Você está na página 1de 149

CapIuIo 1

RFDF COOPFRA1IVA DF PF5UI5A5


MIodos AIIernaIivos de
Desinfeco da gua
IN51I1UIF5 PAR1ICIPAN1F5
FFSC-USP, UFRGS, Uh8, Uicamp, UFMG
Luiz AnIonio DanieI
(coordenador)
Processos de Desinfeco e
DesinfeIanIes AIIernaIivos na
Produo de gua PoIveI
5o CarIos-5P
2001
1
a
!diao fiiagcn: 1.300 cxcnlaics
Cccr!.n:!cr
!uiz Anfonio !anicl
Prcj.tc r4/|.c, r.t|s!c, .!|tcr:!c ./.trJn|.: . /ctc/|tcs.
Ri^a Aifcs c Jcxfos
Rua Consclhciio Joao Alficdo, 17 Jd !aiaso
C!! 1361-110 5ao Cailos-5!
!onc: (0xx16) 272-26 !ax: (0xx16) 272-3264
www.iinacdifoia.con.bi c-nail: inaifcs_fciia.con.bi
Luiz AnIonio DanieI
(coordenador)
Coordenadores de ProjeIo
CrisIiha Celia Silveira 8rahdo - Uh8
Jos RoberIo Guimares - Uhicamp
Luiz AhIohio Dahiel - USP
Marcelo Libhio - UFMG
Srgio Joo De Luca - UFRGS
ConsuIIor
Sidhey Seckler Ferreira Filho - USP
Apresentao
!sfa ublicaao un dos iodufos da Rcdc dc !csquisas sobic o fcna M.tc!cs ^/t.rn:t|tcs
!. I.s|n/..!c !: ^u:^, do Frogrunu dc FcsquIsus cn 5uncuncnto sIco FRO5A,
LdItu! 2, coordcnudu pc!o FroI. LuIz AntonIo IunIc! du Lsco!u dc LngcnhurIu dc
5o Cur!os du L5F.
objcfivo gcial do !iogiana dcscnvolvci c acifcioai fccnologias nas icas dc
guas dc abasfccincnfo, guas icsiduiias c icsduos solidos quc scjan dc fcil alicabilidadc,
baixo cusfo dc inlanfaao, ociaao c nanufcnao c quc icsulfcn na nclhoiia da
qualidadc dc vida da oulaao biasilciia, csccialncnfc as canadas ncnos favoiccidas.
ciacionalizado oi infcindio dc icdcs coociafivas c gcicnciado cla !inc, o
!R5AB j lanou fis cdifais aia a sclcao dc insfifuiocs caacifadas aia dcscnvolvci
iojcfos cn fcnas iioiifiios (16, 1S c 2000). Confando con o aoio da AB!5, o
financiancnfo do !R5AB conaifilhado cla !inc, C!q c CA!XA quc alocan
iccuisos aia iojcfos, bolsas dc csquisa c aocs dc avaliaao c divulgaao, icsccfivancnfc.
A cxccuao das csquisas dc foina coociada fcn cinifido a aboidagcn infcgiada
das aocs dcnfio dc cada fcna, ofinizando a alicaao dos iccuisos c cvifando a dulicidadc
c a ulvciizaao dc iniciafivas. As icdcs infcgian os csquisadoics das divcisas insfifuiocs,
honogcncizan a infoinaao cnfic scus infcgianfcs c ossibilifan a caacifaao cinancnfc
dc insfifuiocs cncigcnfcs. o nbifo dc cada icdc, os iojcfos das divcisas insfifuiocs
ossucn infcifaccs c cnquadian-sc cn una ioosfa global dc csfudos, gaianfindo a
gciaao dc icsulfados dc csquisa cfcfivos c ionfancnfc alicvcis no ccniio nacional.
A afuaao cn icdc cinifc, ainda, a adionizaao dc ncfodologias dc anliscs, a consfanfc
difusao c ciiculaao dc infoinaocs cnfic as insfifuiocs, o csfnulo ao dcscnvolvincnfo
dc aicciias c a naxinizaao dos icsulfados.
As icdcs dc csquisas sao aconanhadas c cinancnfcncnfc avaliadas oi
consulfoics, clas agncias financiadoias c clo Giuo Cooidcnadoi, oi infcindio dc
icuniocs ciiodicas, visifas fcnicas c scniniios anuais.
!R5AB fcn sido divulgado oi ncio da sua honc agc (www.finc.gov.bi/iosab),
dc divcisas ublicaocs, da aicscnfaao dc fiabalhos c da aificiaao cn ncsas icdondas
nos iinciais cvcnfos da ica. Ao finino dc cada cdifal sao claboiados livios, nanuais
c colcfnca dc aifigos vcisando sobic as fccnologias dcscnvolvidas, os quais sao disfiibudos
giafuifancnfc aia as icfcifuias, conccssioniias dc scivios dc sancancnfo c bibliofccas.
Ao longo dos ulfinos cinco anos, o !R5AB vcn sc dcsfacando na ica dc
5ancancnfo cono nodclo dc gcsfao dc iogiana coociafivo c financiancnfo
conaifilhado, cn funao dos icsulfados j obfidos, quais scjan: dcscnvolvincnfo c
acifcioancnfo dc divcisas fccnologias, iodufividadc cicnffica, foinaao c caacifaao
dc iccuisos hunanos csccializados, nodcinizaao da infia-csfiufuia dc csquisa c
dcscnvolvincnfo, consolidaao dc giuos dc csquisa cncigcnfcs, cnfic oufios.
Captulo 1
GRUPO COORDENADOR DO PROSAB
Juiandyi !ovinclli !!5C
jovincl_sc.us.bi
Cccio . dc Andiadc cfo \!R
ciccio_cf.ufin.bi
!cza !aia !info C!q
dlaia_cnq.bi
^aicos !clano ^onfcncgio A55!^A!
nhfn_uol.con.bi
Anna \iignia ^achado AB!5
annav_ax.ac.oig
5andia !clcna Bondaiowsky CA!XA
sandia.bondaiowsky_caixa.gov.bi
Jcaninc Ribciio Claci CA!XA
jcaninc.claci_caixa.gov.bi
!icnc Guinaiacs Alfafin !inc
ialfafin_finc.gov.bi
!lisabcfc !info Gucdcs !inc
cgucdcs_finc.gov.bi
Clia ^aiia !oc dc !iguciicdo !inc
cnfiguc_finc.gov.bi
!R5AB, !difal 2, foi aicialncnfc financiado con iccuisos do confiafo
!inc-B!! SS0-C/BR.
As insfifuiocs do !sfado dc 5ao !aulo (!!5C-\5!) c \nican) confaian
con iccuisos adicionais da !acs.
AUTORES
LuIz AntonIo IunIc! LL5C-L5F (Coordcnudor)
!ngcnhciio civil, ncsfic c doufoi cn hidiulica c sancancnfo cla !!5C-\5!,
csquisadoi do C!q c iofcssoi do !caifancnfo dc !idiulica c 5ancancnfo
da !scola dc !ngcnhaiia dc 5ao Cailos, \nivcisidadc dc 5ao !aulo.
CrIstInu Cc!Iu 5I!vcIru rundo Ln
!ngcnhciia civil, !h.!. clo !nciial Collcgc, !nglafciia, csquisadoia do C!q
c iofcssoia do !caifancnfo dc !ngcnhaiia Civil da !aculdadc dc Jccnologia,
\nivcisidadc dc Biaslia.
Josc Robcrto GuInurcs LnIcunp
Bachaicl cn qunica, ncsfic cn qunica analfica, doufoi cn cincias cla
\nican, csquisadoi do C!q, csccialisfa cn qunica sanifiia c anbicnfal,
doccnfc da !aculdadc dc !ngcnhaiia Civil, !caifancnfo dc 5ancancnfo c
Anbicnfc, \nican.
Nurcc!o LIbnIo LING
!ngcnhciio civil c ncsfic cn cngcnhaiia sanifiia (\!^G), doufoi cn hidiulica
c sancancnfo (\5!), csquisadoi do C!q c iofcssoi adjunfo do
!caifancnfo dc !ngcnhaiia !idiulica c Rccuisos !diicos da \!^G.
5crgIo Joo Ic Lucu LIRG5
!ngcnhciio civil, !h.!. cn cngcnhaiia anbicnfal cla oifh Caiolinc 5fafc
\nivcisify, !\A, csquisadoi do C!q c iofcssoi do !nsfifufo dc !csquisas
!idiulicas !!!, \nivcisidadc !cdcial do Rio Giandc do 5ul \!RG5.
COLABORADORES
LL5C-L5F
Jcancffc Bbci dc 5ouza (!ng. ^5c)
!uci 5aifoii (Bcl Qunica ^5c)
LING
Alcxandia !fina 5aiaiva 5oaics (!ng.)
Alcx ^ouia dc 5ouza Aguiai (!ng. ^5c)
Anfonio Alvcs dos Rcis (!ng. ^5c)
Jos Angclo dc 5ouza livciia (!ng. ^5c)
Juliano ^aifins Ribciio (!ng.)
!udnila !adciia Alvcs dc Biifo (Biol.)
^aiia Bcicnicc Caidoso ^aifins \iciia (Biol. ^5c)
^aiia dc !ouidcs !cinandcs cfo (!ng.)
^aiia !conoi Bafisfa !sfcvcs (!ng. ^5c)
!aficia ^aiia Ribciio ^achado (Biol.)
\anilda ^aiia Joana !cao (!ng. ^5c)
LnIcunp
Robcifo !cijo dc !iguciicdo doufoi sub-cooidcnadoi
\ilson dc !iguciicdo Jaidin doufoi
Robcifa !ouicno Ziolli - doufoia
Angcla dos 5anfos Baiicffo - doufoia
Joao Jifo Boigcs - ncsfic
!aficia !ulcini Rosvald !onaiic - ncsfic
^icia Rcgina Assalin - ncsfic
Rcnafa ffina Ranos ncsfic
Ccclia !ciciia Rodiigucs iniciaao cicnffica
!ucinaia ^cncghcffi iniciaao cicnffica
Juliana !alson Cavalca iniciaao cicnffica
5igio Gicif - biologo
Sumrio
FrcIcIo .................................................................................... XV
1 guu c Iocnus ...................................................................... 1
Asccfos Gciais das !ocnas \ciculadas cla gua ......................................... 1
!isfoiico ......................................................................................................... 1
!iinciais !ocnas dc \ciculaao !diica .................................................... 2
A Qualidadc da gua !isfiibuda c a !icvalncia das
!ocnas dc \ciculaao !diica ................................................................ 4
!onfcs dc Confaninaao: ^ccanisnos dc Confiolc c !lininaao ................... 7
Considciaocs !niciais.................................................................................... 7
!iofcao dos ^ananciais 5ucificiais ........................................................... S
!iofcao dos ^ananciais 5ubfciincos ...................................................... 10
Rcsisfncia dos ^icioiganisnos !afognicos no Anbicnfc c a Aao dos
!csinfcfanfcs ............................................................................................... 11
!afoics !nfcivcnicnfcs c ^ccanisnos dc !csinfccao ............................... 11
!icscna dc !iofozoiios c \ius cn guas dc Abasfccincnfo ................ 14
^icioiganisnos !ndicadoics da Qualidadc dc gua ....................................... 1S
Rcfcincias Bibliogificas ................................................................................. 23
2 IcsInIcco con Agcntcs QunIcos ..................................... 27
A !csinfccao con Agcnfcs Qunicos............................................................. 27
^ccanisnos dc Aao ........................................................................................ 2
Cloio c 5cus !ciivados ............................................................................... 2
znio c !cioxido dc !idiognio............................................................... 3
!ciiafos ......................................................................................................... 37
cido !ciacfico ........................................................................................... 3
!cinanganafo dc !ofssio ........................................................................... 40
!csinfccao !nfciafiva ...................................................................................... 41
Rcfcincias Bibliogificas ................................................................................. 43
3 IcsInIcco con Agcntcs IsIcos.......................................... 45
!nfioduao ......................................................................................................... 4
Radiaao \lfiaviolcfa (\\) ............................................................................. 4
A !osc dc Radiaao \\.............................................................................. 47
Captulo 1
XI
XII Processos de Desinfeco e Desinfetantes Alternativos na Produo de gua Potvel
!nadas Gcinicidas .................................................................................. 0
^ccanisnos dc !nafivaao........................................................................... 2
\anfagcns c !csvanfagcns da Radiaao \lfiaviolcfa................................. 3
!ioccssos xidafivos Avanados ...................................................................... 4
!ofocaflisc !cfciognca.................................................................................. 7
!oinas dc \so do !ofocafalisadoi ..............................................................
!odci Bacfciicida do 5cnicondufoi !luninado ......................................
Alicaocs c !inifaocs ............................................................................... 60
Radiaao 5olai .................................................................................................. 61
Rcfcincias Bibliogificas ................................................................................. 64
4 CInctIcu dc IcsInIcco....................................................... 69
!nfioduao ......................................................................................................... 6
!undancnfos dc Rcafoics1 ............................................................................. 70
Rcafoics dc !scoancnfo !dcal .................................................................... 71
!scoancnfo ao-idcal con !iscisao ....................................................... 73
Rcafoi dc !isfao con Convcisao ................................................................ 77
Rcafoics con !iscisao !ongifudinal ........................................................ 7S
^odclaao ^afcnfica da !csinfccao .......................................................... 7S
!ioccssos dc !ngcnhaiia: Asccfos !ificos.................................................... S4
!ci dc Chick ................................................................................................. 2
^odclo dc !on...........................................................................................
Andicc .......................................................................................................
Rcfcincias Bibliogificas ............................................................................... 101
5 Rcconcnducs puru Lso cn Lscu!u Rcu! ........................... 103
!nfioduao ....................................................................................................... 103
!aincfios dc !iojcfo..................................................................................... 10
!aincfios dc !iojcfo aia !csinfccao con !iocloiifo dc 5odio...... 10
!aincfios dc !iojcfo aia os Cloiadoics oi !ifusao........................... 107
!aincfios dc !iojcfo aia a !csinfccao con Radiaao \lfiaviolcfa ... 10S
!aincfios dc !iojcfo aia a !csinfccao con
!ofocaflisc !cfciognca...................................................................... 10
Conaiaao da Rcsisfncia dc ^icioiganisnos !ndicadoics........................ 10
Rcfcincias Bibliogificas ............................................................................... 126
6 Nctodos Anu!tIcos c FroccdIncntos puru
Lxuncs uctcrIo!gIcos ...................................................... 127
^fodos Bacfciiologicos ................................................................................ 127
!schciichia coli ........................................................................................... 127
Colifagos .................................................................................................... 127
Closfiidiun cifiingcns ............................................................................. 12
^fodos Analficos ......................................................................................... 131
Sumrio XIII
Conccnfiaao dc Cloio Rcsidual ............................................................... 131
Conccnfiaao dc !ciiafo ............................................................................ 132
!nfcnsidadc dc Radiaao \lfiaviolcfa ............................................................ 13
!icaiaao da 5oluao dc !ciiioxalafo dc !ofssio.................................. 136
!ioccdincnfo aia o !nsaio dc Acfinoncfiia .......................................... 136
Rcagcnfcs ................................................................................................... 137
Consfiuao da Cuiva dc Calibiaao aia !cfcininaao dc !c2.......... 13S
Juibidcz c Coi \cidadciia .............................................................................. 13S
Cuidados con os !ioccdincnfos c os ^fodos Analficos .......................... 13S
Rcfcincias Bibliogificas ............................................................................... 13
Prefcio
! con incnso iazci quc aicscnfo ao lcifoics o livio ioduzido clos
csquisadoics iofa. Ciisfina Cclia 5ilvciia Biandao (\nB), iof. di. Jos Robcifo
Guinaiacs (\nican), iof. di. !uiz Anfonio !anicl (!!5C-\5!), iof. di.
^aicclo !ibnio (\!^G) c iof. di. 5igio Joao dc !uca (\!RG5), cnvolvidos
no !R5AB no fcna dc csquisa ^fodos Alfcinafivos dc !csinfccao dc
guas dc Abasfccincnfo.
!nboia un giandc nuncio dc csquisas accica dc ioccssos c fcnicas dc
dcsinfccao c novos agcnfcs dcsinfcfanfcs csfcja scndo icalizado cn ascs dc
iinciio nundo, csccialncnfc nos !sfados \nidos c na !uioa, cada as
aicscnfa una sifuaao cconnica, gcogifica c social disfinfa, o quc faz con
quc as soluocs fcnicas aia ioblcnas nuifas vczcs conuns fcnhan dc sci
dcfinidas cn funao dc condicionanfcs csccficas locais.
Biasil, dcvido a sua hcfciogcncidadc cconnica gcogifica c social,
fanbn do onfo dc visfa icgional, aicscnfa ioblcnas disfinfos, o quc icquci
difcicnfcs fcnicas aia sua soluao.
Ao ncsno fcno cn quc, nas icgiocs ncfioolifanas, h una giandc
icocuaao cn iclaao a asccfos cnvolvidos no fiafancnfo dc guas dc
abasfccincnfo quc dcnandan a ufilizaao dc ioccssos c ociaocs unifiias
nao convcncionais, una giandc aifc da oulaao biasilciia, csccialncnfc cn
cidadcs dc ndio c cqucno oifcs c cn locais quc aicscnfan sisfcnas dc
abasfccincnfo dc gua con funcionancnfo infcinifcnfc ou incxisfcnfc, ainda
caiccc dc ioccssos dc dcsinfccao confivcis, dc baixo cusfo c conafvcis con
a icalidadc local.
! cxafancnfc ncssc confcxfo quc sc inscicn as csquisas conduzidas con
absolufo succsso clos csquisadoics cnvolvidos no !R5AB (Jcna 1 !difal 2).
A ufilizaao do cloio livic cono agcnfc dcsinfcfanfc c oxidanfc, oi sci
laigancnfc ufilizado nundialncnfc con giandc succsso c cxcclcnfcs icsulfados,
foi confcnlado clos csquisadoics cn suas difcicnfcs foinas dc ufilizaao
(!!5C, \!^G, \!RG5 c \nB).
o cnfanfo, aia algunas guas nafuiais aificulaics, o cnicgo do cloio
cono agcnfc i-oxidanfc c dcsinfcfanfc odc aicscnfai inconvcnicnfcs,
icssalfando-sc a foinaao dc subiodufos da dcsinfccao c, dcsfc nodo, a
CapIuIo 1
Xv
Xv/ rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
csquisa conduzida con a gciaao c a ufilizaao do fciiafo dc ofssio cla
\!RG5 cxficnancnfc ooifuna.
!aia nuifas conunidadcs quc nao confan con scivio dc abasfccincnfo
dc gua, a ufilizaao dc nfodos alfcinafivos dc dcsinfccao dc suna
inoifncia, c os csfudos c csquisas cfcfuados con o cnicgo da iadiaao
solai cla \nB sao cxficnancnfc cifincnfcs, oi cinifiicn quc, cn funao
dc icalidadcs locais, ossan sci considciados alfcinafivas fccnologicas.
!oi sua vcz, cn funao dc adiocs dc qualidadc dc gua fiafada cada vcz
nais icsfiifivos do onfo dc visfa niciobiologico, a Rcdc dc !csquisa considciou
fundancnfal o csfudo dc ioccssos dc fofocaflisc cono agcnfc dcsinfcfanfc c
as csquisas conduzidas cla \nican c cla !!5C icflcfiian dc nodo
absolufancnfc ficl cssa ncccssidadc.
o ciodo cn quc csfivc caninhando cn conjunfo con a Rcdc dc !csquisa
(cooidcnadoics, consulfoics, csquisadoics, alunos dc os-giaduaao, giaduaao,
fcnicos cfc.), fivc a incnsa safisfaao dc aconanhai a cvoluao dc cada !iojcfo
dc !csquisa c o cncnho c a dcdicaao dc cada una das cssoas cnvolvidas.
!oifanfo, acicdifo quc csfa convivncia fcnha cinifido un aicndizado
nufuo, ois fivc a ooifunidadc dc fiavai un confafo cinancnfc con cssoas
do nais alfo nvcl fcnico c noial, as quais ioduziian un livio quc, ccifancnfc,
dcvci sci consulfa obiigafoiia a fodos os iofissionais quc csfao absoividos
cla !ngcnhaiia 5anifiia c Anbicnfal.
A fodos, os ncus aiabns cla qualidadc dos fiabalhos dcscnvolvidos c
clo bclssino livio, c ncus agiadccincnfos cla ooifunidadc dc convvio c
anizadc.
!iof. di. 5idncy 5ccklci !ciiciia !ilho
!scola !olifcnica da \nivcisidadc dc 5ao !aulo
!caifancnfo dc !ngcnhaiia !idiulica c 5anifiia
gua e Doenas
AspecIos Gerais das Doenas
VeicuIadas peIa gua
HisIrico
A ossibilidadc dc confiaii docnas cla gua foi h nuifo infciida clo honcn.
Rcgisfios sobic ncdidas objcfivando a nclhoiia da qualidadc dc gua icnonfan
a 2000 a.C. !osfciioincnfc, h ncnocs cfcfuadas na anfiga Gicia oi !iociafcs
(Bakci, 14, :pu! !cal, 2001) considciado o ai da ncdicina , no alvoiccci
do iniio naccdnio cnfic os sculos !!! c !\ a.C., nas quais sc icoifa
inoifncia da coiicfa dcfiniao dos nananciais dc abasfccincnfo cono foina
dc icscivai a saudc da oulaao.
A incxisfncia dc sisfcnas dc colcfa dc guas icsiduiias iovavclncnfc
!aiis fcnha sido a iinciia cidadc a confai con fal sisfcna, no incio do sculo
X!X foncnfou dcsdc fcnos icnofos a associaao da gua cono vcculo na
disscninaao dc divcisas cnfcinidadcs. !uianfc os ciodos chuvosos, a lixiviaao
dos solos acaiicfava o caiicancnfo dc fczcs hunanas aos coios d`gua,
consolidando a associaao cnfic a fuibidcz c a cisccfiva dc fiansnissao dc
viias nolsfias. Jais nofivos csfficos iovavclncnfc foinaian a filfiaao c,
iincialncnfc, a dccanfaao as foinas nais anfigas dc fiafancnfo da gua aia
consuno hunano, objcfivando acnas a icnoao dc aifculas suscnsas c do
odoi.
Bianco (1S6) icgisfia a obscivaao do ciiuigiao fiancs Anbioisc !ai,
quc, j no sculo X\!, aonfava cono causa dc docnas fiansnifidas oi ccifas
guas csfagnadas a icscna dc aninais vcncnosos, cono cobias, saos, vcincs
c oufios.
A invcnao do nicioscoio, na viiada aia o sculo X\!!, clo cicnfisfa
holands Zachaiias Janscn, ossibilifou a dcscobcifa dc un nundo af cnfao
invisvcl ao honcn, ofcncializado clas dcsciiocs das csfiufuias cclulaics da
nafiia viva oi Robcif !ookc cn 1664. ^as foi, indubifavclncnfc, o fiabalho
do fanbn holands Anfon van !ccuwcnhock quc sc consfifuiu no giandc naico
da niciobiologia. !ccuwcnhock, ufilizando un nicioscoio quc clc ncsno
consfiuiu, con incivcl caacidadc dc anliaao aia a oca 200 vczcs ,
icoifou as iinciias dcsciiocs dcfalhadas dc iofozoiios c bacfiias icscnfcs
CapIuIo 1
1
2 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
na gua, valcndo-sc dc suas ioiias fczcs, oi ncio dc caifas cnviadas Royal
5ocicfy of !ondon cn 16S1.
!nboia cssas dcscobcifas fcnhan ocoiiido quasc sinulfancancnfc, ouco
sc avanou cn fcinos da coniccnsao da nafuicza c da inoifncia dcsfcs
nicioiganisnos ao longo dos 200 anos scguinfcs (^adigan .t :/., 16).
5oncnfc no sculo X!X a gua foi icconhccida cono ncio dc fiansnissao
dc docnas. !n 1S4, o ndico John 5now csfabclcccu sci a gua o ncio clo
qual a colcia cia fiansnifida ao sci hunano. 5cgundo \hifc (1S6), 5now
coniovou sua fcoiia cn un cisodio aconfccido cn 1S4 na cidadc dc !ondics.
Aos nacai as noifcs ocoiiidas duianfc a cidcnia dc colcia, 5now consfafou
quc fodas ocoiician cn un iaio dc 230 n nas ccicanias da csfaao dc Bioad
5ficcf. Assin, ao icnovci a bonba, incdiu a conunidadc local dc sc abasfccci
da fonfc. !ssc afo icsulfou na csfabilizaao incdiafa do nuncio dc infccfados
cla cidcnia dc colcia, quc, af cnfao, ccifaia ccica dc 00 vidas.
Aos os csfudos dc 5now, succdcian-sc a idcnfificaao c a classificaao
dos agcnfcs afognicos causadoics dc divcisas docnas dc vciculaao hdiica,
cono a fcbic fifoidc (1SS0), a colcia (1SS4), a discnfciia (1SS) c a fcbic
aiafifoidc (100).
Principais Doenas de VeicuIao Hdrica
As nolsfias iclacionadas gua dividcn-sc cn quafio giuos quc dccndcn
dc cono ocoiic a fiansnissao. As docnas dc vciculaao hdiica, ioiiancnfc
difas, consfifucn o giuo no qual o agcnfc afognico ingciido junfo con a
gua. Rclacionan-sc fanbn con a gua as docnas assvcis dc sci fiansnifidas
duianfc as afividadcs dc higicnc cssoal, no confafo con gua confaninada, c
as nolsfias cujo vcfoi aicscnfa aifc dc scu ciclo dcscnvolvido no anbicnfc
aqufico (Caiincioss : !cachcn, 10).
A cisccfiva dc infccao dc una docna dc vciculaao hdiica aicscnfa
disfinfas caiacfcisficas quando cofcjada confaninaao oi agcnfcs qunicos,
dificulfando o csfabclccincnfo dc conccnfiaocs nninas dc afognicos. A
infccao vaiia infiinsccancnfc con a viiulncia do afognico, a dosc infccfanfc
c a icsisfncia inunologica do indivduo. !sfc ulfino fafoi cxlica a naioiia dos
obifos, duianfc os icccnfcs suifos csccialncnfc na Aniica do oifc , ocoiiida
cn indivduos oifadoics dc alguna dcficincia no sisfcna inunologico.
!isfinfancnfc dos agcnfcs qunicos, alguns afognicos sao afos a sc
icioduzii nos alincnfos c nas bcbidas, clcvando os iiscos dc infccao. csfc
confcxfo, foina-sc difcil dcfcininai o nuncio dc nicioiganisnos vivcis caazcs
dc ioduzii algun fio dc infccao. A Acadcnia acional dc Cincia (A5) dos
!sfados \nidos icoifou, cn 177, infccocs succdidas con conccnfiaocs cnfic
10
3
c 10

afognicos oi indivduo, anlifudc jusfificada oi fafoics cono o


csfado gcial dc saudc do indivduo c o fcno dc cxosiao (!czuanc, 17).
Jodavia, a sobicvivncia dos nicioiganisnos no anbicnfc, a fcnciafuia da
gua c a icscna dc aifculas suscnsas c coloidais fanbn sao fafoics
Cap.1 Agua e 0oenas J
significafivos aia a icvalncia das docnas dc vciculaao hdiica. a Jabcla
1.1 sao aicscnfados as iinciais docnas dc vciculaao hdiica c os icsccfivos
agcnfcs cfiologicos, sinfonas usuais c fonfcs dc confaninaao. A ncsna nao
confcnla as nolsfias cujos agcnfcs cfiologicos ou vcfoics dcscnvolvcn aifc
do ciclo biologico na gua. csfc vis, inscicn-sc as vcininoscs c as docnas
fiansnifidas oi inscfos quc ainda giassan cn divcisas icgiocs do !as.
Tubc!u 1.1 !iinciais docnas dc vciculaao hdiica.
Doena Agente etiolgico Sintomas
Fontes de
contaminao
Febres tifide e
paratifide
Salmonella typhi
Salmonella paratyphi A e B
Febre elevada,
diarria
Fezes humanas
Disenteria bacilar Shigella dysenteriae Diarria Fezes humanas
Disenteria
amebiana
Entamoeba histolytica
Diarria, abscessos
no fgado e intestino
delgado
Fezes humanas
Clera Vibrio cholerae
Diarria e
desidratao
Fezes humanas e
guas costeiras
Giardase Giardia lamblia
Diarria, nusea,
indigesto,
flatulncia
Fezes humanas e
de animais
Hepatite A e B Vrus da hepatite A e B Febre, ictercia Fezes humanas
Poliomielite* Vrus da poliomielite Paralisia Fezes humanas
Criptosporidiose
Cryptosporidium parvum,
Cryptosporidium muris
Diarria, anorexia,
dor intestinal,
nusea, indigesto,
flatulncia
Fezes humanas e
de animais
Gastroenterite
Escherichia coli, Campylobacter
jejuni, Yersinia enterocolitica,
Aeromonas hydrophila, Rotavrus
e outros vrus entricos
Diarria Fezes humanas
* !nfcinidadc ciiadicada no Biasil.
Icnt.: cvcs (1SS), \on 5ciling (1), Cohn .t :/. (1).
\na anlisc cxcdifa dos sinfonas iclacionados s docnas dc vciculaao
hdiica cinifc infciii a icdoninncia da diaiiia cnfic os ncsnos. !sfc sinfona
dcfinido cono a assagcn dc fis ou nais novincnfos infcsfinais lquidos cn
24 hoias c assunc fal iclcvncia quc o fcino .n/.rm|!:!.s !|:rr.|.:s abaica
inuncias nolsfias con nfida infcifacc con a infia-csfiufuia sanifiia das
conunidadcs. Consfifucn-sc no iincial fafoi dc noibidadc nos ascs cn
dcscnvolvincnfo, coniovado oi dois csfudos icalizados no incio das dcadas
dc S0 c 0 quc aonfaian, icsccfivancnfc, incidncias dc 2,2 c 2,6 cisodios
4 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
anuais oi ciiana dc af anos cnglobando a Aniica !afina, a fiica c a sia,
c cxcluindo a China (!cllci, 17).
confiolc dc divcisas docnas dc vciculaao hdiica oi vczcs inviabiliza-
sc clo fafo dc aicscnfaicn icscivafoiios na nafuicza c no icino aninal
aninais nos quais sc nulfilican os agcnfcs afognicos , cxlicando
aicialncnfc a cxfcnsiva disscninaao das ncsnas no lancfa. Confudo, os
indivduos :ss|ntcm4t|.cs, oifadoics quc nao aicscnfan sinfonas da nolsfia,
consfifucn os iinciais confaninadoics das guas nafuiais.
A uaIidade da gua DisIribuda e a PrevaIncia das
Doenas de VeicuIao Hdrica
A icvalncia das docnas dc vciculaao hdiica, nofadancnfc na Aniica !afina,
fiica c sia, consfifui un foifc indicafivo da fiagilidadc dos sisfcnas ublicos
dc sancancnfo. Jal fiagilidadc nafciializa-sc na ausncia dc icdcs colcfoias dc
csgofos c, iincialncnfc, na qualidadc da gua disfiibuda oulaao, quando
os sisfcnas dc abasfccincnfo sc fazcn icscnfcs. A conjunao dcsscs fafos
concoiic, cnboia nao isoladancnfc, aia a nanufcnao dos ndiccs dc
noifalidadc infanfil do Biasil cnfic os nais clcvados do confincnfc.
!sfinafiva icalizada cn 2000 cla !undaao !BG! aonfa aia un ndicc
dc noifalidadc infanfil, no Biasil, dc 3, obifos dc ncnoics dc un ano oi nil
nascidos vivos, un dos nais clcvados das Aniicas, suciando 60/1.000 cn
alguns csfados da Rcgiao oidcsfc. A !iguia 1.1 aicscnfa una conaiaao
cnfic os ndiccs dc noifalidadc infanfil c os oiccnfuais da oulaao afcndida
oi icdcs dc disfiibuiao c con fcil accsso gua cn alguns ascs anciicanos.
As !iguias 1.2 c 1.3 aicscnfan os ndiccs dc noifalidadc infanfil c os
oiccnfuais da oulaao afcndida oi icdcs dc abasfccincnfo dc gua c colcfoias
dc csgofos dc alguns !sfados biasilciios. a claboiaao dos gificos das !iguias
1.2 a 1.4 objcfivou-sc confcnlai csfados cifcnccnfcs s cinco icgiocs do !as
c suas fao conhccidas discicncias sociais.
Aliados fiagilidadc csfafsfica quc os dados dc noifalidadc infanfil
cncciian, ois nas icgiocs nais caicnfcs do !as nuifos nascincnfos c noifcs
nao sao dcvidancnfc icgisfiados, oufios fafoics infcifcicn ncsscs ndiccs.
Cananhas dc vacinaao, dc inccnfivo ao alcifancnfo nafcino c ioduao dc
soio casciio cuja cficincia csf vinculada qualidadc da gua dc consuno c
iogianas dc cducaao sanifiia consfifucn-sc cn inoifanfcs insunos na
cisccfiva dc icduao dos afuais ndiccs dc noifalidadc infanfil do !as vciificada
a aifii da dcada dc S0.
Jodavia, a dcscifo do inacfo das icfciidas aocs icvcnfivas na saudc, a
inoifncia das infcivcnocs cn abasfccincnfo dc gua c colcfa dc csgofos
fcsfificada con cfcifos dc longo iazo, scgundo os quais sc csfina quc as ncsnas
ossan clcvai a cxccfafiva dc vida cn scfc vczcs c icvcnii as noifcs dc foina
quafio vczcs nais cficicnfc, quando conaiadas s infcivcnocs biondicas
(Biiscoc, 1S7).
Cap.1 Agua e 0oenas 5
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
B
r
a
s
i
l
C
h
i
l
e
M

x
i
c
o
C
a
n
a
d

E
U
A
A
r
g
e
n
t
i
n
a
C
u
b
a
U
r
u
g
u
a
i
Pop. com rede (%)
Pop. com fcil acesso (%)
Mortalidade infantil (por mil nascidos)
IIguru 1.1 Rclaao cnfic a cobcifuia oi icdcs dc disfiibuiao dc gua c a noifalidadc
infanfil cn alguns ascs da Aniica (R.t|st: I|c, 2000, X\!! CAB!5, 1S).
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
4
6
,
2
7
3
6
,
2
2
3
9
,
5
4
5
1
,
9
4
6
4
,
4
4
2
8
,
8
4
8
8
,
6
8
2
4
,
6
3
7
9
,
2
2
3
,
3
7
Par Piau Minas Gerais So Paulo Santa Catarina
Pop. total com coleta de esgotos
Brasil
Mortalidade infantil
IIguru 1.2 Rclaao cnfic os ndiccs dc noifalidadc infanfil c dc cobcifuia oi icdcs dc
csgofos dc alguns csfados biasilciios (R.t|st: I|c, 2000, X\!! CAB!5, 1S).
6 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
8
5
%
9
5
%
7
8
%
9
0
%
4
6
%
7
6
%
9
3
%
7
2
%
9
1
%
8
6
%
5
6
%
7
1
%
Sudeste Centro-Oeste Sul Brasil Nordeste Norte
Populao total abastecida (%)
Populao urbana total abastecida (%)
IIguru 1.3 !oulaocs fofal c uibana dofadas dc abasfccincnfo dc guas disfiibudas
oi icgiocs do !as (16) (R.t|st: I|c, 2000, X\!! CAB!5, 1S).
Par Piau Minas
Gerais
So Paulo Santa
Catarina
Populao total abastecida (%)
ndice de tratamento (%)
Mortalidade infantil (%)
9
3
,
1
5
%
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
3
6
,
2
2
%
5
7
,
9
0
%
5
8
,
2
8
%
5
1
,
9
4
%
7
2
,
9
0
%
8
6
,
9
5
%
1
0
0
%
9
8
,
0
2
%
7
0
,
2
4
%
7
0
,
1
0
%
9
3
,
1
5
%
7
9
,
3
9
%
2
4
,
6
3
%
2
8
,
8
4
%
2
3
,
3
7
%
Brasil
IIguru 1.4 Rclaao cnfic os ndiccs dc noifalidadc infanfil, dc cobcifuia oi icdcs dc
abasfccincnfo (17) c dc fiafancnfo dc gua (16) dc alguns !sfados
biasilciios (R.t|st: I|c, 2000, X\!! CAB!5, 1S).
Cap.1 Agua e 0oenas 7
Ainda cn iclaao s !iguias 1.2 c 1.3, valc ncncionai quc os ndiccs dc
afcndincnfo oi icdcs dc disfiibuiao dc gua fcndcn a csclhai una icalidadc
nclhoi do quc dc fafo cla , ois os ncsnos nao avalian a qualidadc da gua
consunida c a cicnidadc do abasfccincnfo. A aifii dos ndiccs aicscnfados
na !iguia 1.4 c considciando o !sfado do !iau cono balizadoi da icgiao oidcsfc
do Biasil, dciccndc-sc quc ncnos dc 0% da oulaao dcssa icgiao fcn accsso
gua fiafada. A dcscifo dos ioblcnas ociacionais dc viias nafizcs usuais
nas csfaocs dc fiafancnfo dc gua, a sinlcs dcsinfccao ccifancnfc concoiici
aia icduzii significafivancnfc as cisccfivas dc fiansnissao dc viias docnas
dc vciculaao hdiica.
!n iclaao colcfa dc csgofos, o quadio o oosfo. \sualncnfc, fais
csfinafivas confcnlan acnas a cxisfncia da icdc colcfoia, cnquanfo cn
divcisas localidadcs icdoninan os sisfcnas csfficos, conosfos dc fossas c
sunidouios, nininizando quando consfiudos adcquadancnfc a iolifciaao
dc docnas aiasifiias.
Ainda cn iclaao aos ndiccs dc fiafancnfo dc guas dc consuno,
aicialncnfc confcnlados cla !iguia 1.4, valc icssalfai quc divcisos sisfcnas
dc abasfccincnfo, dc giandc, ndio c cqucno oifcs, aicscnfan as icfciidas
dcficincias no fiafancnfo dccoiicnfcs dc sobiccaiga nas unidadcs dc
ofabilizaao, ioblcnas ociacionais c inadcquabilidadc das caiacfcisficas da
gua biufa fccnologia dc fiafancnfo, cnfic oufios fafoics c ficqucnfcs
infcinifncias no abasfccincnfo, favoicccndo a cisccfiva dc confaninaocs
na icdc dc disfiibuiao. \na das iazocs aia csfc quadio icsidc no fafo dc
inuncias csfaocs dc fiafancnfo fcicn sido consfiudas nos iinciios anos dc
vigncia do !lanasa (!lano acional dc 5ancancnfo), a aifii do incio da dcada
dc 70. !assados nais dc 30 anos, a naioiia dcsfas unidadcs ofabilizadoias
cnconfia-sc ociando con sobiccaiga c a cinica caincia dc iccuisos no scfoi
dc sancancnfo fcn adiado confinuancnfc as fao ncccssiias anliaocs. Cono
conscquncia, una aiccla significafiva da oulaao biasilciia abasfccida oi
guas sucificiais c subfciincas scn qualquci fio dc fiafancnfo, csccialncnfc
nas cqucnas localidadcs, concoiicndo aia disscninaao das divcisas docnas
dc vciculaao hdiica.
FonIes de ConIaminao: Mecanismos de
ConIroIe e FIiminao
Consideraes Iniciais
A cisccfiva dc fiansnissao dc docnas dc vciculaao hdiica iclaciona-sc, cn
sua naioi iclcvncia, con as caiacfcisficas fsicas, qunicas c biologicas das
guas nafuiais c, sccundaiiancnfc, con o csfado gcial dc saudc, idadc c condiocs
dc higicnc da oulaao cxosfa. A oluiao c a conscqucnfc alfciaao das
caiacfcisficas das guas nafuiais dccoiicn dc causas nafuiais c, iincialncnfc,
das afividadcs anfioicas dc cunho uibano, indusfiial c agicola.
8 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
!odcn sci aiiolados cono causas nafuiais das alfciaocs nas caiacfcisficas
das guas o clina, a foogiafia c a gcologia do fciicno, a infiusao dc gua do
nai nas icgiocs cosfciias, a icscna dc nufiicnfcs, os incndios c as
csfiafificaocs finicas cn lagos c icscivafoiios. !cnfic as ncsnas, ncicccn
dcsfaquc a ficquncia c a infcnsidadc das icciifaocs. s ciodos dc csfiagcn
favoicccn a csfagnaao da gua nos lagos c icscivafoiios c o floicscincnfo algal,
c, adicionalncnfc, a ocoiincia dc incndios naxinizan a ciosao da bacia
hidiogifica. !n confiaaifida, os ciodos chuvosos acaiicfan a icssuscnsao
do nafciial scdincnfado no fundo dc lagos c iios c a conscqucnfc clcvaao das
conccnfiaocs dc aifculas c, a clas associados, dc cisfos dc C|:r!|: c dc oocisfos
dc Cr;ptcspcr|!|um (!ioncich, 1). A influncia das icciifaocs na
disscninaao das docnas dc vciculaao hdiica foi confiinada cn icccnfc
csquisa quc confcnlava os icgisfios dc suifos no ciodo dc 171-14,
cnvolvcndo 2.10 disfinfas bacias hidiogificas nos !sfados \nidos. \ciificou-
sc quc dc 20% a 40% dos suifos icgisfiados naquclc ciodo csfavan associados
a cvcnfos dc icciifaao infcnsa (Rosc .t :/., 2000).
As alfciaocs dc oiigcn anfioica na qualidadc das guas nafuiais
nafciializan-sc, con obvias sobicosiocs, cn funao do fcno c do csao.
!n iclaao ao iinciio, a oluiao odc assunii caifci cicnc, acidcnfal ou
sazonal. confnuo lanancnfo dc guas icsiduiias nos coios d`gua c as
infilfiaocs oiiundas dc fossas c afciios sanifiios consfifucn cxcnlos clssicos
dc oluiocs cinancnfcs. !oi oufio lado, o ionincnfo dc fubulaocs, os
acidcnfcs con vcculos fiansoifando caigas foxicas c a lixiviaao dos solos
agiiculfuivcis, caiicando divcisos biocidas aos coios d`gua, fcsfifican,
icsccfivancnfc, os fios dc oluiocs acidcnfais c sazonais.
\na scgunda vcifcnfc coiicsondc s vaiiaocs csaciais da oluiao. A
iinciia, dc nais difcil confiolc, dcnoninada oluiao difusa, funda-
ncnfalncnfc dc oiigcn agicola c, cn divcisas icgiocs do !as, con
conoifancnfo sazonal. As dcnais vaiiaocs csaciais icsfiingcn-sc oluiao
onfual, oiiginiia dc icsduos solidos c do lanancnfo dc dcscjos indusfiiais c
uibanos os ulfinos dc foina cinancnfc, ainda quc con vaiiaocs hoiiias dc
vazao , c oluiao lincai succdcndo-sc ao longo dc csfiadas c vias fiicas.
ProIeo dos Mananciais 5uperficiais
!ianfc do cxosfo, o confiolc da disscninaao das docnas dc vciculaao hdiica
vincula-sc indubifavclncnfc iofcao dos nananciais c cficincia das unidadcs
dc ofabilizaao. !n ulfina insfncia vinculada gcsfao infcgiada dos iccuisos
hdiicos, a iofcao dos nananciais sucificiais dc abasfccincnfo ublico inicia-
sc na idcnfificaao dos linifcs fciiifoiiais das bacias hidiogificas nas quais os
ncsnos sc inscicn. !osfciioincnfc, foina-sc icncnfc o confiolc do
dcscnvolvincnfo dc qualquci afividadc anfioica quc ossa acaiicfai alguna
alfciaao significafiva nas caiacfcisficas fsicas, qunicas c biologicas das guas
nafuiais.
Cap.1 Agua e 0oenas 9
A dclinifaao da ica dc iofcao do nanancial usualncnfc icsfiingc-sc
ica a nonfanfc da cafaao, quando csfa ocoiic diicfancnfc dos cuisos d`gua,
ou s ccicanias do audc ou icscivafoiio dc acunulaao. Confudo, fal confiolc
ficqucnfcncnfc inviabiliza-sc quando a ica da bacia hidiogifica cxccdc os
linifcs do nunicio abasfccido, ulfiaassando, s vczcs, af, cono aia a cidadc
dc 5ao !aulo, os linifcs do ioiio !sfado. s icccnfcs conifs dc bacias
hidiogificas suigiian no bojo dcsfa linifaao.
lanancnfo dc csgofos sanifiios, ainda quc fiafados, no infciioi dc lagos
c icscivafoiios ou nos cuisos d`gua ioxinos ao onfo dc cafaao
cxficnancnfc inacfanfc na cisccfiva dc fiansnissao das docnas dc vciculaao
hdiica. As fccnologias dc fiafancnfo dc csgofos cn nvcl sccundiio aicscnfan
baixa cficincia na inafivaao dc colifoincs, cnboia divcisos fafoics cono
fcnciafuia, insolaao, !, icdaao, cnfic oufios concoiian aia o
dccaincnfo nafuial dcsscs nicioiganisnos indicadoics. ufias caiacfcisficas
do coio icccfoi confiibucn aia clcvai a faxa dc dccaincnfo bacfciiano, cono
a fuibulncia, a localizaao gcogifica c as ioiias caiacfcisficas biologicas das
guas, icssalfando quc os vius aicscnfan dccaincnfo infciioi ao das bacfiias
colifoincs.
Jodavia, a dcscifo dc fal consfafaao, a conccnfiaao dc nicioiganisnos
fcndc a sc clcvai no coio d`gua aos o dcscjo dc csgofos, foinando a cficincia
da ofabilizaao o nccanisno nais scguio na icscivaao da saudc da oulaao.
As icconcndaocs da Rcsoluao Conana 20/S6 csfabclcccn quc as guas dc
classcs 2 c 3, dcsfinadas ao abasfccincnfo ublico dcois dc subncfidas ao
fiafancnfo convcncional, dcvcn aicscnfai conccnfiaao nxina dc colifoincs
fccais dc 1.000 c 4.000 oig/100 nl, icsccfivancnfc.
A ffulo dc ilusfiaao, adnifc-sc o lanancnfo dc 100 !/s dc csgofo con
conccnfiaao dc colifoincs fccais da oidcn dc 10
7
oig/100 nl cn un cuiso
d`gua dc classc 2. Adnifc-sc, igualncnfc, conccnfiaao nula dc colifoincs fccais
no cuiso d`gua a nonfanfc do lanancnfo dos dcscjos, vclocidadc ndia dc
cscoancnfo dc 0,30 n/s c vazao dc 1,0 n
3
/s, con a cafaao aia abasfccincnfo
sifuando-sc a 30 kn a jusanfc do onfo dc lanancnfo dos dcscjos. !aia afcndci
s icnissas csfabclccidas cla Rcsoluao Conana 20/S6, o fiafancnfo do csgofo
dcvciia aicscnfai cficincia dc S,S% cn fcinos dc icnoao bacfciiologica.
csfas condiocs, aia una consfanfc dc dccaincnfo bacfciiano dc 1,0 dia
1
, a
icduao nafuial sci dc 4%, con conccnfiaao dc colifoincs no onfo dc
cafaao da oidcn dc 6,1 10

