Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
, 2014
ABSTRACT - (Chlorococcales sensu latu (Chlorophyceae) from a subtropical lotic ecosystem, Paran State, Brazil). This
study aimed to perform the taxonomic survey of Chlorococcales from Cascavel River, municipality of Cascavel, Paran
State, Brazil. Samples of the biological material (periphytic, metaphytic and phytoplanktonic) were collected monthly from
July 2010 to June 2011, in three sampling stations along of the river. This paper resulted in the identification of 30 taxa,
belonging to 16 genera (Desmodesmus (8) and Pediastrum (4) were the ones that presented the largest number of species)
and six taxonomic families. A total of five new citations were recorded for the Paran State: Chlorotetraedron incus (Teiling)
Kom, Desmodesmus pseudodenticulatus (Hegew.) Hegew., Dictyosphaerium chlorelloides (Naum.) Kom. & Perm., Oocystis
marssonii Lemm. and Pediastrum duplex var. gracillimum West & G.S. West.
Keywords: green algae, periphyton, phytoplankton, taxonomy
RESUMO - (Chlorococcales sensu latu (Chlorophyceae) de um ecossistema ltico subtropical, Estado do Paran, Brasil). O
presente trabalho objetivou realizar o levantamento taxonmico das Chlorococcales do rio Cascavel, municpio de Cascavel
Estado do Paran ou PR, Brasil. As coletas do material biolgico (periftico, metaftico e fitoplanctnico) foram realizadas
mensalmente de julho de 2010 a junho de 2011, em trs estaes de amostragem ao longo do rio. Este trabalho resultou
na identificao de 30 txons, distribudos em 16 gneros (Desmodesmus (8) e Pediastrum (4) foram os que apresentaram
o maior nmero de espcies) e seis famlias taxonmicas. Um total de cinco novas citaes foi registrado para o Estado
do Paran: Chlorotetraedron incus (Teiling) Kom, Desmodesmus pseudodenticulatus (Hegew.) Hegew., Dictyosphaerium
chlorelloides (Naum.) Kom. & Perm., Oocystis marssonii Lemm. e Pediastrum duplex var. gracillimum West & G.S. West.
Palavras-chave: algas verdes, fitoplncton, perifton, taxonomia
Introduo
A Classe Chlorophyceae pode ser considerada
um dos grupos mais abundantes e diversificados
em nmero de espcies planctnicas em guas
continentais brasileiras (Tucci etal. 2006, Rodrigues
etal. 2010), destacandose dentro desta Classe as
Ordens Chlorococcales e Volvocales (Komrek & Fott
1983, Comas 1996).
A Ordem Chlorococcales composta por
aproximadamente 215 gneros e 1.000 espcies,
sendo considerado um grupo heterogneo de algas
devido a sua diversificada morfologia celular,
1. Universidade Estadual do Oeste do Paran, Graduao em Cincias Biolgicas, Rua Universitria, 2019, Jardim Universitrio,
85819110 Cascavel, PR, Brasil
2. Universidade Estadual do Oeste do Paran, Programa de Ps-Graduao em Conservao e Manejo de Recursos Naturais, Rua
Universitria, 2019, Jardim Universitrio, 85819-110 Cascavel, PR, Brasil
3. Autor para correspondncia: viviane_cmbio@hotmail.com
16/09/2014 10:34:08
Material e mtodos
O rio Cascavel (2432'-2517'S e 5305'-5350'W)
constituise como um importante recurso hdrico da
regio oeste do Estado do Paran, sendo utilizado para
captao de gua pela Companhia de Saneamento do
Paran - SANEPAR (Sanepar 2011) e como fonte de
abastecimento para a populao local (Cascavel 2011).
As coletas do material biolgico foram realizadas
em trs estaes de amostragem ao longo do rio
Cascavel (figura 1), de julho de 2010 a junho de
2011, totalizando 108 amostras (trs amostras para
cada trecho do rio). Segue abaixo a caracterizao
das estaes de coleta:
16/09/2014 10:34:08
Resultados e Discusso
O levantamento taxonmico da ordem
Chlorococcales sensu latu possibilitou a identificao
de seis famlias e 16 gneros (tabela 1), quais
foram: Botryococaceae (Chlorella), Chlorellaceae
(Ankistrodesmus, Chlorotetraedron, Monoraphidium e
Tetraedron), Coelastraceae (Coelastrum), Golenkiniaceae
(Golenkinia), Hydrodictyaceae (Pediastrum e
Stauridium), Oocystaceae (Oocystis) e Scenedesmaceae
(Comasiella, Crucigenia, Crucigeniella, Desmodesmus,
Scenedesmus e Tetrastrum). Os gneros com o maior
nmero de espcies foram Desmodesmus (oito) e
Pediastrum (quatro).
