz ludilriada; ondc
os vclIos saccrdoics Iavian sofrido conicnics
o naririo no ncio das afronias. Aquclcs
Ioncns crdidos, rodcando cssc noniao dc
aloninacs, ainda nao farios dos dclciics
infcrnais cn quc iinIan iido aric con os
inficis, cnlriagavan-sc, lclcndo clos vasos
sagrados, c cscarnccian llasfcnos a crcna da
sua infancia no ncio dc Icdionda clricdadc.
O nurnurio incnso do arraial foi
anoricccndo gradualncnic con o fccIar da
noiic. En lrcvc, nao sc ouvia nas icndas do
Islan scnao o rcsirar lcnio dc ianios dc
nilIarcs dc Ioncns adornccidos nos lraos
do gozo. Junio, orcn, das alncnaras as
risadas dos soldados do condc dc Sciun, os
canios olsccnos insirados cla cnlriagucz,
as disuias ardcnics do jogo, cn quc o ouro
185
corria dc nao cn nao, soavan ainda cn volia
do silcncio do cano. Pouco c ouco, csic
ncsno rudo foi afrouando, ao asso quc os
facIos accsos nas cIaadas dos ouiciros
csnorccian. A cscuridao c o silcncio rcinaran,
cnfin, aic nas aialaias. Os soldados godos,
cansados dc dissolucs, Iavian ianlcn
rcousado. E ara quc rcsiaria vclar? O
icrror quc insiravan os aralcs cra o nclIor
guardador do arraial. Cono ousarian os
crisiaos, ncdrosos airas dos nuros dos scus
casiclos, salicar o cano dc Aldulaziz? As
vigias c alncnaras cran acnas una vclIa
fornula niliiar, cuja significaao a scric nao
inicrronida dos iriunfos aic cniao alcanados
iornara ininicligvcl.
Pcla calada, orcn, da alia noiic c no ncio
das ircvas quc colrcn, cono anlo nanio,
aquclc iurlilIao dc Ioncns dc gucrra,
dcscansando cniao ara ao roncr do sol rugir
dc novo inciuoso, vc-sc ainda, airavcs das
iclas nal unidas dc una icnda nais vasia,
rcvcrlcrar vivo clarao, c ouvc-sc o rir alcgrc, o
alicrcar, o iinir argcniino das iaas; iodos
indcios, cnfin, dc quc a orgia sc rolongou a
aic nais iardc. Ao rcdor da icnda jazcn or
icrra, con os alfanjcs nus junio a si, alguns
soldados da guarda dc Aldulaziz, conosia
dos gucrrciros nais icnidos do ccrciio, os
ncgros do rcnoio as dc Al-Sudan. Nos
186
ouvidos dclcs rcsirugc dclaldc o alio rudo quc
soa do inicrior do avilIao. Dorncn, ianlcn,
rofundancnic, c acnas oria da icnda un
dclcs vcla inovcl cncosiado acIa dc arnas.
A icnda cra, dc fciio, a do csforado filIo
dc Mua. A ncsa do lanqucic ainda vcrgava
con os rcsios das iguarias. os lrandcs ja
gasios c os candcciros noriios dcrranavan
una claridadc suavc clo aoscnio. Fcclinado
solrc un alnaira colcrio dc rcciosa alcaiifa
do oricnic, o anir cscuiava o nais noo dos
ciqucs quc csiavan junio dclc, o qual, ora
caniava os vcrsos voluiuosos dc ZoIcir, quc
accndian a inaginaao do jovcn gucrrciro, ora
lIc rcciia os aniigos ocnas liccnciosos c
sairicos dc Iln-Hagiar, quc clc alaudia con
csirondosas risadas.
O condc dc Sciun c os nais caiiacs
godos aliados dos agarcnos conscrvavan-sc
ainda nos lugarcs quc Iavian ocuado
duranic o lanqucic. Para aqucla circnidadc
da vasia ncsa vian-sc algunas anforas
ionladas c ouiras ainda cIcias dos vinIos
nais rcciosos da EsanIa; as iaas quc
giravan ao rcdor cran as quc roduzian o
iinir quc soava fora, no ncio do rudo das
falas, dos griios c dos canios nonoionos do
ciquc Aldala.
187
Un gucrrciro, cuja larla crcsa c ccrrada
lIc caa cono frocos dc ncvc solrc os ancis
dourados do saio dc nalIa, csiava asscniado
dirciia dc Juliano. A lrancura dos scus
calclos cra o unico sinal quc sc lIc cncrgava
dc una larga crcgrinaao na icrra; orquc o
rosado da icz, a vivcza dos olIos azuis, o garlo
nos ncncios c a rolusicz dos ncnlros
agiganiados nosiravan nclc nais quc nuiio a
conlciao vigorosa dc Ioncn dc loa idadc.
Era Oas, o liso Oas, quc sc csqucccra do
saccrdocio, cono sc Iavia csquccido da airia,
c quc, Ialiiuado vida solia dos arraiais,
cccdia ja na violcncia dc aics ignolcis os
nais dcscnfrcados c larlaros cIcfcs das irilos
scni-sclvagcns da frica. Muiios ouiros
iiufados c quingcniarios, asscniados ao longo
da ncsa, davan nosiras dc infcrnal alcgria,
dcscjando as iaas dc raia, quc os lilcrios
lIcs cncIian dc novo ara dc novo
raidancnic sc csgoiarcn.
Vcdc os nazarcnos naldiios dizia
Aldulaziz cn voz laia ao cquc Aldala,
olIando dc iravcs ara os godos. O anor da
cnlriagucz nunca os dciara vcr a luz quc
nana das aginas do divino Alcorao. Para clcs
o fruio da vidc scra scnrc a onic csirciia, da
qual, ao assarcn na noric, sc dcscnIarao
no infcrno.
188
E quc nos inorian as suas alnas
iisnadas rclicou Aldala sc clcs nos
ajudan a sujciiar lci do sanio rofcia o
incrio dc Andaluz?|26| Scn Dcus c scn
airia, dciai-lIcs ao ncnos a sua lruicza.
O Diso dc Hsalis crcclcu quc falavan
dclc c dos ouiros godos, orquc os ciqucs
Iavian volvido ara la os olIos. Ergucndo-sc
cniao con a iaa cn unIo, cclanou cn
aralico.
Ao invcncvcl Aldulaziz; a un dos nais
nolrcs vingadorcs dc Viiza!
Alfaqui dos ronanos|27| rcsondcu o
anir a lci do rofcia nao conscnic quc cu
acciic a saudaao quc airavcssou or lalios
iinios no licor analdioado or clc.
E quc nonian as naldics do icu
rofcia? rclicou Oas cn ion dc graccjo.
Dcvcnos nos or isso dciar dc saudar o
ilusirc filIo dc Mua con o alcnoado c
gcncroso vinIo dos fcricis ouiciros da
EsanIa?...
Inficl!... inicrroncu o anir cn cujos
olIos ciniilara o dcsciio. Dcois, rcoriando-
sc, rosscguiu cn ion lrando, nas firnc,
cono qucn qucria scr roniancnic olcdccido.
Nolrcs cavalciros do CIarl, valcnics
ciqucs do Ncgrid, dc DarryaI, c dc Al-
MogIrcl, a noiic vai alia, c ao roncr da
189
nanIa c ncccssario ariir. Quc o sono vos
dcsa solrc as alclras nas vossas icndas dc
gucrra!
A csias alavras, godos c aralcs,
alcvaniando-sc, foran saindo da icnda
vagarosancnic c cn silcncio. So o liso dc
Hsalis, acriando a nao dc Juliano,
nurnurou.
OI, quanio fcl sc nisiura con o razcr
da vingana! Mas cunra-sc o nosso fado.
Ao airavcssarcn o arraial, os dois filIos
rcncgados da EsanIa noiaran quc nos
calcos das alncnaras a cscuridao cra iao
rofunda cono no rcsio do cano. Tudo,
orcn, csiava iranquilo. Acnas, a ouca
disiancia, lIcs arcccu vcrcn assar cono
sonlra un cavalciro, quc sc cncaninIava
ara o lado do avilIao dc Aldulaziz. Era,
rovavclncnic, algun soldado dc Al-Sudan,
quc, ircsnoiiado, sc rciraa ara o scu
alojancnio junio da icnda do anir.
Enircianio csic, acnas so, concou a
caninIar agiiado c a assos largos dc una aic
ouira circnidadc do aoscnio, quc ricos
anos da Sria dividian dos quc ocuavan os
scrvos. No scu gcsio, iurlado or afcios
cnconirados, assavan succssivancnic os
vcsigios dcsics. ora a indignaao lIc csava
nos solrolIos confrangidos; ora lIc sorria nos
190
olIos un cnsancnio voluiuoso; ora a
conaiao arccia suavizar-lIc cssc fcroz
sorrir. Por fin, o noo Aldulaziz, cono
vcncido cla icncsiadc da sua alna,
asscniou-sc no alnaira c colriu o rosio con
anlas as naos. Conscrvou-sc assin or largo
icno, cn silcncio c qucdo, aic quc, afinal, as
suas aics iriunfaran c rclcniaran con
violcncia.
Daicndo as alnas, o anir lradou.
Al-FcIri!
Un dos anos quc dividian a icnda cn
varias quadras alcvaniou-sc dc un lado, c un
vulio ncgro c disfornc, quc arccia arrasiar-sc
con dificuldadc, cncaninIou-sc ara o anir.
Era cono un ironco dc giganic clo
csadaudo do coro, cla anlidao do vcnirc c
cla dcsncsurada grossura da calca, ondc so
lIc alvcjavan os olIos cnlaciados. O nonsiro,
acnas dcu alguns assos, arou, cruzando
solrc o ciio os lraos grossos c curios,
scnclIanics a dois nadciros inforncs.
Eunuco dissc Aldulaziz con voz
agiiada conduz aqui a uliina das ninIas
caiivas quc csccialncnic confici dc ii.
O vulio rccuou c, franzindo a csccic dc
rcosiciro quc lIc dcra assagcn,
dcsaarcccu. Passados alguns noncnios,
iornou. Una figura dc nulIcr, cujas fornas
191
nal sc odian adivinIar airavcs dc un raro
ccndal quc a colria aic os cs, aconanIava-
o. Con asso firnc, cla sc cncaninIou ara
Aldulaziz, c o cunuco dcsaarcccu dc novo.
FilIa dos crisiaos dissc cn lngua
ronana o anir os dois dias quc nc cdisic
ara cIorarcs o icu caiivciro assaran.
Fcsolvcsic, finalncnic, a scr a nais anada
cnirc as nulIcrcs dc Aldulaziz; scr a invcjada
das donzclas do oricnic c quasc a rainIa das
rovncias dc Andaluz, orquc acina dc
Aldulaziz so dois Ioncns cisicn na icrra, o
anir dc Al-MogIrcl, aquclc quc nc gcrou, c o
dcsccndcnic do rofcia, o quc rcgc iodo o
incrio dos crcnics?
A ninIa rcsoluao c norrcr, quando ic
arouvcr rclicou a caiiva con scrcnidadc;
orquc cssa rcsoluao Ia nuiio quc cu a
ionci. Enganci-ic, agao, quando ic cdi dois
dias ara cIorar! Escarncci dc ii, orquc ic
alonino. Escrava quc un lrao dc gucrrciro
quc valc nais do quc o icu vicssc arrancar-nc
do caiivciro. Ai dc ii, sc clc soulcssc qual iinIa
sido o ncu fado! Folga, agao, dc quc a
scnicna fulninada or Dcus conira os filIos
da EsanIa nc alrangcssc ianlcn. Ncsia
Iora nao fora cu; foras iu qucn dcvcria
crcccr. Mas clc nao dc salvar-nc. so nc
rcsia dizcr-ic. inficl, iu cs naldiio dc Dcus.
rncic dos aralcs, iu cs scrvo dos dcnnios.
192
Ioncn quc nc cdcs anor, salc quc cu ic
dcicsio.
Dizc iudo inicrroncu o anir,
acriando con fora o lrao da caiiva c
fiiando ncla os olIos ondc luiavan anor
rofundo c colcra violcnia. cala cn injurias
a iua dor orgulIosa. sc, aic, llasfcna; nas
nao digas quc dcicsias Aldulaziz; nao digas
quc anas un godo c quc clc fora caaz dc ic
vir roular da ninIa icnda. Dcsgraado do
nazarcno quc sc lcnlrassc dc anar-ic dcois
quc Aldulaziz ic cIanou sua. Ondc sc iria
cscondcr cssc nal-avcniurado filIo dc una
raa vil c covardc, quc udcssc cscaar a csic
lrao, o qual ao csicndcr-sc arranca clos
fundancnios os vossos casiclos c rcduz a o
os icnlos do vosso Dcus c os nuros das
vossas cidadcs?
Aquclc quc cu cria vicssc cn ncu
socorro iornou con voz firnc a caiiva nao
sc cscondcra dc ii no dia cn quc csiivcrcn cn
volia dclc iodos os scus irnaos cn csforo c
anor da icrra naial. orquc ncssc dia das
grandcs vinganas vc-lo-as facc a facc. Muiias
vczcs os icus gucrrciros icn fugido dianic dclc;
nuiias vczcs o inccndio dos arraiais agaos
icn ajudado o inccndio das nossas cidadcs a
aluniar as ircvas da noiic, c a sua nao foi a
quc lanou o facIo solrc a icnda do agarcno.
Essc, ao ncnos, sc ainda sc cscondc, nao c or
193
icnor dc ii, ncn dos icus cavalciros, quc,
ianios or ianios c ainda cn dolro, nuiias
vczcs icn visio fugir.
Enicndo-ic, aliiva filIa dos godos
rclicou Aldulaziz. Falas do quc vos ouiros
cIanais Pclagio, c quc so dc noiic ousa sair
das solidcs das suas nonianIas ara
aconcicr as irilos dc Al-MogIrcl quc fizcran
asscnio no conquisiado CIarl ou ara
assassinar os cavalciros do dcscrio
iransviados. Acnas Saracusia c Tarracuna
visscn fluiuar solrc as suas nuralIas os
csiandarics do Islan, cu iria arranca-lo dos
scus cscondcrijos ara o unir. Mas iu
alrcviasic os dias do foragido nazarcno.
Dcniro dc ouco o scu cadavcr scrdc asio s
avcs do ccu orquc anou aqucla quc cu
cscolIi.
Dcus dcfcndcra ncu irnao dissc
iiiulcando a donzcla, cuja firncza concava a
alandona-la, rcccando vcr cunrida a ancaa
do anir.
Irna dc Pclagio?! OI, rccic-o, nil
vczcs! Sao as riscs do sanguc quc ic uncn
ao crucl ininigo dos crcnics?
Por quc fingcs ignora-lo? Os vclIos
cavalciros quc nc aconanIavan c quc
conigo foran caiivos no nosiciro quc
rofanasic ja o icrao rcvclado.
194
Ncn as roncssas, ncn os iorncnios
udcran iirar dc suas locas o icu nonc c a
iua jcrarquia. Mas jura-nc quc cs a irna dc
Pclagio, c clc odcra csquivar, sc quiscrcs, o
scu ircncndo dcsiino.
Fora inuiil ncgar o quc cu roria
confcssci. O ncu nonc c Hcrncngarda. o
duquc dc Canialria, Favila, foi ncu ai, c
Pclagio c o filIo c succssor dc Favila.
O anir ficou alguns noncnios calado con
o lrao dc Hcrncngarda rcso na nao rolusia
quc cla scniia ircnula con o iunuliuar dos
afcios quc agiiavan o coraao do aralc. Esic,
or fin, cclanou.
Pclo rccursor do sanio rofcia. or Ia,
Hcrncngarda, quc, sc anas icu irnao, nc
digas. cu scrci iua". Esias alavras o farao
scnIor da nais rica rovncia do Andaluz,
daqucla quc clc cscolIcr ara rcinar cono
anir. os gucrrciros quc o scgucn scrao os valis
das suas cidadcs, os alcaidcs dos scus
casiclos. dos ncus icsouros nciadc scra dclc.
As cscravas quc nuiio Ici anado nao nais
vcrao sorrir-lIcs o rosio dc scu scnIor. Tu
scras rainIa do ncu coraao; rainIa scn rival;
scnIora dc iudo solrc quanio sc csicndc o
odcr dc Aldulaziz, do filIo qucrido do
invcncvcl Mua. Profcrc so cssas alavras, c a
195
soric dc Pclagio scra invcjada clos nossos
nais ilusircs gucrrciros!...
No gcsio do agarcno iodos os vcsigios da
colcra iinIan dcsaarccido. so nclc sc lia a
ansicdadc dc un anor incnso quc rccisa,
nais quc do gozo lruial, dc un scniincnio
acordc con os rorios scniincnios.
Mas Hcrncngarda so vira afronia c
orolrio nas alavras do anir, c o odio a csic
Ioncn, cuja naiural fcrcza c orgulIo o anor
convcricra cn lrandura c, ialvcz, cn
sulnissao, iornou-sc ainda naior ao ouvi-lo.
Fccolrando ioda a cncrgia da sua alna, quc
or un noncnio vacilara, rcsondcu, olIando
ara Aldulaziz con ar dc dcsrczo.
Ncn scnrc os valcnics conquisiadorcs
da EsanIa odcn acIar iraidorcs quc
vcndcn or ouro c Ionras infancs os
sculcros dc scus ais c os aliarcs do ScnIor.
