Você está na página 1de 101

UNI VERSI DADE DE TRS- OS- MONTES E ALTO DOURO

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de


Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao


RicardoMiguelAmaralPinto


Or i ent ador
Professora Anabela Gonalves Correia de Paiva




Dissert ao apresent ada na Universidade de Trs- os- Mont es e Alt o Douro para
obt eno do Grau de Mest re em Engenharia Civil


Vi l a Real , Out ubr o de 2009


























i

Agradecimentos

Universidade de Trs-os-Montes e Alto Douro, pelo enquadramento institucional que
me proporcionou.

Prof. Anabela Paiva Minha orientadora pelo acompanhamento, estmulo,
formao e confiana, manifestados ao longo deste trabalho.

Eng. Ana Costa, pelo apoio, disponibilidade e fornecimento de dados relativos
consulta de projectos.

Sr. D. Lusa pela simpatia e total disponibilidade demonstradas aquando das
deslocaes Cmara Municipal de Vila Real para consulta dos projectos de
licenciamento.

Aos funcionrios da Seco de Obras da Cmara Municipal de Vila Real.

A todos os colegas de Eng Civil, pelo apoio e presena quando foi necessrio.

Aos meus pais, irmos e namorada, pelo apoio e constante incentivo prestado ao longo
deste trabalho.









ii

Resumo
Os utilizadores esto cada vez mais preocupados com a qualidade dos edifcios de habitao
aquando da sua aquisio. O conforto e qualidade de vida dos mesmos so influenciados
directamente pela qualidade dos edifcios que habitam.
Com este trabalho pretende-se dar um contributo para a elaborao de uma proposta de
avaliao e certificao do comportamento acstico de edifcios de habitao atravs da
definio dos principais aspectos a avaliar e da definio do processo de avaliao das
paredes de separao entre compartimentos de um fogo (emissor) e quartos ou zonas de
estar de outro fogo (receptor). Pretende-se ainda sensibilizar os projectistas para a
necessidade de uma melhoria da qualidade do comportamento acstico dos edifcios de
habitao.
No sentido de identificar os aspectos a avaliar, foram analisados os projectos de
comportamento acstico de edifcios de habitao multifamiliares licenciados no Municpio
de Vila Real nos anos de 2007 e 2008. Posteriormente, os resultados obtidos foram
comparados com os resultados existentes, referentes anlise dos projectos licenciados em
2003 e 2005 [1].
Esta anlise englobou o estudo dos projectos de arquitectura e acstica, no sentido de
verificar a conformidade entre os mesmos e quais os aspectos do projecto de acstica em
que ocorriam mais problemas.
Verificou-se que, num elevado nmero de casos, existe falta de conformidade entre os
projectos de arquitectura e acstica e ausncia de informao, nomeadamente no que
respeita a solues construtivas.
Constatou-se tambm, que na elaborao do projecto de acstica no so considerados os
rudos provenientes de equipamentos colectivos. Nas paredes entre fogos e em pavimentos
entre zonas comuns ou comerciais, alguns projectos no cumprem os requisitos mnimos do
Regulamento dos Requisitos Acsticos de Edifcios (RRAE).
Os aspectos propostos para avaliao foram os seguintes:
- Conformidade entre as peas escritas e desenhadas do projecto de arquitectura;
- Conformidade entre as peas escritas e desenhadas do projecto de acstica;
- Conformidade entre as peas escritas e desenhadas do projecto de arquitectura/ acstica;
- Verificao dos parmetros acsticos impostos pelo RRAE.
Palavras-chave: qualidade, conforto, comportamento acstico, projectos de licenciamento
de edifcios de habitao.
iii

