Você está na página 1de 3

Geometrianoeuclidiana

Oqueageometriaeuclidiana?NascecomEuclides,matemticodabibliotecadeAlexandria,
cercade300a.c,quepretendeureunirnaobraElementostodososconhecimentosdegeometria
queatentoseconheciam.Ageometriaeuclidianapretendedescrevernumaformulaoracionala
geometriaintuitivadoespao.Partededefiniesoulocuesbsicas:pontooquenotem
partes,linhacomprimentosemespessura,rectalinhaquedescansaporigualemtodososseus
pontos,plano,ngulo,etcecomestasconstridefiniesmaisavanadas(porissomaisfceisde
entender,diremosns).Porexemplo,aderectasparalelas(complanasequenoseintersectam)
aindaadefiniousual.Desenvolvesedepoiscomnoesgeraiscomo:iguaisaumaterceiraso
iguaisentresi,coisasquepodemfazersecoincidirsoiguais,otodomaiordoqueaparte,
etc,queseriam,aotempodeEuclides,dadaspelalgicaouporumateoriadosconjuntos
inconsciente,aqualseriainata,aparentedenocontradioelogodeinverosmildiscusso.Muita
genialidadeparaaaltura,muitaincoernciaparaoqueseconhecehojeemdia.Foiumparaso
idlicoparaacinciaemgeralataosculoXVIII.
Euclidesfundamentouasrelaesentreosobjectosporrecursoaaxiomasoupostulados:
Ipossveltraarumsegmentodeumparaqualqueroutroponto.IIpossvelprolongarqualquer
segmentoderectatantoquantodesejarmos.IIIpossveltraarumacircunfernciadecentroem
qualquerpontoeraioqualquer.IVTodososngulosrectossoiguaisentresi.VSeemumplano
umarectaintersectaduasoutrasrectasfazendongulosinternosdeummesmoladocomsoma
menorquedoisrectos,entoestasduasrectasintersectamseemumpontosituadodaquelemesmo
lado.Emtudoistohproblemaslgicos,decontinuidadeeatdemovimento.Porexemplo,um
teoremadosElementosdeEuclidesafirma,sobreaintersecodecertascrcunferncias,queesta
existe.Oqueumresultadoqueincluiacompreensodosirracionais.noaxiomaoupostuladoV
quesurgeadvidaenasceageometrianoeuclidiana.MesmoaEuclidespareceuqueaqueleera
umaxiomadenaturezadiferenteemaiscomplexodoqueosoutros.Tentouprovaromaiornmero
deteoremassemrecorrerquele5axioma.Edesdeosgregos,ataosculoXIX,sempresetentou
provaro5axiomaporrecursoaosquatroprimeiros.
O5axiomaficouconhecidocomoAxiomadasParalelasporqueseprovaqueequivalenteao
seguinte:Porumpontoexterioraumarectapassasempreumaparalelarectadada.Claroqueo
problemadoinfinitoestaquiemevidncia,comoumsimplesmodelopodedemonstrar.
Euclideslibertodetodasasdeficincias(emlatim),obrapublicadapelopadrejesutaGerolamo
Sacheriem1733,supsterdemonstradoo5axioma,poisrecorreuaomtododademonstraopor
absurdo,enunciandoumconjuntoderesultadosemqueelefalso.Tratousedeumequvoco:os
resultadosnosecontradiziamentresi.Sacheriestavaafinalaenunciarresultadosdageometria
noeuclidiana.
OiminentematemticoalemoCarlFriedrichGauss(17771855)entreviuanovageometriadesde
1792,comapenas15anos.Anegaodo5axiomatambmnoolevavaaresultadoscontraditrios
comosaxiomasmaisbsicosesintticosdageometria,hojeditageometriaabsoluta.
Masoprimeiromatemticoqueafirmouageometrianoeuclidianadeformaconscientefoiorusso
NicolaiIvanovitchLobatchevsky,licenciadopelaUniversidadedeKazanem1807,trsanosdepois
destaabrir.Em1826fezumacomunicaoaodepartamentodeMatemticaeFsicaemquesenega
o5axioma:nasuageometria,porumpontoexterioraumarectapassamaisdoqueumaparalela.E