oig/100 nl, ainda nuifo suciioi ao linifc


icconizado clo Conana. !nboia a lcgislaao csfabclca os icfciidos linifcs
cn foda a cxfcnsao do cuiso d`gua, o fiafancnfo icquciido odciia aicscnfai
una cficincia dc S,2% na inafivaao dc colifoincs, una icduao dcsiczvcl
conaiada anfciioi c igualncnfc invivcl oi quaisquci ioccssos aciobios
scn o cnicgo da dcsinfccao.
\alc ncncionai o fafo dc quc as inuncias csfaocs dc fiafancnfo do !as
aflucn guas nafuiais con conccnfiaocs dc colifoincs suciioics s icconizadas
10 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
cla icfciida icsoluao, con o cflucnfc fiafado afcndcndo s icnissas csfabclccidas
cla !oifaiia 146/2000 (^inisfiio da 5audc, 2000).
Aliado s ncdidas quc fn oi objcfivo icscivai a qualidadc das guas
nafuiais inscic-sc o confiolc das caiacfcisficas fsicas, qunicas c biologicas das
ncsnas. A acuidadc dcssc confiolc vincula-sc ao oifc c s cculiaiidadcs do
sisfcna dc abasfccincnfo, s caiacfcisficas socio-cconnicas da oulaao
abasfccida balizadoics da olfica faiifiia , ao adiao dc ofabilidadc vigcnfc
c ao nvcl fcnico da cquic dc ociaao.
A aifii do consfanfc nonifoiancnfo das caiacfcisficas das guas nafuiais,
nininizan-sc a cisccfiva dc fiansnissao das docnas dc vciculaao hdiica c
os cusfos incicnfcs ofabilizaao. A cisccfiva dcssc nonifoiancnfo
fundancnfa-sc cn duas vcifcnfcs disfinfas, oin conlcncnfaics. !nscic-sc,
oi un lado, a cicsccnfc dcgiadaao dos nananciais, iincialncnfc cn ascs
cn dcscnvolvincnfo, c, oi oufio, a inlcncnfaao dc adiocs dc ofabilidadc
dc gua aia consuno hunano iogicssivancnfc nais icsfiifivos.
!aia os sisfcnas dc naioi oifc, foina-sc ncccssiio o cnicgo dc
anosfiadoics dc qualidadc quc cinifan infciii cn fcno ical as caiacfcisficas
da gua biufa. onfo dc insfalaao dos ncsnos, no ioiio onfo dc cafaao
ou a nonfanfc, vincula-sc iincialncnfc cxfcnsao da adufoia c fccnologia
dc fiafancnfo da csfaao. Anbos dccoiicn do fcno ncccssiio aia o ajusfc
ociacional da ofabilizaao, duianfc as alfciaocs significafivas das caiacfcisficas
da gua biufa. Jal nonifoiancnfo na cafaao foina-sc ainda nais iclcvanfc
aia csfaocs dc fiafancnfo quc cnicgan a filfiaao diicfa, con ou scn i-
floculaao, dcvido ao icduzido fcno dc dcfcnao no infciioi da unidadc
ofabilizadoia c conscqucnfc ncccssidadc dc iida c iccisa adcquaao da
nagnifudc da dosagcn dc coagulanfc duianfc a biusca alfciaao das caiacfcisficas
da gua biufa.
ProIeo dos Mananciais 5ubIerrneos
A iofcao das cafaocs subfciincas aicscnfa disfinfas caiacfcisficas quando
conaiadas s sucificiais. s aqufcios ficficos ou nao confinados sao
indubifavclncnfc nais susccfvcis a confaninaocs, cnboia dc cafaao ncnos
onciosa, quando conaiados aos aifcsianos ou confinados. cxfcnsivo cnicgo
dc oos iasos, oidinaiiancnfc dcfinidos oi aicscnfaicn iofundidadc dcz
vczcs suciioi ao dincfio, favoiccc a cisccfiva do consuno dc guas
subfciincas cono ofcnciais vias dc fiansnissao das docnas dc vciculaao
hdiica. !ssa asscifiva confiinada oi una avaliaao da qualidadc bacfciiologica
da gua biufa dc oos ficficos, icalizada no !sfado dc ^inas Gciais, quc
aonfou confaninaao fccal cn S1,3% dos aqufcios anosfiados, icduzindo-sc
aia 1S% a 3,1% aia os aqufcios aifcsianos (\ignoli !ilho, 1SS, :pu! Boigcs,
2000).
A iinciia ncdida aia nininizai os iiscos dc confaninaao consisfc na
iofcao da boida do oo oi ncio do icvcsfincnfo das aicdcs cn alvcnaiia
Cap.1 Agua e 0oenas 11
ou concicfo, incdindo o caiicancnfo das guas luviais aia o infciioi do
ncsno c cvifando o dcsnoionancnfo das aicdcs. \na scgunda cscavaao
con 10 cn dc laiguia, ao longo dos 3 n iniciais da aicdc a sci iccnchida,
icfcicncialncnfc oi concicfo ou aigila, nininizai a ossibilidadc dc
confaninaao do oo. !oi fin, a insfalaao dc una fana dc concicfo c o
cnicgo dc bonbas nanuais ou clfiicas cvifando o uso dc baldcs c coidas
dcvciao asscguiai una nclhoi qualidadc da gua subfciinca (\iana, 11).
A dcscifo da iclcvncia dc fais icconcndaocs, o ioccdincnfo bsico dc
iofcao da boida do oo nao fcn sido adofado con ficquncia ncsno nos
ascs dcscnvolvidos. !sfinafiva icalizada cla Anciican \afci \oiks
Associafion aonfa quc aioxinadancnfc 40% dos oos cnicgados no
abasfccincnfo ublico nos !sfados \nidos nao aicscnfan fais disosifivos.
o Biasil, un iinciio lcvanfancnfo icalizado, cn 172, no nunicio dc !onfa
Giossa, !aian, confcnlando .200 oos indicou quc 4% dos ncsnos nao
disunhan dc qualquci disosifivo dc iofcao. 5ifuaao sinilai foi dcfccfada
cn 1S na cidadc aulisfa dc Aiaiaquaia, cnvolvcndo 41 oos iasos ufilizados
aia abasfccincnfo ublico c, duianfc a inscao sanifiia, ncnhuna unidadc
foi considciada dcvidancnfc iofcgida (Gonzaga, 11).
A aifii da iofcao da boida do oo csfcndcn-sc oufias ncdidas aia
icscivai a qualidadc das guas subfciincas. csfc confcxfo sc inscic a
giadualizaao das icas ao icdoi do oo sujcifas a algun fio dc icsfiiao dc
ocuaao, oia cn vigoi cn divcisos ascs da !uioa. !clinifa-sc inicialncnfc
una ica dc iofcao incdiafa nas ciicunvizinhanas do oo abiangcndo, cono
na Biclo-Russia, dc 30 a 0 ncfios ao icdoi da ica dc cafaao. A funao
iccua dcsfa aao consisfc cn nininizai as ossibilidadcs dc confaninaao
niciobiologica c, conscqucnfcncnfc, a fiansnissao dc docnas dc vciculaao
hdiica. !osfciioincnfc, sao dcfinidas as icas dc iofcao ioxina c disfanfc, a
fin dc icsfiingii icfcicncialncnfc a nigiaao dc olucnfcs qunicos. csfas
icas linifan-sc algunas afividadcs anfioicas, cono agiiculfuia, consfiuocs,
insfalaocs dc afciios sanifiios c lanancnfo dc guas icsiduiias.
ResisIncia dos Microrganismos PaIognicos
no AmbienIe e a Ao dos DesinfeIanIes
FaIores InIervenienIes e Mecanismos de Desinfeco
A dcsinfccao consfifui-sc na cfaa do fiafancnfo cuja funao iccua consisfc
na inafivaao dos nicioiganisnos afognicos, icalizada oi infcindio dc
agcnfcs fsicos c/ou qunicos. Ainda quc nas dcnais cfaas da ofabilizaao
haja icduao no nuncio dc nicioiganisnos agicgados s aifculas coloidais,
fal infcnfo nao consisfc no objcfivo iincial dos dcnais ioccssos c ociaocs
unifiias usuais no fiafancnfo das guas dc abasfccincnfo.
!ssa asscifiva assunc naioi iclcvncia na conaiaao cnfic as dincnsocs
ndias dos flocos, aflucnfcs s unidadcs filfianfcs, c dos divcisos fios dc
12 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
nicioiganisnos gcialncnfc cnconfiados nas guas nafuiais. !nquanfo os
iinciios aicscnfan dincnsocs vaiiando dc 0,002 a 0,004 nn (2 a 4 n),
aia as bacfiias do gncio S:/mcn.//: c colifoincs fofais, as vaiiaocs sao dc
0, a 2,0 n c, aia os vius, dc 0,02 a 0,1 n (\alcncia, 12). csfc confcxfo,
o dcscncnho das unidadcs ofabilizadoias, cnboia favoica a icnoao dos
cisfos dc C|:r!|: cujas dincnsocs vaiian dc 10 a 14 n nas cfaas icccdcnfcs
dcsinfccao, infcifcic cn ncnoi nonfa con oocisfos dc Cr;ptcspcr|!|um (4 a 6
n dc dincfio). !csfa foina, facilncnfc coniccnsvcl a iclaao infinscca
do dcscnvolvincnfo do ioccsso dc dcsinfccao con a icfciida cvoluao da
niciobiologia c o fafo dc quc csfa cfaa da ofabilizaao dcva sci considciada
indiscnsvcl c iioiifiia scnic quc a gua csfivci confaninada, bcn cono o
objcfivo dc nininizai cvcnfuais confaninaocs, na icdc dc disfiibuiao, do
cflucnfc da csfaao dc fiafancnfo.
A aao dos dcsinfcfanfcs sobic os nicioiganisnos odc sc dai sob fis
nccanisnos divcisos (5fanici .t :/., 163):
dcsfiuiao ou danificaao da oiganizaao csfiufuial da clula o
dcsinfcfanfc afua sobic os consfifuinfcs da aicdc cclulai, quc sao
dcsfiudos ou danificados, gciando disfunocs na aao da ncnbiana
scnicincvcl. dcsinfcfanfc agc, ainda, conbinando-sc con cidos
iibonuclicos, no infciioi do nuclco ou do cifolasna,
infcifcincia no nvcl cncigfico do ncfabolisno ocoiic cla inafivaao
dc cnzinas, concfiao con subsfiafos dc cnzinas cfc.,
infcifcincia na biossnfcsc c cicscincnfo dcvido conbinaao dc viios
nccanisnos, cono a snfcsc dc iofcnas, cidos nuclicos, cocnzinas
ou clulas csfiufuiais.
o fiafancnfo dc gua, os dois fios icondcianfcs dc nccanisnos dc
dcsinfccao sao a oxidaao, con osfciioi iufuia da aicdc cclulai, c a difusao
no infciioi das clulas, con conscqucnfc infcifcincia na afividadc cclulai. Assin,
a caacidadc aia oxidai nolculas biologicas c a caacidadc dc difusao, afiavs
da aicdc cclulai, sao i-icquisifos csscnciais aia qualquci agcnfc dcsinfcfanfc
sci considciado cficicnfc.
!c una nanciia sinlificada, odcn sci dcsfacados os fafoics a scguii
iclacionados cono infcivcnicnfcs na cficincia dc un sisfcna dc dcsinfccao:
CaracIersIicas do DesinfeIanIe
s nccanisnos dc aao c as ioiicdadcs iclacionadas infciaao do dcsinfcfanfc
con as caiacfcisficas fsico-qunicas c niciobiologicas da gua.
Dose do DesinfeIanIe e 1empo de ConIaIo
Con basc na qualidadc final dcscjada c na oiccnfagcn dc inafivaao dc
dcfcininados nicioiganisnos, cxisfcn iclaocs cniicas quc cquilibian a dosc
c o fcno dc confafo ncccssiios.
Cap.1 Agua e 0oenas 1J
CaracIersIicas da gua
!n iclaao s caiacfcisficas fsicas, a fuibidcz dcscncnha acl icondcianfc
na cficincia da dcsinfccao, ionovcndo cfcifo cscudo sobic os nicioiganisnos,
iofcgcndo-os da aao do dcsinfcfanfc. !ivcisas csquisas confiinaian ncnoi
inafivaao dc colifoincs na dcsinfccao, con conosfos dc cloio, quando a
fuibidcz clcvava-sc acina dc 1,0 uJ. ioiio adiao dc ofabilidadc vigcnfc
csfabclccido cla !oifaiia 146/2000 (^inisfiio da 5audc, 2000) fcsfifica csfa
asscifiva. A ncsna icconcnda, aia cflucnfcs dc csfaocs convcncionais, fuibidcz
nxina cinissvcl dc 1,0 uJ, clcvando-sc aia 2,0 uJ no cnicgo da filfiaao
lcnfa aia % das anosfias. \alc icssalfai quc alguns !sfados dos !sfados
\nidos icconcndan 0,2 uJ cono foina dc asscguiai inafivaao dc vius.
Aln da fuibidcz, infcifcicn na cficincia da dcsinfccao:
icscna dc nafiia oignica, ficqucnfcncnfc associada coi vcidadciia
adciindo aos nicioiganisnos c iofcgcndo-os da aao do dcsinfcfanfc
ou icagindo con csfc aia foinai subiodufos,
icscna dc conosfos inoignicos quc icagcn con o dcsinfcfanfc,
! c fcnciafuia da gua, iclacionando-sc s foinas dc dissociaao
qunica do dcsinfcfanfc.
CaracIersIicas dos Microrganismos
A icsisfncia iclafiva dos nicioiganisnos ao dcsinfcfanfc dccndcnfc da cscic,
da foina cncisfada ou nao c da conccnfiaao dos ncsnos na nassa lquida.
Homogeneidade da Disperso do DesinfeIanIe na Massa Lquida
A conjunao dcsfcs fafoics nafciializa-sc na lci dc Chick-\afson, consubsfanciada
na !quaao 1.1:
!

KC f
n
o
n
= =
(1.1)
cn quc:
o, : nuncio dc oiganisnos vivcis, no incio c no fcno f,
C: conccnfiaao do dcsinfcfanfc,
n: cocficicnfc dc diluiao, iclacionado con a discisao do dcsinfcfanfc
na nassa lquida,
f: fcno dc cxosiao,
k: consfanfc dc inafivaao.
s iinciais icccifos da cinfica do ioccsso da dcsinfccao sao aboidados
no Cafulo 4 dcsfc livio.
14 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Presena de ProIozorios e Vrus em
guas de AbasIecimenIo
A icvalncia das docnas dc vciculaao hdiica vciifica-sc, ainda quc cn nuifo
ncnoi nonfa, ncsno nos ascs dcscnvolvidos. !nboia divcisas cndcnias
conuns aos ascs cn dcscnvolvincnfo, cn csccial quclcs sifuados cnfic os
fioicos, dificilncnfc scjan icgisfiadas nas naocs dcscnvolvidas, oufios aiasifos
nais icsisfcnfcs s condiocs do anbicnfc c aao dos dcsinfcfanfcs ainda
giassan cn nuifas icgiocs do lancfa. !cnfic os aiasifos usuais cn nananciais
dc abasfccincnfo, dcsfacan-sc os iofozoiios icscnfcs cn guas iisfinas
(!ioncich, 1), af cnfao inuncs a quaisquci fios dc dcfciioiaao da
qualidadc oi oiigcn anfioica. A foina cono os iofozoiios sc aicscnfan
na nafuicza, cono cisfos c oocisfos, cxlica sua icvalncia cn disfinfos fios
dc anbicnfc c, iincialncnfc, a significafiva naioi icsisfncia aao do cloio,
cujo nccanisno icdoninanfc dc inafivaao consisfc na iufuia da aicdc cclulai
do nicioiganisno.
A C|:r!|: /:m|/|: a cscic dc iofozoiio nais ficqucnfcncnfc
cnconfiada nas guas nafuiais assvcis dc sci cnicgadas aia abasfccincnfo
ublico. Aliados icfciida foina cncisfada, oufios fafoics, ainda quc nao
lcnancnfc coniovados, concoiicn aia asscguiai sua icvalncia no ncio
anbicnfc, cono aicscnfai divcisos nanfcios casfoics, vcados, cnfic oufios
cono icscivafoiios no icino aninal c o fafo dc cinanccci infccfanfc na gua
oi un a fis ncscs. !csquisas aonfaian dosc infccfanfc dc af dcz cisfos c,
cnboia a iincial via dc fiansnissao scja hdiica, oufias foinas dc infccao
fn sido vciificadas (Cohn .t :/., 1).
o ciodo dc 171 a 1S, icgisfiaian-sc, nos !sfados \nidos, 02 suifos
cnvolvcndo 111.22S casos dc docnas dc vciculaao hdiica. Aioxinadancnfc
na ncfadc dos casos foi idcnfificado o aiasifo c, dcsfc nonfanfc, un fofal dc
2 suifos aconcfcndo 24.36 indivduos foi afiibudo ao iofozoiio C|:r!|:
/:m|/|: (!ubcy .t :/., 10). \alc ncncionai quc una aiccla significafiva dos
casos iclafados oiiginou-sc dc sisfcnas con ociaao dcficicnfc das csfaocs dc
fiafancnfo convcncionais ou dcsinfccao incficaz, oi vczcs aicscnfando
ausncia dc cloio icsidual nas icdcs dc disfiibuiao. !ssa cscic dc iofozoiio
consfifui-sc individualncnfc no agcnfc cfiologico idcnfificado nais ficqucnfc
nos suifos dc docnas dc vciculaao hdiica nos !sfados \nidos.
o ciodo cnfic 1SS c 13, cxancs niciobiologicos cn 347 nananciais
sucificiais cnicgados aia abasfccincnfo ublico nos !sfados \nidos
dcfccfaian a icscna dc C|:r!|: c Cr;ptcspcr|!|um cn, icsccfivancnfc, 3,%
c 60,2% dos ncsnos. !nboia os icsulfados nao aonfcn a viiulncia da cca,
fn sido cnconfiadas dificuldadcs no infuifo dc suciai a dicofonia, quando
cloio c scus conosfos sao cnicgados cono dcsinfcfanfcs, dc asscguiai a
inafivaao dos iofozoiios c dc cvifai a foinaao dc subiodufos da dcsinfccao.
Cap.1 Agua e 0oenas 15
!gualncnfc, fcn sido icconcndada a colcfa dc anosfias nas guas dos nananciais
c dc abasfccincnfo aia a dcfccao dc C|:r!|:, dc foina a avaliai a vaiiaao da
infcnsidadc dc ocoiincia do aiasifo (!cland .t :/., 13).
Jal consfafaao agiava-sc clo csfudo icalizado cla \nifcd 5fafcs
!nviionncnfal !iofccfion Agcncy (\5!!A), no !sfado anciicano do Coloiado,
csfinando cn 2% o oiccnfual dos suifos convcnicnfcncnfc icgisfiados. o
ciodo dc 1S6 a 12 ocoiicu icduao no nuncio dc suifos (110) c dos
indivduos afcfados (47 nil). A naioiia dos suifos icoifados dcvcu-sc incficcia
no fiafancnfo (4%) c confaninaao no sisfcna dc disfiibuiao (32%), con
significafiva aiccla dccoiicnfc do uso dc gua subfciinca scn dcsinfccao ou
con dcsinfccao incficicnfc.
!n iclaao a oufio gncio dc iofozoiio, das quafio cscics conhccidas,
duas iclacionan-sc con os nanfcios: Cr;ptcspcr|!|um p:rtum c Cr;ptcspcr|!|um
mur|s. iinciio caso coniovado dc afogcnicidadc hunana con C. p:rtum
dafa dc 176 c as aiasifoscs hunanas usualncnfc icfcicn-sc a cssa cscic.
Aicscnfa anlo csccfio dc icscivafoiios no icino aninal incluindo gado,
cacs, gafos, coclhos, vcados, cnfic oufios c alfa icvalncia cn guas
sucificiais. ! confiovisia sobic a dosc infccfanfc, vaiivcl con o csfado dc
saudc do indivduo. !csquisa con volunfiios saudvcis aonfou dosc dc 132
oocisfos cono suficicnfc aia aconcfci ncfadc da oulaao anosfiada, con
20% dc infccao aia 30 oocisfos (!u!onf .t :/., 1, :pu! Cohn .t :/., 1).
iinciio iclafo icfcic-sc a un suifo ocoiiido cn 5an Anfonio, Jcxas,
!\A, cn 1S4. !osfciioincnfc, cn Caiiolfon, Gcoigia, !\A, un scgundo suifo
infccfou aioxinadancnfc 13 nil cssoas cn 1S7. o ano scguinfc, cn Ayishiic,
na !nglafciia, una infilfiaao dc dcjcfos dc bovinos ufilizados cono fcifilizanfcs
confaninou o icscivafoiio dc abasfccincnfo da cidadc, acaiicfando
aioxinadancnfc 44% dc infcinaocs, indicando una naioi viiulncia daqucla
cca (!anicl .t :/., 16).
A icocuaao con oufios bioindicadoics dc qualidadc dc gua auncnfou
aos o suifo dc Cr;ptcspcr|!|um ocoiiido cn ^ilwaukcc, \isconsin, !\A, quc
afingiu nais dc 400 nil cssoas, causando 100 obifos cn abiil dc 13. aqucla
ocasiao, os dcscjos da csfaao dc fiafancnfo dc csgofo cian lanados no ncsno
lago ufilizado aia abasfccincnfo ublico. !n dccoiincia dc suas dincnsocs c
da foina cncisfada, cssc iofozoiio nosfiou-sc ncnos susccfvcl s dosagcns
dc cloio ufilizadas na csfaao dc fiafancnfo dc gua, ossibilifando o aaic-
cincnfo do suifo.
A dcscifo do cnicgo dc divcisas fccnologias dc fiafancnfo, con disfinfas
cficincias ociacionais, a Jabcla 1.2 aicscnfa a iclaao dc ocoiincia dc cisfos
dc C|:r!|: c oocisfos dc Cr;ptcspcr|!|um cn guas dc abasfccincnfo cn alguns
ascs.
16 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Tubc!u 1.2 coiincia dc iofozoiios cn guas dc abasfccincnfo.
Pas
Nmero
de
Amostras
Ocorrncia
de cistos de
Giardia (%)
Concentrao
mdia de cistos
de Giardia
(cistos/L)
Ocorrncia de
oocistos de
Cryptosporidium
(%)
Concentrao
mdia de
oocistos de
Cryptosporidium
(oocistos/L)
EUA* 262 2 51,5 2,4
EUA** 262 4,6 2,6 13,4 3,3
EUA 82 16,9 26,8
Esccia 15 7 0,006
Esccia 105 19 0,01 1,67
Espanha 9 22 < 0,01 0,03 33 < 0,01 0,02
Brasil 18 22,2
* gua biufa, ** gua fiafada.
Icnt.: !aas .t :/. (1), 5nifh .t :/. (1).
A ocoiincia dc cisfos dc C|:r!|: c oocisfos dc Cr;ptcspcr|!|um na gua fiafada
foi avaliada cn un csfudo icalizado cn 66 csfaocs dc fiafancnfo localizadas cn
14 csfados dos !sfados \nidos c cn una iovncia do Canad. !n iclaao gua
biufa, dcfccfou-sc a icscna dos ncsnos cn S1% c S7%, icsccfivancnfc, das
anosfias oiiundas dc nananciais sucificiais. A ocoiincia dc cisfos c oocisfos
dcsscs iofozoiios foi vciificada cn 3% das anosfias dos cflucnfcs dc csfaocs
dc fiafancnfo dc gua cuja fuibidcz ndia cia dc 0,1 uJ. !n 7S% dos casos dc
dcfccao dos iofozoiios, os cflucnfcs aicscnfavan fuibidcz infciioi a 0, uJ,
vciificada no final c no ncio do ciodo dc duiaao da caiiciia dc filfiaao.
!nboia as csfaocs cnvolvidas ncssa csquisa aicscnfasscn cflucnfcs con
fuibidcz ndia dc ncsna nagnifudc, a confagcn do nuncio dc aifculas aonfou
difcicnas dc af nil vczcs, fiagilizando o disscninado cnicgo da fuibidcz cono
aincfio dc confiolc da cficincia da ofabilizaao das guas dc abasfccincnfo
ublico. A incxisfncia dc coiiclaao cnfic a fccnologia dc fiafancnfo c a cficincia
na icnoao dc iofozoiios cinifc infciii una alfa iobabilidadc da gua fiafada
aicscnfai cisfos c oocisfos dcsscs nicioiganisnos, quando os ncsnos csfao
icscnfcs nos nananciais dc abasfccincnfo (!cChcvalici : oifon, 17).
Rcccnfc csquisa foi dcscnvolvida cla ^5 a fin dc dcfcininai a
icvalncia das docnas dc vciculaao hdiica cn 26 ascs da !uioa no ciodo
1S6-16. !oian adcquadancnfc icoifados 277 dc un fofal dc 77S suifos
dos quais 70% con idcnfificaao do agcnfc cfiologico c nais dc 4 nil dc un
fofal suciioi a 64 nil casos. ^ais da ncfadc dos suifos foi afiibuda a bacfiias
S/|.//:, I. .c/|, S. t;p/|, cnfic oufias , con icvalncia dc iofozoiios cn
acnas 7% dos casos.
Cap.1 Agua e 0oenas 17
!ssa csquisa concluiu quc nos ascs ondc vigoian adiocs dc ofabilidadc
c iogianas dc vigilncia dc qualidadc nais icsfiifivos, cono !nglafciia, !as dc
Galcs c 5ucia, vciificou-sc a icdoninncia dos suifos causados oi iofozoiios,
cn csccial C. p:rtum. !n confiaaifida, ascs dofados dc infia-csfiufuia
sanifiia nais figil cn nuifos casos con vulncivcis sisfcnas individuais dc
abasfccincnfo c adiocs dc ofabilidadc ncnos cxigcnfcs aicscnfaian
significafiva incidncia dc docnas dc oiigcn bacfciiana, cono Ciocia, !ungiia
c Rcublica Jchcca. Adicionalncnfc, fal asscifiva fcsfifica-sc cla significafiva
icdoninncia do uso dc guas subfciincas, usualncnfc ofabilizvcis acnas
oi dcsinfccao, cn iclaao s sucificiais nas localidadcs ondc sc succdcian os
suifos (Kianci .t :/., 2001).
o Biasil, cnboia as infoinaocs scjan cscassas, vciificou-sc a ocoiincia
dc Cr;ptcspcr|!|um cn guas dc abasfccincnfo c, cn oufio csfudo, a dcfccao dc
oocisfos cn 2,S% das anosfias dc fczcs diaiiicas cn Alfcnas, ^G, afingindo
iincialncnfc ciianas dc 0 a 6 anos da ica uibana da cidadc (cwnan .t :/.,
13, 5ilva : !iishfcld, 14).
A succssao dc icccnfcs csquisas dcscoifinaian una siic dc icnissas,
iclacionadas ao fiafancnfo das guas dc abasfccincnfo, visando icnoao dc
C|:r!|: c Cr;ptcspcr|!|um (ngcifh, 10, !aas : Rosc, 14, icninski :
ngcifh, 17):
cflucnfc da csfaao dc fiafancnfo dc gua con fuibidcz infciioi a 0,2
uJ, aia, ncsfas condiocs, alcanai af 3 log dc icnoao dc cisfos dc
C|:r!|:. Alguns !sfados dos !sfados \nidos, cono a !iladlfia, fn
icsfiingido csfc aincfio aia 0,1 uJ a fin dc naxinizai a icnoao
dc Cr;ptcspcr|!|um,
confiolc do fananho das aifculas icscnfcs na gua filfiada, dcvido
s dincnsocs dos cisfos c oocisfos,
cn idnficas condiocs dc fiafancnfo, os oocisfos sao icnovidos iazao
dc 0,4 log infciioi cn iclaao aos cisfos,
icnoocs dc fuibidcz suciioics a 0% nas csfaocs dcvcn asscguiai
cficincia nnina dc 2 log aia cisfos c oocisfos,
conccnfiaocs nxinas dc cisfos c oocisfos dc 7 10
6
c 3 10

oig/!,
icsccfivancnfc, visando ao afcndincnfo do giau dc iisco accifvcl nos
!sfados \nidos dc una infccao anual oi 10 nil habifanfcs.
!inalncnfc, fanbn infcgia o iol dos iofozoiios assvcis dc causai
alguna docna dc vciculaao hdiica a Int:mc.|: /|stc/;t|.:. Confudo, csfa cscic
dc iofozoiio nao aicscnfa icscivafoiio no icino aninal, icsfiingindo sua
fiansnissao aos coios d`gua icccfoics dc csgofos.
A icscna dc vius nas guas dc abasfccincnfo icfcic-sc icdoninanfcncnfc
aos dcnoninados vius cnfiicos, infccfanfcs usuais do fiafo infcsfinal dos aninais
dc sanguc qucnfc, cnboia oufias cscics dc cfiologia af cnfao dcsconhccida
ossan fanbn fiansnifii docnas cla gua. !sscs nicioiganisnos, cono
18 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
aiasifas csfiifos, caiacfciizan-sc cla fofal dccndncia dc un hoscdciio aia
icioduao c nulfilicaao, aicscnfando dincnsocs dc 0,02 a 0,3 n. ^ais dc
ccn fios dc vius cnfiicos sao conhccidos c significafiva aiccla dos ncsnos
ficqucnfc cn guas sucificiais c subfciincas (Cohn .t :/., 1).
!nboia os vius cnfiicos scjan ofcncialncnfc fiansnissvcis oi via
hdiica, fal cisccfiva foi icoifada nais consubsfancialncnfc aia o vius da
hcafifc A. o ciodo dc 1S0-6 foian icoifados, nos !sfados \nidos, 13
suifos quc aconcfcian 413 indivduos. A dcscifo da naioi icsisfncia
dcsinfccao, quando conaiada dc oufios fios, o vius da hcafifc A fanbn
cficicnfcncnfc icnovido no fiafancnfo convcncional. !gualncnfc, cono aia
os dcnais fios dc vius, cnboia ainda nao fcnha sido dcfcininada con naioi
cxafidao a dosc nnina infccfanfc oi via oial, a Agncia Anciicana dc !iofcao
ao ^cio Anbicnfc (\5!!A) csfina quc 12 \!! (unidadcs foinadoias dc lacas)
scjan caazcs dc infccfai 1% da oulaao avaliada.
A icnoao dc vius no fiafancnfo afingc o icc na ioiia dcsinfccao,
aia guas con baixa fuibidcz. !csquisa icalizada con volunfiios cla Acadcnia
acional dc Cincia (A5) dos !sfados \nidos concluiu quc una dosagcn dc
cloio caaz dc confciii conccnfiaao icsidual nnina dc 0,4 ng/! c fcno dc
confafo dc 30 nin. asscguia a lcna inafivaao dos vius (!czuanc, 17).
Microrganismos Indicadores da
uaIidade de gua
As novas fcndncias infcinacionais dc icgulancnfaao dos adiocs dc
ofabilidadc das guas dc consuno hunano indican una icocuaao cicsccnfc
con a icscna dc novos confaninanfcs oignicos c inoignicos, bcn cono con
a infioduao dc viios subiodufos do ioiio ioccsso dc fiafancnfo. cssc
aificulai, objcfiva-sc confiolai, cn csccial, os subiodufos infioduzidos clos
ioccssos dc dcsinfccao, scja clo cnicgo do cloio, scja cla ufilizaao dos
dcnoninados dcsinfcfanfcs alfcinafivos aos conosfos dc cloio.
!aialclancnfc, obsciva-sc no Biasil a cisisfncia do iogicssivo
conioncfincnfo da qualidadc das guas dos nananciais, nofadancnfc nas icgiocs
nais indusfiializadas c uibanizadas c naquclas ondc sc vciifica o uso infcnsivo dc
biocidas na agioccuiia. !csfa foina, associadas ncccssidadc dc afualizaao c
nodcinizaao dos adiocs dc ofabilidadc vigcnfcs, suigiiao novas cxigncias
aia as insfalaocs dc fiafancnfo cxisfcnfcs c aia aquclas a scicn inlanfadas.
Afualncnfc, as unidadcs ofabilizadoias, cn sua giandc naioiia, sao
lancjadas acnas aia a claiificaao c a dcsinfccao das guas, scndo incaazcs
dc icnovci aifc das novas subsfncias, cujo confiolc icconcndado cla ^5
cn suas diicfiizcs dc 13 (Galal-Goichcv, 13).
s nicioiganisnos icscnfcs nas guas nafuiais sao, cn sua naioiia,
inofcnsivos saudc hunana. !oin, dcvido confaninaao oi csgofo sanifiio,
Cap.1 Agua e 0oenas 19
csfao icscnfcs nicioiganisnos quc odciao sci icjudiciais saudc hunana. s
nicioiganisnos afognicos inclucn vius, bacfiias, iofozoiios c hclninfos.
A gua consunida cla oulaao dcvc csfai iscnfa dc nicioiganisnos
afognicos. A clininaao ou inafivaao dcsscs nicioiganisnos conhccida cono
dcsinfccao. A Jabcla 1.3, conlcncnfai Jabcla 1.1, aicscnfa disfinfas
caiacfcisficas dos iinciais nicioiganisnos afognicos.
Tubc!u 1.3 !iinciais nicioiganisnos iclacionados s docnas dc vciculaao hdiica.
Organismos Principais doenas
Quantidade
excretada por
indivduo
infectado/g/fezes
Mxima
sobrevivncia
na gua (dias)
Dose
infectante
a
Escherichia coli Gastroenterite 10
8
90 10
2
-10
9
Salmonella typhi Febre tifide 10
6
_ _
Vibrio cholerae Clera 10
6
30 10
8
Salmonella Salmonelose 10
6
60-90 10
6
-10
7
Cryptosporidium Criptosporidiose 10
2
_ 1-30
C
Entamoeba
histolytica
Disenteria amebiana 10
7
25 10-100
Giardia lamblia Giardase 10
5
25 1-10
Adenovrus (31
tipos)
Doenas respiratrias 10
6

Enterovrus (71
tipos) (polio, echo,
coxsackie)
Gastroenterite, anomalias
no corao, meningite etc.
10
7
90 1-72
Hepatite A Hepatite infecciosa 10
6
5-27 1-10
Rotavrus Gastroenterite 10
6
5-27 1-10
Ascaris
lumbricoides
b
Ascaridase 10-10
4
365 2-5
Taenia solium
(solitria)
Cisticercose 10
3
270 1
Shistosoma
mansoni
Esquistossomose
a
!osc infccfanfc quc iovoca sinfonas clincos cn 0% dos indivduos fcsfados.
b
^odo dc infccao: ingcsfao dc ovos infccfados, cn gua ou solo confaninado oi fczcs
hunanas ou ingcsfao dc iodufos cius confaninados.
c
\aiivcl con o csfado dc saudc do indivduo.
Icnt.: iganizado oi !ias (2001), adafado dc Gcldicich (17S), Kowal (1S2) c !ios
(1S7) :pu! Ciaun (16) c \5!!A (1).
20 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
A dcfccao c quanfificaao dc fodos os nicioiganisnos afognicos
ofcncialncnfc icscnfcs na gua laboiiosa, dcnanda fcno, os cusfos sao
clcvados c ncn scnic sc obfn icsulfados osifivos ou quc confiincn a icscna
do nicioiganisno. !sfc fafo lcva a qucsfionai qual nicioiganisno idcal aia
scivii cono indicadoi dc qualidadc da gua, una vcz quc a icalizaao dc cxancs
quc abiangcn fodos os ossvcis nicioiganisnos fcnica c ccononicancnfc
invivcl.
icsulfado dos cxancs dcvc dcnoiai o nnino ossvcl, ois icciso
fonai ncdidas coiicfivas ou icvcnfivas con basc ncssc icsulfado. A confiinaao
dc confaninaao aos o uso da gua dc nada adianfai, ois a oulaao j fci
consunido da gua c csfai cxosfa aos cfcifos icjudiciais.
!oi cssc nofivo ncccssiia a ufilizaao dc un nicioiganisno quc gaianfa
con alguna scguiana a qualidadc da gua, ou scja, quc a gua odci sci
consunida con iisco nnino aia a oulaao quando o nicioiganisno indicadoi
nao csfivci icscnfc.
A cscolha dc fal nicioiganisno difcil, ois un nicioiganisno indicadoi,
dc acoido con !cachcn (1S3), dcvc aicscnfai as scguinfcs caiacfcisficas:
sci ncnbio noinal da floia infcsfinal dos indivduos sadios,
habifai cxclusivancnfc o infcsfino c conscqucnfcncnfc sci dc oiigcn
cxclusivancnfc fccal quando cnconfiado no anbicnfc aqufico,
sci cxclusivancnfc dc oiigcn hunana (nao safisfcifo oi qualquci
bacfiia indicadoia afualncnfc cn uso),
csfai icscnfcscnic quc afognicos dc oiigcn fccal csfivcicn icscnfcs,
csfai icscnfc cn naioi nuncio do quc os afognicos fccais,
sci incaaz dc cicscci cn anbicnfc cxfcino ao infcsfino c aicscnfai
faxa dc inafivaao infciioi aos afognicos dc oiigcn fccal,
sci icsisfcnfc aos fafoics anfagnicos nafuiais c aos ioccssos dc
fiafancnfo dc guas c dc csgofos cn giau igual ou naioi do quc os
afognicos dc oiigcn fccal,
sci fcil dc sci dcfccfado c confado,
nao sci afognico.
\-sc quc iaficancnfc inossvcl cnconfiai un nicioiganisno quc afcnda
a fodas cssas caiacfcisficas. !, oifanfo, ncccssiio dcfinii o quc inoifanfc c
qual sci o uso da gua. ! difcicnfc aboidai gua ofvcl, gua aia iiiigaao c
gua aia aquiculfuia. Cada uso dcvci fci un adiao dc qualidadc ioiio.
!aia a gua ofvcl, a ausncia dc afognicos cxigncia incgvcl. !aia
afcndci a cssa cxigncia fao icsfiifiva, algunas qucsfocs afloian: cono ioccdci
! ossvcl gaianfii a qualidadc da gua con basc cn cxancs iidos c sinlcs
Qual nicioiganisno usai cono indicadoi dc qualidadc
Cap.1 Agua e 0oenas 21
A ifica dc confiolc niciobiologico dc qualidadc da gua dc consuno no
Biasil sc fundancnfa no confiolc da icscna dc bacfiias do giuo colifoincs,
scguindo fcndncia infcinacional cn vigoi af o final da dcada dc S0. Jal confiolc
sc bascia na logica dc oiganisnos indicadoics, a aifii do icssuosfo dc quc,
dadas as caiacfcisficas dos colifoincs, sua ausncia nas guas dc abasfccincnfo
sobicfudo dos colifoincs fccais significaiia una gaianfia sanifiia dc scguiana
niciobiologica da gua cn fcinos dc saudc ublica. cxfcnsivo cnicgo dos
colifoincs fccais cono indicadoics niciobiologicos dc qualidadc da gua
fundancnfado cla incxcquibilidadc do nonifoiancnfo individual dos divcisos
aiasifos icscnfcs nas guas nafuiais.
A dcfccao dc colifoincs fofais c fccais, quali ou quanfifafiva, odc sci
icalizada clo nfodo dos fubos nulfilos, confagcn cn ncnbiana filfianfc c
cn subsfiafo cionognico. !sfc ulfino aicscnfa cono iincial vanfagcn o
fcno dc icsosfa dc 24 hoias, una vcz quc o ncsno icaliza a dcfcininaao
sinulfnca dc I. .c/| c colifoincs fofais, icscindindo dc cnsaios confiinafoiios
(Basfos, 1).
Jodavia, a dcscifo dos avanos, fcn sido consfafada a fiagilidadc dcsfc
confiolc. !nboia dc giandc iaficidadc, o fcsfc dc colifoincs nao gaianfc a
ausncia dc oufios afognicos nas guas, nais icsisfcnfcs quc as bacfiias.
!icocuaocs nais icccnfcs con o ofcncial afognico das guas dc consuno
vn sc diiigindo a oufias bacfiias, cono C:mp;/c|:.t.r c ^.rcmcn:s, c a
iofozoiios, cono C|:r!|: c Cr;ptcspcr|!|um, aln dc divcisos fios dc vius
cnfiicos. !ocnas do aaiclho icsiiafoiio fanbn fn sido associadas gua,
cono a ncunonia fiansnifida cla bacfiia I.|cn.//: pn.umcp/|/: (Rosc, 10).
St:n!:r! M.t/c!s /cr t/. I\:m|n:t|cn c/ W:t.r :n! W:st.w:t.r (A!!A,
A\\A, \!!, 11) nao aicscnfa nais un nfodo adionizado aia a
idcnfificaao dc iofozoiios cn guas. o noncnfo csfao scndo avaliados
viios nfodos aia una osfciioi adionizaao. nonifoiancnfo dos
iofozoiios ioblcnfico, dcvido a suas dincnsocs, baixa conccnfiaao na
nassa lquida, inabilidadc cn auncnfai o nuncio dc indivduos cn culfuias |n
t|trc c dificuldadc dc idcnfificaao quando nisfuiados a oufias aifculas.
!sccificancnfc cn iclaao ao Cr;ptcspcr|!|um, as linifaocs dos nfodos
j fcsfados icfcicn-sc (!onfius, 16):
inccifcza da viabilidadc do nicioiganisno,
nao disfinao da cscic dc Cr;ptcspcr|!|um,
baixa iccuciaao do nicioiganisno,
ao fcno cxccssivancnfc longo aia dcfccao.
!n iclaao a oufios indicadoics, C/cstr|!|um p.r/r|n.ns fcn sido ufilizado
cono indicadoi bacfciiologico dc confaninaao fccal, ois sua incidncia no
ncio aqufico csf consfanfcncnfc associada a dcjcfos hunanos, scndo sua
icscna dcfccfada cn fczcs, csgofos c guas oludas. !oi scicn csoiuladas,
cssas bacfiias aicscnfan giandc icsisfncia aos dcsinfcfanfcs c s condiocs
22 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
dcsfavoivcis do ncio anbicnfc. A cxcccional longcvidadc dc scus csoios na
gua ufil na dcfccao dc confaninaao fccal icnofa cn sifuaocs cn quc oufios
indicadoics ncnos icsisfcnfcs, cono I. .c/|, j nao csfao nais icscnfcs.
s cnfciococos fccais consfifucn un giuo dc bacfiias icconhccidas cono
indicadoics dc confaninaao fccal dcsdc o incio do sculo assado, oin sua
ufilizaao so sc fcz cfcfiva aos 10. habifaf noinal dcssc giuo dc bacfiias
o fiafo infcsfinal hunano c dc oufios aninais, nao ocoiicndo, noinalncnfc,
cn guas c solos dc icas nao oludas. Cono nao sc icioduzcn cn guas
oludas, sua icscna indicafiva dc confaninaao fccal icccnfc. !ssc giuo dc
bacfiias cngloba viias cscics quc aicscnfan difcicnfcs giaus dc icsisfncia
s vaiiaocs anbicnfais c oiigcns fccais csccficas.
s colifagos sao bacfciiofagos quc infccfan c sc iclican cn ccas
hoscdciias dc I. .c/| c aicccn csfai scnic icscnfcs na anosfia cn csfudo
na qual a I. .c/| isolada. !oi cssa iazao, odcn scivii fanbn cono indicadoics
dc oluiao dc oiigcn fccal. 5ao ufilizados na avaliaao da qualidadc da gua
con a vanfagcn dc foinccci icsulfados aos un fcno nnino dc 4 a 6 hoias.
a Jabcla 1.4 sao iclacionados alguns nicioiganisnos ioosfos cono
indicadoics dc afognicos.
Tubc!u 1.4 !iinciais nicioiganisnos ioosfos cono indicadoics dc afognicos.
Organismo
indicador
Indicador de
contaminao
Bom indicador No indicado Determinao
Bactrias
coliformes
Contaminao de
origem fecal e no
fecal.
Bactrias
entricas, alguns
vrus e
microrganismos
menos resistentes
que esse grupo.
Bactrias
esporuladas,
vrus, helmintos,
protozorios e
todos os
microrganismos
mais resistentes.
Vrias tcnicas
de fermentao
podem ser
utilizadas,
apresentando
resultados em 24
horas.
c
Bactrias do
grupo
coliformes
fecais
Contaminao de
origem fecal
a
so
bons indicadores
para guas
balnerias.
Bactrias
entricas, alguns
vrus e
microrganismos
menos resistentes
que esse grupo.
Bactrias
esporuladas,
vrus, helmintos,
protozorios e
todos os
microrganismos
mais resistentes.
Vrias tcnicas
de fermentao
podem ser
utilizadas,
apresentando
resultados em 24
horas.
c
Klebsiella
Contaminao de
origem fecal e no
fecal o principal
componente da
populao de
coliformes na
vegetao e em
resduos de indstrias
de papel, txtil e
outros.
O recrescimento
de coliformes em
sistemas de
distribuio de
gua.
Bactrias
esporuladas,
vrus, helmintos,
protozorios e
todos os
microrganismos
mais resistentes.
Rpidas
quantificaes
podem ser
atingidas
utilizando
filtrao por
membranas.
c
Cap.1 Agua e 0oenas 2J
Tubc!u 1.4 !iinciais nicioiganisnos ioosfos cono indicadoics dc afognicos
(.cnt|nu:!c).
Organismo
indicador
Indicador de
contaminao
Bom indicador No indicado Determinao
E. coli
Poluies recentes de
origem
exclusivamente fecal.
Bactrias
entricas de
origem humana,
vrus e
microrganismos
menos
resistentes.
Bactrias
esporuladas,
vrus, helmintos,
protozorios e
todos os
microrganismos
mais resistentes.
O mtodo do
Collilert,
c
simples e rpido,
oferece
resultados em 24
horas.
Colifagos
Poluio de origem
fecal. bastante
utilizado na
avaliao da
qualidade da gua.
Vrus
Helmintos,
protozorios e
todos os
microrganismos
mais resistentes.
Fornece
resultados aps
um tempo
mnimo de 4 a 6
horas.
c
O nmero
de colifagos
obtido pela
contagem de
placas de lise
utilizadas por
amostra,
expresso por
(UFP/100 mL).
d
Clostridium
perfringens
timo indicador de
contaminao fecal
onde foi utilizada a
desinfeco, ou onde
h poluio remota.
Protozorios
Helmintos e
todos os
microrganismos
mais resistentes.
Utiliza a tcnica
dos tubos
mltiplos na
determinao do
nmero mais
provvel (NMP)
de Clostridium
perfringens.
c
iganizado oi !ias (2001), adafado dc \!! (16), \5!!A (1), !ina .t :/. (1),
A!!A, A\\A, \!! (11).
a
5ua csccificidadc cono indicadoi dc confaninaao fccal conioncfida cla cxisfncia,
ncssc giuo, dc alguns colifoincs quc nao sao dc oiigcn cxclusivancnfc fccal.
b
!oi aicscnfaicn naioi fcno dc sobicvivncia c naioi icsisfncia aos ioccssos dc
fiafancnfo quc o giuo dos colifoincs, oin scu uso cono indicadoi qucsfionado.
c
Confoinc dcsciifo no 5fandaid ^cfhods, 1S.
d
(\!!/100 nl) significa nuncio dc unidadcs foinadoias dc lacas oi 100 nl dc anosfia.
Referncias ibIiogrficas
A!!A, A\\A, \!! (11). St:n!:r! m.t/c!s /cr t/. .\:m|n:t|cn c/ w:t.r :n!
w:st.w:t.r. 20.cd. \ashingfon.
BAK!R, ^.. (14). Jhc qucsf foi uic wafci. !n: !!A!, !.C.J. (2001). Ccntr||u|!c
:c .stu!c !: r.mc!c !: .cr n:tur:/ nc tr:t:m.ntc !:s 4u:s !. :|:st..|m.ntc. 1.
24 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
!isscifaao (^csfiado) !scola dc !ngcnhaiia, \nivcisidadc !cdcial dc ^inas
Gciais.
BA5J5, R.K.X. (1). Ccntrc/. . t||/n.|: !: u:/|!:!. !. 4u: p:r: .cnsumc /um:nc.
!5/\!^G/\!\. 1S4. (aosfila)
BRAC, 5.^. (1S6). !ioblcnas causados oi oiganisnos ao abasfccincnfo dc
gua. !n: C!J!5B/A5C!J!5B. H|!rc||c/c|: :p/|.:!: .n.n/:r|: s:n|t4r|:. 3.cd.
5ao !aulo. 640.
BR!5C!, J. (1S7). ^|:st..|m|.ntc !. :u: ; s.rt|.|cs !. s:n|:m|.ntc. su /un.|n .n /:
r.tc/u.|n !. /: sup.rt|t.n.|: |n/:nt|/. Bolcfn dc la ficina 5anifaiia !ananciicana,
v.103, n.4, .32-3, aud !!!!!R, !. (17). S:n.:m.ntc . s:u!.. Biaslia,
!A5/^5. 7.
CA!RCR55, 5., !!AC!!^, R.G. (10). Int|rcnm.nt:/ /.:/t/ .n|n..r|n |n t/.
trcp|.s. :n |ntrc!u.tcr; t.\t. 4. cd. Chichcsfci, John \ilcy : 5ons. 2S3., aud
!!!!!R, !. (17). S:n.:m.ntc . s:u!.. Biaslia, !A5/^5. 7.
C!, !.!., CX, ^., B!RG!R, !.5. (1). !calfh and acsfhcfic asccfs of
wafci qualify. !n: W:t.r u:/|t; :n! tr.:tm.nt. .cd. \5A, ^cGiaw-!ill !nc.
CA^A C5!!! AC!A! ! ^!! A^B!!J! (1S6). Rcsoluao
n.20. I|4r|c O/|.|:/ !: Ln|!c. Biaslia, !!, 1S jun.
CRA\, G.!. (16). I:/:n.|n t/. m|.rc||:/ :n! ./.m|.:/ r|s/s |n !r|n/|n w:t.r
!|s|n/..t|cn. \ashingfon, !!5! !icss. 211.
!A!!!, !., !\^\!!!R, ., ^A!RA, \., JA^B, ., KA^!!, J. (16).
!afhogcnic iofozoa in iaw and diinking wafci. W:t.r Supp/;, v.14, n.3/4, .3S7-
401.
!!Z\A!, J. (17). ^iciobiological aiancfcis. !n: Ir|n/|n w:t.r u:/|t;. \5A,
John \ilcy : 5ons !nc. 7.
!!A5, \.!. (2001). R:!|:!c u/tr:t|c/.t: . c:Jn|c :p/|.:!cs .cmc m.tc!cs :/t.rn:t|tcs !.
!.s|n/..!c !. .//u.nt.s s..un!4r|cs !. .sctc s:n|t4r|c. 5ao Cailos. 10. !isscifaao
(^csfiado, !idiulica c 5ancancnfo) !scola dc !ngcnhaiia dc 5ao Cailos,
\nivcisidadc dc 5ao !aulo.
!\B!Y, J.!., 5!!!R, C., !AY!R, R. (10). Cr;ptcspcr|!|cs|s c/ m.n :n! :n|m:/s.
Boca Rafon, CRC !icss. 11.
!!AC!!^, R.G. (1S3). !cfccfion, suivival, and icnoval of afhogcns in fhc
cnviionncnf. !n: S:n|t:t|cn :n! !|s.:s. /.:/t/ :sp..ts c/ .\.r.t: :n! w:st.w:t.r
m:n:.m.nt. John \ilcy : 5ons.
GA!A!-GRC!!\, !. (13). WHO u|!./|n.s /cr !r|n/|n-w:t.r u:/|t;. \afci
5uly, v.11, n.3/4, .1-16.
GZAGA, A.5.^. (11). C/cr:!cr pcr !|/us!c: :t:/|:!c !. !.s.mp.n/c . !. p:rm.trcs
!. prcj.tc. Bclo !oiizonfc. 73. !isscifaao (^csfiado) !scola dc !ngcnhaiia,
\nivcisidadc !cdcial dc ^inas Gciais.
!AA5, C.., J!!!, J., A^AGA!!A, \., !RB!RG!R, J.C. (1).
I.t./cpm.nt :n! t:/|!:t|cn c/ r:t|cn:/ !.s|n m.t/c!s c/ !|s|n/..t|cn. A\\A. 167.
!AA5, C.., R5!, J.B. (14). Rcconciliafion of niciobial iisk nodcls and oufbicak
cidcniology: fhc casc of ^ilwaukcc oufbicak. !n: A\\A A\A!
C!!R!C!. Prc...!|ns. cw Yoik.
Cap.1 Agua e 0oenas 25
!!!!!R, !. (17). S:n.:m.ntc . s:u!.. Biaslia, !A5/^5. S.
!RC!C!, J.A. (1). 5ouicc wafci qualify nanagcncnf. !n: W:t.ru:/|t; :n!
tr.:tm.nt. .cd. \5A, ^cGiaw-!ill !nc.
KRA^!R, ^.!., Q\A!!, G., !ARJ!^A, !., !X!R, ^. (2001). \afciboinc
discascs in !uioc. /curn:/ ^m.r|.:n W:t.r Wcr/s ^ssc.|:t|cn, v.3, n.1, .4S-3.
!cC!!\A!!!!R, ^.\., RJ, \. (17). C|:r!|: and Cr;ptcspcr|!|um in iaw
and finishcd diinking wafci. !n: Cr;ptcspcr|!|um :n! W:t.r. \5A, A\\A. 120.
!!!A!, !., ^cA\!JY, J., K!!!, \., 5J!\!5, G.A. (13). Ciyfosoiidiosis
oufbicak in a filfcicd-wafci suly. /curn:/ ^m.r|.:n W:t.r Wcr/s ^ssc.|:t|cn, .34-
42.
!!^A, C.!.5., BRAZ, \.., R!\!RA, G.!. (1). !csquisa dc colifoincs c
csficfococos fccais cn anbicnfc aqufico iofcgido. In.n/:r|: S:n|t4r|: .
^m||.nt:/. Rio dc Janciio, AB!5, v.4, n.3/4.
^A!!GA, ^.J., ^ARJ!K, J.^., !ARK!R, J. (16). I|c/c; c/ m|.rccr:n|sms.
S.cd. \ci 5addlc Rivci, !icnficc-!all !nc. S7.
^!!5J!R! !A 5A\!! (2000). !oifaiia 146 ^crm: !. u:/|!:!. !. 4u: p:r:
.cnsumc /um:nc. 2 dc dczcnbio.
!\!5, !.!. (1SS). P:r:s|tc/c|: /um:n:. 7.cd. 5ao !aulo, Afhcncu. 462.
!\^A, R.!., \\!!B, J., !!^A, A., G\!RRAJ, R.!., 5!AR5, C.!. (13).
!nviionncnfal souiccs of Cr;ptcspcr|!|um in na uiban slun in noifh-casfcin Biazil.
^m. /. Trcp. M.!. H;., v.4, .270-7.
!!^!5K!, !.C., G!RJ!, J.!. (17). Rcnoving C|:r!|: and Cr;ptcspcr|!|um
by convcnfional ficafncnf and diiccf filfiafion. /curn:/ ^m.r|.:n W:t.r Wcr/s
^ssc.|:t|cn, v.S7, n., .0-106.
G!RJ!, J.!. (10). !valuafion of ficafncnf foi icnoving C|:r!|: cysfs. /curn:/
^m.r|.:n W:t.r Wcr/s ^ssc.|:t|cn, v.S0, n.6, .S-.
!J!\5, !.\. (16). \5!!A issucs ofional languagc foi Cr;ptcspcr|!|um. /curn:/
^m.r|.:n W:t.r Wcr/s ^ssc.|:t|cn, v., .10-12.
R!\!5JA B! (2000). ano !X, n.16, .33-3S, dcz.
R5!, J.B., !A!5C!!R, 5., !A5J!R!!G, !.R., !AJZ, J. (2000). Clinafc and
wafciboinc discasc oufbicaks. /curn:/ ^m.r|.:n W:t.r Wcr/s ^ssc.|:t|cn, v.2, n..
R5!, J.B. (10). !nciging issucs foi fhc niciobiology of diinking wafci. !n: W:t.r,
In|n..r|n M:n:.m.nt, .23-2.
5!!\A, A.C., !!R5!!!!!, ^.!.^. (14). coiincia dc Cr;ptcspcr|!|um s. cn
indivduos con fcbics diaiiicas no nunicio dc Alfcnas, ^G. R.t|st: I:rm. I|c.
\5!, v.30, .33-37.
5^!J!, !.\., RB!RJ5, !.J., G!RJ!, J.!. (1). Ciyfosoiidiosis and
giaidiasis: fhc inacf of wafciboin fiansnission. /. W:t.r SRT ^u:, v.44, n.6,
.2S-74.
5JA!!R, R.Y., !\!R!!, ^., A!!!B!RG, !.A. (163). Jhc niciobial woild.
cw Jciscy, !icnficc-!all. Aud ^JG^!RY, J.^. (1S). !isinfccfion. !n:
W:t.r tr.:tm.nt pr|n.|p/.s :n! !.s|n. cw Yoik, \ilcy-!nfciscicncc !ublicafion,
v.2, .262-2S3.
26 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
\5!!A \.5. !\!R^!JA! !RJ!CJ! AG!CY (1). !!A-S1/
R--014 Cu|!:n.. m:n:/ :/t.rn:t|t. !|s|n/..t:nts :n! c\|!:nts. \ashingfon.
\A!!C!A, J.A. (12). Jcoiia dc la dcsinfcccion dcl gua. !n: T.cri: ; pr4t|.: !. /:
pur|/|.:.|n !./ 4u:. Colnbia, Acodal. 6S4.
\!AA, !.C. (11). Ccnstru!c !. pccs r:scs .|st.rn:s . c usc !. ./cr:!cr.s pcr
!|/us!c, 4.cd. Bclo !oiizonfc, !io-icifoiia dc !xfcnsao da \!^G.
\!G!! !!!!, . (1SS). Aud BRG!5, !.5. (2000). ^t:/|:!c !: ./|.|/n.|:
!: r.mc!c |:.t.r|c/|.: .m un|!:!.s !cm|.|/|:r.s !. tr:t:m.ntc !. 4u:. 132.
!isscifaao (^csfiado) !scola dc !ngcnhaiia, \nivcisidadc !cdcial dc ^inas
Gciais.
\ 5!!R!!G, ^. (1). lntrc!u!c u:/|!:!. !:s 4u:s . :c tr:t:m.ntc !.
.sctcs. Bclo !oiizonfc, !!5A-\!^G. 240.
\!! (16). W:st.w:t.r !|s|n/..t|cn: nanual of iacficc. 2.
\!!J!, G.C. (1S6). H:n!|cc/ c/ .//cr|n:t|cn. ova Yoik, \an osfiand Rcinhold
Conany !nc. 6.
X\!! CAB!5 (1S). Cu|: !. s:n.:m.ntc :m||.nt:/ !c Ir:s|/. 13/6 (C!-R^).
Desinfeco com
AgenIes umicos
A Desinfeco com AgenIes umicos
dcsinfcfanfc qunico nais conuncnfc ufilizado na dcsinfccao aia a ioduao
dc gua ofvcl o cloio (Cl
2
), lquido ou gasoso. !lc fcn sido cnicgado cono
dcsinfcfanfc iiniio na vasfa naioiia das csfaocs quc fiafa gua sucificial ou
subfciinca, fanfo cono i-dcsinfcfanfc cono os-dcsinfcfanfc (nanufcnao
icsidual na icdc). ufios dcsinfcfanfcs qunicos sao considciados alfcinafivos,
dcsfacando-sc o hiocloiifo dc sodio ou dc clcio, o oznio (
3
), o dioxido dc
cloio (Cl
2
), o cinanganafo dc ofssio (K^n
4
), a nisfuia oznio/cioxido dc
hidiognio (
3
/!
2

