Семинар 4

Үндэсний тооцооны үзүүлэлтүүд,

ажилгүйдэл ба ханшгүйдэл
 ХИЧЭЭЛИЙН ЗОРИЛГО:
1. Макро эдийн засгийн судалгааны үндсэн
үзүүлэлтүүдтэй танилцах, ДНБ-ийг
тооцолох аргад суралцах, нэрлэсэн ба
бодит ДНБ-ний хэмжээг тооцох,
тодорхойлох аргад суралцана.
2. Ажилгүйдэл болон ханшгүйдлийн талаар
мэдлэгтэй болгох, тэдгээрийн эдийн
засгийн болон нийгмийн үр дагаварыг
таниулах
• Rd – Гадаадад буй ЭЗ-ийн харьяатын орлого
• Rf – Дотоодод буй ЭЗ-ийн харьяатын орлого
ДНБ-ийг тооцох аргууд:
Зарлагаар тооцох
Тухайн хугацааны эдийн засгийн нийт
үйлдвэрлэлийн хэмжээг эдийн засгийн
харилцаанд орлцогч субьектуудын /өрх,
пүүс, төр, бусад/ худалдан авахад
зарцуулсан зардлыг бүртгэх замаар
тооцох арга юм.
GDP = C+I+Gd+Ex
∙ GDP – Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
∙ C – Өрх гэрүүдийн зөвхөн дотоодын
бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан
авсан зардал
∙ I – Хөрөнгө оруулалт буюу
пүүсүүдийн зөвхөн дотоодын бараа
бүтээгдэхүүнийг худалдан авсан
зардал
∙ Gd – Засгийн газрын зөвхөн
дотоодын бараа бүтээгдэхүүнийг
худалдан авсан зардал
∙ Xn– цэвэр экспортбуюу экспортоос
импортыг хассан дүн
Орлогоор тооцох
Эдийн засгийн харилцаанд оролцогч
талуудын нэг талынх нь гаргасан зардал
нөгөө талд орлого болж бүртгэгддэг.
ДНБ =Элэгдэл + шууд бус татвар +
ААН-н ашиг + зээлийн хүү+ түрээсийн
төлбөр + цалин
∙ Элэгдэл –ДНБ-д оруулж тооцдог.
∙ Шууд бус татвар – НӨОТ, гаалийн
татвар, ойн татвар, усны татвар гм
∙ Өрх гэрүүд нь хөдөлмөрөө пүүсүүдэд
худалдан замаар цалингийн орлого
олно.
∙ Бусдад газараа өмчлүүлэх замаар
түрээсийн төлбөр авна.
∙ Төр нь ААН-аас ашгийн татвар авах
г.м.
 2. Ажилгүйдэл ба ханшгүйдэл
• Ажилгүйдлийн түвшин
 Бодлого 1
Дараах тоо баримтыг ашиглан бодит ДНБ-г он оноор
тооцно уу.
Үнийн
Нэрэлсэн ДНБ
Он түвшний Бодит ДНБ
/тэрбум.төг/
индекс
1980 105 121
1984 54 91
1989 98 100

1. 1980-1984 онд үнийн түвшин хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?

2. 1984-1989 онд үнийн түвшин хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
3. Дээрх 3 оны аль нь суурь он вэ?
 Бодлого 2
Дараах хүснэгтэд нэг болон 5 дахь жилийн хөдөлмөрийн
нөөцийн болон ажил эрхлэлтийн тухай тоо мэдээ
өгөгджээ.
Нэг дэх жил Тав дахь жил
Ажиллах хүч 84889 95453
Ажил эрхлэгчид 80796 87524
Ажилгүйчүүд - -
Ажилгүйдлийн түвшин - -
1. Дээрх өгөгдсөн хугацаан дахь ажилгүй хүний тоо, ажилгүйдлийн
түвшинг тооцож гаргана уу.
2. Ажил эрхлэлт ба ажилгүйдэл нэгэн зэрэг өсөж байгааг хэрхэн
тайлбарлах вэ?
3. Авч буй хугацаанд тав дахь жилд нь бүрэн ажил эрхлэлт байна
гэдгийг баталж болох уу?
Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа.