Você está na página 1de 13

LINGUA LATINA

NUMERAIS

O numeral dá ao substantivo a ideia de quantidade, ordenação e multiplicação. Dois cães; vinte


dólares; primeiro colocado, décima primeira corrida; três vezes campeão etc.

NOÇÕES DE ARITMÉTICA ROMANA

Os romanos usavam sete letras maiúsculas do alfabeto para representar os numerais.

Quatro fundamentais: I = 1; X = 10; C = 100; M = 1000

Três intermediárias: V = 5; L = 50; D = 500.

Não usavam símbolo para o zero.

Princípios

Adição: o valor de uma letra colocada à direita de outra de valor igual ou maior, é adicionado ao
valor desta.

XXIII =  X + X + I + I + I = 23

Repetição: somente são repetidas as letras fundamentais e no máximo três vezes.

VIII = 8; CXXX = 130; DCCC = 800; MMM = 3000.

Subtração: o valor de uma letra colocada à esquerda de outra de valor maior, é subtraído do valor
desta. Somente se emprega a justaposição subtrativa quando a aditiva não for mais possível.

IV = V – I = 4

XC = C – X = 90

Não se escreve LXXXX, mas sim XC.


Multiplicação: um numeral encimado por um traço horizontal representa milhares, por dois traços
representa milhões.

––

IV = 4000

––––

XXI = 21000

==

IX = 9000000

NUMERAIS CARDINAIS - indicam quantidade total

Hindo- Romana Latim


arábica

1 I unus, una, unum

2 II duo, duae, duo

3 III tres, tria

4 IV quatuor  ou  quattuor

5 V quinque

6 VI sex

7 VII septem

8 VIII octo

9 IX novem

10 X decem

11 XI undecim

12 XII duodecim

13 XIII tredecim

14 XIV quatuordecim
15 XV quindecim

16 XVI se(x)decim  ou  decem et sex

17 XVII septemdecim  ou  decem et sepetem

18 XVIII duodeviginti

19 XIX undeviginti

20 XX viginti

21 XXI viginti unus, a, um  ou  unus, a, um et vingiti

22 XXII viginti duo, duae, duo  ou  duo, duae, duo et viginti.

23 XXIII viginti tres, tria ou tres, tria et viginti

24 XXIV viginti quatuor ou quatuor et viginti

25 XXV viginti quinque ou quinque et viginti

26 XXVI viginti sex ou sex et viginti

27 XXVII viginti septem ou septem et viginti

28 XXVIII duodetriginta

29 XXIX undetriginta

30 XXX triginta

40 XL quadraginta

50 L quinquaginta

60 LX sexaguinta

70 LXX septuaginta

80 LXXX octoginta

90 XC nonaginta

100 C centum

101 CI centum unus, a, um ou centum et unus, a, um

102 CII centum duo, duae, duo ou centum et duo, duae,


duo

200 CC ducenti, ducentae, ducenta


300 CCC trecenti, ae, a

400 CD quadringenti, ae, a

500 D quingenti, ae, a

600 DC sexcenti, ae, a

700 DCC sepetingenti, ae, a

800 DCCC octingenti, ae, a

900 CM nongenti, ae, a

1000 M mille

1001 MI unus, a, um et mille

1500 MD quingenti, ae, a et mille

2000 MM duo millia

2500 MMD quingenti, ae, a et duo millia

3000 MMM tria millia

10000 (ver decem millia


explicação
acima)

100000 centum millia

500000 quingenta millia

999999 nongenta nonaginta novem millia nogenti ae,a et


nonaginta novem

1000000 (ver multiplicativos)

DO USO E REGRAS

Em português se diz um homem ou uma mulher; em latim, também, o ordinal concorda com
gênero, número e caso com o substantivo.

Ao se declinar unus, una, unum tenha como base bonus, a, um, sem o vocativo e preste atenção


no genitivo e no dativo do singular: unius (gen.); uni  (dat.).
O plural só se usa com substantivos que só têm plural, ou que o substantivo plural tenha
significado diverso do singular: unae litterae  = uma carta; una castra = um acampamento.

O latim somente emprega unus, a, um quando significa um só. O um em português não se traduz


em latim a não ser que venha acompanhado de só ou somente: Amo a um Deus = Deum amo;
Amo a um só Deus = Unum Deum amo.Na tradução de uni homines fica os homens.