2
), o on fciiafo (
!c
4
2
), o cido ciacfico (C!
3
C!) c
oufios agcnfcs cn fasc dc csquisa c dcscnvolvincnfo, cono sais dc iafa, sais dc
cobic, dcfcigcnfcs cfc.
A Jabcla 2.1 aicscnfa una lisfa dc dcsinfcfanfcs iiniios anlancnfc
cnicgados na ioduao dc gua ofvcl c oiganisnos-alvo.
Jodos os agcnfcs qunicos ufilizados aia a dcsinfccao fn a funao iccua
dc confiolai docnas dc vciculaao hdiica c inafivai oiganisnos afognicos na
ofabilizaao das guas. s dcsinfcfanfcs qunicos fn cinifido nclhoia da
qualidadc dc vida c dininuiao da noifalidadc infanfil oi docnas cnfiicas,
con una cficincia scn icccdcnfcs na hisfoiia da hunanidadc. !oi oufio lado,
csquisas icccnfcs fn nosfiado quc nuifos dcsscs agcnfcs, oi scicn oxidanfcs
nuifo foifcs, odcn gciai alguns subiodufos da dcsinfccao quc, acsai da
cqucna conccnfiaao, odcn sci danosos aos usuiios dc guas fiafadas c ao
ncio anbicnfc.
!odc-sc classificai csfcs subiodufos cn:
conosfos oignicos halogcnados, cono fiihaloncfanos, cidos
haloacficos, haloccfonas c oufios, icsulfanfcs da cloiaao,
oufios conosfos oignicos, cono aldcdos, ccfonas, caibono oignico
assinilvcl c caibono oignico biodcgiadvcl, associados ao oznio, ao
cloio c aos ioccssos dc oxidaao avanada,
CapIuIo 2
27
28 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
conosfos inoignicos, cono cloiifos c cloiafos, associados ao dioxido
dc cloio, gciado quando o dioxido dc cloio cxosfo luz solai, c ao
bionafo, associado ozonizaao.
Tubc!u 2.1 !csinfcfanfcs iiniios ofcnciais aia a ioduao dc gua ofvcl.
Organismos-alvo Com tratamento convencional Sem tratamento
Grupo coliformes Cloro e hipocloritos
Cloraminas
Dixido de cloro
Oznio
UV
Desinfeco interativa
Cloro e hipocloritos
Dixido de cloro
Desinfeco interativa
Cistos de Giardia Cloro e hipocloritos
Cloraminas
Dixido de cloro
Desinfeco interativa
Cloro e hipocloritos
Dixido de cloro
Desinfeco interativa
Vrus Cloro e hipocloritos
Cloraminas
Dixido de cloro
UV
Oznio
Desinfeco interativa
Cloro e hipocloritos
Dixido de cloro
UV
Desinfeco interativa
Oocistos de Cryptosporidium Dixido de cloro
Oznio
Desinfeco interativa
Dixido de cloro
Desinfeco interativa
Icnt.: \5!!A (1).
A Jabcla 2.2 aicscnfa os adiocs dc ofabilidadc icfcicnfcs aos dcsinfcfanfcs
c scus subiodufos, icfiiados da !oifaiia 1.46, dc 26 dc dczcnbio dc 2000.
A gciaao dc difcicnfcs fios c conccnfiaocs dc subiodufos dc dcsinfccao
dccndc, iincialncnfc, do fio dc dcsinfcfanfc, da qualidadc da gua, da
scquncia dc fiafancnfo, do fcno dc confafo c dc fafoics anbicnfais cono
alcalinidadc, !, fcnciafuia, foia inica c cafalisadoics nafuiais.
A naioiia dos dcsinfcfanfcs qunicos un foifc oxidanfc quc fanbn odc
sci cnicgado no fiafancnfo dc guas a fin dc confiolai o gosfo c o odoi, nanfci
os filfios nais linos, icnovci o fciio c o nangans, dcsfiuii o sulfcfo dc
hidiognio, dininuii a coi, confiolai o cicscincnfo bacfciiano nas icdcs,
dcsinfcccionai as adufoias, aiinoiai a floculaao, oxidai annia na iofcao dc
ncnbianas filfianfcs c confiolai algas no i-fiafancnfo.
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos 29
Tubc!u 2.2 !csinfcfanfcs c subiodufos da dcsinfccao.
Parmetro Valor mximo permissvel (mg/L)
Bromato 0,025
Clorito 0,2
Cloro livre 5
Monocloramina 3
2, 4, 6 triclorofenol 0,2
Trihalometanos (total) 0,1
Icnt.: ^inisfiio da 5audc (2000).
Mecanismos de Ao
! fis nccanisnos iinciais dc inafivaao dc oiganisnos afognicos oi agcnfcs
qunicos:
dcsfiuiao ou dcsaiianjo csfiufuial da oiganizaao cclulai oi afaquc
aos iinciais consfifuinfcs da clula, oi cxcnlo, dcsfiuindo a aicdc
cclulai ou nodificando as funocs dc scnicincabilidadc das ncnbianas,
infcifcincia no ncfabolisno cncigfico, foinando as cnzinas nao
funcionais,
infcifcincia na biossnfcsc c no cicscincnfo, clo icjuzo snfcsc dc
iofcnas, cidos nuclicos, cocnzinas ou aicdc cclulai.
Acicdifa-sc quc a habilidadc dc un dcsinfcfanfc oxidai ou ionci a aicdc
cclulai, sc difundii dcnfio da clula c infcifciii nas afividadc cclulaics scja o
iincial nccanisno confioladoi da cficincia da dcsinfccao no fiafancnfo da
gua. ^ais csccificancnfc, scgundo A\\A (17), o cloio c scus conosfos
afacan as afividadcs icsiiafoiias, o fiansoifc afiavs da aicdc cclulai c o cido
nuclico dc bacfiias. o caso dos vius, o nccanisno aiccc sci o dcsaiianjo dos
cidos nuclicos. s oliovius soficn afaquc na caa dc iofcna cxfcina. o
caso do dioxido dc cloio, a inafivaao dc bacfiias fcn sido afiibuda cifuibaao
da snfcsc dc iofcnas. !oi oufio lado, o oznio afaca o cido nuclico das clulas
bacfciianas.
A inafivaao cidc cficincia con o fcno, ois ccifos oiganisnos odcn
dcscnvolvci icsisfncia aos dcsinfcfanfcs ou iofcgci-sc dos agcnfcs qunicos oi
adsoiao ou scqucsfio dc aifculas incifcs na gua. \ciifica-sc quc, cn sisfcnas
dc disfiibuiao, nudando o dcsinfcfanfc qunico, nuda a oulaao niciobiologica
icsisfcnfc icnancsccnfc.
CIoro e 5eus Derivados
cloio cnicgado na dcsinfccao fcn sido ufilizado concicialncnfc dc fis
foinas: cloio lquido ou gasoso, hiocloiifo dc sodio c hiocloiifo dc clcio.
J0 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
cloio gasoso hidiolisa iaidancnfc cn gua aia foinai o cido hiocloioso,
confoinc a !quaao 2.1.
Cl
2(g)


!
2
!Cl !

Cl

(2.1)
cido hiocloioso sc dissocia fiacancnfc cn hidiognio c ons hiocloiifo
confoinc a !quaao 2.2.
!Cl

Cl

(2.2)
A dissociaao dc ! 6, a S, inconlcfa c as duas cscics, !Cl c Cl

,
csfao icscnfcs cn cqucna conccnfiaao (\hifc, 12). Abaixo dc ! 6, nao
ocoiic dissociaao dc !Cl. Acina dc ! S, fodo cido sc dissocia ao on
hiocloioso. Considciando quc o cfcifo gcinicida dc !Cl naioi do quc o dc
Cl

, icfcicn-sc baixos ! aia a dcsinfccao con cssc agcnfc.


s dciivados dc cloio nais cnicgados cono agcnfcs dcsinfcfanfcs qunicos
alfcinafivos ao cloio gasoso sao o hiocloiifo dc clcio c o dc sodio, iincialncnfc
aia cqucnas conunidadcs, iscinas, oos, navios, baicos, hofis, canings
cfc. hiocloiifo dc clcio fcn sido concicializado na foina solida c o hiocloiifo
dc sodio, na foina lquida. \lfinancnfc, h una fcndncia aia a gciaao |n s|tu
dc hiocloiadoics dc sodio, alguns con os gascs da clcfiolisc vcnfilados aia a
afnosfcia, oufios con aiovcifancnfo dc fodos os gascs aia a dcsinfccao.
A icaao cnfic o hiocloiifo dc sodio c a gua nosfiada na !quaao 2.3.
aCl

!
2

!Cl a

(2.3)
!oi cssa cquaao vciifica-sc a ioduao do cido hiocloioso c do sodio, quc
confinua a gciaao do hiocloiifo. Gciadoics conciciais dc hiocloiifo dc sodio
odcn gciai, aln do dcsinfcfanfc, subiodufos cono cloiafos c fiaos dc cloiifos,
dioxido dc cloio c oznio. !ccndcndo da dosc dc hiocloiifo, o fcoi dc cloiafos
odc ulfiaassai, na gua ioduzida, os valoics sugciidos cla ^5 aia iofcao
da saudc hunana.
o fiafancnfo dc guas, na faixa dc fcnciafuia dc 10 a 30
o
C c ! cnfic
c 7, a cficincia da dcsinfccao oi hiocloiifo dc sodio nosfiada na !quaao
2.4 (!c !uca, 2000).
!og 0,106 0,10 2,33 Cl ng !
o o

=
2
(2.4)

o
: conccnfiaao inicial dc colifoincs fccais,
: conccnfiaao dc colifoincs fccais aos fcno ndio dc dcsinfccao
dc 10 ninufos,
Cl
2
: conccnfiaao inicial do dcsinfcfanfc (ng/!).
!csconfada a dcnanda inicial, vaiivcis cono !, fuibidcz, coi c alcalinidadc
nao influcnciaian a cficincia dc dcsinfccao clo hiocloiifo dc sodio aia as
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos J1
guas sinfficas c biufas fcsfadas. fcoi dc fiihaloncfanos dcfccfados oi
cionafogiafia gasosa c csccfioncfiia dc nassas vaiiou cnfic c 20 g/!, un
fcoi ncnoi quc o adiao dc ofabilidadc biasilciio.
s cocficicnfcs cinficos dc dcsinfccao das guas biufas do !ago Guaba,
aia colifoincs fofais c colifoincs fccais, aicscnfaian valoics dc 0,04 nin
1
c
0,304 nin
1
, icsccfivancnfc, nosfiando quc colifoincs fccais sciian inafivados
nais iaidancnfc quc colifoincs fofais, aia fcnos dc confafo cnfic 10 c 30
ninufos.
hiocloiifo dc clcio foinado oi un icciifado icsulfanfc da dissoluao
dc cloio gasoso cn soluao dc cal c hidioxido dc sodio. !csfa nanciia, 1, kg dc
hiocloiifo dc clcio confn 1 kg dc cloio disonvcl. A icaao cnfic o hiocloiifo
dc clcio c a gua, aicscnfada na !quaao 2., nosfia a gciaao do cido
hiocloioso c das hidioxilas, clcvando o ! da gua.
Ca(Cl)
2


2!
2
2!Cl Ca
2
2!

(2.)
Cloiadoics dc asfilhas dc hiocloiifo dc clcio, con 60% dc cloio afivo,
fn sido fcsfados con giandc cficincia na dcsinfccao. As asfilhas odcn
cinanccci dc 10 a 1 hoias foincccndo cloio gua cn fiafancnfo. A cficincia
ndia dc dcsinfccao aia colifoincs fccais foi dc 6 !og c aia colifoincs fofais
vaiiou cnfic c 7 !og (!ibnio, 2000). A giandc dificuldadc no cnicgo dcssc
fio dc cloiadoi nanfci, nas guas ioduzidas, a dosagcn consfanfc dc
dcsinfcfanfc c, cvcnfualncnfc, o cloio icsidual abaixo do adiao biasilciio dc
0,ng/! cono cloio livic, iincialncnfc nas iinciias hoias dc difusao. !ssc
ioblcna fica icsolvido aia alicaocs cn bafclada.
!n 1S2, a iganizaao !ananciicana dc 5audc (as) concou a
dcscnvolvci una fccnologia aia a gciaao |n /c.c dc nisfuias dc oxidanfcs aia a
dcsinfccao dc gua, a fin dc alic-la cn cqucnas conunidadcs ou conunidadcs
isoladas. !ssa fccnologia ficou conhccida cla sigla ^oggod (^ixcd xidanf Gascs
Gcnciafcd on-sifc foi !csinfccfion). infcicssc da as na gciaao |n /c.c da
nisfuia dc gascs oxidanfcs fonou cono basc a cxciincia con cquiancnfos
clcfiolficos dc ioduao dc hiocloiifo dc sodio |n s|tu, bcn cono scus asccfos
osifivos c ncgafivos. Considciou-sc fanbn a logica dc quc a ioduao dc un
cquiancnfo aia a gciaao dc un oxidanfc unico (uio) fciia cusfo nais clcvado
do quc a ioduao dc un cquiancnfo aia a gciaao dc una nisfuia dc oxidanfcs,
una nisfuia nao-uia. Aln disso, havia cvidncias dc quc a nisfuia fciia naioi
odci dcsinfcfanfc do quc o hiocloiifo.
o ^oggod, a gciaao dc gascs oxidanfcs icalizada oi clcfiolisc dc una
soluao salina dc cloicfo dc sodio. ioccsso gcia fanbn, cono subiodufos,
soluao dc hidioxido dc sodio c gs hidiognio. A clula clcfiolfica fica dividida
cn dois conaifincnfos, anodico c cafodico, scaiados oi una ncnbiana
scnicincvcl c sclcfiva (gcialncnfc afion, co-olncio cifluoiado), a qual
cinifc a assagcn dc ons sodio, nas nao dc ons cloicfo. nodo fcifo dc
fifnio ou giafifc, cnquanfo o cfodo, dc ao inoxidvcl.
J2 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
A cficincia biocida dos gascs gciados nos cquiancnfos ^oggod
dcnonsfiada na lifciafuia. !ivcisos aufoics afingiian 100% dc clininaao dc
cisfos dc C|:r!|: s. cn gua a 3
o
C c con 30 ninufos dc fcno dc confafo, a
aifii dc una coiicnfc gasosa confcndo 0,40 ng/! dc cscics oxidanfcs dc vida
cuifa (cscics dc oxignio) c 0,44 ng/! dc cloio livic.
Biandao (2000) obfcvc inafivaao dc Is./.r|./|: .c/| c colifagos vaiiando
cnfic 4 c 6 !og, aia fcnos dc confafo cnfic 1 c 4 ninufos, cn un icafoi
fubulai.
As vanfagcns do ^oggod, cn sua vcisao oiiginal, sao o baixo cusfo
ociacional, a disonibilidadc dc nafiia-iina (sal), a clininaao dos ioblcnas
dc aquisiao, o fiansoifc, o ainazcnancnfo c o nanuscio dc nafiias-iinas
foxicas c/ou agicssivas (oi cxcnlo, cloio gasoso), o baixo consuno dc nafiia-
iina (1 kg dc sal oi dia afcndc a 3.000 consunidoics) c o baixo consuno dc
cncigia (cquivalcnfc a una lnada casciia alguns cquiancnfos odcn sci
alincnfados oi bafciias caiicgadas oi ainis solaics).
CIoraminas
!sfcs conosfos sao un ouco ncnos cficicnfcs quc o cloio gasoso aia vius c
C|:r!|:, nas concfcn con os hiocloiifos cn cficincia dc dcsinfccao. ^anfn
o icsidual na icdc dc disfiibuiao dc gua ofvcl, cvifando o cicscincnfo c,
sinulfancancnfc, icduzindo a foinaao dc fiihaloncfanos. !oi oufio lado, as
cloianinas icjudican o uso dc nquinas ufilizadas aia a dilisc c a ciiaao dc
cixcs cn aquiios, aln dc infcifciii nas ncnbianas dc filfiaao nanonfiicas.
Jiicancnfc, os conosfos icsulfanfcs da icaao do cloio con os conosfos
nifiogcnados sao os scguinfcs:
Cloio livic
cido hiocloioso !Cl
!on hiocloiifo Cl

Cloianinas
^onocloianina !
2
Cl
!icloianina !Cl
2
Jiicloicfo dc nifiognio Cl
3
A cquaao csfiquconfiica sinlificada dc gciaao dc nonocloianinas a
scguinfc:
!
3
!Cl !
2
Cl !
2
(2.6)
!ssa cquaao nao csfvcl, conduzindo dicloianina c ao fiicloicfo dc
nifiognio, cn funao da fcnciafuia, da iazao cloio:annia c do !. A foinaao
da nonocloianina basfanfc scnsvcl ao !. !aia una iazao cloio/annia dc
3:1, os fcnos dc foinaao sao 421 s, 0,2 s, 0,06 s c 33,2 s aia, icsccfivancnfc,
! 2, 7, S,3 c 12.
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos JJ
A !iguia 2.1 nosfia quc a aifii do |r.:/pc|nt nao cxisfc nais a dicloianina
c quc csfa icdoninanfc cn ! baixos, scndo quc a naioiia das !sfaocs dc
Jiafancnfo dc gua (!JAs) ufiliza a iazao Cl
2
: cn foino dc 4, a fin dc gaianfii
a foinaao do agcnfc dcsinfcfanfc c dcvido a ioblcnas cono a nifiificaao c o
cicscincnfo dc biofilncs.
0 2 4 6 8
8
7
6
5
4
3
2
1
Cloraminas e cloro residual
Dose de cloro (mg Cl /mg NH N)
2 4
10 12 14 16
IIguru 2.1 !isfiibuiao das cscics cloianinas cn funao da iazao Cl
2
:.
Dixido de CIoro
!sfc agcnfc qunico una alfcinafiva ao cloio gasoso, nas, no icscnfc noncnfo,
ainda nao una alfcinafiva aia cqucnas conunidadcs biasilciias dcvido ao
alfo cusfo dc gciaao c s dificuldadcs dc ociaao.
Afualncnfc, os naioics usos do dioxido dc cloio sao:
dcsinfccao, oi scu baixo CJ (iodufo da conccnfiaao do dcsinfcfanfc
(C) clo fcno dc confafo (J) aboidado no Cafulo 4) aia bacfiias
afognicas,
i-oxidanfc no confiolc dc gosfo c odoi,
confiolc dc fciio c nangans,
confiolc dc sulfcfos c conosfos fcnolicos.
ncfabolisno dos nicioiganisnos c sua conscqucnfc habilidadc aia
sobicvivci c sc iolifciai sao influcnciados clo ofcncial dc oxiiicduao do ncio
ondc vivcn (\5!!A, 16, :pu! \5!!A, 1). dioxido dc cloio un conosfo
ncufio dc cloio no csfado !\. !csinfcfa oi oxidaao, nao foinando cido
hiocloioso. !n alfas conccnfiaocs, icagc violcnfancnfc con agcnfcs icdufoics.
!oi oufio lado, csfvcl cn soluocs diludas, dcsdc quc abiigado da luz solai. !
un oxidanfc sclcfivo, una vcz quc ossui un nccanisno unico dc fiansfcincia
dc clfions, icduzindo-sc a cloiifo (Cl
2

). As icaocs dc oxiiicduao nais conuns


do dioxido dc cloio sao:
J4 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Cl
2(aq)
c

Cl
2

(2.7)
ufias icaocs inoifanfcs sao:
Cl
2

2!
2
4c

Cl

4!

(2.S)
Cl
3

!
2
2c

Cl
2

2!

(2.)
Cl
3

2!

Cl
2
!
2
(2.10)
5cgundo a lifciafuia csccializada, na dcsinfccao da gua, o on cloiifo
icdoninai dc 0% a 70%, scndo quc cloiafos c cloiifos sao os ons icsfanfcs.
!oi sci un oxidanfc nuifo foifc, fn sido icalizados csfudos dc dcnanda anfcs
dc dccidii qual a dosagcn coiicfa (Jabcla 2.3).
Tubc!u 2.3 Rcsulfados da csquisa dc dcnanda do dioxido dc cloio a 23
o
C c ! S,.
Dose (mg/L) Tempo (min.) ClO
2
(mg/L)

2
ClO (mg/L)

3
ClO (mg/L)
1,4 3 0,47 0,76 0,05
10 0,30 0,98 0,06
20 0,23 1,08 0,07
40 0,16 1,11 0,07
60 0,11 1,11 0,07
Icnt.: \5!!A (1).
!ccndcndo do sisfcna dc fiafancnfo, da qualidadc da gua c da dosagcn
dcssc dcsinfcfanfc, odc-sc lisfai una siic dc vanfagcns c dcsvanfagcns cn scu
uso. Algunas vanfagcns sao:
o dioxido dc cloio nais cficicnfc quc o cloio c as cloianinas aia vius,
Cr;ptcspcr|!|um c C|:r!|:,
o dioxido dc cloio oxida o fciio, o nangans, a annia c os sulfcfos,
o dioxido dc cloio odc nclhoiai os ioccssos dc claiificaao,
gosfo c odoi icsulfanfcs das algas c da vcgcfaao cn dcconosiao, bcn
cono conosfos fcnolicos odcn sci confiolados clo dioxido dc cloio,
sc nao houvci cxccsso dc cloio, o ofcncial dc foinaao dc fiihaloncfanos
(!!J!^) odci sci nininizado,
o dioxido dc cloio fcil dc sci gciado,
as ioiicdadcs biocidas nao sao influcnciadas clo !,
o dioxido dc cloio ioduz icsidual na icdc.
As iinciais dcsvanfagcns sao:
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos J5
a dcsinfccao con dioxido dc cloio ioduz subiodufos, cono cloiifos c
cloiafos, cujos adiocs dc ofabilidadc biasilciios sao 0,2 ng/!,
a dificuldadc dc ofinizaao do gciadoi c sua incficincia odcn iovocai
cxccsso dc cloio no onfo dc alicaao con ossibilidadc dc ioduzii
!!J!^. !nficfanfo, sc o ioccsso ufilizai cloiifo dc sodio c cido
cloidiico csfa dcsvanfagcn dcixa dc cxisfii,
alfos cusfos sao associados ao nonifoiancnfo dc cloiifos c cloiafos,
o cusfo do alugucl do gciadoi c do cloiifo dc sodio odcn sci alfos,
o agcnfc qunico cxlosivo, dcvcndo sci gciado no local,
a luz solai dcconoc o dioxido dc cloio,
odc ioduzii odoics iculsivos cn alguns sisfcnas.
Oznio e Perxido de Hidrognio
oznio nao fcn sido nuifo ufilizado no Biasil, nas basfanfc cnicgado na
!uioa c cn nuifos cqucnos sisfcnas dc fiafancnfo dc gua nos !sfados \nidos,
aia dcsinfccao c oxidaao. !n conjunfo con a gua oxigcnada, chanado dc
ioccsso cioxnio.
oznio un ofcnfc oxidanfc, caaz dc oxidai conosfos oignicos c
inoignicos na gua, os quais cxcicciao una dcnanda do oxidanfc anfcs dc ocoiici
a dcsinfccao. oznio dcconoc-sc na gua, csonfancancnfc, oi ncio dc
nccanisnos conlcxos quc cnvolvcn a gciaao dc iadicais livics hidioxilas c

!. !sscs sao nuifo icafivos, con faxas dc icaao na faixa dc 10


10
a 10
13
^s
1
. A
ncia vida dos iadicais livics hidioxilas dc niciosscgundos, oifanfo as
conccnfiaocs dos ncsnos sciao scnic ncnoics quc 10
12
nol/!.
A !iguia 2.2 nosfia quc dois nccanisnos dc icaao do oznio odcn ocoiici
na gua:
oxidaao diicfa dos conosfos clo oznio nolcculai (
3(aq)
),
oxidaao dos conosfos clos iadicais livics hidioxilas ioduzidos duianfc
a dcconosiao do oznio.
Oxidao direta de substratos
Decomposio de oznio
via *OH
Oxidao indireta de substratos
por hidroxilas
Consumo de radicais por
HCO , CO etc.
3 3
2
Subprodutos
Subprodutos
O
3
IIguru 2.2 Rcaocs dc oxidaao dc conosfos (subsfiafos) na ozonizaao da gua.
J6 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
5cgundo csquisas da A\\A (17), sob condiocs cidas, a oxidaao
diicfa con oznio nolcculai a iincial icaao. !n alfos !, cxosiao iadiaao
\\ ou adiao dc !
2

2
icdonina o nccanisno da oxidaao clo iadical

!.
a icscna dc nuifos conosfos cnconfiados cn guas biufas, a
dcconosiao do oznio gcia iadicais livics hidioxilas. !ssa dcnanda dc oznio
odc csfai associada a icaocs con a nafiia oignica nafuial, con a oxidaao dc
subiodufos oignicos, dissolvidos ou assinilvcis, con os conosfos oignicos
sinfficos, con a foinaao do on bioncfo c dc scus dciivados inoignicos, c con
a alcalinidadc. As icaocs c sub-icaocs sao aicscnfadas na !iguia 2.3.
Acsai dc sci un dcsinfcfanfc alfcinafivo, a csquisa do !R5AB 2, Jcna
1, nao confcnlou csfc dcsinfcfanfc quc, salvo a nclhoi iclaao cusfo/bcncfcio,
ainda nao alicvcl a cqucnas conunidadcs biasilciias.
O
3
C
O
3

O
3
O
3
NH
3
O
3
O
H
3
NH Br
2
HOBr
OH

OH

OH

Br

Br

H
+
Br

Br

BrO

BrO
Br
2

BrO
2

BrO
3

MON
Compostos
bromados
OBr

OBr

O OH
3

IIguru 2.3 !scciaao dc subiodufos inoignicos na ozonizaao. Adafado dc \5!!A


(1).
o ioccsso oznio/cioxido dc hidiognio h un aciscino na conccnfiaao
dc

! cn iclaao ao ioccsso dc ozonizaao. Adicionando gua oxigcnada, a


ioduao lquida do iadical hidioxila dc 1:1 dc oznio, auncnfando o ofcncial
dc oxidaao c dc dcsinfccao. cssc ioccsso, a cficincia dc oxidaao auncnfada
cla convcisao dc nolculas dc oznio cn iadicais hidioxila c clo aiinoiancnfo
da fiansfcincia do oznio da fasc gasosa aia a fasc lquida, auncnfando as
faxas dc icaao cn gcial.
Anbas as icaocs do oznio ocoiiciao c concfiiao clo subsfiafo. !oifanfo,
a iincial difcicna quc a ozonizaao dccndc cn alfo giau da oxidaao diicfa
da nafiia oignica clo oznio, cnquanfo o cioxnio dccndc iincialncnfc
da oxidaao do iadical hidioxila.
s ofcnciais dc icduao do oznio c dos iadicais hidioxilas sao aicscnfados
nas !quaocs 2.11 a 2.13:
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos J7
! c !

+
!
0
~ 2,S \ (2.11)
! c !
3 2 2
2 2 + + +
+
!
0
~ 2,07 \ (2.12)
! c !
3 2 2
2 2 + + +

!
0
~ 1,24 \ (2.13)
Gcosnin, ^!B, conosfos fcnolicos, fiicloiocfilcno c cicloiocfilcno sao
facilncnfc oxidados clo ioccsso. 5ao gciados subiodufos cono aldcdos,
ccfonas, cioxidos, on bionafo c conosfos oignicos biodcgiadvcis.
A alcalinidadc c o ! infcifcicn na cficincia do ioccsso. Bicaibonafos c
caibonafos concfcn clo iadical hidioxila cn alfas alcalinidadcs c, con !
alfo, a concfiao clo iadical hidioxila iovocada acnas clo caibonafo.
valoi dc CJ aia o ioccsso cioxnio nao odc sci ncdido, acsai do
alfo odci dcsinfcfanfc, ois nao sc fcn ccifcza da gciaao dc icsduo na icdc
(\5!!A, 1).
FerraIos
on fciiafo (\!) fcn sido fcsfado aia a dcsinfccao dc guas, cflucnfcs c lodos.
fciiafo (\!) dc ofssio odc sci ioduzido a aifii dc una soluao dc fciiafo
dc sodio. !n una clula clcfiolfica, con soluao dc a! a 4% c fcnciafuia
anbicnfc, ossvcl obfci af 20 g/! cn cso dc a
2
!c
4
. A clula consisfc cn
una cnaia cafodica c oufia anodica scaiadas oi una ncnbiana scnicincvcl.
as soluocs dc hidioxido, o fciiafo odc sci ioduzido cn conccnfiaocs dc 1%
a 2% oi cso dc anolifo. !n conccnfiaocs nais clcvadas odciia ocoiici
icciifaao dc fciiafo dc sodio ou sua ciisfalizaao no anolifo ou na cnaia
anodica. ncsno ioccsso alicvcl ioduao dc fciiafo dc ofssio a aifii
dc conosfos dc sodio c ofssio.
A cquaao qunica cnfic o cfodo c o nodo :
!c
3
2a! 2!
2
a
2
!c
4
3!
2
(2.14)
oxidanfc obfido cn una clula clcfiolfica con suas cnaias scaiadas
oi una ncnbiana. A cnaia anodica caiicgada con una soluao alcalina c
un icagcnfc quc foinccc fciio. A cnaia cafodica iccnchida con a ncsna
soluao alcalina. A ociaao ocoiic cn ciodos dc 20 a 200 ninufos c
fcnciafuia dc 30 a 0
o
C. A ncnbiana dcvc sci incincvcl a gascs c lquidos,
ionicancnfc condufoia c quinicancnfc csfvcl.
fciiafo (\!) fcn sido ufilizado aia o confiolc dc odoics cn ncio lquido
c gasoso, aia icciifaao dc fciio c nangans cn subsfifuiao cloiaao c aia
dcsinfccao dc cflucnfcs indusfiiais nisfos (!c !uca .t :/., 1S). ofcncial-
adiao dc oxidaao do on fciiafo dc 2,20 \ cn ncio bsico. 5ua aao
J8 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
dcsinfcfanfc ocoiic cla oxidaao da nolcula da gua, gciando iadicais cioxidos,
clfions hidiafados c oxidiilas, conosfos alfancnfc oxidanfcs.
ioccsso dc dcsinfccao con cssc on, aia guas biufas dc !oifo Alcgic,
R5, odc sci dcsciifo oi una cinfica dc scgunda oidcn, scndo K
colifoincs fofais
~
2 10
4
nin.^!/100 nl, aia colifoincs fofais, c K
colifoincs fccais
~ 3,7 10
3
nin.
^!/100 nl, aia colifoincs fccais.
s cfcifos bacfciicidas do on fciiafo (\!) sao, gcialncnfc, afiibudos a
nccanisnos oxidafivos dc dcgiadaao diicfa das clulas ou dc dcsfiuiao dc cnzinas
csccficas dcsconhccidas. A scvciidadc do afaquc dccndc da conccnfiaao, do
fcno dc confafo, da fcnciafuia, do !, da icscna dc nafiia oignica
concfidoia c da susccfibilidadc csccfica dc un nicioiganisno ao dcsinfcfanfc.
A cficincia dc dcsinfccao dc guas clo on fciiafo (\!) odc sci icic-
scnfada cla !quaao 2.1, a qual aonfa, con alfo nvcl dc coiiclaao, a
dccndncia do odci dcsinfcfanfc !og(/o) dos nvcis dc fuibidcz (Juib) c da
dosagcn do oxidanfc |!c
4
2
|:
!og(/o) ~ 0,430 0,00 Juib 2,07 |!c
4
2
| (2.1)
A anlisc dc vaiincia dc 4 guas fcsfadas nosfiou quc a dcsinfccao con
fciiafo fcn alfa coiiclaao con a dosagcn do dcsinfcfanfc c, cn nuifo ncnoi
cscala, con a fuibidcz da gua biufa.
A Jabcla 2.4 aicscnfa una conaiaao cnfic a cficincia dcsinfcfanfc do
hiocloiifo c do fciiafo (\!) no i-fiafancnfo dc guas biufas dc !JAs quc
abasfcccn !oifo Alcgic. hiocloiifo sc nosfiou un ouco nais cficicnfc quc o
fciiafo aia o fcno dc dcfcnao cnsaiado. !aia fcnos naioics, 30 ninufos, a
cficincia sci cquivalcnfc, ois o fciiafo ncccssifa dc naioics fcnos dc confafo.
A giandc vanfagcn do fciiafo (\!) quc clc nao foina subiodufos cloiados c,
sinulfancancnfc, sc icduz aia fciio fiiico, un coagulanfc oi cxcclncia.
Avaliaocs nosfiaian quc o conosfo nao foina subiodufos osifivos ao fcsfc
dc Ancs dc nufagcnicidadc (!c !uca .t :/., 1S2) no fiafancnfo dc gua.
Tubc!u 2.4 !iocloiifo t.rsus fciiafo. !ficincias ndias dc i-dcsinfccao dc guas biufas.
!osagcn: 1,6 ng/!, fcno dc confafo: 10 nin.
Ferrato (VI) Hipoclorito
ETA
C. totais
(Log N/No)
E. coli
(Log N/No)
C. totais
(Log N/No)
E. coli
(Log N/No)
So Joo 1,5 1,9 1,5 1,4
Menino Deus 1,8 2,0 2,6 2,9
Belm Novo 2,7 2,3 3,8 3,3
Lomba do Sabo
(barragem)
2,6 2,1 3,7 2,3
Icnt.: !c !uca (2000).
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos J9
cido PeracIico
cido ciacfico, lquido incoloi con odoi acic c iiiifanfc, o qual cxlodc quando
aquccido acina dc 110
o
C, foinado cla icaao dc cido acfico c cioxido dc
hidiognio, dc acoido con a icaao:
!
2

2
C!
3
!

C!
3
C! !
2
(2.16)
!oifanfo, fodas as cscics csfao cn cquilbiio dc acoido con a cquaao:
K
C! C!
C! C! !
cq
=
3
3 2 2
(2.17)
A foxicidadc aguda do cido ciacfico baixa. !odc sci cxficnancnfc
iiiifanfc clc, aos olhos c ao fiafo icsiiafoiio sc a conccnfiaao foi clcvada.
confafo da clc ou dos olhos con a soluao dc cido ciacfico a 40% odc
causai qucinaduia. A inalaao dc conccnfiaao clcvada dc scus vaoics odc
causai scnsaao dc qucinaduia, fossc, ofcgo c falfa dc ai.
ao h icgisfios na lifciafuia dc quc o cido ciacfico scja canccigcno ou
aicscnfc foxicidadc na icioduao c no dcscnvolvincnfo hunanos. ! cvidncias
dc quc cssc conosfo scja canccigcno fiaco a aninais (iafos). s cnsaios dc
foxicidadc indican linifcs !!
0
dc 1.40 ng/kg (alicaao oial cn iafos) c !!
0
dc 1.410 ng/kg (alicaao cufnca cn coclhos o !!
0
a dosc lcfal aia 0% da
oulaao dc iafos usados cono cobaia).
! un iodufo quc iiiifa scvciancnfc os olhos, a clc c as ncnbianas nucosas,
odcndo foinai nisfuias cxlosivas con subsfncias facilncnfc oxidvcis. !
ufilizado na dcsinfccao dc cquiancnfos dc indusfiias alincnfcias clo fafo dc
afuai anlancnfc cn difcicnfcs nicioiganisnos, o icsidual dcconoc-sc na gua
cn oxignio c cido acfico (vinagic), sci cficicnfc cn anla faixa dc ! c
fcnciafuia c nao infioduzii ou alfciai o saboi, o odoi c a coi do iodufo final.
As infoinaocs disonvcis na lifciafuia sao, cn sua naioiia, sobic a
dcsinfccao dc csgofos sanifiios. Gasi .t :/. (1) dcsinfcfaian cflucnfcs dc
lodos afivados cnicgando cido ciacfico cn dosagcn dc ng/! c fcno dc
confafo dc 27 ninufos, obfcndo icnoao dc ,S%, ,40% c 6% dc colifoincs
fofais, colifoincs fccais c colifagos, icsccfivancnfc. Consfafaian fanbn quc a
conccnfiaao dc oxignio dissolvido no cflucnfc da cnaia dc confafo nanfcvc-
sc acina da conccnfiaao dc safuiaao, cvidcnciando a dcconosiao do cioxido
dc hidiognio cn oxignio c gua. Aln disso, vciificaian quc a alicaao dc
cido ciacfico oxida a nafiia oignica, icnovcndo cn ndia 22,% dc !B
do cflucnfc dc lodos afivados csfudado.
s cnsaios dc foxicidadc do cflucnfc dcsinfcfado indicaian clcvada foxicidadc
aia os nicioiganisnos aquficos fcsfados (I:p/|n|: s|m|/|s, Ir:./;!:r|c r.r|c c
P/ctc|:.t.r|um p/csp/cr|um).
40 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
A ufilizaao cn gua dc abasfccincnfo odci fci naioi alicaao cono
i-dcsinfccao aia nclhoiia da qualidadc da gua biufa. Con isso, sci icduzida
a quanfidadc dc afogcnos c, oi sci oxidanfc, a conccnfiaao dc nafiia oignica,
icduzindo o ofcncial dc foinaao dc subiodufos cloiados quando sc cnicga a
cloiaao na dcsinfccao ou na nanufcnao dc icsidual dcsinfcfanfc.
PermanganaIo de PoIssio
cinanganafo dc ofssio alfancnfc icafivo sob as condiocs cnconfiadas
nas csfaocs dc fiafancnfo dc gua. xida una giandc vaiicdadc dc conosfos
oignicos c inoignicos. cinanganafo (^n
7
) icduz-sc a dioxido dc nangans
(^n
2
) (^n
4
) quc icciifado na soluao. Jodas as icaocs sao cxofinicas.
5ob condiocs cidas fcn-sc:
^n
4

4!

