Você está na página 1de 2

SOBRE PERFORMANCE E SOFRIMENTO NA NARRATIVA PS-DITATORIAL

BRASILEIRA
Augusto Sarmento-Pantoja (Un!ers"a"e Fe"era# "o Par$%
Doutoran"o em Teora e &st'ra Lter$ra - UNI(AMP
A )resente )es*usa )ro+#emat,a a re#a-.o entre performance e so/rmento 0om !stas a
n!estgar a !o#1n0a nas narrat!as "a mem'ra traum$t0a )'s-"tatora#2 Para tanto3 ser$
ne0ess$ro enten"er os #ames entre !o#1n0a3 mem'ra e es*ue0mento en!o#tas nessas
narrat!as2 Para este estu"o 0ons"eramos a an$#se "e AVELAR (45563 )2 78%3 *ue "e/ne a
9/0-.o )'s-"tatora#: 0omo um 0onjunto "e te;tos *ue "es!e#a 9o m)a0to "a "errota <st'r0a:
nas )r$t0as "e resst1n0a2 Em tas re/er1n0as n.o est.o m)#0a"as somente as re#a-=es
tem)oras3 )os a#>m "a 9)oster"a"e "estes te;tos em re#a-.o aos regmes m#tares:
en0ontramos tam+>m a 9n0or)ora-.o re/#e;!a "essa "errota em seu sstema "e
"etermna-=es:3 "esse mo"o3 )o"emos 0on0e+er3 a0om)an<an"o o )ensamento "e A!e#ar3 *ue a
/0-.o )'s-"tatora# n.o se restrnge 9tanto ? >)o0a )osteror a "errota (222% mas o momento em
*ue se a0eta a "errota 0omo n"etermna-.o rre"ut@!e# "a es0rta #ter$ra:2 A "errota e o
so/rmento "e0orrente se a)resentam "e mo"o 0ontun"ente nessas narrat!as e assm A!e#ar /;a
a0erta"amente o 0on0eto "e 9)'s-"ta"ura: 0omo o termo 0a)a, "e a+ar0ar a e;)ress.o "o
"urante e "o "e)os3 mas "e!"amente mar0a"o )e#a mem'ra "a /er"a traum$t0a2 O+ser!amos
*ue se tratam "esse mo"o "e te;tos matera#,a"os 0omo narrat!as est#<a-a"as3 /ragmenta"as e
0onsttu@"as )or flashs "e mem'ra am+@gua e res#ente3 "s)ostas )e#o testemun<o2 Nesta
)es*usa3 tomamos o "o0ument$ro "e LA0a Murat3 BCue +om te !er !!aB3 0omo a)orte
matera# so+re um )er@o"o )'s-"tatora# +ras#ero3 a "ta"ura 0!#-m#tar +ras#era "e DE2
Enten"emos *ue )ara estu"armos "e manera mas am)#a esse t)o "e narrat!a "e!emos
0om)reen"er 0omo o trauma /o 0onstru@"o en*uanto 0ategora3 em )art0u#ar )e#a )s0an$#se
/reu"ana2 Neste sent"o3 ut#,aremos as )ostu#a-=es "e Freu" (455D3 !2463 )2 45% o *ua# "e/ne
*ue Bo 0on0eto "e trauma m)#0a ne0essaramente uma 0one;.o "esse t)o 0om uma ru)tura
numa +arrera so+ outros as)e0tos e/0a,es 0ontra os est@mu#os2 Um a0onte0mento 0omo um
trauma e;terno est$ "estna"o a )ro!o0ar um "stAr+o em gran"e es0a#a no /un0onamento "a
energa "o organsmo e a 0o#o0ar em mo!mento to"as as me""as "e/ens!as )oss@!esB2
Mesmo enten"en"o3 0omo Freu"3 *ue o trauma > rre)resent$!e#3 na an$#se "as narrat!as "a
mem'ra traum$t0a3 /0a e!"ente *ue o tra+a#<o memora#@st0o #e!a as )ersonagens a 0onstrur
)ro0e"mentos "e "e/esa re#a0ona"os aos e/etos )s@*u0os3 resu#tantes "o trauma2 O trauma3
assm3 gera um esta"o "e res#1n0a "a mem'ra3 /a,en"o 0om *ue o n"!@"uo )ermane-a em
0onstante esta"o "e tens.o3 )os )ara e#e o trauma so/r"o en!o#!e 9a ">a "e )ergo morta#3 "e
uma amea-a ? !"a: (FREUD3 455D3 !2F3 )2 4D%2 Em +us0a "e se "e/en"er "as ressonGn0as "a
/er"a traum$t0a os n"!@"uos 0ostumam 0onstrur estrat>gas3 entre e#as o es*ue0mento e a
/a#sa mem'ra2 Para Freu" em O es*ue0mento "e m)ress=es e nten-=es3 o 9es*ue0mento "e
m)ress=es )o"e ser a0om)an<a"o )or /a#sas re0or"a-=es3 *ue3 *uan"o mere0em 0r>"to3 s.o
"esgna"as "e #us=es "e mem'ra HErnnerungstIus0<ungJ: (FREUD3 455D3 V2 D3 )2 56%2 S.o
e;atamente essas #us=es "e mem'ra *ue )ara n's 0onsttur.o a mat>ra-)rma "a mem'ra
