Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
o lugai da olia
no conioondo aonas sua natoiialidado lisica on situao (gosto,
ao, intoivono, nas osso ostianho noldo luial aia outios, ou-
tias (cutrcn, sogundo ativao do Mauiico Blanchot.
O toino toiioiio aqui utilizado son qualquoi sontido ioligioso ou nistico, nas onquanto
ioloincia a un osao nultilo o luial aloito a tiocas, tiansloinaos, convoisas, cololia-
os, jogos naiiativos, ioloincias histoiicas, otc., sondo atiavossado oi iitnos, ulsaos o
loito coioioidado. Aln disso, aioco intoiossanto ioivindicai a singulaiidado das conuncias
alio-liasiloiias cono oitadoias do iovocao ao onsanonto. Cl. Roloito Conduiu, Artc ujrc-
brusi|ciru (Bolo Hoiizonto: C]Aito, zoo;.
t1
Jld l Jl Il 8III IkfklI!
Elotivada do nodo docisivo no oncontio con a iagnatica do
un ciicuito, osta condio so ioaga on nuitas diioos: onquanto
aloituia nocossaiia aia quo o tialalho olotivanonto doslizo, ciiculo,
oicoiia coitos caninhos cono disositivo agiogadoi o iodutoi do
oloitos. Con sou coohcionto do aito", Maicol Duchan loi un dos
oucos aitistas, na iinoiia notado do sculo XX, quo ioconhocou
do nodo anlo o aol dosto ccng|cncrudc dc u|tcridudcs (o Duchan
so ioloio a ullico", histoiia" o ostoiidado"
na iocoo da olia
do aito cono ciiadoi, dosonvolvo aguda conscincia acoica do |ugur
juntc (ou toiioiio do oncontios ioduzido ola olia: a cada gosto, os-
tovo sonio atonto a ostiatgias do iocoo o distiiluio. Sononto
aos os anos o]oo doois da cpcru ubcrtu do Eco (oz, das olias
aiticiativas do Claik, Pao o Oiticica (do 8 on dianto, da
Esttica da Rocoo do Jauss o Isoi na litoiatuia (o; ocoiio
o ioconhocinonto iogiossivo o gonoializado dosso tpcs cono in-
dissociavol da toologia constitutiva do qualquoi situao aitistica:
convoigncia do coios, intoiossos, associaos, agoncianontos. Soi
aitista a aitii dosso nononto nocossaiianonto conioondoi a
condio colotiva da olia situao no linito da natiia quo tiaz
a insciio do nultilos intoiossos, dos nais vaiiados tios, o cujo
valoi cada voz nais lho soia atiiluido a aitii do conjunto do aiticu-
laos quo ostaiia a agonciai (aiticianto, ullico, ciitica, noicado,
cultuia, otc.. Dosdo logo, un aloita: no so tiata aqui do toi a olia]
situao concolida cono so lho ju|tussc algo ou algun quo iia hnal-
nonto ioonch-la, nas do conioond-la cono gosto do ao on
nais do una diioo, cuja constiuo inlica osacialidado ioiia,
singulai, caiactoiizada aqui (on un do sous asoctos cono oton-
cial tcrrcirc dc cnccntrcs a aliii-so a un ccng|cncrudc dc u|tcridudcs
Maicol Duchan, O ato ciiadoi". En Giogoiy Battcock (oig.. A ncvu urtc. So Paulo: Pois-
octiva, zooz, . ;-;q.
t4
||k(k l ||I||k
o quo indica un inulso aia acolhoi a iiiogulaiidado das linhas
do quo divoiso do si, ali a so acolai olo nagnotisno alotivo da
ahnidado, nas tanln ola guoiia olitica dos intoiossos.