3c

^n
2
2!
2
!
o
~ 1,6S \ (2.1S)
^n
4

S!

^n
2
4!
2
!
o
~ 1,1 \ (2.1)
5ob condiocs alcalinas, a ncia icaao fci a foina:
^n
4

2!
2
3c

^n
2
4!

!
o
~ 0,60 \ (2.20)
A fcnciafuia, o ! c a dosagcn influcncian as iidas faxas dc oxidaao
dos consfifuinfcs cnconfiados na gua biufa. ao sc odc nanfci un icsidual dc
K^n
4
, ois a gua ficaiia iosada.
A Jabcla 2. aicscnfa valoics dc CJ aia a inafivaao dc bacfciiofagos
^5-2 clo cinanganafo. s dados indican o uso ofcncial dcssc conosfo.
Tubc!u 2.5 \aloics dc CJ aia a inafivaao dc 2 !og dc bacfciiofagos ^5-2 clo cinan-
ganafo dc ofssio.
Residual (mg/L) pH 6 (mg min/L) pH 8 (mg min/L)
0,5 27,4 26,1
1,5 32 50,9
2 53,5
5 63,8 35,5
Icnt.: \5!!A (10), :pu! \5!!A (1).
^csno sabcndo quc o cinanganafo dc ofssio odc inafivai viias
bacfiias c vius, clc nao cnicgado cono dcsinfcfanfc iiniio ou sccundiio
quando alicado cn doscs conuncnfc ufilizadas cn fiafancnfo dc gua. Alfas
doscs fn cusfos clcvados, nas, ncsno assin, cssc agcnfc qunico fcn sido
cnicgado aia oxidaao do fciio c do nangans, confiolc dc algas cn dccan-
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos 41
fadoics c dininuiao do !!J!^. A Jabcla 2.6 aicscnfa os usos ofcnciais aia
o cinanganafo dc ofssio.
Tubc!u 2.6 5uniio dos usos ofcnciais do cinanganafo dc ofssio na ioduao dc gua
ofvcl.
Considerao Descrio
Usos primrios
Controle de gosto e odor, remoo de cor, controle de
crescimento biolgico e oxidao de ferro e mangans.
Eficincia de inativao
No um bom desinfetante. Se necessria a oxidao
qumica, uma alternativa vlida ao cloro e seus
derivados.
Formao de subprodutos
No h dados na literatura a este respeito, mas tem-se
observado uma reduo do PFTHM em guas a serem
cloradas.
Limitaes
Por no ser um bom desinfetante de guas sugerido o
uso para minimizar o emprego de cloro e a produo de
trihalometanos.
Consideraes especiais
Sobredosagem deve ser evitada. So necessrias
pesquisas sobre doses e potenciais subprodutos gerados.
Icnt.: \5!!A (1).
Desinfeco InIeraIiva
!sfc conccifo inlica aiovcifai o cfcifo sinigico dc dois ou nais dcsinfcfanfcs,
ois sabc-sc quc acnas un odc falhai, oi cxcnlo, confia iofozoiios c
oiganisnos icsisfcnfcs. Cono ncncionado anfciioincnfc, ccifos dcsinfcfanfcs
(oi cxcnlo, oznio, cioxnio c af dioxido dc cloio cn ccifas sifuaocs), acsai
dc scicn cficicnfcs, nao dcixan un icsidual dc longo fcno dc duiaao ou ossucn
baixo CJ. !oifanfo, a dcsinfccao sccundiia, aia csfabilizai a oulaao
niciobiana no sisfcna dc disfiibuiao, so odc sci afingida oi alguns
dcsinfcfanfcs. !n oidcn dc csfabilidadc dccicsccnfc dos dcsinfcfanfcs dos
nanuais, fn-sc cloianinas, cloio, hiocloiifos c dioxido dc cloio. A ioduao dc
subiodufos na icdc, iincialncnfc o ofcncial dc foinaao dc fiihaloncfanos,
fcn lcvado aos csfudos icsunidos na Jabcla 2.7.
\ciifica-sc quc sao oucos os dcsinfcfanfcs alfcinafivos ao cloio c scus
subiodufos quc, dcnfio do conhccincnfo afual, ofcicccn scguiana quanfo
dcsinfccao, ncsno quando conbinados. Jn sido dcscnvolvidas csquisas aia
unii agcnfcs qunicos a agcnfcs fsicos, ois csfcs nao dcixan icsidual. ^csno os
ioccssos dc filfiaao oi ncnbianas ncccssifaiao dc agcnfcs qunicos cla iazao
cxosfa.
Conclui-sc quc hiocloiifos dc sodio ou clcio, dioxido dc cloio, cloianinas,
oznio, cinanganafo dc ofssio, fciiafo dc ofssio c cido ciacfico, indivi-
42 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
dualncnfc ou conbinados, confinuaiao a sci os agcnfcs qunicos avaliados cono
dcsinfcfanfcs alfcinafivos na ioduao dc gua ofvcl, af quc oufios agcnfcs
ou ioccssos dc subsfifuiao da dcsinfccao scjan fcsfados c sua cficincia sanifiia
c anbicnfal, coniovada.
Tubc!u 2.7 Conbinaocs da dcsinfccao infciafiva c da qualidadc da gua biufa.
Combinao
primrio/secundrio
Aplicao tpica Comentrios
Cloro/cloro
guas brutas de BPTHM, baixo
COT, tratamento convencional.
Sistema mais empregado.
Sistema eficiente.
Cloro/cloraminas
guas brutas de MPTHM,
tratamento convencional.
Cloro para desinfeco.
Cloraminas para controlar a
formao de subprodutos.
Dixido de
cloro/dixido de
cloro
Alta produo de subprodutos,
filtrao para remover
Cryptosporidium, baixa demanda de
ClO
2
na gua produzida.
Usos requerem baixa
dosagem de ClO
2
para
limitar cloritos e cloratos.
Dixido de
cloro/cloraminas
guas brutas de APTHM, filtrao
para remover Cryptosporidium.
ClO
2
primrio na dose
mnima para cloritos e
cloratos. Cloraminas para
residual.
Oznio/cloro
Moderada formao de subprodutos,
guas brutas de BPTHM.
Desinfeco eficiente com
grande Log N/No. Baixo
PFTHM e cloro residual.
Oznio/cloramina
Moderada formao de subprodutos,
guas brutas de APTHM.
Desinfeco eficiente com
Log N/No grande. Baixo
PFTHM e cloro combinado.
UV/cloro
Tratamento por membranas para
remover Giardia e Cryptosporidium.
Inativao apenas de vrus por UV.
Aplicvel a guas subterrneas de
baixo PFTHM.
Pouco aplicado.
No h inativao de
Giardia e Cryptosporidium.
UV/cloramina
Tratamento por membranas para
remover Giardia e Cryptosporidium.
Inativao apenas de vrus por UV.
Aplicvel a guas subterrneas de
moderado PFTHM.
Pouco aplicado.
No h inativao de
Giardia e Cryptosporidium.
A!J!^, ^!J!^, B!J!^: alfo, ndio c baixo ofcncial foinadoi dc J!^s c !AAs, icsccfi-
vancnfc.
CJ: caibono oignico fofal.
Icnt.: \5!!A (1).
Cap. 2 0es/nfecao com Agentes Qu/m/cos 4J
Referncias ibIiogrficas
A\\A (17). S:/. !r|n/|n w:t.r :!t|scr. !ibiaiy on !nfcincf.
BRA!, C. (2000). Prcs:| ll, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/C!!.
(Rclafoiio final dc csquisa).
CAJ!!!!, ^., !! !\CA, 5.J., B!AJJ!, A.!., !! !\CA, ^.A. (1S). Jiafancnfo
dc cflucnfcs indusfiiais: fciiafo (\!) dc ofssio t.rsus coagulanfcs fiadicionais. !n:
CGR!55 BRA5!!!!R !! !G!!AR!A 5A!JR!A ! A^B!!JA!, 1,
Bcln, fono !!!, v.!!, .426-63.
!! !\CA, 5.J. (2000). Prcs:| ll, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/C!!.
(Rclafoiio final dc csquisa).
!! !\CA, 5.J., 5^A!!\!, C., C!A, A.C. (1S2). Ancs fcsf of fciiafc ficafcd
wafci. /curn. Int. In. I|t., A5C!, v.10, , .1-1167.
GA5!, J.^.J., 5A^!A!, A.., !AC!!C, C.!.^., CA^AC!, !.R.R., A!RA!!,
!.^. (1). Alicaao dc cido ciacfico aia dcsinfccao dc cflucnfcs dc lodos
afivados. !n: CGR!55 BRA5!!!!R !! !G!!AR!A 5A!JR!A !
A^B!!JA!, 5alvadoi.
!!B!, ^. (2000). Prcs:| ll, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/C!!.
(Rclafoiio final dc csquisa).
^!!5J!R! !A 5A\!! (2000). !oifaiia 146 ^crm: !. u:/|!:!. !. 4u: p:r:
.cnsumc /um:nc. 2 dc dczcnbio.
\5!!A \.5. !\!R^!JA! !RJ!CJ! AG!CY (1). ^/t.rn:t|t.
!|s|n/..t:nts :n! c\|!:nts u|!:n.. m:nu:/. \ashingfon.
\!!J!, G.C. (12). H:n!|cc/ c/ .//cr|n:t|cn :n! :/t.rn:t|t. !|s|n/..t:nts. ova Yoik,
\an osfiand Rcinhold, v.3.
Desinfeco com
AgenIes Fsicos
InIroduo
csfc cafulo sciao aicscnfados os iinciais onfos icfcicnfcs ufilizaao da
iiiadiaao con luz dc baixo coniincnfo dc onda, ou scja, ulfiaviolcfa (\\), da
fofocaflisc hcfciognca, una das inuncias oocs iclacionadas aos !ioccssos
xidafivos Avanados (!A) na dcsinfccao dc guas iincialncnfc as
dcsfinadas ao consuno hunano , c da iadiaao solai, alicadas dcsinfccao dc
guas.
Radiao UIIravioIeIa (UV)
Concaian a sci dcscnvolvidas csquisas dc nfodos dc dcsinfccao alfcinafivos
cloiaao, con o infuifo fanfo dc subsfifuii os anfigos nfodos qunicos cono
nininizai a foinaao dc iccuisoics dc J!^ c oufios subiodufos quc
aicscnfan ofcncial canccigcno.
Ao confiiio dc oufios dcsinfcfanfcs, quc fn aao qunica, a iadiaao
ulfiaviolcfa afua oi ncio fsico, afingindo iincialncnfc os cidos nuclicos
dos nicioiganisnos, ionovcndo icaocs fofoqunicas quc inafivan os vius c
as bacfiias.
A iadiaao ulfiaviolcfa una foina csfabclccida, basfanfc csfudada c
ufilizada c dc cicsccnfc alicaao cono alfcinafiva aos agcnfcs qunicos
fiadicionais no ioccsso dc dcsinfccao dc guas dc abasfccincnfo c, fanbn, dc
guas icsiduiias.
cfcifo gcinicida dcssc fio dc cncigia foi icoifado cla iinciia vcz oi
!owns : Blunf, cn 1S7S (Kollci, 12). !nficfanfo, a iadiaao ulfiaviolcfa
ufilizada cono alfcinafiva aia dcsinfccao conhccida dcsdc o incio do sculo
assado, nas, oi ioblcnas dc confiabilidadc dc cquiancnfo, fccnologia, cnfic
oufios, foi abandonada. !osfciioincnfc, suciada a naioiia dcsscs ioblcnas, o
nfodo dc dcsinfccao oi iadiaao ulfiaviolcfa concou a ganhai oulaiidadc,
iincialncnfc nos ascs cuiocus, c a csquisa c o dcscnvolvincnfo dcssc nfodo
fn auncnfado basfanfc. \n dos fafoics inoifanfcs aia sua oulaiizaao,
o cusfo, quc o foina concfifivo ccononicancnfc sc conaiado cloiaao.
CapIuIo 3
45
46 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
As iinciias insfalaocs dc dcsinfccao con iadiaao ulfiaviolcfa ocoiician
na 5ua c na usfiia, cn 1, scndo quc, cn 1S, anbos os ascs confavan
con aioxinadancnfc 00 c 600 insfalaocs, icsccfivancnfc.
5cgundo a \5!!A (\nifcd 5fafcs !nviionncnfal !iofccfion Agcncy), cifada
oi \iighf : Caiins (1S), cn 1SS havia ccica dc 3.000 insfalaocs dc
dcsinfccao con \\ aia guas dc abasfccincnfo, scndo 2.000 na !uioa c 1.000
nos !sfados \nidos.
o Biasil, aificulaincnfc na !scola dc !ngcnhaiia dc 5ao Cailos,
\nivcisidadc dc 5ao !aulo, as csquisas foian iniciadas cn 177 (Canos :
!izziiani, 177, !anicl, 13), fcndo oi objcfivo a dcsinfccao dc csgofos.
A iadiaao ulfiaviolcfa cifcncc ao csccfio clcfionagnfico (!iguia 3.1) c
csf sifuada na faixa dc 40 a 400 nn dc coniincnfo dc onda, cnfic os iaios X c
a luz visvcl (Kollci, 12). A subdivisao da faixa dc iadiaao ulfiaviolcfa cnfic os
viios valoics dc coniincnfo dc onda :
\\ vcuo 40 a 200 nn
\\ C 200 a 2S0 nn
\\ B 2S0 a 31 nn
\\ A 31 a 400 nn
Raios
csmicos
Raios
gama
Raios X UV
Luz
visvel
Infravermelho Microondas
Ondas
radiais
40 nm 400 nm
IIguru 3.1 !sccfio clcfionagnfico.
!c acoido con Bolfon (1), o coniincnfo dc onda dc naioi cfcifo
bacfciicida o dc 24 nn, csfando, oifanfo, insciido na faixa do \\ C. o
cnfanfo, !ain (1S0) afiina quc a absoiao nxina dc iadiaao ulfiaviolcfa
ocoiic cn 260 nn, c o coniincnfo dc onda dc 24 nn iclafivo cnissao
nxina dc lnadas dc baixa icssao dc vaoi dc ncicuiio. infcivalo dc
coniincnfo dc onda coniccndido cnfic 24 c 2S nn considciado a faixa
gcinicida ofina aia a inafivaao dc nicioiganisnos.
A iadiaao ulfiaviolcfa ufilizada aia a inafivaao dc nicioiganisnos,
usualncnfc, obfida oi ncio dc lnadas cscciais. A giandc naioiia conosfa
oi lnadas dc vaoi dc ncicuiio ionizado, dc baixa c ndia icssao (oi
cxcnlo, fubulai, fio lnadas fluoicsccnfcs) c con divcisos valoics dc ofncia.
!sso significa quc o nfodo dc dcsinfccao con iadiaao ulfiaviolcfa ufiliza a
cncigia clfiica a fin dc gciai iadiaao aia a clininaao, a inafivaao ou a
inviabilizaao dc nicioiganisnos.
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 47
fcino fofolisc icfcic-sc infciaao da iadiaao luninosa con as nolculas,
iovocando una iufuia das ligaocs qunicas, fiagncnfando-as. A luz conosfa
oi cqucnos acofcs dc cncigia, dcnoninados fofons, cuja cncigia, !,
invcisancnfc iooicional ao coniincnfo dc onda, , da luz (!quaao 3.1).
!
hC
=

(3.1)
h: consfanfc dc !lanck (6,026 10
34
Js),
C: vclocidadc da luz (n/s),
: coniincnfo dc onda (n).
5c a absoiao dc un fofon oi una nolcula ionovci a fofolisc
(fiagncnfaao), o fofon dcvc fci cncigia suficicnfc c suciioi aia ionci una
ligaao csccfica ou viias ligaocs cnfic os fonos quc conocn a nolcula.
!ssc fcnncno, na naioiia das vczcs, csf iclacionado a coniincnfos dc onda
na icgiao do csccfio coiicsondcnfc iadiaao ulfiaviolcfa. Conosfos quc
absoivcn iadiaao ulfiaviolcfa c aicscnfan alfo icndincnfo qunfico dc fofolisc
sao bons candidafos fofodcgiadaao.
Quando sc iiiadia nolculas dc gua con luz ulfiaviolcfa dc coniincnfo
dc onda ncnoi quc 10 nn ocoiic o ionincnfo dc ligaocs acaiicfando a
foinaao dc iadicais hidioxila (!) c hidiognio (!), odciosos agcnfcs
oxidanfcs c icdufoics, icsccfivancnfc. !oifanfo, ioccssos dc dcsconfaninaao,
fanfo cn ncio aquoso cono cn ai unido, odcn sci icalizados con basc ncssc
fcnncno.
A Dose de Radiao UV
Alguns nicioiganisnos afognicos, aificulaincnfc vius c iofozoiios, sao
nais icsisfcnfcs ao fiadicional dcsinfcfanfc cloio do quc as bacfiias do giuo
dos colifoincs, oi cxcnlo, Is./.r|./|: .c/| (afional Rcscaich Council, 1S0).
!nficfanfo, Yi : Konascwich (172) sugciiian quc a dosc dc \\ ncccssiia
aia inafivai oiganisnos afognicos scnclhanfc qucla ncccssiia aia ionovci
o ncsno cfcifo nas bacfiias usualncnfc ufilizadas cono indicadoias dc qualidadc
da gua. !cssc nodo, aia a inafivaao dc afognicos, as doscs dc iadiaao
ulfiaviolcfa ncccssiias, usadas cono aincfio aia o giuo colifoinc, odcn
sci nais cfcfivas do quc a cloiaao no ioccsso dc dcsinfccao (5haban .t :/.,
17).
\n ioblcna quc odc ocoiici con a ufilizaao dc iadiaao \\ a
indcscjada iccuciaao dc aiccla dos nicioiganisnos inafivados. !sso significa
quc, sob iiiadiaao dc luz na faixa do visvcl, odc ocoiici icvcisao das icaocs
fofoqunicas c os nicioiganisnos odcn iccuciai a afividadc. !ssc nccanisno
cinifc quc nicioiganisnos iiiadiados iccucicn-sc caso fcnhan icccbido dosc
48 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
sublcfal dc iadiaao ulfiaviolcfa. !oifanfo, a dosc coiicfa dc \\ una vaiivcl
inoifanfc aia o dincnsionancnfo dc insfalaocs dc dcsinfccao.
fcino dosc dc iadiaao ulfiaviolcfa ficqucnfcncnfc ufilizado na lifciafuia
aia icicscnfai a cxosiao dc un dado oiganisno iiiadiaao na faixa gcinicida.
!ssc aincfio sinilai conccnfiaao cn ng/! quando o dcsinfcfanfc una
subsfncia qunica.
A dosc dc iadiaao ulfiaviolcfa o iodufo da infcnsidadc dc iadiaao clo
fcno dc cxosiao, aicscnfada na !quaao 3.2. \alc icssalfai quc a inafivaao
dc un nuncio fixo dc nicioiganisnos odc sci alcanada cn cuifo infcivalo dc
fcno c alfa infcnsidadc ou cn fcno longo c baixa infcnsidadc, ou scja, a dosc
nanfida consfanfc.
! !f =
(3.2)
!: dosc dc iadiaao ulfiaviolcfa (n\.s/cn
2
),
!: infcnsidadc dc iadiaao (n\/cn
2
),
f: fcno dc cxosiao (s).
A unidadc nais adcquada aia cxicssai a dosc dc iadiaao \\ nJ/cn
2
,

o
ncsno quc n\s/cn
2
, ou, ainda, odc-sc usai J/n
2
.
A fiaao dc sobicvivncia dada cla !quaao 3.3:

f !
0
=
(3.3)

0
, : icsccfivancnfc, conccnfiaao dc nicioiganisnos anfcs c dcois
da iiiadiaao ulfiaviolcfa (oiganisnos/100 nl),
f(!): funao da dosc.
As duas cquaocs sugcicn quc a infcnsidadc c o fcno dc cxosiao odcn
sci vaiiados icciiocancnfc aia obfcnao dc una ncsna fiaao dc sobicvivncia
(Qualls : Johnson, 1S).
!n icafoics dc dcsinfccao, nos quais ufilizado o sisfcna dc cscoancnfo
confnuo, una aifcula odc sci subncfida a viias infcnsidadcs dc iadiaao
duianfc o ciodo dc cxosiao.
A dosc quc una aifcula icccbc duianfc un cqucno infcivalo dc fcno
!.df c aia o ciodo fofal considciado :
!osc ! df
w
f
=

0
(3.4)
s linifcs dcssa infcgial sao f, cono linifc dc fcno nxino dc cxosiao, c
0 (zcio), cono linifc nnino, quc coiicsondc ao incio da dcsinfccao. ndicc w
icfcic-sc fiaao dc disfiibuiao dc infcnsidadcs ndias no fcno dc cxosiao. A
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 49
infcnsidadc ndia a qual una aifcula subncfida cn iclaao ao ciodo dc
cxosiao dcfinida oi:
!
f
! df
w
f
=

1
0
(3.)
!nfao, clas !quaocs 3.2, 3.4 c 3., a dosc icccbida oi una aifcula :
!osc ! f
w w
= (3.6)
Assin, a dosc a qual una aifcula subncfida odc sci cxicssa cla ndia
da vaiiaao da infcnsidadc duianfc o fcno dc cxosiao, nulfilicada clo fcno
quc a aifcula cinanccc dcnfio do icafoi, ou scja, a !quaao 3.6 una sinlcs
conscquncia dc cfcifos icciocos bcn-csfabclccidos da infcnsidadc c do fcno
dc cxosiao (Jaggci, 167, :pu! Qualls : Johnson, 1S). ! inoifanfc icssalfai
quc as cquaocs dcscnvolvidas (!quaocs 3.3 a 3.6) aifcn dc un sisfcna dc
fluxo confnuo. o caso dc un sisfcna fio bafclada, a dosc, iodufo da
infcnsidadc dc iadiaao clo fcno dc cxosiao, facilncnfc dcfcininada.
!aifc da cncigia cnifida cla fonfc dc iadiaao absoivida oi subsfncias
icscnfcs na gua, cono nafiias dissolvidas c aifculas cn suscnsao, c cla
ioiia gua. !ssa absoiao scguc a lci dc Bcci-!anbcif (^oiowifz, 10):
! ~ !
0
c
x
(3.7)
!: infcnsidadc dc iadiaao quc assa afiavs da canada dc gua (n\/cn
2
),
!
0
: infcnsidadc da iadiaao cnifida cla fonfc (n\/cn
2
),
x: cscssuia da canada dc gua cxosfa iadiaao (cn),
: cocficicnfc dc absoiao (cn
1
).
Considciando quc na sucifcic da lnina d`gua (x ~ 0) a infcnsidadc dc
iadiaao nxina (! ~ !
0
), dcsiczando a absoiao clo ai cnfic a fonfc dc
iadiaao c a sucifcic da lnina d`gua, c quc na iofundidadc x a infcnsidadc
nnina, odc-sc calculai a infcnsidadc ndia (!
n
) infcgiando a !quaao 3.7
(^oiowifz, 10), icsulfando cn:
!
!
!
x dx
n
!
=

0
0
cx (3.S)
!
n
: infcnsidadc ndia (n\/cn
2
),
!: cscssuia da lnina lquida (cn).
!cssa foina, a infcnsidadc ndia icsulfanfc :
!
!
!
!
n
=
0
1

cx (3.)
50 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
cocficicnfc dc absoiao dccndc da qualidadc da gua c dcfcininado
ncnsuiando a absoivncia ou a fiansnifncia cn coniincnfo dc onda dc
24nn.
! nuifo inoifanfc salicnfai quc aos o ioccsso dc dcsinfccao oi \\
nao h icsidual, fafoi quc dcvc sci considciado cn iclaao s guas dc consuno
hunano. cssc caso, una ossvcl alfcinafiva sciia a adiao dc cloio aos a
cxosiao da gua iadiaao ulfiaviolcfa, con o objcfivo dc confciii o icsidual na
icdc dc disfiibuiao.
5abcndo quc a iadiaao ulfiaviolcfa cncigia na foina dc onda clcfionag-
nfica, sua cficincia nao linifada cla naioiia das vaiivcis quc dcfincn a
qualidadc da gua. !sso inlica quc aincfios cono !, fcnciafuia c
alcalinidadc nao infcifcicn na cficincia dc dcsinfccao con iadiaao ulfiaviolcfa.
!nficfanfo, quando cssa ociaao icalizada cn gua duia odc ocoiici un
ioblcna iclacionado dcosiao dc sais ouco soluvcis (oi cxcnlo, CaC
3
)
no fubo quc icvcsfc a lnada, icduzindo a fiansnissao dc iadiaao ulfiaviolcfa.
A icscna dc sais c nafiia oignica cn suscnsao fanbn odc afcfai a cficincia
da dcsinfccao. Alguns conosfos, cono fciio, sulfcfo, nifiifo c fcnol, absoivcn
iadiaao ulfiaviolcfa no coniincnfo dc onda dc 24 nn, cnquanfo os
nicioiganisnos odcn usai aifculas cn suscnsao cono una foina dc iofcao
iadiaao incidcnfc.
Lmpadas Germicidas
As fonfcs aifificiais nais conuns dc iadiaao ulfiaviolcfa sao as lnadas dc aico
dc ncicuiio, as quais consisfcn cn un bulbo hcinfico dc slica ou quaifzo
(anbos fiansnissoics dc iadiaao ulfiaviolcfa), con as cxficnidadcs dofadas dc
clcfiodos dc fungsfnio con una nisfuia dc fciia alcalina quc facilifa a foinaao
dc aico dcnfio da lnada. o infciioi do fubo infioduzida una cqucna
quanfidadc dc ncicuiio c gs incifc gcialncnfc o aignio. A difcicna dc ofcncial
cnfic os clcfiodos ioduz a cxcifaao dos fonos dc ncicuiio quc, ao icfoinaicn
ao csfado dc ncnoi cncigia, cnifcn iadiaao ulfiaviolcfa.
aignio fcn duas funocs bsicas: auxiliai a aifida da lnada c icduzii
as cidas finicas, confiibuindo aia o csccfio dc icndincnfo da lnada. a
!iguia 3.2 sao ilusfiados os cononcnfcs da lnada dc aico dc ncicuiio.
ufias fonfcs aifificiais dc iadiaao \\ ncnos significafivas sao os bulbos
dc lnadas incandcsccnfcs, os bulbos dc lnadas dc halognco c, fanbn, as
fclas dc conufadoi (!aiioffa : Bckdassh, 1S).
As lnadas dc baixa icssao dc vaoi dc ncicuiio c as lnadas fluoics-
ccnfcs aicscnfan o ncsno iincio dc ociaao. A iadiaao gciada na lnada
cono icsulfado da dcscaiga dc clfions cnfic os dois clcfiodos, a qual cxcifa os
fonos do vaoi dc ncicuiio cn baixa icssao (aioxinadancnfc 0,001 afn). A
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 51
difcicna bsica cnfic as duas lnadas quc o bulbo da lnada fluoicsccnfc
iccobcifo oi un conosfo dc fosfoio, o qual convcifc a iadiaao ulfiaviolcfa cn
luz visvcl. Aln disso, cssc bulbo fcifo dc vidio conun, quc absoivc a iadiaao
ulfiaviolcfa.
Eletrodo de tungstnio
Vapor de mercrio e argnio Camisa de quartzo
IIguru 3.2 !squcna dc una lnada dc baixa icssao dc vaoi dc ncicuiio. Icnt.: \iighf
: Caiins, 1S.
!sfao disonvcis no ncicado lnadas dc baixa c ndia icssao dc vaoi
dc ncicuiio aia alicaao cn dcsinfccao dc gua. As lnadas dc baixa icssao
cnifcn a naioi aifc da iadiaao no coniincnfo dc onda 23,7 nn nais
dc% do fofal dc cnissao dc iaios ulfiaviolcfa csf no coniincnfo dconda dc
23,7nn, cnquanfo as lnadas dc ndia icssao cnifcn cncigia cn
coniincnfo dc onda na faixa dc 1S0 a 1.370 nn. A ofncia das lnadas dc
ndia icssao nuifo naioi quc a das dc baixa icssao, cuja ofncia dc vaoi
csf cnfic 1 c 6 \. cssas lnadas, aioxinadancnfc 70% dc foda a ofncia
cnifida dc iaios ulfiaviolcfa.
\sualncnfc, as lnadas dc baixa icssao dc vaoi dc ncicuiio sao cncci-
iadas cn una canisa dc quaifzo, con o objcfivo dc isolai a lnada do ncio
aquoso. !ssa nonfagcn ncccssiia aia nanfci a fcnciafuia da sucifcic da
lnada ioxina ao idcal, ou scja, 40
o
C. \na alfcinafiva aia o quaifzo o
Jcflon

, no cnfanfo, cssc nafciial absoivc ccica dc 3% da iadiaao \\, cnquanfo


o quaifzo absoivc acnas % (Conbs : ^cGuiic, 1S).
a Jabcla 3.1 aicscnfada a disfiibuiao dc cncigia cnifida oi una
lnada dc baixa icssao dc vaoi dc ncicuiio. A cncigia cn un coniincnfo
dc onda csccfico cxicssa cla oiccnfagcn da cnissao fofal dcnfio dc una
faixa (ou icgiao) dc iadiaao ulfiaviolcfa.
sol a fonfc nafuial dc iadiaao ulfiaviolcfa. Confudo, a absoiao das
ondas cuifas cla canada dc oznio icduz a infcnsidadc das iadiaocs \\-B c
\\-C quc chcgan sucifcic da Jciia. Assin, a alicaao da iadiaao na
dcsinfccao dccndc dc fonfcs aifificiais dc \\.
52 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Tubc!u 3.1 !isfiibuiao dc cncigia dc una lnada gcinicida.
Porcentagem relativa de emisso dentro da regio
Comprimento de onda (nm)
248-365 nm 248-313 nm
248 0,1 0,1
254 95,2 97,4
265 0,1 0,1
280/289 0,1 0,1
297 0,3 0,3
302 0,2 0,2
313 1,8 1,9
334 0,1
365 2
Icnt.: !ain (1S0).
Mecanismos de InaIivao
Ao confiiio da naioiia dos agcnfcs dcsinfcfanfcs noinalncnfc ufilizada cn guas,
a iadiaao ulfiaviolcfa nao inafiva os nicioiganisnos oi ncio dc infciaao (icaao)
qunica. A inafivaao dos nicioiganisnos causada cla absoiao dcssa luz dc
alfa cncigia, quc ionovc icaocs fofoqunicas con os cononcnfcs fundancnfais
das clulas, icjudicando scu funcionancnfo noinal, oi cxcnlo, infciioncndo
o nccanisno dc dulicaao ou iovocando a noifc da ncsna (\5!!A, 1).
nccanisno dc dcsinfccao oi \\ ocoiic dcvido absoiao da iadiaao
clas iofcnas c clos cidos nuclicos RA c !A. A absoiao dc alfas doscs
dc \\ clas iofcnas icscnfcs nas ncnbianas cclulaics lcva ao ionincnfo
dcssas ncnbianas c, conscqucnfcncnfc, noifc da clula. !oin, a absoiao dc
cqucnas doscs dc iadiaao ulfiaviolcfa clo !A odc acnas infciionci a
habilidadc do nicioiganisno dc sc icioduzii, incdindo-o dc confaninai o ncio.
!A un olncio dc cido nuclico, consfifudo oi una scquncia dc
quafio bascs nifiogcnadas (adcnina, cifosina, guanina c finina) quc consfifucn o
codigo gcnfico. !ssas bascs foinan as chanadas bascs cnaiclhadas (oi cxcn-
lo, adcnina con finina c cifosina con guanina), ligadas oi onfcs dc hidiognio.
5ao cssas ligaocs quc fazcn con quc as duas fifas do !A cinancan ligadas.
!ssa csfiufuia do !A conhccida cono dula hlicc.
s iaios ulfiaviolcfa sao iaidancnfc absoividos oi algunas nolculas
icscnfcs no !A, cono as uiinas c as iiinidinas, quc sc foinan nais icafivas.
A absoiao nxina dc \\ clo !A ocoiic cn 260 nn, sugciindo quc a inafivaao
cla iadiaao ncdiada cla absoiao diicfa dc uiinas c iiinidinas clas
nolculas, lcvando foinaao dc dncios c hidiafos.
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 5J
A absoiao dc iadiaao ulfiaviolcfa oi bascs nifiogcnadas adjaccnfcs odc
icsulfai na foinaao dc dncios, cono cifosina-cifosina, adcnina-adcnina c finina-
finina. A finina, oi fci a csfiufuia nais sinlcs das bascs nifiogcnadas, a quc
aicscnfa naioi foinaao dc dncios, os quais nudan a csfiufuia do !A
incdindo a icioduao do nicioiganisno. !ssc o nccanisno fundancnfal da
dcsinfccao \\, icicscnfado na !iguia 3.3.
HN
N
H
O
O
CH
3 H
3
C
H
+
N
H
NH
H
O
O
h
HN HN
N
H
N
H
O
O
O
O
CH
3
CH
3
Dmero de timina Timina Timina
IIguru 3.3 !inciizaao fofoqunica dc duas bascs finina.
VanIagens e DesvanIagens da Radiao UIIravioIeIa
!c acoido con 5ouza (2000), fonando oi basc Caiins (1), sao viias as
iazocs aia a cscolha da iadiaao ulfiaviolcfa cono agcnfc dcsinfcfanfc cn
fiafancnfo dc gua, dcnfic clas:
a iadiaao ulfiaviolcfa cfcfiva aia giandc vaiicdadc dc bacfiias c
vius, usando doscs iclafivancnfc cqucnas,
nninos iiscos saudc (a foinaao dc subiodufos nnina),
nao confcic icsidual, o qual odciia icagii con subsfncias oignicas na
ioduao concicial ou indusfiial (oi cxcnlo, nao ioduzida
dcscoloiaao ou nudana dc saboi, quando sc ufiliza iadiaao ulfiaviolcfa
cn indusfiia alincnfcia),
scguiana c accifaao dos ociadoics c do ublico (ncnhun iodufo
qunico foxico fiansoifado, ainazcnado ou nanuscado),
sinlicidadc c baixos cusfos dc ociaao c nanufcnao (o cquiancnfo
dc iadiaao ulfiaviolcfa nais sinlcs do quc os cquiancnfos dc gciaao
dc oznio c dioxido dc cloio),
cqucno fcno dc confafo, conscqucnfcncnfc, nao ncccssifa dc giandcs
fanqucs dc confafo (sao alcanadas doscs cfcfivas dc dcsinfccao cn
oucos scgundos, conaiado ao ciodo dc 10 a 60 ninufos dc oufias
fccnologias dc dcsinfccao).
!cnfic as dcsvanfagcns da dcsinfccao con iadiaao \\, dcsfacan-sc:
os nccanisnos dc icaio do dano iovocado ao !A dos nicioiganisnos,
sc una dosc sublcfal foi cnicgada,
54 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
a nafiia dissolvida ou cn suscnsao icduz a infcnsidadc dc iadiaao
quando csfa afiavcssa a lnina lquida,
nao confcic icsidual gua disfiibuda.
o cnfanfo, o fafo dc a iadiaao \\ nao dcixai icsidual dcsinfcfanfc na
gua fcn sido ciioncancnfc aonfado cono aiguncnfo aia o uso do cloio, ois,
na icalidadc, h un ofcncial aia foinaao dc biofilnc nas icdcs dc disfiibuiao
dc gua. 5c a gua confivci nufiicnfcs (aificulaincnfc caibono oignico
assinilvcl), clcs odcn sc acunulai cn foino das canalizaocs, dando suoifc
ao cicscincnfo niciobiano, c, aln disso, a icscna dc 1 ng/! dc cloio icsidual
livic nao gaianfc quc o biofilnc nao scja foinado nas sucifcics das canalizaocs
c os colifoincs fccais nao scjan cnconfiados nas guas dc consuno (5ouza, 2000).
A dcsinfccao con \\ nais cfcfiva aia guas con coi c fuibidcz dc
cqucno valoi, dcvido ncccssidadc dc cncfiaao da luz no ncio, oifanfo, a
qualidadc da gua a sci fiafada un inoifanfc fafoi na ufilizaao dcsfc
ioccsso.
!ssa fcnica odc sci vivcl aia cqucnas conunidadcs, dcvido ociaao
ifica das insfalaocs conciciais j dcscnvolvidas aia baixas vazocs,
considciando a dccndncia fofal dc divcisas conunidadcs cn iclaao csfaao
dc fiafancnfo, a qual, oi vczcs, ocia con sobiccaiga c nao aicscnfa dcsinfccao
scguia.
1FHJ=JA: : r:!|:!c u/tr:t|c/.t: .:us: /.sJ.s ncs c//cs . .n..r !. p./.. Pcr |ssc,
nun.: s. .\pcn/: r:!|:!c, m.smc u. !ur:nt. pcu.cs s.un!cs. Tc!:s :s cp.r:J.s !.
m:nut.n!c !:s |nst:/:J.s . !cs .u|p:m.ntcs !.t.m, c|r|:tcr|:m.nt., s.r r.:/|::!:s .cm
:s /mp:!:s !.s/|:!:s.
Processos OxidaIivos Avanados
as ulfinas duas dcadas, as cxigncias cn iclaao s lcis anbicnfais cn fodo o
nundo fn sc foinado cada vcz nais icsfiifivas, iincialncnfc dcvido ao auncnfo
da conscicnfizaao cn iclaao saudc hunana c aos iiscos ccologicos associados
oluiao anbicnfal. !oi cssc nofivo, nos ulfinos 10 a 1 anos, viias foian as
csquisas visando ao dcscnvolvincnfo c ao aiinoiancnfo dc fccnologias dc
fiafancnfo dc icsduos c icduao dc olucnfcs cn gcial, scnic con basc no
icquisifo cusfo-bcncfcio.
\n dos viios giuos dc fccnologias, quc foi c confinua scndo basfanfc
cxloiado, o !A (!ioccssos xidafivos Avanados), dcfinido cono ioccssos
dc oxidaao cn quc iadicais hidioxila sao gciados aia afuai cono agcnfcs
oxidanfcs qunicos c, dcvido alfa icafividadc dcsscs iadicais, odcn icagii con
una giandc vaiicdadc dc conosfos oignicos (\5!!A, 1S).
csscs ioccssos, gcialncnfc, h o cnvolvincnfo da gciaao dc cscics
fiansicnfcs, quc sao oxidanfcs odciosos, oin dc baixa sclcfividadc,
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 55
iincialncnfc o iadical hidioxila (!) c, cn alguns casos, o oxignio singlcfc,

2
(
1

g
). ! odc sci gciado oi ncio fofoqunico c nao-fofoqunico.
Afualncnfc, os !A fn icccbido giandc afcnao, dcvido caacidadc dc
convcifci olucnfcs cn cscics qunicas inocuas, cono gs caibnico c gua, ou
scja, causai a nincializaao fofal do olucnfc.
A classificaao dcsscs ioccssos, considciando a icscna dc cafalisadoics
na foina solida c a iluninaao, aicscnfada na Jabcla 3.2.
Tubc!u 3.2 5isfcnas ficos dc ioccssos oxidafivos avanados.
Sistemas homogneos
Com irradiao:
O
3
/UV
H
2
O
2
/UV
Feixe de eltrons
Ultra-som (US)
H
2
O
2
/US
UV/US
Sem irradiao:
O
3
/H
2
O
2
O
3
/OH

H
2
O
2
/Fe
2+
(Fenton)
Sistemas heterogneos
Com irradiao:
TiO
2
/O
2
/UV
TiO
2
/H
2
O
2
/UV
Sem irradiao:
Eletro-Fenton
Icnt.: !uang .t :/. (13).
iadical hidioxila (!) un dos iadicais livics nais icafivos c un dos
nais foifcs oxidanfcs. A ffulo dc conaiaao sao aicscnfados, na Jabcla 3.3,
alguns oxidanfcs c scus ofcnciais dc oxiiicduao.
!oifanfo, cn ncio cido o ofcncial dc oxidaao do iadical hidioxila sci
basfanfc alfo, scndo suciado acnas clo fluoi. !n soluao bsica, ! 11, o
! icagc con !
2

2
icsulfando cn un oxido c un on cioxido. A iiiadiaao dc
cioxido dc hidiognio gcia iadicais hidioxila indccndcnfcncnfc do ! do ncio,
ao ncnos af ! 10 (!uang .t :/., 13).
A icaao do iadical hidioxila con conosfos oignicos odc sci classificada
oi ncio dc fis nccanisnos dc icaao: adiao dc hidioxila, icfiiada dc hidiognio
c fiansfcincia dc clfions.
56 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Tubc!u 3.3 !ofcnciais dc oxiiicduao dc alguns agcnfcs oxidanfcs.
Reao redox E
o
(NHE), Volt (25
o
C)
F
2
+ 2e

= 2F

2,87
OH + H
+
+ e

= H
2
O 2,33
O
3
+ 2H
+
+ 2e

= O
2
+ H
2
O 2,07
H
2
O
2
+ 2H
+
+ 2e

= H
3
O
2
+
1,76
MnO
4

+ 4H
+
+ 3e

= MnO
2
+ 2H
2
O 1,68
HClO
2
+ 3H
+
+ 4e

= Cl

+ 2H
2
O 1,57
MnO
4

+ 8H
+
+ 5e

= Mn
2+

+ 4H
2
O 1,49
HOCl + H
+
+ 2e

= Cl

+ H
2
O 1,49
Cl
2
+ 2e

= 2Cl

1,36
HBrO + H
+
+ 2e

= Br

+ H
2
O 1,33
O
3
+ H
2
O + 2e

= O
2
+ 2OH

1,24
ClO
2(g)
+ 1e

= ClO
2

1,15
Br
2
+ 2e

= 2Br

1,07
HIO + H
+
+ 2e

= I

+ H
2
O 0,99
ClO
2(aq)
+ 1e

= ClO
2

0,95
ClO

+ 2H
2
O + 2e

= Cl

+ 2OH

0,90
H
2
O
2
+ 2H
+
+ 2e

= 2H
2
O 0,87
ClO
2
+ 2H
2
O + 4e

= Cl

+ 4OH

0,78
BrO

+ H
2
O + 2e

= Br

+ 4OH

0,70
I
2
+ 2e

= I

0,54
I
3
+ 3e

= 3I

0,53
IO

+ H
2
O + 2e

= I

+ 2OH

0,49
Icnt.: !uang .t :/. (13).
Conosfos oignicos aionficos, quc ossucn ligaocs nulfilas caibono-
caibono, icagcn con o iadical hidioxila dcvido nuvcn clcfinica do ancl aionfico,
confoinc cxcnlificado na !quaao 3.10. o caso da absfiaao dc hidiognio,
cssa icaao gcialncnfc ocoiic con conosfos oignicos insafuiados (!quaao 3.11).
as icaocs cnfic iadicais hidioxila c ons inoignicos, o nccanisno gcialncnfc
ocoiic oi ncio da fiansfcincia dc clfions (!quaao 3.12).
! C
6
!
6
C
6
!
6
! (3.10)
! C!
3
CC!
3
C!
2
CC!
3
!
2
(3.11)
!c
2
! !

!c
3
(3.12)
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 57
FoIocaIIise HeIerognea
a fofocaflisc hcfciognca, un scnicondufoi cxcifado cla absoiao dc fofons
con cncigia suciioi cncigia do |:n!:p, icsulfando na ionoao dc clfions da
banda dc valncia (B\) aia a banda dc conduao (BC), foinando aics clfion/
lacuna (c

/h

). !ssas cscics odcn sc icconbinai ou nigiai aia a sucifcic do


cafalisadoi, ondc odcn icagii con cscics adsoividas, dando scquncia s icaocs
icdox. A cficincia dos ioccssos dc oxiiicduao csf iclacionada ao ioccsso dc
icconbinaao c

/h

: quanfo ncnoi a icconbinaao, naioi a cficincia do condufoi,


c fal sifuaao odc sci favoiccida cla cxisfncia dc doadoics ou icccfoics dc
clfions i-adsoividos ao cafalisadoi.
s iadicais hidioxila sao foinados dcvido ao alfo odci oxidanfc das lacunas
(h

) cxisfcnfcs na sucifcic das aifculas do scnicondufoi c odcn icagii con


a naioiia das nolculas biologicas (!oifnan : Adans, 173) c con una gana
dc conosfos oignicos anfioicos (Al-!kabi : 5cionc, 1SS, Buxfon .t :/.,
1SS, !ausf : !oign, 10, Glazc : !cyfon, 1SS, oguciia : Jaidin, 1S,
Ziolli : Jaidin, 1S, oguciia : Guinaiacs, 2000). Assin, acicdifa-sc quc cssc
alfo odci oxidanfc icsulfc cn una cficicnfc afividadc bacfciicida.
As lacunas localizadas na B\ nosfian ofcnciais basfanfc osifivos (2 a
3, \), o quc significa quc, do onfo dc visfa fcinodinnico, iaficancnfc qualquci
conosfo oignico odc sci oxidado quando cxosfo a cssc ofcncial. !lfions
dcslocados sao icsonsvcis cla disfiibuiao das caigas ncgafivas, quc odcn nigiai
aia a sucifcic da aifcula, ondc nosfian ofcnciais cnfic 0 c 1 \, scndo,
oifanfo, bons icdufoics. \n csqucna sinlificado dc una aifcula dc cafalisadoi
scndo cxcifada odc sci visfo na !iguia 3.4.
+
BV
OH OH

E
BC

h
O
2
O
2

IIguru 3.4 !squcna icicscnfafivo da aifcula do scnicondufoi.


A fofocaflisc hcfciognca aicscnfa algunas vanfagcns ofcnciais sobic os
nfodos fiadicionais:
58 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
anla faixa dc conosfos oignicos odcn sci nincializados,
clinina a adiao dc oxidanfcs qunicos,
o cafalisadoi odc sci icufilizado,
ioccsso dc baixo cusfo,
a iadiaao solai odc sci cnicgada cono fonfc dc luz aia afivai o
cafalisadoi.
ioccsso dc fofooxidaao dc olucnfcs oignicos cafalisado oi
scnicondufoics fcn sido laigancnfc csfudado. ^uifos scnicondufoics odcn
sci ufilizados cono cafalisadoics, cono Ji
2
, Zn, !c
2

3
, caulin, 5i
2
c Al
2

3
(Janaka : !isanaga, 14) ou Zn5, Cd5 c \
2

(^ihaylov .t :/., 13).


!c fodos os scnicondufoics j ufilizados, o Ji
2
fcn sido o nais cnicgado,
ois aicscnfa vanfagcns cono o baixo cusfo, a nao foxicidadc, a insolubilidadc
cn gua, a fofocsfabilidadc, a csfabilidadc qunica cn anla faixa dc !, a
ossibilidadc dc inobilizaao sobic solidos c dc afivaao oi luz solai.
Ji
2
gcialncnfc ufilizado a nisfuia das foinas alofioicas anafasc c
iufilo na iooiao 70:30, scndo a foina anafasc a nais icafiva. 5ua iiiadiaao
con \\/\!5 (< 400 nn) gcia cxccsso dc clfions na banda dc conduao c lacunas
osifivas na banda dc valncia. ! inoifanfc salicnfai quc ncssc ioccsso sao
foinadas, aln dos iadicais hidioxila, viias oufias cscics fiansicnfcs dc alfa
icafividadc, incluindo oufios iadicais. As !quaocs 3.13 a 3.23 icsuncn as iiciais
icaocs quc ocoiicn quando o scniconfudoi iiiadiado.
Ji
2
h
\B

c
CB

(3.13)
!
2

(ads.)
h
\B

! !

(3.14)
!

(sucif.)
h
\B

! (3.1)

2
c
CB


2

(3.16)

2

!

!
2
(3.17)
!
2

!
2

!
2

2

2
(3.1S)

2

!
2

!
2


2
(3.1)
!
2

!

!
2

2
(3.20)
!
2

2
c
CB

! !

(3.21)
!
2

2

2

! !


