Você está na página 1de 11

23/06/2016

SereConhecerIV

ApostilasdoSeminriodeFilosofia26

SereConhecerIV
UniverCidade,RiodeJaneiro,14deSetembrode2000
Aulagravada.TranscriodeAlexandreBastos

Aidiaqueinspiraestasriedeaulasdatotalreduoda
gnoseologiaontologia.Tratasedeeliminaropreliminar
crtico,acrenadequeprimeironecessriocriarumateoria
doconhecimentoparadepois,combasenela,chegar,se
possvel,aumaontologia.
Masessaapenasumadasidias,aoutraeliminara
dualidadedoracionaledointuitivo,reduzindotudoao
intuitivo.Setivessetidoaoportunidadedeexporisso
ordenadamentenestasaulas,emvezdeabordaraspartesdo
assuntoumtantoaesmoeaosabordaocasio,comoofiz,eu
partiriadorastreamentohistricodasorigensdaquestodo
conhecimentonomundomoderno,daorigemdoprimadodo
sujeito.Primeiro,mostrariacomoosubjetivismodeorigem
cartesianaestpresenteemtodasasescolas,inclusiveasmais
antagnicasaqualqueridealismo,poisatescolas
materialistas,comoomarxismo,aceitamimplicitamentea
prioridadedosujeito:adiferena,nomarximo,queum
sujeitocoletivo.Mostariaquetodosessestrssculos
decorridosdesdeDescartesestocontaminadoscomoprimado
dosujeito.
Tendoverificadoemseguidaatotalinviabilidadedoprojeto
cartesiano,tambmcolocaramosentreparntesestodaa
questodafenomenologia,quenosenoummeiodetentar
realizaroprojetocartesianocommaisfundamentooprprio
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

1/11

23/06/2016

SereConhecerIV

Husserl,emseulivroMeditaesCartesianas,dizinspirarse
emDescartes,edeclaraquesqueraprofundarocartesianismo
atumnvelaqueoprprioDescartesnochegou.claroque
nesseempreendimentochegaHusserlavriasconclusesque
podemosaproveitar,maseugostariaatdesaltaressa
preliminarfenomenolgica,sepossveltambmneutralizando
a,poiselaaindaestdentrodaidiado"preliminarkantiano",
eaminhaidiaeliminarcompletamenteospreliminares,
mostrandoquesoprojetosinviveis.E,paraisso,necessrio
voltaraojexpostonaaula"Oproblemadaverdadeea
verdadedoproblema":tantasvezesquantassejaformulada
essaquesto,tantasvezessuainvestigaoserbloqueadapor
contradiesinternasdaformulaomesma.Ento,preciso
retomaroprprioDescartes,eaentra,propriamente,minha
crticadoDescartes:aidiamesmadecolocarentreparenteses
oobjetodoconhecimento,eficarscomosujeito,tambm
impossvel:humcurtocircuitodesdeoincio,echegaaser
espantosoqueningumtenhamexidonesseproblemaantes.
Ora,sujeitoeobjetosoummodelo,umadistribuiode
papis,eambosnososenofunesdesempenhadaspor
determinadoselementos,nenhumdosquaiscorresponde
inteiramentefunorespectiva:noconcebvelnemopuro
objetonemopurosujeito.Assim,seguesequeoqueexistem
sosituaesondeumelementodesempenhatalpapel,eo
outroooutropapelmasessasituaoqueodecisivo,pois
tantopodemoschamladeconhecercomodeexistir,jque
nohnenhummotivoparadizerqueoaspectocognitivo
predominasobreoaspectoexistncial,seexistir,
simplesmente,transmitirereceberinformaes.
Historicamente,asprimeirasanlisesdofenmenodo
conhecimentoatacaramdiretamenteoatodeconhecimento
semperguntarseesseatonoseriaespciedealgumgnero.
Naverdade,oconhecimentoespciedognerorelao
umarelaoentredoisentes.Seissotivessesidolevadoem
conta,teriaresolvidomuitasquestesrelativasaoproblemado
conhecimento:todasequaisquerrelaesqueexistementre
quaisquerseressotransmissesdeinformaes,nohuma
sequerquesejaoutracoisa.Portanto,essamodalidadede
relaochamadaconhecimentoapenasumamodalidade,
entremilharesdeoutras,detransmissodeinformaes(
claroquecomsuascaractersticasdiferenciaisespecficas).
Agora,seoprprioexistirtransmitirereceberinformaes,
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