Nao! Pclagio nao acciiara nunca un lugar
cnirc os filIos dc Viiza c o condc dc Sciun;
orquc Dcus o guarda ara vingador dc scus
irados irnaos. Inficl, grandc cra o rco quc
davas or una filIa da scrva raa dos godos.
guarda-o ara o cnrcgarcs nclIor. ara
conrarcs as livrcs c nolrcs donzclas do icu
as. Tudo o quc nc ofcrcccs c vil; orquc vcn
dc ii, naldiio. So una ofcria ic acciio, Ia
nuiio quc ia cdi. a noric... a noric, c quc
196
scja lrcvc. Alonino-ic, dcsiruidor da
EsanIa... Nao! Enganci-nc. Dcsrczo-ic,
salicador do dcscrio.
Con os lalios lrancos c o olIar
dcsoricniado, o anir ouvia as alavras dc
Hcrncngarda, c a sua fronic cnrugava-sc cono
a facc do occano ao assar do furacao.
Trcncndo silcncio rcinou or alguns
noncnios na icnda. Con un rir alafado c
dialolico, o anir o roncu or fin.
A noric? Nao icras a noric. juro-io
clo sculcro do rofcia. Porquc a alclIa
zunliu aos ouvidos do caador faninio,
arrojara clc ara longc o ncl do scu favo c
csnagara o inscio? Tu scras ninIa, nulIcr
orgulIosa, orquc o ncu anor c, cono o ncu
odio, incoravcl c faial. Dcois, quando o
inccndio quc nc dcvora csiivcr ciinio; quando
o icdio norar ara nin nos icus lraos, iras
ccvar nas icndas dos lcrlcrcs a scnsualidadc
lruial dcssa soldadcsca sclvagcn. Podc scr
quc icu nolrc irnao vcnIa cnircianio salvar-
ic... Cuarda ara cniao as solcrlas; quc Iojc,
olrc cscrava, so ic rcsia olcdcccr voz do
icu scnIor.
Ao dizcr isio, Aldulaziz, scgurando con a
dcsira o lrao dc Hcrncngarda acriou-o con
iania violcncia quc a dcsgraada dcu un griio
dc agonia c caiu dc joclIos aos cs do aralc. O
197
anir crgucu-a c, inclindo-a con fora, ao
icno quc dcscdaava con a csqucrda o raro
ccndal quc lIc vclava o rosio, a fcz cair alida
c ircnula solrc o alnaira. Os lalios da
donzcla quiscran ainda rofcrir algunas
alavras orvcniura una sulica; nas
acnas nurnuraran sons inariiculados, c
fcncccran cn arqucjar doloroso.
No scu furor, o filIo dc Mua, nao scniira
un rugido dc colcra quc rcsondcra ao griio dc
Hcrncngarda, ncn un ai assagciro c sunido,
quc, scgundo cra niino, arccia dc Ioncn a
qucn a onia dc un unIal rasgara
suliiancnic o coraao. Nas iclas, orcn, quc
dividian o aoscnio do lugar dc ondc ouco
anics sara o cunuco c quc ficavan froniciras
cnirada rincial da icnda una figura Iunana
sc csianou ncgra solrc o cIao lrilIanic da
iacaria. O anir, volvcndo casualncnic os
olIos, a viu. Crcscia raida. Escuiou. Passos
ligciros soavan no vasio aoscnio. Voliou-sc.
Mas acnas dc crgucr o lrao. vira rcluzir
no ar un fcrro. vira un vulio colcrio dc arnas
scnclIanics s dos cavalciros dc Al-Sudan.
scniiu un golc quc lIc ariia o lrao crguido
c quc, laicndo-lIc ainda no cranio, lIc
rciunlava no ccrclro. Dcu un griio, fccIou os
olIos c caiu aos cs dc Hcrncngarda,
nanando-lIc o sanguc da fronic. O nonsiro
Iunano quc conduzira ali a irna dc Pclagio
198
assonou cniao do ioo inicrior da icnda. o
lrado do anir o airara. Vcndo scu scnIor
dcrrilado c junio dclc o quc o fcrira, o cunuco
fcz una Iorrvcl visagcn, cono rcicndcndo
falar. nas soncnic soliou un rugido
aconanIado dc un gcsio dc ancaa.
Scgundo o airoz cosiunc do oricnic, Al-FcIri,
dcsiinado dcsdc a infancia ao scrvio
nisicrioso do Iarcn, fora condcnado cn
icnros anos a nunca iniiar a voz Iunana.
Privado da lngua, as suas crcsscs cran
accnos ou afliiivos c inariiculados rugidos.
O cavalciro olscrvava-o. Fc-lo sorrir o
adcna fcroz c ancaador do cunuco. TinIa
rcvisio iodas as dificuldadcs daqucla
arriscada cnrcsa c coniava con o scu csforo
c fricza dc anino ara as vcnccr. Ligciro,
iravou dc una das iocIas quc ardian junio da
ncsa do lanqucic c cIcgou-a s ricas
iacarias quc forravan a icnda. A cIana
cnrcdou-sc na icla. un rolo dc funo cscsso
ircou cn csirais, cncgrcccndo-lIc os
rccanos c lavorcs lrilIanics. En lrcvc, as
lalarcdas alraadas con os fcics dc lanas,
con os anos cusiosos, quc ondcavan
iorccndo-sc, ircaran aic o cino c, curvando-
sc csalnadas sol o icio, roncran cn
lnguas ardcnics arunadas ara o ccu. O
inccndio, csalIando ao longc a sua sinisira
claridadc, crguia-sc cono un iocIciro
199
disfornc accso no ncio do arraial c dcscriava
assin do sono rofundo os soldados dc Al-
Sudan lanados cn volia do avilIao do anir.
Mas ja a csic icno o cavalciro sc afasiava
do lugar daqucla ccna ncdonIa. As alavras
lilcrdadc c Pclagio!" rofcridas or clc,
iinIan calado cono un lalsano dc vida no
coraao dc Hcrncngarda. O dcsconIccido,
ionando-a nos lraos, airavcssou ligciro ara
o lado do arraial ondc csianccavan os godos.
Ouiro cavalciro lIc iinIa dc rcdca dois gincics.
Hcrncngarda, a qucn o crigo c a cscrana
Iavian rcsiiiudo ioda a naiural cncrgia, nao
Icsiiou cn aconanIar o scu audaz c
nisicrioso salvador. Scguindo os caninIos
ioriuosos c inccrios quc as icndas do incnso
arraial fornavan c guiando-sc cla lua, quc
rinciiava a sair dciras dos ouiciros, os ircs
fugiiivos cncaninIaran-sc ara o lado do
cano alcn do qual as nonianIas, la ao
longc, rcflciian ja o luar das cuncadas
colcrias dc ncvc.
Enircianio Al-FcIri corrcra a dcscriar os
ncgros da guarda do anir, c o cavalciro ainda
ouviu os griios dcsics ao conicnlarcn o
inccndio nais rcsics cn acorda-los quc o
cunuco. cnirada da icnda, o vigia quc dcvcra
dcscria-los ao rinciro sinal dc Aldulaziz
Iavia adornccido dc sono nais rofundo quc o
dclcs. Un unIal cnicrrado na gargania aic o
200
unIo lIc sclara ara scnrc os lalios. Os
gcsios dc dcscscraao dc Al-FcIri fizcran
conIcccr aos soldados o crigo do anir. Por
cnirc as cIanas, fcrido c scninorio, a cusio
udcran salva-lo. Pouco a ouco, o iunulio
alongou-sc clo arraial. os ciqucs aralcs c os
caiiacs dc Juliano corrian ara o lugar ondc
lrilIava o inccndio, c, dcniro cn ouco, as
vozcs dcscnioadas, o iocar das ironlcias, o
rufar dos ianlorcs, o irocar dos cavalos
naqucla vasia lancic farian crcr a qucn
olIassc ara ali dos nonics vizinIos quc no
arraial sc clcjava una laialIa noiurna.
No ncio da confusao quc roduzira or
ioda a aric csic aconiccincnio incscrado c
cujo noiivo c circunsiancia inicirancnic sc
ignoravan, ningucn rcarou nos dois
cavalciros c na donzcla, quc, airavcssando
raidancnic or cnirc as icndas dos aralcs c
dos godos, sc dirigian ara as aialaias do
noric. Era, orcn, aqui ondc os naiorcs
crigos aguardavan os ircs fugiiivos.
A rcvolia do cano cIcgara aos ouvidos
dos vigias. Solrcssaliados clo clarao quc
rcfulgia do lugar do inccndio c clo runor quc
soava dcssa aric, o griio dc alarna corrcra dc
loca cn loca, dc uns ara os ouiros ouiciros,
quc succssivancnic sc iluninavan. No largo
giro quc ial lradar fizcra, aqucla cadcia dc
sons uniforncs fora suliiancnic quclrada.
201
La, na alncnara do noric, ncnIuna voz
rcsondcra ao vozcar dos csculcas; ncnIuna
luz dc fogucira lrilIara dc novo. Dc cada un
dos osios vizinIos, una dccania dc
corrcdorcs iransfrcianos dcsccu, cniao, aos
valcs c, sulindo dcois or una c ouira
cncosia, vicran iodos ioar na coroa do
ouiciro. claridadc da lua, cujos raios
inclinados roavan ja cla icrra, viran rcluzir
no cIao iroos dc arnas, c, csiirados ao c
dclas, csiavan os coros dc scus donos
cnvolios nos saios dc nalIa. Faido c violcnio
dcvia icr sido o conciincnio, nuncrosos os
cavalciros ininigos; orquc ncn un dos
aialaias udcra cscaar. Ncn un, quc iodos a
jazian! Drao rolusio iinIan or ccrio
aquclcs quc assin ousavan cncirar no
cano dc Aldulaziz. as fcridas rofundas
assinadas nos cadavcrcs davan disso
icsicnunIo. Nao Iavia quc duvidar. Pclagio
salicara o arraial. O inccndio quc rcvcrlcrava
ao longc c o arrudo cono dc un grandc
conlaic dizian quc o facIo da vingana fora
arrojado ao ncio das icndas do Islan, c quc o
fcrro dos dcfcnsorcs da EsanIa vicra, nas
ircvas da noiic, lavar con sanguc o lugar dos
lanqucics, iinio ainda dc vinIo c inundo dc
rosiiiuiao.
Esic cnsancnio assou fugiiivo c confuso
clo csriio dos gucrrciros, quc olIavan cono
202
cirificados ara a ccna dc noric quc iinIan
anic si, a qual, dc un lado, cra aluniada cla
luz dclil da lua nasccnic c, do ouiro, clo
clarao avcrnclIado c ainda nais frouo do
inccndio ao longc. Un corrcr dc cavalos quc
sulian ligciro a cncosia da landa do arraial
lIcs divcriiu a aicnao. Volvcran ara la os
olIos. Trcs vulios noniados sc dirigian ara
ali. Dois, colcrios dc arnas cscuras, ladcavan
o icrcciro, cujas rouas alvcjavan ao luar. Os
corrcdorcs iransfrcianos adianiaran-sc ara
clcs. Ao aroinarcn-sc, viran quc o vulio
lranco cra dc nulIcr c quc os ouiros irajavan
saios c clnos c irazian acIas dc arnas. Eran
cn iudo scnclIanics aos gucrrciros dc Al-
Sudan quc conunIan a guarda do anir.
Un dos dois cavalciros afasiou-sc da
donzcla c, dirigindo-sc aos caiiacs das
dccanias, unidas no ioo do ouiciro, dissc-lIc
cn ronano, con voz quc sinulava rofunda
colcra.
Os ininigos cniraran no cano c
aconcicran a roria icnda dc Aldulaziz. Os
soldados do condc dc Sciun lIcs dcran
assagcn. orquc a clcs csiava confiada a
guarda do cano. En qual das aialaias csiao
os iraidorcs?
Os valcnics da Transfrciana nunca
ncrcccran cssc nonc rclicou un dos
203
dccanos ou caiiacs dos csculcas. Foi aqui
ondc dcran o asso aos ininigos; nas o
caninIo dcsics foi or cina dos scus
cadavcrcs. Julgai-os.
E as duas dccanias afasiaran-sc ara os
lados. Vinic cadavcrcs csiavan lanados or
icrra.
Solrc clcs nao caiu o orolrio na sua
uliina Iora dissc o gucrrciro dcois dc
conicnlar un noncnio aquclc csciaculo.
Aldulaziz ordcna quc sc guardcn
csirciiancnic as sadas do cano. Nao iardan
os cavalciros zcncias quc vcn ajuniar-sc nas
aialaias convosco, a fin dc quc ncnIun inficl
ossa cscaar, cnquanio nos vanos conduzir
ara lugar scguro, fora do arraial rcvolio a
cscrava qucrida do anir. Vindc! rosscguiu
clc, voliando-sc ara o conanIciro.
Airavcssando or cnirc os soldados
iingiianos, a donzcla c os scus lilcriadorcs
concaran a dcsccr arcssadancnic a
cncosia.
Ja os ircs fugiiivos ian a alguna
disiancia, quando, cono ionado dc una idcia
suliia, un dos csculcas cclanou.
Aquclc Ioncn c godo! NcnIun aralc
fala assin a lngua ronana. nuiio ncnos os
lroncos gucrrciros dc Al-Sudan. Por ninIa fc,
quc sao ininigos!
204
Os aconiccincnios incscrados dcssa
noiic, a inccricza cn quc sc acIavan os
csculcas solrc o quc succdia no arraial, a
raidcz con quc sc assara csia ccna c,
solrciudo, a audacia c o ion incraiivo con
quc o dcsconIccido falara nao Iavian dado
lugar rcflcao c s susciias. Mas as
alavras do soldado foran ara iodos un raio
dc luz.
Tcns razao, lucclario aialIou o
caiiao da dccania. Fazci-os arar.
Os ircs, quc ja ian a ncia cncosia,
ouviran nulias vozcs clanar.
Escrai!
Sonos crscguidos! dissc cn voz
laia aquclc quc ficara junio da donzcla
cnquanio o ouiro falava con os vigias.
Esia salva! rcsondcu o
conanIciro, quc arccia icr conccnirado
iodos os scus cuidados nun cnsancnio
unico, a fuga dc Hcrncngarda.
Duas frccIas lIcs sililaran cniao or
cina das calcas.
Covadonga c Pclagio! griiou o quc
rofcrira as uliinas alavras. Eran cIcgados
raiz do nonic, junio ao qual una lancic
inculia c colcria dc urzcs sc csicndia aic ir
205
ioar con os losqucs quc ovoavan os
rinciros calcos das scrranias scicnirionais.
A csia voz, la na orla da florcsia, ao calo
do saral, surgiran dc rccnic uns rcflcos
ncialicos, quc sc agiiavan ircnulos,
scnclIanics fosforcsccncia dc un narncl
or noiic scn lua. Dcois, o griio dc
Covadonga c Pclagio foi rcciido daquclc
lado da gandra, cono rcsondcndo ao quc
soliara o cavalciro.
Sao os nossos valcnics irnaos dissc
ao conanIciro o quc falara con os dccanos
das iiufadias iransfrcianas. Sao nossos
irnaos quc nos cscran. Tu, Sancion, guiaras
ao ncio dclcs a nolrc irna do duquc dc
Canialria. Enircianio cu rcicrci aqui os
niscravcis rcncgados, quc ja dcsccn do
ouiciro a crscguir-nos. rcic-los-ci cnquanio
alcanais a cnirada do losquc c vos
cnlrcnIais na scrrania scguindo ao noric. A
agrura das nonianIas c a rofundcza dos
valcs das Asiurias dcnorarao os ininigos,
quando cu Iaja dc crcccr c nao udcr
cnlargar-lIcs os assos. Idc-vos.
Nao crcccras scn nin, cavalciro ncgro
rclicou o fcro Sancion. Cunrirci o quc
ordcnas, orquc jurci olcdcccr-ic ccgancnic
cnquanio nao salvasscnos a irna dc Pclagio.
Mas, acnas alcanar a orla da florcsia ondc
206
nandasic cscrar os nossos dcz
conanIciros, voliarci con iodos os quc nc
quiscrcn scguir. Para guiar a filIa dc Favila
lasian dois gucrrciros. o rcsio nao lasiara,
ialvcz a rcicr duranic o icno ncccssario ara
a fuga a iurla dos inficis quc sc aroina.
E, scn cscrar a rcsosia do cavalciro
ncgro, Sancion adianiou-sc, dizcndo donzcla,
quc acnas udcra crcclcr algunas alavras
iruncadas da convcrsaao dos dois.
Parianos!
E a galoc, aconanIado dc
Hcrncngarda, lrcvcncnic sc alongou cla
vcrcda iorcida, quc sc disiinguia no ncio das
noiias, cono lcia alvaccnia csianada no
iacic cscuro das saras.
A aicnao do cavalciro ncgro, quc os
scguira con os olIos, foi, orcn, disirada
ara o ouiro lado clo irocar, ja ouco
disianic, dos corrcdorcs iransfrcianos, quc a
ioda a lrida sc accrcavan dclc. Era cIcgada a
ocasiao dc nosirar o circno do scu csforo.
207