2
(3.22)
!
2

2
2 ! (3.23)
h
h
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 59
Formas de Uso do FoIocaIaIisador
Ji
2
odc sci ufilizado na foina dc suscnsao (lana) ou inobilizado, cada
qual con suas vanfagcns c dcsvanfagcns. !n suscnsao, a icsisfncia fiansfcincia
dc nassa cnfic o subsfiafo c a sucifcic do cafalisadoi quasc scnic incxisfc,
ois o cafalisadoi cnconfia-sc suscnso na soluao (\ohia : !avis, 13), no
cnfanfo, sc a conccnfiaao do Ji
2
foi alfa, a soluao odci ficai fuiva, incdindo
a assagcn da luz (Jscng : !uang, 10, \ci : \an, 11). Ainda, aos o
fiafancnfo, as aifculas do cafalisadoi dcvcn sci scaiadas da fasc lquida, o
quc auncnfa a conlcxidadc ociacional c dininui a viabilidadc cconnica dcsscs
icafoics (!offnann .t :/., 1).
^uifos fiabalhos fn sido icalizados con o infuifo dc nclhoi viabilizai o
uso dos cafalisadoics, inobilizando-os cn divcisas nafiizcs incifcs, o quc sinlifica
scu nanuscio c ossibilifa sua nodificaao cafalfica, cn aificulai cla dcosiao
dc cqucnas quanfidadcs dc ncfal cn sua sucifcic, dininuindo a icconbinaao
dos clfions c das lacunas, un dos ioblcnas da fofocaflisc hcfciognca. o
cnfanfo, csfando o cafalisadoi inobilizado, os voluncs fiafados nao odcn sci
giandcs, ois a disfncia cnfic clc c a fonfc luninosa incdc quc os fofons cnifidos
consigan afingii a sucifcic cafalfica.
!sfando o cafalisadoi inicgnado dc iolas dc slica, na foina dc lcifo
fluidizado, o ncsno cinanccci suscnso na gua c nao fci dc sci iccuciado
aos o fiafancnfo, scndo csfa una alfcinafiva dc uso ossivclncnfc nais vivcl.
!aaisfiick .t :/. (16) ufilizaian un icafoi na foina dc lcifo fluidizado, con
Ji
2
inobilizado cn aifculas dc quaifzo, c vciificaian quc csfa configuiaao,
aln dc ioduzii naioics valoics da iazao ica sucificial/volunc cn iclaao aos
icafoics dc lcifo fixo, cinifc un nclhoi aiovcifancnfo da luz c una nclhoia
das condiocs aia a fiansfcincia dc nassa, vciificando fanbn quc nao houvc
aiiasfc do cafalisadoi cn dccoiincia do auncnfo da vazao c quc a linifaao oi
fiansfcincia dc nassa odc sci dcsiczada.
^uifas csquisas foian fcifas no Biasil c cn oufios ascs, buscando
consolidai fccnologias c aincfios quc viabilizcn o uso do ioccsso dc
fofocaflisc, visando a una naioi adcquaao c ofinizaao do ioccsso aia a
ufilizaao cficaz dcsfc no afcndincnfo oulaao, fanfo no nbifo indusfiial
cono no dc saudc ublica.
O Poder acIericida do 5emiconduIor IIuminado
A cloiaao dc guas con clcvados fcoics dc caibono oignico fofal odc ioduzii
subiodufos cono fiihaloncfanos c oufios conosfos canccigcnos. Assin, as
novas icgulancnfaocs a scicn ionulgadas cla \nifcd 5fafcs !nviionncnfal
!iofccfion Agcncy (\5!!A) buscan novas fccnologias aia dcsinfccao c
fiafancnfo dc gua. Algunas fccnologias alfcinafivas cloiaao inclucn o uso dc
oznio, ioccssos dc filfiaao avanados, iadiaao \\ c, nais icccnfcncnfc,
fofocaflisc hcfciognca Ji
2
/\\-\!5.
60 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
\affs .t :/. (1) iouscian quc un dos iovvcis nccanisnos dc
dcsinfccao ocoiia cla oxidaao da aicdc da clula, alfciando a cincabilidadc
c acaiicfando a lisc da clula. ^onfgonciy (1S) dcscicvcu duas ioiicdadcs
dcsinfcfanfcs iiniias quc confiolan a cficcia do oxidanfc qunico: 1. a oxidaao
c o ionincnfo da aicdc da clula c da ncnbiana, icsulfando na dcsinfcgiaao
da clula, c 2. difusao do oxidanfc na clula, causando a inafivaao dc cnzinas,
danificando cononcnfcs infiacclulaics c infcifciindo na snfcsc iofica. A
habilidadc dc un dcsinfcfanfc qunico oxidai o nafciial oignico, cono
lioiofcnas ou cidos nuclicos, dcvida a scu ofcncial dc oxidaao adiao.
iadical hidioxila foinado na fofocaflisc hcfciognca do Ji
2
fcn un dos
ofcnciais dc oxidaao nais alfos, 2% suciioi ao do
3
. aufoi cnfafizou,
aln do ofcncial dc oxidaao do iadical, quc a difusao dc cscics dcsinfcfanfcs
nas clulas fanbn inoifanfc. odci dc difusao dccndcnfc da caiga, da
nassa nolcculai c das ioiias caiacfcisficas do nicioiganisno.
ApIicaes e LimiIaes
A fofocaflisc hcfciognca un ioccsso quc fcn sido basfanfc csfudado aia
dcsconfaninaao dc soluocs aquosas (llis, 11, llis .t :/., 1S, llis .t :/.,
11, !cinann .t :/., 13, ^ills .t :/., 13), nas ouco foi fcifo aia sua
alicaao cn fasc gasosa c cn fiabalhos dc dcsinfccao dc guas (Albciici : Jaidin,
14, Albciici, 12). ^uifos csfudos cn fasc aquosa fn dcnonsfiado quc csfc
ioccsso caaz dc ionovci a fofal nincializaao dc una giandc vaiicdadc dc
confaninanfcs oignicos.
^afsunaga .t :/. (1S) icoifaian a csfciilizaao conlcfa dc I:.tc|:.|//us
:.|!cp/|/us, S:../:rcm;..s ..r.t|s|:. c Is./.r|./|: .c/| quando iiiadiados con lnada
dc halognio cn lafina caiicgada con dioxido dc fifnio con fcno dc cxosiao
dc 60 a 120 ninufos. ncsno giuo (^afsunaga .t :/., 1SS) dcscnvolvcu un
sisfcna dc csfciilizaao fofocafalfica confnuo basc dc Ji
2
inobilizado cn
ncnbianas dc accfilcclulosc c vciificou % dc clininaao dc I. .c/| cn gua
dcsionizada cn 16 ninufos dc fcno dc cxosiao, cn una conccnfiaao cclulai
inicial dc 10
2
oig/nl.
s ncsnos csquisadoics vciificaian quc, ao auncnfai a conccnfiaao
cclulai, a cficincia icduz aia 16%. J cn 1, consfiuian un sisfcna aia
dcsinfccao fofoqunica dc bacfiias con Ji
2
c luz difusa cnifida oi fibias
oficas c conaiaian a cficincia dcssc sisfcna con oufio iluninado oi luz
cnifida dc fibias oficas convcncionais. !aia csfc ulfino sisfcna, dcfcininaian
as condiocs ofinas dc dcsinfccao dc I. .c/|: a) iiiadiaao oi duas hoias, b)
infcnsidadc da luz dc 60 cinsfcin
1
n
2
/s, c c) conccnfiaao dc Ji
2
dc 0,4 ng/nl.
sisfcna dc luz difusa odc sci usado aia dcsinfccao dc alfas conccnfiaocs dc
bacfiias c dioxido dc fifnio. A giandc vanfagcn da luz difusa a cxfcnsa ica
1. 1 cinsfcin igual a 1 nol dc fofons.
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 61
sucificial cn iazao ao volunc, foinando nais cficicnfc a fofocxcifaao do dioxido
dc fifnio c, assin, nais cficicnfc a dcsinfccao (^afsunaga : kochi, 1).
\affs .t :/. (1) csfudaian a clininaao dc bacfiias c olivius 1 cn
cflucnfcs sccundiios oi infcindio da fofocaflisc hcfciognca, con o sisfcna
Ji
2
iiiadiado con luz fluoicsccnfc !40B! c luz solai. ^osfiaian fanbn quc o
sisfcna nais iido aia a clininaao dc vius (30 ninufos) do quc dc bacfiias
(10 ninufos). ao foian cnconfiadas difcicnas nas cficincias dc dcsinfccao
na faixa dc ! dc a S. !aia fiafancnfo dc cflucnfcs ufilizando Ji
2
/luz solai, as
cficincias dc dcsinfccao obfidas foian nuifo infciioics s obfidas clos nfodos
fiadicionais.
Rajcshwai .t :/. (14) csfudaian a afividadc bacfciicida do Ji
2
cn
suscnsocs dc I. .c/|. \ciificaian quc a cinfica da icaao cia dc iinciia oidcn
c quc o oxignio cia ncccssiio cono i-icquisifo aia as ioiicdadcs bacfciicidas.
Janbn foi coniovado quc a consfanfc dc vclocidadc dc inafivaao dos
nicioiganisnos iooicional iaiz quadiada da conccnfiaao dc Ji
2
c
diicfancnfc iooicional infcnsidadc da luz. !oi vciificada a inafivaao fofal
das bacfiias cn 30 ninufos.
!i .t :/. (16) csfudaian a clininaao dc colifoincs cn cflucnfcs sccundiios
oi fofooxidaao cafalisada oi Ji
2
c luz ncgia J10 (20 \). bfivcian icduao
dc 3 10
3
oig/100 nl aia oig/100 nl aos 60 ninufos dc fiafancnfo con
Ji
2
, iadiaao \\ c aciaao. bscivaian fanbn quc a quanfidadc dc bacfiias
inafivadas duianfc a dcsinfccao dccndc iincialncnfc da infcnsidadc da luz
incidcnfc (!
0
) c do fcno dc iiiadiaao, c quc csfa icduao scguc una iclaao
cxoncncial.
^ancss .t :/. (1) csfudaian a aao do Ji
2
na inafivaao dc I. .c/|
iiiadiada duianfc 30 ninufos con iadiaao ulfiaviolcfa dc naioi coniincnfo
dc onda (\\A), con conccnfiaao dc I. .c/| vaiiando cnfic ,1 10
2
c 10
S
\!C/nl c conccnfiaao do fofocafalisadoi dc 0,1 a 1 ng/nl. !nconfiaian a nclhoi
cficincia na faixa dc conccnfiaao dc I..c/| dc 10
3
a 10
S
\!C/nl, con conccnfiaao
ofina dc Ji
2
dc 1 ng/nl. \filizando a ioduao dc nalondialdcdo (^!A)
cono nodclo aia avaliai o dano causado na ncnbiana cclulai cla cioxidaao
lidica, obscivaian un auncnfo cxoncncial na ioduao dc ^!A, cuja
conccnfiaao afingiu dc 1,1 a 2,4 nnol/ng dc clulas dcois dc 30 ninufos dc
iiiadiaao. s icsulfados obfidos dcnonsfiaian, cla iinciia vcz, quc a
cioxidaao lidica dc fosfolidios insafuiados cn I. .c/| ocoiic cono icsulfado
da aao oxidafiva cxcicida clo ioccsso \\/Ji
2
.
Radiao 5oIar
A lifciafuia nosfia quc os nicioiganisnos afognicos gcialncnfc icscnfcs na
gua sao vulncivcis ao caloi c iadiaao ulfiaviolcfa (Biyanf .t :/., 12). \na
vcz quc o sol fonfc nafuial, univcisalncnfc disonvcl c giafuifa, fanfo dc caloi
cono dc iadiaao ulfiaviolcfa, inagina-sc quc cssa fonfc scja a basc dc un nfodo
62 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
dc dcsinfccao cfcfivo c dc baixo cusfo aia uso cn icgiocs afasfadas c ncnos
favoiccidas.
s csfudos iclafivos dcsinfccao solai, conhccida cono 5odis (do ingls
Sc/:r I|s|n/..t|cn), fivcian scu incio no final da dcada dc 70, assando a fci
naioi icconhccincnfo a aifii dc 1S.
A iadiaao solai, alicada aia dcsinfccao dc gua, ufilizando icciicnfcs dc
lsfico c dc vidio, nosfiou-sc cfcfiva, ois foi obfida inafivaao dc ,% dc
colifoincs cn ninufos dc cxosiao, ao asso quc foian ncccssiios 630 ninufos
aia sc obfci a ncsna cficincia con luz aifificial. cononcnfc da iadiaao solai
nais cfcfivo na dcsfiuiao dc nicioiganisnos aiccc sci a iadiaao ulfiaviolcfa
con coniincnfo dc onda na faixa dc 320 a 400 nn c, cn ncnoi giau, a luz visvcl
(violcfa c azul) con coniincnfo dc onda dc 400 a 40 nn (Acia .t :/., 1S4).
A conlcfa clininaao dos oiganisnos afognicos icquci un nnino dc
duas hoias dc cxosiao iadiaao solai diicfa dc 600 \/n
2
. ! icconcndado
cono fafoi dc scguiana, iincialncnfc aia as icgiocs fioicais unidas, un
ciodo dc cinco hoias dc cxosiao. A icscna dc nuvcns, ou dc ofcnciais
infcifcincias clinficas (funaa, fog), dininui a cficincia do ioccsso dc
dcsinfccao (Za .t :/., 1S7).
As guas con clcvadas confaninaocs nao sao dcsinfcfadas facilncnfc cla
iadiaao solai, ncn fanouco as guas con clcvada fuibidcz, cono o caso dc
alguns iios. ! csciado quc a fuibidcz afcnuc o cfcifo da iadiaao solai c quc
clcncnfos nufiifivos da gua icsiduiia faculfcn a iolifciaao dc alguns
nicioiganisnos (dcycni, 1S6).
foinafo c o fananho do icciicnfc ufilizado aia cxoi as anosfias ao sol
nosfiaian-sc ouco influcnfcs na faxa dc inafivaao dos nicioiganisnos
indicadoics. o !gifo, nosfiou-sc una fcndncia dc iida icduao na faxa dc
noifc ou inafivaao bacfciiana cn anosfias confidas cn icciicnfcs dc 00 nl c
100 nl. Anbos os icciicnfcs ossuan fananho cqucno, fiicancnfc ufilizados
aia colcfa dc gua c ainazcnancnfo, cono gaiiafas, conuncnfc ufilizadas cn
ascs cn dcscnvolvincnfo. A osiao vcifical ou hoiizonfal dc cxosiao ao sol
fanbn ioduziu ouco cfcifo na cficincia do ioccsso (Aiafa, 1S).
A coi do icciicnfc una vaiivcl a sci considciada. o caso da ufilizaao
dc icciicnfcs dc vidio ou lsfico, dcvc-sc dai icfcincia aos incoloics. Rcciicnfcs
fiansaicnfcs dc coi naiion, vcidc, anaicla ou vcinclha nao sao aconsclhados
(Aiafa, 1S).
A cficincia da dcsinfccao sci naioi cn icciicnfcs quc ossuicn
fiansnifncia ioxina icgiao ulfiaviolcfa do csccfio dc luz. giau dc naioi
lcfalidadc obscivado csf iclacionado aos coniincnfos dc onda ioxinos iadiaao
ulfiaviolcfa. s icciicnfcs ncflicos con sucifcic abcifa c icflcxao infciioi odcn
sci ufilizados con cficincia no ioccsso dc dcsinfccao solai. o cnfanfo, o fcno
dc cxosiao dcvc sci naioi quc una ou duas hoias (Baldi, 1S7).
A iadiaao ulfiaviolcfa \\ A (320 a 400 nn) a iincial icsonsvcl cla
inafivaao dc nicioiganisnos, c a iadiaao ulfiaviolcfa dc coniincnfo dc onda
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 6J
dc 400 a 40 nn iaficancnfc nao fcn cfcifo bacfciicida quando fcn afuaao
indccndcnfc. !nficfanfo, o cfcifo sinigico dcssas duas faixas dc iadiaao (cono
o caso na iadiaao solai) auncnfa significafivancnfc a faxa dc inafivaao dos
nicioiganisnos.
!o onfo dc visfa do dcscnvolvincnfo dc unidadcs dc dcsinfccao solai, o
icsulfado nais iclcvanfc do fiabalho dc \cgclin .t :/. (14) a obscivaao do
cfcifo sinigico da iadiaao solai c da fcnciafuia. !c acoido con !cachcn .t :/.
(1S3), :pu! 5onnci .t :/. (17), aia dcsfiuiao dc cnfciovius clo caloi,
ncccssiio cx-lo fcnciafuia dc 63
o
C oi 30 ninufos. \cgclin .t :/. (14),
cn scus cxciincnfos, obscivaian icduao dc ,% dc cnfciovius aos 42
ninufos dc cxosiao ao sol, con fcnciafuia da gua a 40
o
C. !aia a ncsna
gua, sob sinilai condiao dc iadiaao, nas cn fcnciafuia dc 20
o
C, foian
ncccssiios 10 ninufos aia afingii o ncsno giau dc inafivaao. Conclui-sc quc
a fcnciafuia cono unico agcnfc dcsinfcfanfc nao caaz dc inafivai o vius,
oin anlifica significafivancnfc o cfcifo da iadiaao. !aiccc obvio, fanbn,
quc, sob condiocs dc fcnciafuia nais clcvada, o cfcifo da fcnciafuia oi si so
assc a sci significafivo.
A fuibidcz c a cscssuia da lnina d`gua infcifcicn significafivancnfc na
cficincia dc inafivaao dc nicioiganisnos. auncnfo da fuibidcz c da
iofundidadc da gua lcva a una ncnoi cficincia do ioccsso, sc considciado
un fcno fixo dc cxosiao. guas nais fuivas ncccssifaiao dc naioi fcno dc
cxosiao aia cfcfiva dcsinfccao, ou, dccndcndo da infcnsidadc da fuibidcz,
nao sciao assvcis dc dcsinfccao cficaz.
Acsai do cfcifo ncgafivo da fuibidcz cn fcsfcs icalizados sob condiao
confiolada, obsciva-sc quc, ncsno con clcvada fuibidcz ( 110 \J) c clcvado
giau dc confaninaao (10

\!C/100 nl), a clininaao fofal dc colifoincs odc


sci conscguida con un fcno dc cxosiao dc duas hoias c fcnciafuia da gua
a 0
o
C. Jcsfcs iclininaics icalizados cn Biaslia nosfiaian quc, cn dia
cnsolaiado, a fcnciafuia da gua afingiu 0
o
C aos duas hoias dc cxosiao c
cinancccu acina dcssa fcnciafuia oi nais dc fis hoias. !sso sugcic o ofcncial
dc ufilizaao dcssa fccnologia cn giandc aifc do Biasil (Biandao, 2000).
!n iclaao aos icciicnfcs, os sacos dc olicfilcno fiansaicnfcs nosfiaian-
sc nais cficicnfcs do quc os vasilhancs dc icfiigcianfc cn vidio c !!J. Jal cficincia
afiibuda baixa cida dc iadiaao do nafciial c ao auncnfo nais iido da
fcnciafuia obscivado nos ncsnos (Biandao, 2000).
uso dos sacos dcscaifvcis nao aiccc sci infcicssanfc na icalidadc biasilciia,
dcvido ao odci aquisifivo c ao giau dc insfiuao dos cidadaos-alvo dcssa
fccnologia, ois a icufilizaao dos icciicnfc, ou a ufilizaao do ncsno saco aia
viios fins odciia lcvai a confaninaocs ciuzadas c incficincia do nfodo dc
dcsinfccao. A ufilizaao dc sacos lsficos novos, a scicn dcscaifados aos uso,
odc significai cusfo cxccssivancnfc clcvado aia os usuiios iuiais, aln dc nao
fazci aifc dc sua culfuia. !cvc-sc dcscnvolvci icciicnfcs csccficos, con
dincnsocs aioiiadas aia ofinizai a cafuia da iadiaao, ncnoi susccfibilidadc
64 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
confaninaao cxfcina c naioi duiabilidada. A cida dc iadiaao clo nafciial
cnicgado, sc ocoiici, odci sci concnsada con naioi fcno dc cxosiao.
Conclui-sc quc a dcsinfccao solai odc sci conccbida fanfo cn insfalaocs
cn bafclada, aia scivii a una unidadc doniciliai (cqucnos voluncs), cono cn
sisfcna confnuo (algo scnclhanfc a un aqucccdoi solai, oin fiansaicnfc), a
fin dc ioduzii naioi volunc dc gua c scivii a cscolas, osfos dc saudc c oufias
insfifuiocs na zona iuial. \n sisfcna confnuo dc dcsinfccao solai fanbn
odci foinccci gua bacfciiologicancnfc scguia aia cqucnas cnicsas agicolas
faniliaics c, con isso, sci usada na nclhoiia c/ou bcncficiancnfo do iodufo
agicola, agicgando icnda ao cqucno iodufoi.
Referncias ibIiogrficas
ACRA, A., RA!!\!, Z., KARA!AG!!A, Y. (1S4). Sc/:r !|s|n/..t|cn c/ !r|n/|n
w:t.r :n! cr:/ r./;!r:t|cn sc/ut|cns. !aiis, !iana, \niccf.
A!B!R!C!, R.^. (12). Ictc!.r:!:!c !. /.nc/ . /.n|s ./cr:!cs .:t:/|s:!: pcr !|\|!c !.
t|tn|c. Caninas. !isscifaao (^csfiado) !nsfifufo dc Qunica, \nivcisidadc
!sfadual dc Caninas.
A!B!RC!, R.^., JAR!!^, \. (14). !hofocafalyfic dcgiadafion of hcnols using
Ji
2
in sluiiy icacfion. W:t.r R.s.:r./, v.2S, .1S4-1S4.
A!-!KAB!, !., 5!R!!, . (1SS). Kincfic sfudics in hcfciogcncous hofocafalysis.
!hofocafalyfic dcgiadafion of chloiinafcd hcnols in aciafcd aqucus solufions ovci
Ji
2
suoifcd on a glass nafiix. /. P/;s. C/.m., v.2, .726.
ARA!A, 5. (1S). Lt|/|::t|cn c/ sc/:r .n.r; :n! t/. !.t./cmpm.nt c/ : I;pt|:n V|//:..
Caiio, Anciican \nivcisify of Caiio. 4. (!inal !iojccf Rcoif fo \nifcd afion
\nivcisify).
BA!!!, G. (1S7). I.s|n/...|n !. :u: pct:|/. .cm r:!|:.|n sc/:r .n ./ P.ru. Jokyo, \nifcd
afions \nivcisify, Jaan.
B!J, J.R. (1). !ighf concndiun: ulfiaviolcf iincilcs and alicafions. IP^-
^.ws/.tt.r, n.66, .-37.
BRA!, C.C.5. (2000). Prcs:| ?, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/C!!.
(Rclafoiio final dc csquisa).
BRYAJ, !.A., !\!J, G.!., B\!!, G.C. (12). I|s|n/..t|cn :/t.rn:t|t.s /cr s:/.
!r|n/|n w:t.r. ova Yoik, \an osfiand Rcinhold !d. 1S.
B\XJ, G., GR!!5JCK, \.!., !!!^A, \.!., R55, A.B. (1SS). Ciifical
icvicw of fhc iafc consfanf foi icacfions of hydiafcd clccfions, hidiogcn afons and
hydioxyl iadicals in aqucus solufion. /. P/;s. C/.m., v.17, .13-SS6.
CA!R5, \.!. (1). \\ fcchnology foi wafci suly ficafncnf. W:t.r Supp/;, v.13,
n.3/4, .211-214.
CA^!5, J.R., !!ZZ!RA!, J.A. (177). !csinfccao con iadiaao ulfiaviolcfa. !n:
CGR!55 BRA5!!!!R !! !G!!AR!A 5A!JR!A, ., Bclo !oiizonfc.
17.
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 65
C^B5, R., ^cG\!R!, !. (1S). Back fo basics: fhc usc of ulfiaviolcf lighf foi niciobial
confiol. L/tr:pur. W:t.r /curn:/, v.6, n.4, .62-6S.
!A!!!, !.A. (13). I.s|n/..!c !. .sctc .cm r:!|:!c u/tr:t|c/.t:. /ctcrr.:t|t:!c . c|t.n!c
!. p:rm.trcs .|n.t|.cs. 5ao Cailos, 164. Jcsc (!oufoiado) !scola dc !ngcnhaiia dc
5ao Cailos, \nivcisidadc dc 5ao !aulo.
!R!^A, !.^., A!A^5, G.!. (173). Rcacfivify of fhc hidioxyl iadical in aqucus
solufions. ^SRIS-^IS, v.46, .1-72.
!A\5J, B.C., !!G!, J. (10). !hofolysis of !c (!!!): hydioxi conlcxcs as souiccs
of ! iadicals in clouds, fog and iain. ^tmcs. Int|rcn., v.24A, .7-S.
G!AZ!, \.!., !!YJ, G.R. (1SS). !csfiucfion of ollufanfs in wafci wifh ozonc
in conbinafion wifh ulfia-violcf iadiafion. Int|rcn. S.|. T../nc/., v.22, .761-767.
!AAR5JR!CK, A., K\J, .^., !!!Z!!, !. (16). Ji
2
assisfcd dcgiadafion of
cnviionncnfally iclcvanf oiganic conounds in wasfcwafci using a novcl fluidizcd
bcd hofoicacfoi. Int|rcn. S.|. T../nc/., v.30, .S17-S24.
!AR^, \. (1S0). I|c/c|.:/ .//..ts c/ u/tr:t|c/.t r:!|:t|cn. cw Yoik, Canbiidgc \nivcisify
!icss. 216.
!!R^A, J.-^., G\!!!AR!, C., !!C!AJ, !. (13). !cfciogcncous hofocafalysis:
an cnciging fcchnology foi wafci ficafncnf. C:t:/;s|s Tc!:;, v.17, .7-20.
!!!^A, ^.R., ^ARJ!, 5.J., C!!, \., BA!!^A, !.\. (1).
!nviionncnfal alicafions of scniconducfoi hofocafalysis. C/.m. V.r., v., .6-
6.
!\AG, C.!., !G, C., JAG, Z. (13). Adavanccd chcnical oxidafion: ifs icscnf
iolc and ofcncial fufuic in hazaidous wasfc ficafncnf. W:st. M:n:., v.13, .361-
377.
K!!!R, !.R. (12). L/tr:t|c/.t r:!|:t|cn. !ondics, John \ilcy : 5ons. 220.
!!, X.Z., Z!AG, ^., C!\A, !. (16). !isinfccfion of nunicial wasfcwafci by
scnsifizcd fhofooxidafion. W:t. S.|. T../., v.33, .111-11S.
^A!55, !.C., 5^!!5K!, 5., B!AK!, Z.5., !\AG, Z., \!!!\^, J., JCB,
\. (1). Bacfciial acfivify of hofocafalyfic Ji
2
icacfion: fowaid in
undcisfanding of ifs killing ncchanisn. ^pp/|.! :n! Int|rcnm.nt:/ M|.rc||c/c;, v.6,
n., .400-404.
^AJ5\AGA, J., KC!!, ^. (1). Ji
2
-ncdiafcd hofochcnical disinfccfion
of Is./.r|./|: .c/| using ofical fibcis. Int|rcn. S.|. T../nc/., v.2, .01-0.
^AJ5\AGA, J., J^!A, R., AKAJ!^A, J., AKA^\RA, ., K^!!, J.
(1SS). Confinuous sfciilizafion sysfcn fhaf uscs hofoscniconducfoi owdcis. ^pp/.
Int|rn. M|.rc||c/., v.4, .1330-1333.
^AJ5\AGA, J., J^!A, R., AKAJ!^A, J., \AK!, !. (1S). !hofoclcfiical
sfciilizafion of niciobial cclls by scniconducfoi owcis. IIMS M|.rc||c/ I.tt., v.2,
.211-214.
^!!AY!\, B.\., !!!R!X, J.!., !!5, J.!. (13). Conaiafivc cafalyfic acfivify
of sclccfcd ncfal oxidcs and sulfidcs foi fhc hofooxidafion of cyanidc. P/ctc./.m.
P/ctc||c/. ^. C/.m., v.72, .173-177.
66 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
^!!!5, A., !A\!!5, R.!., \R5!!Y, !. (13). \afci uiificafion by scniconducfoi
hofocafalysis. C/.m. Sc.. R.t., v.22, .417-42.
^JG^!RY, J.^. (1S). !isinfccfion. !n: J.^.^. C5\!J!G !G!!!R5,
!C. W:t.r tr.:tm.nt pr|n.|p/.s :n! !.s|n. cw Yoik, \ilcy-!nfciscicncc !ublicafion,
v.2, ca.12, .262-2S3.
^R\!JZ, !.J. (10). Absoifion cffccfs in volunc iiiadiafion of niciooiganisns.
S.|.n.., v.111, n.3, .22-230.
AJ!A! R!5!ARC! C\C!! (1S0). Ir|n/|n w:t.r :n! /.:/t/. \ashingfon,
afional Acadcny !icss, v.2.
G\!!RA, R.!.!., JAR!!^, \.!. (1S). A fofocaflisc hcfciognca c sua alicaao
anbicnfal. Qu|m. ^ct:, v.21, .6-72.
G\!!RA, R.!.!., G\!^AR!5, J.R. (2000). !hofodcgiadafion of dichloioaccfic
and 2,4 dichloiohcnol by fciiioxalafc/!
2

2
. W:t.r R.s.:r./, v.34, n.3, .S-01.
!!Y!^!, . (1S6). Cu|!./|n.s /cr t/. stu!; c/ sc/:r !|s|n/..t|cn c/ !r|/|n w:t.r |n !.t./cp|n
:r.:s c/ t/. wcr/!. 5fc. Annc Bcllcvuc, Canada, !nicsa 5ccicfaiiaf, Biacc !nsfifufc.
!!!5, !.!. (11). 5olai-assisfcd hofocafalysis foi wafci uiificafion: issucs, dafa,
qucsfions, !n: !!!!ZZ!JJ!, !., 5C!!A\!!!, cds. P/ctc./.m|str; .cnt.rt|cn :n! stcr:.
c/ sc/:r .n.r;. .3-622.
!!!5, !.!., !!!!ZZ!J!, !., 5!R!!, . (1S). !cfciogcncous hofocafalysis in
fhc cnviionncnf: alicafion fo wafci uiificafion. !n: 5!R!!, ., !!!!ZZ!JJ!,
!., cds. P/ctc.:t:/;s|s: fundancnfals and alicafions. cw Yoik, John \ilcy : 5ons,
!nc. .603-637.
!!!5, !.!., !!!!ZZ!J!, !., 5!R!!, . (11). !hofocafalyfic dcsfiucfion of wafci
confaninanfs. Int|rcn. S.|. T../nc/., v.2, .122-12.
!ARRJJA, ^.J., B!K!A5!, !. (1S). \\ dcsinfccfion of snall gioundwafci sulics.
/curn:/ ^WW^, v.0, n.2, .71-S1, !cb.
Q\A!!5, R.G., J!5, J.!. (1S). ^odcling and cfficicncy of ulfiaviolcf
disinfccfion sysfcns. Gicaf Biifain, W:t. R.s., v.1, n.S, .103-1046.
RAJ!5!\AR, K., \!Y, C., !!, \., ZA!A!, A., !5^!J!, R. (14). Bacfciicidal
acfivify of Ji
2
hofocafalysf in aqucous ncdia: fowaid a solai-assisfcd wafci
disinfccfion sysfcn. Int|rcnm.nt:/ S.|.n.. T../nc/c;, v.2S, .34.
5!ABA, A.^., JA\!!!, G.!.!., A!!, G.!. (17). \\ Abilify fo inacfivc niciooi-
ganisns conbincd wifh facfois affccfing iadiafion. W:t. S.|. T../., v.3, .107-112.
5^^!R, B., ^AR!, A., 5!ARJ!, Y., 5A!A5, ^.!., !!!R!!, C., \A!!!J!,
C., ^RA, !., R!C!5J!!!R, R., 5!JJ!R5, !., \!RJAAG\!, \., AJAR^!!,
!., A!-!A55A, A., \!G!!!, ^. (17). 5!!5 an cnciging wafci ficafncnf
ioccss. ^u:, v.46, n.3, .127-137.
5\ZA, J.B. (2000). !csinfccao dc guas con coi c fuibidcz clcvadas: conaiaao
fcnica dc ioccssos alfcinafivos ao cloio cnicgando iadiaao ulfiaviolcfa c cido
ciacfico. 5ao Cailos, 147. !isscifaao (^csfiado: !idiulica c 5ancancnfo)
!scola dc !ngcnhaiia dc 5ao Cailos, \nivcisidadc dc 5ao !aulo.
Cap. J 0es/nfecao com Agentes //s/cos 67
JAAKA, K., !!5AAGA, J. (14). !hofodcgiadafion of chloiofluoiocaibon
alfcinafivcs on ncfal oxidc. Sc/. In.r;, v.2, .447-40.
J5!G, J., !\AG, C.!. (10). ^cchanisfic asccfs of fhc hofocafalyfic oxidafion
of hcnol in aqucous solufions. !n: Im.r|n t../nc/c|.s |n /:::r!cus w:st. m:n:.m.nt.
ca.2, .422 (AC5 synosiun sciics).
\5!!A (1S). ^!t:n..! p/ctc./.m|.:/ c\|!:t|cn prc..ss.s. !andbook, !!A-62/R-S/004.
!cc.
\5!!A (1). ^/t.rn:t|t. !.s|n/..t:nts :n! c\|!:nts. Guidancc ^anual, !!A S1-R--
014. ca.S, .S.1- S.2, abi.
\!RA, ^.5., !A\!5, A.!. (13). !hofocafalyfic oxidafion: fhc ioccss and ifs iacfical
alicafions. !n: !A\!5, A.!., cd. ^!!-AJ!AJ!C !!\5JR!A! \A5J!
C!!R!C!, 2. Prc...!|ns.\nivcisify of ^aiyland.
\AJJ5, R.J., KG, 5., RR, ^., ^!!!!R, G., !!RY, B. (1). !hofocafalyfic
inacfivafion of colifoin bacfciia and viiuscs in sccondaiy wafciwafci cfflucnf. W:t.r
R.s.:r./, v.2, ..
\!G!!!, ^., CA!CA, 5., ^!C!5!R, K., !!!!5C!^A, J., !!5AR, !.,
^!JZ!!R, A. (14). 5olai wafci disinfccfion: scoc on fhc ioccss and analysis of
iadiafion cxciincnfs. ^u:, v.43, n.3, .14-16.
\!!, J.-Y., \A, C.C. (11). !cfciogcncous hofocafalyfic oxidafion of hcnol wifh
fifaniun dioxidc owdcis. ln!. In. C/.m. R.s., v.30, .123-1300.
\R!G!J, !.B., CA!R5, \.!. (1S). !csinfcccion dc agua oi ncdio dc luz
ulfiaviolcfa. !n: 5!^!5! R!G!A! 5BR! CA!!!A! !!! AG\A:
!!5!!!CC! !!!CJ!\A, !ina, !ciu, .1-2S.
Y!!, R.\., KA5!\!C!, !.!. (172). \lfiaviolcf sfciilisafion of wafci ifs ofcnfial
and linifafions. W:t. Pc//. Ccnt. C:n:!:, .14-1S.
ZA!!, J., 5AJACR\Z, J., ^CAY, J.!., ^J!5, ^.!., !!RA!!Z, .
(1S7). Sc/:r w:t.r pur|/|.:t|cn |n .c//.. rcw.rs ./|m:t.. Jokyo, \nifcd afions \nivcisify.
Z!!!!, R.!., JAR!!^, \.!. (1S). ^ccanisno dc icaao do Ji
2
na dcsfiuiao
fofocafalfica dc conosfos oignicos ofcncialncnfc foxicos. Qu|m. ^ct:, v.21,
.31-32.
CinIica de Desinfeco
InIroduo
A icduao dc oiganisnos vivcis ou, oi oufio lado, o auncnfo do nuncio dc
oiganisnos inafivados, dccndc da conccnfiaao ou da infcnsidadc do dcsinfcfanfc
ufilizado (icsidual ou alicado) c do fcno dc cxosiao ou confafo do oiganisno
con o dcsinfcfanfc. !n condiocs confioladas dc laboiafoiio ossvcl nanfci
consfanfcs, ou con cqucna vaiiaao, a fcnciafuia c o ! c alicai doscs
conhccidas, aconanhando a icduao do dcsinfcfanfc oi consuno ou
dcconosiao ao longo do fcno. Aln disso, as condiocs dc nisfuia c
cscoancnfo da gua no fanquc dc confafo sao confioladas ou conhccidas (quando
os cnsaios sao fcifos cn bafclada nao h cscoancnfo).
Quando sc assa das condiocs dc laboiafoiio aia sisfcnas cn cscala ical,
ocoiicn nudanas quc invaiiavclncnfc icsulfan cn cidas dc cficincia. !oi
isso, inoifanfc quc sc conhca (ou sc icvcja) as caiacfcisficas do cscoancnfo
da gua nas unidadcs icais aia quc nao ocoiian ciios. ! inoifanfc csclaiccci
quc a dcsinfccao dc gua cxigc a inafivaao conlcfa dos afognicos (ou dos
nicioiganisnos indicadoics), ao confiiio da dcsinfccao dc csgofo, quc cxigc
adiao ncnos icsfiifivo c difcicnciado dc acoido con o uso icfcndido aia o
cflucnfc fiafado, scja iiiigaao dc hoifalias, culfuias cinancnfcs, icfloicsfancnfo,
cnfic oufios.
!oi qucsfocs didficas considcian-sc, ncsfc cafulo, inicialncnfc, o csfudo
sinlificado da hidiodinnica dc icafoics, cn scguida, o csfudo dc cinfica dc
dcsinfccao cn condiocs dc laboiafoiio c, finalncnfc, cono fiansoi os dados
dc laboiafoiio aia o iojcfo ou aia a ociaao dc unidadcs icais.
!oi sc fiafai da dcsinfccao dc guas, fona-sc cono objcfo dc csfudo a
gua. Jodavia, os conccifos iclacionados ao icginc dc cscoancnfo cn icafoics
sao vlidos aia quaisquci ioccssos quc cnvolvan fluidos ncwfonianos.
CapIuIo 4
69
70 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
FundamenIos de ReaIores
1
!nfcndc-sc oi icafoi fodo c qualquci icciicnfc no qual csfcjan ocoiicndo icaocs
dc consuno ou dccaincnfo dc icagcnfcs c foinaao dc iodufos. !nscic-sc,
oifanfo, ncsfa dcfiniao a dcsinfccao dc gua.
A cficincia dc convcisao dc una icaao qunica ou bioqunica nao dccndc
acnas das vaiivcis cnvolvidas, cono fcnciafuia, !, conccnfiaao dc icagcnfcs
c iodufos c vclocidadc dc icaao, nas fanbn das caiacfcisficas do cscoancnfo
da gua ou do csgofo na unidadc cn quc icalizado o fiafancnfo. A nudana do
icginc dc cscoancnfo alfcia o icndincnfo das icaocs, odcndo conioncfci o
icsulfado csciado. oinalncnfc, cssas nudanas sao dcsfavoivcis, con icduao
ou cida dc cficincia.
Considcian-sc dois linifcs cxficnos c idcais cn icafoics: o cscoancnfo dc
isfao c a nisfuia conlcfa. !n condiocs nao-idcais, ou icais, o icginc dc
cscoancnfo sifua-sc cnfic csscs dois cxficnos.
A disfinao cnfic os dois cxficnos idcais quc, no cscoancnfo dc isfao,
cada aifcula do lquido cinanccc no icafoi clo ncsno fcno, odcndo havci
nisfuia localizada ou fiansvcisal, nas nunca longifudinal ou axial. a condiao
dc nisfuia conlcfa, cada clcncnfo dc fluido aflucnfc ao icafoi incdiafancnfc
nisfuiado con foda a nassa icscnfc, obfcndo, assin, condiao dc honogcnci-
dadc, ou scja, a conccnfiaao dc nicioiganisnos na gua quc csf no icafoi
unifoinc c igual conccnfiaao dc nicioiganisnos na gua quc dcixa o icafoi.
cscoancnfo nao-idcal icsulfa dc conbinaocs conlcxas das caiacfcisficas
dc cscoancnfo dc isfao c dc nisfuia conlcfa, nodificadas oi coiicnfcs dc
dcnsidadc, icciiculaao, zonas noifas c cuifos-ciicuifos. As zonas noifas, ou
csaos noifos, sao caiacfciizados oi aicclas do volunc do icafoi quc nao sc
nisfuian con o icsfanfc do icafoi ou nas quais a fioca dc nassa dcsiczvcl. J
os cuifos-ciicuifos sao caiacfciizados cla assagcn iida dc aiccla da vazao
dc gua clo icafoi scn sc nisfuiai con o icsfanfc da gua quc csf no icafoi.
Anbos icsulfan cn cida dc cficincia c dcvcn sci cvifados ou coiiigidos quando
dcfccfados.
As icaocs quc ocoiicn nos icafoics sao cxficnancnfc dccndcnfcs do fcno
dc confafo. !ssc fcno odc sci cnfcndido cono o fcno dc dcfcnao hidiulica,
ou scja, o fcno quc a aifcula dc fluido cinanccc no icafoi. Considciando o
icafoi dc isfao idcal, fodas as aifculas cinancccn no icafoi oi fcnoigual
cnfcndc-sc oi aifcula dc fluido un volunc infinifcsinal. Quando o cscoancnfo
dcixa dc sci dc isfao idcal, cssa condiao dcixa dc cxisfii, c o fcno dc dcfcnao
hidiulica assa a sci un conccifo absfiafo, odcndo-sc cnfcndci quc o fcno dc
dcfcnao fcoiico f
o
assa a sci o fcno ndio cn quc o fluido dc vazao Q
cinanccc no icafoi dc volunc \.
1. Jcxfo claboiado con basc cn 5oaics : !anicl (1S7).
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 71
A aioxinaao dc f
o
cono fcno ndio dc dcfcnao hidiulica nao
suficicnfc aia idcnfificai o conoifancnfo do icafoi, ois f
o
nao considcia os
ciodos cn quc as difcicnfcs fiaocs dc vazao Q cinancccn na unidadc,
foinando-sc ncccssiio csfudai a disfiibuiao do fcno dc dcfcnao no icafoi, a
fin dc conhccci a foina na qual a nassa lquida cn conjunfo fcnha sido subncfida
a un dcfcininado fiafancnfo.
A disfiibuiao dos fcnos dc dcfcnao dc cada aifcula dc fluido odc sci
avaliada naicando c dcfccfando csscs clcncnfos ncdida quc clcs sacn do icafoi,
oi ncio dc fiaadoics quc, idcalncnfc, dcvcn sci subsfncias incifcs, ou scja,
quc nao icajan con o lquido, scjan facilncnfc dcfccfvcis c quanfificvcis, nao
scdincnfcn c nao flufucn (dcnsidadc ioxina do lquido).
A alicaao do fiaadoi odc sci fcifa dc foina confnua ou insfanfnca. a
dosagcn insfanfnca, o fiaadoi adicionado dc una so vcz, cn infcivalo dc
fcno cxficnancnfc icduzido. a dosagcn confnua, a alicaao inicia-sc dc
foina abiufa, nanfcndo a vazao dc dosagcn consfanfc oi ciodo suficicnfc
aia afingii o cquilbiio, ou scja, a conccnfiaao na sada do icafoi nanfn-sc
consfanfc, quando, cnfao, infciionida abiufancnfc. !n iincio, anbos os
ioccssos ossibilifan obfci as ncsnas infoinaocs c a cscolha dc qual
ioccdincnfo cnicgai dccndci, dcnfic oufios fafoics, da disonibilidadc dc
inlcncnfos aia dosagcn, do fcno icvisfo aia cxccuao do cnsaio c da
iccisao icquciida.
fcno dc cinanncia dc cada aifcula dc fluido dcnfio do icafoi nao
igual, ois o cicuiso fcifo oi aifcula difcicnfc. 5cndo assin, diz-sc quc o
fcno dc cinanncia dc cada aifcula o fcno dc icsidncia, ou a idadc dc
sada. Assin, fcn-sc a disfiibuiao dc fcno dc icsidncia (!JR).
ReaIores de FscoamenIo IdeaI
FscoamenIo de PisIo
5c na cnfiada dc un icafoi dc isfao foi injcfada vazao consfanfc dc soluao dc
fiaadoi, con conccnfiaao consfanfc, dc foina a ioduzii conccnfiaao C
o
aos a
nisfuia con a vazao aflucnfc ao icafoi, o aaiccincnfo do fiaadoi no cflucnfc do
icafoi ocoiici aos o fcno f, confoinc nosfiado na !iguia 4.1. Considciando
quc o icafoi dc isfao idcal, f igual a f
o
, scndo f
o
o fcno dc dcfcnao hidiulica
fcoiico (f
o
~ \/Q).
!aia a dosc insfanfnca, considcia-sc quc a nassa m dc fiaadoi sci diluda
no volunc infinifcsinal V. !oi isso a conccnfiaao dc sada no icafoi fcndc a
infinifo (


v
n
\

=
0
lin
) c o fcno dc aaiccincnfo do fiaadoi igual a t
o
.
Considciando quc a vazao c a conccnfiaao da subsfncia fiaadoia sao
nanfidas consfanfcs, nao h vaiiaao da conccnfiaao dc fiaadoi ao longo do
icafoi, o quc significa quc a conccnfiaao no cflucnfc igual conccnfiaao no
aflucnfc. a !iguia 4.1 sao aicscnfadas as icsosfas ficas dc fiaadoi cn icafoics
idcias c nao-idciais.
72 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Q Q

Q Q
Q
Q
C
O
C
O
C
O
C
O
C
O
C
O
C
O
C
O
t

t
C
t
t t t
t t t
t
O
t
O
t
O
t
O
t
O
t
O
t
O
t
O
t
O
Dose Dose Dose Medio Medio Medio
Fluxo a pisto Mistura completa Fluxo no-ideal
Dose
Reator
I
n
s
t
a
n
t

n
e
a
C
o
n
t

n
u
a
F
a
s
e

i
n
i
c
i
a
l
F
a
s
e

f
i
n
a
l
IIguru 4.1 Cuivas ficas dc conccnfiaao dc fiaadoi no cflucnfc dc icafoics con difcicnfcs
caiacfcisficas hidiulicas (Galuis : !cicz, 1S7).
MisIura CompIeIa
Cono aboidado aia o icafoi dc isfao, nos icafoics dc nisfuia conlcfa fanbn
odc sci ufilizada dosagcn dc fiaadoi confnua ou insfanfnca.
a dosagcn confnua, noinalncnfc dividc-sc, aia cfcifo dc csfudo, a
alicaao do fiaadoi cn duas fascs: a fasc inicial, cn quc a conccnfiaao no
icafoi aifc dc zcio af afingii o valoi dc cquilbiio C
o
, quc coincidc con a
conccnfiaao dc fiaadoi no cflucnfc, c a fasc final, quc conca con a infciiuao
abiufa dc alincnfaao do fiaadoi, ocoiicndo, cnfao, a uiga do icafoi.
Considciando a dosagcn confnua, oi infcindio do balano dc nassas,
odc-sc nodclai a conccnfiaao do fiaadoi no cflucnfc cn funao do fcno oi
ncio da !quaao 4.1.
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 7J
C C
f
f
o
o
=

1 cx
(4.1)
C
o
: conccnfiaao inicial dc fiaadoi (^!
3
),
C: conccnfiaao dc fiaadoi no fcno f (^!
3
),
f
o
: fcno dc dcfcnao fcoiico (J),
f: fcno (J).
A !quaao 4.1 coiicsondc fasc inicial da !iguia 4.1. !aia a fasc final dc
una dosagcn confnua, a sifuaao cquivalc qucla quc sc aicscnfa aia a dosagcn
insfanfnca:
C C
f
f
o
o
=

cx
(4.2)
FscoamenIo No-ideaI com Disperso
cscoancnfo con discisao axial sifua-sc cnfic os linifcs dc cscoancnfo dc
isfao c dc nisfuia conlcfa idcais. csfc icginc, cada clcncnfo dc fluido aflucnfc
cinanccc no icafoi oi difcicnfcs infcivalos dc fcno. !cssa foina, o cscoancnfo
con discisao axial coiicsondc sifuaao nao-idcal, odcndo sci usado aia
dcscicvci as condiocs dc cscoancnfo da naioiia dos icafoics icais.
A nisfuia longifudinal dcvida, iincialncnfc, aos giadicnfcs dc vclocidadc,
cnquanfo a nisfuia lafcial icsulfanfc da difusao nolcculai, scndo dcsiczvcl
quando conaiada discisao longifudinal.
A conccnfiaao dc fiaadoi no cflucnfc do icafoi calculada cla !quaao
4.3:
C
C
!
u!
!
u!
o
=

