numerado de 1 a 6. O jogador A joga e anota o nmero, o jogador B joga e anota o nmero. O que obtiver menor pontuao subtrai esse nmero ao nmero do outro jogador. !e a di"erena # $, 1 ou %, o jogador A obt#m 1 ponto !e a di"erena "or &, ' ou (, o jogador B obt#m 1 ponto O jogo termina ao "im de 1% lanamentos. O jogador que obtiver o maior nmero de pontos gan)a jogo. *ste jogo # justo+ ,is-ute esta questo -om o teu -olega e apresenta argumentos. ESCOLA SECUNDRIA DA CIDADELA
Matemtica 9 Ano PIT Probabiliae! Prof Margarida Pinto Teixeira .roblema retirado de ///."iguret)is.org0 A-tividade Adivin)a a -or do naipe
T" e o te" cole#a t$m "m baral%o com &' carta! ( e!con%ecia! e ambo!) *aral%em a! carta! e colo+"em,na! n"m monte na me!a e -o#"em alternaamente) Ob-ecti.o / tentar acertar a cor o nai0e a carta +"e !e encontra na 0arte !"0erior o baral%o) 1"em #an%a , O +"e acertar na cor #an%a & 0onto , Se n2o acertar 0ere "m 0onto De0oi! e -o#arem a! &' carta!( baral%am,na! e no.o e .oltem a -o#ar mai! oi! -o#o!( o" !e-a totali3ar2o 4 -o#o) Anotem a 0ont"a52o n"ma tabela) 1inguagem estat2sti-a A#ora o .o!!o monte i!06e e 9 carta! 0reta! e & encarnaa) Ima#ina +"e tira! "ma carta o monte) 1"al 7 "ma cor 0o!!8.el9 1"al 7 mai! 0ro..el e !air9 1"al !eria "m acontecimento im0o!!8.el e !e ob!er.ar9 Ne!te -o#o( e caa .e3 +"e !e retira "ma carta n2o 0oe! 0re.er a cor +"e .ai !air) Trata,!e e "m :en;meno c"-a reali3a52o e0eno o aca!o( o" !e-a( trata,!e e "m :en;meno aleat;rio) Analisar "en3menos in-ertos e 4medir5 ou 4quanti"i-ar5 essa in-erte6a # o obje-tivo do C7l-ulo das .robabilidades. 1. Ienti:ica :en;meno! aleat;rio! e o! etermini!ta! a< Lan5amento e "ma moea ao ar b< O tem0o +"e :ar a =& e De3embro c< N>mero obtio no lan5amento o ao < Meir o com0rimento e "ma circ"n:er$ncia e raio = cm e< Saber a .elociae o carro( con%ecio o e!0a5o 0ercorrio e o tem0o #a!to em 0ercorr$,lo :< Abrir "m li.ro ao aca!o e e!cre.er o n>mero a 0#ina a ireita)
Ob!er.a a roa a !orte O 0onteiro :oi accionao e 0aro" no = ma! 0oia ter 0arao em +"al+"er o"tro n>mero) & = 4 & 1"ai! !2o e!!e! n>mero!9 S?@ A ? @ re!"ltao! 0o!!8.ei! A Conjunto de resultados # o -onjunto de todos os resultados poss2veis de uma e8peri9n-ia aleat3ria. A:;%< # um sub-onjunto de ! e -)ama=se A-onte-imento A-onte-imentos Con!iera na eB0eri$ncia anterior o! !e#"inte! acontecimento!C AC !air = *C Sair n>mero 0ar CC Sair D DC Sair n>mero im0ar EC Sair "m n>mero menor +"e D EC Sair n>mero 0rimo Ao acontecimento C c%amar8amo! a-onte-imento imposs2vel, em virtude de , de ( no ser um resultado poss2vel. Ao acontecimento E -)amar2amos Certo na medida em que o -onjunto * # igual a todos os resultados poss2veis. Os resultados "avor7veis ao a-onte-imento , sero ;1,&< ,i6=se que os -asos "avor7veis ao a-onte-imento , so 1 e & C%amamo! A-onte-imentos elementares a ;1<, ;%<, ;&< e ;'< O a-onte-imento ,, ;1,'& <# um a-onte-imento -omposto ,i6=se que o a-onte-imento , # mais "avor7vel que o A, porque , tem % -asos "avor7veis , 1 e &, enquanto que A tem apenas um -aso "avor7vel o %. O a-onte-imento > e , so equiprov7veis = porque so igualmente prov7veis, porque ambos t9m dois -asos "avor7veis. > : ; %, & < e , : ; 1 , & < %. Famo! -o#ar ao loto( 0ara i!!o temo! "m !aco com 9' bola!( n"meraa! e & a 9') Para caa :ra!e( comenta ( "!ano o! termo!( poss2vel, -erto, pou-o prov7vel, muito prov7vel, improv7vel , imposs2vel que so as propriedades de um A-onte-imento aleat3rio.
