Você está na página 1de 5

ENTREVISTA/DOMENICODEMASI

Comumpnofuturo
Publicao:26/04/201404:00
OsocilogoitalianoDomenicoDe
Masi,autordeOfuturochegou,
seunovolivro,temumaviso
muitopositivadoBrasil.Paraele,
opas,apesardetodasassuas
mazelas,comoadesigualdade
social,aeducaodepouca
qualidadeeacorrupo,umpas
queterassentoprivilegiadona
sociedadepsindustrial
OsocilogoitalianoDomenicoDeMasiconheceprofundamenteoBrasil.Fazpartedogrupodeintelectuais
derenomeinternacionalquenutremumasimpatiaespecialpelonossopas.DeMasiafirma,ementrevista
poremailaoPensar&Agir,queobrasileirotemcaractersticasnicasnomundo,entreelasa
hospitalidade,tolernciaracial,aalegria,asensualidadeeaaberturaparalidarcomonovo.Estas
caractersticasconstituem,segundoele,ocartodevisitasparaqueoBrasilpossaascenderaoseleto
grupodasnaesqueintegramachamadasociedadepsindustrial.Decertaforma,Ofuturochegou
guardasimilaridadecomBrasil,opasdofuturo,escritoh70anosporStefanZweig,aexemplodeDe
Masi,umestrangeiroqueseapaixonoupeloBrasil.ZweiganteviaumfuturopromissorparaoBrasil,porm,
quelapoca,distante.DeMasiconsideraqueofuturochegou.Chegou?
Comoseriaonovomundopsindustrial?
Nasociedaderural(queduroude3.500a.C.a1.750d.C.),aagriculturaeraimportanteepraticadadeforma
artesanal.Ento,graasanovasdescobertascientficasetecnolgicas,taiscomoaenergiadovapore,
emseguida,aenergiaeltricagraasriquezaesmatriasprimastrazidasdascolnias,graas
conquistadopoderpelaclassemdia,surgiunaEuropaumanovasociedadeasociedadeindustrialem
queopontocentraleraaproduoemmassadebensmateriais:carros,eletrodomsticos,etc.A
sociedadeindustrialdominoudesdemeadosdosculo18ameadosdosculo20,primeironaEuropa
depoisnosEstadosUnidos,RssiaeJapo,masseusprodutosinundaramgrandepartedomundocomo
consumismoemmassa.ApartirdaSegundaGuerraMundial,aconjugaorpidadealgunsfatoreso
progressotecnolgico,odesenvolvimentodascinciasorganizacionais,aglobalizao,osmeiosde
comunicaodemassa,aeducaodemassaresultounatransiodasociedadeindustrialparaaatual
sociedadepsindustrial,cujopontocentralaproduodebensintangveis:servios,informaes,
smbolos,valores,esttica.Estasociedadepsindustrial,baseadanainformaoenainformtica,de
naturezaglobal.OspasesdoPrimeiroMundotendemamonopolizaraproduodeideias,pormeioda
pesquisacientficaedaestticaparaospasesemergentesforamdeslocadasasfbricasdaproduo
industrialparaoTerceiroMundo,ficouopapeldefornecedordematriasprimasemodeobrabarata.
Emseunovolivro,osenhorconsideraoBrasilcomoumpasquevaidesempenharpapelimportantenessa
sociedadepsindustrial.QuaisseriamascaractersticaspositivasqueoBrasiltemequaisseriamosseus
aspectosnegativos?OquediferenciaoBrasildeoutrospases?
OBrasiltemosextoPIBdomundo,maspodeorgulharsedeterpreciososrecursosquevoalmda
economiaequesocadavezmaisescassosnomundoeindispensveisparaaconstruodeumnovo
modelodevida.Sorecursosque,juntos,fazemdoBrasilumpasdiferente.Eucitoamestiagem,a
misturaderaasabundantecombinadacombaixataxaderacismo,osincretismocultural,oamoraocorpo,
asensualidade,ocompanheirismo,asimpatia,amusicalidade,acapacidadedeassimilaremetabolizar
contribuiesexternas,ahospitalidade,asimpatia,aalegria,aespontaneidade,atolerncia,aaberturaao
novoesmudanas,atendnciadeencarararealidadecomumsentimentopositivo,desemover
facilmenteentrediferentescdigosdeconduta,dereinterpretarasregraseaslnguas,deconsiderarfluidas
asfronteirasentreosagradoeoprofano,entreoformaleoinformal,entreopblicoeoprivado,entreo
emocionaleoracional.Atodosestesaspectospositivosjpresentesnomodelodavidabrasileira,deve
agoraseradicionadaacrescenteconscinciadosgrandesdesafiosqueopasdeveenfrentaresuperar:a
corrupo,aviolncia,asdesigualdadessociaiseodficiteducacional.