En sua ciiculao olas ostaos nodiadoias do ciicuito do
aito, a olia donanda incossantos oncontios no honognoos, lian-
canonto dosiguais o vaiiados, o con lioquncia (nocossaiianonto
conituosos: diiigii-so a un osoctadoi ou ullico (nanolias do
ioduo do suljotividado, lianquoai-so discuisividado da ciitica
(onlatos do una olitica da oicoo, soivii aos jogos do ahina-
o valoiativa dos giuos quo atuan no noicado (lutas ola logiti-
nao sinlolica, atuai nos onlatos naiiativos dos iolatos histoii-
cos (cono coadjuvanto ou oisonagon iincial otc. A dinnica do
tantos o divoisos uxos do intoiosso so ino aos oucos o do na-
noiia hotoiognoa, no sontido do quo a otoncialidado do una olia
soiia soliotudo valoiada on sua vaiiada o divoisa iocoo, on no-
nontos divoisos, oi diloiontos sognontos, iaticanonto doiiva
ioiia do saloi do cada onda, nas no do nanoiia alsolutanonto
assiva: ioousa cono quasi-sogiodo da acuidado do cada prcpcsitcr
(invcntcr ou urtistu, cono quisoinos a hna atono disonilili-
dado o iitno dos acolanontos sutil o indiiotanonto iogianados
cono so, on iolao aiquitotuia dos toiioiios, coulosso olia
un zolo olas nonlianas ou loidas, ou soja, non to inoxivois,
non to acidas. Sononto a aitii do una disonililidado quo soiia
intiinsoca condio do olia do aito algo on situao quo so
odo iosunii sua tiajotoiia a soquncias do oncontios, sononto,
claio, so ossa disosio ostivoi insciita dosdo sonio, a iosciovoi
iitnos o a indicai una nultilicidado do iocoos ossivois (nos-
no quo contiaditoiias.
Podo-so chanai do rcsistcnciu a dociso do aitista on doson-
volvoi situaos cujo invostinonto nosso lugai juntc inliquo lavoio-
cinontos ou ioloios on diioo a coitos acolanontos (iodutivos
t5
Jld l Jl Il 8III IkfklI!
dontio do tal conglonoiado do altoiidados havoia ai indicaos do
quo so tiata do insoio conloxa o con considoiavol giau do dihcul-
dado: on sou nodo do acolhinonto ubsc|utc, a olia do aito soiia
puru gcncrcsidudc, ao iocoloi tudo o todos (do nodo oivoiso, son
oida do ostianhoza, no linito ossivol do una u|tcridudc rudicu|,
ontiotanto, a aitii do sou ioiio iocosso do concoo o ioduo
(iogiana, dosonvolvon-so insciios do osicionanonto cujo oi-
hl soiia nais ioiianonto olitico-alotivo, tiazondo ioosios do
un jogo iolacional oitadoi do intonsidados, doagiadoi do oloitos.
A convoigncia do intoiossos quo so voltan aia a olia do aito hojo
sculo XXI, ocononia glolal, caitalisno cognitivo do giando
voluno, talvoz una das iinciais linhas do conhguiao do una
iosistncia iosida na tiansaincia das iolaos onvolvidas o sou on-
vio a un iinoiio lano (quaso iotagonista, assin cono un invos-
tinonto aia quo a olia, nas avonidas o coiiodoios do sou tinsito
atual, oilaa un doslizai no asstico, ou soja, iniina as naicas
do un avano pcgujcsc onquanto dinonso ullica. Ha iovocao:
ioconhocoi a constiuo da olia cono iocosso quo inlanta o tcr-
rcirc soia iostai-so dinnica dos oncontios cujo aliouxanonto
o acidoz (oida do valoi, dosotncia iosidiiian na ditaduia do
ullico" ou caitalizao instiunontal do nurkcting cultuial", on
quo, iosoctivanonto, ao tonaion aia si a hogononia do conglo-
noiado, iotondoio sulnoigii a avontuia da aito aos clichs do
sonso conun o s oscilaos do noicado do caitais. Naquolo quo
loi o oiiodo histoiico das vanguaidas, a ausncia diiota do un u-
llico (intoilocutoios aia aln do ciiculo inodiato do agoncianonto
o ioduo dos tialalhos loi conioondida cono pcdugcgiu, goian-
do considoiavol iosoito inoitncia do contato diioto ou ciitica-
nonto nodiado con as olias o suas doiivaos: olotivao ossivol
do un onsanonto colotivo, on sou iitno ioiio, dinonsionado
na oscala do sua ioagao ioal. En tal contoxto, a VAIA VIVA
t
||k(k l ||I||k
o so ioconhoco a inoitncia do dcsccnpussc cono olononto cons-
tituinto dos tanloios do toiioiio, a dosahnao cono conononto
do ccng|cncrudc on sua olivocalidado, oisonagons considoiavois
do qualquoi ionanco ciitico iolovanto.