Abstract
Users are becoming more and more concerned with the quality of residential buildings at
the moment of their acquisition. Their comfort and living conditions are directly influenced
by the quality of the buildings that they inhabit.
This work is intended to be a contribution to develop a proposal for a method to evaluate
and certificate the acoustic behaviour of residential buildings, through the definition of the
main aspects to be evaluated. A process to evaluate the separation walls between
compartments of a home (issuer), and bedrooms or living areas of another home (receiver)
was implemented. It is also intended to build awareness in designers to the necessity of an
improvement in the quality of the acoustic behaviour of residential buildings.
In order to identify the aspects to be evaluated, the acoustic behaviour designs of
multistorey residential buildings licensed in Vila Real in 2007 and 2008 were analysed.
Later, the results were compared to existing data regarding the analysis of the licensed
designs in 2003 and 2005.
This analysis covers the study of the architectural and acoustic designs, with the intent to
check existing discrepancies. Another target was to identify the main problems that occur in
the acoustic designs.
In a very large number of designs, the architectural design was nor in accordance with the
acoustics design. In both the architectural design and the acoustics design important
information is often missing, mainly in what concerns the definition of the constructive
solutions.
In the acoustic design, the noise from collective equipment of the building is not
considered. In some designs, the walls between dwellings and the floors between the
dwellings and common or commercial areas do not fulfil the requirements of the Acoustics
Requirements Regulation of Buildings (RRAE).
The proposed aspects to be evaluated are the following:
- Accordance between the written and drawn parts of the architectural design;
- Accordance between the written and drawn parts of the acoustic design;
- Accordance between the written and drawn parts of the architectural and acoustic designs;
- Compliance with the acoustic parameters established by the RRAE.

Keywords: quality, comfort, acoustic behaviour, residential buildings designs.
ndice Geral

iv

ndice Geral
Agradecimentos ................................................................................................................. i
Resumo ............................................................................................................................. ii
Abstract ............................................................................................................................ iii
ndice Geral ..................................................................................................................... iv
ndice de Figuras ............................................................................................................ vii
ndice de Tabelas .............................................................................................................. x
CAPTULO 1 Introduo .............................................................................................. 1
1.1 Enquadramento do Trabalho .................................................................................. 2
1.2 Objectivos do Trabalho .......................................................................................... 3
1.3 Metodologia Adoptada ........................................................................................... 4
1.4 Organizao do Trabalho........................................................................................ 4
CAPTULO 2 Avaliao da Qualidade Acstica de Projectos de Edifcios de
Habitao .......................................................................................................................... 6
2.1 Introduo ............................................................................................................... 7
2.2 Mtodos e propostas ............................................................................................... 8
2.2.1 Proposta do Arquitecto Joo Branco Pedro ..................................................... 8
2.2.2 Proposta do Professor Jorge Moreira da Costa .............................................. 11
2.2.3 Mtodo QUALITEL ...................................................................................... 22
2.3 Regulamentao sobre acstica ............................................................................ 28
2.4 Concluses ............................................................................................................ 29
CAPTULO 3 Anlise de Projectos de Acstica ......................................................... 31
3.1 Introduo ............................................................................................................. 32
3.2 Anlise de Projectos ............................................................................................. 33
3.2.1 Solues construtivas mais frequentes .......................................................... 33
ndice Geral

v

3.2.2. Apresentao de solues construtivas ........................................................ 35
3.2.3 Conformidade entre projectos ....................................................................... 35
3.2.4 Verificao da conformidade dos elementos Construtivos ........................... 38
3.2.4.1 Paredes Exteriores .................................................................................. 38
3.2.4.2 Paredes Interiores ................................................................................... 40
3.2.4.2.1 Entre fogos ....................................................................................... 40
3.2.4.2.2 Entre compartimentos do mesmo fogo ............................................ 41
3.2.4.2.3 Zonas comuns .................................................................................. 41
3.2.4.3 Pavimentos ............................................................................................. 43
3.2.4.3.1 Entre fogos ou zonas comuns .......................................................... 43
3.2.4.3.2 Zonas comerciais ............................................................................. 44
3.2.5 Verificao da conformidade com o RRAE .................................................. 46
3.2.5.1 Paredes exteriores ................................................................................... 46
3.2.5.2 Paredes interiores .................................................................................... 46
3.2.5.2.1 Entre fogos ....................................................................................... 46
3.2.5.2.2 Entre compartimentos do mesmo fogo ............................................ 46
3.2.5.2.3 Zonas comuns .................................................................................. 46
3.2.5.3 Pavimentos ............................................................................................. 47
3.2.5.3.1 Entre fogos ou zonas comuns .......................................................... 47
3.2.5.3.2 Zonas comerciais ............................................................................. 47
3.2.5.3.3 Equipamentos .................................................................................. 47
3.3 Anlise Comparativa com 2003 e 2005 ................................................................ 48
3.4 Concluso ............................................................................................................. 51
CAPTULO 4 Anlise dos Inquritos s Empresas de Construo ............................ 53
4.1 Introduo ............................................................................................................. 54
ndice Geral

