Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Dcima Segunda Cmara Cvel APELAO CVEL N 2007.001.32702 APELANTE (1): UNIBANCO UNIO DE BANCOS BRASILEIROS S/A APELANTE (2): MARLY DO ROSRIO COUTO DE OLIVEIRA APELADOS: OS MESMOS VOTO VENCIDO Com todo o respeito devido ao brilho e cultura jurdica dos eminentes Desembargadores que compem a douta maioria vencedora, dela ousei divergir por entender que, na hiptese retratada nos autos, diante da evidncia de clusulas abusivas, teria direito a Autora modificao destas, luz do artigo 6, V, do Cdigo de Proteo e Defesa do Consumidor e, em conseqncia, deveria ser revisto o valor do seu suposto dbito. Com efeito, a relao jurdica de direito material existente entre as partes de consumo e, portanto, subsumida ao campo de incidncia principiolgico-normativo do Cdigo de Proteo e Defesa do Consumidor. O ponto nodal de toda a discusso est, justamente, na verificao da regularidade ou no das clusulas e condies contratuais que orientaram a postura do Banco Ru, em relao ao negcio jurdico celebrado. No caso em tela, estamos diante de questo de direito e de fato. Assim, impe-se abordar o tema especificadamente. A. INCIDNCIA DO CDIGO DE DEFESA DO CONSUMIDOR Inicialmente, cumpre firmar a incidncia ao caso presente do Cdigo de Proteo e Defesa do Consumidor, vez que presentes esto os elementos da relao de consumo. A Segunda Apelante se apresenta como consumidora padro, nos termos do artigo 2, caput, da Lei n. 8.078/90. O Primeiro Apelante se apresenta como fornecedor de servios, nos termos do artigo 3, caput, do Cdigo de Proteo e Defesa do Consumidor, notadamente em razo do artigo 3, 2 da referida lei. Presentes os elementos da relao de consumo, inafastvel a incidncia do Cdigo de Proteo e Defesa do Consumidor, por se tratar de diploma jurdico composto por normas de ordem pblica e interesse social e, portanto, inderrogvel pela vontade de quem quer que seja, principalmente de seus intrpretes. B. PROTEO CONTRATUAL E PRTICAS ABUSIVAS Fixada a incidncia da legislao consumerista hiptese em discusso, de se concluir, forosamente, que as relaes decorrentes do contrato celebrado entre as partes devem respeitar os princpios que norteiam as relaes contratualizadas, a partir da vigncia da Lei n 8.078/90 que, por sua vez, traduz em normas jurdicas as novas tendncias mundiais no que se refere a questes contratuais.
admite captao de juros e cumulao de multa contratual. Inaplicvel espcie a disposio do pargrafo nico do artigo 42 do Cdigo de Defesa do Consumidor que prev a repetio de indbito em dobro, no caso de cobrana indevida, j que tal pretenso no foi objeto do pleito inicial e nem mesmo admitido pela sentena. Preliminar rejeitada. Recurso improvido. (TJRJ AC 16960/2001 (2001.001.16960) 6 C.Cv. Rel. Des. Luiz Zveiter J. 18.12.2001) COBRANA DE JUROS CAPITALIZADOS ANATOCISMO CHEQUE ESPECIAL VEDAO LEGAL INCIDNCIA TAMBM SOBRE OS CONTRATOS BANCRIOS I O ANATOCISMO PRTICA ILEGAL, POR FORA DO DECRETO N 22.626 DE 1933, SENDO VEDADA SUA COBRANA MESMO PELAS INSTITUIES FINANCEIRAS, AS QUAIS ESTO AUTORIZADAS A COBRAR JUROS REMUNERATRIOS DE MERCADO (SMULA 596 DO STF), SEM, CONTUDO, CAPITALIZ-LOS. II O contrato de "cheque especial" no pode ensejar a cobrana de juros sobre juros, uma vez que tal procedimento no se inclui entre as hipteses legalmente aceitas na prtica bancria. Precedentes no STJ. III Apelao do banco-ru no provida. (TJRJ AC 23928/2001 (2001.001.23928) 17 C.Cv. Rel. Des. Bernardo Garcez J. 28.11.2001)
I No apontadas razes que demonstrem violao da legislao federal, impedindo a exata compreenso da controvrsia, incide o enunciado n 284 da smula/STF. II- A dessemelhana entre as situaes fticas descritas no aresto paradigma e no acrdo impugnado impede a divergncia jurisprudencial hbil a instruir a via do recurso especial. III A Lei 4.595/64, que rege o Sistema Financeiro Nacional e o Mercado de