XV AO LUAR
Das lrcnIas airavcs afugcniando-os
Co'a raida carrcira onic inclc-os.
Ofcio Moaralc. Hno dc S. Toquuto.

Os socorros dados incdiaiancnic a
Aldulaziz iinIan-lIc rcsiiiudo o scniincnio
da vida. O clarao da sua icnda, quc ainda
ardia a oucos assos do lugar ara ondc o
Iavian iransoriado, foi a rincira coisa quc
lIc fcriu a visia ao dcsccrrar os olIos do
lciargo cn quc csiivcra sulncrso. Essc facIo
dcsncsurado, cujo foco vcrnclIo lIc aarccia
colcrio dc vasia cuula dc funo ncgro, o
crciiar do inccndio, o runor c alarido do
arraial c a inquiciaao quc sc lia nos gcsios
dos quc o rodcavan rciraaran-lIc
suliiancnic no csriio a ccna quc sc assara,
ouco anics, naquclc avilIao inccndiado. Era
un quadro conlco c icrrvcl. c o rinciro
sinal dc vida quc o anir dcu foi un griio dc
Iorror c dcscscraao. Alando violcniancnic
o coro, ficou asscniado solrc o alnadraquc
cn quc csiava dciiado. Con o rosio lvido c
iinio do sanguc quc lIc corria da fronic c o
olIar csaniado c fcroz, Icsiiar-sc-ia, ao vc-lo,
cn rcsolvcr sc cssc vulio cra o dc Ioncn vivo,
sc o dc norio quc, afasiando o sudario, sc
208
fossc a crgucr da cova ara rcvclar alguns dos
icncrosos nisicrios quc cnccrra a aarcnic
quiciaao do sculcro. Parccia quc o asccio
do anir convcricra cn csiaiuas iodos os
circunsianics. a inolilidadc cra conlcia, c o
silcncio rofundo.
Mas una c ouira coisa duraran acnas
raido insianic. Con a voz rouca c afogada, o
aralc rugia.
Scgui-o! scgui o inficl!... As suas arnas
sao ncgras c scnclIanics s dos gucrrciros dc
Al-Sudan... A nclIor cidadc do CIarl c a nais
lcla das ninIas cscravas a qucn no iroucr
vivo aqui. Todos!... Idc, irazci-no vivo! Prcsics,
ciqucs, valis, alcaidcs, cavalciros do rofcia!
Prcsics! corrci aos o ncu assassino!
As alavras dc Aldulaziz rcvclavan o
dclrio da sua alna; ciqucs, valis c alcaidcs
olIaran irisicncnic uns ara os ouiros c nao
fizcran un unico novincnio.
Quc Nao nc olcdcccis? Nao
olcdcccis ao filIo dc Mua cclanou o anir
orquc a sua voz nao soa no ncio das
ironlcias c ianlorcs; orquc clc nao cingc a
csada, ncn cavalga o scu corccl dc laialIa?
Scn nin, aicrran-vos as solidcs das
nonianIas? Xciqucs do Saara c dc Darca,
valis dc Andaluz, alcaidcs c alnocadcns do
ccrciio dos crcnics... sois covardcs c dcslcais.
209
Quando corrc csic sanguc, vos nao salcis
vinga-lo!
Nao sonos dcslcais ncn covardcs,
Aldulaziz. inicrroncu o nancclo Aldala,
o unico dos cIcfcs aralcs quc ousava rclicar
ao anir nos scus violcnios accssos dc furor.
Mas cono qucrcs quc ic olcdcanos, sc nao
salcnos dc qucn ic Iavcnos dc vingar? Dc
un indivduo ou dc nilIarcs dclcs; dos
adoradorcs dc Dcus ou dos inficis nazarcnos;
dc nossos irnaos ou dc nossos ininigos, nao
nos inoria. Tcras a vingana quc cdcs,
inicira quanio naos dc Ioncns a odcn dar.
A iorrcnic dos icus cavalciros cscra, acnas,
quc rofiras un nonc c aonics un lugar,
ara corrcr dcsiruidora c irrcsisivcl. Nao dcvcs
anics disso condcnar-nos.
Qucrcis un nonc c un lugar?
inicrroncu o anir. Ainda, ois, nao os
adivinIasics? Pclagio c as nonianIas do
noric. La, la!... Era clc ou un dcnnio o quc
nc fcriu... Por quc?... Quando?... OI, agora nc
lcnlra. Ia ossu-la, c roularan-na! Por alio
rco agarao os nazarcnos dc Aljufc|28| iania
audacia. A cavalo, alnogaurcs do dcscrio...
Pcrscgui-o aic o cnconirardcs. Mas vivo...
qucro-o vivo cn ninIas naos! Ai daquclc quc
o naiar.
210
Alguns dos ciqucs ian ja a sair da icnda
ara cccuiar as ordcns do anir. Un lrado
suliio dcsic os fcz arar.
Nao!... Nao ariircis scn nin! Qucro
aconanIar-vos; Ici dc aconanIar-vos clas
lrcnIas c dcsvios; qucro assisiir carnificina
dcsscs nal-avcniurados quc ainda rcsisicn
aos dccrcios dc Dcus. rcciso quc cn lrcvc
csicjan nas ninIas naos Pclagio c sua irna.
Anlos!... Quc nc iragan anlos!
Da a ouco, unas andas forradas dc iclas
rcciosas rccclian Aldulaziz, conduzido ara
ali solrc o ncsno alnadraquc cnsangucniado
cn quc os ncdicos judcus lIc Iavian ligado
as fcridas. Fodcavan as andas os cavalciros
ncgros dc Al-Sudan. Duzcnios lcrlcrcs, filIos
das scrranias do Ailas, csiavan, ianlcn, cn
volia dclas. csics dcvian iransoria-las a giros
clos alcaniis das Asiurias. As rcnqucs dc
icndas alvcjanics, oniiagudas, fornando una
cono vasia cidadc, c quc, ao sulir da lua,
davan ao arraial o asccio dc un ccniicrio do
oricnic, scn os circsics funclrcs c csguios;
ioda cssa nuliidao dc avilIcs lrancos,
scnclIanics a un nar dc iranidcs, Iavia
dcsaarccido, c acnas o luar, laicndo nos
fcrros das lanas dos csquadrcs ccrrados c na
gcada quc cala solrc os iurlanics dos
cavalciros, rcfrangia ircnulo un clarao
raicado.
211
E o sussurro quc sc ouvia cnirc ianios
nilIarcs dc Ioncns cra, acnas, o nurnurio
das rcsiracs orcssas clo frio noiurno c o
rcsfolcgar dos gincics, asirando o ncvociro
unido quc sc alcvaniava da icrra.
Mas la, na vanguarda, ara o lado das
aialaias do noric, dondc sc dcscoriinavan os
ioos rccoriados das nonianIas solrc o cIao
claro do ccu, cono filciras dc giganics
cirificados duranic una dana dc
cnlriagucz, iao faniasiicos cran os scus
coniornos, ouvia-sc o rudo alio c indisiinio do
cruzar dc nuiias vozcs, do irocar dc nuiios
cavalos; vian-sc lancjar as arnas nos visos
dos dois uliinos ouiciros quc or aqucla aric
rodcavan o cano, c agiiarcn-sc ondas dc
vulios Iunanos c sunircn-sc, onda aos
onda, cono sc os dcvorassc voragcn alcria dc
suliio dclaio dc scus cs. cran os cavalciros
quc iransunIan a cnincncia. O ccrciio
dciras daquclcs dois ouiciros, quc fornavan
cono un onio unico, vinIa succssivancnic
cngrossando aic o lugar cn quc csiava
Aldulaziz. Parccia un dcsncsurado iriangulo
dc fcrro, a onio dc ir laicr na nuralIa da
scrrania, quc, vcsiida con a sua arnadura dc
sclvas, cscrava o cnlaic daquclc disfornc
vaivcn, quc ja concava a oscilar anic cla.
Una ccna Iorrcnda sc assava cnircianio,
alcn das aialaias, no cicnso saral quc sc
212
csicndia aic o soc das rinciras nonianIas.
Os soldados iransfrcianos iinIan-sc lanado
cla cncosia alaio airas dos fugiiivos. Ao
cIcgarcn lancic, un dos ircs
dcsconIccidos csiava dianic dclcs, cscrando-
os qucdo no ncio da csirciia irilIa alcria or
cnirc as urzcs. A acIa dc arnas goda c a
cadcia quc lIa rcndia ao lrao rcluzian
unicancnic naquclc vulio, cujo saio c cavalo
ncgros c cujo silcncio rofundo fazian lcnlrar
un dcsscs cscciros crranics alia noiic clos
lugarcs dcscrios.
Os ouiros dois vulios galoavan a alguna
disiancia, cncaninIando-sc ara a orla do
losquc, ondc coniinuavan a rcvcrlcrar
rcflcos dc arnas olidas.
Qucn cs iu? dissc un dos caiiacs
das dccanias, dirigindo o cavalo ara o vulio
ncgro. Qucn cs iu, quc ousasic cnganar os
aialaias do cano dc Aldulaziz, os gucrrciros
do condc dc Sciun?
Sou un Ioncn quc ainda nao rcncgou
ncn da cruz, ncn da EsanIa; un Ioncn
quc nao acciiou o ouro dos larlaros ara scr o
assassino covardc dc scus irnaos.
Miscravcl, quc ajunias ao cngano a
insolcncia! rugiu o dccano, alando a
csada. As dcrradciras alavras dc orgulIo
c rclcldia acalan dc sair-ic dos lalios.
213
liinas alavras foran, orcn, as do
dccano. a lorda girou sililando no ar, c o
gucrrciro iransfrciano caiu ara o lado norio,
cono sc o fulninara o raio.
Con un griio dc Iorror c dc colcra, os quc
o scguian rcciiiaran-sc ara o
dcsconIccido.
Fodcado dc quasc vinic Ioncns, o
cavalciro ncgro rcciia acnas una aric das
gcniilczas quc raiicara na faial jornada do
Crssus. A cada golc da lorda rcsondia un
gcnido dc norilundo; dcois, una injuria
ancaadora dos quc ficavan; dcois, un rir dc
dcsrczo do cavalciro, c da a ouco, un novo
gcnido dc alna quc sc dcscdia da icrra. O
irocl dos clcjadorcs rarcava dc insianic a
insianic.
Mas os quc ciraran nao ficarao scn
vingana. Os calos das dccanias, anics dc
scguircn os fugiiivos, iinIan cnviado un
lucclario quc rclaiassc a Juliano o quc
succdcra na aialaia c cono clcs ian no alcancc
daquclcs a qucn irrcflciidancnic Iavian dado
assagcn. O lucclario fora cnconirar o condc
junio dc Aldulaziz. A sua narraao c o quc sc
assara na icnda do anir cran dois faios quc
nuiuancnic sc clicavan. Os csquadrcs
nais lcn cncavalgados foran dcscdidos logo
cn scguincnio dos fugiiivos. Na idcia dc quc
214
so Pclagio odia icr audacia lasianic ara vir
aconcicr o filIo dc Mua na sua roria
icnda, os caiiacs do ccrciio nuulnano nao
duvidaran un noncnio dc quc fossc clc o
dcsconIccido. ColIcndo-o s naos anics dc sc
unir aos scus nonianIcscs, o cicrnnio
dcsics scria facil cnrcsa. Assin, os nclIorcs
alnogaurcs dcvian crscgui-lo scn dcscanso
ncn ircguas aic o caiivarcn. Scndo assaz
nuncrosos ara rcsisiircn a qualqucr rcconiro
incscrado dos godos das Asiurias, lasiaria
quc o grosso do ccrciio os scguissc dc crio
ara fazcr quc a viioria fossc induliiavcl c
conlcia.
Uns aos ouiros, os csquadrcs dos
alnogaurcs dcscian ja dos ouiciros. o rudo do
conlaic c o lrilIo das arnas scrvian-lIcs dc
guia. Parccian rolar cla cncosia c, ccgos na
carrcira, aiufavan-sc no naio, quc csialava
dclaio dos lcvcs cs dos gincics aralcs. O
cavalciro viu-os c cnsou. Escrar a c firnc
nilIarcs dc Ioncns nao cra csforo, cra
loucura. Alcn disso, os scus conanIciros
dcvian icr-sc ja cnlrcnIado nas sclvas con a
irna dc Pclagio. Aic a nao fizcra nais do quc
dcfcndcr-sc dos soldados iransfrcianos quc o
ccrcavan; nudando, orcn, da dcfcnsao ara
o conciincnio, arrojou-sc conira os scus
advcrsarios, c cn oucos insianics os quc nao
caran anic a acIa dc arnas foran
215
consirangidos a fugir, luscando anarar-sc
no ncio dos csquadrcs quc sc aroinavan.
Eniao o cavalciro dcu volia. A scnda
alvaccnia quc sc csiirava or cnirc o naio aic
a florcsia concou a cnlclcr-sc-lIc dclaio
dos cs do gincic. visia, asscnclIava-sc a
un rolo dc fiia, csicndido c rcicsado or
noncnios, quc solio, lusca, volvcndo-sc dc
novo, a sua curvaiura anicrior. A raidcz da
corrida cra qucn o odia salvar. a dianicira
dos alnogaurcs aralcs Icsiiara vcndo rccuar
ianios Ioncns dianic dc un Ioncn so;
orcn, ao rciroccdcr do cavalciro, lanavan-sc
dcscadancnic aos clc ara o alcanarcn
anics quc cIcgassc ao losquc.
Mas a disiancia quc os scarava cra
grandc, c os aralcs, lanando-sc s ccgas or
cnirc as saras c csicvas c cnrcdando-sc nclas,
rciardavan-sc a si rorios c auncniavan
cssa disiancia. A sua alarida, quc ia rciunlar
ao longc nas anfraciuosidadcs da scrra,
ajudava o csorcar do gucrrciro con o csanio
quc roduzia no agil c rolusio gincic.
Ja lcn crio do circno da sclva, o
cavalciro dc disiinguir uns vulios quc
arccian cscra-lo. Ao scu lradar
Covadonga c Pclagio! rcsondcu o ncsno
lrado, rofcrido or una voz rciunlanic.
ConIcccu-a. cra a dc Sancion. O fcro gardingo
216
cunrira a sua roncssa. A dcscdida dos
crisiaos do cano dc Aldulaziz dcvia ficar
cscriia con lciras dc sanguc na Iisioria dos
iriunfos do Islan.
CIcgando orla do losquc, as rinciras
alavras quc o cavalciro ncgro soliou foran
dirigidas a Sancion.
Por quc voliasics scn vo-lo cu ordcnar,
vos os quc iinIcis jurado olcdcccr-nc cn
iudo? Ondc csia a irna dc Pclagio?
Scguc os dcsvios da scrra rcsondcu
Sancion. Asiriniro c Cudcsicu a
aconanIan. Hcrncngarda csia salva. So aic
csic onio nos ligava o jurancnio quc dcnos.
Fosic nosso caiiao. agora ccssasic dc o scr.
Honcns livrcs nuna icrra scrva, qucrcnos
conlaicr ondc iu conlaics, norrcr sc iu
norrcrcs. Ao ncnos acrcsccniou cn ion
anargo nao odcras dizcr dc novo quc fosic
o uliino no clcjar cnquanio os valcnics
fugian.
Louco! cclanou o cavalciro ncgro.
Junio do Crssus a EsanIa cdia aos scus
filIos quc norrcsscn scn rccuar. aqui c
ianlcn a airia quc cigc dos scus uliinos
dcfcnsorcs quc sc nao voicn a noric inuiil.
Fujanos! vos digo cu; orquc a fuga nao odc
dcsonrar aquclcs quc nil vczcs icn rovado
quanio dcsrczan a vida. Vcdc... Nao sao
217
acnas alguns corrcdorcs quc nos crscgucn.
sao csquadrcs c csquadrcs dc agarcnos quc
iranscn aos nos a assonada.
Mas clcs nao o cscuiavan. Sancion,
scguido dos scus novc conanIciros, invcsiia
con os aralcs, quc iinIan cnircianio
cIcgado.
ScnclIanic scgurc, cnirando no anago
do carvalIo, sol os golcs do rolusio
lcnIador, aquclc unIado dc Ioncns, a cuja
frcnic sc acIava Sancion, cncirou no nacio
da cavalaria aralc. O fcrir das csadas nos
saios c clnos rciiniu nun son csiridcnic, c a
alarida dos sarraccnos foi coriada or
noncnianco silcncio. dcois, ouviran-sc
alguns gcnidos alafados, a quc succdcran
novos griios dc ancaa c furor c o laicr c o
rcluzir ircnulo do fcrro, cruzando-sc con o
fcrro, c o irocar confuso dos gincics cn
rcconiro lcn iravado. Os aralcs Iavian
arado dianic dc iania ousadia. Mas, logo quc
o rinciro csanio assou, os dcz gucrrciros
crisiaos, aconciidos or iodos os lados,
concaran a rccuar. O cavalciro ncgro, quc
ficara qucdo, dissc-lIcs cniao.
Quiscsics icniar o ScnIor con una
faanIa inuiil, c o ScnIor vos alandona.
Salvai as vidas! Eigc-o o dcsagravo da cruz c
a lilcrdadc da EsanIa!
218
E ondo-sc ao lado dc Sancion, fcz girar a
sua lorda dcsiruidora no ncio dos inficis.
Naquclc ncio os ininigos ianlcn rccuaran,
c o cavalciro, arovciiando csic raido
insianic, rosscguiu.
Aos quc sc cnvcrgonIan dc ouar a
vida, ara a crdcr con gloria quando o dia do
sacrifcio cIcgar, darci cu o ccnlo! Podcis
dizcr aos nossos irnaos quc o rinciro cn
fugir foi aquclc quc nunca fugiu; foi o cavalciro
ncgro!
E, voliando as cosias aos agarcnos,
inicrnou-sc na cscssura.
Haliiuados a considcrar o dcsconIccido
cono un cnic nisicrioso c ciraordinario, os
gucrrciros dc Sancion dcran volia, c o
orgulIoso gardingo viu-sc olrigado a iniia-los.
Ei-los vao! Endirciiando a carrcira ara o
lado do noric, dirigcn-sc aos Hcrncngarda,
cnquanio os alnogaurcs aralcs, guiados clo
rudo dos gincics, os ccrran dc crio. Os
csquadrcs, cncirando na sclva,
asscnclIavan-sc a una scrc disfornc, quc
sc dcscnrolava, colcando c csiirando-sc or
cnirc o arvorcdo, c quc dc noncnio a
noncnio ancaava iragar os fugiiivos, os
quais nal odian conscrvar una cqucna
disiancia cnirc si c os scus inlacavcis
crscguidorcs.
219
A lua assava cniao nas aliuras do ccu. O
ar, osio quc frio, csiava nanso c diafano. Era
una fornosa noiic dc invcrno; nais fornosa
quc as sosscgadas noiics do csiio. As arvorcs,
na naior aric dcsfolIadas, dciavan o luar,
or cnirc os ranos dcsidos c ioriuosos,
dcscnIar no cIao figuras csiranIas quc
vacilavan indccisas. os rollcs nodosos c
calvos, nisiurados con os rocIcdos
iranidais, quc sc alcvaniavan irrcgularcs c
faniasiicos nas arcsias das cncosias ngrcncs,
nas lonladas cnIascosas das scrras,
arccian filciras dc dcnnios caninIando dc
roldao a dcscnIarcn-sc nos valcs ou
danando nos visos das aliuras. Os cavalciros,
corrcndo rcdca solia, scniian coar-lIcs nas
vcias involuniario icrror, auncniado clo
csiruido soiurno da cavalaria sarraccna, quc
soava c ia norrcr a grandc disiancia nun
quasc incrccivcl sussurro.
A furia da carrcira crcscia ao asso quc os
fugiiivos sc cnlrcnIavan na naior cscssura
da florcsia. Duranic algun icno, clcs iinIan
odido dcscoriinar os ncaros das nonianIas
c, la nuiio ao longc, os nais alios calcos do
Vnio, quc rcflciian o luar no scu nanio
raicado dc ncvc.
Mas a sclva ja conca a rarcar, c os
gincics a rcsfolcgarcn con nais violcncia. dc
insianic a insianic os cavalciros crisiaos,
220
csrciiando as csirclas do Iorizonic, quc lIcs
scrvcn dc guias, vccn fugir aqucla icia
cnrcdada, quc as franas das arvorcs lIcs
afiguran cono lanada solrc o cIao claro do
firnancnio. Mcnos frcqucnics, as lasias c
crcncs folIagcns dos ncdronIciros assan
cono glolos ncgros, quc, clcvando-sc a ouca
aliura da icrra, voan dcscdidos, or un c or
ouiro lado, ara iras dclcs. quc os onzc
gucrrciros rinciian a galgar as aliuras quc
sao cono a lasc irrcgular das nonianIas,
cono o cdcsial conun daquclcs olcliscos da
criaao. O galoc dos corccis da un son
ascro dc fcrro laicndo cn cdra, c o alvcjar
dcsia rcvcla quc as iorrcnics assaran or la c
arrasiaran a rclva c os nusgos quc a unidadc
fizcra nasccr no ouiono solrc o o, acunulado
nos larrocais clas vcnianias do csiio. Naquclc
solo cdrcgoso c rcvolio iorna-sc nais
dificuliosa a fuga, c o ncio da carrcira
afroua visivclncnic. Os aralcs concan a
sair dc cnirc os arvorcdos c a aroinar-sc dos
crisiaos. Enquanio csics icnician a ncdo o
cIao nal gradado, quc lIcs rola dclaio dos
cs dos cavalos, orquc ara clcs o irocar, o
vacilar c a noric, os scus nuncrosos
crscguidorcs, aicnios so a alcana-los,
galgan or cina do dcsgraado alnogaurc
quc, dcrrilado clos rorios conanIciros,
cira scn conlaic, scn gloria c scn quc a
221
crscguio dos fugiiivos dcic or isso dc scr,
cono aic a, inccssanic, inlacavcl,
vcriiginosa.
Dcois dc sulircn a cncosia, o cavalciro
ncgro c os quc o scguian viran alongar-sc
dianic dclcs una cIaada lana, cn cujo ioo
a scrra sc alicava dc novo, con os scus nil
acidcnics dc cordilIciras coriadas, dc algarcs
rofundos, dc garganias sclvosas, ao lado das
quais os icos agudos sc aiiravan ara o ar ou
cndian solrc os alisnos c iorrcnics. A
naiurcza, nais rudc naquclas aragcns, iinIa
un asccio soiurno, visia assin, ao crio c
luz da lua. cra cono un occano icncsiuoso,
ondc iodas as gradacs da noric-cor sc
confundian c nisiuravan, dcsdc a lrancura
dcsloiada c alida do rocIcdo aic a rciidao
fccIada dos inIciros rciinios nas sonlras da
noiic.
E or aqucla dilaiada cIa os onzc
csforados largan rcdcas aos gincics c
cnsangucnian-lIcs o vcnirc con o csorcar
inccssanic. o rudo do rorio corrcr ja nao o
scnicn; confundcn-sc no csirugido do
csquadrao dc aralcs quc dc nais crio os
scguc. A vingana vai-lIcs no cncalcc; c, sc
algun volvc airas os olIos, aquclc iurlilIao
cnovclado quc rola aos clcs, ncgro, raido,
ioriuoso, conosio dc ccnicnarcs dc vulios,
cujos olIos afogucados rcluzcn nas ircvas,
222
cujos dcnics alvcjan cono os do javali irriiado,
asscnclIa-sc-lIcs a una lcgiao dc dcnnios, c
a un rir infcrnal o iinir das csadas, o
rcsfolcgar dos cavalos, c o nurnurar dos
cavalciros, quc arccc cnioarcn-lIcs ja o Iino
da noric.
Na cicnsa cIaada, ianio a fuga cono a
crscguiao cran un frcncsi, un dclrio.
Crisiaos c nuulnanos dcsaarccian or
cnirc as saras colcrias dc orvalIo, c o ar,
dividido violcniancnic, zunlia-lIcs cn roda,
cono un gcnido coninuo. Crisiaos c
nuulnanos unIan o circno da diligcncia
ncsia uliina icniaiiva. Alcn da lanura, os
alcaniis c as sclvas giganics cran a cscrana
dc uns, o dcsalcnio dc ouiros. Ali, os
rccicios coriavan suliiancnic os caninIos
alcrios clas fcras nas lalas, c ao calo dc
valc fundo os rocIcdos fccIavan
inrcvisiancnic a sada. aqui, a scnda
ioriuosa ia norrcr na iorrcnic; la, a iorrcnic
cn caiadua. Os godos afciios quclcs dcsvios
alcsircs, salian-no; os aralcs adivinIavan-
no ao dcscoriinarcn o csciaculo quc iinIan
anic si, cssa csccic dc caos nascido das
grandcs convulscs do glolo na sua vida dc
nuiios scculos, quc a laa claridadc da noiic
iornava ainda nais faniasiico.
Enfin, os crisiaos airavcssan a gandra c
concan a cnlrcnIar-sc nas solidcs das
223
nais agras nonianIas. Os agarcnos rcdolran
cniao dc cncrgia; nas dclaldc. Poucos assos
ncdcian cnirc uns c ouiros, c os fugiiivos
scnicn ja o rcsfolcgar dos cavalos c o rcsirar
alio dos ininigos; nas cssc csao nao sc
cncuria. A, arccc csiar dc crncio o lrao da
rovidcncia, quc qucr salvar os dcfcnsorcs da
cruz. Furiosos, csquccidos da voniadc dc
Aldulaziz, quc cigc ara asios dos
iorncnios aquclas oucas vidas, os gucrrciros
do anir dcscdcn dc longc as lanas, quc vao
cla naior aric cravar-sc nos ironcos dos
rollcs. Duas, orcn, silvan or cnirc os
fugiiivos; ao ncsno icno, dois gincics
aran, vacilan c cacn. Sao os dc Viicrico c
Liula, os nais noos dos onzc gucrrciros. Scn
iransiao, scn cscrana, o cscciro da noric
sc lIcs crguc dianic dos olIos faial,
inconirasiavcl OI ninIa nac, vcn rccclcr
icu filIo! foran as unicas alavras quc
rofcriu Viicrico. Era s rccordacs naicrnas
c saudadc quc cssc uliino griio dc un
norilundo cIcio dc vida sc dirigia. Liula
ianlcn nurnurou un nonc; nas so Dcus c
clc o ouviran. Era o da sua ananic, violada c
noria na ionada dc Encriia. No iransc final,
aqucla alna ura nao rcvclara aos Ioncns o
nisicrio do anor, da dcscscraao c do
sculcro. rfao no nundo, scarado daqucla
cn qucn cnrcgara o afcio dc un coraao
224
virgcn c quc iao irisicncnic crdcra, Liula,
soliiario solrc as runas da EsanIa c solrc
as runas da roria cisicncia, cra o rinciro
cn sc arrojar aos crigos; c ncssa noiic, cnfin,
cIcgava ara o dcsgraado a Iora aciccida do
rcousar cicrno.
Dclaldc os alnogaurcs dianiciros
icniaran susicr a corrida, ara colIcr s naos
os dois godos dcrrilados. Inclidos clos quc
os scguian c arrasiados cla roria furia,
galgaran or cina dclcs; c quando, aos griios
dos alnocadcns, ao sofrcar dos cavalos, ao
laralIarcn-sc os csquadrcs cn no ainIada
c ao alrircn aos lados, udcran crguc-los do
cIao ondc jazian, as suas alnas iinIan
sulido ao ccu, c os scus cadavcrcs,
csnagados, sanguinolcnios, dcsconjuniados,
cran duas coisas inforncs, cn quc acnas sc
divisavan vcsigios dc vulios Iunanos.
Logo quc Viicrico c Liula caran, un
novincnio inccrio dc Icsiiaao afrouara un
ouco a fuga dos scus conanIciros; nas a
voz dc avanic! rofcrida clo cavalciro
ncgro, lIcs iroou nos ouvidos, c cssa voz foi
scguida dc algunas alavras iravadas dc
lagrinas, dc quc davan visvcl sinal o ircnulo
c coriado con quc cran rofcridas.
As alnas dc dois nariircs solcn ncsic
noncnio ao ccu. clcs orarao ao ScnIor ara
225
quc salvc a lilcrdadc c a vida dc scus irnaos,
quc so qucrcn una c ouira ara conlaicrcn
clos aliarcs dc Crisio.
Diias csias alavras, o cavalciro ncgro
cravou as csoras no vcnirc do gincic, c
rcciiu.
Avanic!
E os ouiros godos scguiran-no scn Icsiiar
nais. a carrcira iinIa-sc convcriido nuna
csccic dc furia louca c dcscscrada.
Os alnogaurcs, dcsordcnados ja, rciidos
clas diligcncias quc fazian ara alar os dois
cadavcrcs, c cnlaraando-sc uns aos ouiros,
viran dcsaarcccr os godos nuna gargania
csirciia, cnirc rocIcdos c lalas, cnquanio os
alnocadcns lIcs lradavan ianlcn.
Avanic!
E os rinciros quc udcran olcdcccr-lIcs
aiiraran-sc or aqucla csccic dc fojo cavado
clas iorrcnics dc nuiios scculos; nas as
sinuosidadcs da cncdia cncolrian-lIcs os
godos, c, olrigados a arar frcqucnicncnic
ara conIcccrcn a quc aric clcs sc
cncaninIavan, cada vcz scniian nais rcnoio
c icnuc o irocar dos gincics.
Dir-sc-ia quc as alavras do cavalciro
ncgro Iavian sido rofciicas. o sanguc dos
226
dois nariircs fora, ialvcz, o rco da rcdcnao
dos fugiiivos.
227

XVI O CASTRO
ROMANO
A dcsconfornc rofundcza do alio rccicio a csia aicnic.
clc gcra icrror no Ioncn quc o conicnla dc cina.
Valcrio Dcrgidcnsc. Exunuocs.