vi

4.2 Anlise dos resultados .......................................................................................... 55
4.3 Sntese dos resultados ........................................................................................... 60
CAPTULO 5 Definio dos Aspecto a Avaliar em Projectos de Acstica e Definio
de um Aspecto a avaliar.................................................................................................. 62
5.1 Introduo ............................................................................................................. 63
5.2 Aspectos a avaliar ................................................................................................. 63
5.3 Metodologia para determinao do ndice de isolamento sonoro a sons areos .. 64
5.3.1 ndice de isolamento sonoro a sons areos em paredes simples.................... 64
5.3.2 ndice de reduo sonora a sons de conduo area em paredes duplas ....... 65
5.4 Anlise do ndice de isolamento sonoro a sons areos de vrios tipos de paredes
entre fogos .................................................................................................................. 66
5.5 Proposta de avaliao do isolamento acstico de paredes entre fogos ................. 73
CAPTULO 6 Concluses e Trabalho Futuro ............................................................. 74
6.1 Concluses Finais ................................................................................................. 75
6.2 Perspectivas de Trabalho Futuro .......................................................................... 77
Referncias Bibliogrficas .............................................................................................. 78
Anexos ............................................................................................................................ 81
Anexo I ........................................................................................................................... 82
Anexo II .......................................................................................................................... 83



ndice de Figuras

vii

ndice de Figuras
Figura 1: Metodologia para a atribuio da pontuao .................................................. 10
Figura 2: Objectivos - Critrios de Avaliao subordinados ao Objectivo Parcial F -
Conforto Acstico .......................................................................................................... 12
Figura 3: Clculo de Z - coberturas no ventiladas ........................................................ 24
Figura 4: Clculo de Z - coberturas no ventiladas ........................................................ 24
Figura 5: Tipo de isolamento .......................................................................................... 33
Figura 6: Espessura da caixa-de-ar ................................................................................. 34
Figura 7: Tipo de envidraado ........................................................................................ 34
Figura 8: Apresentao das Solues Construtivas nas Diferentes Peas e Projectos ... 35
Figura 9: Conformidade entre os vrios projectos.......................................................... 36
Figura 10: Conformidade entre a memria descritiva e pormenores construtivos dos
diferentes projectos por elemento construtivo ................................................................ 37
Figura 11: Conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica por
elemento construtivo ...................................................................................................... 38
Figura 12: Apresentao das Solues Construtivas de paredes exteriores nos diferentes
projectos ......................................................................................................................... 39
Figura 13: Conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes exteriores39
Figura 14: Apresentao das Solues Construtivas das paredes interiores entre fogos
nos diferentes projectos .................................................................................................. 40
Figura 15: Conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes interiores
entre fogos ...................................................................................................................... 41
Figura 16: Apresentao das Solues Construtivas das paredes interiores de zonas
comuns nos diferentes projectos ..................................................................................... 42
Figura 17: Conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes interiores
entre zonas comuns ......................................................................................................... 42
ndice de Figuras