Osenhortemditoqueasociedadepsindustrialvainascersemumprojetodefinido.Emqueocasies
anterioresdahistriaassociedadesfuturasforamprojetadas?possvelqueseconcebaummundofuturo
semumprojeto?
Nopassado,ascivilizaescomonsaconhecemososjudeus,acivilizaoclssica,orenascimento,
ocristianismo,oprotestantismoeoliberalismoforamformadascombaseemummodelojexistente,
projetadoporguerreiros,sacerdotes,filsofos,idelogos.AIdadeMdiacristfoiestruturadanapregao
deCristoenasdoutrinaselaboradaspelospadresdaIgrejadoOrienteedoOcidente.Afmuulmana
nasceuesedesenvolveuseguindoopadroditadoporMaomeseussucessores,oscalifas.OsEstados
Unidosnasceramcombaseemummodeloinspiradonasideiasprotestanteseiluministaspuritanas.O
Estadonaodosculo19nasceusegundoomodeloliberalpropostoporLocke,SmitheTocqueville.A
sociedadesoviticatentouaconstruodomodeloconcebidoporMarx,EngelseLnin.Asociedade
industrialfoiteorizadaporFrancisBacone,emseguida,pelamaioriadospensadoresiluministaseliberais.
Masanossasociedadepsindustrialnasceurapidamente,quasequeporgerminaoespontnea,semum
modeloracionalepadro.Daaconfusoemquenosencontramosdiantedomedoedadesorientao
causadospelofatodequejnopodemossequerdefiniroquebeloeoquefeio,oqueverdadeiroeo
quefalso,oquedireitaeoqueesquerda,oquemasculinoeoquefeminino,oqueestvivoeo
queestmorto.Snecadiz:Nenhumventofavorvelparaomarinheiroquenosabeaondequerir.Se
formoscapazesdeacabarcomapobreza,odesemprego,oanalfabetismo,depoisnsnosaberamoso
quefazer.Paraanossavidaindividualesocial,estfaltandoumobjetivodefinidoecompartilhado,falta
umcaminhobrilhantementetraadoparaalcanaresseobjetivo.DesdeaSegundaGuerraMundial,anossa
sociedadequeeuchamodepsindustrialdeixoudeladotodososmodelosdesociedadeecomeoua
navegarsemumnicoprojeto,semummapa.Aqui,eudiriaquenossasociedadepsindustrialcresceude
acordocomum"nomodelo",comoassementesespalhadasaleatoriamentedeumsemeador,comouma
estradanoconstrudaracionalmenteapartirdeumprojeto.Ensestamosexperimentandoqueviverno
vcuodeumnomodeloaindamaisopressivodoqueviverseguindoumpadro,noimportaoquo
difcilpossaser.
Nasociedadepsindustrial,pasesemergentesficamcoma
incumbnciaprincipaldaproduoindustrial,mas,naanlisede
DomenicoDeMasi,aoBrasilestreservadotambmpapelimportante,
pelascaractersticasdeseupovo
Aentradaemcenadasredessociaispermitiuqueaspessoasseexpressassemmais.Porm,oquese
temobservado,nocasodoBrasil,,apartirdasnovastecnologias,aexacerbaodequestescomo
preconceito,apologiajustiacomasprpriasmoseracismo,entreoutras,quenoapareciamdeforma
tofortenasociedadebrasileiracomoagora.Essascaractersticasestiveramadormecidasaolongode
nossahistriaevieramtonaapenasporquetiveramcanalparaqueessaexpressosedesse(redes
sociais)outratasedeumdadonovonacomposiodoperfildobrasileiro?