Trinta txons foram identificados (tabela1),
sendo cinco destes novos registros para o Estado
do Paran: Chlorotetraedron incus (Teiling) Kom.,
Desmodesmus pseudodenticulatus (Hegew.) Hegew.,
Dictyosphaerium chlorelloides (Naum.) Kom. &
Perm., Oocystis marssonii Lemm. e Pediastrum
duplex var. gracillimum West & West.
CHLOROPHYTA
CHLOROPHYCEAE
CHLOROCOCCALES
BOTRYOCOCCACEAE
Chlorella chlorelloides (Naum.) Bock, Krien &
Prosch, 2011 Brachionococcus chlorelloides
Naum., p. 15. 1919.
Figura 2
Clulas esfricas, 3,54,8 m de compr.,
2,83,8 m de larg., ligadas entre si por cordes
433
16/09/2014 10:34:09
P1
P2
P3
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
16/09/2014 10:34:09
435
16/09/2014 10:34:09
436
Figuras 2-15 Chlorococcales do rio Cascavel, municpio de Cascavel, Paran, Brasil. 2. Chlorella chlorelloides. 3. Ankistrodesmus
bibraianus. 4. A. falcatus. 5. A. fusiformis. 6. Chlorotetraedron incus. 7. Monoraphidium arcuatum. 8. Tetraedron caudatum. 9. T.
minimum. 10. Vista apical. 11. Coelastrum reticulatum var. cubanum. 12-13. C. pulchrum var. pulchrum. 14-15. C.proboscideum. Barras
de escala = 10 m.
Figures 2-15. Chlorococcales of Cascavel River, Cascavel municipality, Paran State, Brazil. 2. Chlorella chlorelloides. 3. Ankistrodesmus
bibraianus. 4. A. falcatus. 5. A. fusiformis. 6. Chlorotetraedron incus. 7. Monoraphidium arcuatum. 8. Tetraedron caudatum. 9. T. minimum.
10. Apical view. 11. Coelastrum reticulatum var. cubanum. 12-13. C. pulchrum var. pulchrum. 14-15. C.proboscideum. Scale bars = 10 m.
16/09/2014 10:34:10
437
16/09/2014 10:34:10
16/09/2014 10:34:10
439
Morfometria: C. cl = 12,5-17,8 m;
L.cl=13,218,8m; Ce = 31,5-57,4 m.
GOLENKINIACEAE
Golenkinia radiata Chod., J. Bot., 8: 305, pl. 3, fig.
1-14. 1894.
Figura 16
Morfometria: D 9,4 m; E 21,1 m.
Distribuio geogrfica no Estado do Paran:
Bittencourt-Oliveira (2002), Train etal. (2003),
Borges etal. (2008), Felisberto & Rodrigues (2010)
e Menezes etal. (2011).
Ocorrncia: Perifton e Fitoplncton.
Material Examinado: BRASIL. Paran: Cascavel,
rio Cascavel, 18I2011, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto
s.n. (UNOP3383).
HYDRODICTYACEAE
Pediastrum argentiniense Bourr. et Tell in Tell, G.
Rev. Algol, Paris. N.S. 14(1): 43, fig. 15. 1979.
Figura 17
Morfometria: C. cl = 21,5 m; L. cl = 15,2 m;
Dimetro do Ce = 120,9-167,1 m.
Distribuio geogrfica no Estado do Paran: Algarte
etal. (2006).
Ocorrncia: Fitoplncton.
Material Examinado: BRASIL. Paran: Cascavel,
rio Cascavel, 18I2011, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto
s.n. (UNOP3386).
16/09/2014 10:34:10
Cenbios planos e circulares, com dimetro
ca.37,9m, formados por 81632 clulas ca.8,2m
de compr., ca.6,2m de larg., dispostas em crculo
concntrico, com espaos intercelulares presentes;
clulas externas poligonais, com dois processos
cilndricos com pices truncados; clulas unidas pelas
bases; clulas internas em forma retangulares de H.
Cloroplasto nico parietal estendendose por todo o
processo, 1pirenoide central por clula.
De acordo com Rosini etal. (2012), P.duplex
var. gracillimum difere da variedade tpica da espcie
pelo formato das clulas. Pediastrum duplex var.
gracillimum Meyen apresenta clulas marginais com
processos cilndricos, alongados e estreitos, e clulas
centrais com as mesmas caractersticas, enquanto que
a variedade duplex possui seus processos levemente
cnicos, curtos e alargados.
Distribuio geogrfica no Estado do Paran: PicelliVicentim (1987), Rodrigues & Train (1993), Oliveira
etal. (1994), Bittencourt-Oliveira (1997), PicelliVicentim etal. (2001), Train etal. (2001), Borges
etal. (2003), Biolo etal. (2009), Bortolini etal.
(2010b), Felisberto & Rodrigues (2010), e Felisberto
& Rodrigues (2012).
Ocorrncia: Perifton, Metafton e Fitoplncton.
Material Examinado: BRASIL. Paran: Cascavel,
rio Cascavel, 29VII2010, V.C. Menezes & F.G.S.