Fa!co / G Fai !air "m n>mero menor +"e HDI Ana, G Fai !air "m n>mero e = al#ari!mo!I N"no / Fai !air "m n>mero menor +"e J Anr7 / Fai !air "m n>mero entre K e KK Art"r, Fai !air "m n>mero maior +"e HJ Mariana, Fai !air "m n>mero inteiro Ereerico, Fai !air "m n>mero ne#ati.o Carolina / Fai !air "m n>mero 0o!iti.o Loana / Fai !air "m n>mero entre ' e 94 So:ia / Fai !air "m n>mero com & al#ari!mo Dio#o / Fai !air "m n>mero na ca!a o! M' &. N"m !aco o0aco e!t2o 9H bola! branca! e = 0reta!) Fai tirar,!e "ma bola ao aca!o) InicaC a< Um acontecimento m"ito 0ro..el b< Um acontecimento im0ro..el c< Um acontecimento im0o!!8.el '. Fai! colocar n"m !aco bola! encarnaa!( .ere! e a3"i!( n"m total e ='' bola!) 1"anta! bola! e caa cor colocaria! 0ara +"e( ao tirar "ma bola ao aca!oC a< Se-a m"ito 0ro..el !air bola a3"l b< Se-a 0o"co 0ro..el !air bola a3"l c< Se-a im0o!!8.el !air bola a3"l < Se-a t2o 0ro..el !air bola a3"l como bola encarnaa e< Se-a certo !air bola encarnaa) (. A Eili0a :oi 0a!!ar :7ria! e .er2o ao Al#ar.e) A!!ocia a! 0ro0rieae! o! acontecimento! N li!ta e acontecimento! +"e !e !e#"eC .ropriedades ? M"ito 0ro..el( Im0ro..el( Certo( Im0o!!8.el 1ista@ Tomar ban%o no mar( a0an%ar c%".a( anar e a.ioneta( a0an%ar !ol( .er ne.ar( con%ecer "m e!tran#eiro( con%ecer "m c%in$!( e!tar a meno! e &'' Om o mar( tomar ban%o no MeiterrPneo( tre0ar a "ma montan%a e mil metro!( :alar com "m 0ort"#"$!( ir a "ma i!coteca) .robabilidade de um a-onte-imento .AAB : .ara -ada um destes problemas identi"i-a, primeiro, os -asos poss2veis e de seguida os -asos "avor7veis.