A Iora dc ananIcccr aroinava-sc. o
crcusculo naiuiino aluniava frouancnic as
nargcns dc rio nal-assonlrado, quc corria
iurvo c caudal con as iorrcnics do invcrno.
Acriado cnirc rilas fragosas c cscaradas,
scniia-sc nugir ao longc con inccssanic rudo.
A csaos, dcsiorccndo-sc cn nilIcs dc fios,
dcscnIava-sc das caiaduas cn fundos
cgos, ondc rcfcrvia, cscunava c, golfando cn
olIcircs, aiirava-sc nacio c airoclando-sc a
si ncsno, clo scu lciio dc rocIas, aic dc novo
ruir c dcscdaar-sc no roino
dcscnIadciro. Era o Salia, quc dc qucda cn
qucda, ronia dc cnirc as nonianIas c sc
cncaninIava ara o nar canialrico. Pcrio
ainda das suas fonics, o csiio via-o assar
olrc c lnido, nurnurando sonlra dos
cIouos c dos salguciros, ora or ncio das
lalas c silvados, quc sc dclruavan, aqui c
acola, solrc a sua corrcnic, ora or cnirc
cncdias calvas ou corrcgos csicrcis, ondc cn
228
vao icniava, csirciiando, rccordar-sc do scu
lranido do invcrno. Mas quando as aguas do
ccu concavan nos fins do ouiono a fusiigar
as faccs alidas dos calcos, a ossada nua das
scrras, c a unir-sc cn iorrcnic clas garganias
c valcs, ou quando o sol vivo c o ar icido dc
un dia fornoso dcrrciian as orlas da ncvc quc
ousava cicrna nos icos inaccssvcis das
nonianIas nais clcvadas, o Salia rcciiiava-
sc cono una lcsia-fcra raivosa c, inacicnic
na sua solcrla, arrancava os cncdos, alua
as razcs das arvorcs sccularcs, carrcava as
icrras c rclrania con son ncdonIo, aic
cIcgar s lancics, ondc o solo o nao
conrinia c o dciava csraiar-sc clos auis
c juncais, corrcndo ao nar, ondc, cnfin,
rcousava, cono un Ioncn conlciancnic
clrio quc adornccc, dcois do lraccjar c lidar
da cnlriagucz.
Na nargcn dirciia do rio, quc cniao
assava grosso dc calcdais or un dos valcs
quc rcialIan as nonianIas das Asiurias no
scu cndor ocidcnial, vian-sc ainda no
rincio do oiiavo scculo as runas dc aniigo
casiro ou arraial ronano. Jazian csias cn
una csccic dc rononiorio dc rocIas,
cndurado solrc a vcia dc agua c ialIado
quasc a iquc or iodos os lados. Na lorda do
csaoso lajcdo, quc fornava cono una cira
irrcgular, avuliavan fragncnios dc grossos
229
anos dc valos dc cdra, c no alio dc una
ladcira ngrcnc quc conduzia cnirada
daquclc circuiio acIavan-sc os vcsigios dc
una oria dc cano, rovavclncnic a rcioria.
a dccunana, fronicira a cla, fazia, fora do valo,
un liniiado icrrcirinIo, cn cujo ioo, c a
lasianic rofundidadc, assava o rio ncgro c
vcloz con nugido coninuo. Ainda na lorda do
rocIcdo arunado solrc a agua sc
cncrgavan alguns orifcios rofundos, quc
nosiravan icrcn scrvido ara cnlclcr as
iravcs dc onic lanada ara a ouira nargcn,
ianlcn clcvada c cnIascosa. A siiuaao
daquclas runas, a forna quasc circular dos
valos c a sua disosiao inicrior cvidcnicncnic
indicavan un dcsscs Iilcrnaculos ou arraiais
dc invcrno alcvaniados clas lcgics dc Fona
nas suas icniaiivas rcciidas c quasc scnrc
inuicis ara suljugar os ccliilcros das
cordilIciras da Canialria c das Asiurias.
A onic ronana, orcn, sc ouirora a
cisiira, Iavian-na consunido as injurias das
csiacs. En lugar dcla, os Ialiianics
daquclcs dcsvios iinIan ionlado airavcs do
Salia un rollc giganic, un dos filIos
rinogcniios da icrra, quc nos scus dias
sccularcs fora cnrcdando as razcs nos scios
da cdra, aic ircn lclcr no lciio do rio. A
arvorc nonsiruosa, dcrrilada or cina da
corrcnic, cara solrc o alcaniil froniciro c vivia
230
dc una vcgciaao norilunda, quc nal odia
conscrvar airavcs do cco, arrancado quasc
inicirancnic do solo. Calva c nusgosa, acnas
alguna vcrgnica, quc lIc ronia da cnrugada
cidcrnc na rinavcra ara norrcr no csiio,
dava sinal dc quc o rci dos losqucs ainda nao
cra inicirancnic cadavcr. Mas cssa ouca vida
lasiava ara quc a olra rudc dos larlaros
nonianIcscs durassc or nais anos quc a
cdificaao rcgular c solida dos aniigos
nciaiorcs ou cngcnIciros das lcgics ronanas.
Para aquclcs, iodavia, quc nao csiivcsscn
afciios a crscguir a zclra clas cncosias
cscaradas, a galgar os rccicios aos a
calra-nonics c a conlaicr con os ursos c
javalis nas lordas dos fojos, scn sc lIcs iurlar
a visia; ara csscs iais a onic vcgcial dos
Asiurios scria un siio arriscado. No ncio do
asso csirciio, irrcgular c cilndrico, scniindo c
vcndo nugir c dcsaarcccr dclaio dos cs a
corrcnic incIada c iurva, quasc inossvcl
lIcs fora nao vacilar. nas ao vacilar scguir-sc-
ia o dcscnIar-sc, c ao dcscnIar-sc, a noric.
aliura da qucda c ao ncio das aguas
ajuniava-sc o agudo dos rocIcdos, cnirc os
quais o rio, cscunando, sc csiorcia c
dcscdaava.
Ao ariir dc Covadonga c ao dirigir-sc ara
o cano dc Aldulaziz, os cavalciros crisiaos
iinIan rodcado o Vnio, scguindo nais ao
231
oricnic; nas, Ialiiuados, nas suas coninuas
corrcrias, a discorrcrcn clos aialIos c carris
das nonianIas, dc anicnao rcvian quc, no
caso dc lcvarcn a calo a icncraria cnrcsa
quc conciian, a agrura da scrra scria a sua
nclIor dcfcsa conira a crscguiao dos
aralcs. Assin dclincaran o caninIo quc
dcvian scguir na fuga, vindo airavcssar o
Salia, ja crio do scu cscondcrijo, naqucla
csccic dc asso foriificado, conIccido ainda
cnirc os godos clo nonc dc Custun
Pugunoun ou arraial dos agaos.
Foi jusiancnic ao iingir-sc o ccu da faia
avcrnclIada quc rcccdc o surgir do sol, quc
dois cavalciros galgaran ao galoc a ladcira
quc dava accsso ara as runas do casiro
ronano. No ncio dclcs, cavalgando ianlcn
un alazao agil c ao ncsno icno rolusio,
una dana vcsiida dc lranco arccia nal
odcr ja nanicr-sc na scla, scgurando-sc
unas vczcs ao arao, ouiras s crinas
fluiuanics do valcnic aninal. Eran
Hcrncngarda c os scus dois guardadorcs quc
cIcgavan, finalncnic, s nargcns do Salia.
Pouco dcvia iardar o insianic cn quc a
fornosa irna dc Pclagio acIassc, dcois dc
ianios crigos c icrrorcs, alrigo c az nos
rudcs aos dc scu csforado irnao.
Mas a corrida violcnia c inccssanic or
scndas noniuosas c ascras iinIan caurido
232
as foras da filIa dc Favila, cono os succssos
or quc assara dcsdc quc ariira dc Tarraco
lIc iinIan quasc aniquilado as do csriio. Ao
cIcgar ao ncio daquclcs rcsios do
acanancnio ronano scniia-sc dcsfalcccr dc
cansao, ao asso quc a fclrc c a scdc lIc
dcvoravan as cniranIas. Os dois cavalciros,
olIando ara cla, viran-lIc, con a luz da
alvorada, as faccs iinias dc alidcz norial. s
vczcs, duranic o caninIo c, solrciudo, nos
siios nais alios, quando as lufadas do noric
acalnavan noncniancancnic, crcclian ao
longc un dclil rudo soiurno c coninuo, quc
sc asscnclIava ao irocar dc cavalos; nas
Iavia Ioras cn quc acnas scniian o
csiruido do galoar dos rorios gincics, lcn
quc o vcnio Iouvcssc caldo dc iodo na
anicnanIa. Inquicios, ianlcn, cla soric dos
conanIciros quc iinIan dciado airas dc si,
rcsolvcran arar no ncio daquclas runas.
Salicados dc inroviso clos aralcs, facil lIcs
scria iransor a onic naiural quc iinIan
dianic, c as oucas razcs quc rcndian o
norilundo carvalIo nargcn oosia
ccdcrian lcn dcrcssa aos guncs afiados dos
scus franquisqucs. Eniao o ironco da vclIa
arvorc sc dcscnIaria no alisno, c o lciio
rofundo c cscarado do Salia ficaria cono
una larrcira cnirc clcs c os ininigos.
233
Dcscavalgados, os dois gucrrciros
ionaran nos lraos a irna dc Pclagio c foran
rcclina-la solrc un noniculo colcrio dc rclva
c nusgos, quc, cla sua siiuaao no lugar
ondc, rovavclncnic, ficava a divisao cnirc o
rciorio c a aric infcrior do cano, dava
indcios dc scr o asscnio das aras dos dcuscs,
quc os ronanos usavan colocar no ncio dos
arraiais. Fcgclada cicriorncnic, ao asso quc
o ardor fclril lIc qucinava o sanguc,
Hcrncngarda, acnas iocou cn icrra, so dc
ronunciar a alavra scdc", caindo
anoriccida solrc a rclva orvalIada. O unico
sinal quc ncla rcvclava a vida cra o ircnor
convulso quc violcniancnic a agiiava.
Enquanio Asiriniro sulia ao valo, dc cujo
ioo sc dcscoriinava nclIor, osio quc a lrcvc
disiancia, o caninIo quc Iavian scguido,
Cudcsicu iralalIava cn ajuniar alguns
ironcos dc arvorcs c as folIas sccas
anonioadas clos vcnios do csiio quc as
cIuvas ouionais ainda nao iinIan arrasiado.
Drcvcncnic o ar icido dc una fogucira fcz
volvcr a si a donzcla. o cavalciro ofcrcccu-lIc
un cqucno frasco dc sccra quc dcsrcndcra
do arao c quc lIc rcsiiiuiu algun vigor aos
ncnlros cniorccidos. Dcois, Cudcsicu
cIanou o scu conanIciro c dissc-lIc.
Os gincics nao odcn assar alcn. Idc
c lanai-os ara o lado oricnial da nonianIa.
234
clcs luscarao o irilIo acina das fonics do
Salia c dcsccrao a Covadonga.
E Asiriniro, guiando os ircs gincics cla
ladcira alaio, afagou-os un a un, c
scgurando-lIcs as rcdcas ao cfio, dcu un
silvo con sodo ariicular. Os gincics fiiaran
as orclIas, asiraran ruidosancnic o ar c
ariiran ao galoc, or ncio da sclva, ara o
lado quc Cudcsicu indicara.
Esic, acnas os viu dcsaarcccr, dirigiu-sc
ara Hcrncngarda.
ncccssario, scnIora dissc clc
una dcrradcira rova dc csforo. c ncccssario
ariir ja. Os nossos gincics, cnsinados a
voliarcn sos ao cano crisiao do dcscrio
quando os ardis ou os crigos da gucrra nos
olrigan a alandona-los, nao causarian ncn
csiranIcza ncn rcccio ao aarcccrcn a scn
scus donos, sc nao fosscn as circunsiancias
ciraordinarias da nossa corrcria. Mas qucn
odcra dizcr ao duquc dc Canialria qual soric
nos coulc na icncraria cnrcsa quc
concicnos? Qucn, scnao vos ncsna,
rcsiiiuda aos scus lraos, lIc dara a ccricza
dc quc csiais salva das naos dos inficis? Para
nos, Ialiiuados a dcsccr rccicios c a salvar
iorrcnics, aqucla onic csirciia c sclvaiica c
facil dc iransor, galgando-a raidancnic c
scn volvcr os olIos ara o alisno. Invocai
235
ioda a cncrgia da vossa alna, iodas as vossas
foras, ara vcnccr csic uliino olsiaculo, c,
dcniro dc oucas Ioras, vcrcnos os calcos
quc rodcian a cavcrna dc Covadonga. En lciio
dc ranos ionar-vos-cnos solrc nossos
onlros na nargcn fronicira; Ioncns livrcs c
gardingos, farcnos nisicr dc scrvos; orquc
sois una dana c orquc sois a irna do nolrc c
valcnic Pclagio... Asiriniro, nosirai quc o risco
so cisic quando cisic o icnor.
Eniao Asiriniro, olIando fiio anic si,
airavcssou con assos firncs c ligciros or
cina do ironco arrcdondado c nodoso, c, nun
rclanccar dc olIos, acIou-sc do ouiro lado.
Hcrncngarda conrccndcra lcn a
ncccssidadc dc coligir ioda a rolusicz da sua
alna naquclc noncnio; nas, ao crgucr-sc,
conIcccu quc os ncnlros doridos c causios
quasc rccusavan olcdcccr-lIc. Firnando-sc,
iodavia, no lrao dc Cudcsicu, cncaninIou-sc
ara o icrrcirinIo cicrior quc sc alria alcn
dos valos solrc a iorrcnic. A, anics dc cIcgar
ao icncroso iransiio, ajoclIou c, alcvaniando
as naos c os olIos ao ccu, ncn scqucr sc lIc
vian novcr os lalios, cnlclida cn oraao
fcrvorosa c niina. Con os scus irajos lrancos
c cn conlcia inolilidadc, dir-sc-ia quc cra
un dcsics anjos curvados solrc os lodaos dc
caiicl goiico, quc, no froniiscio dc caicdral,
arcccn scr o snlolo da norada das rcccs,
236
sc os rinciros raios do sol, cujo orlc nal
dcsoniava dciras das colinas, nao rcvclasscn
ncla a vida, ciniilando-lIc nos calclos
dourados c no vcu dc duas lagrinas quc lIc
ofuscava os olIos c concava a dcslizar-sc-lIc
cn dois fios lrilIanics ao longo das faccs,
ondc o rulor da fclrc ronia or cnirc a
alidcz, cono as aoulas roncn no ncio da
scara nadura.
Dcois dc alguns insianics, alcvaniou-sc
dc novo c cncaninIou-sc ara o rollc, cujo
ioo nonsiruoso sc asscnclIava calca
calva dc un giganic quc, iniciriado, fincassc
os cs na ouira rila. Cudcsicu scguia-a dc
crio, csicndcndo os lraos
involuniariancnic, cono qucrcndo susic-la,
cnquanio Asiriniro, ianlcn or novincnio
naquinal, cn c solrc as razcs iorcidas da
arvorc c curvando-sc ara dianic, lIc ofcrccia
a nao rolusia, cono sc a disiancia lIc
crniiissc alcana-la.
No noncnio cn quc ja unIa o c solrc o
ironco, o rcflco alvaccnio da cscuna, quc
fcrvia la cnlaio, no ncio do crcusculo
frouo do corrcgo rofundo, c o csirciio da
iorrcnic, csadanando or cnirc os nusgos c
linos csianados nos anos irrcgularcs do
dcscnIadciro, fizcran alaiar os olIos a
Hcrncngarda ara o alisno, cono fascinaao
irrcsisivcl, cono conjuro dialolico. Cravados
237
naquclc Iorrcndo csciaculo, fiios,
csaniados, cla nao odia dcsrcga-los dcssc
caos infcrnal das aguas, quc, rcdcnoinIando
ou jorrando conira os rocIcdos, ora
ncgrcjavan, rcciiiando-sc conacias ara
dianic, ora, rcclidas, dcscdaadas cn ondas
dc cscuna, rcuando cruzadas no ar ou
csalnando-sc nas faccs da cncdia,
nisiuravan no scu confuso sodo un
nurnurar c rugir cono dc dor, dc colcra, dc
dcscscraao, dc agonia, quc vozcs Iunanas
nao salcrian ajuniar c quc so odc scr
scnclIanic ao conccrio dc llasfcnias dos
condcnados, cnioando o Iino airoz das cicrnas
naldics conira Dcus.
E Hcrncngarda scniia una ansia
vcriiginosa dc sc aiirar qucla voragcn; una
cono airaao nagnciica, voluiuaria, indizvcl,
a favor da qual luiava un scniincnio
nisicrioso c vago, nas quc ncn or isso cra
ncnos ardcnic, ao ncsno icno quc alna c
coro a rcclian clo insiinio c clo anor da
vida. Con as naos coniradas, a fronic
cndida c o olIar inccrio dc un norilundo, a
donzcla arccia Iavcr sido cirificada no
noncnio cn quc dcra a rincira assada ara
iransor cssa ncia, alcn da qual, unicancnic,
cisiia a cscrana.
Olscrvando o gcsio da irna dc Pclagio,
Cudcsicu viu quc un insianic lasiaria ara
238
aniquilar o fruio dos crigos aic a corridos.
Mais dc una vcz, anics quc sc Ialiiuassc
sua vida dc foragido, assando clas lordas
dos fojos, clas quinas dos rccicios, clc
rorio scniira cssa fascinaao do icrror, cssc
nagnciisno da noric quc cosiuna suljugar-
nos c airair-nos quando clas rinciras vczcs
nos acIanos solrancciros a algun alisno;
scniincnio dc voluiuosidadc dolorosa, quc,
aralisando-nos os novincnios, orquc dolra
cn nos o icrror, nos salva, ialvcz, do suicdio,
ao ncsno icno quc ara clc nos convida con
airaiivo inclicavcl.
O cavalciro, scgurando violcniancnic o
lrao da donzcla, dcsfcz aqucla csccic dc
cncanio faial, olrigando-a a rccuar alguns
assos. Eniao Hcrncngarda, cono sc
acordassc dc un sonIo nurnurou. Nao
osso!" E soluava c as lagrinas rolavan-
lIc alundanics clas faccs nacilcnias. En
ircnor convulso, os joclIos vcrgavan-lIc, c
icria cado or icrra, sc Cudcsicu nao a
Iouvcra rciido.
Asiriniro, quc vira o novincnio do scu
conanIciro, airavcssou dc novo a arriscada
assagcn. Un cnsancnio Iorrvcl assou a
anlos clo csriio. cra quc os aralcs odian
cIcgar! Encararan-sc nuiuancnic, c cada un
dclcs noiou quc o ouiro iinIa o gcsio
dcnudado. Cudcsicu, volvcndo a calca,
239
lanou os olIos ara a sclva dc quc Iavian
sado, orquc lIc arcccra ouvir un runor
alafado. Asiriniro, quc crcra ouvir o ncsno,
corrcu dc novo ao valo.
E o rudo soava, dc fciio. Os dois
cavalciros ncn rcsiravan. Era un irocar dc
cavalos rcdca solia. nao Iavia quc duvidar.
Para clcs cn alguns insianics sc rcsuniu,
cniao, un scculo dc iranscs noriais.
Sao novc. novc os quc sacn da cscssura,
corrcndo dcsordcnados, c quc sc rcciiian
ara as runas. Sao godos! Os largos fcrros dos
franquisqucs la rcluzcn laicndo-lIcs solrc as
coas no raido galoc. o lodo dos lrcjos
cnodoa-lIcs as arnas cscuras c olidas.
Ondcian criadas as crinas dos corccis, cujos
ciios nosqucia a cscuna, cujos frcios iingc o
sanguc. O nisicrioso cavalciro ncgro vcn
frcnic dclcs.
Ei-los lrada Asiriniro, con una
csccic dc alcgria frcnciica. Esiao salvos!
Salvos?! inicrroncu irisicncnic
Cudcsicu, c, scn sc novcr, olIou ara
Asiriniro, c, dcois, ara Hcrncngarda, quc
susiinIa nos lraos.
Pcrdidos! crdidos conosco c cono nos!
rclicou cn ion lugulrc Asiriniro, ara
qucn a inicrruao c o olIar dc Cudcsicu
iinIan sido raio dc luz ncdonIa. O Salia cra
240
linIa iraada cla fciiiccira con a vcrlcna
nagica, alcn da qual nao assara janais
aquclc anic cujos cs cla a riscou. O
jurancnio quc iinIan dado c, nais do quc
isso, a lcaldadc dc gucrrciros godos nao lIcs
conscniian alandonarcn a irna do scu
caiiao; nao lIo conscniiria o fcro cavalciro
ncgro, cssc Ioncn ou cssc faniasna, cuja
vida cra un scgrcdo, cuja voniadc cra dc fcrro,
cuja voz cra un icrror ara ininigos c, ara os
scus, un dccrcio dc cina.
E os novc nun rclancc iransuscran o
valo, galgaran a ladcira c aiiraran-sc dc irocl
ao ncio das runas do arraial ronano. O
cavalciro ncgro foi o rinciro cn dcsnoniar;
os ouiros oiio iniiaran-no.
Faido, raido! dissc clc. Lanai os
cavalos ara as lrcnIas, c airavcsscnos o
Salia! Nao Ia un noncnio quc crdcr, sc
qucrcnos salvar-nos.
E ouviu-sc un silvo acordc, unico,
csiridcnic dc iodos os rcccn-vindos. Os
gincics solios dcsccran dc novo a ladcira,
rcsirando con violcncia c scguiran a isia
dos ircs quc ouco anics, ao sililar dc
Asiriniro, sc Iavian cnlrcnIado na florcsia,
scguindo ao oricnic as nargcns do Salia.
O cavalciro ncgro, orcn, ao volvcr-sc,
rccuou con un griio dc csanio, quc nao dc
241
conicr. fora naquclc noncnio quc vira
Cudcsicu c Hcrncngarda quasc dcsfalccida,
quc csic anarava.
Vos aqui?! Ainda aqui?! cclanou clc,
con gcsio dc csanio nisiurado dc afliao c
crdcndo a conosiura solcnc c aliiva quc
soulcra aic cniao conscrvar nas nais
arriscadas siiuacs, nos iranscs nais
dolorosos. Prcsics, assai o rio. Os inficis
scgucn-nos dc crio, c os scus csquadrcs
nao iardarao a iransor aquclas colinas. O
Salia c a unica larrcira quc odc iolIcr os
assos a csscs corrcdorcs africanos, iguais cn
rolusicz c ligcircza aos nossos cordas
nonianIas. Irna dc Pclagio! acrcsccniou,
dirigindo-sc donzcla, quc arccia alIcia ao
quc assava junio dcla, volvcndo dc insianic a
insianic ara a lorda do dcscnIadciro un
olIar dc icrror. Irna dc Pclagio, or Dcus,
quc colrcis anino! Dois dos nais valcnics
gucrrciros da cruz la os dcianos
dcscdaados sol os cs da cavalaria aralc.
csics quc vcdcs lrcvc acalarao nos guncs dos
fcrros ininigos, sc nao udcrcn salvar-vos.
Juraran-no. Iao dc cunri-lo. Nao vo-lo
inloro or nin. nao qucro; nao osso qucrcr
dc vos rcconcnsa; nas os ncus rogos sao
clos irnaos dc arnas do duquc dc Canialria,
clos quc icn nisiurado con as dclc as
lagrinas do dcsicrro, con clc iragado o ao
242
ncgro do roscriio. Dianic do ScnIor nao vos
cdirian conia do scu sanguc; nao valcra a
cna. nas, qucn salc sc nao vo-la cdira o
Crisio cla sua rcligiao, a EsanIa cla sua
lilcrdadc?
Hcrncngarda nao iinIa ouvido ainda ao
cavalciro ncgro scnao os sons quasc
inariiculados do scu griio dc gucrra. agora,
orcn, csias alavras rofcridas cn ion
cncrgico, nas con voz ircnula, iroaran-lIc
nos ouvidos, scnclIanics voz dc algucn quc
na vida conIcccra c quc o sculcro
rovavclncnic iragara. O icrror quc lIc iolIia
os ncnlros rcdolrou con csia voz. or un
ncio conc dcscscraao cncaninIou-sc,
iodavia, con assos inccrios ara a onic
faial; nas, ao cIcgar a cla, rccuou. TinIa
alaiado dc novo os olIos ara a iorrcnic, c dc
novo a iorrcnic, cono un soriilcgio dialolico,
a Iavia fascinado.
Por iudo quanio Iavcis anado,
cavalciros da cruz cclanou cla dcsvairada.
cn nonc do ccu, alandonai-nc! O
dcsalcnio c o susio nc alrigarao no scio da
noric da violcncia dos inficis. Nao osso!...
Nao osso vcnccr cssc icrrvcl alisno, quc Ia
dc iragar-nc!
Os gucrrciros dc Pclagio, cscolIcndo
aqucla scnda ara a fuga, nao Iavian
243
calculado con un coraao fcninino, nisiura
dc csforo c iinidcz, dc cncrgia c dc fraqucza,
quc scra scnrc ara a filosofia un nisicrio.
Os aralcs!
Esia alavra, ccn nil vczcs rcciida na
EsanIa, cono o dolrar or finado cn as
assolado da csic, soou airas dos cavalciros
ainIados junio aos vcsigios da oria
dccunana. Sara da loca dc Asiriniro, quc,
scn dciar o valo, iinIa a visia cravada nos
visos dos nonics froniciros aic cujas
garganias sc dilaiava a sclva.
Os gucrrciros alriran suliiancnic aos
lados, c olIaran ara as cuncadas da
cordilIcira coroadas dc nuulnanos. os fcrros
olidos dos franquisqucs, quc iinIan
cndcnics dos ulsos or una cadcia dc fcrro,
ciniilaran lcvcncnic ircnulos.
So Hcrncngarda alaiou os olIos, c
ajoclIou con as naos crguidas no ncio dclcs,
nurnurando.
Nao osso! Alandonai!-nc!
Eniao o cavalciro ncgro, ionando-a cla
nao, corrcu a visia clas duas alas. no scu
gcsio Iavia a ncsna crcssao incriosa c
sinisira dc quc sc rcvcsiira quando cn
Covadonga cnlargara a sada dc Pclagio.
244
Qual dc vos ousa ionar nos lraos a
irna do duquc dc Canc conduzi-la or cina do
alisno ara a ouira nargcn? Qual dc vos
ousa jurar solrc a cruz da sua csada quc scn
vacilar o fara?
Houvc un noncnio dc silcncio. iodos os
rosios cnalidcccran; iodos os lalios calaran.
Un alarido dc nuiias vozcs o inicrroncu.
cran os inficis, quc a ncia cncosia Iavian
cncrgado os fugiiivos c quc sc aiiravan ara o
valc.
Nao Ia cnirc vos un quc o ousc?
rccrguniou o nisicrioso gucrrciro, fiiando o
olIar succssivancnic cn iodos. Vai scguro
o quc o icniar. A cnirada dcsic rccinio c
csirciia, c os agaos anics dc cIcgarcn ao
Salia assarao or cina do ncu cadavcr.
Dircis dcois a Pclagio quc soncnic o cavalciro
ncgro lIc cdc, a clc c a sua irna, algunas
lagrinas cn ncnoria dc un iiufado dc Viiza,
quc dciou dc vivcr... CIanava-sc Eurico... Elc
nos icnros anos ainda o conIcccu cn
Tarraco... Frucla, Cudcsicu, c iu, Sancion,
qual dc vos scra o ncnsagciro? qual dc vos
scra o salvador dc Hcrncngarda?
Todos calaran dc novo; nas aqui nao
Iouvc silcncio. ouvia-sc ja o rudo dos
corrcdorcs sarraccnos, lcn dc crio, no fundo
do valc.
245
E ao rofcrir o cavalciro ncgro o nonc dc
Eurico, a irna dc Pclagio soliou un gcnido c
dcu cn icrra cono sc fora noria.
NcnIun! rugiu o gucrrciro quasc
sufocado dc furor c dc angusiia; c, alongando a
visia clo orial do rccinio, viu alvcjar os
iurlanics, c, dcois, surgircn rosios iosiados,
c dcois rcluzircn arnas. Os aralcs
concavan a galgar a ladcira. Asiriniro
dcsccra dc un ulo do valo.
A coniraao da agonia quc ncsic noncnio
assou nas faccs do cavalciro ncgro,
csicndcndo ara o ccu os unIos ccrrados,
nao Iavcria a alavras Iunanas quc a
iniasscn. Nao dissc nais nada. Tonou nos
lraos aquclc coro dc nulIcr quc lIc jazia
aos cs c cncaninIou-sc ara a csirciia onic
do Salia. Era o scu andar Iirio, vagaroso,
solcnc, cono o dc faniasna. arccia quc as
suas assadas nao iinIan son; quc lIc
ccssara o coraao dc laicr, c os ulncs dc
rcsirar.
Viran-no airavcssar, lcnio cono sonlra;
cono sonlra, lcnio, Iirio, solcnc, inicrnar-sc
con Hcrncngarda na sclva da ouira nargcn.
Era un coro ou un cadavcr quc conduzia?
Esiava noria ou csiava salva?
Sancion c os dcnais godos iinIan ficado
inovcis dc csanio c dc susio. Aquclc Ioncn,
246
ncnos Ialiiuado a iransiiar or ncio dos
rccicios das nonianIas, concicra un fciio,
ara o qual lIcs falcccra o anino. Mal salian
clcs quanio os alcaniis do Calc cran nais
ascros, os scus dcscnIadciros nais
frcqucnics, os scus corrcgos nais fundos, c
quanias vczcs cssc Ioncn os Iavia galgado na
cscuridao dc alia noiic, or cnirc o
rcdcnoinIar c lranir do vcnio c das
icncsiadcs!
Foi or un noncnio raidssino quc
durou a inolilidadc dos godos, orquc ianio
lasiou ao cavalciro ncgro ara iransor a
lrcvc largura do Salia c sunir-sc na florcsia
quc, dcsccndo das nonianIas froniciras,
vinIa quasc iocar na lorda dos alcaniis
cndurados solrc as aguas.
Os dcz gucrrciros, uns aos ouiros,
galgaran ligciros or cina do rollc nodoso,
scn alaiarcn os olIos ara a csccic dc
sorvcdouro ncgro, rcvolio, ruidoso, quc,
nugindo la cnlaio, arccia, con scu
csirciio violcnio, icniar aira-los c dcvora-los.
Sancion foi o dcrradciro a assar. a ncio
rio scniiu aos si o iunulio dos aralcs quc sc
rcciiiavan dcniro dos arruinados valos
ronanos. Nao iiiulcou c scguiu avanic.
CIcgando nargcn oosia, volvcu os olIos c
viu quc alguns dos ininigos unIan c cn
247
icrra c, ccgos na sua furia, sc arrojavan ara a
onic faial.
Codos, aqui! griiou clc. c o rinciro
golc dc franquisquc dcu un son lao
cnirando nas razcs ainda vivas da vclIa
arvorc.
E, nanso c nanso, os agarcnos, lanando-
sc ao conrido solrc o cco quc csircncccra
ao golc dc Sancion c scgurando-sc s
cavidadcs do vclIo ironco c s ascrczas do
scu grossciro coric, sc aroinavan,
scnclIanics ao csiclio quc sc arrasia, nas
runas dc Dallcquc, ao longo dc coluna
ionlada.
Crisiaos c inficis fizcran silcncio. cra una
dcsias siiuacs cn quc a voz cira na
gargania; orquc o vivcr arccc quasc
aralisar-sc. E os aralcs avanavan scnrc, c
os golcs das csadas sccurcs godas laiian
roucos c cada vcz nais violcnios c rcciidos
nas razcs quc csialavan, lascando; c ja os
olIos csvcrdcados dc colcra, faiscanics,
dcsvairados dos inficis, cujas larlas ncgras
varrian o ironco, sc cnconiravan con o olIar
iorvo dc Sancion, curvo, vilrando golcs solrc
golcs, c ccrcado dc alguns conanIciros quc
o iniiavan aquclcs a qucn o conscniia a
acriura do siio, cnquanio os ouiros, con os
franquisqucs nas naos, sc rcaravan ara
248
rcclir os ininigos, quc so un a un odcrian
iransor a csirciia assagcn.
Suliiancnic csiouran as uliinas filras
do lcnIo; a arvorc nonsiruosa dcscnIa-sc da
sua lasc dc cdra, cscaa da rila fronicira,
ionla clas onias dos rocIcdos linosos, fa-
las voar cn racIas c laic solrc o dorso da
iorrcnic, cujo rudo nao dc dcvorar
inicirancnic o alarido dos inficis rcciiiados,
quc dcian os fragncnios das arnas, dos
vcsiidos c dos ncnlros cndcnics dos licos
das rocIas. As aguas, csadanando, ircan
cn lcnois dc cscuna clas arcdcs
anfraciuosas do rccicio c lanlcn o sanguc
quc or insianics as iingiu. Dcois, o grosso
nadciro fluiua, dcriva cla corrcnic c la vai, dc
cnvolia con cla, cn dcnanda das solidcs do
nar.
Os aralcs quc cncIcn o rccinio das
runas rccuan dianic dc iao Iorroroso
csciaculo. os godos cnvian-lIcs una risada
fcroz dc insulio c dcsaarcccn na cscssura
das lrcnIas quc sc dilaian aic s razcs das
nonianIas dc Auscla, ondc dcvc scr o icrno
da sua viagcn.
249

XVII A AURORA DA
REDENO
Dcsrczanos cssa nuliidao dc agaos, c ncnIun icnor Ia
cn nos.
Sclasiiao dc Salananca. CIoncon.