Seguem a declinação de unus, a, um (preste atenção no genitivo e dativo singular!), totus  (todo


inteiro); solus  (só, sozinho); nullus (nenhum, ninguém); ullus (algum, um, nenhum); nonullus (mais
de um); alter  (outro, o outro, segundo); ambo (ambos).

Declinam-se os cardinais:

Unus, a, um

Caso Masculino Feminino Neutro

Nominativo unus uma unum

Genitivo unius unius unius

Dativo uni uni uni

Ablativo uno uma uno

Acusativo unum unam unum

Duo, duae, duo

Caso Masculino Feminino Neutro

Nominativo duo duae duo

Vocativo duo duae duo

Genitivo duorum duarum duorum

Dativo duobus duabus duobus

Ablativo duobus duabus duobus

Acusativo duos duas duo


Tres, tria

Caso Masc./Fem. Neutro

Nominativo tres tria

Vocativo tres tria

Genitivo trium trium

Dativo tribus tribus

Ablativo tribus tribus

Acusativo tres tria

Em duo, o genitivo masculino encontra-se também na forma contrata duum e o acusativo duos na


forma duo.

Os cardinais de quatuor até centum não se declinam.

As formas sedecim, septemdecim, octodecim e novemdecim são equivalentes às formas: decem et


sex, decem et septem, decem et octo, decem et novem, que deram origem às formas em
português, dezesseis, dezessete...

Nas duas últimas dezenas prefira a forma:

18 = dois (tirados) de vinte = duodeviginti

19 = um (tirado) de vinte = undeviginti

28 = dois tirados de trinta = duodetriginta.

29 = um tirado de trinta = undetriginta.

Duas formas há para 21, 22...99.

25 – viginti quinque ou quinque et viginti

Procure não colocar unus  perto do substantivo:


Vinte e um homens → homines viginti unus ou unus et viginti homines.

Para dizer “vinte e uma rosas” → una viginti rosae (feminino exige una).

Para dizer “vinte e um exércitos” → unum viginti bella (neutro exige unum – bellum, i no singular
significa guerra, combate, batalha e no plural exércitos).

De 100 a 999 o número menor vem depois do maior → centum unus ou centum et unus; centum
octoginta ou centum et octoginta.

As centenas de 200 a 900 são declináveis como o plural boni, bonae, bona, podendo o genitivo ter
as formas em orum ou um: ducentorum, ducentum.

Sexcenti  era utilizado pelos latinos parta também indicar quantidade incontável (em nossa
linguagem informal, algo como “trocentos”).

De 1000 para cima, quase sempre o menor vem antes, ligado com et; quinque et
Mille (1005); viginti et tria millia (3020); centum et duo millia (2100).

O cardinal mille é indeclinável: Mille milites, cum mille et quadrigentis militibus; mas possui plural


que é neutro e declinável:

Nominativo unum et viginti millia

genitivo unius et viginti millium

Dativo uni et viginti millibus

Ablativo uno et viginti millibus

Acusativo unum et viginti millia

O plural millia exige o substantivo no genitivo plural como se correspondesse em português a


milheiro:
Nominativo duo millia militum

genitivo duorum millium militum

Dativo duobus millibus militum

Ablativo duobus millibus militum

Acusativo duo millia militum

Quando o substantivo não vier diretamente unido a millia, ele assume o caso exigido pela função
na frase:

Milites duo millia quingenti ou duo millia quingenti milites.

Militibus duobus millibus quigentis ou duobus millibus quingentis militibus.

No caso de números completos, milhar, centena, dezena, o maior precede os menores: 3183 = tria
millia centum (et) octoginta sex.

ORDINAIS - Como o próprio nome sugere, são numerais que ordenam série de coisas.