viii

Figura 18: Apresentao das Solues Construtivas de pavimentos entre fogos ou zonas
comuns ............................................................................................................................ 43
Figura 19: Conformidade entre os vrios projectos relativamente aos pavimentos entre
fogos ou zonas comuns ................................................................................................... 44
Figura 20: Apresentao das Solues Construtivas de pavimentos entre zonas
comerciais e quartos ....................................................................................................... 45
Figura 21: Conformidade entre os vrios projectos relativamente aos pavimentos de
zonas comerciais ............................................................................................................. 45
Figura 22: Verificao da conformidade com o RRAE ................................................. 48
Figura 23: Conformidade entre as peas escritas e desenhadas dos projectos de
arquitectura e acstica .................................................................................................... 49
Figura 24: Conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica ...... 49
Figura 25: Apresentao das Solues Construtivas nas Diferentes Peas no projecto de
arquitectura ..................................................................................................................... 50
Figura 26: Apresentao das Solues Construtivas nas Diferentes Peas no projecto de
acstica ........................................................................................................................... 50
Figura 27: Classe de habitaes referentes categoria edifcios de construo
tradicional ....................................................................................................................... 55
Figura 28: Respostas obtidas por Distrito ...................................................................... 56
Figura 29: Tipo de Empresas .......................................................................................... 56
Figura 30: Projectos consultados durante o processo de construo .............................. 56
Figura 31: Principais problemas encontrados nos projectos de acstica ........................ 57
Figura 32: Quando no existe conformidade entre projectos, qual o projecto utilizado 57
Figura 33: Quando existe falta de informao relativamente ao tipo de materiais e/ou
sua espessura, em paredes ou pavimentos, o que feito ................................................ 58
Figura 34: ordem de preferncia dos elementos de projecto que so usados na realizao
das obras ......................................................................................................................... 58
ndice de Figuras

ix

Figura 35: Aspectos mais relevantes que os clientes procuram na aquisio de uma nova
habitao ......................................................................................................................... 59
Figura 36: Concorda que deveria existir um sistema de certificao de acstica .......... 59
Figura 37: Importncia atribuda ao comportamento acstico nas habitaes ............... 60
Figura 38: Grfico da Lei da Massa ............................................................................... 65











ndice de Tabelas

x

ndice de Tabelas
Tabela 1: Aspectos do comportamento acstico avaliados pela Proposta de Joo Branco
Pedro ................................................................................................................................. 9
Tabela 2: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Paredes ....... 13
Tabela 3: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Coberturas .. 15
Tabela 4: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Espaos de
Habitao diferentes ....................................................................................................... 16
Tabela 5: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Espaos da
Mesma Habitao ........................................................................................................... 17
Tabela 6: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Habitaes e
Zonas de Circulao Comuns ......................................................................................... 18
Tabela 7: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Habitaes e
Locais de Actividades Ruidosas ..................................................................................... 19
Tabela 8: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Habitao e
Instalaes Comuns ........................................................................................................ 20
Tabela 9: Apresentao dos resultados da aplicao do Mtodo de Avaliao da
Qualidade de Projectos de Edifcios de Habitao ......................................................... 21
Tabela 10: Escala de Avaliao do Mtodo QUALITEL............................................... 22
Tabela 11: Avaliao da fachada .................................................................................... 23
Tabela 12: Nveis de avaliao dos compartimentos da habitao ................................ 25
Tabela 13: Elementos avaliados na acstica interior ...................................................... 26
Tabela 14: Avaliao global da rubrica .......................................................................... 27
Tabela 15: ndices de isolamento a sons areos obtidos da anlise efectuada das 4
solues analisadas ......................................................................................................... 72
Tabela 16: Proposta de avaliao da qualidade de projectos Paredes entre fogos ...... 73
Tabela 17: Significado dos nveis de pontuao obtidos ................................................ 73

