2/11

23/06/2016

SereConhecerIV

entonoexisteumestudodoconhecimentoquepossacolocar
oexistirentreparnteses,casocontrrioteramosocasode
umaespciequecolocaentreparentesesoprpriogneroao
qualpertence.Assim,spossvelestudaroconhecimento
comomodalidadedarelao,ouseja,comoalgoqueacontece
quiloqueexisteou,ditodeoutromodo,estudlocomo
maneiradeexistir.Masessanoumamaneiraqualquerentre
outras,esimamaneiraessencialnoconcebvelnenhuma,
nenhumaformadeexistnciaquenoseja,emessncia,
recepoetransmissodeinformaes.Otempotodoalgo
transmitidoealgorecebido:sebloquearmostodaaentrada
ousadadeinformaesnoteremosmaisumenteexistente,
masapenasoconceitoabstratodeumaespcie.Podemos
conceber,porexemplo,umafigurageomtrica:Quala
modalidadedeexistnciadeumafigurageomtrica?Ora,elas
existeidealmentecomoconceitodeespcie:Queum
quadradosenooconceitodequadrado?Elenooutracoisa
senoseuprprioconceito,elepossuimeraexistnciaideale
lgica,existecomopossibilidadederelaomatemticaes.
Ouseja,noexistedemaneiraalguma:elefazpartedo
possvel,nodoreal.Issonoquerdizerqueumafigura
geomtricanotransmitainformaomaselatransmite
sempreamesma,ainformaoessencial.Quequeoquadrado
nostransmitesenooconceitodequadrado?essaadefinio
doinexistirreal:oqueexisteapenascomopossibilidadelgica
transmiteumanicainformao,quedizqueoenteaquilo
queele.Quandolidamoscompuradefinies,noreino
puramentelgico,osentesnotmsenoexistnciapuramente
lgica,enonospassamoutrainformaosenoocontedode
seuprprioconceito.Masexistirrealmentetransmitiralgo
maisqueseuprprioconceito:transmitirpropriedades,
acidentesetc.Eporissomesmoessadimensoacidentalpassa
aseressencialparaaexistncia.Atemosaidia,esboadano
meulivretosobreAristteles,doacidentemetafisicamente
necessrio.Algumasaspectosdascoisassoacidentais,mas,
semeles,essesentesnopoderiamexistir.Essesacidentes,
portanto,ssoacidentaisdopontodevistalgico:paraa
existncia,soessenciais.Aestaturadohomemacidental,
perfeitamente,masnoacidental,paraaexistncia,queele
tenhaestatura,poisnopodehaverumhomemsemuma
precisaestatura.
Portanto,comesseenfoque,todososproblemasmetafsicose
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