1
2
1
4
2

cx

=
f
f
o
(4.3)
!: cocficicnfc dc discisao (!
2
J
1
),
u: vclocidadc dc cscoancnfo da gua no icafoi (!J
1
),
!: coniincnfo do icafoi ou disfncia cicoiiida cla gua (!).
A !quaao 4.3, quando icicscnfada giaficancnfc con C/C
o
cono oidcnada
c cono abscissa, icsulfa cn una fanlia dc cuivas con !/u! cono aincfio.
74 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
!ssas cuivas icicscnfan, dc foina adincnsional, a conccnfiaao do fiaadoi
quando csfc assa clo onfo dc ncdiao na sada do icafoi.
Quando !/u! nuifo cqucno, os valoics dc dcvcn sci fonados ioxinos
a 1 (do confiiio os valoics dc C/C
o
sao iaficancnfc nulos), c aia ioxino a
1, a !quaao 4.3 fcndc !quaao 4.4:
C
C
!
u!
!
u!
o
=

1
2
1
4
2

cx

(4.4)
!nfcndc-sc oi discisao dc cqucna infcnsidadc aqucla cn quc !/u!<0,01
c a cuiva dc icsosfa do fiaadoi, aia una dosagcn insfanfnca, nao nuda a
foina significafivancnfc, scndo sinfiica.
fcno no qual a conccnfiaao nxina ocoiic obfido difcicnciando a
!quaao 4.3 c igualando a zcio. !csfa foina, obfn-sc a !quaao 4.:

nx
!
u!
!
u!
=

+
2
1
(4.)
A aifii da fcnica da vaiincia, considciando quc a icsosfa do fiaadoi
scguc a disfiibuiao noinal, odc-sc calculai o nuncio dc discisao d
!
u!
=
confoinc as cquaocs dcscnvolvidas oi !cvcnsicl : 5nifh (17).
d
!
u!
= = +
1
S
S 1 1
2
(4.6)
5c !/u! cqucno o basfanfc, fal quc (!/u!)
2
odc sci dcsiczado, a soluao
da !quaao 4.6 assa a sci a !quaao 4.7:
!
u!
=

2
2
(4.7)
: vaiincia.
ModeIo de ReaIores de MisIura CompIeIa em 5rie
icginc dc cscoancnfo ical dc un icafoi odc sci sinulado considciando quc o
icafoi scja consfifudo hiofcficancnfc oi icafoics idcais dc nisfuia conlcfa
cn siic, con volunc fofal igual ao volunc do icafoi ical. Quando o nuncio dc
icafoics dc nisfuia conlcfa cn siic fcndc a infinifo, a icsosfa obfida fcndc a
icafoi dc isfao.
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 75
A aboidagcn do csfudo con fiaadoics odc sci fcifa considciando dosagcn
insfanfnca ou dosagcn confnua. csfc livio sci considciada soncnfc a dosagcn
insfanfnca.
Considcic quc un icafoi ical dc volunc \ scja consfifudo oi n icafoics
ficfcios dc nisfuia conlcfa, cada qual con volunc \/n (!iguia 4.2). !ana-sc
no iinciio icafoi a nassa n dc fiaadoi quc icsulfa cn conccnfiaao inicial
C
o1
(!quaao 4.S) c conccnfiaao C
1
(!quaao 4.), cflucnfc do iinciio icafoi.
1 2 3 n
C
1
C
2
C
3
C
n1
C
n
n
V
n
V
n
V
n
V

Dosagem Medio
Medio Dosagem
IIguru 4.2 Rcicscnfaao dc icafoics ficfcios dc nisfuia conlcfa cn siic ufilizados aia
nodclai a hidiodinnica dc icafoi ical.
C
n
\ n
o1
=
(4.S)
n: nassa dc fiaadoi,
n: nuncio dc icafoics hiofficos dc nisfuia conlcfa cn siic, fodos
con volunc igual,
\: volunc do icafoi ical, igual sona dos voluncs dos icafoics hiofficos.
A conccnfiaao dc fiaadoi no cflucnfc do icafoi 1 sci:
C C n
Q
v
f
o 1 1
=

cx
(4.)
Cono \/Q ~ f
o
, cn quc f
o
o fcno fcoiico dc dcfcnao aia os n icafoics,
fcn-sc a !quaao 4.10:
C C n
f
f
o
o
1 1
=

cx
(4.10)
76 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
f: fcno dc dcfcnao hidiulica dc cada icafoi hioffico.
cflucnfc do iinciio icafoi o aflucnfc do scgundo icafoi. cssc caso,
ncsno quc o fiaadoi fcnha sido alicado insfanfancancnfc, nao sc odc
considciai quc a cnfiada scja nula aos a adiao do fiaadoi. Assin, a conccnfiaao
do fiaadoi na sada do icafoi 2 sci:
C C n n
o 2 1
= cx (4.11)
=
f
f
o
!c nanciia anloga:
C
C n n
o
3
1
2
1 2
=

cx
(4.12)
C
C n n
o
4
1
3
1 2 3
=


cx
(4.13)
!aia o |-sino icafoi:
C
C n n
i
i
o
i
=

1
1
1


cx
!
(4.14)
A conccnfiaao cflucnfc dc n icafoics cn siic calculada cla !quaao
4.14, subsfifuindo i oi n, cn quc n o nuncio fofal dc icafoics.
C
C n n
n
C n n n
n
n
o
n
o
n
=


1
1 1
1 1




cx
!
cx
!
(4.1)
!aia sisfcnas dc icafoics dc nisfuia conlcfa cn siic, n dcvc sci infciio, a
fin dc ossibilifai a alicaao da !quaao 4.1. Quando sc iocuia quanfos icafoics
dc nisfuia conlcfa cn siic cquivalcn a un icafoi ical, ncn scnic sc cnconfia
n infciio. cssc caso, a conccnfiaao cflucnfc odc sci csfinada alicando-sc a
funao gana () aia calculai o fafoiial nao-infciio (^uihy, 167). A aioxinaao
aia n nao-infciio odc sci fcifa scn quc ocoiia giandc difcicna na conccnfiaao
final calculada aia n nao-infciio, cono dcfcininado cla anlisc dc vaiincia da
icsosfa do fiaadoi.
valoi dc n odc sci csfinado a aifii da vaiincia obfida dos dados
cxciincnfais dc dosagcn insfanfnca do fiaadoi. 5cgundo !cvcnsicl (1S3),
a vaiincia sc iclaciona con o nuncio dc icafoics confoinc a !quaao 4.16:
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 77

2
1
=
n
(4.16)
Af agoia fiafou-sc dc cononcnfcs incifcs. Ao considciai quc a nafiia no
aflucnfc ao icafoi icagc con vclocidadc conhccida, odc-sc calculai a cficincia
do ioccsso.
A vclocidadc dc icaao cxicssa cla !quaao gcniica 4.17:
i
dC
df
kC

n
= =
(4.17)
i

: vclocidadc dc icaao,
k: consfanfc dc vclocidadc dc icaao: osifiva aia foinaao dc iodufos
c ncgafiva aia consuno dc icagcnfcs,
n: oidcn da icaao.
ReaIor de PisIo com Converso
Considciando a cinfica dc iinciia oidcn, a convcisao cn icafoi dc isfao sci
cxoncncial, ou scja:
C
C
kf
o
o
= cx
(4.1S)
f
o
: fcno dc dcfcnao hidiulica fcoiico (J),
\: volunc do icafoi (!
3
),
Q: vazao (!
3
J
1
).
A !quaao 4.1S fanbn vlida aia icafoics dc bafclada con nisfuia
conlcfa.
MisIura CompIeIa IdeaI com Converso
A fiansfoinaao quc ocoiic cn un icafoi dc nisfuia conlcfa idcal, considciada
cinfica dc iinciia oidcn, icicscnfada cla !quaao 4.1:
C
C kf
o o
=
+
1
1
(4.1)
!aia icafoics dc nisfuia conlcfa cn siic:
C
C
k
\
nQ
n
o
n
=
+

1
1
(4.20)
78 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
\: volunc fofal dos icafoics cn siic (!
3
),
n: nuncio dc icafoics cn siic.
ReaIores com Disperso LongiIudinaI
\chnci : \ilhcn (16) icsolvcian a cquaao aia convcisao cn icafoics con
o cscoancnfo dc isfao aia icaao dc iinciia oidcn c, assin, obfivcian a
!quaao 4.21:
C
C
a
u!
!
a
a u!
!
a
a u!
!
o
=

4
1
2
1
2
1
2
2 2
cx
cx cx
(4.21)
a kf
!
u!
o
= + 1 4
(4.22)
u: vclocidadc ndia dc cscoancnfo do lquido no icafoi (!J
1
),
!: cocficicnfc dc discisao (!
2
J
1
),
C, C
o
: conccnfiaao no aflucnfc c no cflucnfc, icsccfivancnfc (^!
3
).
Quando !/u! aioxina-sc dc zcio (icafoi dc isfao), a !quaao 4.21 fcndc
!quaao 4.23.
C
C
kf
o
o
= cx
(4.23)
!a ncsna foina, quando !/u! fcndc a infinifo (nisfuia conlcfa), a
!quaao 4.23 fcndc !quaao 4.24.
C
C kf
o o
=
+
1
1
(4.24)
ModeIao MaIemIica da Desinfeco
A associaao da nafcnfica a fcnncnos nafuiais nuifas vczcs foina-sc incvifvcl.
!ssa cuiiosidadc c a fcnfafiva dc dcscicvci os fcnncnos icsulfan no dcscn-
volvincnfo dc nodclos nafcnficos quc iocuian icicscnf-los oi ncio dc
cquaocs. !ada a conlcxidadc dos fafoics infcivcnicnfcs, alguns dc naioi
influncia, foina-sc iaficancnfc inossvcl fiansfoinai os nccanisnos c as aocs
cn cquaocs nafcnficas.
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 79
Jodavia, icscifando os linifcs c os ciios adnissvcis, ossvcl cquacionai
os fcnncnos c usai cssc cquacionancnfo aia icvisocs ou icdiocs, o quc
favoiccc a ofinizaao dos ioccssos.
A dcsinfccao dc gua c csgofo nao fogc dcssa nodclaao. ! dc sc csciai
quc a conlcxidadc scja inciiosa, ois csfao cnvolvidas icaocs qunicas,
fofoqunicas c oiganisnos vivos. A conbinaao dcsscs fafoics icsulfa cn giandcs
dcsvios oiquc a cficincia da dcsinfccao vaiia nuifo, dccndcndo da dcnanda
dc dcsinfcfanfc c dos nicioiganisnos cnvolvidos, scja dccoiicnfc da vaiiabilidadc
dos gncios ou da oulaao dc una ncsna cscic, iclacionada ao csfdio dc
cicscincnfo c foina vcgcfafiva, csoiulada ou cncisfada.
Jodavia, a disonibilidadc dc infoinaocs iclafivas icsisfncia aos
dcsinfcfanfcs, vclocidadc dc dccaincnfo c dccndncia da conccnfiaao c do
fcno dc cxosiao ao dcsinfcfanfc dc giandc inoifncia no dincnsionancnfo,
na ociaao c no nonifoiancnfo das unidadcs dc dcsinfccao.
!aia gua dc abasfccincnfo, dcvc-sc gaianfii inafivaao fofal dos
nicioiganisnos afognicos. s iiscos dc falha dcvcn sci nninos. !n iclaao
gua dc abasfccincnfo, a dcsinfccao dc csgofo sanifiio dc ncnoi iisco, ois
adnifc-sc icscna dc nicioiganisnos nao inafivados, cn conccnfiaao conafvcl
ao uso. !cnbic-sc dc quc o csgofo sanifiio dcsinfcfado nunca sci ufilizado
cono fonfc dc gua ofvcl, fanfo clo iisco dc confci afognicos quanfo cla
icscna dc conosfos oignicos c inoignicos icjudiciais saudc hunana.
!n 10S, Chick obscivou, ao ufilizai culfuias uias dc I:.|//us :nt/r:\, quc
a icduao do nuncio dc unidadcs vivcis scguia a icaao dc iinciia oidcn
binolcculai, confoinc a !quaao 4.2:
d
df
k =
(4.2)
k: consfanfc dc dccaincnfo (J
1
),
: conccnfiaao dc nicioiganisnos (^!/100 nl),
^!: nuncio nais iovvcl.
A infcgiaao da !quaao 4.2 nas condiocs f ~ 0, ~
0
c f, icsulfa na
!quaao 4.26:

c
kf
0
=

(4.26)
A !quaao 4.26 vlida aia as scguinfcs condiocs:
oulaao honognca dc nicioiganisnos, ou scja, culfuia uia,
cscoancnfo dc isfao ou bafclada dc nisfuia conlcfa,
disfiibuiao honognca dc dcsinfcfanfc c nicioiganisnos,
80 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
conccnfiaao consfanfc dc dcsinfcfanfc ao longo do fcno,
a consfanfc k vlida aia cada conccnfiaao dc dcsinfcfanfc, nao scndo
alicada aia oufias conccnfiaocs.
a ncsna oca, cn 10S, \afson aicscnfou una lci dc dccaincnfo
bacfciiano scnclhanfc, oin considciando cn scu cquacionancnfo a influncia
da conccnfiaao dc dcsinfcfanfc, ou scja:
d
df
k C
n
=
,
(4.27)
k k C
n
=
,
(4.2S)
k`: consfanfc dc dccaincnfo bacfciiano,
C: conccnfiaao dc dcsinfcfanfc (ng/!),
n: cocficicnfc.
!nfcgiando a !quaao 4.2S nas condiocs f ~ 0, ~
0
c f, c considciando
quc a conccnfiaao dc dcsinfcfanfc nao vaiia duianfc o fcno dc confafo, obfn-
sc a !quaao 4.2:

c
k C f
n
0
=

,
(4.2)
!on (172) aicscnfou o nodclo cniico dc dccaincnfo dc bacfiias
considciando a conccnfiaao dc dcsinfcfanfcs c o fcno dc confafo, con a faxa
dc dccaincnfo dada cla !quaao 4.30.
d
dJ
k C f
n n
=
,, 1
(4.30)
!nfcgiando os linifcs f ~ 0, ~
o
c f, , considciando quc a conccnfiaao
dc dcsinfcfanfc consfanfc no fcno, obfn-sc a !quaao 4.31:
ln
,,

k C f
n
n n
0
=
(4.31)
cn quc n c k
``
sao consfanfcs, o quc cinifc a subsfifuiao dc k
``
/n oi K, obfcndo-
sc a !quaao 4.32.
ln

KC f
n n
0
=
(4.32)
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 81
As consfanfcs c os cocficicnfcs dc fodos os nodclos dc dccaincnfo bacfciiano
sao obfidos oi icgicssao nulfila a aifii dc icsulfados cxciincnfais, obfidos
cn laboiafoiio, cn condiocs confioladas c conhccidas, cono !, fcnciafuia,
alcalinidadc, coi, fuibidcz, solidos suscnsos, cscic c idadc dos nicioiganisnos.
Alfciadas una ou nais dcssas caiacfcisficas fsico-qunico-biologicas, o valoi
das consfanfcs c dos cocficicnfcs nao sao vlidos, odcndo icsulfai cn ciios quc
conioncfciao a scguiana caso scjan dcsfavoivcis inafivaao dos oiganisnos
afognicos.
!oifanfo, vciifica-sc quc, ncsno quc os cnsaios scjan fcifos aia a gua dc
infcicssc, nao sc fcn fofal gaianfia dc iciodufibilidadc, dada a vaiiabilidadc da
qualidadc da gua c da icsisfncia dos nicioiganisnos.
s dados obfidos sao vlidos aia csfinafivas c iojcfos, considciando,
scnic, o fafoi dc scguiana.
A conccnfiaao dc dcsinfcfanfc vaiivcl no fcno, o quc ical, ois a
aifii do insfanfc cn quc sc adiciona o dcsinfcfanfc, inicia-sc sua icaao con
nafiias oignica c inoignica, o quc icicscnfa a dcnanda, icsulfando cn icduao
giadual da conccnfiaao c infcifciindo na vclocidadc dc inafivaao. !oi cssc nofivo,
a conccnfiaao final ncnoi quc a conccnfiaao inicial.
!ssa vaiiaao dc conccnfiaao infcifcic na inafivaao dos nicioiganisnos,
icsulfando cn dcsvios dos nodclos, cono, oi cxcnlo, o aaiccincnfo dc cuivas
quc indican a cxisfncia dc aicclas dc nicioiganisnos icsisfcnfcs ao dcsinfcfanfc,
nanfcndo una fiaao sobicvivcnfc ncsno cn longos fcnos dc confafo. !ssc
conoifancnfo odc sci cxlicado cla cxisfncia dc oiganisnos nais icsisfcnfcs.
!nficfanfo, cono ocoiic icduao da conccnfiaao dc dcsinfcfanfc, a faxa dc
inafivaao icduzida, dando a falsa idia dc oiganisnos nais icsisfcnfcs (!iguia
4.3). !ssc conoifancnfo foi concnfado oi 5ouza (2000), con basc no fcxfo
dc !on (172):
^: :t:/|:!c !c ./.|tc !cs .cmpcstcs !. ./crc p:r: : !.s|n/..!c, . um
t:ntc .cnt.n.|cn:/ .crr./:.|cn:r |n:t|t:!c |:.t.r|:n: .cm .cn..ntr:!c
!. ./crc r.m:n.s..nt. !.pc|s !. um t.mpc !. .cnt:tc .sp..|/|.:!c. O
t.rmc !.m:n!: !. ./crc . us:!c p:r: !.s.r.t.r : !|/.r.n: .ntr. :
u:nt|!:!. !. ./crc :p/|.:!c . : .cn..ntr:!c r.m:n.s..nt. nc /|n:/ !c
p.ric!c !. .cnt:tc. ^: pr4t|.:, c .r|t.r|c :ssum|!c . u. : ./.t|t|!:!.
!: :!c |:.t.r|.|!: . /un!c !c ./crc r.m:n.s..nt., .cns.u.nt.m.nt. :
.\|st/n.|: !. ./crc r.s|!u:/ .m .cn..ntr:!c :/t: . .t|!/n.|: pr|mcr!|:/
!. ./.t|t: !.s|n/..!c. Intr.t:ntc, . |mpcrt:nt. r..cn/...r u. n!c .
s.mpr. n...ss4r|c t.r um r.s|!u:/ !. ./crc ./.t:!c p:r: :/.:n:r um :/tc
nit./ !. !.s|n/..!c. Iur:nt. : s:t|s/:!c !: !.m:n!: !. ./crc, mu|t:s
mc/..u/:s !. ./crc cu !. /|pc./cr|tc pc!.r|:m j4 t.r r.:/|::!c c c|j.t|tc
!.ncm|n:!c mcrt. cu |n:t|t:!c !. p:tc/n|.cs cu .c/|/crm.s. ^ss|m,
n!c . surpr..n!.nt. u. !cs:.ns !. ./crc |nsu/|.|.nt.s p:r: prc!u:|r
./crc r.s|!u:/ pc!.r|:m s.r .\tr.m:m.nt. ./.t|t:s n: r.!u!c !.
cr:n|smcs |n!|.:!cr.s.
82 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
0 5
0
2
4
6
8
10
10 15 20
Chick
L
o
g

(
N
/
N
)
0
Tempo de contato
IIguru 4.3 Rcicscnfaao csqucnfica dos dcsvios da lci dc Chick.
!oi cssc nofivo, ncccssiio conhccci cono o dccaincnfo do dcsinfcfanfc
ocoiic no fcno c incluii cssa vaiiaao na cquaao dc cinfica. !ssa vaiiaao
foina nais conlcxa a cquaao final dc icvisao dc fiaao sobicvivcnfc.
Ao fiansoi as cquaocs do icginc dc bafclada aia a sifuaao ical dc
cscoancnfo, cn quc sc ufiliza o conccifo dc balano dc nassas aia dcscicvci a
cinfica dc dcsinfccao cn icginc cinancnfc, clas odcn foinai-sc conlcxas a
onfo dc nao havci soluao analfica, scndo ncccssiio o uso dc nfodos nuniicos.
Jal aboidagcn fogc ao cscoo dcsfc livio.
A lci dc Chick, quando fiaada cn gifico fcndo cono oidcnada ln (/
0
)
c cono abscissa o fcno f, ioduz icfa con dcclividadc k. Cono a fiansfoinada
da cquaao cxoncncial a cquaao dc una icfa, ossvcl obfci o valoi dc k oi
icgicssao lincai, ufilizando o nfodo dos nninos quadiados. A foina lincaiizada
da !quaao 4.26 aicscnfada na !quaao 4.33.
ln

kf
0
=
(4.33)
Considciando y

= ln
0
, k ~ A c B ~ 0, fcn-sc a cquaao da icfa gcniica
Y~ AX. A icfa assa obiigafoiiancnfc cla oiigcn (0,0), ois nao h scnfido cn
obfci
0
quando f ~ 0.
!aia a lci dc \afson, fcn-sc:
ln
,

k C f
n
0
=
(4.34)
!azcndo as fiansfoinaocs ncccssiias:
ln ln ln ln ln
,

= + +

k n C f
0
(4.3)
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 8J
Cono o cocficicnfc do fcino ln f na !quaao 4.3 igual a 1, icagiuan-sc
os fcinos c obfn-sc a !quaao 4.36, con a qual sc faz a icgicssao clo nfodo
dos nninos quadiados c calculan-sc os cocficicnfcs k` c n, ois sao conhccidos
,
0
, C c f.
ln ln ln ln ln
,

= +

f k n C
0
(4.36)
! conun cnicgai a !quaao 4.37:
C f K
n
=
(4.37)
5c n > 1, a conccnfiaao do dcsinfcfanfc cxcicc naioi influncia na
dcsinfccao, sc n < 1, o fcno dc confafo cxcicc naioi influncia, c sc n ~ 1, os
cfcifos dc conccnfiaao c o fcno dc confafo sao iguais.
!aia a lci dc !on, a consfanfc K c os cocficicnfcs n c n sao obfidos oi
anlisc dc icgicssao nulfila a aifii da fiansfoinaao da !quaao 4.32:
ln ln ln ln ln

= + +

K n C n f
0
(4.3S)
Cono a conccnfiaao dc dcsinfcfanfc vaiia no fcno, scja oi icaao qunica
con a nafiia oignica ou inoignica ou oi dcconosiao nafuial, as !quaocs
dcvciao considciai cssa vaiiaao. oinalncnfc, considcia-sc quc a dcconosiao,
ou o dccaincnfo, do dcsinfcfanfc scguc cinfica dc iinciia oidcn, ou scja:
dC
df
k f =

(4.3)
!nfcgiando os linifcs f ~ 0, C ~ C
o
c f, C:
C C k f
o
=

cx
(4.40)
!ssa vaiiaao dc conccnfiaao dcvc sci infioduzida na cquaao dc dccaincnfo
dc nicioiganisnos. Cono a lci dc Chick nao considcia a conccnfiaao dc
dcsinfcfanfc, nao h cono infioduzii cssa coiicao.
Considciando a lci dc \afson, fcn-sc:
d
df
k C k f
o
n
=
,
cx
(4.41)
!nfcgiando, obfn-sc:
84 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
ln cx

kC
nk
nk f
o
n
0
1 =


(4.42)
!aia o nodclo dc !on, usando o ncsno ioccdincnfo, obfn-sc:
ln cx

n
nk
kC
nk f
n
o
n
n
0
1 =

(4.43)
Processos de Fngenharia: AspecIos PrIicos
As cquaocs dcduzidas af agoia sao vlidas aia icafoics dc nisfuia conlcfa cn
bafclada c icafoics dc isfao. !n sisfcnas icais, nos quais o cscoancnfo da gua
fogc da condiao idcal, ncccssiio quc sc faa ajusfc, ois h cida dc cficincia.
s dcsvios quc ocoiicn ao alicai os icsulfados obfidos cn unidadcs dc
bancada cn laboiafoiio no dincnsionancnfo dc unidadcs cn cscala ical odcn
conioncfci a qualidadc da gua ao nao afingii a dcsinfccao quc afcnda o adiao
dc ofabilidadc. !sscs dcsvios sao causados cla alfciaao das caiacfcisficas fsico-
qunicas da gua, cono !, alcalinidadc, coi, fuibidcz, dcnfic oufias, c a
infioduao dc cscoancnfo, incxisfcnfcs nas unidadcs dc bancada cn bafclada.
A cficincia obfida cn laboiafoiio, nanfcndo a ncsna dosagcn c fcno dc
confafo, dificilncnfc icioduzida cn cscala ical. !aia afingii a cficincia dcscjada
ncccssiio auncnfai a dosc dc dcsinfcfanfc ou iolongai o fcno dc confafo.
!aifindo da lci dc Chick, fcn-sc:
kf =
0
cx (4.44)
!ciivando cn iclaao ao fcno, obfn-sc a vclocidadc dc icaao dc
inafivaao, ou scja:
i
d
df
k kf

= =
0
cx
i k

= =
0
0 (4.4)
!aia a lci dc \afson:
k C f
n
=
0
cx
,
(4.46)
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 85
i
d
df
k C k C f

n n
= =
0
, ,
cx

i k C

k C

n n
= =
0
0
, ,

(4.47)
Considciando a lci dc Chick c o icafoi dc nisfuia conlcfa, a cquaao quc
foinccc a fiaao sobicvivcnfc dc nicioiganisnos odc sci obfida considciando o
balano dc nassas dcfinido na !iguia 4.4:
!JRA 5A! R!AG! ~ AC\^\!
Q Q i \ \
d
df
n 0
+ =
(4.4S)
!aia a condiao dc cquilbiio dinnico, obfn-sc:
Q Q k\
0
0 = (4.4)

kf
o 0
1
1
=
+
(4.0)
Volume de controle
Sada
Q, C
O
Q, C
Entrada
Reao: consumo ou formao
IIguru 4.4 Balano dc nassas cn icafoi dc nisfuia conlcfa idcal.
ioccdincnfo o ncsno aia oufias cquaocs dc cinfica dc dcsinfccao
c nao sci iccfido ncsfc livio. !ica cono cxciccio aia o lcifoi.
ufio dcsvio ocoiic ao considciai a cinfica dc dcsinfccao quc nao icicscnfa
coiicfancnfc o fcnncno. !oi cxcnlo, suoc-sc quc a cinfica siga a lci dc Chick,
cnboia haja dcsvios dcsfa lci, scndo os dados nclhoi icicscnfados cla lci dc
!on.
86 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
!sfa discussao nclhoi ilusfiada oi ncio dc cxcnlos.
FxempIo 1
Considcic quc os dados aicscnfados na Jabcla 4.1 foian obfidos cn cnsaio con
fiaadoi cn una cnaia dc confafo aia i-dcsinfccao dc gua (os dados sao
ficfcios, oin, odcn icicscnfai condiao ical). fiaadoi foi alicado cn
infcivalo dc fcno suficicnfc aia sci considciado alicaao insfanfnca. A vazao
dc gua aflucnfc ao icafoi foi nanfida consfanfc duianfc fodo o cnsaio. ao sc
conhccc o fcno fcoiico dc dcfcnao hidiulica da cnaia dc confafo ncn a
conccnfiaao inicial dc fiaadoi. cxcnlo foi dcscnvolvido fonando oi basc
\!! (16).
Considcic quc a conccnfiaao inicial dc colifoincs fccais scja dc 10.000/100nl
c quc a consfanfc dc dccaincnfo, dc iinciia oidcn, scja dc 0,6 nin
1
.
A aifii dcssas infoinaocs, obfcnha o fcno dc dcfcnao hidiulica ical
do icafoi c conaic as cficincias, considciando o icafoi unico dc nisfuia conlcfa,
os icafoics dc nisfuia conlcfa cn siic, o icafoi dc isfao c o icafoi con discisao.
Tubc!u 4.1 Rcsulfados dc cnsaio con fiaadoi.
Tempo (min.) Concentrao efluente (mg/L)
0 0
5 6,5
10 21
15 26
20 20
25 15
30 10
35 6
40 4
45 1,8
50 1
55 0,5
60 0
a !iguia 4. icicscnfada a icsosfa da dosc insfanfnca dc fiaadoi,
consfiuda con as infoinaocs da Jabcla 4.1.
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 87
30
25
20
15
10
5
0
0
20 40 60 80
C
o
n
c
e
n
t
r
a

o

(
m
g
/
L
)
Tempo de coleta (min.)
IIguru 4.5 Conccnfiaao dc cflucnfc no icafoi icsulfanfc dc dosagcn cn ulso.
u) Cono u vuzo dc guu IoI nuntIdu constuntc, u conccntruo InIcIu!
podc scr cu!cu!udu pc!u Intcgru! du curvu dc rcspostu dc truudor
u scja,
C
QC f df
Qf
f
=


0
(4.1)
!oi cssa iazao odc-sc considciai:
C C f df
o
=


0
(4.2)
cn quc C
o
fcn cono unidadc nassa oi volunc oi fcno, oi cxcnlo, ng/
! nin.
s infcivalos dc fcno cnfic cada colcfa dc anosfia sao unifoincs c iguais
a ninufos. Cono os dados csfao discicfizados, odc-sc obfci a infcgial da
!quaao 4.2 cla icgia dc 5inson, ou scja:
C t dt
0

= + + + + + +
f
C C C C C C
o n n
3
4 2 4 4
1 2 3 1
...
(4.3)
!ioccdcndo-sc o clculo obfn-sc:
C f df
0

3
0 4 6 2 21 4 26 2 20 4 1

= + + + + + + ,
+ + + + + + + 2 10 4 6 2 4 4 4 1S 2 1 4 0 0 , , ,

C f df C ng !
o

0

= = nin
b) Tcnpo ncdIo dc dctcno hIdru!Icu
fcno ndio dc dcfcnao hidiulica calculado oi:
f
f! f df
! f df
f! f df
d
=




0
0
0 (4.4)
88 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
A cuiva dc disfiibuiao dc fcnos dc icsidncia (!JR) ou cuiva !(f)
consfiuda cnicgando-sc os dados da Jabcla 4.1 na !quaao 4.:
! f
C f
C f df
C f




=

0

(4.)
a Jabcla 4.2 sao aicscnfados os valoics calculados dc !(f).
Tubc!u 4.2 \aloics dc !(f).
Tempo (min.) E(t)
0 0,0000
5 0,0117
10 0,0360
15 0,0468
20 0,0360
25 0,0270
30 0,0180
35 0,0108
40 0,0079
45 0,0032
50 0,0018
55 0,0009
60 0,0000
A infcgial da !quaao 4.4, calculada cla icgia dc 5inson, foinccc
f
d
= 20 nin.
c) VurIncIu u purtIr du curvu dc rcspostu do truudor
A vaiincia odc sci calculada a aifii da cuiva C, sabcndo-sc quc:


2
2
2
=

C
C
C
C
(4.6)
= =
f
f
f
d
20
C
C f
C
C f
! f

= = =




0
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 89

2
2
0242122
020036
0201S2
020036
0222 =

=
,
,
,
,
,
d) Nncro dc rcutorcs dc nIsturu conp!ctu cn scrIc
nuncio dc icafoics dc nisfuia conlcfa cn siic, calculado a aifii da
vaiincia, :
n =
1
2

(4.7)
n icafoics = =
1
0222
36
,
,
!odc-sc considciai quc a icsosfa do fiaadoi cquivalc associaao dc quafio
icafoics dc nisfuia conlcfa dc igual volunc cn siic, fal quc o fcno dc dcfcnao
fofal igual sona dos fcnos dc dcfcnao dc cada icafoi inaginiio.
c) Nncro dc dIspcrso
nuncio dc discisao odc sci calculado cla fcnica da vaiincia, ou scja:
d
!
u!
=
(4.S)
cn quc d ~ nuncio dc discisao.
!
u!
= +

1
S
S 1 1
2

(4.)
!
u!
= + =
1
S
S 0222 1 1 0 02 , ,
,
Ao conaiai as cficincias dc inafivaao, considciando os difcicnfcs icgincs
dc cscoancnfo, a ncsna consfanfc dc dccaincnfo c o ncsno fcno dc confafo dc
20 ninufos, vciifica-sc quc as difcicnas sao giandcs, cono dcnosfiado a scguii:
..1) T:nu. !. .cnt:tc !. m|stur: .cmp/.t: .cm um: .m:r:

kf
0
1
1
=
+

0
1
1 06 20
0 076 =
+
=
,
,
90 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
~ 76 ^!/100 nl
..?) T:nu.s !. .cnt:tc !. m|stur: .cmp/.t: .m s.r|.

kf
n
n
0
1
1
=
+

0
4
1
1
06 20
4
0003 =
+

=
,
,
~ 3 ^!/100 nl
..J) T:nu. !. .cnt:tc !. .s.c:m.ntc !. p|st!c

kf
0
= cx

0
6
06 20 61 10 = =

cx , ,
~ 0
..+) Cm:r: !. .cnt:tc !. .s.c:m.ntc .cm !|sp.rs!c
d ~ 0,02

a
d
a
a
d
a
a
d
0
2
2
4
1
2
1
2
1
2
=

cx
cx cx
,
a = + 1 4
0
kf d
a = + = 1 4 06 20 0 02 23272 , , ,
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 91

0
2 2
4 23272
1
2 0 02
1 23272
23272
2 002
1 23272
23272
2 0 02
=

=
, cx
,
, cx
,
,
, cx
,
,

=

14 10
4
,
~ 1, ^!/100 nl
!aia facilifai a conaiaao dos difcicnfcs icndincnfos, os icsulfados foian
colocados na Jabcla 4.3.
Tubc!u 4.3 \aiiaao da cficincia dc dcsinfccao dccoiicnfc da configuiaao do fanquc dc
confafo.
Tanque de contato Eficincia (%)
Concentrao sobrevivente
(NMP/100 ml)
Mistura completa 92,310 769
Mistura completa em srie 99,61 39
Pisto 100 0
Disperso 99,985 1,5
Conclui-sc quc, aia a ncsna dosc dc dcsinfcfanfc ufilizado c aia o ncsno
fcno dc confafo, a cficincia vaiia.
!sso significa quc, sc o fanquc dc confafo fcndci aia nisfuia conlcfa,
icciso auncnfai a dosc dc dcsinfcfanfc, una vcz quc nao sc odc vaiiai o fcno
dc confafo, ois a vazao a ncsna c o volunc consfanfc.
ufia anlisc a sci fcifa quc sc o fanquc dc confafo foi dincnsionado aia
isfao c, cn ociaao, fcndci aia nisfuia conlcfa, a cficincia sci ncnoi,
colocando cn iisco a saudc da oulaao, ois odc nao afingii o adiao dc
ofabilidadc. conoifancnfo ical csf cnfic os cxficnos idcais dc nisfuia
conlcfa c isfao.
! convcnicnfc quc o fanquc dc confafo scja dincnsionado aia aioxinai-
sc dc isfao, ou scja, con nuncio dc discisao cqucno, fcndcndo a zcio.
FxempIo 2
conhccincnfo da vclocidadc dc dccaincnfo ou dc inafivaao dc nicioiganisnos
indicadoics dc giandc inoifncia aia o dincnsionancnfo da dcsinfccao dc
gua ou csgofo, scja aia a dcfiniao da dosagcn dc dcsinfcfanfc ou do fcno dc
confafo.
92 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Con cssc objcfivo, foi nonfada una siic dc cxciincnfos quc ossibilifou
obfci infoinaocs da inafivaao dc nicioiganisnos indicadoics, con alicaao
dc difcicnfcs dosagcns dc dcsinfcfanfc c fcnos dc confafo.
s dados iclacionados na Jabcla 4.4 icfcicn-sc dcsinfccao dc gua
confcndo cisfos dc ^:./.r|: ru|.r|, cn ! (Rubin .t :/., 1S3). bfcnha os
cocficicnfcs das cquaocs dc inafivaao fonando oi basc as lcis dc Chick c dc
\afson c o nodclo ioosfo oi !on, considcic a conccnfiaao dc cloio icsidual
consfanfc.
Tubc!u 4.4 !csinfccao dc gua con ^:./.r|: ru|.r|, ! .
Cloro residual livre (mg/L)
0,45 0,57 0,9 2,12 2,64
Tempo de
contato (min.)
Logaritmo de sobrevivncia (Log N/N
0
)
0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0,05 0,1
1 0 0 0,05 0,1 0,25
1,5 0 0 0,1 0,15 0,7
2 0 0 0,12 0,35 1,2
2,5 0 0 0,15 0,7 1,5
3 0,05 0,05 0,25 1,25 2,4
4 0,1 0,15 0,5 2
5 0,15 0,25 0,8
6 0,25 0,4 1,1
7 0,3 0,55 1,5
8 0,4 0,6 2
9 0,55 1 2,9
10 0,7 1,3
11 0,9 1,5
12 1,1 1,7
13 1,3 2
14 1,55 2,3
15 1,7 2,5
16 2,05 2,85
Lei de Chick
Considciando quc cla lci dc Chick a dcsinfccao siga a cinfica dc iinciia,
oidcn c cnicgando a !quaao 4.26 na foina lincaiizada, fcn-sc:
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 9J
ln

kf
0
=
(4.60)
!oifanfo, aia cada dosc dc cloio obfn-sc un valoi aia k. A !quaao 4.60
icicscnfa una icfa quc assa cla oiigcn c fcn dcclividadc k, ou scja:
y

= ln
0
, A ~ k c x ~ f, oifanfo, y Ax =
A consfanfc k odc sci obfida oi icgicssao lincai usando o nfodo dos
nninos quadiados (vcja o Andicc no final dcsfc cafulo).
! viios iogianas csfafsficos aia nicioconufadoics disonvcis no
ncicado, os quais fazcn anlisc dc icgicssao. !sscs iogianas cinifcn quc o
usuiio infioduza a cquaao quc dcscja ajusfai aos dados obscivados ou faa o
ajusfc aufonfico dc acoido con a nclhoi oao. ! inoifanfc icssalfai quc ncn
scnic o ajusfc aufonfico foinccci a cquaao final quc o usuiio icfcndc
obfci. !oi cxcnlo, aia a lci dc Chick, a infciscao zcio, nas sc o usuiio nao
indicai cssa icsfiiao o iogiana ajusfai a cquaao dc fcndncia con infciscao
difcicnfc dc zcio, o quc nao csf dc acoido con a icalidadc, ois considcia quc no
fcno zcio (incio da dcsinfccao) as conccnfiaocs dc oiganisnos nao inafivados
c inafivados sao iguais, ou scja, /
0
~ 1.
Ao fazci a icgicssao ufilizando os dados da Jabcla 4.4, considciando
individualncnfc cada conccnfiaao dc cloio, obfn-sc as consfanfcs aicscnfadas
na Jabcla 4.. bsciva-sc quc a unidadc dc k nin
1
, ois a icaao considciada
dc iinciia oidcn cn iclaao conccnfiaao dc nicioiganisnos.
Cono cia csciado, a consfanfc k, cn nodulo, auncnfou con o auncnfo
da conccnfiaao dc cloio. !oi sc fiafai dc condiocs icais, iazovcl quc ocoiian
dcsvios dcvido a vaiiaocs da qualidadc da gua, da fcnciafuia, do !, dcnfic
oufios fafoics.
!aia avaliai sc a cquaao obfida clo nfodo dos nninos quadiados icicscnfa
o fcnncno avaliado, ncccssiio conaiai os icsulfados obfidos cn laboiafoiio
con os icsulfados csfinados cla cquaao. \n aincfio quc ossibilifa cssa
conaiaao o cocficicnfc dc coiiclaao calculado cla !quaao 4.61:
R
y Y
y y
c
n
n
2
2
1
2
1
1 =




(4.61)
R: cocficicnfc dc coiiclaao,
y: vaiivcl dccndcnfc obscivada valoi obfido cn laboiafoiio,
94 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
y: ndia aiifnfica dos valoics da vaiivcl dccndcnfc obscivada,
Y
c
: vaiivcl dccndcnfc csfinada,
n: nuncio dc dados obscivados.
s valoics dc R
2
aia cada conccnfiaao dc cloio sao aicscnfados na Jabcla
4..
Tubc!u 4.5 Consfanfc dc inafivaao, k, c R
2
aia a dcsinfccao dc ^:./.r|: ru|.r| con
cloio.
Cloro residual livre (mg Cl
2
/L) k (min
1
) R
2
0,45 0,214 0,8399
0,57 0,327 0,8767
0,90 0,523 0,8298
2,12 0,864 0,7657
2,64 1,487 0,8614
As icsccfivas cquaocs dc inafivaao dc nicioiganisnos sao aicscnfadas
na Jabcla 4.6.
Tubc!u 4.6 !quaocs dc inafivaao dc nicioiganisnos. !ci dc Chick.
Concentrao (mg Cl
2
/L) Equao
0,45 (4.62)
0,57 (4.63)
0,90 (4.64)
2,12 (4.65)
2,64 (4.66)
Ao vciificai quc os icsulfados cxciincnfais nao scgucn a lci dc Chick (Jabcla
4. c !iguia 4.6), ois h dcsvios, cono coniovado oi R
2
, dcvc-sc iocuiai o
nodclo quc foinca nclhoi ajusfc aos dados. ! o quc ocoiic ao alicai o nodclo
dc !on.

c
f
0
0 327
=
,

c
f
0
0 23
=
,

c
0
0 S64f
=
,

c
f
0
1 4S7
=
,

c
0
0
=
,214f
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 95
0 5
0
1
2
3
L
o
g

(
N
/
N
o
)
10 15 20
Tempo de contato (min.)
0,45 est
0,57 est
0,9 est
2,12 est
2,64 est
0,45 obs
0,57 obs
0,9 obs
2,12 obs
2,64 obs
IIguru 4.6 !nafivaao dc ^:./.r|: ru|.r| scgundo a lci dc Chick (csf ~ valoics csfinados,
obs ~ valoics obfidos cn laboiafoiio).
ModeIo de Hom
nodclo dc !on dcsciifo cla !quaao 4.32.
A consfanfc K c os cocficicnfcs n c n sao obfidos oi icgicssao nulfila,
fiansfoinando a !quaao 4.32 cn:
Y A BX CX = + +
1 2
(4.67)
Y

ln ln
0
A: ln K,
X
1
: ln C,
X
2
: ln J.
!azcndo a icgicssao nulfila clo nfodo dos nninos quadiados, obfn-sc:
ln K ~ 2,3 K ~ 0,07
n ~ 1,S3
n ~ 1,6
R
2
~ 0,6
o quc icsulfa na !quaao 4.6S:
ln ,
, ,

C f
0
1S3 16
0073 =
(4.6S)
96 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
!aia uso do nodclo dc !on, agiuan-sc fodos os dados, indccndcnfc dc
as conccnfiaocs dc dcsinfcfanfc sci difcicnfcs, ao confiiio do quc fcifo aia a
lci dc Chick.
!lofando os valoics da Jabcla 4.4 (dados cxciincnfais) c os valoics obfidos
a aifii da !quaao 4.6S, obfn-sc a !iguia 4.7.
0
1
2
3
4
L
o
g
(
N
/
N
)
0
0 5 10 15 20
Tempo de contato (min.)
0,45 obs
0,57 obs
0,90 obs
2,12 obs
2,64 obs
0,45 est
0,57 est
0,90 est
2,12 est
2,64 est
IIguru 4.7 !nafivaao dc ^:./.r|: ru|.r| ^odclo dc !on (csf ~ valoics csfinados,
obs~valoics obfidos cn laboiafoiio).
A lci dc \afson considcia a conccnfiaao dc dcsinfcfanfc c, cn linhas gciais,
igual lci dc Chick quando sc considcia conccnfiaao consfanfc. !sfa lci
dcsciifa cla !quaao 4.34.
!ixando a fiaao sobicvivcnfc ou, cn oufias alavias, a cficincia c
considciando quc k` scja consfanfc:
= =
ln
,

k
C f K
n 0
(4.6)
A !quaao 4.6 indica quc a cficincia sci a ncsna, quaisquci quc scjan
os valoics dc C c f, dcsdc quc o iodufo C
n
f cinanca consfanfc.
Cono cxcnlo, fixando a cficincia cn 0%, ,% c ,% c vaiiando a
conccnfiaao dc cloio afivo, obfn-sc o fcno dc confafo cla !quaao 4.6S ou
diicfancnfc a aifii dos icsulfados cxciincnfais, !iguia 4.7, confoinc
aicscnfado na Jabcla 4.7. !aia alicai o nfodo dos nninos quadiados, a fin
dc dcfcininai dc n c k, ncccssiio lincaiizai a !quaao 4.6.
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 97
log(C
n
f) ~ log K (4.70)
n log C log f ~ log K (4.71)
n log C log K ~ log f (4.72)
log log log C
n
f
n
K = +
1 1
(4.73)
Tubc!u 4.7 !ados aia consfiuao das cuivas C
n
J ~ K. Ajusfc clo nfodo dos nninos
quadiados.
Tempo de contato
(min.)
Logaritmo do tempo
Eficincia Eficincia
Cloro
(mg/L)
90% 99,9% 99,99%
log (C)
90,0% 99% 99,99%
0,45 11,97 16,93 20,75
0,3467875
1,07799987 1,22878069 1,31698181
0,57 9,464 13,39 16,41
0,2441251
0,97604068 1,12682149 1,21502262
0,90 6,01 8,51 10,42
0,0457575
0,77903167 0,92981249 1,01801361
2,12 2,57 3,63 4,45 0,32633586 0,40948683 0,56026765 0,64846877
2,64 2,06 2,92 3,58 0,42160393 0,31487127 0,46565208 0,55385321
\aloics obfidos a aifii das cquaocs do nodclo dc !on con cocficicnfcs dcfcininados
cxciincnfalncnfc.
!aia cada cficincia c vaiiando a conccnfiaao dc cloio c o fcno dc cxosiao,
confoinc valoics da Jabcla 4.7, obfn-sc os cocficicnfcs n c K, indicados na
Jabcla 4.S.
Tubc!u 4.8 Cocficicnfcs da !quaao C
n
J ~ K obfidos a aifii dc:
Eficincia (%) n K Equao
90 0,9932 5,415 C
0,9932
t = 5,415
99 0,9932 7,662 C
0,9932
t = 7,662
99,9 0,9932 9,388 C
0,9932
t = 9,388
5ubsfifuindo os valoics dc fcno dc confafo nas cquaocs obfidas, calcula-
sc a conccnfiaao dc cloio icsidual aia cada cficincia dc dcsinfccao c consfioi-
sc a !iguia 4.S.
98 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
1
10
1
0,1
10
100
90%
99%
99,9%
Tempo contato (min)
C
o
n
c
e
n
t
r
a

o

(
m
g
/
L
)
IIguru 4.8 Rclaao conccnfiaao dc cloio c fcno dc confado aia dcsinfccao dc ^:./.r|:
ru|.r|.
bscivando os icsulfados obfidos, vciifica-sc quc a lci dc Chick sc afasfa
dos dados cxciincnfais.
!aia fcnos dc confafo ncnoics, a inafivaao dc nicioiganisnos csfinada
cla !ci dc Chick suciioi inafivaao ical, foincccndo icsulfado confiiio
scguiana.
!aia fcnos naioics, ocoiic invcisao dc conoifancnfo.
A alicaao da !ci dc Chick cxigc quc sc obfcnha cquaocs dc inafivaao
aia cada conccnfiaao dc dcsinfcfanfc.
^odclo dc !on aioxina-sc nais dos icsulfados icais, ossibilifando
obfci una cquaao gcial quc incoioic a conccnfiaao dc dcsinfcfanfc c o fcno
dc confafo.
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 99
Apndice
MIodo dos Mnimos uadrados
nfodo dos nninos quadiados anlancnfc cnicgado cn anlisc dc
icgicssao quando sc icfcndc obfci cquaocs nafcnficas quc dcscicvan
os fcnncnos nafuiais con o ncnoi dcsvio ossvcl.
5cja a icfa Y ~ Ax B
Ao fazci a csfinafiva dos aincfios A c B, obfn-sc cono icsulfado
a csfinafiva dc y (valoi ical), ou scja, Y. valoi dc Y nao cxafancnfc
igual a y, o quc icsulfa cn ciios. nfodo dos nninos quadiados iocuia
cquaao quc icicscnfc os icsulfados con ciio nnino.
A sona dos ciios quadificos :
y Y y Ax B = +
2 2
(4.74)
!aia quc os ciios scjan nninos, cnfao,