CAPTULO 1 Introduo


CAPITULO1Introduo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 2

1.1 Enquadramento do Trabalho
A qualidade dos edifcios de habitao cada vez mais importante aquando da sua
aquisio.
Cada vez mais se verifica o aumento das exigncias de conforto nos edifcios,
nomeadamente no que respeita ao comportamento trmico e acstico.
Com o mercado imobilirio em declnio devido crise econmica que atravessa, o
nmero de habitaes disponveis no mercado tende a aumentar. Este facto possibilita
uma melhor seleco e escolha por parte dos compradores de habitaes, de modo a
satisfazer as suas necessidades.
Vrios trabalhos tm vindo a ser desenvolvidos no sentido de aumentar a qualidade dos
edifcios de habitao, a nvel nacional e internacional, quer atravs de regulamentao,
quer da criao de mtodos de avaliao da qualidade de projectos de edifcios.
Com o aumento do ritmo de vida e do stress, o descanso ps-laboral tornou-se
imprescindvel. Esta consciencializao por parte das pessoas e organismos face ao
rudo e, entendendo rudo com sons no desejados, faz com que este seja considerado
um agente nocivo para o meio ambiente, tornando imprescindvel um bom isolamento
acstico.
No que se refere qualidade acstica dos edifcios o Regulamento dos Requisitos
Acsticos dos Edifcios (RRAE) [2]foi revisto e foram introduzidos novos parmetros a
avaliar.
Relativamente aos mtodos e propostas de mtodos que avaliam a qualidade do
comportamento acstico de edifcios de habitao, em Portugal so de referir as
dissertaes de doutoramento intituladas Mtodos de Avaliao da Qualidade de
Projectos de Edifcios de Habitao [3] e Definio e Avaliao da Qualidade
Arquitectnica Habitacional [4]. Em Frana no ano de 1974 a Association Qualitel
introduziu uma metodologia para Avaliar a Qualidade Construtiva das Habitaes
denominado Mtodo Qualitel [5].
Uma das principais linhas de aco do Observatrio da Construo de Trs-os-Montes e
Alto Douro, criado no seio do Departamento de Engenharias da Universidade de Trs-
os-Montes [1] [6] [7], consiste no desenvolvimento de um mtodo de avaliao da
qualidade de projectos de edifcios de habitao.
CAPITULO1Introduo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S

Nesse sentido tm sido realizados vrios estudos, nomeadamente no que respeita
definio dos principais aspectos a serem avaliados, tendo-se concludo que estes so o
comportamento trmico, o comportamento acstico e os problemas de humidades [1].
Noutro estudo foram definidos os principais aspectos que influenciam a qualidade do
comportamento trmico de edifcios de habitao [6].
A definio de um sistema de avaliao da qualidade de edifcios de habitao, em fase
de projecto, inclui a implementao de um processo de avaliao com vrias vertentes,
tais como o conforto acstico, o conforto trmico, a versatilidade dos espaos e a
proximidade de equipamentos, entre outros [6].
O trabalho desenvolvido nesta dissertao insere-se na linha de orientao referida,
pretendendo-se avaliar os principais problemas existentes nos projectos de
comportamento acstico e definir quais os aspectos mais importantes a avaliar aquando
da implementao do mtodo de avaliao da qualidade de projectos de edifcios de
habitao.
Apesar da regulamentao e mtodos de avaliao da qualidade existentes ainda h
muito a fazer para melhorar a qualidade deste tipo de edifcios. No que respeita ao
comportamento acstico a qualidade destes edifcios ainda muito inferior desejvel.
Para se obter uma melhor qualidade necessrio comear por actuar na fase de projecto,
pois sem um bom projecto dificilmente se obtm uma construo de qualidade.

1.2 Objectivos do Trabalho
Os principais objectivos deste trabalho consistem em:
-Identificar os principais problemas existentes em projectos de comportamento acstico
de edifcios de habitao multifamiliares em 2007/2008 e comparar os resultados com
os obtidos pelo Observatrio da Construo em 2003/2005;
-Definir quais os aspectos mais importantes na avaliao dos projectos de
comportamento acstico;
-Definir um processo de avaliao para um dos aspectos a avaliar.
CAPITULO1Introduo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 4

1.3 Metodologia Adoptada
A metodologia adoptada para a elaborao deste trabalho, foi a seguinte:
1) Elaborao de uma Check-List, com os aspectos a analisar;
2) Anlise de projectos de licenciamento;
3) Levantamento dos principais defeitos existentes no projecto de acstica;
4) Comparao com os dados obtidos pelo Observatrio da Construo;
5) Realizao de um inqurito a empresas do sector da construo;
6) Definio dos aspectos a avaliar;
7) Definio do processo de avaliao para um dos aspectos a avaliar.