H30anos,quandofuipelaprimeiravezaoRiodeJaneiro,aItliaestavaeufricaeoBrasilestavaem
recesso.Hoje,asituaoinversa.Algunsmesesatrs,umgrandejornaldeSoPaulopublicouuma
pesquisadeopinioquemostrouque72%dosentrevistadosestoconfiantesdequeopascontinuara
sedesenvolverque76%tinhamplenaconfiananalideranadeDilmaque71%acreditavamquehojeno
Brasilconseguirumempregonoumproblema.Umdosprincipaisjornaisdeeconomiadopasdedicou
espaoamostraroluxoeariquezadobrasileiro.Mostrouqueagora6%dosbrasileirossomilionriose,
norankingmundial,elaboradocombasenonmerodemilionriosexistentesnoplaneta,oBrasilestem
12lugar.Certaocasio,umdosmaioresjornaisdoRiodeJaneirofezumareportagemsobreos12
milhesdebrasileirosquevivemnasfavelas.Mostrouque80%tmorgulhodeviverle70%disseramter
certezadequecontinuariamavivernafavela,mesmoquesuarendaaumentasse.Almdisso,65%de
todasaspessoasquemoramnasfavelasagorapertencemclasseC,oquecorrespondenossaclasse
mdiabaixa.OBrasilest,geograficamente,distantedaItlia:ovooentreSoPauloeRomadura12
horas.MashmuitascaractersticascomunsentreoBrasileaItlia:asduasculturastmorigenslatinas
ambosospasesestoperplexoscomumPIBquenoestcrescendoosuficienteecomumacorrupo
quepermaneceestvel,masemnvelelevado.Mas,aocontrriodositalianos,osbrasileirosmostraram
quetmumapacinciamaislimitadaesabemseunirembuscadesoluoparaseusproblemascomuns.
OsmovimentossociaisqueestouraramnoBrasilhumanotmcaractersticasinteressantesquepodem
influenciarpositivamenteodesenvolvimentodopas,comojdisseosocilogoManuelCastells.Uma
caractersticadestasmanifestaesfoiopapeldesempenhadopelainternet.Umasegundacaracterstica
foiaausnciadolder.Umaterceiracaractersticafoiarecusaemapresentarpropostas,limitandosea
apresentarsuasdemandaseincumbindoospolticos,tcnicoseburocratasdesolucionarosproblemas.
Osmanifestantespagaramporisso.Aquartacaractersticaoescopodomovimentonosentidodedetera
corrupoeaarrognciadospolticosdefenderadignidadeeosdireitoshumanosdiminuirocrescimento
econmicoseestenosetraduzemqualidadedevidadesmistificaraideologiadocrescimentocomoa
soluodosproblemassociaisefazertudoissoforadomonopliodospartidospolticosesindicatos,dos
quaisseconsideramcadavezmenosdependentes.Comotodososmovimentos,mesmoosdeBrasilvo,
maiscedooumaistarde,entrarnumafasederepouso,mas,aocontrriodosmovimentosque
conhecemosnoanopassado,permanecemvivospelainternetenoimaginriocoletivo,prontospara
voltaremsruas,emnovasformas,inesperadasesurpreendentes,quandofornecessrioqueisso
acontea.
Osincretismoculturaleracial,oamoraocorpo,asensualidade,o
companheirismo,asimpatia,amusicalidade,ahospitalidade,asimpatia
eaalegriaso,segundoDomenicoDeMasi,algumasdas
caractersticaspositivasdobrasileiro
Nolivro,osenhorafirmaqueomundocomeaaviverumanovaeraderedistribuiodariqueza.Quais
sero,nessanovarealidade,ospasescommaiorpodereconmicoequaisseroosquemaisvoperder?
ComosesituaroBrasilnessenovocontexto?
Nasociedadeindustrial,asupremaciapertenceuaospasescapazesdetransformarmatriasprimasem
produtosacabados,atravsdaindstria.Nasociedadepsindustrial,aprimaziapertenceaospases
capazesdeproduzirideiascientficas,tecnolgicaseestticasatravsdelaboratriosdepesquisa,
centrosdepesquisaedesenvolvimento,universidadeseorganizaesqueproduzeminformaes,dadose
imagens.Almdaproduodeativosintangveis,haimportnciadaproduodebemestaratravsdo
turismo,culturaegastronomia.OBrasiltemtodososrecursosmateriaisehumanosparaaentradae
permanncianoPrimeiroMundo.Mashanecessidadededesenvolveraproduointelectualeimaterial,
derrotaroanalfabetismo,reduzirprogressivamenteofossoentrericosepobreseacabarcomacorrupo.