traum$t0a e a +ase "e nossa n!estga-.o2 Fun"amenta#mente3 ao tomarmos o trauma 0omo
/erramenta ana#@t0a2 Ver/0aremos 0omo se ".o a#gumas "as me""as "e/ens!as en/at,a"as
)or Freu"3 ao e;)#0ar a o0orr1n0a "a mem'ra #us'ra3 )ro"utos "as 0onstru-=es "os
n"!@"uos a0omet"os )or traumas )s@*u0os2 Nas an$#ses )re#mnares *ue rea#,amos
"ent/0amos3 0omo se e;)ressam a#guns "esses me0ansmos "e "e/esa )s@*u0as resu#tantes "a
/er"a traum$t0a3 *ue 0<amamos a*u "e performance do sofrimento2 (ons"eraremos o
entre0ru,amento "os me0ansmos "e s#en0amento3 "esen!o#!"os 0omo estrat>ga "e "e/esa
"os n"!@"uos *ue )o"em ser re0on<e0@!es )or meo "e )er/orman0es *ue e;)ress.o a "or e o
so/rmento2 Por sso3 0ons"eramos ne0ess$ro um estu"o mas "et"o no enten"mento "a
)er/orman0e3 en*uanto 0ategora trans)osta "as teoras "o teatro 0ontem)orGneo )ara a 0r@t0a
#ter$ra3 0om o ntuto "e 0onsttur sgn/0a"os at> ent.o o+s0uros3 em re#a-.o a e;)ress.o
0or)'rea "as )ersonagens a0omet"os )e#a mem'ra traum$t0a2 Mar!n (ar#son (7K4K3 )2 EL%3
0ons"era ne0ess$ro 9re0on<e0er *ue to"o 0om)ortamento so0a#3 > "e 0erta /orma3
M)er/orma"oN3 e *ue re#a-=es so0as "/erentes )o"em ser !stas 0omo M)a)esN n.o > uma "ea
re0ente:2 Assm3 > )oss@!e# )ensarmos a )er/orman0e "o so/rmento "s)osta nos n"!@"uos3
enten"en"o-os 0omo )ersonagens3 mesmo *uan"o o g1nero em *uest.o > o testemun<o2 O
so/rmento est$ asso0a"o ? !o#1n0a3 0omo anun0a Aren"t (7KK43 )2 E5%3 *ue a ", 9)artera
"a &st'ra:2 Neste entre0ru,amento3 !o#1n0a e <st'ra estaram "etermna"os )e#o !>u
ne/asto "as guerras3 mas 0ons"eramos *ue na 9era "os e;tremos: (&OBSBAOM &OBSBAOM3 455L% e;ste
uma ne0ess"a"e "a guerra )ara "esmas0arar a !o#1n0a2 Neste sent"o3 ao re#a0onar a mem'ra
"a "or e "a !o#1n0a ao ato )er/orm$t0o3 0om)reen"emos *ue a "/0u#"a"e "e tra,er a 0'"go
sua "or e so/rmento3 em gran"e )arte )or*ue se "$3 )e#o /ato "esse #uto ser mar0a"o )e#a 0u#)a
"e ter so+re!!"o3 )os )ara e#es sera mas /$0# a morte "o *ue a a0eta-.o "a "errota2
ARENDT ARENDT3 &anna<2 3 &anna<2 Da violncia Da violncia2 Ro "e PaneroQ Re#ume-Dumar$3 7KK42 2 Ro "e PaneroQ Re#ume-Dumar$3 7KK42
AVELAR AVELAR3 I"e#+er2 3 I"e#+er2 Alegorias da Derrota: Alegorias da Derrota: A fico p!s"ditatorial e o tra#alho de l$to na A fico p!s"ditatorial e o tra#alho de l$to na
Am%rica &atina Am%rica &atina2 Tra"2 Sau#o Rou!ea2 Be#o &or,onteQ UFMR3 7KKF2 2 Tra"2 Sau#o Rou!ea2 Be#o &or,onteQ UFMR3 7KKF2
CARLSON CARLSON3 Mar!n2 3 Mar!n2 Performance $ma introd$o a cr'tica Performance $ma introd$o a cr'tica2 Tra"2 Ta@s F#ores N2 Dn, S 2 Tra"2 Ta@s F#ores N2 Dn, S
Mara Antoneta Perera2 Be#o &or,onteQ UFMR3 7K4K2 Mara Antoneta Perera2 Be#o &or,onteQ UFMR3 7K4K2
FREUD FREUD3 Sgmun"2 3 Sgmun"2 O#ras completas O#ras completas2 Ro "e PaneroQ Imago3 455D2 !2 462 457K2 2 Ro "e PaneroQ Imago3 455D2 !2 462 457K2
HOBSBAWM HOBSBAWM3 Er02 3 Er02 Era dos E(tremos: o #reve s%c$lo )) : *+*,"*++* Era dos E(tremos: o #reve s%c$lo )) : *+*,"*++*2 Tra"u-.o Mar0os 2 Tra"u-.o Mar0os
Santarrta T re!s.o t>0n0a Mara (>#a Pao#- U S.o Pau#o Q (om)an<a "as Letras3 455L2 Santarrta T re!s.o t>0n0a Mara (>#a Pao#- U S.o Pau#o Q (om)an<a "as Letras3 455L2
MURAT MURAT3 Lu0a2 3 Lu0a2 -$e #om te ver viva -$e #om te ver viva2 Do0ument$roVV"eo2 45652 4KF mn2 2 Do0ument$roVV"eo2 45652 4KF mn2

Você também pode gostar