1.4 Organizao do Trabalho
O trabalho aqui apresentado est organizado em seis captulos:
Capitulo 1: Neste captulo, apresenta-se o enquadramento, os objectivos e a forma de
organizao adoptada neste trabalho.
Capitulo 2: Neste captulo, apresenta-se a reviso bibliogrfica de mtodos e propostas
de mtodos que avaliam a componente da qualidade acstica de projectos de edifcios
de habitao em alguns pases e a regulamentao existente em Portugal nesta rea.
Capitulo 3: Neste captulo, foram analisados os projectos de arquitectura e de
comportamento acstico de edifcios de habitao licenciados no municpio de Vila
Real, nos anos de 2007 e 2008. Foi feita a identificao das solues construtivas mais
utilizadas, dos principais problemas encontrados nos referidos projectos e foram
comparados os resultados obtidos com os resultados obtidos nos anos de 2003 e 2005,
pelo Observatrio da Construo, e ainda foi analisada a evoluo da qualidade dos
projectos de acstica no municpio de Vila Real. Neste captulo, refere-se ainda a
importncia deste estudo para a melhoria da qualidade dos projectos de comportamento
acstico dos edifcios de habitao.
Capitulo 4: Neste captulo, foram analisados os inquritos realizados a empresas de
construo, no sentido de avaliar a importncia dada ao projecto de comportamento
acstico na construo de edifcios e quais os principais problemas detectados neste tipo
de projectos.
CAPITULO1Introduo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S

Capitulo 5: Neste captulo, apresenta-se uma proposta dos aspectos a avaliar para
analisar a qualidade dos projectos de comportamento acstico. tambm definido o
processo de avaliao de um dos aspectos a avaliar.
Capitulo 6: Neste captulo so apresentadas as concluses finais e perspectivas de
trabalho futuro.























CAPTULO 2 Avaliao da Qualidade Acstica
de Projectos de Edifcios de Habitao


CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 7

2.1 Introduo
Para definir qualidade existem variadas abordagens. Segundo John Ruskin a qualidade
nunca se obtm por acaso, ela sempre o resultado do esforo inteligente [8]. Esta
frase mostra a importncia do esforo para fazer bem, dando nfase a que sem esforo
no se conseguem construes com qualidade. Segundo Herbert Gonalves Espuny
Qualidade tem a haver, primordialmente, com o processo pelo qual os produtos ou
servios so materializados. Se o processo for bem realizado, um bom produto final
advir naturalmente. A qualidade reside no que se faz alis em tudo o que se faz e
no apenas no que se tem como consequncia disso [9]. Por outras palavras, todos os
processos de uma determinada actividade so importantes; se os processos forem
desenvolvidos com qualidade, o produto final ter qualidade.
Desde h muito anos, vrios pases tm criado propostas e implementado mtodos para
definir um sistema de avaliao da qualidade das habitaes.
Para a elaborao deste captulo foram analisados vrios mtodos e propostas de
mtodos que avaliam a qualidade de edifcios de habitao em fase de projecto,
nomeadamente a Proposta do Arquitecto Joo Branco Pedro [4], a Proposta do
Professor Jorge Moreira da Costa [3], os mtodos Qualitel [5], SEL [10], Marca de
Qualidade do LNEC [11], CONQUAS [12], LEED (Canad) [13], LEED (USA) [14],
LEED (ndia) [15]. De entre os vrios mtodos e propostas analisados, englobam a
componente acstica os seguintes:
Proposta do Arquitecto Joo Branco Pedro;
Proposta do Professor Jorge Moreira da Costa;
Mtodo Qualitel.
Estes mtodos ou propostas de mtodos so analisados com maior detalhe, no que se
refere avaliao do comportamento acstico, nos pontos seguintes.