3/11

23/06/2016

SereConhecerIV

gnoseolgicosacabamportomaroutraface,medianteessa
simplesobservaodequeasquestesfundamentais
levantadassobreessesassuntosnosoabordadasedeque,
semelas,todasasteoriasdoconhecimentosoprojetos
simplesmenteinviveis.Todossoassim,todosprometeramo
quenopodemfazer:oprojetocartesianodafundamentao
doconhecimentoobjetivoapartirdosujeitonovaidarem
nadaoprojetokantianodacrticadarazotampouco:oquese
criaumcurtocircuitoquenopermitefazerprogrediro
conhecimento.Comoconseqncia,comonohprogresso,
nohpossibilidadedeacumulaodeconhecimentos,essa
impossibilidadepassouaservista,porfilsofosdatradio
kantiana,comoumdostraosessenciaisdafilosofia.Eu
mesmojviintroduesfilosofiaquediziamoseguinte:
existemconhecimentosqueprogridem,comoacincia,e
outrosquenoprogridem,comoafilosofia.ocasodedizer
quefilosofianoconhecimentodemaneiraalguma,como
diziaJeanPiaget:filosofia,paraele,noconhecimento,uma
coordenaodevalores.Mas,comosepodecoordenaralgum
conhecimentoseaprpriaregracoordenanteno
conhecimento?omesmoqueterumaregradojogosem
nenhumconhecimentodojogo.Ora,seafilosofiano
conhecimentoelanoabsolutamentenada.Wittgenstein
dizia:filosofianoconhecimento,masumaatividade.Certo,
masatividadedequ?Deconhecer,naturalmente.Issotudo
sosubterfgios:ouafilosofiaumacincia,ounonada.E
seumacincia,temdeserpossvelcolocarasquestes,
investiglasechegaraalgumasoluo.MasdesdeDescartese
Kanttodasasquestesfilosficasnotmmaissoluotodo
ociclomodernoabortadopelasucessivaformulaode
projetosimpossveis.QueoprojetodeNietzche?a
transvaloraodetodososvalores.Eudigo:podeparar,isso
nopossvel,pois,sevocderrubartodososvalores,nofim
sobravoc,evocpassaaserovalor.Masvocnotemmais
fundamentodoqueosvaloresquederrubou,voctambm
apenasfingimentoeautoengano,vocumpobretosofredor
quesefazdeAnticristoparaseconsolardasuamisria.Ento,
tudocomeacomumapropostamuitoarrojadaeterminamal:
assimcomoprojetocartesiano,comokantiano,como
marxista,comodeNietzche.OprojetodeWittgenstein,por
exemplo,terminamalduasvezes:oprimeiroprojeto,oda
linguagemabsolutamentedesprovidadeambiguidades,
desprovidadequalquerelementointuitivo,nodemnadae
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

4/11

23/06/2016

SereConhecerIV

entoWittgensteinpassaparaosegundoprojeto,odacrtica
dalinguagemcomum.Ora,shumaformadefazeracrtica
dalinguagem:apartirdealgoquenolinguagem,comoos
dadosdossentidos,porexemplo.Ora,nopossveluma
linguagemabsolutamentecoerente,emtodosospassos,pois,se
assimofosse,dispensariaosfatos:ouseja,seriatotalmente
coerentenamedidaemquenofalassedecoisanenhuma.Ede
fatoaondechegaWittgenstein:porumladotemosuma
linguagemtotalmentecoerenteeformalizada,massem
contedoalgumporoutroladohumcontedoanrquico,
atomstico,semqualquerelointerior,queelechamadefatos.
claroqueissoumprojetoabortado.
Nofundotodaessaaparentemodstiametodolgicada
filosofiamodernatodascomeamcomautocrticasdacapa
humanaterminanumapretensodesmedida:poisseus
projetosultrapassamacapacidadehumana.Maisainda:todos
essesprojetosnosejustificam.Porquefazeracrticadarazo
pura?Porquefundamentaroconhecimentonosujeito?Por
quetransvalorartodososvalores?Porquetransformaro
mundoemvezdetentarconheclo.Nohrazosuficiente
paranadadisso.
Quandodigoquedeterminadosprojetosfilosficosso
inviveis,porquelevantamperguntassemsentido.Por
exemplo,fundamentaroconhecimentoobjetivoapartirdo
sujeitoconsideradoisoladamenteumaimpossibilidade:se
alegamterabstradotodasascoisas,eterapenassobradoo
sujeito,comoproduziroobjetoapartirdosujeito?Descartes
vaibuscarummediadoremDeus,mas,senecessrioapelara
Deus,porquenecessrioummilagre:afilosofiade
Descartestoinvivelque,pararealizla,precisoum
milagre.
Essesprojetosfilosficossotodosabortivosporsuaexcessiva
pretenso.Ofilsofocainessapretensoaotentaracharo
fundamentoabsolutodeumobjetocujapresenaelesuprime
namesmahora.Qualapossibilidadedeconhecerumobjeto
quenoestl?Nessesentido,todaafilosofiamoderna
louca,acomearporDescartes.Elacainafamosadefiniode
Borges:metafsicaumcego,numquartoescuro,procurando
umgatopreto...quenoestl.
VejamquemesmooprojetodePopperinvivel:aodizerque
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