.Aa-onte-imento -erto B :1 porque o nmero de -asos "avor7veis # igual ao dos poss2veis . A a-onte-imento imposs2vel B : $ porque o nmero de -asos "avor7veis # 6ero Assim $ C .AAB C 1
6. No lan5amento e "m ao( +"al 7 a 0robabiliae e C a< !air o n>mero K9 b< Sair "m n>mero 0rimo9 c< Sair "ma letra9 < Sair "m m>lti0lo e 4 D. Lan5amo! "m ao +"e tem "ma :ace branca ( "a! :ace! a3"i! e tr$! :ace! .ere!) a< 1"e cor 7 a mai! 0ro..el !air9 b< O +"e 7 mai! 0ro..el G !air .ereI o" Gn2o !air .ere G 9 c< O +"e 7 mai! 0ro..el C G !air a3"lI o" n2o !air a3"lI9 E. Lancei "m ao !ei! .e3e! e a! !ei! .e3e! !ai" "m n>mero 8m0ar) Fo" :a3er mai! "m lan5amento) Da! a:irma56e! !e#"inte!( +"al 7 a +"e e!t correcta9 a< 7 mai! 0ro..el +"e a#ora !aia "m n>mero 0arQ b< 7 mai! 0ro..el +"e contin"e a !air 8m0arQ c< 7 t2o 0ro..el +"e !aia 0ar como !aia 8m0ar) F. E!col%e,!e "m n>mero +"al+"er o con-"nto @&( =( 4( M( D( K( J( H A( +"al 7 a 0robabiliae +"e e!!e n>meroC a< Se-a menor +"e D9 b< Se-a menor +"e D e 0ar9 c< Se-a 0ara e n2o m>lti0lo e 49 < Se-a n>mero 0rimo e maior +"e 49 1$. Temo! "m baral%o e D= carta! e retira,!e "ma carta) 1"al 7 a 0robabiliae e e!!a carta C a< Ser "m 99 b< Ser e co0a! o" e 0a"!9 c< Ser e co0a! o" "m rei9 < Ser 0reta o" .ermel%a9
11. Uma caiBa cont7m oito bola! n"meraa! e & a H) Retiram,!e !"ce!!i.amente "a! bola! ao aca!o( e com re0o!i52o( +"al a 0robabiliae e C a< Obter oi! n>mero! 0are!9 b< Obter "m 0ar e "m 8m0ar9 c< Obter "ma !oma i#"al a &'9 1%. A Carolina tem no e!to-o caneta! a me!ma marca( !eno cinco a3"i!( "ma .ermel%a e "a! .ere!) Se tirar "ma caneta ao aca!o( +"al a 0robabiliae e C a< Sair .ere9 b< Sair .ere o" a3"l9 c< N2o !air .ere9 < Sair 0reta9 1&. N"ma t"rma o nono ano( e0oi! e !er :eito "m in+"7rito ao! al"no! !obre o! !e"! %bito! 0reenc%e",!e a !e#"inte tabelaC a< 1"anto! al"no! tem a t"rma9 b< 1"anto! al"no! #o!tam e ler9 c< E!col%eno ao aca!o "m al"no( +"al a 0robabiliae eC &, N2o #o!tar e ler =, Ser ra0ari#a e #o!tar e ler 4, Ser ra0a3 .ro-essos de Contagem = Gdenti"i-ao de Casos .oss2veis 1anamento de uma moeda e de um dado 1ana=se uma moeda e um dado. Hual # a probabilidade de sair & no dado e "a-e euro na moeda+ *sta e8peri9n-ia # -omposta por duas e8peri9n-ias simples. .ara -ontar os -asos poss2veis e identi"i-ar os "avor7veis temos v7rios pro-essos. diagrama de 7rvore@ Iabela de dupla entrada ,ado Joeda * 1 K * % K * Casos poss2veis:1% & K Casos >avor7veis : 1
