Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
RESUMO
Este artigo objetiva apresentar uma proposta de categorizao para bases lexicais de
advrbios formados com o morfema -mente, tendo em vista a perspectiva de anlise
prevista pela Teoria da Gramaticalizao, considerando o continuum morfossinttico
(forma livre forma presa) e subdivises semnticas a partir de Moura Neves
(2000). A metodologia aplicada baseia-se em abordagem funcionalista para anlise de
corpus do sculo XIV: os Dilogos de So Gregrio, em edio de Machado Filho
(2008). Prope-se ainda que o valor semntico dessas bases e o seu escopo se interrelacionem de forma a ampliar as categorias semnticas, geralmente restritas pela
Gramtica Tradicional categoria de Modo.
Palavras-chave: Advrbios, bases, categorizao semntica, escopo.
ABSTRACT
This article aims to propose a categorization for lexical bases of adverbs formed with
the morpheme mente, in view of the analytical perspective provide by the theory of
grammaticalization, considering the morphosyntatic continuum (free form bound
form) and semantic subdivisions from Moura Neves (2000). The methodology is based
on functionalist approach to the analysis of corpus of fourteenth century, the
Dialogues of St. Gregory, edited by Machado Filho (2008). It is further proposed that
the semantic value and scope of these bases are inter-related in order to extend the
semantic categories, usually restricted to category of Mode by Traditional Grammar.
Keywords: adverbs, bases, semantic categorization, scope.
1 INTRODUO
de
pesquisas
baseadas
nessa
abordagem
quanto
em
Proposta de categorizao para bases lexicais de adverbios formados com o morfema mente em corpus do
sculo XIV
como
se
sabe,
outras
abordagens
para
estudo
da
semntica,
que
comporta:
extenso
metafrica
(significado);
conversacionais
(convencionalizao,
que,
partir
do
>
certo
(certamente)
>
continuo
(imediatamente)
>
falso
(falsamente)
Brevis, -e (breve)
>
breviter
(brevemente)
Audax (audaz)
>
audacter
(audazmente)
Outros
advrbios2,
contudo,
no
oriundos
de
adjetivos
nem
Advrbios de tempo
Advrbios de Afirmao
Denique
Certe
1
2
(finalmente)
(certamente)
Proposta de categorizao para bases lexicais de adverbios formados com o morfema mente em corpus do
sculo XIV
Recens
(recentemente)
Plane
(perfeitamente)
Simul
(simultaneamente)
Quidem
(verdadeiramente)
Statim
(imediatamente)
Equidem
(certamente)
(1) Depois disse pedro seu creli | go . cujdas padre que este ho | m que tam
sancto foy . e foy abba | de detantos mies . e meestre / | de tantos discipolos
. ouue primeiramente | alguu
meestre queo em signasse. (DSG - f. 3 v - c 2)
(3) Eeste he dos casos em | que os casados pecam mortal mte. | quando
se junt por sobegidoo | do delecto da carne que am . Como | se juntari
com outros quaaes | quer. (DSG - f. 17 r - c 2)
(4) Eassy aparece queo filho / | dedeus nosso senhor ihesu christo . quehe |
conpridamte deus e hom . e ha t | grande poder como opadre e co | me
ospiritu santo . e he hua
das tres pe | soas datrindade . (DSG - f. 14 v - c 2)
Como ainda no se conta com um estudo diacrnico, a priori supese que a forma j estaria em processo de gramaticalizao nesta fase.
3 PROPOSTA DE CATEGORIZAO
de
categorizao
semntica
para
adverbiais
em
-mente
ocorrem
advrbios representantes
das
mesmas,
enquanto
as
Proposta de categorizao para bases lexicais de adverbios formados com o morfema mente em corpus do
sculo XIV
1.3.1.2 Afirmativos:
1.3.1.3 Negativos:
(10) E a | tam conprida era auida que fazia . | que nom tam soomte de
obras ma | as e desaguissadas . Mais ajn | da depalaura sobeia que nom
pre | sta nem empeece anhuu
. aque | chama a escriptura ouciossa . se
guar | daua. (DSG - f. 3 r - c 2)
contedo
da orao
como
uma
obrigao:
(13) Ora sey eu uer | dadeiramte que enujou noso senhor | oseu anjo
Proposta de categorizao para bases lexicais de adverbios formados com o morfema mente em corpus do
sculo XIV
2.1.1 Temporais:
2.1.1.2.1 Prototpico:
2.1.1.2.2.1 De repetio:
(16) Emayormte como hiria ala | huu hom/ que nouamte . uehera | ao
moesteiro . e cuia ujda aJnda | os mies n prouarom. (DSG - f. 7 r - c 2)
2.1.1.2.2.2 De frequncia:
sobre o valor da orao dos tipos Afirmativo e Negativo; acredita-se, entretanto, que estes
subtipos no so possveis para advrbio em -mente, e no foram encontrados no corpus.