5/11

23/06/2016

SereConhecerIV

asteoriascintificasvlidassoaquelasqueaindanoforam
impugnadas,eleconcedeatodateoriacientficaumaespciede
licenaparaoerroinfinito.Senotemosummtodopositivo
deafirmaodaverdade,entonohnenhumapossibilidade
de,deantemo,impugnaroutraspossibilidadesdecontestao
quepossamsurgir.Assim,qualquerteoriaestabertaauma
crticainfinita,eentramosnoreinodatotalinsegurana,onde
conhecerenoconhecerpassamaseramesmacoisa.Assim,
pelomtodopopperiano,camosnototalirracionalismo,no
convencionalismocientfico,ondeonicorecursoquenos
sobreoapeloautoridadecientficatemdeserassim
porqueoconsensodizque.Tambmevidenteque,no
havendoconfirmaopositivadaverdade,puroeufemismo
dizerquenapassagemdeumateoriaimpugnadaaoutraainda
noimpugnadahumprogresso.Noexisteprogressoao
longodeumalinhainfinita,ondeaidiamesmademovimento
anuladaporhiptese.Ouhumpadrodeperfeio,ainda
quemeramenteideal,ouentoimpossveldistinguir
processo,retrocessoeestagnao.
Mas,existealgoemcomumentretodosessesprojetos,queos
condeneinviabilidadedesdeocomeo?Existe,sim:a
propostadequeoprojetofilosficotenhadeengoliromundo,e
noserapenasumapartedele:nofundooquetodosquerem
encontrarafundamentaofilosficadomundo,massea
primeiracoisaquefazemsuprimiromundo,comoser
possvelfundamentlo?possvel,certamente,fundamentaro
mundo,masparaisso,emprimeirolugar,precisoaceitaro
mundo.precisoreconhecerqueafilosofiaapenasumadas
muitascoisasqueohomemfaznomundo,queafilosofiauma
respostaaumasituaoquejestdada,equeelasresponde
sperguntasqueforamcolocadasnaquelemomentoenaquele
lugar.Ouseja,elapoderemeteraumaordemde
conhecimentoseprincpiosuniversais,masnuncavaiexpressar
aquelesprincpiosnatotalidadeafunodafilosofiano
podeseressa.Issonoquerdizer,noentanto,queafilosofia
tenhadesecontentarcomoparcialefragmentrio.Querdizer
apenasqueelatemdeteraconscinciadeparticipardotodo
emvezdapretensodeabarclo.Aconscinciade
participaoumaformadeconhecimentotoexataquantoa
utpicavisodesdefora,comavantagemdeservivel.Sea
funodafilosofiaumafunoreflexivaecrtica,decerto
modo,otrabalhodelaremeteracertosprincpiosquejso
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