* ' K . A &* B : L$,$E:EM 1 % & ' ( 6 * &E =E &* ME DE KE K &N =N 4N MN DN KN SeBo Ro!to 0ela leit"ra Sim N2o Ma!c"lino &' D Eeminino H 4 * ( K * 6 K 1'. O Lo2o e a Mariana e!t2o a -o#ar com "m baral%o e carta! em +"e metae a! carta! !2o 0reta! e a o"tra metae !2o encarnaa!) Caa "m tem "m baral%o na m2o) Tiram alternaamente "ma carta) O Lo2o #an%a !e !a8rem = carta! 0reta! o" = carta! encarnaa!( a Mariana #an%a !e !a8rem carta! e cor i:erente!) 1"em tem maior 0robabiliae e #an%ar9 Por+"$9 O N"no e o Carlo! e!t2o a -o#ar com ao!) Lan5am oi! ao! e !omam o! 0onto! e caa ao) Se a !oma :or K( J H o" 9 #an%a o Carlo!) Se a !oma :or =( 4 M D(=' && e &= #an%a o N"no) a< 1"anta! !oma! eBi!tem ne!te -o#o9 b< 1"al a !oma mai! i:8cil e !air9 Por+"$9 1"al a o"tra !oma +"e tem a me!ma 0robabiliae e !air a +"e t" inica!te9 c< 1"em tem .anta#em( o N"no o" o Carlo! 9 a< 1"ano !e lan5am 4 moea! e & e"ro ao ar( +"anto! ca!o! 0o!!8.ei! eBi!tem9 b< 1"al 7 a 0robabiliae e C &, Sa8rem 4 e"ro!9 =, Sa8rem = e"ro!9 4, Sair a0ena! & e"ro M, N2o !air nen%"m e"ro A So:ia tem "a! cami!ola!( "ma a3"l e o"tra branca) A Mariana tem tr$! cami!ola!C "ma a3"l( "ma branca e o"tra .ere) De man%2 caa "ma .e!te "ma cami!ola ao aca!o) 1"al 7 a 0robabiliae e a! "a! a0arecerem na e!cola comC a< Cami!ola! a me!ma cor9 b< Cami!ola! e cor i:erente Na :i#"ra e!t re0re!entao "m al.o) Atira,!e "ma !eta +"e acerta !em0re ao aca!o( n"m 0onto o al.o) Calc"la a 0robabiliae e !e acertar na 3ona o al.o e cor cin3enta) D cm H cm 4 cm &' cm A 0robabiliae e o S7ler #an%ar "m -o#o 7 DHT) Se ele -o#ar &=' .e3e!( +"anto! -o#o! o S7ler e!0era #an%ar9 Um re!ta"rante o:erece a !e#"inte ementaC E!col%eno ao aca!o "ma re:ei52o com0o!ta e 0eiBe o" carne( le#"me!( !obreme!a e bebia( +"al 7 a 0robabiliae e obtermo!C &M)&) Eran#o( er.il%a!( oce e ca:7 &M)=) PeiBe( e!0ar#o!( !obreme!a e c% o" ca:7 O! al"no! o oita.o ano( o ano 0a!!ao( :i3eram a "m in+"7rito a ='' 0e!!oa! a e!cola !obre o !e" cl"be 0re:erio e o! re!"ltao! !2o o! inicao! no #r:ico e barra!) Se e!col%ermo! ao aca!o "ma e!!a 0e!!oa! +"al 7 a 0robabiliae e ela !er ae0ta eC &, E"tebol Cl"b o Porto =, S0ortin# 4, Do S0ortin# o" o *en:ica M, Do *en:ica e e "m o"tro DH D4 4H 4& =' E)C) Porto *oa.i!ta S0ortin# *en:ica o"tro! PeiBeUcarne Le#"me! Sobreme!a! *ebia! Pe!caa Lin#"ao *i:e Eran#o *atata Eei-2o .ere Er.il%a! E!0ar#o! Er"ta oce Leite C% Ca:7 D, N2o !er ae0ta nem o Porto nem o *oa.i!ta N"ma ciae e &'' mil %abitante! :e3,!e "m e!t"o 0ara !e !aber +"al era a i!trib"i52o o! i.er!o! #r"0o! !an#"8neo!) Eoram :eita! anli!e a & ''' 0e!!oa! com o! re!"ltao! inicao!) Rr"0o San#"8neo A * A* O NPe!!oa! 4D' &&K == D&= &M)4) 1"al 7 a :re+"$ncia relati.a com +"e a0arece caa "m o! ti0o! e !an#"e9 &M)M) Com e!ta! in:orma56e! con!e#"e !aber,!e +"al 7 a 0robabiliae eBacta e !e encontrar "ma 0e!!oa com !an#"e ti0o *9 Por+"$9 &M)D) Ao e!col%er,!e ao aca!o "ma 0e!!oa na ciae( +"ai! !2o aa! a:irma56e! .eraeira!9 &, A 0robabiliae e ter !an#"e ti0o A 7 a0roBimaamente 4DT =, A 0robabiliae e ter !an#"e ti0o A* 7 a0roBimaamente =T 4, A 0robabiliae e n2o te !an#"e o ti0o O 7 D&(=T