(17) Eeelle esteue ena egreia to | do aquelle dia . E anoite que depos el
ueo | continuadamte . e o segundo dia c anocte [...] (DSG - f. 54 v c 1)
2.1.1.2.2.3 De durao:
2.1.1.2.2.4 De ordem:
2.1.1.2.2.5 De progresso:
4 Quantificao
10
Proposta de categorizao para bases lexicais de adverbios formados com o morfema mente em corpus do
sculo XIV
Escopo
11
Nmero de ocorrncias
Porcentagem (%)
Forma verbal
198
63,06%
Orao
107
37,07%
Forma adjetival
05
1,59%
Forma adverbial
04
1,28%
apresentando,
semnticas
distintas,
inclusive,
como
adverbiais
demonstrado
com
em
valores
seguida
pelos
categoria
quadros
(21) Adverbial
N. de ocorrncias
Variaes grficas
Valores semnticos
certamente
7
erta
mente;
erta
mente;
certamte;
ertamte; certamente
Com certeza; de modo claro, aberto.
(21a) Modificador Modalizador Afetivo Subjetivo
Categorias
(21b)
Modificador
semnticas
Asseverativo Afirmativo
Modalizador
Epistmico
(21c) Sabemos | nos ertamte que aqueste sancto hon | rrado santullo
conheia b as leteras. (DSG - f. 75 v - c 2)
N. de ocorrncias
Continuadamente
15
comthinu
Variaes grficas
12
adamente;
con
conthinuadamte;
tinuadamte;
conthinuadamente;
Valores semnticos
Continuadamente/
sem
interrupo;
frequentemente;
semnticas
(22) Adverbial
(22b) Eeelle esteue ena egreia to | do aquelle dia . E anoite que depos el ueo
| continuadamte . e o segundo dia c anocte [...] (DSG - f. 54 v - c 1)
(22c) E por que estaua c | sua filha achegauase aelle conti | nuadamte.
(DSG - f. 92 v - c 2)
Proposta de categorizao para bases lexicais de adverbios formados com o morfema mente em corpus do
sculo XIV
(23) Adverbial
Primeiramente
N. de ocorrncias
64
pirmeiramte; pirmeiramente; primeiramte;
Variaes grficas
13
primeiramente;
primeiramente;
No-Modificador
temporal
Categorias
No-frico
Circunstancial
Aspectualizador
de
ordem;
semnticas
(24) Adverbial
N. de
Escondidamente
10
ocorrncias
Variaes
grficas
Valor semntico
Categoria
semntica
asc
dudamte;
ascondidamente;
ascondudamte; escomdidamente;
escondidamte; escondidamente
De modo escondido, oculto
(24) Modificador qualificador
N. de
13
ocorrncias
Variaes
grficas
Valor semntico
Categoria
14
Rigidamente - fortemente
semntica
(25) Eelle dezia que huu menjno | deseu padre . auja hua
enfermjda | de
aque chamau alifante e era | atam perijgosa que todos os cabellos |
docorpo pellara e o corpo jnchara at | rrygamente quea jnfirmjdade
que . / auja n podia esconder. (DSG - f. 39 r - c 2)
4 PALAVRAS FINAIS
Alguns pontos merecem ser destacados nesta que ser, por ora,
uma concluso.
Primeiramente, o conceito de advrbio por enquanto firmado nesta
pesquisa: defende-se como advrbio a palavra de carter invarivel e
modificador que se aplica tipicamente a no substantivos verbos,
adjetivos, outros advrbios, e at mesmo oraes e que exibe grande
mobilidade na cadeia sintagmtica. Sendo assim, assume-se que os
advrbios formados com morfema derivacional -mente so advrbios por
excelncia, por cumprirem as funes estabelecidas por seu conceito.
(25) Adverbial
Proposta de categorizao para bases lexicais de adverbios formados com o morfema mente em corpus do
sculo XIV
(26) Eeste he dos casos em | que os casados pecam mortal mte. | quando
se junt por sobegidoo | do delecto da carne que am . Como | se juntari
com outros quaaes | quer. (DSG - f. 17 r - c 2)
REFERNCIAS
16