O csciaculo quc ofcrccia a cavcrna dc
Covadonga na noiic incdiaia qucla quc sc
dcscdiu con os succssos das nargcns do
Salia cra nui scnclIanic ao dcssa ouira noiic
cn quc Pclagio rccca nova do caiivciro dc
Hcrncngarda; csciaculo scnclIanic, nas
crsonagcns, cn aric, divcrsas. Na vasia
larcira, roina da cnirada da gruia c a quc
scrvia dc cIaninc una larga fcnda dos
rocIcdos sucriorcs, ardian alguns ccos dc
carvalIo, quc, rcassassados do fogo duranic
longa noiic dc novcnlro c alrasados aic
ncdula, davan acnas una cIana icnuc c
azulada, cujo fraco cslcndor sc crdia na
claridadc lrilIanic dc cinco ou scis facIos
cncosiados clas arcdcs irrcgularcs da
cavcrna. Do nuncroso irocl dc gucrrciros quc
naqucla ncnoravcl noiic sc iinIan crguido
voz do noo duquc dc Canialria, iravando das
arnas, acnas sc vian agora, csicndidos nos
grossciros lciios fornados das clcs dc aninais
250
lravios, dcz cavalciros, quc no scu rofundo
sono, no iransfigurado do gcsio c no dcsalinIo
dos irajos fazian anics lcnlrar o jazcr dc
cadavcrcs, quc o rcousar dc vivos. Pcrio do
lar accso, asscniado cn cscalclo iosco c con a
calca cncosiada ao lrao firnado nuna
anfraciuosidadc do rocIcdo, via-sc, ianlcn
adornccido, un gucrrciro cn cujo rosio os
sulcos das rugas c o cavado das faccs davan,
orvcniura, nosira dc nais dilaiada vida do
quc, na rcalidadc, cra a sua. O sono arccia
nclc unicancnic o cniorccincnio das foras
fsicas causias c nao o rcouso do csriio;
orquc, dc quando cn quando, os ncnlros sc
lIc agiiavan or csircncao violcnio, ou sc lIc
dcsccrravan os olIos, c novian os lalios,
cono sc icniassc falar. nas sussurrava acnas
alguns sons inariiculados, c caa dc novo cn
ioror, quc nao iardava cn scr ouira vcz
inicrronido. Nun rcccsso da gruia, fornado
clos rcssalios das rocIas c quc scrvia cono
dc canara ao jovcn caiiao dos foragidos,
arccia ianlcn jazcr un vulio solrc iclas
nais dclicadas quc os dcsojos dc aninais
silvcsircs, as quais cran, ialvcz, ainda rcsios
do anicrior luo dos aos dc Tarraco; ialvcz,
vcsigios da assada grandcza dos duqucs dc
Canialria c da aniiga civilizaao goiica. Un
ano dc urura franjado dc ouro cndia da
alolada naiural, rcso nas csialaciiics
251
sccularcs quc dcla dcscian, scnclIanics aos
cndurcs do icio dc un icnlo nornando-
aralc. A luz dos facIos nal aluniava aquclc
rccanio afasiado; nas ncssa ncia-claridadc
lranqucjavan rouas alvas dc nulIcr, quc
ianlcn arccia agiiada or sonIos dolorosos,
sc c quc o scu gcncr dc csao a csao, o
soluar coninuo, o agiiar-sc dc insianic a
insianic nao cran anics indcios dcssa
nodorra fclril, dcssa Icsiiaao cnirc o dornir
c a viglia, scnclIanic ao arqucjar do
norilundo quc ja crdcu a conscicncia da vida
quc vai fugindo. No ncio dcsia ccna dc
duvidosa quiciaao una crsonagcn vclava.
Era o noo Pclagio, quc, airavcssando a
cavcrna a assos lcnios c cauiclosos, dc un
ara ouiro lado, ora alicava o ouvido aos
novincnios irrcquicios c ao rcsirar agiiado
do vulio lranco, ora arava cnirada da
gruia, fiiando os olIos na cscuridao cicrior c
cscuiando con iodos os sinais dc inacicncia
dc qucn cscra algucn quc iarda. Dcois,
dirigia-sc ara o lado do vcrnclIo lrasido c,
cruzando os lraos, unIa-sc a conicnlar o
iorvo asccio do cavalciro do cscalclo con un
olIar dc sinaiia c conaiao, nisiurada do
quc qucr quc fossc dc adniraao c dc icrror
involuniario.
Esics novincnios succssivos do nancclo
rcciiran-sc unas oucas dc vczcs. or fin, a
252
figura ncnlruda c sclvaiica do lusiiano
Cuiislo assonou no arco irrcgular quc scrvia
dc oriico qucla Ialiiaao roulada cla
dcsvcniura s fcras.
Voliaran? crguniou cn voz laia ao
larlaro do Hcrnnio o duquc dc Canialria.
Dcsnonian agora rcsondcu Cuiislo.
Vclido, o ccnicnario, dissc-nc vicssc vcr sc
rcousavas.
Fcousar! rclicou Pclagio, sorrindo
irisicncnic c olIando ara o siio ondc o ano
dc urura oculiava o vulio lranco. Quc
vcnIa. quc vcnIa ja.
Cuiislo dcsaarcccu. Da a alguns
noncnios, o ccnicnario cnirava. Era un
gucrrciro, cujos calclos lrancos, cujos
ncncios ausados c cujo olIar cnciranic
davan icsicnunIo dc rudcncia c discriao.
Parccia inquicio c assusiado.
Quc novas nos irazcs, Vclido? Qual
caninIo scgucn os aralcs?
O quc rouvcra a Dcus clcs nunca
Iouvcsscn cnconirado. Ao ananIcccr os
cavalos africanos lclcrao as aguas do Dcva; os
sons das ironlcias agarcnas ouvir-sc-ao
rciunlar clas cncosias dc Concana c ccoarao
nos alcaniis do Auscla. Vagucanos discrsos
a iardc inicira c a naior aric da noiic. Pclas
aliuras do sul c do oricnic rcluzian ao longc as
253
arnas dos inficis, c dcois as suas alncnaras.
Os asiorcs asiurios, quc ja nos cscravan no
valc dc Onis, ondc iodos os csculcas sc
ajuniaran Iora da icra noiurna, nos
rclaiaran cniao o quc, sunidos or cnirc as
lrcnIas, iinIan odido olscrvar dc crio...
E quais foran as novas dos cgurciros?
inicrroncu vivancnic Pclagio. Sao
nuiios ou oucos os ininigos? A quc disiancia
sc acIan?
Pouco dcois do ananIcccr dcvcn icr
dcscido os uliinos ouiciros do Vnio, c quando
o sol lrilIar cn iodo o scu cslcndor odcrao
isar o solo, aic Iojc livrc, do valc dc
Covadonga. Os asiorcs viran os nossos
cavalciros iransorcn o Salia. viran
dcscnIar-sc o rollc, c os inficis rccuarcn
csaniados. Mas, csquadrcs aos csquadrcs
dcscian das nonianIas, c dcniro cn lrcvc na
nargcn do rio nao dcscoriinavan or grandc
csao scnao irocis dc aralcs. Ao r do sol
ainda as garganias das scrranias golfavan
iorrcnics dc inficis, c as sclvas rciunlavan
con os golcs dc nacIado. Anics dc anoiicccr,
una onic csaosa csiava lanada solrc o
Salia nun siio ncnos rofundo, c os ininigos
concavan a airavcssa-la. Enirc os rinciros
quc assaran aqucn, asscguran os zagais
icrcn visio nuiios cavalciros quc, clos clnos
254
c couraas, clas caicias c franquisqucs, cran,
scn duvida, godos.
Sao as iiufadias da Tingiiania. sao os
soldados rcrolos do condc dc Sciun, quc
Dcus conduz aos dcscrios das Asiurias ara
quc os aluircs c javalis icnIan lauio
lanqucic dc cadavcrcs.
Pclagio c o ccnicnario voliaran-sc. a voz
quc rofcrira csias alavras soara airas dclcs.
Era o cavalciro do cscalclo, quc dcscriara s
rinciras alavras do caiiao dos csculcas c
quc, firnados os coiovclos solrc os joclIos c
con a calca cnirc os unIos, cscuiara iodo o
dialogo.
Quc?! cclanou o nancclo ainda
Ia ouco Iavcis ccrrado as alclras, c ja
dcscriasics, Eurico?
Duquc dc Canialria, dcsdc nuiio quc o
sono c scnrc lrcvc ara nin. Ia nuiio, quc
ncsias vcias clc nao dcrrana consolaao ncn
frcscor. Adornccido ou dcscrio, o ncu
csriio vc scnrc anic si inuiavcl a rcalidadc,
c a rcalidadc c ncdonIa. Oala udcssc csia
alna dornir!
Dcn o sci rclicou o filIo dc Favila.
A inagcn da airia, sania c nclancolica, sc
nisiurava sanguinolcnia nos vossos sonIos do
dorniiar. Algunas alavras solias quc
rofcrcis...
255
AI! inicrroncu o cavalciro, ondo-
sc cn c raidancnic, con un gcsio dc
csanio. Eu falava?! Eran iao ciravaganics
os ncus sonIos!... Quc alavras nc ouvisics?
Dclrios, loucuras!... dizci; nao c assin?
E olIava inquicio ara o nancclo, cono
sc rcccassc quc un scgrcdo inorianic lIc
Iouvcssc fugido dos lalios.
As vossas alavras cran quasc
ininicligvcis rcsondcu Pclagio. Pcrdida
ara scnrc; ara scnrc! Eis o quc
rccicis nuiias vczcs; c dcois. Nao rcsia
una cscrana!... OI, iao fornosa c gcniil!...
Honcn infanc, quc iinIas cn nais o ouro
quc a viriudc c a gloria, naldiio scjas iu! E
cniao os dcnics vos rangian c, cnircalrindo os
olIos, o vosso asccio cra icrrvcl! Pcnsavcis,
or ccrio, na EsanIa, na fornosa icrra dos
godos, c a indignaao vos arrancava naldics,
conira Oas c conira os quc vcndcran clo
ouro dos aralcs as aras dc Crisio c a lilcrdadc
dos scus irnaos. Enganaran-vos, orcn, os
sonIos, cavalciro! A cscrana rcsia ainda, c a
EsanIa nao sc crdcu ara scnrc! Vos
ncsno agora o disscsics. Alundanic ccvo dc
cadavcrcs Iunanos vao icr os aluircs c javalis
das nonianIas.
Tcndcs razao! rclicou o gucrrciro,
dciando-sc cair dc novo solrc o cscalclo c
256
voliando osiura anicrior. Os ncus lalios
ncniiran ao coraao, sc disscran quc ara a
EsanIa nao Iavia cscrana. Mas a ncniir
nao iornarao clcs, orquc csics olIos so Iao
dc ccrrar-sc, ja agora, cn sono lcn rofundo,
no qual nao Iaja sonIar! Dcois dos conlaics
c quc sc dornc lcn lacidancnic! cniao quc
cu dornirci.
Era sinisiro c lugulrc c, iodavia, iranquilo
o nodo con quc clc o dizia. Pclagio,
rcocuado clas novas quc o ccnicnario
iroucra, nao rcarou no sorriso doloroso quc
cnrugava as faccs dc Eurico c, voliando-sc
ara Vclido, rosscguiu.
OI! Aldulaziz lusca a uliina guarida
dos crisiaos, os uliinos aricncs dc icrra livrc
da EsanIa|29|; crscguc-nos cono a lcsias-
fcras?... Pois lcn! Vai, c dizc aos nossos
cavalciros quc anics dc roncr a nanIa
csicjan a cavalo con a lana cn unIo
ronios a narcIarcn ara a cnirada do valc.
Os fundciros c nais lucclarios dc c quc sc
rcarcn ara sulir aos ncaros solrancciros
or anlos os lados do arraial. Dizc-lIcs,
ianlcn, a uns c a ouiros, quc scn dcnora cu
scrci con clcs.
O ccnicnario saiu.
257
Pclagio cIcgou-sc cniao aos quc dornian
c, dcscriando-os un a un, fc-los aroinar
da loca da gruia.
Vcdc vos a csircla naiuiina quc
cnalidccc? dissc, aoniando ara un
lrcvc csao do firnancnio, ondc, airavcs do
orial irrcgular, sc via fulgir o lancia Vcnus.
Nao iarda nuiio quc cla dcsaarca
ncrgulIada na vcrnclIidao da aurora. Essa
vcrnclIidao iingira cn lrcvc o ccu, cono o
sanguc Ia dc Iojc iingir a icrra. nas confio cn
Dcus quc, ianlcn, cono aos cla Ia dc surgir
o sol cnvolio no scu fulgor glorioso, assin a
cruz c o nonc dos godos sc alcvaniarao
iriunfanics, aos o sanguc vcriido or csscs
dois oljcios sanios c qucridos, quc nos icn
alincniado a cncrgia da alna no ncio dos
iralalIos c crigos. Cucrrciros! os aralcs
scguiran as vossas isadas. Aldulaziz c
Juliano, un inscnsaio c un rcncgado,
ousaran aroinar-sc ao aniro dos lccs dc
EsanIa, c os lccs Iao dc dcscdaa-los. O
ccu condcnou-os. diz-nc niina voz quc clc os
condcnou, insirando-nc un csiraiagcna a
quc os inficis nao odcrao rcsisiir.
No gcsio dc Pclagio, ao rofcrir csias
alavras, csiava csianada a crcssao da
confiana, do csforo c do cniusiasno; daquclc
cniusiasno quc clc salia conunicar aos quc o
ouvian c quc, na siiuaao quasc dcscscrada
258
cn quc sc acIavan os foragidos das Asiurias,
fizcra con quc lIc ccdcsscn voluniariancnic o
nando surcno os nais vclIos c
ccrincniados gucrrciros.
Pclagio cs cn lrcvcs alavras os scus
dcscnIos ara olicr dos aralcs un iriunfo
conlcio. O caninIo quc scguian dcvia
forosancnic irazc-los s garganias das
scrras. Colocados na cnirada do valc, una
aric dos cavalciros ofcrcccr-lIcs-ian dclil
rcsisicncia, ccdcndo ouco a ouco c
rciirando-sc ara o ioo daqucla csccic dc
caldcira coriada nas nonianIas. acnas a
cIcgados, alandonando os gincics, rcciiiar-
sc-ian ara a cavcrna, aondc ja sc icrian
acolIido as nulIcrcs, crianas c vclIos
discrsos clas icndas do cano, c cn cujo
csirciio c cscarado orial oucos clcjadorcs
lasiavan ara rcsisiir nuliidao dos
ininigos. Eniao o grosso dos cavalciros, cn
cilada nas sclvas quc sc dilaiavan ara as
aliuras, csqucrda da gargania do valc,
aconcic-los-ian clas cosias, cnquanio os
lucclarios, sunidos clas cncdias, la no alio
dos larrocais quc fornavan cono un nuro dc
anlos os lados do arraial, farian cIovcr solrc
os inficis as arnas dc arrcncsso, scn quc a
csics fossc ossvcl rccli-los, ignorando os
caninIos quc conduzian quclcs lugarcs, na
aarcncia so accssvcis s aguias c aos
259
aluircs, quc ali iinIan, dc fciio, a sua guarida
soliiaria.
Mas a vos, cavalciros conclua Pclagio
quc rovasics circnos dc csforo na
corrcria a quc dcvo a salvaao dc ninIa olrc
irna, a vos cricncc o acalar a viioria quc o
ScnIor nos vai dar. Ha nais dc un ano quc as
nossas naos sc icn calcjado a aluir os
cnIascos quc coroan o icio dcsia cavcrna; Ia
nais dc un ano quc raro dia sc assa scn quc
o suor das nossas fronics os uncdca ao
arrasiarno-los lcniancnic ara a lorda do
dcscnIadciro quc sc clcva a runo solrc o
adiio dcsic rccinio. A, aconanIados dos
ncus rolusios canialros, c dos larlaros do
Hcrnnio, scra o vosso clcjar. a, quando os
ininigos, ainIados anic aquclc orial, sc
arrcncssarcn conira os gucrrciros quc o Iao
dc dcfcndcr; quando as ironlcias dos quc os
fcrircn clas cosias soarcn una ioada dc
noric, c os invisvcis lucclarios fizcrcn cIovcr
solrc os inficis os iiros dc funda, as scias c os
dardos, cunrc quc csscs rocIcdos quc, la no
cino, arcccn cnlclidos na cncdia, caan
raidancnic c csnagucn os csquadrcs
ccrrados dos ininigos da EsanIa. Pclo
caninIo ialIado na rocIa solrc as nasccnics
sulicrrancas do Dcva, ircis asscniar-vos no
cunc do Auscla, c o anjo do cicrnnio
airara junio dc vos. scrcis a inicligcncia quc
260
guic o duro lrao dos canialros c dos
lusiianos ara lIcs dirigir os golcs, ara os
rcicr quando, rarcados, confundidos,
csnagados os iroos da scrcnic naldiia quc
ousa colcar junio dc Covadonga, nos
udcrnos arrcncssar-nos ao ncio dclcs c
fazcr cair solrc a calca dos agaos os golcs
dos nossos franquisqucs, nao ncnos
dcsiruidorcs quc os rocIcdos dcscnIados.
Cono assin?! rclicou Sancion, quc
or vczcs csiivcra a onio dc inicrroncr o
nancclo. Nos, roccrcs c gardingos; nos
quc ncncanos a acIa dc arnas c a csada;
nos quc irajanos o fcrro, conlaicrcnos, cono
os scrvos c vis, dc longc c scn risco? Nos, quc
or ianias nilIas airavcs das scrras dcnos as
cosias aos inficis, nao odcrcnos, cnlclcndo-
lIcs as csadas nos ciios, dizcr-lIcs cnfin.
Eis-nos aqui! Pclagio, isso c inossvcl!
Inossvcl! rcciiran iodos os ouiros
cavalciros ainIados ao rcdor dc Sancion.
Inossvcl c inicrroncu o duquc dc
Canialria con gcsio scvcro quc Iaja
gucrrciros crisiaos quc rccuscn olcdcccr-nc,
no noncnio cn quc sc iraia, nao dc anlics
dc gloria, nas da rcdcnao da EsanIa.
Cavalciros, o csforo dc vossos coracs vos
cngana! Eausios cla corrcria da roina
noiic, os lraos vos dcsncniirian o anino, c
261
cu nao conscniirci janais un sacrifcio inuiil,
quando dc ouiro nodo odcis coniriluir ara
salvarnos as Asiurias. Cuiislo! clanou clc
aroinando-sc da loca da cavcrna dizc aos
icus irnaos do Hcrnnio quc vcnIan aqui c ao
quingcniario da ninIa iiufadia quc vos siga
con os soldados canialros. Sancion,
Cudcsicu, Asiriniro, Enccon, vos iodos quc
nc ccrcais, cis ali o vosso caninIo! Parii.
E aoniava ara un lado da gruia, ondc
qucn cIcgava ao crio via, la cn cina, o ccu
csirclado, or una csccic dc claraloia
naiural c, quasc dclaio dos cs, un cono
sorvcdouro cscuro, cn cujas rofundczas sc
crcclia o rudo das nasccnics do Dcva. Na
circunfcrcncia daquclc alisno, dcsdc o cIao
da cavcrna, os foragidos, arovciiando as
cscalrosidadcs das arcdcs circularcs, iinIan
fornado una cscada iosca, ora cavada na
cdra, ora firnada solrc ironcos dc arvorcs
fios nas fcndas c cavidadcs da rocIa, c quc,
lanada cn csiral, saa crio do cino calvo do
Auscla. Assin, quando o valc fossc ocuado
dos sarraccnos, os crisiaos odcrian dcfcndcr-
sc or largo icno, olicndo or cssc caninIo
oculio os socorros dos nonianIcscs.
Enirc os cavalciros a qucn Pclagio dirigira
aquclas alavras Iouvc alguns insianics dc
Icsiiaao, c un nurnurio dc
dcsconicniancnio. nas, or fin, Sancion,
262
cgando cn un dos facIos, cncaninIou-sc
ara a cscada sulicrranca, c os ouiros
scguiran-no. Os quasc sclvagcns filIos do
Munda, vcsiidos dc clcs dc alinarias, c os
canialros, cujas fcics c irajos ianlcn
rcvclavan a sua origcn ccliica, nao iardaran a
cnirar na cavcrna. Pclagio cniao lIcs ordcnou
olcdcccsscn aos gucrrciros quc os Iavian
rcccdido, c cn lrcvc o son das assadas
daquclc irocl dcsordcnado, alongando-sc clo
alisno, norrcu cn silcncio ioial.
Eurico arccia indifcrcnic ao quc sc
assava ao c dclc, asscniado no cscalclo c
con os olIos cravados no cco candcnic quc
sc consunia no afunado lar. Pclagio voliou-sc
ara clc, c dissc-lIc.
Vos, Eurico, ficarcis aqui. vos quc
salvasics ninIa irna, scrcis o scu guardador.
Qucn nclIor vigiaria or Hcrncngarda do quc
cssc Ioncn quc ncla icn un icsicnunIo
crcnc do nais indizvcl csforo, da nais ura
c gcncrosa lcaldadc? Dcscjaria vcr junio dc
nin no conlaic o nclIor gucrrciro dc
EsanIa. icr-vo-lo-ia, aic, cdido quando o
nisicrio cn quc vos cnvolvcis nos fazia
susciiar a iodos quc vos, o cavalciro ncgro,
crcis un cnic rivilcgiado c nao un norial
cono nos. Agora, orcn, dcois quc no iransc
Iorroroso das nargcns do Salia, nos rcvclasics
qucn sois, quando, rcsolvido a norrcr, cdcis
263
acnas algunas lagrinas ara a vossa
ncnoria quclcs quc vos solrcvivian, cdir-
vos-ci cu, ianlcn, quc nao qucirais cnconirar
o rinciro ncio dos sarraccnos. Sc na
dcfcnsao dcsia nossa irisic norada, aondc
cunrc aira-los, for ncccssario o aulio do
vcnccdor dos vascnios, do nais ilusirc dos
iiufados dc Viiza, ou sc a colcra dc Dcus
ainda nao csia saiisfciia, c dcvcn Iojc crcccr
os uliinos Ioncns livrcs da EsanIa, vircis
vos norrcr conosco. Enircianio, coniinuai a
scr o anjo da guarda da olrc filIa dc Favila.
Ela arccc nais iranquila, c o nongc
Daquiario, cn cuja cicncia icn acIado alvio
ianios dc nossos irnaos, rcconcndou o
rcouso cono o nclIor rcncdio ara a fclrc
quc a dcvora. Fciardarci quanio udcr o
insianic dc sc acolIcrcn aqui as nulIcrcs, as
crianas c os vclIos inuicis ara o conlaic.
Fazci, cnircianio, quc ncsics lugarcs rcinc
rofundo silcncio.
Silcncio guardava o cavalciro. no scu olIar
inccrio c ciniilanic dcscolria-sc quc la,
naqucla alna, iunuliuavan aics violcnias
c oosias. Nao rcsondcu; ncn Pclagio lIc
dcra ara isso icno. Crcndo lcr no scu gcsio
criurlado a ncsna rcugnancia quc iinIan
nosirado os ouiros gucrrciros cn nao assisiir
ao rinciro rcconiro dos inficis, o duquc dc
Canialria airavcssou arcssado a loca da
264
gruia c dcsccu a scnda ioriuosa quc conduzia
ao fundo do valc. Da a ouco, scniiu-sc o
galoar dc un cavalo rcdca solia, quc sc
confundiu, or fin, no sussurro longnquo do
arraial quc sc agiiava, rcarando-sc ara o
icncroso dia quc ouco iardaria a nasccr.
Eurico csiava, cnfin, so.
265

XVIII IMPOSSVEL!
Nada ncsic nundo nc agiia o scio, scnao o icu anor.
Lcndu dc S. Pcdo Concsso, 9.