Estanos noigulhados, dosdo o hnal dos anos 8o (quando
so oncoiia o sculo XX, on contoxto divoiso o outio, on quo so
contalilizan sucossos do oloitos on nultilas diioos tiala-
lha-so a dinonso virtuu| cono ioduo do valoi o aiona olitica:
quosto no ostianha aito o dianto da qual osta convidada a io-
tagonizai sucossivos lancos. No oi acaso, toinan-so cononon-
tos constitutivos das ooiaos do constiuo do situucs (tialalho,
olia una condio concoitual (iogiana a aitii do qual so in-
daga o oitoncinonto daquilo quolo onquadianonto, a iosona
da inagon cono intoilaco (sinal aia a aioxinao ou oncontio
iotondido, una conioonso aiquitotnica (as divoisas canadas
quo constioon a situao, a oniiosona das iolaos do noicado
(invadindo da nicio nacionatiia, a auto-oiganizao dos aitis-
tas on giuos o colotivos (ostalolocinonto do coios colotivos do
nogociao, no oi acaso, vislunlia-so o toiioiio juntc u onquanto
aioa do valoi, sitio do oncontios, tiocas, tiansloinaos, cololiaos,
aiquivo, agoncianonto, naiiativas ali, so iocossan disutas o so
ioaiton toiiitoiios. Ai, as convoisas on toino das oliticas do sul-
jotivao" o tialalho do aito a nolilizai ativanonto o osoctadoi
atiavs do nonliana sonsivol, sonsoiial dosononhan aol-
chavo, signihcativo, soliotudo, oi contai con inoitanto tiadio
na aito liasiloiia, inauguiada oi LC, HO o LP (Lygia Claik, Hlio
Oiticica, Lygia Pao. No so tiata do una dcsccbcrtu qualquoi, nas
do salto iolovanto aia tudo o quo on soguida so dosonvolvo (oxo-
iinontalisno: oi un lado, tcrrcirc cono iotagonista, oi outio,
|innu crgnicu cono aioa do contato, vazio iodutivo, nonliana on-
tio hotoiognoos iogio do una nicioolitica, iolovncia do coio,
tI
Jld l Jl Il 8III IkfklI!
niciooicoo (Jos Gil, Suoly Rolnik: catai os nais inhnos,
invisivois o inconsciontos novinontos dos outios coios" atiavs do
iocossos iocisos do contaninao o contagio", coio viliatil".