1º primeiro primus, a, um

2º segundo secundus, a, um (alter, era, erum)

3º terceiro tertius, a, um

4º quarto quartus, a, um

5º quinto quintus, a, um

6º sexto sextus, a, um

7º sétimo septimus, a, um

8º oitavo octavus, a, um

9º nono nonus, a, um

10º décimo decimus, a, um

11º décimo primeiro undecimus, a, um


12º décimo segundo duodecimus, a, um

13º décimo terceiro tertius decimus (terdecimus)

18º décimo oitavo duodevicesimus (octavus decimus)

19º décimo nono undevicesimus (nonus decimus)

20º vigésimo vicesimus

21º vigésimo primeiro unus et vicesimus (vicesimus primus)

22º vigésimo segundo alter et vicesimus (vicesimus alter)

23º vigésimo terceiro tertius et vicesimus (vicesimus tertius)

28º vigésimo oitavo duodetricesimus

29º vigésimo nono undetricesimus

30º trigésimo tricesimus

40º quadragésimo quadragesimus

50º qüinquagésimo quinquagesimus

60º sexagésimo sexagesimus

70º setuagésimo septuagesimus

80º octogésimo octogesimus

90º nonagésimo nonagesimus

100º centésimo centesimus

101º centésimo primeiro centesimus et primus

102º centésimo segundo centesimus alter

200º ducentésimo ducentesimus

300º trecentésimo trecentesimus

400º quadricentésimo quadringentesimus

500º qüingentésimo quingentesimus

600º sexcentésimo sexcentisimus

700º sepcentingentésimo septingentesimus

800º octingentésimo octingentesimus


900 º nongentésimo nongentesimus

1000º milésimo millesimus

1001º milésimo primeiro millesimus primus

2000º segundo milésimo (ver multiplicativos)

Os ordinais se declinam regularmente como bonus, a, um.

Tratando-se de mais de dois elementos emprega-se primus. Dois elementos somente, se


emprega prior (declina-se como os comparativos).

O mesmo ocorre com secundus. Usa-se alter  (o outro) quando se tratar de dois elementos apenas.

Nos ordinais em que se usa “primeiro”, no latim usa-se também as forma unus et. Assim, unus et
quinquagesimus (51º).

Nos que entram “segundo”, o latim usa alter. Assim, anteposto com et, alter et quinquagesimus ou
posoposto, sem et, quinquagesimus alter.

Escrevem-se nonagesimus nonus ou nonus et nonagesimus.

 Do 101º ao 999º escreve-se quase sempre com o maior precedendo o menor, com ou
sem et: nonogentesimus (et) nonagesimus nonus.

Do 1001 em diante se escreve o maior precede o menor, sempre sem et: millesimus


nongentesimus quadragesimus tertius (1943º).

FATORES MULTIPLICATIVOS DISTRIBUTIVOS


1 semel singuli (uni)

2 bis bini

3 ter terni (trini)

4 quater quaterni

5 quinquies quini

6 sexies seni

7 septies septeni

8 octies octoni

9 novies noveni

10 decies deni

11 undecies undeni

12 duodecies duodeni

13 terdecies (tredecies) terni deni

14 quatuordecies (quater decies) quaterni deni

15 quindecies (quinquies decies) quini deni

16 sedecies (sexies decies) seni deni

17 sepetiesdecies septeni deni

18 duodevicies (octies decies) octoni deni (duodeviceni)

19 undevicies (novies decies) noveni deni (undeviceni)

20 vicies viceni

21 vicies semel viceni singuli

22 vicies bis viceni bini

30 tricies triceni

40 quadragies quadrageni

50 quinquagies quinquageni

60 sexagies sexageni

70 septuagies septuageni

80 octogies octogeni
90 nonagies nonageni

100 centies centeni

101 centies semel centeni singuli

200 ducenties duceni

300 trecenties treceni

400 quadrigenties quadringeni

500 quingenties quingeni

600 sexcenties sexceni

700 sepetingenties septingeni

800 octingenties octingeni

900 nongenties nongeni

1000 millies singula millia

2000 bis millies bina millia

10000 decies millies dena millia

100000 centies millies centena millia

500000 quinguenties millies quingena millia

1000000 decies centies millies decies centena millia

DO USO E REGRAS

Os multiplicativos até 19 rebem antes o número menor, sem et, ou quinquies


decies ou quindecies.

Nos distributivos em que há centena, o número maior vem antes, ligado ao menor sem et: centeni
quadrageni quini.

Certos cardinais se formam com a ajuda do multiplicativo. Um milhão em latim se diz dez vezes
100 mil: decies centena millia. Dois milhões fica vicies centena millia.
Os ordinais também se utilizam dos multiplicativos:

2000º = bis millesimus

3000º = ter millesimus

100000 = centies millesimus

200000 = ducenties millesimus

Você também pode gostar