6/11

23/06/2016

SereConhecerIV

conhecidosporparticipao:podemserdifceisdeexprimir,
podemvariarnaexpressodetemposemtempos,masa
filosofianotemdesepreocuparcomdarlhesumaformulao
uniformeeuniversalmenteaceitaprecisamenteporqueo
trabalhodelanoabarclosdentrodesi,maslembrlos,
tornarpossvelasuareconquistanaconscinciadehomens
reaisqueemseguidaterotodoodireitodeosformularcomo
desejem.Afilosofiaumacorreodetrajeto:elanovaitraar
otrajeto,poisestejestdado:essetrajetoomundo.Quando
amentehumanacomeaafantasiasmuito,esairdarealidade,
aescapardaconscinciavivadosprincpios,afilosofia
corrigemarota,eistotudo.Afilosofianovisaadizerqualo
sistemadomundo,poisosistemadomundojexisteeestno
prpriomundo.Senopartirmosdisso,nuncairemos
encontrlo:omundosistema,eocdigodosistemaestno
prpriomundo.Ns,comoparticipantesdessarealidade,
temosessecdigoemns,eoconhecemosnamedidadopapel
quenessetododesempenhamos:nomaisqueisso.Assim,
todososcdigosquecompemumatartarugaestona
tartaruga,senoelanopoderiasertartaruga.Todososcdigos
quecompemcadaenteestorefletidosemtodososdemais
entes,masrefletidosdemaneirainversa:porexemplo,na
tartarugaestorefletidostodososcdigosqueadiferenciamde
umgatosefaltarums,atartarugaestarimperfeita,ser
indistintadeumgato.Setomarmosdoisentes,todasas
diferenasqueosseparamestoregistradasnosdoisno
podemestarregistradasnums,masdemaneirasdiferentes
emultiplamentecomplementares.Ento,osistemadomundo
estrefletidonomundoeemnstambm:demaneiradireita
nanossaconstituioenquantohomens,demaneiraindireta
nanossadiferenaemrelaoatodososdemaishomensea
todososdemaisseresecoisas,inclusiveotodouniversal.Essa
leiimanente,quetemdeexistirabsolutamente,oque
chamamossabedoria.asabedoriaqueestnoprprioser,na
realidademesma,equepodeestarpresentetambmno
homemsegundoumamodalidadeespecificamentehumana.Eo
quefilosofia?oamorsabedoria.areconquistadeum
conhecimentodessesistemauniversal,queestdadootempo
todo,equeconhecemosreduzidamentemassuficientemente.
Ento,umconhecerqueumser.Oserhumanotememsi
todasasdeterminaesqueofazemhumano,queofazemser
fulanoouciclanoindividualmenteequeofazemexistir,serreal
numuniversoreal.Nopossvelqueeleabarqueemtodasua
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

7/11

23/06/2016

SereConhecerIV

mentesubjetivatodoselementosdessaconstituio,pois,se
abarcasse,noabarcarianosconceitualmentemas
existencialmente:serianecessrioproduzirumnovohomem
quecontivesseoprimeiro,oquenopossvel.Portanto
aquiloquevoctememvoccomoser,quandorebatenoplano
doseuconhecersubjetivo,rebatedemaneirareduzida.Mas,
emcompensao,vocconheceaconstituiodemuitosoutros
seres.Esseconhecimento,nonecessrioregistrloporqueo
prpriorealoregistrodeles,eessarealidade,decertomodo,
noopaca,translcida:vocpodesemprevoltarleitura
dosmesmosregistros.Nonecessriosabertudo,poiso
universosabetudoeeleestpermanentementenossa
disposio.Eleanossamemria,anossabiblioteca,onosso
saber.Ele,enoonossocrebro.Equalopapeldafilosofia?
restaurarnoserhumanoaconfianaeacapacidadedaleitura
dosregistrosnoser:nomomentoemqueoserdeixadeser
opacoparaalgum,estcumpridaaliafunodafilosofia.
Agora,necessriofazeratranscriodoser?Ora,se
transcrioparcial,elanooprprioser.Efeitaapenas
pararesponderapenassperguntasdeterminadasquealgum
fez.Assim,afunodafilosofianofazeradoutrina
universal,masremeternosprpriarealidade,quejasua
prpriadoutrina,adoutrinadoserquetransluznocorpodo
prprioser.Afunodafilosofiacorretivae,porisso,amaior
partedaatividadefilosficareflexivaecrtica.Nessesentido
quenoacreditoemprogressoinfinitodoconhecimento,mas
simemconhecimentoinfinito.Oserquesedaconhecer
infinitoesedaconhecerinfinitamente.Orealinfinito,
inteligvel,einteligvelinfinitamente:nomomentoemque
compreendemosisso,estamoscurados:terminouamissoda
filosofia,e,entocomeaasabedoria:Quesabedoria?o
conhecimento,e,seo,nopodeserumadoutrina,masa
prpriamodalidadedanossaexistncia.Ondeesta
sabedoria?Estnohomemsbio,nonoqueeledisse,poiso
queeledissepodenosercompreensvelparatodos.H
sabedorianosprovrbiosdeSalomo?Sim,masapenassea
compreendermos,casocontrrionohnenhuma:oqueh,
issosim,otestemunhodasabedoria.Eondeestasabedoria
deSalomo?EstemSalomo,e,seacompreendermos,elaj
nosermaissabedoriadeSalomo,esimnossa.Dapodemos
entenderqueafinalidadedafilosofiafazersbios:despertar
apossibilidadedasabedoria,quenosenoainteligibilidade
diretadoreal.Existemobstculosparaatingila:obstculosde
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