No dosoniolai dosso ho trunu, nais ioiianonto , Convito ao
iaciocinio" (Walticio Caldas, ;8 dosconstioi o sonso conun ja
on contoxto cuja coioialidado (sonsao]ciolio ahinao do
un iosonto no dualista, osicionanonto avanado on anoiana
ondo conitos so dolinoian cono liooliticos. Esto sculo XXI on-
contia a aito cono sistona hioitiohado, oxandido, ostondondo
conoxos atiavs das nais ionotas aioas do lanota, cada qual on
iitno ioiio sol a naica do choquo ontio a ulsao glolal o as
viliaos ioiias dos contoxtos o locais: anlos os uxos local ou
glolal odon soi dostoiiitoiializantos, votoios do iosistncia o
soiia iociso ioconhocoi quais dinnicas on jogo lavoiocoiian a
onoigncia da aiticulao onsanonto + coio viliatil (lonliando
quo un cutrc: onsanonto viliao o vico-voisa. A atualidado laz
da olia do aito algo aaiontononto dosontoncializado, on cona-
iao s hioinanolias do agoncianonto on vigoi: dai a inoitn-
cia do gosto do ioconhocinonto do tcrrcirc do oncontios onquanto
iotagonista ossa iosona sin aito da constiuo do tialalho o
uigo aos aitistas (oisonagons ativos das industiias cultuiais ioivin-
dicaion sua autononia concoitual o osttica, inossivol aiianca-la
do nodo alsoluto (anutao incoiiota o dosnocossaiia, nas lun-
danontal dosonvolvoi a claioza do sua ocuao. A conioonso do
quo ontondonos cono trubu|nc iocuoiaia algo do sua voonncia do
ao no do nodo natuial, nas cono iosultado do osloio.
Cl. Jos Gil, Aliii o coio" o Suoly Rolnik, Una toiautica aia tonos dosiovidos do
oosia". En Suoly Rolnik o Coiinno Disoions (oigs.. Lygiu C|urk, du cbru uc uccntccincntc.
scncs c nc|dc, u vccc cubc c scprc. Nantos: Muso do Boaux-Aits do Nantos, zoo ] So Paulo:
Pinacotoca do Estado do So Paulo, zooo.
tt
||k(k l ||I||k
Roconhocoi quo u urtc nc pcssui |ugur ioquoi oxoicicio oi-
nanonto do dosnatuializao: o quo oxiston so inscrics a aitii das
quais so ioduz sontido, nada nais, o no caloi do tais insoios quo
so odo vislunliai u|gc o sous oloitos, aln do u|gucn. Talvoz nais
do quo nunca so inonha on nosso tono a nocossidado do nlaso
nossa nogatividado, no sontido da ioivindicao do un cscupc vivo-
so sol o signo aaionto do una catuia alsoluta (dosdo a aaiio at
o dosaaiocinonto, son vostigio do sonlias (tanln un ncdc do
aquocinonto glolal, sustontalilidado aqui un toino ainda liagil
o soiia iociso invostigai os asoctos iodutivos da iocossualidado
virticu, a dinnica dos purusitus na qualidado do oitadoios do son-
tido, aiticulas quo atiavossan liontoiias, noios divoisos o no so
doixan ioduzii aos anliontos on quo atuan. Nada aqui, ontiotanto,
indica inicia ou inooincia, o a laco ativa dossa condio noga-
tiva (gasto, consuno iosidiiia on coita instiunontalizao odoi
soi utilizado, na hoia coita, no nononto iociso (instantos do longa
duiao, docnios, sculos: doliai-so, iodoliai-so, a inoxo cono
linha do luga, ja quo cscupur no contoxto aqui ioosto , so daiia
cono ioloio do iosona, noigulho dos s no toiioiio.
Atono: os aiagialos acina (no aol, pu|uvru, na conlo-
incia, ju|u no so constiuo alstiata, nas naiiativa quo so aiti-
cula con intoivonos natoiiais, lasticas conciotas. Quo soja lida
o]ou ouvida juntc u olias, tialalhos o situaos, no hoiizonto do un
lazoi quo ton sido dulo ois u|i so diz cutrus coisas (nl, ouvoc,
io-iojotando, sistona-cinona, tiansatiavossanonto, aitista-otc. voc
gostaiia.? quo aqui so aiticulan on dinnica do iovozanontos
constantos. Aonas un ouco nuis, ligoiio nuicr osloio. Piova dos
novo, alogiia " quon quo v?