Acnas Pclagio iranss o cscuro orial da
gruia, Eurico alcvaniou-sc. Asirava con
ansia, cono sc aquclc anlicnic icido nao
lasiassc a sacia-lo. O dcsgraado rcsunia
nun cnsancnio dcvorador, nuna snicsc
airoz, o scu longc c doloroso assado c o scu
iorvo c irrcncdiavcl fuiuro. Cono voliara
quclc lugar? Cono, scn lIc vcrgarcn os
joclIos, iinIa clc dcscido das aliuras do Vnio
con Hcrncngarda nos lraos? Quc icno
durara cssa carrcira dcliciosa c ao ncsno
icno infcrnal? Nao o salia. Inagcns confusas
dc iudo isso cra acnas o quc lIc rcsiava do
sol, quc ouco a ouco lIc vicra aluniar os
assos, dos rilciros quc vadcara, das cncdias
agras, dos rccosios dos nonics, das sclvas quc
rccuavan ara iras dclc, dos calcos ncgros
quc, s vczcs, lIc arcccra dclruarcn-sc no
cino dos dcscnIadciros, cono ara o vcrcn
corrcr. No ncio dcsias rccordacs inccrias c
naicriais, ouiras assavan niinas, ardcnics,
voluiuosas, ncgras, dcscscradas. Por Ioras,
quc Iavian sido ara clc una cicrnidadc dc
266
vcniura, o rcsirar daqucla quc anava cono
inscnsaio sc nisiurara con o scu alcnio; or
Ioras scniira o ardor das faccs dcla aqucccr as
suas, c o coraao laicr-lIc conira o scu
coraao. Dcois, avuliavan-lIc no csriio a
inagcn vcncranda dc Sislcrio c o aliar da sc
dc Hsalis, junio do qual vcsiira a ura
csiringc dc saccrdoic, c Caricia, c o rcsliicrio
c as noiics dc agonia volvidas nos crnos do
Calc. E iudo isio sc coniradizia, sc rcclia, sc
condcnava, o anor clo saccrdocio, o
saccrdocio clo anor, o fuiuro clo assado; c
aqucla alna, dilaccrada no conlaic dcsics
cnsancnios, quasc ccdia ao cso dc iania
anargura.
Eurico dcu alguns assos c cncosiou-sc
loca da gruia; orquc os ncnlros causios
lIc fraqucavan, acsar dc quc ncn un
noncnio o alandonassc a fora da sua alna
cncrgica. A lrisa frigidssina da nadrugada
consolava-o, cono ao fclriciianic a aragcn dc
un sol osio do ouiono. A scus cs csiavan as
ircvas do valc, solrc a sua calca as solidcs
rofundas c scrcnas do ccu scncado dos
onios ruiilanics das csirclas c nal dcsloiado
ao ocidcnic cla uliina claridadc da lua
ninguanic quc dcsaarccia. Era a inagcn da
sua vida. Scrcna c cscranosa, cono o
crcusculo do luar fugiiivo, lIc fora a
juvcniudc. Dcsdc quc un anor dcsdiioso o
267
fizcra alcvaniar una larrcira cnirc si c o rudo
do nundo; dcsdc quc sc voiara s solcncs
irisiczas da solcdadc c a dcrranar lcncfcios c
consolacs solrc a calca dos niscravcis c
Iunildcs; cla alia noiic do scu vivcr nuiias
vczcs fulgurara una luz dc alcgria, cono csscs
asiros quc lrilIan a csaos nos alisnos do
firnancnio. La, ao ncnos, Iavia insianics cn
quc sc csquccia do scu dcsiino. Mas, dcois
quc o frcncsi das laialIas o arrasiara; dcois
quc irocara as Iarnonias das icncsiadcs do
Calc c o rugido das vagas do Esirciio clo
gcncr dc norilundos nos conlaics c clo
rciinir dos golcs, nunca nais dcsccra un raio
dc cina a aluniar-lIc o csriio. O scu
rcscnic c o scu orvir cran, cono cssc valc,
un rccicio scn fundo, indclincavcl,
icnclroso, naldiio.
E clo ccu iao lacido c nclancolico; clo
ccu, quc clc s vczcs sc unIa a conicnlar s
Ioras norias no olrc rcsliicrio dc Caricia
ou asscniado cn algun rononiorio, a sua
inaginaao voou aic os dcsvios do sul, c as
lagrinas dc saudadcs concaran a rolar-lIc
nansancnic clas faccs. O dcsvcniurado
iinIa saudadcs das irisiczas do crno, orquc
ja nao odia icr dcscjos dos conicniancnios
Iunanos.
Engolfado naquclas cogiiacs dolorosas, o
gucrrciro conscrvou-sc or algun icno
268
inovcl c con os olIos cravados nos asiros
ciniilanics quc arccian sorrir-lIc c cIana-lo
ara o scio incnso do ScnIor. As lagrinas
corrcran-lIc cniao nais alundanics, c o
coiaao arccia dilaiar-sc-lIc con o
cnsancnio da noric. Inscnsivclncnic
ajoclIou c csicndcu as naos ara o
firnancnio. os scus lalios nurnuravan con
cicio quasc incrccivcl. Era a aao dc alna,
fcrvida, rocclosa, quc os agiiava. cra cssa
oraao quc iodos nos salcnos no noncnio dc
surcna agonia c quc ncnIunas alavras,
ncnIuna cscriiura odcrian rcrcscniar.
oraao quc c un nisicrio cnirc Dcus c o
Ioncn c quc ncn os anjos conrccndcn.
gcnido cncrgico dc iodas as niscrias icrrcnas,
cuja inicnsidadc so a Providcncia, quc as
acunula ou dissia, salc csar nas lalanas
da jusiia c da icdadc divinas.
A noric; csia idcia, ircncnda, indifcrcnic
ou fornosa, scgundo a vida c risonIa, alida
ou ncgra, vcio suavizar o naririo daqucla
alna airilulada, cono cn csiio ardcnic as
grossas aguas da irovoada rcfrigcran a icrra,
quc csiua sol os raios arunados do sol.
TinIa-a luscado; luscado con a lacidcz
Iorrvcl da dcscscrana; cono un rcncdio dc
cuja cficacia a conscicncia da inorialidadc o
fazia duvidar. Scria nao nais do quc ir dciiar-
sc cn lciio dc dorcs cicrnas? Talvcz. nas a
269
nudana odia scr rcfrigcrio. ianio lasiava. A
noric arccia, coniudo, fugir a clc ara quc
ncn csic uliino dcscjo sc lIc cunrissc.
Houvc un insianic cn quc lIc ocorrcu o
cnsancnio dc sulir ao inaculo cscarado do
Auscla c dcscnIar-sc no valc. Fcfugiu dcsia
idcia, orquc cra covardc. Eurico, o saccrdoic
soldado, nao dcvia fcncccr nia c vilncnic;
dcvia dcor o cso iniolcravcl da vida no
cano das laialIas clcjadas cn nonc da
cruz c da EsanIa. E no rcconiro daquclc dia,
una voz niina lIc nurnurava quc o Iavia dc
olicr.
Esic anclar cla noric cra una lcn irisic
colia! E quando sc lcnlrava dc quc cssa
nulIcr quc a jazia a oucos assos dclc; cssa
nulIcr, cn cuja adoraao conccnirara iodos
os afcios dos nais fornosos dias da vida; cuja
inagcn sonIada nas solidcs do Calc,
dcscnIada dc coninuo dianic dos olIos da
sua alna, gravada cono un sclo dc saudadc c
dc anargura cn iodas as suas cogiiacs; cssa
nulIcr quc, ouco Iavia, or Ioras dc
dclicioso dclrio, acriara conira o ciio, c quc
udcra, ouirora, iorna-lo o nais fcliz dos
Ioncns; quando sc lcnlrava dc quc solrc isso
iudo clc dciara cair a cana dc lronzc do
saccrdocio, quc ningucn odia crgucr, o
dcsgiaado scniia csialarcn-lIc una a una
iodas as filras do coraao, c fugir-lIc do scio
270
un griio scnclIanic ao quc rclcnia dos lalios
do condcnado ao sulcio do oiro, no rinciro
novincnio da nao csada do algoz.
E, cono sc quiscssc ainda nais saciar-sc
dc dor, cncaninIou-sc ara o lado ondc
Hcrncngarda rcousava. Ao clarao da iocIa
quc csargia una luz noriia, o gucrrciro
conicnlou-a naquclc inquicio dornir. Era
lcla; nais lcla quc nos icnos da rincira
nocidadc. O scu gcsio angclico, dcsloiado
cla alidcz, cnagrccido clos csarcs c
icrrorcs, ganIara cn crcssao, cn rcflco dos
niinos cnsancnios o quc crdcra cn vio c
cn ioqucs dc inoccncia. Donina dcsalrocIada
nos canos da vida, lrilIara con iodas as
onas do scu viccjar luz da nanIa; o ardor
inicnso do ncio-dia a fizcra cndcr; a viraao
da iardc lIc iraria, ialvcz, ainda frcscor c
vivcza; nas a sua fragrancia crdia-sc nas
auras quc assavan; nas suas corcs
Iarnoniosas rcvia-sc, acnas, o ccu! Aqucla
alna fugia soliiaria cla icrra nun vivcr
inconlcio c volvcria aos alisnos da criaao
scn conIcccr o nais rofundo c cncrgico dos
afcios Iunanos, o anor, quc unc dois
csriios cono dois fragncnios dc un iodo, os
quais a Providcncia scarou ao lana-los na
icrra, c quc dcvcn luscar-sc, unir-sc,
conlciar-sc, aic ircn, dcois da noric,
271
fornar, ialvcz, una so cisicncia dc anjo no
scio dc Dcus.
Mas quando Eurico sc lcnlrou dc quc,
orvcniura, isio cra sonIo; dc quc odia scr
quc cssa alna nao assassc na vida iao vazia c
soliiaria cono clc julgava, c quc cssc coraao,
quc oucas Ioras anics ulsara iao crio do
scu, laiia, acaso, or ouircn, scniiu o suor
frio nanar-lIc da fronic. A iocIa laa c
funclrc quc nal aluniava a irna dc Pclagio
arcccu-lIc rciinia cn sanguc; c, cono ccdro
arrancado or iufao rccniino, foi cncosiar-sc
rocIa laicral, cuja sucrfcic irrcgular lIc
cscondia Hcrncngarda. O vc-la dcscriara
iodo o dclrio do scu rinciro anor, c aqucla
idcia iniolcravcl, quc ianias vczcs o
aiorncniara nas solidcs do Calc, csrcnia-
lIc agora o coraao con rcdolrado furor.
E assin ficou or alguns noncnios nudo,
anclanic, aniquilado. Qucn cra, ondc csiava,
or quc vicra ali, nao o salcria dizcr. Os
cnsancnios rcvolvian-sc-lIc na ncnic, cono
as ondas nun sorvcdouro nariino,
icncsiuosos, raidos c indisiinios.
Dc rccnic, un ai conrinido vcio acorda-
lo daqucla csccic dc ioror doloroso.
Esircncccu. Era a voz dc Hcrncngarda.
Aroinou-sc nanso c nanso, dc nodo quc
cla nao o vissc. Asscniada solrc o lciio,
272
dcnudado o gcsio, c con o susio iniado no
olIar, a irna dc Pclagio csicndia os lraos
voliando o rosio ara o lado, cono qucn
icniava afasiar visao iao ncdonIa. Pclas suas
alavras incocrcnics c iruncadas, o gucrrciro
conIcccu quc un sonIo nau a agiiava, aic
quc, inicirancnic dcscria, cssas alavras
confusas sc concaran a coordcnar cn
crodos inicligvcis. O ular do coraao dc
Eurico rcdolrava dc violcncia, ao asso quc o
scu rcsirar sc ia iornando cada vcz nais
incrccivcl.
Scnrc clc! scnrc csia visao dc
rcnorso! nurnurou Hcrncngarda. Mcu
ai, ncu ai! Pcrdoc-ic o ccu o orgulIo con
quc rcclisic o gardingo... Pcrdoc-ic o ccu o
Iavcrcs-nc olrigado a sacrificar aos cs dcssc
orgulIo o scniincnio dc anor quc sc
alcvaniara ncsic coraao. Nos anlos
assassinanos o dcsgraado; nas a uniao
caiu inicira solrc nin! Enlora. Eu nao ic
analdioarci, o ncu ai! A iua filIa nunca ic
acusara anic o surcno juiz.
Dcois, ficou or alguns insianics calada,
con os olIos fiios no rocIcdo froniciro, cn
cuja facc cscalrosa as sonlras arccian
danar c agiiar-sc luz da iocIa quc ardia a
curia disiancia, c quc a aragcn novia. Crcra
crcclcr crio dc si un gcnido alafado,
coriando fugiiivo o grandc silcncio noiurno.
273
Vai-ic, vai-ic! rosscguiu cla. Quc
osso cu fazcr-ic, infcliz?... Dcn longo c airoz
icn sido o ncu naririo, orquc ainda nao
acIci no nundo alna con qucn nc fossc
dado rcariir o cali do inforiunio; a qucn
Iouvcssc dc coniar os iorncnios quc Ia ianio
icno nc varrcran dos lalios o sorrir. Sc
vivcsscs, scria iua; iua csosa, iua cscrava!...
nas a lcnao nucial nao odc dcsccr cnirc o
iunulo c a vida. Favila!... ncu ai!... dianic do
irono do ScnIor, ondc sao iguais o duquc c o
gardingo, jura-lIc quc iua filIa rccliu o scu
anor or olcdcccr-ic. dizc-lIc quc o ranio
corrcu dcsics olIos ao ouvir a nova da sua
noric. OI, dizc-lIc, dizc-lIc quc nao fui cu
quc o assassinci!
E aqui, dciando cndcr a calca solrc o
ciio, arcccu voliar ao scniincnio da
rcalidadc; nas aqucla csccic dc icrror fclril,
quc lIc Iavian gcrado no csriio os iranscs,
qual nais doloroso, or quc succssivancnic
assara, iornou a aossar-sc dcla.
Favorccian-no o lugar, a Iora, o silcncio.
Hcrncngarda alcvaniou dc novo os olIos
dcsvairados c, firnando-sc no rocIcdo, icniava
crgucr-sc.
Era Eurico! nurnurou cla. Dcois
dc dcz anos, lcn conIcci a sua voz! Mais
irisic, so. irisic cono ianias vczcs a icnIo
ouvido nos ncus sonIos dc rcnorsos! Dcn
274
conIcci o scu gcsio! Mais alido c carrcgado,
so. alido c carrcgado, cono ianias vczcs icn
surgido do sculcro ara vir nudancnic
acusar-nc silcncioso c qucdo anic nin, or
longas c nao dornidas noiics. Era clc!... un
cscciro cujo coraao cu scniia laicr, cujos
lraos nc acriaran or cina do alisno
rcvolio, airavcs da florcsia, clos rccosios das
scrranias. Dos scus olIos caiu solrc o ncu
scio una lagrina! As lagrinas dos norios
qucinan... dcvoran a vida; orquc lcn sinio
a noric cIanar-nc...
TinIa-sc osio dc joclIos c, con as naos
csicndidas, arccia inlorar icdadc.
Morrcr! iao ccdo! Quando acnas iorno
a vcr ncu irnao?!.. Pclagio! Pclagio! or quc
nc dciasic? Vcn dcscdir-ic da iua olrc
Hcrncngarda. Eurico a cscra ara o noivado
do sculcro, c cu nao osso iardar.
E dcsvairada, s-sc cn c, cIanando or
Pclagio con voz sufocada. Acnas, orcn, dcra
os rinciros assos, soliou un gcnido agudo c
ficou inovcl. Dianic dcla, rcalidadc ou
faniasna, csiava a origcn dos scus icrrorcs
sccrcios. Era o gardingo quc a anara, quc cla
cria norio, c cuja inagcn vingadora vinIa
nais una vcz aiorncnia-la. O vulio cravara
ncla un olIar ardcnic, quc a fascinava.
Sorriso doloroso lIc ousava nos lalios.
275
Esicndcu o lrao, scgurando a nao dc
Hcrncngarda, quc rcicndcu rccuar c nao
dc. Cono cirificada, arccia quc os cs sc
lIc Iavian cnraizado no cIao da cavcrna.
Aqucla nao, quc scgurava a sua cscaldando dc
fclrc, cra gclada cono a dc un norio. A vida
do gardingo iinIa-sc conccnirado ioda no
coraao, quc lIc dcscdaavan duas idcias,
Iorrvcis orquc associadas. o anor
corrcsondido c iornado ao ncsno icno
naldiio, nonsiruoso, inossvcl or una
alavra faial, quc la csiava cscriia cn
caracicrcs dc fogo, c quc clc via, cscuiava,
scniia o saccrdocio!
OI, Dcus io aguc! dissc Eurico cn
voz laia c lcnia quc lanasic na iao longa
noiic da ninIa alna un raio fugiiivo dc luz,
luz sania c ura dc conicniancnio c
fclicidadc!... Ha dcz anos quc nao nc alunia, c
cla c iao lcla, ainda quando assa cono o
rclanago! E, dcois dc csiar calado alguns
insianics, con o gcsio do niino c angusiiado
cogiiar, rosscguiu. Nao, Hcrncngarda, nao!
Os vcrncs ainda nao rccclcran a aric da sua
Icrana quc cu lIcs rcicnIo. Morri; orcn nao
ara isso quc, na linguagcn ncniirosa do
nundo, sc cIana a vida. Duranic anos dci-a a
dcvorar dcscscraao, c a dcscscraao nao
dc consuni-la. Pcndurci-a alia noiic, cla
cscssura das ircvas, nas rocIas cscaradas
276
do nar do ocidcnic, lcira dos rccicios, c o
nar c os rccicios nao quiscran iraga-la.
Aiirci-a iorrcnic inciuosa das laialIas, c o
fcrro cnloiou-sc ncla. O ccu guardava-nc
ara ic ouvir alavras dc anor c
arrccndincnio; cssas alavras dc incfavcl
doura quc nunca cscrci cscuiar. quc na
ninIa fronic csia gravada a naldiao dc cina.
c quc ainda nc faliava o dcrradciro naririo...
Ao ncnos osso acalar o icu. o cnsa-lo c un
rcfrigcrio. Hcrncngarda, cu vivo ainda! Vivi
ara ic salvar da dcsonra, c iodo o ncu
assado csqucci-o. So una coisa nao, orquc
nc sulvcricu ara scnrc o fuiuro; orquc,
dcois dc assagcira alcgria, nc rccalcou nais
violcniancnic cscranas quc ousaran un
noncnio agiiar-sc no fundo dcsia alna
iranquila na dcscscrana. Agora, sc Ia
rcouso dclaio da cana, osso ir luscar la
ncu rcouso. Mas dizc-nc; oI, dizc-nc ainda
ouira vcz, quc anas Eurico! Fccic dianic do
quc rcsira aquilo quc rofcrisic dianic da
sonlra criada clo icu icrror. Essas alavras,
c o norrcr!... O icu anor c a noric; cis ara
nin a unica vcniura ossvcl, nas quc nao
icn igual na icrra.
E Hcrncngarda scniia ao coniacio daqucla
nao fria c ircnula acriando a sua, no accnio
dcssas frascs, icncsiuosas cono o occano,
irisics cono ccu roccloso, quc la, no ciio do
277
vulio quc iinIa anic si, Iavia un coraao dc
Ioncn vivo, ondc cIaga aniiga c canccrosa
vcriia ainda sanguc.
A csccic dc csadclo cn quc sc dclaiia
dcsaarcccra con a rcalidadc. O rccniino
inulso da sua alna foi lanar-sc nos lraos
dc Eurico. Fora clc o oljcio do scu quasc
infaniil c unico anor, anor condcnado ao
silcncio anics do rinciro susiro, anics do
rinciro volvcr dc olIos; cra clc o cavalciro
ncgro, cujo nonc sc iornara conIccido c
glorioso or iodos os angulos da EsanIa; cra
clc, finalncnic, o Ioncn quc duas vczcs
acalava dc salva-la. Fcicvc-a, iodavia, o udor
c, ialvcz, aqucla nisicriosa irisicza quc
cscurccia as idcias dcsordcnadas vindas dc
irocl aos lalios do gucrrciro. Procurando
asscrcnar a violcncia dos afcios quc a
agiiavan, Hcrncngarda rcsondcu con una
voz fraca c ircnula.
Dcndiia a nao do ScnIor, quc ic salvou,
Eurico, lcal c nolrc cnirc os nais nolrcs c
lcais filIos dos godos! Craas icdadc do
ccu, quc or ncio dc ianias dcsvcniuras c
crigos nos uniu nos aos quc rcsian ao filIo
do duquc dc Canialria! No dcvancar do icrror
rcvclci-ic, scn qucrcr, o scgrcdo do ncu
coraao. a sua Iisioria, ouvisic-a. Pcrdoa
ncnoria dc ncu ai, c, sc dc nin dccndc a
iua fclicidadc, as alavras quc nc saran
278
involuniariancnic da loca ic asscguran quc
scras fcliz. O orgulIo quc a anlos nos fcz
dcsgraados, nao o Icrdou Pclagio. Quc o
Icrdassc, nal calcria ncsias lrcnIas, na
cavcrna dos fugiiivos. E dcois, quc nonc Ia
Iojc na EsanIa nais ilusirc quc o do
cavalciro ncgro, o nonc dc Eurico?
Morrcrcs?!... OI, nao! Salvasic Hcrncngarda
do orolrio. sc nunca ic Iouvcra anado, cla ic
diria cono ic diz Iojc. Sou iua, Eurico!
A filIa dc Favila, cujo rofundo c cncrgico
scniir nal odcria conrccndcr qucn so a
Iouvcra visio no noncnio cn quc inida
rccuava dianic do crigo nais aarcnic quc
rcal das nargcns do Salia, rofcriu csias
alavras con un ion dc cniusiasno, con
una crcssao afciuosa iao niina, quc o
gucrrciro caiu a scus cs. A vcniura
cnlargava-lIc a voz. O quc lIc iunuliuava no
coraao nao icn nonc na linguagcn dos
Ioncns; cra nais quc a loucura. Con un
novincnio dcliranic, acriou conira os lalios
a nao da donzcla. Qucinavan! Dcois dc largo
silcncio, clc nurnurou cnfin.
MinIa! ... Qucn Ia na icrra quc ossa
roular-na?... Anos dc iorncnios, fosics cono
un dia dc lonana c dclciic! Inagcn quc
alsorvcsic csia cisicncia inicira; anjo quc nc
fazcs surgir do ncu infcrno ara o icu ccu, iu
fosic quc nc salvasic a nin! OI, cono c lon
279
scr fcliz!... TinIa-nc ja csquccido!... Cono o
sol dcvc agora scr lclo, scrcna a aragcn da
iardc, ncigo o nurnurar do rilciro, viosa a
vcrdura do rado!... TnIa-nc ianlcn
csquccido! Tcns razao, Hcrncngarda. Qucro
vivcr. o vivcr c dclicioso. dclicioso orquc scra
coniigo... ao c dc ii... a adorar-ic scnrc, scn
nc lcnlrar do quc cisic, alcn dc ii, no
univcrso. Vcn, ninIa ananic, ninIa csosa!
vcn jurar quc nc cricnccs, cranic o aliar c
aos cs do saccrdoic...
A csia alavra faial, un griio scnclIanic
ao dc Ioncn fcrido dc noric, roncu agudo c
raido do scio do cavalciro. A nao dc Eurico
alandonou a nao dc Hcrncngarda, c os scus
olIos lrilIaran con fulgor infcrnal. Fccuou,
afasiando dc si a irna dc Pclagio,
solrcssaliada or aquclc gcsio suliiancnic
dcnudado, or aquclc olIar ardcnic c vago.
Ela nao odia conrccndcr a causa dc
scnclIanic nudana... Con o lrao csqucrdo
csicndido, o gucrrciro arccia qucrcr arrcda-la
dc si, cnquanio con a nao confrangida
acriava a fronic, cono sc luscassc csnagar
un cnsancnio airoz quc lIc surgia la dcniro.
Afasia-ic, nulIcr, quc o icu anor nc
crdcu! nurnurou cnfin. Ha cnirc nos
un alisno. iu o alrisic; cu rcciiici-nc nclc.
Un crinc, so un crinc, odc unir-nos... Fcz
una ausa, c rosscguiu. E or quc nao sc
280
concicra clc? Talvcz oliivcsscnos crdao!...
Pcrdao? OI ncu Dcus, nao o icrias ara o
sacrlcgo... nao! Afasia-ic, Hcrncngarda.
Dianic dc ii icns un dcsgraado, un
dcsgraado quc fizcsic!
A donzcla uniu as naos lavadas cn
lagrinas, c cclanou.
Eurico! Eurico! cnlouqucccsic?... Por
icdadc, clica-nc csic Iorroroso nisicrio!
Por quc nc rcclcs? quc ic fiz cu... cu quc ic
ano, quc sou iua, iua ara scnrc?!
Mas os olIos ciniilanics do cavalciro
iinIan anoriccido. dcrrilado na luia quc
iravara con o dcsiino, o scu conlaicr dc
ianios anos icrninava, finalncnic. Un sorriso
inscnsaio sulsiiiuiu-lIc no rosio as
coniracs Ialiiuais dc nclancolia. Afigurava-
sc-lIc quc cn roda dclc lalouava a cavcrna, c
a luz funosa da iocIa quc ardia scgura no
lrao dc fcrro cravado na cdra arccia-lIc
faiscar cn fiias cor dc sanguc. Esvado,
vacilanic, asscniou-sc nun fragncnio da
rocIa c, csicndcndo a nao ara Hcrncngarda,
cgou dc novo na dcla c, con un sorriso
indizvcl, coniinuou cn voz sulnissa.
Dcz anos! ... Salcs iu, Hcrncngarda, o
quc c assar dcz anos anarrado ao rorio
cadavcr? Salcs iu o quc sao nil c nil noiics
consunidas a csrciiar cn Iorizonic iliniiado
281
a csircla olar da cscrana c, quando, no fin,
os olIos cansados c gasios sc vao ccrrar na
noric, vcr cssa csircla rcluzir un insianic c,
dcois, dcsfccIar do ccu nas rofundczas do
nada? Salcs o quc c caninIar solrc silvados
clo caninIo da vida c acIar ao calo, cn vcz
do narco niliario ondc o crcgrino dc ircguas
aos cs rasgados c sangucnios, a lorda dc un
dcscnIadciro, no qual c fora rcciiiar-sc?
Salcs o quc isio c? ninIa irisic Iisioria!
Esircla noncnianca quc nc iluninasic, casic
no alisno! Arlusio quc nc rciivcsic un
insianic, a ninIa nao dcsfalccida alandonou-
ic, c cu dcscnIci-nc! OI, quanio o ncu fado
foi ncgro!
Hcrncngarda conicnlava-o con
assonlro c icrror... Cono o cnicndcria cla?
Eurico rosscguiu...
OlIa iu! Ao r do sol, no csiio, ia cu
asscniar-nc solrc un ccrro nariino,
alongando a visia clo occano iranquilo, c
arccia-nc divisar-ic dcscnIada na ainosfcra,
a sorrir-nc. Eniao, as lagrinas dc fclicidadc
concavan a lroiar-nc dos olIos. dcois,
lcnlrava-nc dc qucn cu cra, c cssas lagrinas
condcnsavan-sc a ncio das faccs c
qucinavan cono sc fosscn ncial candcnic. A
Ioras norias, corrcndo clos dcsvios, quando
o vcnio aoiiava os arlusios cnfczados da
nonianIa, cada sonlra quc sc ncncava ao
282
luar, solrc o cIao ardaccnio, cra a iua
sonlra quc cu via. Ouiras noiics, cn quc nais
iranquilo odia, a sos conigo, cngolfar-nc nos
cnsancnios dc Dcus, a iua inagcn vinIa
inicror-sc cnirc nin c a lanada noriia quc
nc aluniava, c o Iino do rcslicro dc Caricia
quc dcvia, ialvcz, cscrcvcr-sc nos Iinarios das
caicdrais da EsanIa, ficava inconlcio ou
icrninava or una llasfcnia; orquc ianlcn
ic via sorrir, nas a ouircn, nas a Ioncn fcliz
con o icu anor, c cu iinIa cniao scdc... scdc
dc sanguc... Era una lcnia agonia! E scnrc
iu anic nin. nas solidcs das lrcnIas, na
incnsidadc das aguas, no silcncio do
rcsliicrio, nos raios cslcndidos do sol, no
rcflco alido da lua c, aic, na Iosiia do
sacrifcio... scnrc iu!... c scnrc ara nin
inossvcl!
Mas dcliras!... inicrroncu
Hcrncngarda... Quc icns iu con o
rcslicro dc Caricia; con cssc ilusirc
saccrdoic, cujos Iinos sacros rcloavan ainda
Ia ouco clos icnlos da EsanIa, c a qucn,
dcccrio, o fcrro nio dos aralcs nao
rcsciiou? A iua gloria c ouira c nais lcla; a
gloria dc scrcs o vcnccdor dos vcnccdorcs da
cruz. A sua cra sania c acfica. Dcus cIanou-
o ara si, c iu vivcs ara scr ncu. Ningucn
cisic Iojc no nundo quc ossa cnlaraa-lo.
283
Esquccc o assado; csquccc-o or anor dc
nin!
O cavalciro sorriu dc novo dolorosancnic c
dissc-lIc.
Quc icnIo cu con o rcslicro dc
Caricia?!... Hcrncngarda, lcnlras-ic do scu
nonc?
Os lalios da donzcla fizcran-sc lrancos ao
ouvir csia crgunia. un cnsancnio
nonsiruoso c incrvcl lIc assara clo csriio.
Con voz afogada c quasc incrccivcl
rclicou.
Era... cra o icu, Eurico!... Mas quc odc
Iavcr conun cnirc o gucrrciro c o saccrdoic?
Quc inoria un nonc... una alavra?... quc...
O cavalciro os-sc cn c c, dciando
dcscair os lraos c cndcr o rosio solrc o
ciio, nurnurou.
Ha conun, quc o gucrrciro c rcslicro
sao un dcsgraado so!... Inoria, quc cssc
dcsgraado c ncsic noncnio un saccrdoic
sacrlcgo. O asior dc Caricia...
OI, nao acalcs! inicrroncu
Hcrncngarda, con indizvcl afliao.
Era Eurico, o gardingo!
Profcrindo csias alavras, quc clicavan
o nisicrio da sua cisicncia, o cavalciro ncgro
viu cair cono fulninada a filIa dc Favila. E clc
284
nao sc novcu. A sua inaginaao ircsvariada
afigurou crio dc si o vulio suavc c irisic do
vcncravcl Sislcrio, quc csicndia a nao
nirrada cnirc anlos, cono ara os dividir cn
nonc da rcligiao, quc os dcvia salvar, c do
sculcro, a qucn cricncian.
Ncsic noncnio una grandc nuliidao dc
crianas, dc vclIos, dc nulIcrcs cnciraran
na cavcrna con griios c cIoros dc icrror. No
coraao das Asiurias, cnirc alcaniis
iniraiavcis, no fundo dc un vasio dcscrio,
rcciia-sc o griio quc nil vczcs iinIa soado na
dcvasiada EsanIa. Os aralcs!"
AnanIcccra.
Aquclc solrcssalio, iao incnsado,
rcvocou o cavalciro ao scniincnio da sua
siiuaao. AjoclIou junio dc Hcrncngarda c,
cgando-lIc na nao ja fria, lcijou-lIa. Nas
raias da vida, aquclc lcijo, rinciro c uliino,
cra urificado clo Ialiio da noric quc sc
aroinava. cra inoccnic c sanio, cono o dc
dois qucrulins ao dizcr-lIcs o Criador.
Eisii!"
Dcois crgucu-sc, vcsiiu a sua ncgra
arnadura, cingiu a csada, lanou nao do
franquisquc c, roncndo or cnirc o irocl,
quc fizcra silcncio ao vc-lo, dcsaarcccu
airavcs da oria da gruia, cujas rocIas iingia
285
cor dc sanguc a dourada vcrnclIidao da
aurora.
286