Adesigualdadesocialetodas
assuasmazelas,comoo
trficodedrogaseaviolncia,
soumdosproblemasqueo
Brasiltemaenfrentarparaque
possaascendermais
rapidamenteaogrupode
pasesquecompema
chamadasociedadeps
industrial
UmaeconomiagloballideradapelaChina,comoosenhorprev,seriaumfatopositivoounegativoparao
mundopsindustrial,noqualoBrasilteriapapeldedestaque?AChinateriamaiscaractersticaspositivas
ounegativas?
Halgunsanos,aChinaultrapassouoJapoparasetornarasegundamaioreconomiadomundo,depois
dosEstadosUnidos.Mas,seconsiderarmosoPIBpercapita,odaChinadeapenasUS$5,5mil,
enquantoodosEstadosUnidosdeUS$48mileodoBrasildeUS$12,6mil.Masooramentomilitar
declaradopelaChinaosegundomaiordepoisdosEstadosUnidos.Em2000,aChinanotinhanenhum
bancoentreos20maioresdomundo,mas,em2020,osmaioresbancosdomundoeas15megacidades
commaisde25milhesdehabitantesvoestarnaChina.Naprximadcada,aChinaterumPIBigual
aodosEstadosUnidos,terasmaioresreservascambiais,seromaiorcompradordecarroseomaior
geradordeprojetosdeinovaoreversa(otermoreverseinnovationdesignaaprioridadequepassouatero
atendimento,pelasgrandescorporaes,dasdemandasvindasdospasesemergentesoumaispobres).
NomeulivroOfuturochegou,eudescrevo15modelosdesociedade,incluindoindiana,chinesa,japonesa,
muulmana,resumindoseusaspectospositivosenegativos.bvioqueumpas,umaculturaeumpovo
comooschineses,que,aolongodosmilnios,tmexperimentadoopoder,asinvases,asguerras,a
colonizao,aocidentalizao,ocomunismo,aRevoluoCulturale,agora,aindustrializaoforada,o
consumismoeaglobalizaotmmuitascoisasaensinarparaomundo.Poderamosaprendercomo
pragmatismochinseseugradualismo,amudananaestabilidadepoderamosaprenderacomodefinire
implantarprogramaseprticasdeeducaobsicaedeensinosuperiorparamilhesdeestudantes.
Poderamosaprender,tambm,acombinarosocialismodeEstadocomocapitalismodemercado.Comos
errosdaChinapodemosaprenderaconseguiraliberdadefinanceirasemopressopolticaasairda
pobrezasempisarnosdireitoshumanos,semumaalianacomregimesassassinos.Doespritode
Confcio,podemosaprenderalealdadeeaempatia,abondadeeasabedoria,amodstiaeasinceridade,
alealdade,aserenidadeinterioreaintegridademoral,acapacidadedeseindignardiantedainjustia,a
atitudedecolocarosinteressesdacomunidadeedafamliaacimadoindivduo,orespeitopeladignidade
humanaepelapreservaodanatureza.Daalmataoistachinesa,podemosaprenderocontroledos
desejos,ameditao,astcnicasderespirao,ahonestidadeemreconhecernossoserros,afimde
evitarqualquerexcesso,aprestezanarealizaodeaeshumanitrias,abuscapeloessencialeo
desapegodosexcessos,aautodisciplinaeoprofissionalismo,orespeitopelanatureza.
EmPequim,turistaobservacenadeumapaisagemhistricadacapital
chinesarestauradapelogovernoparaincentivaroturismo.Imagem
umaponteentreopassadoeopresentedeumaChinaquecaminha
parasetornaraprincipaleconomiadoplaneta
QuandoosenhorpublicouOciocriativo,omundonoestavatoconectadoquandohoje.Ainternet
estavacomeando,nemhaviaasredessociais,nasquaismuitasvezesaspessoaspassammuitashoras
pordia.Essanovarealidadedomundohiperconectadomudoualgumacoisanosconceitosbsicosdocio
criativo,quealiartrabalhocomcriaoebemestar?Avanamosouregredimos?
Avanamos.

Você também pode gostar