=
y Y
A
c
y Y
B

2 2
0 0

= + =

y Y
A
y Ax B x


,

2
2 0
+ + = yx Ax Bx
2
0
yx Ax Bx = +
2
(4.7)

= + =
y Y
B
y Ax B


,

2
2 1 0
100 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
+ + = y A B 0
y A B = + (4.76)
Conbinando as cquaocs, obfn-sc o sisfcna:
y A x nB
yx Ax Bx
2
= +
= +



cn quc n ~ nuncio dc obscivaocs.
5cja a cquaao gcniica:
y a x a x a x a x b
n n
= + + + + +
1 1 2 2 3 3
... (4.77)
sisfcna dc cquaocs aia obfcnao dos cocficicnfcs clo nfodo
dos nninos quadiados sci:
y a x a x a x a x nb
yx a x a x x a x x a x x b x
yx a x x a x a x x a x x b x
yx a x x a x x a x a x x b x
yx a x x a x x a x
n n
n n
n n
n n
n n n
= + + + + +
= + + + + +
= + + + + +
= + + + + +
= + +
1 1 2 2 3 3
1 1 1
2
2 1 2 3 1 3 1 1
2 1 1 2 2 2
2
3 2 3 2 2
3 1 1 3 2 2 3 3 3
2
3 3
1 1 2 2 3
...
...
...
...
n n n n
a x b x + + +

...
2
5cndo conhccidos y c x (valoics cxciincnfais), csfina-sc A c B (ou a
i
c b) quc sao os cocficicnfcs da cquaao ajusfada.
Cap. 4 C/net/ca de 0es/nfecao 101
Referncias ibIiogrficas
GA!\!5, G.C., !!R!Z, J.^.C. (1S). H|!r4u/|.: :p/|.:!: : p/:nt:s !. tr:t:m.ntc !.
4u:. !iogiana Rcgional !5/!!!/Ccis dc ^cjoianicnfo dc Calidad dc Agua aia
Consuno !unano.
!^, !.\. (172). Kincfics of chloiinc disinfccfion in an ccosysfcn. /curn:/ c/ t/.
S:n|t:r; In|n..r|n I|t|s|cn, n.5A1, .1S3-14.
!!\!5!!!!, . (1S3). In.n/:r|: !:s r.:J.s uim|.:s. v.2, !dgaid Bluchci !fda.
!!\!5!!!!, ., 5^!J!, \.K. (17). ofcs on fhc diffusion-fyc nodcl foi fhc
longifudinal nixing of flids in flow. C/.m|.:/ In|n..r|n S.|.n.., v.6, .227-233.
^\R!!Y, K.!. (167). !csign and analysis of nixing foi na aciafion fank. /curn:/ c/
t/. S:n|t:r; In|n..r|n I|t|s|cn, n.5A, .1-1.
R\B!, A.J., !G!!, J.!., 5!R\!, .J. (1S3). !isinfccfion of anocbic cysfs in
wafci wifh ficc chloiinc. /. W:t.r. Pc//ut|cn Ccntrc/ I.!.r:t|cn, v., n., .1174-11S2.
5AR!5, !.A.\., !A!!!, !.A. (1S7). \so dc Jiaadoics. 5cniniio aicscnfado na
discilina !ioccssos Anaciobios dc Jiafancnfo dc !cscjos. !!5C, \5!. S3.
(nincogiafado).
5\ZA, J.B. (2000). I.s|n/..!c !. 4u:s .cm .cr . tur||!.: ./.t:!:s. .cmp:r:!c t..n|.: !.
prc..sscs :/t.rn:t|tcs :c ./crc .mpr.:n!c r:!|:!c u/tr:t|c/.t: . 4.|!c p.r:..t|.c. 5ao Cailos,
147. !isscifaao (^csfiado: !idiulica c 5ancancnfo) !scola dc !ngcnhaiia dc
5ao Cailos, \nivcisidadc dc 5ao !aulo.
\!! (16). W:st.w:t.r !|s|n/..t|cn. ^anual of iacficc. 2.
\!!!R, J.!., \!!!!^, R.!. (16). Boundaiy condifions of flow icacfoi. C/.m|.:/
In|n..t|n S.|.n.., n.6, .S-3.
Recomendaes para Uso
em FscaIa ReaI
InIroduo
dincnsionancnfo dc unidadcs dcsfinadas dcsinfccao, scja dc gua dc
abasfccincnfo ou dc csgofo, odc sci fcifo oi nfodo cniico ou iacional.
Qualquci quc scja o nfodo dc dincnsionancnfo cnicgado, icciso conhccci
a dosc alicada, o icsidual dcsinfcfanfc (quando cifincnfc) c o fcno dc
cxosiao.
uso incoiicfo dcssas infoinaocs ou o uso dc infoinaocs nao adcquadas
icsulfai cn unidadcs sub ou hicidincnsionadas. o iinciio caso, nao sci
afcndida a dcsinfccao icfcndida, colocando cn iisco a saudc daquclcs quc
ufilizan a gua. Quando as insfalaocs aia dcsinfccao sao hicidincnsionadas,
afcndc-sc aos icquisifos dc dcsinfccao aln do icquciido, icsulfando cn consuno
cxccssivo dc icagcnfcs ou dincnsocs cxagciadas da insfalaao, quc cncaicccn a
obia. idcal afingii o csfado nais ioxino ossvcl da condiao ofina.
s ciifiios cniicos odcn fci basc na cxciincia acunulada cla
ociaao dc csfaocs dc fiafancnfo dc gua ou dc csgofo icais ou nos cnsaios
nonfados csccialncnfc aia isso. cssc caso, as infoinaocs odcn sci
ufilizadas aia icioduzii as condiocs icinanfcs no cxciincnfo.
s nodclos cnvolvcn o cquacionancnfo do fcnncno c aia isso ufilizan
vaiivcis quc, quanfo naioi o nuncio, nais ioxino da icalidadc sci o nodclo.
Jodavia, cssas vaiivcis sao obfidas cxciincnfalncnfc, csfando, oifanfo, sujcifas
a ciios.
^csno quc o cxciincnfo cn laboiafoiio siga un iofocolo igido,
icscifando fodo o ioccdincnfo cicnffico, con confiolc das condiocs fsico-
qunicas c biologicas, quando alicado na ifica, nao foinccc os ncsnos
icsulfados, dcvido s vaiiaocs nas condiocs anbicnfais.
!ianfc dcsscs fafos, aiccc nao sci ossvcl ufilizai nodclos con scguiana.
A icalidadc un ouco difcicnfc. s nodclos sao ncccssiios aia o
dincnsionancnfo. cuidado quc sc dcvc fci considciai a cida dc cficincia
c as linifaocs do nodclo, auncnfando a dosc c o fcno dc confafo no noncnfo
do dincnsionancnfo, dc foina quc o sisfcna fcnha flcxibilidadc aia ajusfai-sc
CapIuIo 5
10J
104 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
condiao ical. ! inoifanfc icfoiai quc cn sifuaao ical a qualidadc da gua
nao a ncsna duianfc fodo o fcno. Aln disso, a vazao odc vaiiai, o quc
icicscnfa vaiiaao no fcno dc confafo. A vaiiaao da qualidadc odc
icicscnfai auncnfo da dcnanda dc dcsinfcfanfc, o quc significai icduao da
cficincia con naioi fiaao sobicvivcnfc dc oiganisnos afognicos.
Ao claboiai nodclos, ncccssiio fazci sinlificaocs, ois sc fosscn
considciadas fodas as vaiivcis, o nodclo ficaiia nuifo conlcxo. iojcfisfa
ou ociadoi dcvci fci a ciccao dc ufilizai o nodclo con suas linifaocs c
fazci os ajusfcs ncccssiios, scja duianfc o dincnsionancnfo ou duianfc a
ociaao. !cssc nodo, os csfudos dcscnvolvidos cn laboiafoiio sao inoifanfcs
aia foinccci aincfios bsicos aia o dincnsionancnfo.
s icsulfados aicscnfados ncsfc livio foian obfidos cn difcicnfcs
insfifuiocs dc csquisa cnvolvidas no !R5AB. !nicialncnfc, cscia-sc quc
nao haja convcigncia dc icsulfados. Jodavia, os cnsaios foian adionizados dc
foina quc os icsulfados udcsscn sci conaiados c analisados cn conjunfo.
Aln disso, os dcsinfcfanfcs sao difcicnfcs c a adionizaao ossibilifou
conaiaocs cnfic os dcsinfcfanfcs, indicando os nais cficicnfcs na inafivaao
dos nicioiganisnos indicadoics, icscifando o asccfo cconnico, ois odc-sc
obfci a ncsna cficincia dc dcsinfccao sc foicn ufilizadas doscs c fcnos dc
confafo convcnicnfcs.
ufia qucsfao quc odc suigii icfcic-sc qualidadc da gua ufilizada aia
obfci aincfios, ois a alicabilidadc dos icsulfados dccndc fanbn da
qualidadc da gua cnicgada nos cnsaios. Quanfo nais ioxina do ical, ou quc
sinulc condiocs icais, nais confivcis sciao os icsulfados c nclhoi a iciodu-
fibilidadc das icvisocs.
Cono sc fiafa dc dcsinfcfanfcs quc sao consunidos (dcnanda) clas
nafiias inoignica c oignica icscnfcs na gua, valc salicnfai quc, sc safisfcifa
a dcnanda, a cficincia sci ioxina daqucla dc gua quc nao cxcicc dcnanda,
dcsdc quc o icsidual dcsinfcfanfc scja ioxino.
ufio asccfo a sci aboidado icfcic-sc ao cscoancnfo da gua na unidadc
dc dcsinfccao. s cxciincnfos icalizados a fin dc obfci aincfios cinficos
noinalncnfc sao fcifos cn unidadc dc bafclada. !oifanfo, fcoiicancnfc, csscs
icsulfados sao vlidos aia icafoics dc bafclada ou isfao. !nficfanfo, cn una
cnaia dc confafo ou dcsinfccao, o cscoancnfo fogc da condiao idcal, o quc
icicscnfa cida dc cficincia. !nfao, h una sona dc cidas, ou scja, cida
cla nudana dc caiacfcisficas fsico-qunicas c biologicas c cida cla nudana
do icginc dc cscoancnfo.
Algunas fccnologias dc dcsinfccao ufilizadas nas csquisas do !R5AB,
cdifal 2, Jcna 1, quc conocn csfc livio, j csfao consolidadas, scndo quc
algunas j sao dc uso gcial. As fccnologias ainda nao consolidadas nao csfao
incdidas dc sci ufilizadas, dcvcndo sci alicadas cn csfaocs dc fiafancnfo
dc gua con a dcvida iccauao, ois fiafa-sc dc dcsinfccao dc gua aia fins
ofvcis.
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 105
s valoics aicscnfados dcvcn sci considciados valoics ndios c sao vlidos
aia as condiocs csccficas nas quais os cxciincnfos foian icalizados. !cvcn
sci cnicgados cono balizadoics, con o cuidado dc dincnsionai os sisfcnas
con folga aia suiii dcnandas nao csciadas.
ParmeIros de ProjeIo
A dcsinfccao dc gua dc difcicnfcs caiacfcisficas, no quc sc icfcic a coi, fuibidcz,
! c conccnfiaao dc nicioiganisnos indicadoics cn fodas as alfcinafivas dc
dcsinfccao foi usada a bacfiia Is./.r|./|: .c/| , foi icalizada con o cnicgo dc
difcicnfcs dcsinfcfanfcs: hiocloiifo dc sodio, hiocloiifo dc clcio, cido cia-
cfico, fciiafo dc sodio, iadiaao ulfiaviolcfa, fofocaflisc hcfciognca c iadiaao
solai.
!iocuiou-sc icunii ncsfc livio os icsulfados obfidos nas csquisas icalizadas
no nbifo do !R5AB. s valoics aicscnfados sao ndios c odciao sci usados
aia dincnsionancnfo dc insfalaocs aia dcsinfccao dc gua dcsfinada ao
consuno hunano, afcndcndo ao adiao dc ofabilidadc no quc sc icfcic
ausncia dc nicioiganisnos indicadoics dc confaninaao fccal. uso dcsfas
infoinaocs dcvci sci fcifo con ciifiio, icscifando as linifaocs dc cada
nfodo dc dcsinfccao c considciando scnprc as caiacfcisficas da gua a sci
dcsinfcfada.
!oifanfo, icconcndvcl quc, scnic quc ossvcl, scjan fcifos cnsaios
aia dcfinii a dosc dc dcsinfcfanfc c o fcno dc confafo a scicn ufilizados aia
dincnsionancnfo.
Alguns dos nfodos aicscnfados ncsfc livio ncccssifan dc csfudos nais
aiofundados. !c uso consagiado, odc sci cifada a dcsinfccao con cloio na
foina dc cloio gasoso, hiocloiifo dc sodio c dc clcio, iadiaao ulfiaviolcfa c
iadiaao solai. !nboia fcnha dcnonsfiado cficincia cn inafivai os nicioiganisnos
indicadoics c, dc acoido con as infoinaocs disonibilizadas na lifciafuia
csccializada, nao causai danos saudc hunana, a dcsinfccao con fciiafo, cido
ciacfico c fofocaflisc hcfciognca ncccssifa dc aiinoiancnfo dos ioccssos
dc gciaao ou ofinizaao cn iclaao anliaao dc cscala.
ParmeIros de ProjeIo para Desinfeco com
HipocIoriIo de 5dio
A dosc dc cloio afivo a sci alicada dccndc da dcnanda dc cloio cxcicida cla
gua, do fcno dc confafo c do !. !ssa vaiiabilidadc dc caiacfcisficas fsico-
qunicas dificulfa obfci infoinaocs dc alicaao gcial. !oi isso, as infoinaocs
aicscnfadas nas Jabclas .1 c .2 odciao sci cnicgadas no dincnsionancnfo
dc insfalaocs aia dcsinfccao dc gua dcsdc quc as caiacfcisficas fsico-qunicas
c bacfciiologicas da gua scjan iguais ou aicscnfcn valoics infciioics aos das
fabclas.
106 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Tubc!u 5.1 !csinfccao dc gua con coi ~ 10 6,3 uC c fuibidcz ~ ,2 1,1 uJ.
^icioiganisno indicadoi: I. .c/|.
Concentrao de E. coli na gua bruta
2 10
6
org/100 ml
Temperatura 25
o
C
pH 6,1
COT (mg/L) 15,7 2,2
Cor verdadeira (uC) 10 6,3
Turbidez (uT) 5,2 1,1
Cloro aplicado:
1,0 mg Cl
2
/L
Cloro aplicado:
1,3 mg Cl
2
/L
Cloro aplicado:
1,6 mg Cl
2
/L
Cloro aplicado:
2,0 mg Cl
2
/L
Tempo
de
contato
(min.)
Cloro
residual
(mg
Cl
2
/L)
NMP/
100 ml
Cloro
residual
(mg Cl
2
/L)
NMP/
100 ml
Cloro
residual
(mg Cl
2
/L)
NMP/
100 ml
Cloro
residual
(mg Cl
2
/L)
NMP/
100 ml
5 0,06 > 2.419,2 0,01 < 1 0,26 228 0,39 6
8 0,06 < 1 0,05 < 1 0,19 < 1 0,16 < 1
10 0,04 < 1 0,05 < 1 0,17 10 0,15 < 1
15 0,05 < 1 0,05 58,5 0,13 < 1 0,38 272
Icnt.: 5ouza (2000).
Tubc!u 5.2 !csinfccao dc gua con coi ~ 22, 3,S uC c fuibidcz ~ 4,3 0,2 uJ.
^icioiganisno indicadoi: I. .c/|.
Concentrao de E. coli na gua bruta 1 10
6
org/100 ml
Temperatura 24
o
C
pH 6,3
COT (mg/L) 18,9 1,5
Cor verdadeira (uC) 22,9 3,8
Turbidez (uT) 4,3 0,2
Cloro aplicado:
1,0 mg Cl
2
/L
Cloro aplicado:
1,3 mg Cl
2
/L
Cloro aplicado:
1,6 mg Cl
2
/L
Cloro aplicado:
2,0 mg Cl
2
/L
Tempo
de
contato
(min.)
Cloro
residual
(mg Cl
2
/L)
NMP/
100 ml
Cloro
residual
(mg Cl
2
/L)
NMP/
100 ml
Cloro
residual
(mg Cl
2
/l)
NMP/
100 ml
Cloro
residual
(mg Cl
2
/L)
NMP/
100 ml
5 0,04 23,5 0,07 1.553 0,22 6 0,46 1
8 0,04 488 0,04 25 0,08 6 0,23 35
10 0,04 547 0,07 2 0,06 6 0,13 82
15 0,03 687 0,06 19 0,08 5 0,10 4
Icnt.: 5ouza (2000).
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 107
bsciva-sc quc a conccnfiaao inicial dc Is./.r|./|: .c/| da oidcn dc 10
6
oiganisnos/100 nl, valoi nuifo suciioi ao dc gua dcsfinada ao consuno
hunano. !aia obfci una giandcza dc conaiaao, a conccnfiaao dc I. .c/| no
csgofo biufo da oidcn dc 10
7
oiganisnos/100 nl. !scia-sc quc a gua
dcsfinada ao fiafancnfo aia ofabilizaao confcnha conccnfiaao dc I. .c/|
nuifo infciioi. !oi cxcnlo, as guas classc 2, dcsfinadas ao abasfccincnfo
ublico con fiafancnfo convcncional, dcvciao confci, no nxino, 1.000
colifoincs fccais oi 100 nl (icsoluao Conana n
o
20).
Ao obscivai os dados das Jabclas .1 c .2 vciifica-sc quc h vaiiaao na
conccnfiaao dc nicioiganisnos aos a dcsinfccao. !ia dc sc csciai quc a
conccnfiaao dc I. .c/| fossc scnic dccicsccnfc con o auncnfo dc conccnfiaao
dc cloio c do fcno dc confafo. !nficfanfo, oi sc fiafai dc condiocs icais, h
ossibilidadc dc ocoiici ncnoi cficincia aia conccnfiaao c fcno dc confafo
naioics cn dccoiincia da nao honogcncidadc da gua, da foinaao dc flocos
quc iofcgcn os nicioiganisnos ou da aglufinaao dos nicioiganisnos. !ssas
vaiiaocs sao valiosas aia alcifai os iojcfisfas c os ociadoics accica da
ncccssidadc dc considciai condiocs quc fogcn dos nodclos cinficos quc ufilizan
vclocidadcs dc dccaincnfo aia clculo dc cficincia scn considciai fais vaiiaocs.
A coi, dcnfio dos linifcs aicscnfados nas Jabclas .1 c .2, cxciccu
influncia na dcsinfccao, icduzindo a cficincia, ossivclncnfc cla dcnanda
dc cloio iovcnicnfc da oxidaao da nafiia oignica.
Rcssalfa-sc quc as guas nafuiais aicscnfan nafiia oignica cn
conccnfiaao infciioi s aicscnfadas ncsfc livio. Aln disso, cn nuifos casos a
fuibidcz c a coi sao infciioics, o quc favoivcl dcsinfccao, ois a dcnanda
dc cloio sci ncnoi c, assin, havci naioi quanfidadc dc cloio livic disonvcl
aia a dcsinfccao.
A aifii dos icsulfados obfidos no !R5AB (5ouza, 2000), icsunidos nas
Jabclas .1 c .2, odc-sc concluii quc a dosc dc cloio alicada aia a dcsinfccao
da gua dcvc sci da oidcn dc 2 ng/!, con fcno dc confafo nao infciioi a 1
ninufos. !c acoido con a !oifaiia 1.46, dc 2 dc dczcnbio dc 2000 (^inisfiio
da 5audc, 2000), o icsidual dc cloio livic dcvc sci suciioi a 0, ng Cl
2
/! na
sada da !JA c suciioi a 0,2 ng Cl
2
/! no onfo nais afasfado da icdc. bsciva-
sc, oifanfo, quc, aia afcndci a cssa !oifaiia, a dosc dc cloio odci sci suciioi
ao cxigido a fin dc ionovci a dcsinfccao, ois dcvc sci considciada a dcnanda
dc cloio cxcicida clas subsfncias dissolvidas na gua.
ParmeIros de ProjeIo para os CIoradores por Difuso
nuncio dc cloiadoics a sci insfalado nos oos ficficos ou aifcsianos nais
susccfvcis s confaninaocs dcvc sci dcfinido cn funao da vazao aduzida ao
icscivafoiio dc abasfccincnfo, da cxfcnsao da icdc dc disfiibuiao c da
conccnfiaao dc cloio afivo disonvcl no hiocloiifo dc clcio. Aliados s
caiacfcisficas da gua biufa, fais condicionanfcs fundancnfan-sc na ioiia
108 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
cficincia da dcsinfccao, cujo fcno dc confafo nos sisfcnas dc cqucno oifc
usualncnfc nafciializa-sc no icscivafoiio dc abasfccincnfo c na cisccfiva dc
confciii a conccnfiaao nnina dc cloio icsidual na icdc dc disfiibuiao.
disosifivo dc dcsinfccao consisfc cn una gaiiafa lsfica dc 1 !, con
dois oiifcios diancfialncnfc oosfos dc iaio 0,3 cn, iccnchida con S0 g dc
aicia lavada, con gianuloncfiia ndia dc 0,2 nn c 340 g dc hiocloiifo dc
clcio. A iclaao dc 2, aia aicia/hiocloiifo odc sci alfciada aia 2 ou 3 a
aifii da conccnfiaao dc cloio ncccssiia aos a dcsinfccao c do giau dc
confaninaao da gua biufa.
s icsulfados aufciidos nas csquisas icalizadas no confcxfo do !R5AB
icconcndan, con naioi scguiana, o cnicgo do disosifivo aia guas con
conccnfiaao dc colifoincs fccais dc af 1.000 ^!/100 nl. ^csno aia guas
con coi vcidadciia dc 20 a 30 uC c fuibidcz infciioi a uJ, o cloiadoi oi
difusao aicscnfou inafivaao conlcfa dos nicioiganisnos indicadoics scnic
quc o fcoi dc cloio icsidual foi suciioi a 0,20 ng/!, afingindo, cn divcisos
cnsaios, af 7 !og dc inafivaao aia a iazao aicia/dcsinfcfanfc, cifada
anfciioincnfc (!ibnio, 2000).
ParmeIros de ProjeIo para a Desinfeco com
Radiao UIIravioIeIa
A nafiia cn suscnsao c dissolvida, scja oignica ou inoignica, infcifcic na
dcsinfccao con iadiaao ulfiaviolcfa. s solidos suscnsos incdcn quc a
iadiaao ulfiaviolcfa afinja os nicioiganisnos c a nafiia dissolvida absoivc a
iadiaao, icduzindo a dosc. Assin, aia nanfci a cficincia dc dcsinfccao
dcscjada ncccssiio auncnfai a dosc alicada, o quc odc sci fcifo insfalando-
sc nais lnadas ou auncnfando-sc o fcno dc confafo.
o dincnsionancnfo dc insfalaocs dc dcsinfccao con iadiaao
ulfiaviolcfa, inicscindvcl quc sc conhca a absoivncia ou a fiansnifncia
cn coniincnfo dc onda dc 24 nn. !aia obfci cssa infoinaao, a anosfia dc
gua dcvci sci colocada na cubcfa c lcvada ao csccfiofofncfio. ao coiicfo
filfiai a anosfia, ois os solidos ficaiao icfidos na ncnbiana filfianfc c a
absoivncia sci ncnoi quc a ical.
As infoinaocs aicscnfadas ncsfc livio odcn sci ufilizadas aia o
dincnsionancnfo dc insfalaocs dc dcsinfccao con iadiaao ulfiaviolcfa dcsdc
quc scjan considciadas as caiacfcisficas da gua. 5c ossvcl, dcvcn sci fcifos
cnsaios a fin dc obfci aincfios dc iojcfo. s valoics ndios dc doscs alicada
c icccbida, obfidos nas csquisas do !R5AB, sao aicscnfados no !xcnlo 3.
\alc icssalfai quc, aia cfcifo dc dincnsionancnfo, odcn sci cnicgadas as
infoinaocs quc consfan no !xcnlo 3.
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 109
ParmeIros de ProjeIo para a Desinfeco com
FoIocaIIise HeIerognea
As infoinaocs aicscnfadas na Jabcla .3 foian obfidas cn cxciincnfos
icalizados cn laboiafoiio ufilizando icafoi fofocafalfico inicgnado con dioxido
dc fifnio c iovido dc fonfc dc iadiaao ulfiaviolcfa consfifuda dc lnada dc
baixa icssao dc vaoi dc ncicuiio. ovancnfc, alcifa-sc quc as infoinaocs
odciao sci usadas aia o dincnsionancnfo icscifando as caiacfcisficas da
gua a sci dcsinfcfada.
Tubc!u 5.3 !nafivaao dc I. .c/| cn icafoi fofocafalfico inicgnado con dioxido dc
fifnio.
Tempo de
deteno (s)
N
0
(NMP/100 ml) N (NMP/100 ml)
Dose a 254 nm
(mWs/cm
2
)
Log N/N
0
29,8 6 10
7
25,3 328,1 6,38
49,6 6 10
7
4,1 545,9 7,17
76,6 6 10
7
1 842,2 7,78
86,5 6 10
7
1 951 7,78
107,5 6 10
7
1 1.181,8 7,78
141,5 6 10
7
1 1.555,9 7,78
Icnt.: Guinaiacs (2000).
Comparao da ResisIncia de
Microrganismos Indicadores
A I. .c/| usualncnfc cnicgada cono nicioiganisno indicadoi dc confaninaao
fccal. Jodavia, a icsisfncia dc alguns afognicos, nofadancnfc os iofozoiios,
aos dcsinfcfanfcs, naioi quc a da I. .c/|. !oi cssc nofivo, convcnicnfc quc
scjan fcifos cxancs aia dcfccfai oufios nicioiganisnos indicadoics quc ossan
icicscnfai o conoifancnfo dc vius, bacfiias csoiuladas c cisfos dc
iofozoiios dianfc dos dcsinfcfanfcs, confoinc cxcnlificado nas Jabclas .4
a ..
s colifagos sao vius quc hoscdan a bacfiia I. .c/| c sao usados cono
indicadoics dc vius. J as bacfiias C/cstr|!|um p.r/r|n.ns, oi fcicn a caacidadc
dc foinai csoios, oifanfo, con naioi icsisfncia s advcisidadcs do ncio,
odcn sci usadas cono indicadoics dc iofozoiios. s colifagos, cn gcial,
aicscnfan icsisfncia scnclhanfc da I. .c/|, cnquanfo a C. p.r/r|n.ns nais
icsisfcnfc, dcnonsfiando sci un indicadoi cn ofcncial aia guas quc
aicscnfcn suscifa dc confci iofozoiios afognicos, dados os usos do
nanancial c do solo quc conocn a bacia hidiogifica dicnada clo nanancial.
s dados aicscnfados ncsfc cafulo dcvcn sci fonados cono valoics
ndios c nao sc dcvc dcixai dc considciai as caiacfcisficas da gua aia as
110 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
quais os icsulfados foian obfidos. As guas con fuibidcz c coi clcvadas nao sao
cficicnfcncnfc dcsinfcfadas, confoinc obscivado ao conaiai as cficincias c a
conccnfiaao dc nicioiganisnos nao inafivados. !oifanfo, nao icconcndvcl
o consuno dc guas con fuibidcz c coi clcvadas, ncsno quc fcnhan sido
dcsinfcfadas.
A inafivaao dc colifagos oi soluao oxidanfc gciada no ioccsso ^oggod
nosfiou-sc cficicnfc. !aia gua icaiada cn laboiafoiio, a aifii dc gua dc
abasfccincnfo dcscloiada c qual foi adicionado soncnfc o ncio dc culfuia
confcndo colifagos, a inafivaao dos colifagos foi fofal aia dosc dc cloio fofal
alicado dc 0,44 0,03 ng/!, cloio livic dc 0,34 0,06 ng/!, conccnfiaao
ndia inicial dc colifagos dc af 3,7 10

\!!/100 nl c fcno dc confafo dc


acnas 3 s. Ao icduzii a dosc dc cloio aia valoics dc 0,27 0,01 ng/!, a
inafivaao dos colifagos nao foi fofal aia fcnos dc confafo infciioics a 40
nin. Acina dcssc fcno dc confafo nao foian dcfccfados colifagos aia
conccnfiaao inicial dc 2,1 10
6
\!!/100 nl (Biandao, 2000).
Tubc!u 5.4 Conaiaao da cficincia do cloio na inafivaao dc I. .c/|, colifagos c C/cstr|!|um
p.r/r|n.ns. Coi: uC, fuibidcz: 2 uJ, c fcno dc confafo dc 10 ninufos.
N
0
(NMP/100 ml)
N (NMP/100 ml)
Cloro aplicado (mgCl
2
/L) 1 1,6 2
Escherichia coli 1 10
6
< 1 10 < 1
Log (N/N
0
) 5
Eficincia (%) 100 99,999 100
Colifagos
2,5 10
4
1,6 10
4
1,1 10
4
0 0 0
Log N/N
0
Eficincia 100 100 100
Clostridium perfringens 1 10
7
1.700 1.400 1.100
Log (N/N
0
) 3,77 3,85 3,96
Eficincia (%) 99,983 99,986 99,989
Icnt.: 5ouza (2000).
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 111
Tubc!u 5.5 Conaiaao da cficincia do cloio na inafivaao dc I. .c/|, colifagos c C/cstr|!|um
p.r/r|n.ns. Coi: 20 uC, fuibidcz: 0 uJ, c fcno dc confafo dc 10 ninufos.
N
0
(NMP/100 ml) N (NMP/100 ml)
Cloro aplicado (mg Cl
2
/L) 1 1,6 2
Escherichia coli 1 10
7
2.419,2 13 1
Log (N/N
0
) 3,62 5,89 7
Eficincia (%) 99,976 99,999 100
Colifagos
9,4 10
4
1,1 10
4
3,5 10
4
0 0 0
Log N/N
0
Eficincia 100 100 100
Clostridium perfringens 1 10
7
30.000 9.000 7.000
Log (N/N
0
) 2,52 3,04 3,15
Eficincia (%) 99,700 99,910 99,930
Icnt.: 5ouza (2000).
Tubc!u 5.6 Conaiaao da cficincia do cido ciacfico na inafivaao dc I. .c/| c
C/cstr|!|um p.r/r|n.ns. Coi: uC, fuibidcz: 2 uJ, c fcno dc confafo dc 10
ninufos.
N
0
(NMP/100 ml) N (NMP/100 ml)
cido peractico aplicado
(mg/L)
2 3 3,5
Escherichia coli 1,35 10
5
1 22,6 < 1
Log (N/N
0
) 5,13 3,78
Eficincia (%) 99,999 99,983 > 99,999
Clostridium perfringens 1 10
7
1.700 900 1.400
Log (N/N
0
) 3,77 4,05 3,85
Eficincia (%) 99,983 99,991 99,986
Icnt.: 5ouza (2000).
112 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Tubc!u 5.7 Conaiaao da cficincia do cido ciacfico na inafivaao dc I. .c/| c
C/cstr|!|um p.r/r|n.ns. Coi: 20 uC, fuibidcz: 0 uJ, c fcno dc confafo dc 10
ninufos.
N
0
(NMP/100 ml) N (NMP/100 ml)
cido peractico aplicado
(mg/L)
2 3 3,5
Escherichia coli 7,4 10
5
1,0 2 < 1
Log (N/N
0
) 5,87 5,57
Eficincia (%) 99,999 99,999 > 99,999
Clostridium perfringens
1 10
7
1.100 5.000 800
Log (N/N
0
) 3,96 3,30 4,10
Eficincia (%) 99,989 99,950 99,992
Icnt.: 5ouza (2000).
Tubc!u 5.8 Conaiaao da cficincia da iadiaao ulfiaviolcfa na inafivaao dc I. .c/|,
colifagos c C/cstr|!|um p.r/r|n.ns. Coi: uC, fuibidcz: 2 uJ, c 1 lnada ligada.
N
0
(NMP/100 ml) N (NMP/100 ml)
Dose (mJ/cm
2
) 2,46 9,84 19,68
Escherichia coli 4,1 10
5
2.419 2 < 1
Log (N/N
0
) 3,62 6,69
Eficincia (%) 99,976 99,999 > 9,999
Colifagos
7 10
4
7 10
4
7 10
4
17 10
3
19 10
2
25
Log N/N
0
0,61 1,57 3,45
Eficincia (%) 75,714 97,286 99,964
Clostridium perfringens 1 10
7
1.700 1.200 2.600
Log (N/N
0
) 3,77 3,92 3,59
Eficincia (%) 99,983 99,988 99,999
Icnt.: 5ouza (2000).
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 11J
Tubc!u 5.9 Conaiaao da cficincia da iadiaao ulfiaviolcfa na inafivaao dc I. .c/|, colifagos
c C/cstr|!|um p.r/r|n.ns. Coi: 20 uC, fuibidcz: 0 uJ, c 3 lnadas ligadas.
N
0
(NMP/100 ml) N (NMP/100 ml)
Dose (mJ/cm
2
) 3,48 6,96 10,44
Escherichia coli 2,14 10
5
1 10
5
145,5 48,7
Log (N/N
0
) 0,33 3,17 3,64
Eficincia (%) 53,271 99,932 99,977
Colifagos
2 10
4
2 10
4
2 10
4
15 10
2
130 10
Log N/N
0
1,12 2,19 3,30
Eficincia (%) 92,5 99,35 99,95
Clostridium perfringens 1 10
7
30.000 17.000 3.000
Log (N/N
0
) 2,52 2,76 3,53
Eficincia (%) 99,7 98,3 99,97
Icnt.: 5ouza (2000).
As bacfiias C/cstr|!|um p.r/r|n.ns foian nais icsisfcnfcs, ncsno cn conccn-
fiaocsdccloionaioics.!aiaconccnfiaaodccloiofofaldc0,370,0ng/!,
a inafivaao foi dcsiczvcl aia fcno dc confafo dc af S0 nin. A soluao
oxidanfc assou a fci cfcifo soncnfc quando a conccnfiaao dc cloio livic alicado
foi naioi quc 2, ng/!, obfcndo cficincia suciioi a % aia fcnos dc confafo
naioics quc 20 nin. (Biandao, 2000).
As Jabclas .10 a .12 cxcnlifican a inafivaao dc C/cstr|!|um p.r/r|n.ns
oi soluao oxidanfc.
Tubc!u 5.10 !nafivaao dc C. p.r/r|n.ns con soluao oxidanfc gciada clo ioccsso
^oggod. gua dcsfilada, cquilibiada con sais c scn adiao dc coi c
fuibidcz. !osc dc cloio fofal: 2,4 ng/!, c dc cloio livic: 2,4 ng/!.
Tempo de contato (min.)
Cloro total
(mg/L)
Cloro Livre
(mg/L)
Concentrao de C. perfringens
aps desinfeco (NMP/100 ml)
0 2,8 10
2
0,05 2,50 0,89 1,7 10
2
1 30
20 1,45 0,50 2
40 1,04 0,30 < 2
60 0,85 0,23 < 2
80 0,64 0,10 < 2
Icnt.: Biandao (2000).
114 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Tubc!u 5.11 !nafivaao dc C. p.r/r|n.ns con soluao oxidanfc gciada clo ioccsso
^oggod. gua dcsfilada, cquilibiada con sais c scn adiao dc coi c
fuibidcz. !osc dc cloio fofal: 3,66 ng/!, c dc cloio livic: 3, ng/!.
Tempo de
contato (min.)
Cloro total
(mg/L)
Cloro livre (mg/L)
Concentrao de C.
perfringens aps
desinfeco (NMP/100 ml)
0 3 10
2
0,05 3,40 0,87 230
1 230
20 1,52 0,58 < 2
40 1,17 0,54 < 2
60 1,08 0,45 < 2
80 0,73 0,26 < 2
Icnt.: Biandao (2000).
Tubc!u 5.12 !nafivaao dc C. p.r/r|n.ns con soluao oxidanfc gciada clo ioccsso
^oggod. gua dcsfilada, cquilibiada con sais c scn adiao dc coi c
fuibidcz. !osc dc cloio fofal: ,S1 ng/!, c dc cloio livic: 3,7 ng/!.
Tempo de
contato
(min.)
Cloro total
(mg/L)
Cloro livre
(mg/L)
Concentrao de C.
perfringens aps
desinfeco
(NMP/100 ml)
0 2,4 10
2
0,05 1,90 1,23 230
1 300
20 1,32 0,49 < 2
40 1,10 0,43 < 2
60 0,73 0,24 < 2
80 0,43 0,04 < 2
Icnt.: Biandao (2000).
As csquisas dcscnvolvidas na \nB dcnonsfiaian quc os colifagos foian
nais icsisfcnfcs iadiaao solai quando conaiados I. .c/|. A inafivaao nxina
obfida aia fcno dc cxosiao dc af hoias c lnina lquida dc cn foi dc 1
log (Biandao, 2000).
A inafivaao dccoiicnfc dc cfcifo conbinado dc luz c caloi, ois ocoiic
inafivaao cn anbicnfc iofcgido dc iadiaao solai, oin quc icccbc a iadiaao
c a fiansfoina cn caloi.
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 115
A cficincia dc dcsinfccao obfida con fciiafo dc ofssio cnconfia-sc na
faixa dc 70% da cficincia do hiocloiifo cn condiocs sinilaics dc fcsfc,
dccndcndo das caiacfcisficas da gua csfudada c da dosagcn do dcsinfcfanfc
(!c !uca, 2000). !ssc icsulfado, obfido nas csquisas dcscnvolvidas, csf dc
acoido con oufios fiabalhos cnconfiados na lifciafuia. Cono cxcnlo, sao
aicscnfados na Jabcla .13 os icsulfados dc inafivaao dc I. .c/|.
Tubc!u 5.13 Conaiaao da cficincia dc dcsinfccao cn gua sinffica oi ncio dc
fciiafo c hiocloiifo ( < %).
Cor
uC
Turbidez
uT
N
0
NMP/
100 ml
Dosagem do desinfetante
(mg/L)*
Log N/N
0
ferrato
Log N/N
0
hipoclorito
2,5 2,5 1 10
3
1,6 3,73 4,49
2,5 2,5 1 10
3
1 2,49 2,97
2,5 2,5 1 10
3
0,5 1,45 1,70
12,5 2,5 1 10
3
1,6 3,73 4,49
12,5 2,5 1 10
3
1 2,49 2,97
12,5 2,5 1 10
3
0,5 1,45 1,70
12,5 65 1 10
7
1,6 3,42 4,92
12,5 65 1 10
7
1 2,18 3,40
12,5 65 1 10
7
0,5 1,14 2,14
2,5 20 1 10
5
1,6 3,64 4,70
2,5 20 1 10
5
1 2,40 3,18
2,5 20 1 10
5
0,5 1,37 1,92
7,5 20 1 10
7
1,6 3,64 4,92
7,5 20 1 10
7
1 2,40 3,40
7,5 20 1 10
7
0,5 1,37 2,14
7,5 20 1 10
5
1,6 3,64 4,70
7,5 20 1 10
5
1 2,40 3,18
7,5 20 1 10
5
0,5 1,37 1,92
Icnt.: !c !uca (2000).
* A dosagcn do dcsinfcfanfc cxicssa cn ng Cl
2
/! aia hiocloiifo c cn ng K
2
!c
4
/!
aia fciiafo.
FxempIo 1
! ncccssiio ioduzii 1S0 lifios dc gua cloiada confcndo 300 ng/! dc cloio,
ufilizando hiocloiifo dc sodio, ioduzido |n /c.c a aifii da salnouia, oi via
clcfiolfica, cn bafcladas dc 0,%. Qual volunc dc soluao conccnfiada dc
hiocloiifo dcvc sci adicionado
116 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Sc/u!c:
!
C !
B
=

10
(.1)
!: nassa dc hiocloiifo dc sodio ncccssiia (g),
C: conccnfiaao dc cloio livic dcscjada (ng/!),
B: oiccnfagcn (%) ou confcudo dc cloio disonvcl,
!: volunc dc gua cloiada ncccssiio (!),
10: fafoi dc convcisao dc ng/! aia g/! c dc oiccnfagcn aia dccinal.
Colocando os dados, fcn-sc:
! g kg =

= =
300 1S0
0 10
6000 6
,
!oifanfo, aia sc obfci aqucla conccnfiaao na gua cloiada, ncccssifanos
adicionai 6 kg ou 6 ! da soluao conccnfiada dc hiocloiifo dc sodio.
FxempIo 2
\na csfaao dc fiafancnfo dc gua ncccssifa subsfifuii a i-cloiaao oi oufio
ioccsso dc oxidaao, ois o ioccsso afual gcia subiodufos icjudiciais saudc
hunana c aninal. !oi sugciido o cnicgo do on fciiafo (\!), ois, aln dc
oxidanfc c coagulanfc, iovou sci, cn laboiafoiio, un dcsinfcfanfc alfcinafivo,
nao scndo idcnfificado ncnhun subiodufo nufagnico. A vazao da csfaao
dc 2 !/s, cnicgando coagulaao, floculaao, scdincnfaao c filfiaao. As guas
biufa c ioduzida fn ! 7 c fcnciafuia nnina dc 10
o
C, ioi sifuaao dc
invcino no 5ul do Biasil. A gua filfiada fcn fuibidcz dc 0,4 uJ, icsfando 0,
log dc colifoincs fccais aia a dcsinfccao final.
Jcsfcs icalizados con o on fciiafo (\!) icvclaian quc, aia a gua biufa, a
dcnanda inicial cia dc 1,ng/! dc \ !c
4
2
, scndo cnconfiado un Cf dc 6 ng/
!.nin a fin dc icduzii 2 log dc colifoincs fccais, aia vazao dc iojcfo c f
10
(coagulaao/floculaao) dc 37,3 ninufos.
Jcsfcs con hiocloiifo dc sodio icvclaian quc, aia a dcsinfccao final,
con vazao c fcnciafuia dc iojcfo, na qualidadc dc gua ioduzida, o Cf, aia
icduzii 1 log dc colifoincs fccais foi dc 12,7 ng /!.nin, aia un f
10
(icscivafoiio
c icdc) dc 76 ninufos.
a) Qual a dosagcn final do on fciiafo (\!) aia a subsfifuiao da i-
cloiaao
b) Qual o icsidual dc cloio livic scgundo os fcsfcs
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 117
Sc/u!c:
u) A conccntruo dc Icrruto (V) scr:
C Cf
ng !
!c
4
2
6
37

= =
nin
nin

C ng !
!c
4
2
10

= ,
A conccnfiaao fofal sci a conccnfiaao dc dcnanda nais a dc dcsinfccao,
ou scja: 3
4
2
ng!c !

.
b) IcsInIcco IInu! con hIpoc!orIto
Cf aia inafivaao dc 0, log sci igual a:
0 12 6 3 , , nin , nin = ng ! ng !
!oifanfo, a conccnfiaao icsidual dc cloio livic sci:
C
ng !
ics
=
6 3
76
, nin
nin
!cvc-sc lcnbiai quc sci ncccssiio auncnfai a conccnfiaao icsidual dc
cloio livic aia afcndci s noinas do ^inisfiio da 5audc do Biasil.
FxempIo 3
!incnsionai a unidadc aia dcsinfccao dc cflucnfc dc gua aia consuno
hunano (gua ofvcl) cnicgando iadiaao ulfiaviolcfa con basc nas
infoinaocs aicscnfadas a scguii. \sai nodclo con lnadas cn icflcfoi c
nodclo con lnadas incisas.
!oulaao afcndida: .000 habifanfcs.
Consuno p.r .:p|t: dc gua: 200 !/hab/dia.
!cidas na icdc dc disfiibuiao: 2%.
Cocficicnfc do dia dc naioi consuno: 1,2.
Cocficicnfc da hoia dc naioi consuno: 1,.
Coi: uC (nxino).
Juibidcz: 2 uJ (nxino).
Conccnfiaao nxina dc colifoincs fccais na gua nao dcsinfcfada: 00
^!/100 nl.
Conccnfiaao dc colifoincs fccais na gua dcsinfcfada: auscnfcs.
Absoivncia da gua a 24 nn, fiajcfoiia dc 1 cn: 0,06 (valoi nxino).
!nadas: 30 \ ofncia noninal, 7, \ a 24 nn no incio dc
funcionancnfo c cida dc 30% na cnissao dc cncigia aos 100 hoias dcuso.
118 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
!ficincia do icflcfoi dc alunnio: 70%.
Jiansnifncia do quaifzo: S%.
s dados da Jabcla .14 foian obfidos cn csquisa icalizada na !scola dc
!ngcnhaiia dc 5ao Cailos, \5!.
Tubc!u 5.14 !nafivaao dc colifoincs fccais con iadiaao ulfiaviolcfa.
Tempo de
exposio
(s)
Intensidade
na
superfcie
(mW/cm
2
)
Cor
(uC)
Turbidez
(uT)
Absorvncia
(254 nm, 1 cm)
N
0
(NMP/100 ml)
N
(NMP/100 ml)
5 1,12 5 2 0,053 187.000 2.419
10 1,12 5 2 0,053 187.000 75,2
20 1,12 5 2 0,053 187.000 2
5 3,16 20 2 0,063 7.630.000 100.000
10 3,16 20 2 0,063 7.630.000 10.000
20 3,16 20 2 0,063 7.630.000 45,7
30 3,16 20 2 0,063 7.630.000 10,9
40 3,16 20 2 0,063 7.630.000 4,1
Icnt.: 5ouza (2000).
Sc/u!c:
u) IcIInIo dc purnctros dc procto u purtIr dc dudos dc !uborutrIo
A aifii dos dados obfidos na insfalaao dc bafclada, calculan-sc a dosc
alicada, a dosc icccbida c a dosc ndia na lnina lquida, confoinc aicscnfado
na Jabcla .1. A infcnsidadc dc iadiaao ulfiaviolcfa na lnina lquida vaiia
con a lci dc Bcci-!anbcif, dc acoido con a !quaao .2.
! ! a! =
0
cx (.2)
!aia csfinai a fiaao sobicvivcnfc, ufiliza-sc a dosc ndia, obfida cla
infcgiaao da lci dc Bcci-!anbcif (!quaao .3).
!
!
a!
a!
n
=
0
1 cx (.3)
!
0
: infcnsidadc dc iadiaao ulfiaviolcfa na sucifcic da gua (n\/cn
2
),
!: infcnsidadc dc iadiaao ulfiaviolcfa na iofundidadc ! (n\/cn
2
),
!
n
: infcnsidadc ndia dc iadiaao ulfiaviolcfa na lnina lquida dc
cscssuia ! (n\/cn
2
),
!: cscssuia da lnina lquida (cn),
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 119
a: cocficicnfc dc cxfinao (cn
1
).
cocficicnfc dc cxfinao calculado a aifii da absoivncia ou da
fiansnifncia cla !quaao .4:
A J = log (.4)
A: absoivncia (adincnsional),
J: fiansnifncia (adincnsional).
J
!
!
ax = =
0
cx
(.)
!oifanfo:
A ax = log cx (.6)
oinalncnfc, a absoivncia ncdida cn csccfiofofncfio \\/visvcl
cn cubcfa dc 1 cn dc fiajcfoiia, ou scja, x ~ 1. 5ubsfifuindo os valoics c cxfiaindo
o logaiifno, obfn-sc:
a A = 2303 , (.7)
!cvc-sc difcicnciai a dosc alicada c a dosc icccbida. quc infcicssa aia
a dcsinfccao a dosc icccbida. A dosc alicada usada cono csfinafiva dc
consuno dc cncigia c iclaciona-sc ofncia noninal da lnada, cnquanfo a
dosc icccbida iclaciona-sc dosc cn coniincnfo dc onda csccfico, oi
cxcnlo, 24 nn.
A dosc alicada a cncigia fofal quc afingc a sucifcic da lnina lquida
(nodclo con icflcfoics) ou o volunc fofal do lquido.
! ! f
a
=
0
(.S)
f: fcno dc cxosiao (s),
!
a
: dosc alicada (n\s/cn
2
).
A dosc alicada oi volunc calculada oi:
!
! f
!
av
=
0
0277S ,
(.)
!
av
: dosc alicada oi volunc (\h/n
3
),
!
0
: infcnsidadc dc iadiaao ulfiaviolcfa na sucifcic do lquido
(n\/cn
2
),
120 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
f: fcno dc cxosiao (s),
!: cscssuia da lnina lquida ou fiajcfoiia cicoiiida cla iadiaao
ulfiaviolcfa (cn),
0,277S: fafoi dc convcisao dc n\ aia \, s aia h c cn aia n.
A dosc icccbida a cncigia fofal quc cfcfivancnfc csf disonvcl aia a
inafivaao dos nicioiganisnos.
!
! f
!
R
n
= 0277S ,
(.10)
!
R
: dosc icccbida oi volunc (\h/n
3
),
!
n
: infcnsidadc ndia dc iadiaao ulfiaviolcfa (n\/cn
2
).
s dados da Jabcla .1 odcn sci ajusfados cquaao quc dcscicvc a
iclaao cnfic a fiaao sobicvivcnfc c a dosc icccbida. ! ncccssiio obfci a cquaao
quc foinca o ncnoi ciio ou o naioi cocficicnfc dc coiiclaao. !oian fcsfadas
duas oocs con cquaocs gciais:
log

A!
R
0
=
(.11)
log

A !
R
B
0
=

(.12)
A, !: consfanfcs cniicas,
!
R
: dosc icccbida (\h/n
3
).
Conaiando os ciios c o cocficicnfc dc coiiclaao das cquaocs obfidas
oi icgicssao (Jabcla .16), vciifica-sc quc a !quaao .14 aioxina-sc nais
dos dados cxciincnfais, o quc odc sci coniovado obscivando a !iguia .1.
log ,

!
R
0
S64 =
(.13)
log ,
,

!
R
0
0 63
7 4 =
(.14)
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 121
Tubc!u 5.15 !nfcnsidadc ndia, doscs alicada c icccbida c fiaao dc nicioiganisnos
sobicvivcnfcs.
Tempo de
exposio (s)
Absorvncia
(254 nm, 1 cm)
I
m
(mW/cm
2
)
Dose aplicada
(Wh/m
3
)
Dose recebida
(Wh/m
3
)
Log N/N
0
5 0,053 3,57 0,19 0,12 1,888
10 0,053 7,15 0,39 0,25 3,396
20 0,053 14,30 0,78 0,50 4,971
5 0,063 3,31 0,19 0,12 1,883
10 0,063 6,63 0,39 0,23 2,883
20 0,063 13,25 0,78 0,46 5,223
30 0,063 19,88 1,17 0,69 5,845
40 0,063 26,51 1,56 0,92 6,270
Tubc!u 5.16 Cocficicnfcs dc coiiclaao c ciios dos ajusfcs das !quaocs .13 c .14.
Equao R mltiplo R quadrado
R quadrado
ajustado
Erro-padro
0,8714 0,7594 0,6344 1,0417
0,9861 0,9742 0,9678 0,0381
0 1
0
2
4
6
8
0,2 0,4 0,6 0,8
Dose recebida (Wh/m )
3
Eq. 5.13 Eq. 5.14 Exp.
L
o
g
N
/
N
0
IIguru 5.1 !iaao sobicvivcnfc dc colifoincs fccais.
! ncccssiio afcndci s cxigncias dc ausncia dc colifoincs fccais. Cono
os nfodos dc cxanc foincccn cono linifc nnino dc dcfccao ^! ncnoi
quc 1, considcia-sc quc o adiao dc ofabilidadc sci afcndido quando foi
ncnoi quc 0,01 ao sci csfinado cla cquaao cniica. Assin, considcia-sc a
cida dc cficincia causada cla fiansfcincia das condiocs dc laboiafoiio aia
log ,

!
R
0
S64 =
log ,
,

!
R
0
0 63
7 4 =
122 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
as condiocs icais, nas quais o icginc dc cscoancnfo nao foinccc a ncsna
cficincia da unidadc dc bafclada.