XIX CONCLUSO
Da noric s ircvas, Inorial, ic dirigcs!
Mcrolaudc. Pocnu dc Csto.

A vcniura das arnas nuulnanas iinIa
cIcgado ao aogcu, c a sua dcclinaao
concava, finalncnic. E na vcrdadc, a ira
cclcsic conira os godos arccia dcvcr csiar
saiisfciia. O solo da EsanIa cra cono una
ara incnsa, ondc as cIanas das cidadcs
inccndiadas scrvian dc fogo sagrado ara
consunir aos nilIarcs as viinas Iunanas. O
silcncio do dcsalcnio rcinava or ioda a aric,
c os crisiaos vian con aarcnic indifcrcna os
scus vcnccdorcs olurcn as uliinas coisas
quc, aic scn cscrana, ainda dcfcndc una
naao conquisiada as nulIcrcs c os
icnlos. Tcodoniro agava lcn caro o
roccdincnio quc o dcscjo dc salvar os scus
sudiios o novcra a scguir. O acio fciio or clc
con os aralcs nao iardou a scr or nil nodos
violado, c o ilusirc gucrrciro icvc dc sc
arrccndcr, nas ja dclaldc, or Iavcr dcosio
a csada aos cs dos inficis, cn vcz dc clcjar
aic a noric cla lilcrdadc. Fora isio o quc
Pclagio rcfcrira, c a viioria coroou o scu
287
confiar no csforo dos vcrdadciros godos c na
icdadc dc Dcus.
Os quc icn lido a Iisioria daqucla coca
salcn quc a laialIa dc Cangas dc Onis foi o
rinciro clo dcssa cadcia dc conlaics quc,
rolongando-sc airavcs dc quasc oiio scculos,
fcz rccuar o Alcorao ara as raias dc frica c
rcsiiiuir ao cvangclIo csia loa icrra dc
EsanIa, icrra, nais quc ncnIuna, dc
nariircs. Na laialIa dc junio dc Auscla foran
vingados os valcnics quc crcccran nas
nargcns do Crssus; orquc nais dc vinic nil
sarraccnos viran cla uliina vcz a luz do sol
naquclas irisics solidcs. Mas, ncssc dia dc
uniao, csia dcvia alrangcr assin os inficis,
cono os quc lIcs Iavian vcndido a airia c
quc ainda vinIan disuiar a scus irnaos a
dura lilcrdadc dc quc gozavan nas lrcnIas
iniraiavcis das Asiurias.
O ardil dc Pclagio ara rcsisiir con
vaniagcn aos nuulnanos, ccn vczcs nais
nuncrosos quc os crisiaos, suriira o dcscjado
cfciio. Ainda quc nuiio a cusio, os cavalciros
cnviados cn cilada ara a florcsia csqucrda
das garganias dc Covadonga udcran cIcgar
a scn scrcn scniidos dos aralcs, quc sc
Iavian aroinado nais ccdo do quc o fizcra
crcr a narraao do vclIo Vclido. Os inficis
araran nas lordas do Dcva, no siio cn quc
ronia do valc, c os scus alnogaurcs iinIan
288
ousado cncirar avanic. Os cavalciros da
cilada, quc a ouca disiancia assavan nanso
c nanso, ouviran disiiniancnic o irocl dos
gincics ininigos.
Mas, quando, ao rinciro alvor da nanIa,
Pclagio sc cncaninIava con o scu cqucno
csquadrao ara a gargania das scrras, ja os
aralcs ronian or cla c concavan a
csraiar-sc, cono rilcira quc, saindo dc lciio
acriado, sc dilaia cla canina. Os crisiaos
rccuaran, c os inficis, airiluindo ao icnor
csia fuga sinulada, rcciiiaran-sc aos clcs.
Pouco a ouco, o duquc dc Canialria airaiu-os
ara a cnirada da gruia dc Covadonga.
CIcgado ali, ondo loca a sua luzina, iirou
un son rolongado. Incdiaiancnic os cinos
dos rocIcdos, quc arccian inaccssvcis,
colriran-sc dc fundilularios c frccIciros, c
una nuvcn dc iiros cIovcu dc ioda a aric
solrc os africanos c solrc os rcncgados godos.
Vacilaran; nas o dcscjo da vingana lcvou-os
a ainIarcn-sc, csquadrcs aos csquadrcs,
cnirada da cavcrna, ondc, finalncnic,
cnconiravan dcscscrada rcsisicncia. Eniao,
cono sc dcscgasscn do ccu, grandcs
rocIcdos concaran a rolar solrc clcs dos
cinos do rccicio quc lIcs ficava
solrancciro. Maos invisvcis os inclian. Cada
rocIa iraava no ncio daquclc vulio infornc
quc oscilava, naqucla vasia lancic dc alvos
289
iurlanics c dc caaccics rcluzcnics, una
cscura nancIa, scnclIanic a cIaga Iorrvcl.
Eran dcz ou vinic gucrrciros cujos ncnlros
csnagados, cujos ossos iriiurados, cujo
sanguc confundido csirravan or cina das
fronics dos scus conanIciros. Era ncdonIo!
orquc a cssc csciaculo sc ajuniava o griio
dc raiva c dcscscraao dos clcjadorcs, griio
fcroz c agudo, so conaravcl ao lranido dc
ccn lcoas a qucn os caadorcs do Ailas
Iouvcsscn, na auscncia dclas, roulado os
scus cacIorrinIos.
Pcla volia da iardc, acnas do nuncroso c
lrilIanic ccrciio dos aralcs alguns nilIarcs
dc cavalciros fugian dcsalcniados dianic dos
foragidos das Asiurias, quc os crscguian
incansavcis alcn dc Cangas dc Onis.
Fora no noncnio cn quc Pclagio
cncirava, na sua fingida fuga, sol o vasio
orial da gruia quc o cavalciro ncgro saa. O
jovcn gucrrciro viu-o c csircncccu. Eurico
iinIa as faccs cncovadas, o rosio alido c
iransiornado, c Iavia cn iodo o scu gcsio una
iao singular crcssao dc iranquilidadc quc
fazia icrror. Enquanio os crisiaos dcfcndian a
cnirada clc csicvc qucdo, cono indifcrcnic ao
conlaic; nas, logo quc os aralcs, aconciidos
ja clas cosias, rinciiaran a rccuar; c quc
Pclagio dc conlaicr na lancic, o cavalciro,
alrindo caninIo con o franquisquc,
290
dcsaarcccu no ncio dos ininigos. Dcsdc cssc
noncnio, dclaldc, o duquc dc Canialria o
luscou. ncn clc, ncn ningucn nais o viu.
Era quasc ao r do sol. Scguindo a
corrcnic do Dcva, a ouco nais dc duas
nilIas das cncosias do Auscla, dilaiava-sc
ncssa coca dcnso losquc dc carvalIos, no
ncio do qual sc alria vasia clarcira, ondc
solrc dois rocIcdos arunados asscniava un
icrcciro. Era, rovavclncnic, una ara ccliica.
En frcnic dc iosca onic dc cdras lruias
lanadas solrc o rio, una scnda csirciia c
ioriuosa airavcssava a sclva c, assando cla
clarcira, coniinuava or ncio dos ouiciros
vizinIos, dirigindo-sc, nas suas nil volias,
ara as landas da Calccia. Quairo cavalciros,
a c c cn fio, caninIavan or aquclc acriado
carrciro. Pclos arcjos c arnas, conIccia-sc quc
cran ircs crisiaos c un sarraccno. CIcgados
clarcira, csic arou dc rccnic c, voliando-sc
con asccio carrcgado ara un dos ircs,
dissc-lIc.
Nazarcno, ofcrcccsic-nos a salvaao, sc
ic scgusscnos. fiano-nos cn ii, orquc nao
rccisavas dc irair-nos. Esiavanos nas naos
dos soldados dc Pclagio, c foi a un accno icu
quc clcs ccssaran dc crscguir-nos. Porcn o
silcncio icnaz quc icns guardado gcra cn nin
gravcs susciias. Qucn cs iu? Cunrc quc
291
scjas sinccro, cono nos. Salcs quc icns dianic
dc ii Muguciz, o anir da cavalaria aralc,
Juliano, o condc dc Sciun, c Oas, o liso
dc Hsalis.
Salia-o rcsondcu o cavalciro. or
isso vos irouc aqui. Qucrcs salcr qucn sou?
Un soldado c un saccrdoic dc Crisio!
Aqui!?... aialIou o anir, lcvando a
nao ao unIo da csada c lanando os olIos
cn roda. Para quc fin?
A ii, quc nao cras nosso irnao clo
lcro; quc icns conlaiido lcalncnic conosco,
ininigos da iua fc; a ii, quc nos orincs,
orquc nos vcnccsic con csforo c luz do dia,
foi ara ic cnsinar un caninIo quc ic conduza
cn salvo s icndas dos icus soldados. or
ali!... A csics, quc vcndcran a icrra da airia,
quc cusiran no aliar do scu Dcus, scn
ousarcn francancnic rcncga-lo, quc
ganIaran nas ircvas a viioria naldiia da sua
crfdia, c ara lIcs cnsinar o caninIo do
infcrno... Idc, niscravcis, scgui-o!
E quasc a un icno dois csados golcs
dc franquisquc assinalaran rofundancnic os
clnos dc Oas c Juliano. No ncsno noncnio
nais ircs fcrros rcluziran.
Un conira ircs! Era un conlaic calado c
icncroso. O cavalciro da cruz arccia
dcsrczar Muguciz. os scus golcs rciinian so
292
nas arnaduras dos dois godos. Princiro o
vclIo Oas, dcois Juliano caran.|30|
Eniao, rccuando, o gucrrciro crisiao
cclanou.
Mcu Dcus! Mcu Dcus! Possa o sanguc
do nariir rcnir o crinc do rcsliicro!
E, largando o franquisquc, lcvou as naos
ao caaccic dc lronzc c arrojou-o ara longc
dc si.
Muguciz, ccgo dc colcra, vilrara a csada.
o cranio do scu advcrsario rangcu, c un jorro
dc sanguc salicou as faccs do sarraccno.
Cono ionla o alcio soliiario da cncosia
ao assar do furacao, assin o gucrrciro
nisicrioso do Crssus caa ara nao nais sc
crgucr!...
Ncssa noiic, quando Pclagio voliou
cavcrna, Hcrncngarda, dciiada solrc o scu
lciio, arccia dornir. Cansado do conlaic c
vcndo-a iranquila, o nancclo adorncccu,
ianlcn, crio dcla, solrc o duro avincnio da
gruia. Ao roncr da nanIa, acordou ao son
dc caniico suavssino.
Era sua irna quc caniava un dos Iinos
sagrados quc nuiias vczcs clc ouvira cnioar na
caicdral dc Tarraco. Dizia-sc quc scu auior
fora un rcslicro da dioccsc dc Hisalis,
cIanado Eurico.
293
Quando Hcrncngarda acalou dc caniar,
ficou un noncnio cnsando. Dcois,
rccniinancnic, soliou una dcsias risadas
quc fazcn criar os calclos, iao irisics,
soiurnas c dolorosas sao clas. iao
conlciancnic crincn irrcncdiavcl
alicnaao dc csriio.
A dcsgraada iinIa, dc fciio, cnlouquccido.
294