submeteuumartigopelaAcademiadeCinciasdeS.Petersburgo,queprimeiramentefoirejeitado.
Desenvolveuummodelodasuageometria,quehojetemonomedesemiplanohiperblico.Uma
importanteconsequnciaadequeasomadostrsngulosinternosdeumtringulomenordo
queumngulorecto.
Pelamesmaaltura,umjovemmatemticohngaro,JanosBolyai(18021860)desenvolve
independentemente,semqualquerrelaocomLobachevsky,umtratadodegeometriano
euclidiana,isto,quenegao5axiomadeEuclides,quesviriaaserpublicadoem1832.Bolyai
porissotambmconsideradoumpercursordageometrianoeuclidiana.
Nosprincpiosde1900surgemnovosmodelosdegeometriahiperblica,comoodiscode
Poincar,inventadopelofransHenriPoincar.Provasepormqueesteisomtricoaosemi
planohiperblicodeLobatchewsky.
Porestaalturademudanadesculoosmatemticosdebatemsecomproblemasdosfundamentos
lgicosdamatemtica,tambmligadosideiadeunificaocoerentedascincias.Lembremonos
quemesmoantesdoannusmirabilisdeEinstein(1905)osfsicospropunhamsedarcomo
completaacompreensodosfenmenosfsicos.Em1899DavidHilbertapresentaumaobra,
GrundlagenderGeometrie,queresolveeesclarecemuitosproblemaslgicosrelacionadoscomos
fundamentosdasgeometriastodasatentoconhecidas,asquaistmporbaseumconjuntode21
axiomasdeincidncia,congruncia,ordem,paralelasecontinuidade,atalgeometriaabsoluta.Em
particular,provaqueademonstraodaconsistnciadageometriaeuclidianaequivalenteda
consistnciadosnmerosnaturais.Estaumaobranotvel,queoprprioD.Hilbertfoi
melhorandoemsucessivasedies,aqualsviuumatraduoeditadaemPortugalem1951,pela
Prof.MariadoPilarRibeiro.
Masnoabandonemosodesenvolvimentomatemticoconcretodageometria:em1853,Bernhard
Riemann(18261866,39anos),nasuatesedelicenciaturaapresentaumaideiaanalticade
caracterizaodageometria.Estamosnapocadoascensodoclculodiferencial.Foientofundada
ageometriaRiemanniana.ComaconstruodageometriadiferencialRiemannianaapareceo
conceitodecurvatura,dequeGaussjfaziausoparasuperfcies,permitindodistinguir,por
exemplo,trstiposdegeometriaemdimenso2:ageometriahiperblica,aplana(oulisa)ea
elptica,conformeacurvaturadeGauss(emdimensodoisomesmoqueacurvaturadeRiemann)
sejarespectivamentenegativa,nulaoupositiva.Nestaltima,comosepodevertomandoumaesfera
comamtricacannica,nemsequerexistemduasrectasparalelas,poisquerectassooscrculosde
raiomximo.
Afinalageometriadiferencialveiocadavezmaisaimprse,tendoobtidoprticasaplicaescoma
Relatividade,eaencontrarsecadavezmaiscomalgebra,atopologiaeaanlise.Umexemplo
muitoilustrativoeparticulardaexistnciadecurvaturaesuainteracocomoutrasmatriasodo
grupodeholonomiadaesfera.
Sempreageometriatemvindoaracionalizarsemaisemais,masosurpreendente(ouoquesempre
criaasuspeiodosmatemticos)asuaenormeindependnciadocrebrohumanosea
compararmoscomoutrasreasdamatemtica.ComodisseF.W.Besselem1830:enquantoo
nmeroprodutoexclusivodonossoesprito,oespaotemumarealidadeparaalmdoesprito,
cujasleisnopodemosprescrevercompletamente.
Bibliografia:paraalmdaprodigiosawikipdia,

Geometrianoeuclidiana,J.J.Dionsio,1987,AEFCUL.
FundamentosdaGeometria,DavidHilbert,Gradiva,2003.
OAnnusMirabilisdeEinsteincincoartigosquerevolucionaramaFsica,JohnStachel,
Gradiva,2005
Geometria,A.J.FrancodeOliveira,1988,Universidadedevora.

Você também pode gostar