8/11

23/06/2016

SereConhecerIV

ordemmoral,fisiolgica,cultural.Essesltimosobstculos,
criadospelaprpriaatividadedebuscadoconhecimento,so
osqueafilosofiapoderemover.Porisso,seasociedadeno
chegaraopontodecriarconfusonaesferacultural,noh
necessidadedefilosofia.
Nosepodetransmitirasabedoriaporqueasabedoriaoreal,
nooquepensamosoudizemosarespeitodele.Camoshoje
numasriedeambiguidadesporestarmosacostumadosa
entendersabedoriacomocontedodeconscincia,nocomo
algoqueestnoser,noreal.Ondeestacinciada
mineralogia?Estnoslivrosdemineralogia?No:elaestnos
minerais.Seassimnofosse,elanopoderiaestartambmnos
livrosdemineralogia.Oslivrossoapenasregistrosquecriam
umintermediriohumanoentrenseomineral,demodoque
nonecessriorecapitulartodasasobservaesanteriores
parachegarmosatomineral.Seaoestudarmosumtratadode
mineralogiaconhecermosapenasoqueneleestescrito,sem
refernciaaosmineraisenquantocoisasreais,entono
sabemosnada.
Orealpropriamenteditoregistroinfinitodeconhecimento,
essencialmentetranslucidez,acidentementeobscuridade,pelo
jogodosreflexosdevidoaumaocasionalposioimpropcia
queassumimosparaenfocloanecessriomudarde
posio.Ora,massetomarmostodasaspossveisdificuldades
defoco,e,comelas,tentarmosformarumsistema,formaremos
omundodassombras,osistemadaignorncia.aissoquea
filosofiaacadmicafrancesatemsededicadonosltimostrinta
anos.Ora,necessrioeliminaressaidiadeque
conhecimentosexistenamentehumana,eentendermosque
conhecimentoumarelaoativaexistenteentreoenteeo
restantedoreal,oqualconhecimento,aindaquesobaforma
potencial.Tomeaprpriaidiadeobservao:paraentendera
vidadostigres,nsosobservamos.Ora,senenhum
conhecimentosobretigrestransparecessenacondutados
tigres,dequeadiantariaobservlos?Seoconhecimento
existisseapenasnamentehumana,aoobservarmosotigreno
conheceramosotigre,masapenasansmesmos,anossos
pensamentosecairamosnocurtocircuitokantiano:estamos
observandoapenasfenmenosquenososenoprojetados
pornossaformacognitiva,portantonoestamosvendoum
tigre,masestamosvendoansmesmosechamandodetigres
osnossosesquemaslgicoseformasdepercepo.Muitobem,
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