0 0 0
001
00
000002 470
,
, log ,
!aia cssa fiaao sobicvivcnfc, a dosc icccbida sci:
log ,
,

!
R
0
0 63
7 4 =
! ! \h n a nn
R R
=

=
47
74
0 4S 24
1
0 63
3
,
,
, ( )
,
b) IIncnsIonuncnto do sIstcnu con !npudus cncrsus
!aia clculo do nuncio dc lnadas, ufiliza-sc a dosc icccbida aia calculai
a dosc alicada:
!
!
! f
!
! f
!
av
R
n
=
0
0277S
0277S
,
,
!
! a!
a!
av
R
=
1 cx
(.1)
!aia a gua a sci dcsinfcfada:
a cn n = = =

2303 0 06 013S2 13S2
1 1
, , , ,
! ~ S cn
! \h n
av
=


=
0 4S 013S2 S
1 013S2 S
07
3
, ,
cx ,
,

Considciando o fcno dc cxosiao dc 1 s, a infcnsidadc dc iadiaao
ulfiaviolcfa na sucifcic da gua sci:
! n\ cn
0
2
07 S
1 0277S
12 =

=
,
,
,
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 12J
A infcnsidadc ndia sci:
! ! n\ cn
n n
=

=
12
013S2 S
1 013S2 S 02
2
,
,
cx , ,
C!cu!o do nncro dc !npudus
A cida dc cncigia no icflcfoi dc alunnio dc aioxinadancnfc 30%.
Considciando cssa cida, o nuncio dc lnadas odc sci calculado oi:
n
Q!
!
av
=
24
070 ,
(.16)
Q: vazao (n
3
/h),
!
av
: dosc alicada (\h/n
3
),
!
24
: ofncia da lnada a 24 nn (\),
0,70: fiaao dc cncigia quc cfcfivancnfc chcga gua (cficincia do
icflcfoi).
LstInutIvu dc vuzcs
V::!c m.!|:
Considciando quc h 2% dc cidas no sisfcna dc disfiibuiao, o consuno
p.r .:p|t: fofal sci dc 267 !/hab/dia.
Q ! s
n
=

+

= + =
000 200
S6400
000 67
S6400
116 3 1
.
.
.
.
, , ,
V::!c m4\|m: !|4r|:
Q ! s
nd
= + = 12 116 3 17S , , , ,
V::!c m4\|m: /cr4r|:
Q ! s
nh
= + = 12 1 116 3 24S 2 , , , , ,
A cnaia dc dcsinfccao dincnsionada aia a vazao nxina c dcvcn sci
vciificadas as condiocs aia as vazocs infciioics.
Q
nx
~ 2 !/s ~ 0 n
3
/h
!
av
~ 0,7 \h/n
3
!
24
~ ,2 \ (lnada con nais dc 100 hoias dc uso)
124 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
n n =

=
0 07
2 070
20
,
, ,
lnadas
IIncnscs du cnuru dc dcsInIcco
Vc/um.
= = = Qf n 0
1
3600
0 37
3
.
,
^r.:
A
!
n =

= =
0 37
00S
46
2
,
,
,
Considciando o nodulo dc 1 n 2 n, fcn-sc:
nuncio dc nodulos: 4,6/2 ~ 2 nodulos,
nuncio dc lnadas oi nodulo: 20/2 ~ 10 lnadas.
As lnadas dc 30 \ fn 0 cn dc coniincnfo, scndo disosfas, cn
cada nodulo, no csao dc 2 n, o quc icsulfa cn un csaancnfo cnfic lnadas
(cixo a cixo) dc 20 cn.
c) IIncnsIonuncnto du unIdudc con !npudus Incrsus
A disfiibuiao dc infcnsidadc dc iadiaao ulfiaviolcfa no infciioi da cnaia
dc dcsinfccao nao unifoinc c, aln disso, h influncia da hidiodinnica. A
conbinaao dcsscs fafoics dificulfa o cquacionancnfo aia fins dc dincnsio-
nancnfo. !oi csfc nofivo, conun ufilizai iclaocs cniicas aia dincn-
sionancnfo, obfidas a aifii dc dados cxciincnfais dc laboiafoiio ou dc dados
dc ociaao dc unidadcs cn cscala ical.
Considciando a dosc ndia icccbida dc 0,4S \h/n
3
(cn coniincnfo dc
onda dc 24 nn), aia obfci a cficincia dcscjada (cono no nodclo con lnadas
cncisas), calcula-sc a dosc alicada:
!
! f
\h n
av
=

24 3
,
(.17)
!
24
: ofncia da lnada a 24 nn (\),
f: fcno dc cxosiao (h),

: volunc dcsinfcfado (n
3
).
volunc dc influncia dc cada lnada odc sci considciado o iodufo
da ica dc influncia dc cada lnada (!iguia .2) clo coniincnfo da lnada.
Cap. 5 /ecomendaes para 0so em /sca/a /ea/ 125
Conhcccndo cssc volunc, calcula-sc o csao cnfic as lnadas. !aia clculo
do volunc, considciou-sc quc a lnada fcn 0,0 n dc coniincnfo c
dcsconsidciou-sc o volunc ocuado clo fubo quc icvcsfc a lnada (fubo
cxfcino aia iofcao da lnada).
E
E
E
E
E E
rea de
influncia de
cada lmpada
IIguru 5.2 Coifc fiansvcisal do canal con lnadas.
!
! a!
a!
! f ! f
! C
av
R
=

=

=
1
24 24
2
cx
(.1S)
C : coniincnfo da lnada (n),
! ~ !/2: fiajcfoiia cicoiiida cla iadiaao ulfiaviolcfa (n),
! : csaancnfo cnfic lnadas (n),
a : cocficicnfc dc cxfinao (n).
Adofando fcno dc cxosiao dc 1 s c considciando quc a cida dc cncigia
no involucio dc quaifzo dc 2%, a ofncia cfcfiva da lnada dc ,1 \:
1
1
3600
00
0 4S 13S2
2
1 13S2
2
1S
2
,
.
,
, ,
cx ,

=
!
!
!
! cn
126 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Vc/um. r./:t|tc : .:!: /mp:!:
\ n
l
= = 01S 00 0 0216
2 3
, , ,
!aia nanfci o fcno dc cxosiao dc 1 s aia vazao nxina dc 0 n
3
/h,
o volunc fofal :
= = = fQ n
1
3600
0 037
3
.
,
^um.rc !. /mp:!:s
n
\
=

= =
1
0 37
00216
13
,
,
lnadas
Rcssalfa-sc quc h disonvcl no ncicado nacional cquiancnfos dc
dcsinfccao quc ufilizan lnadas incisas. As lnadas sao iofcgidas con
fubos dc quaifzo c a cnaia dc dcsinfccao consisfc, basicancnfc, cn un fubo
no ccnfio do qual csf insfalada a lnada. A lincza do fubo dc quaifzo odc
sci nanual ou aufonfica, vaiiando confoinc o fabiicanfc c a vazao dcsinfcfada.
A iadiaao ulfiaviolcfa nao nanfn icsidual dcsinfcfanfc na gua. A aao
dcsinfcfanfc ccssa quando a gua ia dc icccbci a iadiaao. !oi cssc nofivo,
dcvc-sc cloiai a gua, fanfo aia gaianfii a qualidadc cono aia afcndci a !oifaiia
1.46 quc icconcnda icsidual nnino dc 0, ng Cl
2
/! na sada da csfaao dc
fiafancnfo dc gua c dc 0,2 ng Cl
2
/! no onfo nais afasfado da icdc dc
disfiibuiao dc gua.
Referncias ibIiogrficas
BRA!, C. (2000). Prcs:| ll, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/C!!
(Rclafoiio final dc csquisa).
!! !\CA, 5.J. (2000). Prcs:| ll, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/C!!
(Rclafoiio final dc csquisa).
G\!^AR!5, J.R.5. (2000). Prcs:| ll, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/
C!! (Rclafoiio final dc csquisa).
!!B!, ^. (2000). Prcs:| ll, t.m: 1. Rio dc Janciio, ^CJ/!!!!/C!Q/C!!.
(Rclafoiio final dc csquisa).
^!!5J!R! !A 5A\!! (2000). ^crm: !. u:/|!:!. !. 4u: p:r: .cnsumc /um:nc.
!oifaiia 1.46, 2 dc dczcnbio.
5\ZA, J.B. (2000). I.s|n/..!c !. 4u:s .cm .cr . tur||!.: ./.t:!:s. .cmp:r:!c t..n|.:
!. prc..sscs :/t.rn:t|tcs :c ./crc .mpr.:n!c r:!|:!c u/tr:t|c/.t: . 4.|!c p.r:..t|.c. 5ao
Cailos. 147. !isscifaao (^csfiado: !idiulica c 5ancancnfo) !scola dc
!ngcnhaiia dc 5ao Cailos, \nivcisidadc dc 5ao !aulo.
MIodos AnaIIicos e
ProcedimenIos para
Fxames acIerioIgicos
ao objcfivo dcsfc cafulo dcscicvci dcfalhadancnfc os nfodos analficos c
os ioccdincnfos aia cxancs bacfciiologicos. 5ciao aicscnfados concnfiios
gciais quc facilifaiao o cnfcndincnfo do lcifoi ao iccoiici a nfodos c iocc-
dincnfos adionizados.
MIodos acIerioIgicos
csfa scao sciao dcsciifos os nfodos aia a quanfificaao dc Is./.r|./|: .c/|,
colifagos c C/cstr|!|um p.r/r|n.ns ufilizados nas csquisas dcscnvolvidas no nbifo
do !R5AB, cdifal 2, Jcna 1: M.tc!cs ^/t.rn:t|tcs p:r: I.s|n/..!c !. ^u:.
Fscherichia co/i
A quanfificaao dc Is./.r|./|: .c/| odc sci fcifa oi viios nfodos. csfa scao
sci aboidado o nfodo do subsfiafo dcfinido oi ncio do ioccdincnfo
afcnfcado cla !dcxx, o nfodo Colilcif.
icagcnfc Colilcif usado aia dcfccao, confiinaao c quanfificaao dc
colifoincs fofais c Is./.r|./|: .c/| cn gua, con basc no ioccdincnfo do subsfiafo
dcfinido. icagcnfc, quando ncfabolizado clos colifoincs fofais, dcscnvolvc
coi anaicla c, quando ncfabolizado cla Is./.r|./|: .c/|, fluoicscc ao sci iiiadiado
oi ulfiaviolcfa. icsulfado obfido cn 24 hoias, con linifc infciioi dc dcfccao
dc 1 oiganisno/100 nl. A fcnciafuia dc incubaao dc 3 0,
o
C.
CoIifagos
s colifagos sao bacfciiofagos quc infccfan c iclican cn ccas hoscdciias dc
I. .c/|, scndo scu cicscincnfo indicado clo aaiccincnfo dc lacas fiansaicnfcs
no cicscincnfo oaco da bacfiia hoscdciia.
CapIuIo 6
127
128 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Preparao do Meio de CuIIura para os CoIifagos
ncio dc culfuia ufilizado, J5A nodificado, aicscnfa a conosiao indicada
na Jabcla 6.1.
s cononcnfcs da Jabcla 6.1 sao adicionados cn 1 ! dc gua dcsfilada c
lcvados ao aquccincnfo af conlcfa dissoluao, scn, no cnfanfo, afingii a
fcnciafuia dc cbuliao. !isfiibucn-sc voluncs dc , nl do ncio cn fubos dc
cnsaio, aufoclavando cn scguida a 121
o
C, oi 1 ninufos. ! final do ncio
dcvc ficai cn foino dc 7,3.
Tubc!u 6.1 Conosiao do ncio J5A nodificado.
TSA (Difco) 40 g
Nitrato de amnia NH
4
NO
3
p.a. 1,6 g
Nitrato de estrncio Sr (NO
3
)
2
0,21 g
ProcedimenIo
A dcfccao c a quanfificaao dc colifagos sao icalizadas cla fcnica da confagcn
dc unidadcs foinadoias dc colnias cn lacas dc !cfii, a qual scguc as cfaas:
fundii quafio fubos dc cnsaio con J5A nodificado cn banho-naiia a
44,
o
C,
aia cada un dos fubos con J5A nodificado, fiansfciii nl da anosfia
ou dc sua diluiao confcndo a bacfiia hoscdciia quc dcvci sci
adicionada a aifii dc culfuia icaiada aia fal. A adiao da bacfiia
hoscdciia fcifa nas anosfias biufa c dcsinfcfada,
os fubos dc cnsaio sao honogcncizados c scus confcudos vcifidos cn
lacas dc !cfii,
as lacas sao honogcncizadas cn novincnfos ciiculaics cn foina dc
oifo c incubadas cn csfufa a 36
o
C duianfc 4 a 6 hoias.
\alc icssalfai quc fodo o fiabalho dcvc sci fcifo cifo da chana do bico dc
Bunscn.
LeiIura e Fxpresso dos ResuIIados
Aos quafio a scis hoias cn csfufa, as lacas dc !cfii sao icfiiadas aia confagcn,
nas quais sao visvcis zonas claias na sucifcic do gai (lisc), dcnofando a
icscna dc fagos. A confagcn odc sci auxiliada oi un confadoi dc lacas.
nuncio dc colifagos obfido cla sonafoiia da confagcn das lacas dc
lisc nas quafio lacas dc !cfii ufilizadas oi anosfia. icsulfado cxicsso
clo nuncio dc unidadcs foinadoias dc laca (\!!/100 nl).
a !iguia 6.1 aicscnfado o ioccdincnfo adofado aia a ufilizaao dos
colifagos nos cnsaios dc dcsinfccao.
Cap. 6 Metodos Ana//t/cos e roced/mentos para... 129
Incubar
a 36 0,5C,
4 a 6 h
5 ml 5 ml 5 ml 5 ml
1 ml
E. coli
1 ml
E. coli
1 ml
E. coli
1 ml
Placas de lise
Amostra
de gua
IIguru 6.1 !squcna do ioccdincnfo dc icaiaao c dcfccao dc colifagos.
C/ostridium perfringens
A ncfodologia ufilizada aia dcfccao c quanfificaao dc C/cstr|!|um p.r/r|n.ns,
con viias csccificaocs inoifanfcs, aicscnfada na oina Ccfcsb/!.213
(Ccfcsb, 13), scndo fiansciifas, a scguii, aia cssc iclafoiio, algunas cfaas
dcssa ncfodologia, a fin dc quc sc coniccnda cono foian icalizados os cnsaios.
Princpio do MIodo
A dcfccao c a quanfificaao dc C/cstr|!|um p.r/r|n.ns icalizada cla fcnica dc
fubos nulfilos aia a dcfcininaao do nuncio nais iovvcl (^!) dc
nicioiganisnos icscnfcs cn una anosfia.
FIapas do MIodo
nfodo aicscnfa duas cfaas dcnoninadas, icsccfivancnfc, icsunfiva c
confiinafiva. a cfaa icsunfiva, as bacfiias csquisadas icduzcn o sulfifo
confido no ncio dc culfuia !RC^, foinando sulfcfo c iovocando o
cncgiccincnfo ou a fuivaao do ncio. s fubos dc cnsaio con icsosfa osifiva
1J0 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
na cfaa icsunfiva sao inoculados cn oiocs dc 0,1 nl cn ncio dc culfuia
quc confcnha, cn sua conosiao, lcifc (no caso foi ufilizado o Ciosslcy nilk)
c indicadoi uiuia dc bionocicsol.
a cfaa confiinafiva os closfidios sulfifo-icdufoics fcincnfan o lcifc,
iovocando a coagulaao do cascinognio. !uianfc o ioccsso, a lacfosc
fcincnfada ioduzindo gs c cido, o quc cvidcnciado clo ionincnfo dc
cogulos c cla nudana dc coloiaao do ncio quc, aia o indicadoi dc !
cnicgado, nuda dc azul aia vcidc.
Composio e Preparo do Meio de CuIIura DRCM
!aia o icaio do ncio dc culfuia !RC^ cn laboiafoiio, sao cnicgados os
cononcnfcs iclacionados na Jabcla 6.2.
Tubc!u 6.2 Conosiao do ncio !RC^.
Componente Quantidade
Peptona 10 g
Extrato de carne purificado (em p) 10 g
Acetato de sdio hidratado 5 g
Extrato de levedura 1,5 g
Amido solvel 1 g
Glicose 1 g
L-cistena 0,5 g
gua destilada 1.000 ml
icaio do ncio !RC^ consisfc cn dissolvci a cfona, o cxfiafo dc
cainc, o accfafo dc sodio c o cxfiafo dc lcvcduia cn S00 nl dc gua dcsfilada.
Con os 200 nl icsfanfcs, faz-sc una asfa con un ouco dc gua fiia c,
osfciioincnfc, acicsccnfa-sc o icsfanfc dc gua aquccida, sob agifaao, junfando
as duas soluocs, finalncnfc, acicsccnfa-sc a !-cisfcna c a glicosc. Aquccc-sc,
agifando ficqucnfcncnfc, fonando cuidado aia nao afingii a fcnciafuia dc
cbuliao. ! ajusfado cnfic 7,1 c 7,2, con soluao dc 1 ^ dc hidioxido dc
sodio. !isfiibui-sc voluncs dc 10 nl cn fubos dc cnsaio, quc sao fanados c
csfciilizados cn aufoclavc a 121
o
C duianfc 1 ninufos.
ncio dc culfuia !RC^ ufilizado aia icicagcn da cca c inoculaao
das anosfias dc gua confcndo o nicioiganisno C/cstr|!|um p.r/r|n.ns, scndo
quc, no noncnfo da inoculaao das anosfias, adiciona-sc asscficancnfc cn
cada fubo (icccnfcncnfc aquccido cn gua fcivcnfc oi 10 ninufos c icsfiiado
incdiafancnfc cn banho dc gclo aia a icfiiada dc oxignio) 0,2 nl dc soluao
conosfa, cn aifcs iguais, dc cifiafo fiiico a 7% c sulfifo dc sodio a 4%.
Cap. 6 Metodos Ana//t/cos e roced/mentos para... 1J1
Preparo do Meio de CuIIura ConIendo LeiIe
!csa-sc 100 g do ncio dc culfuia dcsidiafado Ciosslcy nilk c acicsccnfa-sc
1.000 nl dc gua dcsfilada fiia. Aquccc-sc, agifando ficqucnfcncnfc, fonando
cuidado aia nao afingii a fcnciafuia dc cbuliao, nanfcndo o ! final ioxino
a 6,S. !isfiibui-sc voluncs dc 6 nl cn fubos dc cnsaio, quc sao fanados c
csfciilizados cn aufoclavc a 121
o
C duianfc 1 ninufos.
Preparo das AmosIras e InocuIao
As anosfias sao aquccidas cn banho-naiia a 7
o
C duianfc 10 ninufos a fin dc
clininai oiganisnos nao-csoiulados c foinas vcgcfafivas. 5ao fcifas as diluiocs
ncccssiias.
s fubos confcndo o ncio !RC^, icviancnfc idcnfificados c icaiados,
confoinc dcsciifo anfciioincnfc, sao inoculados cn oiocs dc 1 nl cn siic
dc cinco fubos aia cada diluiao cfcfuada. s fubos dc cnsaio inoculados sao
incubados cn anaciobiosc oi 4S hoias fcnciafuia dc 3 1
o
C.
Aos a icalizaao do cnsaio confiinafivo, faz-sc a confagcn dos fubos con
icsulfado osifivo, scndo a conccnfiaao dc C/cstr|!|um p.r/r|n.ns cxicssa clo
nuncio nais iovvcl (^!) oi 100 nl.
A oina Ccfcsb/!.213 (Ccfcsb, 13) foinccc viias fabclas aia as
difcicnfcs diluiocs c as icsccfivas inoculaocs quc odcn sci cfcfuadas. !c
acoido con o nuncio dc fubos con icsulfado osifivo, cn cada siic dc cinco
fubos inoculados, obfn-sc un codigo oi ncio do qual calcula-sc o ^!/100
nl dc C/cstr|!|um p.r/r|n.ns.
MIodos AnaIIicos
csfa scao sciao aboidados os ioccdincnfos analficos ncccssiios ao
nonifoiancnfo da dcsinfccao. 5ciao dcsciifos acnas os nais csccficos.
ConcenIrao de CIoro ResiduaI
A quanfificaao dc cloio icsidual odc sci fcifa oi viios nfodos, dcnfic os
quais odcn sci cifados o iodonfiico, o ancionfiico c o !!!. s icsulfados
dc cloio icsidual aicscnfados ncsfc livio foian quanfificados clo nfodo !!!
coloiinfiico.
conosfo ^,^-dicfil-p-fclincnodianina (!!!) usado cono indicadoi.
A coi vcinclha caiacfcisfica dcscnvolvc-sc cn guas quc nao confn iodcfo c
indica a icscna dc cloio icsidual livic. Caso sc dcscjc quanfificai cloio
conbinado, oi cxcnlo, nonocloianina, adiciona-sc una cqucna quanfidadc
dc iodcfo. A icscna dc iodcfo cn cxccsso ossibilifa a quanfificaao dc
dicloianinas. !aifc do fiicloicfo dc nifiognio, cn icscna dc iodcfo,
quanfificada cono dicloianina c cloio icsidual livic.
1J2 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
ioccdincnfo csf dcsciifo cn St:n!:r! M.t/c!s /cr t/. I\:m|n:t|cn c/
W:t.r :n! W:st.w:t.r (A!!A .t :/., 11).
ConcenIrao de FerraIo
nfodo ufilizado aia anlisc dc fciiafo o dc fifulaao ofcncionfiica con
aiscnifo, o qual, oi sci nais iido c ifico do quc o fiadicional nfodo do
cionifo, , oifanfo, nais adcquado aia o nonifoiancnfo da conccnfiaao dc
fciiafo obfida no gciadoi clcfiolfico.
FundamenIos 1ericos do MIodo de AnIise
nfodo dcscnvolvido oi 5chicyci .t :/. (10) bascia-sc na icduao do fciiafo
cnicgando o on aiscnifo (As
3
2
) cono agcnfc icdufoi. csfc livio cssc nfodo
soficu una adafaao, subsfifuindo-sc a fifulaao con indicadoi visual cla
fifulaao ofcncionfiica. csfa ulfina, o nonifoiancnfo do ofcncial icdox
da anosfia duianfc a fifulaao cinifc vciificai o noncnfo cn quc a icaao dc
oxiiicduao sc conlcfa, indccndcnfcncnfc da coi da soluao.
nfodo dc fifulaao ofcncionfiica cnicgado consisfc cn fifulai una
alquofa da soluao dc fciiafo con una soluao-adiao dc fiioxido aisnio
(As
2

3
) cn ncio alcalino, aconanhando o ofcncial icdox da soluao fifulada
con o auxlio dc un clcfiodo icdox.
fiioxido dc aisnio cn ncio alcalino d oiigcn ao on aiscnifo, scgundo
a !quaao 6.1.
1As
2

3
6!

2As
3
3
3!
2
(6.1)
Aconanha-sc a cvoluao do ofcncial icdox (!/\olfs) da anosfia cn
funao do volunc adicionado do fifulanfc (\/nl) c, con csscs dados, consfioi-
sc un gifico ! \. onfo dc inflcxao dcssa cuiva coiicsondc ao volunc dc
fifulanfc ncccssiio aia quc ocoiia a conlcfa icduao do fciiafo (fciio \!) a
hidioxido dc fciio (fciio !!!), con a conscqucnfc oxidaao do aiscnifo (aisnio
!!!) a aiscnafo (aisnio \), confoinc a !quaao 6.2:
2!c
4
2
3As
3
3
11!
2
2!c(!)
3
(!
2
)
3
3As
4
3
4!

(6.2)
!ois nolcs dc fciiafo sao icduzidos oi fis nolcs dc aiscnifo. Consc-
qucnfcncnfc, un nol dc fiioxido dc aisnio (As
2

3
) na soluao fifulanfc
(cquivalcnfc a dois nolcs dc aiscnifo) icduz 4/3 dc nolcs dc fciiafo.
A soluao dc fiioxido dc aiscnifo ncccssifa sci adionizada con una
soluao-adiao dc bionafo dc ofssio incdiafancnfc anfcs do uso.
Padronizao da 5oIuo de ArseniIo AIcaIino com
romaIo de PoIssio 0,01 N
bionafo dc ofssio un oxidanfc foifc, quc convcifido cn bioncfo cla
aao dc agcnfcs icdufoics cn ncio cido, confoinc a !quaao 6.3.
Cap. 6 Metodos Ana//t/cos e roced/mentos para... 1JJ
Bi
3

6!

6c Bi

3!
2
(6.3)
5cgundo cssa icaao, o cquivalcnfc-giana dc Bi
3

coiicsondc a 1/6 dc
sua nassa nolai. o final do ioccsso dc oxidaao aaiccc biono livic Bi
2
cono icsulfado da !quaao 6.4.
Bi
3

Bi

6!

3Bi
2
3!
2
(6.4)
a adionizaao dc As
2

3
con KBi
3
ocoiic a !quaao 6..
2Bi
3

3As
2

3
12!

3As
2

2Bi

2!
2
S!

(6.)
A csfcquioncfiia da !quaao 6. indica quc fis nolcs dc As
2

3
icagcn
con dois nolcs dc Bi
3

, ou scja, un nol dc Bi
3

(ou scis cquivalcnfcs-giana


dc Bi
3

) coiicsondc a 3/2 nol dc As


2

3
ou, ainda, quc un cquivalcnfc-giana
dc Bi
3

coiicsondc a 1/4 dc nol dc As


2

3
.
clculo da conccnfiaao dc As
2

3
na alquofa fifulada con bionafo dc
ofssio fcifo confoinc a !quaao 6.6.
C (As
2

3
) ~ 0,2 (KBi
3

) \ (KBi
3

)/(\
alquofa
) (6.6)
C (As
2

3
): conccnfiaao nolai dc fiioxido dc aisnio,
(KBi
3

): noinalidadc da soluao dc bionafo dc ofssio fifulanfc,


\ (KBi
3

): volunc dc fifulanfc gasfo,


\
alquofa
: volunc da alquofa da soluao dc fiioxido dc aisnio analisada.
5oIues Necessrias
5oIuo de Hidrxido de 5dio 10 M:
!issolvcn-sc 400 g dc hidioxido dc sodio cn 1 lifio dc gua dcsfilada.
5oIuo de romaIo de PoIssio (Padro Primrio) 0,01 N:
!icaia-sc inicialncnfc una soluao dc 0,1 dc KBi
3
dissolvcndo-sc 2,7S4 g
dc sal icviancnfc scco cn csfufa a 130C oi 1 hoia. Jona-sc 100 nl da
soluao dc 0,1 con una icfa volunfiica c lcva-sc a 1 ! dc gua dcsfilada
cn un balao volunfiico.
5oIuo-padro de ArseniIo AIcaIino 0,001 M:
!issolvc-sc aioxinadancnfc 0,2 g dc fiioxido dc aisnio (As
2

3
) cn 1 ! dc
hidioxido dc sodio 10 ^. !adioniza-sc con bionafo dc ofssio (KBi
3
)
0,01, confoinc o ioccdincnfo dcsciifo a scguii.
Padronizao da 5oIuo de 1rixido de Arsnio com
romaIo de PoIssio
!aia a adionizaao da soluao alcalina dc fiioxido dc aisnio, aioxinadancnfc,
10
3
^ con bionafo dc ofssio 0,01 , ioccdc-sc da scguinfc nanciia:
1J4 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
Adiciona-sc 60 nl dc !Cl c 3 gofas dc indicadoi alaianjado dc ncfila
cn 10 nl da anosfia dc soluao dc fiioxido dc aisnio.
Jifula-sc con a soluao-adiao 0,01 dc bionafo dc ofssio af quc a
coi uiuia inicial dcsaaica dcfinifivancnfc, scndo subsfifuda oi un fon
anaiclo lido.
Con os dados icfcicnfcs ao volunc dc fifulanfc gasfo, a noinalidadc da
soluao dc bionafo c o volunc ufilizado na alquofa analisada dc soluao dc
aiscnifo, calcula-sc a conccnfiaao dc As
2

3
na soluao oi ncio da !quaao
6.7 aicscnfada anfciioincnfc.
ProcedimenIo FxperimenIaI
Jifula-sc una alquofa dc 10 nl da soluao confcndo fciiafo con a soluao dc
As
2

3
0,001 ^ c, con o auxlio dc un clcfiodo icdox, aconanha-sc o ofcncial
icdox da soluao fifulada cn funao do volunc dc fifulanfc adicionado. A soluao
dc fiioxido dc aisnio dcvc sci adionizada no ncsno dia cn quc fcifa a
anlisc, ois sua conccnfiaao fcndc a caii lcnfancnfc a aifii do noncnfo cn
quc icaiada.
onfo final dcfcininado oi infcindio dos dados obfidos do ofcncial
cn funao do volunc adicionado dc fifulanfc, confoinc o cxcnlo aicscnfado
na !iguia 6.2.
Con os dados da fabcla, consfioi-sc o gifico dc ofcncial (!) cn funao
do volunc dc fifulanfc adicionado c obfn-sc a !iguia 6.2.
onfo dc inflcxao da cuiva da !iguia 6.2 coiicsondcnfc a ,3 nl dc
fifulanfc, quc o valoi dc fifulanfc ncccssiio aia quc ocoiia a conlcfa icduao
do fciiafo. Calcula-sc a conccnfiaao dc fciiafo na anosfia analisada confoinc
a !quaao 6.7.
C a !c
nl ^
nl
^
2 4
3
3
4
3
3 103S 10
10
12 10

=

=

, ,
, (6.7)
C(As
2

3
): 1,03S 10
3
^ (obfida cla adionizaao con
KBi
3
),
\ (fifulanfc gasfo): ,3 nl,
\ (alquofa dc fciiafo): 10 nl.
!aia convcifci a conccnfiaao nolai (nol/!) dc fciiafo cn g/! ncccssiio
nulfilic-la cla nassa nolai do fciiafo analisado (dc sodio ou ofssio).
^assa nolai do fciiafo dc sodio (a
2
!c
4
) ~ 16,S23 g/nol
^assa nolai do fciiafo dc ofssio (K
2
!c
4
) ~ 1S,03 g/nol
Cap. 6 Metodos Ana//t/cos e roced/mentos para... 1J5
o cxcnlo anfciioi, a anosfia fifulada cia dc fciiafo dc sodio, dc nodo
quc a conccnfiaao cn g/! odc sci obfida oi:
C (a
2
!c
4
) ~ 1,2 10
3
nol/! 16,S23 g/nol ~ 0,21 g/!
0 5
0,3
0,2
0,1
0
0,1
0,2
0,3
0,4
P
o
t
e
n
c
i
a
l

E

(
V
)
10 15
Volume (ml)
IIguru 6.2 Jifulaao ofcncionfiica dc fciiafo con As
2

3
1,03S 10
3
^, alquofa dc
10 nl.
InIensidade de Radiao UIIravioIeIa
A infcnsidadc dc iadiaao ulfiaviolcfa no coniincnfo dc onda dc infcicssc
aia a dcsinfccao, ou scja, 24 nn, odc sci fcifa cnicgando iadincfios ou
subsfncias qunicas quc sc fiansfoinan cla absoiao dc iadiaao. Jais
subsfncias sao conhccidas cono acfinncfios.
s iadincfios sao cquiados con scnsoi csccfico aia o coniincnfo
dc onda dc 24 nn. Cono a quanfificaao da iadiaao onfual, ncccssiio
dcfcininai a infcnsidadc dc iadiaao cn difcicnfcs onfos a fin dc quc scja
obfido o valoi ndio, o quc odc sci un conlicadoi cn alguns nodclos dc
icafoics.
!oi oufio lado, o uso dc acfinncfios ossibilifa quanfificai a iadiaao
ndia diicfancnfc cla fiansfoinaao fofoqunica do acfinncfio. ! vanfajoso
cn sisfcnas cqucnos c dcvc sci fcifo con o sisfcna aiado, ou scja, scn o
cscoancnfo da gua.
acfinncfio dc uso nais difundido o fciiioxalafo dc ofssio, quc dcvc
sci icaiado nisfuiando-sc 3 voluncs dc oxalafo dc ofssio 1, ^ con 1
volunc dc cloicfo fiiico 1, ^ con infcnsa agifaao (!afchaid : !aikci, 16).
!cixa-sc a nisfuia cn icouso oi 24 hoias. !vaoia-sc o sobicnadanfc af 1/4
do volunc oiiginal. !afchaid : !aikci (16) icconcndan quc o sobicnadanfc
scja dcscaifado c quc os ciisfais foinados scjan dissolvidos cn gua dcsfilada,
iccfindo a ciisfalizaao oi, clo ncnos, fis vczcs. !xciincnfos fcifos na
!scola dc !ngcnhaiia dc 5ao Cailos, \5! (!anicl, 13) coniovaian quc,
aia cfcifos ificos, nao h ncccssidadc dc iccfii a dissoluao c a ciisfalizaao.
s ciisfais dcvcn sci sccos cn csfufa a 4
o
C. Janfo a snfcsc quanfo os
cnsaios dc acfinoncfiia dcvcn, icfcicncialncnfc, sci fcifos no cscuio. Caso
nao scja ossvcl, a luz do anbicnfc dcvci sci icduzida.
1J6 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
oxalafo dc ofssio icagc con o cloicfo fiiico foinando o fciiioxalafo
dc ofssio, confoinc a !quaao 6.S:
3 3 3
2 2 4 3 3 2 4
3
2
2
K C !cCl K !c C ! KCl
!
+ + (6.S)
fciiioxalafo dc ofssio cn soluao, sob a aao dc iadiaao ulfiaviolcfa,
dcconoc-sc cn oxalafo dc ofssio c oxalafo fciioso, con icduao dc !c
3
aia !c
2
, dc acoido con a !quaao 6..
2 3 2
3 2 4
3
2 2 4 2 4 2
K !c C K C !c C C
hv

+ + (6.)
Preparao da 5oIuo de FerrioxaIaIo de PoIssio
A soluao do acfinncfio fciiioxalafo dc ofssio 0,006 ^ icaiada
dissolvcndo-sc 2,47 g dc ciisfais dc fciiioxalafo dc ofssio cn S00 nl dc
gua. !n scguida, adiciona-sc 20 nl dc !
2
5
4
c dilui-sc a 1 ! con gua.
!ssa soluao absoivc % da iadiaao ulfiaviolcfa cn 1 cn dc fiajcfoiia.
ProcedimenIo para o Fnsaio de AcIinomeIria
A soluao dc acfinncfio dcvc sci iiiadiada oi un ciodo suficicnfc aia ioduzii
conccnfiaao dc !c
2
cnfic 10
6
a 3 10
3
nol/!. Confoinc Biaun .t :/.
(1S6), os fcnos dc iiiadiaao nao dcvciao sci longos, a fin dc cvifai consuno
dc fciiioxalafo dc ofssio suciioi a 10%.
!n fodos os cnsaios, dcvc-sc colcfai una anosfia anfcs c oufia aos a
iiiadiaao, a fin dc dcfcininai a conccnfiaao dc !c
2
c ioccdci a dcfcininaao
incdiafancnfc aos o cnsaio oi nfodo csccfiofofonfiico. A quanfidadc dc
!c
2
anfcs c aos a iiiadiaao calculada ufilizando a !quaao 6.10.
C
C \
\
!c
ncdida fiasco
alquofa
2+
=

(6.10)
A dosc dc iadiaao ulfiaviolcfa a 24 nn calculada cla !quaao 6.11:
!
!c !c
!c
! A
=


+ + 2 2

471 10

,
(6.11)
!: dosc dc iadiaao ulfiaviolcfa con coniincnfo dc onda
dc 24 nn (n\s/cn
2
),
!c
!
2+
: conccnfiaao nolai dc !c
2
dcois da iiiadiaao (nol.!
1
),
Cap. 6 Metodos Ana//t/cos e roced/mentos para... 1J7
!c
A
2+
: conccnfiaao nolai dc !c
2
anfcs da iiiadiaao (nol.!
1
),
!c: icndincnfo qunfico dc ioduao dc !c
2
no coniincnfo
dc onda dc 24 nn (on giana.cinsfcin
1
),
4,71 10

: fafoi dc convcisao dc cinsfcin dc fofons dc coniincnfo


dc onda dc 24 nn aia nJ c dc on giana/! aia on
giana/cn
3
.
A cxciincia adquiiida cn csquisas icalizadas na !scola dc !ngcnhaiia
dc 5ao Cailos indica quc a lcifuia da absoivncia da anosfia nao iiiadiada dcvc
sci fcifa incdiafancnfc aos a adiao dos icagcnfcs. Caso o fcno dc lcifuia
scja o ncsno usado aia as anosfias iiiadiadas, a coi dcscnvolvida sci
scnclhanfc a das anosfias iiiadiadas, o quc icsulfai cn ciio, indicando dosc
ncnoi. !ssc conoifancnfo foi obscivado c conaiado con lcifuias dc
infcnsidadc con iadincfio c osfciioincnfc convcifidas cn dosc.
Quando sc usa nodclo dc cnaia dc dcsinfccao con lnadas cxfcinas
gua, fixadas cn icflcfoics, a infcnsidadc ndia da iadiaao ulfiaviolcfa incidcnfc
na sucifcic iiiadiada calculada cla !quaao 6.12.
!n=
!!
f
(6.12)
!: dosc dc iadiaao ulfiaviolcfa dc coniincnfo dc onda dc 24 nn
(nJ/cn
2
),
!n: infcnsidadc ndia dc iadiaao ulfiaviolcfa na lnina lquida dc
cscssuia ! (n\cn
2
),
!: cscssuia da lnina lquida (cn),
f: fcno dc cxosiao (s).
!aia quanfificai a conccnfiaao !c
2
foinada cla icaao fofoqunica,
confoinc !quaao 6.11, ufiliza-sc o ioccdincnfo dcsciifo a scguii.
ReagenIes
:) soluao dc 0,4 10
3
^ dc !c
2
icccnfcncnfc icaiada oi diluiao da
soluao adionizada dc !c5
4
0,1 ^. !iluii 1 aifc con 20 aifcs dc !
2
5
4
0,1 (1 nl ~ 22 g !c
2
),
|) 1,10-fcnanfiolina nonoidiafo 0,1% cn gua (C
12
!
S

2
.!
2
): dissolvci 1 g
dc fcnanfiolina cn 1 ! dc gua dcsfilada,
.) soluao-fanao: 600 nl dc accfafo dc sodio 1 c 360 nl dc !
2
5
4
1 ,
diluda a 1 !.
1J8 rocessos de 0es/nfecao e 0es/nfetantes A/ternat/vos na roduao de Agua otave/
ConsIruo da Curva de CaIibrao para
DeIerminao de Fe
2+
Adicionai cn una siic dc balocs volunfiicos dc 20 nl os scguinfcs voluncs
(ou iooicionais sc o volunc do balao foi difcicnfc dc 20 nl) dc soluao dc
0,4 10
3
^ dc !c
2
: 0, 0,, 1, 1,, 2, 2,, 3, 4, 4, c nl. !n scguida, adicionai
cn cada un dos balocs, obcdcccndo scquncia, as scguinfcs soluocs:
!
2
5
4
0,1 af conlcfai volunc dc 10 nl,
2 nl dc soluao dc fcnanfiolina nonoidiafo 0,1% cn gua,
soluao-fanao af conlcfai volunc dc 20 nl.
!cvc-sc nisfuiai cnfic cada adiao dc icagcnfc. Aos a adiao da soluao-
fanao, nisfuiai c dcixai cn icouso oi ncia hoia aia dcscnvolvincnfo dc coi.
^cdii a absoivncia cn csccfiofofncfio cn coniincnfo dc onda dc
10 nn cn cubcfas dc 1 cn. Coiiigii a absoivncia con o bianco (gua dcsfilada
con as soluocs dc cido sulfuiico, fcnanfiolina nonoidiado 0,1% c soluao-
fanao). A coiicao con o bianco scnic dcvc sci fcifa. Consfiuii gifico
lanando na abscissa a absoivncia c na oidcnada, a conccnfiaao dc !c
2
. !oi
ncio dc icgicssao lincai, obfci a cquaao da icfa quc nclhoi sc ajusfa aos
icsulfados cxciincnfais.
1urbidez e Cor Verdadeira
A fuibidcz dcfcininada cnicgando-sc cquiancnfos csccficos aia csfc
fin. ! inoifanfc quc a anosfia scja honogcncizada c a lcifuia, icalizada ou
cfcfuada o nais bicvc ossvcl, a fin dc cvifai a infcifcincia da scdincnfaao
das aifculas.
!aia dcfcininai a coi vcidadciia dcvc-sc, inicialncnfc, icaiai a anosfia,
filfiando-a cn ncnbiana dc nifiafo dc cclulosc con oios dc 0,4 n dc
dincfio. A lcifuia da coi fcifa cn csccfiofofncfio con coniincnfo dc
onda dc 4 nn. A ccnfiifugaao nao suficicnfc aia icnovci a nafiia cn
suscnsao quc causa a coi aaicnfc.
Cuidados com os ProcedimenIos e os
MIodos AnaIIicos
As infoinaocs obfidas cn cnsaios dc dcsinfccao, scjan aia ioosifos dc
csquisa cicnffica ou aia obfci dados dc dincnsionancnfo dc insfalaocs dc
dcsinfccao, fciao validadc soncnfc sc foicn scguidos os ioccdincnfos
adionizados.
s ciios concfidos oi icaio inadcquado dc icagcnfcs c ncios dc culfuia
usados nas anliscs fsico-qunicas c nos cxancs, clo uso dc cquiancnfos
Cap. 6 Metodos Ana//t/cos e roced/mentos para... 1J9
dcscalibiados, clo dcscuido ou cla ncgligncia icsulfaiao cn dados quc nao
icicscnfaiao a icalidadc.
!oi cssc nofivo ncccssiio icscifai os ioccdincnfos indicados aia
cada fio dc cnsaio, anlisc c cxanc.
Jodos os cquiancnfos cnvolvidos na csquisa ou na cxccuao dc cnsaios
dcvcn sci icviancnfc lavados c, sc ncccssiio, csfciilizados. As anosfias dcvcn
sci colcfadas icscifando os ioccdincnfos adionizados c ainazcnadas, quando
ncccssiio, cn local c fcnciafuia dc acoido con o icconcndado.
Referncias ibIiogrficas
A!!A, A\\A, \!! (11). St:n!:r! M.t/c!s /cr t/. I\:m|n:t|cn c/ W:t.r :n!
W:st.w:t.r. 20.cd. \ashingfon.
BRA\, A.^., ^A\R!J!, ^.J., !!\!R5, !. (1S6). T../nc/c|. p/ctcu|m|u..
!ausanc, 5uia, !icsscs !olyfcchniuqucs Ronandcs. 42.
C!J!5B (13). Closfiidiun cifiingcns: !.t.rm|n:!c .m :mcstr:s !. 4u: p./: t..n|.:
!cs tu|cs mu/t|p/cs. 27. (^fodo dc cnsaio !/213).
!A!!!, !.A. (13). I.s|n/..!c !. .sctc .cm r:!|:!c u/tr:t|/.t:. /ctcrr.:t|t:!c .
c|t.n!c !. p:rm.trcs .|n.t|.cs. 5ao Cailos, 164. Jcsc (!oufoiado: !idiulica c
5ancancnfo) !scola dc !ngcnhaiia dc 5ao Cailos, \nivcisidadc dc 5ao !aulo.
!AJC!AR!, C.G., !ARK!R, C.A. (16). A ncw scnsifivc chcnical acfinoncfci.
!!. !ofassiun fciiioxalafc as a sfandad chcnical acfinoncfci. Prc...!|ns c/ t/. Rc;:/
Sc.|.t; c/ Icn!cn, 5ciics A, v.23, .1S-36.
5C!R!Y!R, J.^., J!^!5, G.\., CK!R^A, !.J. (10). !ciiafc oxincfiy:
oxidafion of aiscnifc wifh ofassiun fciiafc (\!). ^n:/. C/.m., v.22, n., .61-
62.

Você também pode gostar