NOTAS DO AUTOR

[1] Sou cu o rinciro quc nao sci classificar
csic livro; ncn isso nc afligc dcnasiado. Scn
anlicionar ara clc a qualificaao dc ocna
cn rosa quc nao o c or ccrio ianlcn
vcjo, cono iodos Iao dc vcr, quc nao c un
ronancc Iisiorico, ao ncnos confornc o criou
o nodclo c a dcscscraao dc iodos os
ronancisias, o inorial Scoii. Prcicndcndo fiar
a aao quc inaginci nuna coca dc iransiao
a da noric do incrio goiico, c do
nascincnio das socicdadcs nodcrnas da
Pcnnsula iivc dc luiar con a dificuldadc dc
dcscrcvcr succssos c dc rciraiar Ioncns quc,
sc, or un lado, cricncian a cras quc nas
rccordacs da EsanIa icnIo or analogas
aos icnos Icroicos da Crccia, rcccdian
incdiaiancnic, or ouiro, a coca a quc, cn
rigor, odcnos cIanar Iisiorica, ao ncnos cn
rclaao ao ronancc. Dcsdc a rincira aic a
uliina agina do ncu olrc livro caninIci
scnrc or csirada duvidosa iraada cn
icrrcno novcdio; sc o fiz con assos firncs
ou vacilanics, ouiros, quc nao cu, o dirao.
ConIcccnos, ialvcz, a socicdadc visigoiica
nclIor quc a dc Ovicdo c Lcao, quc a do nosso
295
Poriugal no rinciro crodo da sua cisicncia
cono indivduo oliico. Salcnos nclIor quais
foran as insiiiuics dos godos, as suas lcis,
os scus usos, a sua civilizaao iniclcciual c
naicrial, do quc salcnos o quc cra isso iudo
cn scculos nais roinos dc nos. O cslcndor
dos aos, as fornulas dos irilunais, os riios
dos icnlos, a adninisiraao, a nilcia, a
roricdadc, as rclacs civis, sao ncnos
nclulosas c inccrias ara nos nas cras goiicas
quc duranic o longo crodo da rcsiauraao
crisia. E, coniudo, o rcroduzir a vida dcssa
socicdadc, quc nos lcgou ianios nonuncnios,
con as fornas do vcrdadciro ronancc Iisiorico
icno-lo or inossvcl, ao asso quc o
rcrcscniar a cisicncia dos Ioncns do
undccino ou dos scguinics scculos scra ara o
quc os iivcr csiudado, nao digo facil, nas, scn
duvida, ossvcl.
Qual c a causa disio?
quc nos conIcccnos a vida ullica dos
visigodos c nao a sua vida niina, cnquanio os
scculos da EsanIa rcsiaurada rcvclan-nos a
scgunda con nais individuaao c vcrdadc quc
a rincira. Dos godos rcsian-nos codigos,
Iisioria, liicraiura, nonuncnios cscriios dc
iodo gcncro, nas os codigos c a liicraiura sao
rcflcos, nais ou ncnos alidos, das lcis c
crudiao do incrio ronano, c a Iisioria
dcsconIccc o ovo. O goiicisno csanIol, ao
296
rinciro asccio, arccc novcr-sc. Palano-lo.
c una csiaiua dc narnorc, fria, inovcl, Iiria.
As orias das Ialiiacs dos cidadaos ccrran-
nas os scic sclos do Aocalisc. sao a cana
da fanlia. A fanlia goda c ara nos cono sc
nunca cisiira.
Nao calc nuna noia o fazcr scniir cssc
nao-sci-quc dc najcsiadc csculiural quc
conscrva scnrc a raa visigoiica, or nais
quc icnicnos galvaniza-la, ncn o coniraor-
lIc as gcracs, nascidas duranic a rcaao
conira o islanisno, quc surgcn c agiian-sc c
vivcn quando lIcs alicanos a corrcnic
clcirica c nisicriosa quc, ariindo da
inaginaao, vai dcscriar os icnos quc
foran, do scu calado sculcro.
Dcsia difcrcna, quc c nais facil scniir quc
dcfinir, nascc a ncccssidadc dc csialclcccr
una disiinao nas fornas liicrarias alicadas
s divcrsas cocas da aniiga EsanIa, a
ronano-gcrnanica, c a nodcrna.
O crodo visigoiico dcvc scr ara nos
cono os icnos Ioncricos da Pcnnsula. Nos
canios do rcslicro icnici acIar o
cnsancnio c a cor quc convcn a scnclIanic
assunio, c cn quc cunrc rcdonincn o csiilo
c fornas da Dllia c do Eda, as iradics
crisias, c as iradics goiicas quc, ariindo do
Oricnic c do Noric vicran cnconirar-sc c
297
conlciar-sc, cn rclaao ocsia da vida
Iunana, no circno Ocidcnic da Euroa.
O ronancc Iisiorico, cono o concclcu
Walicr Scoii, so c ossvcl aqucn do oiiavo
ialvcz so aqucn do dccino scculo; orquc so
aqucn dcssa daia a vida da fanlia, o Ioncn
sinccrancnic Ioncn, c nao cnsaiado c irajado
ara aarcccr na raa ullica, sc nos vai
ouco a ouco rcvclando. As fornas c o csiilo
quc convcn aos icnos visigoiicos scrian,
dcsdc cniao, alsurdos c, arccc-nc, aic, quc
ridculos.
A EsanIa ronano-gcrnanica
iransfornou-sc na EsanIa rigorosancnic
nodcrna no icrrvcl cadinIo da conquisia
aralc. A olra liicraria (novcla ou ocna
vcrso ou rosa quc inoria?} rclaiiva a cssa
iransiao dcvc conlinar as duas fornulas
indicar as duas circnidadcs a quc sc rcndc;
fazcr scniir quc o dcsccndcnic dc Tcodorico ou
dc Lcovigildo scra o asccndcnic do Cid ou do
Lidador; quc o Icroi sc vai iransfornar cn
cavalciro; quc o scrvo, cniidadc duvidosa cnirc
Ioncn c coisa, conca a convcricr-sc cn
aliivo c irrcquicio lurgucs.
E a forna c o csiilo dcvcn aroinar-sc
nais ou ncnos dc un ou c ouiro circno,
confornc a coca cn quc lananos a nossa
conccao csia nais vizinIa ou nais rcnoia
298
da quc vai dciando dc cisiir ou da quc vcn
surgindo. A dificuliosa nisiura dcssas corcs
na alcia do ariisia ncnIuna douirina,
ncnIun rccciio lIa diz. cnsinar-lIa-a o
insiinio.
Tivc cu cssc insiinio? nais rovavcl o
nao quc o sin. Sc a aric fora facil, ara
iodos os quc icnian ossu-la, nao nos
faliarian ariisias!
[2] Hcsiici nuiio icno solrc sc conviria
usar dos noncs rorios, qucr dc cssoas qucr
dc lugarcs, cono as succssivas alicracs da
linguagcn na EsanIa os foran
iransfornando, a onio dc nuiios dclcs sc
acIarcn Iojc ioialncnic divcrsos do quc cran
na sua origcn. Dcsias nudanas, aquclas quc
acnas consisiian no auncnio ou dininuiao
dc una lcira, ou na divcrsidadc das
dcsincncias, odian, ialvcz, scr adniiidas scn
darcn un asccio anacrnico ao livro. Ouiros
noncs, orcn, Iavia, solrciudo nas
dcsignacs corograficas, iao conlciancnic
alicrados, quc nc rcugnava o sulsiiiuir o
nodcrno ao aniigo. Assin, Tolciun, Encriia
scrian scn dificuldadc rcrcscniados or
Tolcdo c Mcrida; nas, cono sulsiiiuir, scn
anacronisno na crcssao, ScvilIa a Hsalis,
Lcao a Lcgio, Cuadalcic a Crssus, c,
finalncnic, Durgos a Augusiolriga, quando,
cono ncsic caso, aic a siiuaao da nodcrna
299
cidadc nao c caiancnic a da aniiga
ovoaao? Prcfcri, orianio, conscrvar os
noncs riniiivos, os quais, nao influindo dc
nodo algun na ordcn c clarcza da narraiiva,
odcn facilncnic cnconirar-sc cn qualqucr
dicionario ou iraiado dc gcografia aniiga.
Aos noncs individuais dos rinciros
visigodos rocurci conscrvar, quando aludi a
clcs, os vcsigios da origcn goiica. aos dos
crsonagcns do ncu livro conscrvci as fornas
alaiinadas quc sc cnconiran nos nonuncnios
conicnorancos, orquc, scgundo iodas as
rolalilidadcs, ja ncsia coca o clcncnio
ronano dc iodo Iavia iriunfado na lngua.
[3] Una das coisas nais disuiadas na
Iisioria das insiiiuics goiicas c a naiurcza
dcssa classc dc indivduos, quc ianias vczcs
figuran nos nonuncnios daquclas cocas,
cIanadas gardingos ( gudgg cn lngua
goiica}. Masdcu c con clc Foncy, quc o iraduz
quasc scnrc accrca da Iisioria dos visigodos,
osio quc nao o ciic scnao ncsic lugar, sao dc
arcccr quc o gardingaio nao cra un iiulo dc
nolrcza, nas do cargo dc sulsiiiuio do duquc,
(govcrnador dc rovncia} cono o ucuus o cra
do condc (govcrnador dc cidadc}. AscIlacI
dcriva a alavra dc guds, quc significa sou
con tcus uduccntcs, c arccc qucrcr
confirnar assin a oiniao dc Vossio, quc
rcicndia fosscn os adninisiradorcs ou
300
alnoarifcs dos alacios rcais, oiniao quc
scria nuiio difcil dc susicniar visia dc varios
nonuncnios Iisano-goiicos. Scgui o arcccr
dc Crinn c Lcnllc, quc sucn fornarcn os
gudggs una classc dc cuucs (coricsaos} ou
nolrcs. Ncsic caso, nao scrviria a ciinologia
guds ara indicar no gardingaio una nolrcza
csirilada solrc ccria cicnsao c inoriancia
dc roricdadc icrriiorial, fornando a icrccira
classc dc nolrcza dcois dos duccs c contcs?
Fossccuw-Saini-Hilairc cnsa-o assin c faz o
gardingo sinnino dc Pcc. Proccr, iodavia,
nao indicava cn csccial o gardingo, nas cra
dcnoninaao gcncrica da nolrcza.
Quanio ao cargo dc tuudo, dcvc salcr-sc
quc o ccrciio godo sc dividia cn coros dc nil
Ioncns, c csics cn conanIias c csquadras
dc ccn c dc dcz. Alaio do iiufado (tIud ou
tIcod, ovo, c utI, conduzir, ou, scgundo
ouira dcrivaao, tuIundu, nil, c utI} quc,
ianlcn, sc cIanava nilcnario (da ciinologia
laiina nc} csiava o quingcniario, scgundo
uns, caiiao dc quinIcnios Ioncns, csccic dc
najor dos rcgincnios nodcrnos, ou, scgundo
ouiros, sulsiiiuio do iiufado ou scnclIanic
aos nossos icncnics-coroncis. A conanIia dc
ccn Ioncns (ccntu} cra rcgida or un
ccntcnuo, c a dc dcz (dccunu} or un dccano.
[4] O vcsiido civil dos visigodos cra una
csccic dc iunica cIanada stngc ou stgo, ja
301
danics conIccida clos ronanos. O clcro
usava dcsic irajo, cono os sccularcs, con a
difcrcna dc scr lranco ou dc ouira cor
nodcsia, orquc o Iavia, aic, cor dc urura,
o uso da qual cra scvcrancnic roilido aos
saccrdoics. Vcja-sc Masdcu, Hst. Ct. dc Es.,
i. II, . 63 c 197, c Ducangc c Carcniicr s
alavras Stngcs, Stgo.
[S] A igrcja goda cnrcgava oiio ninisiros
na cclclraao do culio. 1 o Ostuo, quc alria
c fccIava o icnlo, cuidava da conscrvaao
dos oljcios do culio c vigiava quc nao
assisiisscn ao sacrifcio Icrcgcs ou
cconungados; 2 o Acto, quc iluninava os
aliarcs c iinIa na nao un candclalro
cnquanio sc lia o cvangclIo; 3 o Exocstu, a
qucn incunlia o culsar o dcnnio dos
osscssos; 4 o Sunstu, quc lcvaniava no
coro as anifonas, salnos c Iinos; 5 o Lcto,
quc lia cn alia voz as rofccias do Aniigo
Tcsiancnio c as Esiolas c as clicava ao
ovo; 6o SuIducono, quc rccclia as ollacs
dos ficis c disunIa as vcsiiduras c vasos
sagrados ara a nissa; 7 o Ducono, quc
ajudava a csia c dava a conunIao; 8 o
PcsItco, quc sacrificava, rcgava c dava a
lcnao ao ovo.
[6] Pocias cclclrcs Iisano-godos do scculo
V. Dc Dracncio rcsia-nos o Cuncn dc Dco
c una csiola dirigida a Cunirico, rci dos
302
Vandalos. Dc Mcrolaudc sulsisic un
fragncnio do Pocnu dc Csto. Dc Orcncio, iao
clogiado clo ocia Foriunaio c or Sidnio
Aolinario, acnas rcsia una cqucna ocsia
na HIotIccu Vctcun Putun.
[?] A raa dos godos, asiaiica na origcn c
gcrnanica na lngua, quc, anics dc ocuar
una aric do icrriiorio ronano, Ialiiava ao
noric do Ponio Euino (Mar Ncgro}, dividia-sc
cn duas grandcs fanlias, cujas dcnoninacs
rovicran da sua siiuaao rclaiiva. Os quc
csianccavan ao oricnic cIanavan ost-gotIs
(godos dc lcsic} c dcois, corruiancnic,
osirogodos; os quc dcnoravan ao ocidcnic
cran os ucst-gotIs (godos do ocsic} ou
Visigodos, quc, dcois dc ora scrvircn o
incrio cono aliados, ora assolarcn-no cono
ininigos, vicran fazcr asscnio no sul das
Calias c na Pcnnsula, csialclcccndo, afinal,
cn Tolcdo o ccniro do scu incrio.
[S] A cclclrc laialIa dada or Tcodorico, rci
dos visigodos, c clo gcncral ronano Accio, scu
aliado, ao fcroz iila nos Cun Cutuuunc
(lancics dc CIalons-sur-Marnc} c o nais
cclclrc cnirc os icrrvcis conlaics quc cusiou
Euroa no V scculo a dissoluao do grandc
cadavcr ronano. Podcn vcr-sc cn Jonudus c
no Puncgco dc Auto or Sidnio Aolinario
as ariicularidadcs dcsic succsso.
303
[9] Aljcziras. Esic nonc foi osio clos
aralcs ao lugar ondc Tariquc aoriara saindo
dc Ccuia ara a conquisia dc EsanIa. O
ilIcu, Iojc cIanado PonIus, fica a un iiro dc
csingarda daqucla ovoaao, qual assou o
nonc quc os aralcs iinIan dado ilIoia,
vcndo-a vcrdcjar ao longc. Dczut u-Hudu
(IlIa Vcrdc}. Ignorando-lIc o nonc aniigo,
suus quc cssa dcnoninaao dc origcn
aralica cra anicrior c quc ja os Codos lIa
airiluan. O anacronisno c, a ncu vcr, assaz
dcsculavcl.
[10] O uncuo, quc cnirc os ronanos cra
rorio das nulIcrcs dc laia csfcra, iornou-
sc cn EsanIa irajo conun das nais
Ioncsias c nolrcs. cra una csccic dc nanio,
con quc colrian as vcsiiduras infcriorcs. Os
calclos, cnccrravan-nos nuna coifa
dcnoninada ctoo . Vcja-sc Masdcu, Hst.
Ct., i. II, . 6.
[11] Os Visigodos iinIan dado cn csccial
o nonc dc Cun GotIc s lancics dc Lcao c
da Esircnadura EsanIola. Da, conirada a
ncnor icrriiorio, vcio a dcnoninaao da icrra
dc Cunos.
[12] Vu. Prcfciio, caudilIo rincial,
govcrnador dc rovncia, gcncral dc ccrciio.
Condc. Dccu. dc Ag. Non. AuIcs. Juliano
cra, scgundo arccc, o govcrnador da rovncia
304
goiica dc alcn do Esirciio, cIanada
Transfrciana. calia-lIc or isso cnirc os
aralcs o iiulo dc Vali. ScItu c a corruao
aralica do nonc dc Sctun, corruao dc
ondc os nossos aniigos fornaran Cctu c,
dcois, Ccutu.
[13] O unIsI ou unIsIu cra una
csccic dc nacIadinIa dc dois guncs, usada
clos francos, dc qucn os godos a ionaran.
Consulic-sc Masdcu, Hst. Ct., i. II, . 52 c
Ducangc, vcrl. Funcscu. A cutcu, dc quc
adianic sc Ia dc falar, cra una lana curia ou
dardo, a origcn, ialvcz da uscunu dos icnos
osicriorcs.
[14] ScvilIa no icno dos ronanos iinIa
dois noncs Honuu c Hsus. Esic uliino
vcio a rcvalcccr, cnfin. Vcja-sc Focs, Es.
Sug., i. 9, . 87.
[1S] Mafona cra naiural dc Mcdina. Esia
cidadc cIanava-sc Lairilc. Foi clc qucn lIc
s o nonc dc Mcdina an-Nali Cdudc do
Poctu.
[16] Os aralcs, icndo dcscnlarcado nas
cosias dc EsanIa, c vcndo quc a nonianIa
do Calc cra un lugar grandcncnic
dcfcnsavcl, foriificaran-sc a, orvcniura
cnquanio cscravan o rcsio do ccrciio quc
assava dc frica. A nonianIa rccclcu cniao
o nonc dc GcIu TuI (Monic dc Tariquc} c,
305
ianlcn o dc GcIu-u-FctuI (Monic da
Enirada}. Da alavra GcIu Tuquc sc fornou
dcois a dc Cilraliar.
[1?] Isun cn aralc, o islanisno ou rcligiao
do Alcorao. Significa, roriancnic, csia
alavra csgnuuo; csgnuuo cn Dcus.
[1S] Esculcas cran, nos icnlos larlaros,
cIanadas as rondas ou scniinclas noiurnas
dos arraiais. Esia alavra cnconira-sc nos
cscriiorcs do VI scculo c dos scguinics, cono
cn S. Crcgorio Magno. scucus, quos nttts
soctc cquunt (Est. l2.2J}. A forna ura
do vocalulo, Excucutocs, aarccc ja cn
Vcgccio; dcois or alrcviaiura cxcucuc c
scucuc. Escucus sao coniraosios aos
utuuus nas lcis das Putdus, P. 2, iii. 26,
ondc csics significan guudus dc du.
[19] Os aralcs dcsignavan os crisiaos, ou
anics, cn gcral, qualqucr curocu clo nonc
dc A-Hun, o Fonano, qucr fossc grcgo, franco
ou csanIol. Aquclcs ncsnos quc alraavan
o islanisno conscrvavan csic aclido. Tal cra
o anir ou gcncral da cavalaria, Muguciz, un
dos nais fanosos conanIciros dc Tariquc.
Quando, cn csccial, os rcicndian dcsignar,
nao cla difcrcna da raa, nas cla dc
crcna, dcnoninavan-nos Nussun
(Nuzucnos}.
306
[20] Dcus s c gundc! cra ara os aralcs a
voz dc aconcicr, cono, dcois, foi ara os
crisiaos o griio dc Sani'Iago!
[21] A cu cra una csccic dc scla dc la
quc os godos Iavian iniiado da cavalaria
ronana.
[22] As arnas dclcs (dos lcrlcrcs c aralcs
africanos} quasc sc liniian a aus conridos
a quc sc rcndcn cqucnos ioros aiados clo
ncio, quc no conlaic dcscarrcgan solrc os
ininigos con anlas as naos." Alcaiilc, Pcn-
Lun Scndo, cn Casiri, i. 2, . 258.
[23] Cono a alavra laiina scno (o nais
vclIo} vcio a significar no laiin larlaro c no
ronancc ou lnguas vulgarcs das nacs
nodcrnas, o ncu, o scnIo, assin a
alavra aralc (CIcI, CIcI}, Xcquc, isio c, o
anciao, ionou cnirc os sarraccnos a
significaao dc scnIor ou cIcfc dc una irilo.
[24] No incrio godo os lucclarios vinIan a
scr o ncsno quc os clicnics dos ronanos,
Ioncns livrcs adiios s fanlias odcrosas, or
qucn cran airocinados c, ialvcz,
susicniados, sc, cono rcicndc Masdcu c o
scu, ncsia aric, quasc iraduior Foncy, o
nonc Iucccuus lIcs rovinIa dc Iucccu
(nigalIa dc ao}. O Codigo Visigoiico (Liv. 5,
iii. 3} csialclccc os dcvcrcs c rclacs dcsics
Ioncns con scus anos c aironos. A
307
olrigaao nais inorianic do lucclario arccc
icr consisiido no scrvio niliiar. S c... unu
dcdct. or isso quc sc nc afigura nais
rovavcl a ciinologia quc a scnclIanic
dcnoninaao airilui con rcfcrcncia o crudiio
Canciani (Darlar. Lcg. Ani., vol. 4, . 117}
dcrivando-a da alavra cscandinava IuIu (o
cscudo} iransfornada no idiona gcrnanico cn
IuIc c nas lnguas nodcrnas cn IuIc,
Ioucc, Ioquc. Ncsic caso lucclario
corrcsondcria ao ungco ou cscudco dos
scculos XII c XIII, quc, significando na sua
origcn o quc irazia as arnas ou o cscudo do
scu scnIor ou ano, vcio a ionar-sc or un
Ioncn dc arnas dc ccria disiinao, a qucn,
iodavia, faliava o grau dc cavalciro.
[2S] O faio narrado ncsic caiulo c
Iisiorico. O lugar da ccna c a coca c quc sao
invcniados. Foran as nonjas dc Nossa
ScnIora do Valc, junio dc Ecija, quc, cn
icnos osicriorcs, raiicaran csic fciio
Icroico, ara sc csquivarcn scnsualidadc
lruial dos aralcs. Parccc quc o roccdincnio
das frciras dc Ecija foi iniiado cn nuiias
ouiras arics. Consulic-sc Dcrganza,
Antgududcs dc Esunu, i. I, . 139, c
Moralcs, Con. Gcnc., i. III, . 105.
[26] Scgundo Lcnllc, cuja oiniao asscnia
no icsicnunIo dc lln Said c dc AIncd Al-
nallari, os aralcs conIccian a EsanIa,
308
anics da conquisia, clo nonc dc Anduos ou
Anduuz, nonc quc, dcois, alicaran cn
csccial ao icrriiorio cnirc o Wadi Al-Kclir c o
Wadi Ana (Cuadalquivir c Cuadiana}, isio c,
nodcrna Andaluzia. O nonc dc Al-CIarl (o
Ocidcnic} quc, igualncnic, dcran Pcnnsula
ara a disiinguir da Mauriiania (Al-MogIrcl}
vcio, ianlcn, a conirair-sc nossa rovncia
do Algarvc.
[2?] Auqu. o iiulo quc os africanos dao
aos scus saccrdoics c salios da lci. Moura,
Vcstgos du Lnguu AuIcu, . 38.
[2S] As grandcs diviscs da EsanIa,
scgundo a gcografia aralc, cran quairo A-
gIuI, o Ocidcnic; A-sIuIuI, o Oricnic; A-
IIu o Mcio-Dia; A-du, o Noric. Era csia, or
isso, a dcsignaao dos icrriiorios crisiaos das
Asiuras c Canialria
[29] O ucnns, uucnns, ugcnns ou
ucntun, dondc vcio a alavra franccsa
ucnt, cra una ncdida dc cicnsao igual
nciadc do ugcun, dondc ionanos a alavra
gcira. O aricnc ncdia-sc cn quadro c iinIa
dc cada lado 12 ctcus, ncdida quc cquivalia
a dois alnos. Masdcu afirna quc o aricnc
cra ncdida csccial da Dciica, o quc c incaio;
orquc cla sc acIa ncncionada cn nuiios
docuncnios, nao so dc ouiras rovncias dc
EsanIa, nas ianlcn dc divcrsos ascs,
309
cono sc odc vcr cn Ducangc, alavra
Aucnns.
[30] Nas nil iradics divcrsas, qucr
aniigas, qucr invcniadas cn icnos nais
nodcrnos, solrc o nodo cono sc consiiiuiu a
nonarquia das Asiurias rocurci cingir-nc, ao
ncnos no dcscnIo gcral, ao quc assa or
nais roinancnic Iisiorico. Todavia, cunrc
advcriir quc Pclagio vivcu, scgundo iodas as
rolalilidadcs cn icnos un ouco
osicriorcs conquisia aralc, c quc a noric
dc Oas c dc Juliano na laialIa dc Cangas dc
Onis, succsso narrado or alguns cscriiorcs,
icn solrado caracicrcs dc falulosa. A ninIa
inicnao, orcn, foi, cono ja noici, iniar os
Ioncns da coca dc iransiao, diganos assin,
dos icnos Icroicos da Iisioria nodcrna ara
o crodo da cavalaria, lrilIanic ainda, nas ja
dc dincnscs ordinarias. O ncu Icroi do
Crssus c cono o uliino scnidcus quc
conlaic na Tcrra; os foragidos dc Covadonga
sao os rinciros cavalciros da longa, airioiica
c icnaz cruzada da Pcnnsula conira os
sarraccnos. Dcsic nodo, scndo Iojc dificulioso
scarar, cn rclaao quclas cras, o Iisiorico
do faluloso, arovciici dc un c dc ouiro o quc
nc arcccu nais aroriado ao ncu fin.

FIM
310

Tcio rovcnicnic dc.
A Dillioicca Viriual do Esiudanic Drasilciro
Iii.//www.lilviri.fuiuro.us.lr
A Escola do Fuiuro da Univcrsidadc dc Sao Paulo
Pcrniiido o uso acnas ara fins cducacionais
A Dillioicca Viriual do Esiudanic Drasilciro csia cn lusca
dc airocinadorcs c voluniarios ara ajudar a nanicr csic
rojcio.
Sc vocc qucr ajudar dc alguna forna, nandc un c-nail
ara
lilvirifuiuro.us.lr
c saila cono isso c ossvcl
A Equic da Dillioicca Viriual do Esiudanic Drasilciro
agradccc
Paula Fcgina Cccro Yori
quc gcniilncnic digiiou csic icio.
311

2001,2006 Alcandrc Hcrculano
Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil

__________________
JulIo 2001
Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos
CFTIS
dircio na fonic.
cDoolsDrasil.org
Edics cn df c cDoolLilris
cDoolsDrasil.org
__________________
Maro 2006

Você também pode gostar