pagamento do valor residual ao final do contrato, uma das caractersticas essenciais do leasing. A cobrana antecipada dessa parcela, embutida na prestao mensal, desfigura o contrato, que passa a ser uma compra e venda a prazo (art. 5, c, combinado com o art. 11, 1, da Lei n 6.099, de 12.09.74, alterada pela Lei n 7.132, de 26.10.83), com o desaparecimento da causa do contrato e prejuzo do arrendatrio." (REsp 181.095 RS, Relator o eminente Ministro Ruy Rosado de Aguiar, in DJ 09.08.99). A limitao dos juros remuneratrios na taxa de 12% ao ano estabelecida pela Lei de Usura (Decreto n. 22.626/33) no se aplica s operaes realizadas por instituies integrantes do sistema financeiro nacional, salvo excees legais, inexistentes na espcie. Salvo expressa previso em lei especfica, como no caso das cdulas de crditos rurais, industriais e comerciais, VEDADA S INSTITUIES FINANCEIRAS A CAPITALIZAO DE JUROS. A Taxa Referencial pode ser usada para a correo monetria do dbito, desde que pactuada em contrato posterior edio da Lei 8.177/91, como no caso. Descaracterizado o contrato para compra e venda a prazo, cumpre serem fixadas os encargos devidos. Recurso especial parcialmente conhecido e, nessa extenso, provido. (STJ RESP 218369 RS 4 T. Rel. Min. Cesar Asfor Rocha DJU 21.08.2000 p. 00142) FINANCIAMENTO BANCRIO. JUROS. TETO DE 12% EM RAZO DA LEI DE
USURA. LEI 4595/64. ENUNCIADO DA SMULA 596 DO STF. CAPITALIZAO MENSAL. INEXISTNCIA DE AUTORIZAO LEGAL. A Lei 4595/64, que rege a
poltica econmico-monetria nacional, ao dispor no seu artigo 4, IX, cabe ao Conselho Monetrio Nacional limitar taxas de juros, revogou, nas operaes realizadas por instituies do sistema financeiro, salvo excees legais, como nos mtuos rurais,
b.2) CONTRATO DE ADESO E CLUSULAS ABUSIVAS O contrato de celebrado entre as partes de adeso, subsumindo-se ao disposto nos artigos 46 a 54, do Cdigo de Proteo e Defesa do Consumidor, normas cogentes e inderrogveis pela vontade das partes, diretamente emanadas da Constituio da Repblica. Assim sendo, para que opere com fora vinculante ao consumidor, preciso que a manifestao de vontade deste seja esclarecida, refletida e consciente, o que s seria possvel se todas as informaes necessrias tivessem sido prestadas de maneira adequada, clara e precisa, nos termos do artigo 6, III, c/c 31, do Cdigo de Proteo e Defesa do Consumidor. No o que se verifica na hiptese destes autos. Destarte, as clusulas que permitem a incidncia de juros em patamares extorsivos e capitalizveis mensalmente so, toda evidncia, ABUSIVAS E, PORTANTO, NULAS DE PLENO DIREITO, luz do artigo 51, IV, da Lei n 8.078/90. b.3) A POLMICA DOS JUROS Em relao aos juros contratados, RESSALVANDO O NOSSO POSICIONAMENTO consolidou-se no Superior Tribunal de Justia o entendimento de que as instituies financeiras podem cobrar juros acima do patamar de 12% ao ano, que somente podero ser considerados abusivos quando forem excessivos em relao taxa mdia de mercado (RESP 271214, Segunda Seo, maioria, j. 12/03/2003, desig. Rel. Min. Carlos Alberto M. Direito).
PESSOAL,
Destarte, AINDA QUE SE RECONHEA A POSSIBILIDADE DE COBRANA DE JUROS ACIMA DO LIMITE DE 12% AO ANO, ISSO NO SIGNIFICA DIZER QUE NO H LIMITES PARA OS JUROS, J QUE DEVERO OBSERVAR VALORES MDIOS DE MERCADO. Dois so os referenciais possveis: 1) a taxa mdia de mercado estabelecida pelas instituies financeiras para o consumidor/tomador (taxa final = custo ao tomador) e; 2) a taxa mdia de mercado estabelecida pelo BACEN, correspondente captao de recursos no mercado pelas instituies financeiras (taxas bsicas = de captao). Evidentemente, no se pode considerar referencial vlido a mdia das taxas finais estabelecidas unilateralmente pelas instituies financeiras fornecedoras, j que
Os valores discutidos nestes autos tm origem em contrato firmado muito antes da entrada em vigor da prefalada medida provisria, o que inviabiliza, por completo, a capitalizao mensal de juros. Ademais disso, neste Tribunal de Justia a matria j se encontra devidamente apreciada pelo colendo rgo Especial, no Incidente de Inconstitucionalidade n 03/2004, Rel. Des. Murta Ribeiro, em que se declarou a inconstitucionalidade do dispositivo em tela, cujos efeitos, nos termos do artigo 113, do Regimento Interno desta Corte, so vinculantes a todos os demais rgos julgadores. O laudo pericial, a fls. 117/126, finalmente, concluiu pela existncia do anatocismo e pela cobrana de juros abusivos. conta de tais fundamentos, ousei divergir da douta maioria, votando no sentido do parcial provimento ao recurso da Autora, para fixar os critrios de reviso do saldo devedor nos moldes antes referidos.