9/11

23/06/2016

SereConhecerIV

masaotigrecomeofilsofokantiano,equequehavemosde
dizer?Queforamasformasaprioriquecomeram?Ora,otigre
quenosatacaomesmoqueantesconhecamosouseja,o
objetoqueconhecemosomesmocomquenosrelacionamos
fisicamenteepraticamente.
Conhecimentoeatodeconhecersocertamentedistintos.O
realregistroinfintodeconhecimentos.Existe,entretanto,o
atodeconhecimento,queapenasocorrenosatosindividuais
concretos.Emesmoassim,quandoestesocorrem,ocorre
duplamente,noapenasnosujeito:osescolsticosdizemque
aoconhecermosalgo,esseobjetonoalteradopelofatode
nsoconhecermos.Masissonototalmenteexato:aquilo
queconhecemosesttransmitindoinformaoaseurespeito
naquelemesmomomento,eserconhecidoporumoutro
alterarse,sim.Noalterarseinternamente,masalterarsua
relaocomomundoemtorno.
Imagineoprimeirohomemquedescobriuodiamante.Naquele
mesmoinstantenoapenasohomemtransformouse,mas
tambmtransformouarelaododiamantecomohomem,ou
seja,dapordiantetudofoidiferentenosparaoshomens
mastambmparaosdiamantes.Tornarseconhecidoser
alterado,nointernamente,claro,masrelacionalmente.Foi
porqueosdiamantessetornaramconhecidoqueoshomens
comearamaescavarparaprocurardiamantes.Nomnimo,
cadacoisaconhecidaabreumanovapossibilidadedeao
sobreela:apartirdaquelemomento,elapodesofrerumtipode
aoqueantesnopodia.Dizerqueoobjetonofoialterado
emnadaomesmoquedizerque,paraoobjeto,serconhecido
ounoseromesmo:ora,masnomepossvelcomerum
frangosenuncaoconheci.Serconhecidoabre,paraoobjeto,a
possibilidadedeumanovapaixo,desofreumnovotipode
aoissomudaodestinodele,olugardelenaordem
csmica.umamudanaobjetiva.
Seentendermosqueorealregistrodeconhecimento,
poderemoscompreenderoporqudosmbolismodogrande
livrodanatureza:oqueelesenoosmboloda
inteligibilidadedoreal?Eohomemtem,dentreosseresdo
mundofsico,oprivilgiodepoderconhecerteoricamente
todasasrelaesentretodososseresqueestejamaseualcance.
Isto,ohomemolocalondeestainteligibilidadedanatureza
serealizasobaformadelinguagem,masnopodemos
http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

10/11

23/06/2016

SereConhecerIV

esquecerqueestaapenasumarelaoentremilharesde
outraspossveis.
Porissoafilosofiatemsempredesersistmica,temdeterum
centroenopodeserarbitrria,masnopodeser
sistemtica.Sistmicoaquiloquetemumcentroese
desenvolvedeformamaisoumenosorgnicaapartirdesse
centro,sistemticoaquiloqueprocuraconscientemente
abrangereconternosseusprprioslimitesotodo.perdade
tempotentarumafilosofiasistemtica:omesmoquetentar
recriarouniverso.Maselatemdesersistmicanosentidoem
queserefereaosistemadouniverso,noperdedevistaa
sistematicidadedoprprioreal.Elanoumamontoadode
observaesanrquicas,mastampoucoseconstituida
construosistemticadeumtodoabrangente.Quando
desenhamosumarvore,tentamosdesenhladetodosos
ngulospossveis?No,oquetentamosfazerumretrato
parcialreferidoaotodoeaosistema,umretratoparcialque
esboce,signifiqueouaponteparaessatotalidadequanto
maissimplesforodesenhoequantomaisclaramenteapontar
paraocentrodosistema,melhor.Ento,afinalidadeda
filosofiadevolveroindivduoaestaposiodeobservador
central,naqualocontedosapiencialdaprpriarealidadese
mostraparaele.Equandoelasemostra?Quandoelequer:o
universorespondequandoperguntamos.Seforpossvel
recuperaressaposio,estrealizadaafunodafilosofia.A
comeaasabedoriapropriamentedita.

HomeInformaesTextosLinksEmail

http://www.olavodecarvalho.org/apostilas/serconhecer4.htm

11/11

Você também pode gostar