Pinto s.n. (UNOP3119), 29VII2010, V.C. Menezes
& F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3122), 29VII2010,
V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3123),
1IX2010, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n.
(UNOP3140), 1IX2010, V.C. Menezes & F.G.S.
Pinto s.n. (UNOP3141), 1IX2010, V.C. Menezes
& F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3145), 1IX2010,
V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3149),
1IX2010, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n.
(UNOP3150), 27IX2010, V.C. Menezes & F.G.S.
Pinto s.n. (UNOP3187), 27IX2010, V.C. Menezes
& F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3188), 27IX2010,
V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3189),
27IX2010, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n.
(UNOP3196), 28X2010, V.C. Menezes & F.G.S.
Pinto s.n. (UNOP3232), 28X2010, V.C. Menezes
& F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3233), 28X2010,
V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3234),
28X2010, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n.
(UNOP3238), 24XI2010, V.C. Menezes & F.G.S.
Pinto s.n. (UNOP3270), 24XI2010, V.C. Menezes
& F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3277), 13XII2010,
V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3314),
18I2011, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n.
(UNOP3378), 14II2011, V.C. Menezes & F.G.S.
Pinto s.n. (UNOP3422), 18IV2011, V.C. Menezes
& F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3557), 16V2011,
V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n. (UNOP3615),
16V2011, V.C. Menezes & F.G.S. Pinto s.n.
(UNOP3623), 13VI2011, V.C. Menezes & F.G.S.
Pinto s.n. (UNOP3689).
16/09/2014 10:34:10
441
Figuras 16-28. Chlorococcales do rio Cascavel, municpio de Cascavel, Paran, Brasil. 16. Golenkinia radiata. 17. Pediastrum argentiniense.
18. P. duplex var. duplex. 19. P. duplex var. gracillimum. 20-21. P. longecornutum. 22-23. Stauridium tetras. 24. Oocystis marssonii.
25. Comasiella arcuata var. platydisca. 26. Crucigenia tetrapedia. 27. Crucigeniella pulchra. 28. Vista lateral. Barras de escala = 10 m.
Figures 16-28. Chlorococcales of Cascavel River, Cascavel municipality, Paran State, Brazil. 16. Golenkinia radiata. 17. Pediastrum
argentiniense. 18. P. duplex var. duplex. 19. P. duplex var. gracillimum. 20-21. P. longecornutum. 22-23. Stauridium tetras. 24. Oocystis
marssonii. 25. Comasiella arcuata var. platydisca. 26. Crucigenia tetrapedia. 27. Crucigeniella pulchra. 28. Lateral view. Scale
bars = 10 m.
16/09/2014 10:34:12
16/09/2014 10:34:12
443
16/09/2014 10:34:12
16/09/2014 10:34:12
445
Figuras 29-40. Chlorococcales do rio Cascavel, municpio de Cascavel, Paran, Brasil. 29. Desmodesmus abundans. 30. D. armatus.
31. D. armatus var. bicaudatus. 32. Vista lateral. 33. D. communis. 34. D. denticulatus. 35. D. maximus. 36-37. D. pseudodenticulatus.
38-39. Scenedesmus obliquus var. dimorphus. 40. Tetrastrum heteracanthum. Barras de escala = 10 m.
Figures 29-40. Chlorococcales of Cascavel River, Cascavel municipality, Paran State, Brazil. 29. Desmodesmus abundans. 30. D. armatus.
31. D. armatus var. bicaudatus. 32. Lateral view. 33. D. communis. 34. D. denticulatus. 35. D. maximus. 36-37. D. pseudodenticulatus.
38-39. Scenedesmus obliquus var. dimorphus. 40. Tetrastrum heteracanthum. Scale bars = 10 m.
16/09/2014 10:34:13
16/09/2014 10:34:13
447
16/09/2014 10:34:13
16/09/2014 10:34:13
449
Agradecimentos
As Autoras agradecem ao Conselho Nacional de
Desenvolvimento Cientfico e Tecnolgico CNPq,
pelo apoio financeiro cedido primeira Autora por
meio da concesso de bolsa de iniciao cientfica/
UNIOESTE/PIBICT/CNPq.
Literatura citada
Algarte, V.M., Moresco, C. & Rodrigues, L. 2006.
Algas do perifton de distintos ambientes na plancie
de inundao do alto Rio Paran. Acta Scientiarium.
Biological Sciences 28: 243-251.
Bicudo, C.E.M. & Menezes, M. 2006. Gneros de algas de
guas continentais do Brasil: chave para identificao e
descries. RiMa, So Carlos.
Biolo, S., Siqueira, N.S. & Bueno, N.C. 2009.
Chlorococcales (Chlorophyceae) de um tributrio
do Reservatrio de Itaipu, Paran, Brasil. Hoehnea
36:667-678.
16/09/2014 10:34:14
16/09/2014 10:34:14
451
16/09/2014 10:34:14
16/09/2014 10:34:14