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 8

2.2 Mtodos e propostas
2.2.1 Proposta do Arquitecto Joo Branco Pedro
O Arquitecto Joo Branco Pedro, em 2000, elaborou uma dissertao para a obteno
do grau de Doutor em Arquitectura, intitulada Definio e Avaliao da Qualidade
Arquitectnica Habitacional [4].
Esta proposta de Avaliao da Qualidade Arquitectnica Habitacional tem como campo
de aplicao habitaes a Custo Controlado, embora tambm possa ser aplicado a
habitaes correntes e habitaes novas. So avaliados cerca de 375 aspectos [4].
Estes aspectos so avaliados de acordo com a escala seguinte:
Nulo (valor 0) A soluo no satisfaz as necessidades elementares da vida quotidiana
dos utentes, o que pode concorrer para os prejudicar pessoalmente e para restringir o seu
modo de vida.
Mnimo (valor 1) A soluo tem um desempenho que satisfaz as necessidades
elementares de vida quotidiana dos utentes; este nvel definido pelos regulamentos e
normas nacionais aplicveis, e pela boa prtica da construo e do projecto nos aspectos
em que esta documentao omissa.
Recomendvel (valor 2) A soluo tem um desempenho que confere um maior grau
de qualidade que o nvel mnimo, o que permite suportar melhor diferentes modos de
uso, a evoluo previsvel das necessidades dos utentes durante o perodo de vida til
dos edifcios, e o uso eventual por utentes condicionados de mobilidade.
ptimo (valor 3) A soluo tem um desempenho que responde integralmente s
necessidades dos utentes, e permite o uso permanente por utentes condicionados de
mobilidade aps pequenas adaptaes.
Os aspectos relativos ao comportamento acstico avaliados nesta proposta esto
relacionados com a relao dos espaos, no existindo qualquer tipo de referncia ao
ndice de isolamento e ao tipo de soluo construtiva adoptada. Na tabela 1, so
apresentados os aspectos a avaliar.
A avaliao elaborada de acordo com a localizao dos espaos da habitao e entre a
habitao e a envolvente, que se subdivide em 5 pontos-chave, separao de zonas do
fogo, relao entre quartos e salas ou cozinhas de habitaes vizinhas, relao entre
CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 9

quartos/sala e paredes com prumadas de esgotos ou condutas de lixos, relao entre
quartos e espaos comuns de circulao (ex., patamares, escadas, galerias, corredores,
etc.) e relao entre quartos/sala e elevadores ou outros sistemas mecnicos.
Para cada ponto-chave atribuda uma nota 0, 1 ou 3 de acordo com as disposies
verificadas na tabela 1.
Tabela 1: Aspectos do comportamento acstico avaliados pela Proposta de Joo Branco Pedro
As habitaes devem proporcionar um adequado isolamento acstico entre os espaos
da habitao e entre a habitao e a envolvente.
Nota


Elementos de
Avaliao
1) Separao de zonas do fogo:
A. Existe uma separao, introduzida por porta ou escada, que assegura o isolamento
acstico entre a zona de quartos e a zona de sala e cozinha.
B. Pode ser introduzida pelos moradores uma separao que assegura o isolamento
acstico entre a zona de quartos e a zona de sala e cozinha.
C. Nenhuma das condies anteriores satisfeita.

3

1
0
2) Relao entre quartos e salas ou cozinhas de habitaes vizinhas:
A. Os quartos no esto situados sob nem so contguos a salas ou cozinhas de
habitaes vizinhas.
B. Os quartos esto situados sob ou so contguos a salas ou cozinhas de habitaes
vizinhas, mas foram adoptadas disposies que reduzem a propagao de rudos.
C. Nenhuma das condies anteriores satisfeita.

3

1
0
3) Relao entre quartos/sala e paredes com prumadas de esgotos ou condutas
de lixos:
A. Os quartos e a sala no so contguos a paredes com prumadas de esgotos ou
condutas de lixos.
B. Os quartos ou a sala so contguos a paredes com prumadas de esgotos ou condutas
de lixos, mas foram adoptadas disposies que reduzem a propagao de rudos.
C. Nenhuma das condies anteriores satisfeita.


3

1
0
4) Relao entre quartos e espaos comuns de circulao (ex., patamares,
escadas, galerias, corredores, etc.):
A. Os quartos no esto situados sob nem so contguos a espaos comuns de
circulao.
B. Os quartos esto situados sob ou so contguos a espaos comuns de circulao, mas
foram adoptadas disposies que reduzem a propagao de rudos.
C. Nenhuma das condies anteriores satisfeita.


3

1
0
5) Relao entre quartos/sala e elevadores ou outros sistemas mecnicos:
A. Os quartos e a sala no so adjacentes a elevadores ou outros sistemas mecnicos.
B. Os quartos e a sala so adjacentes a elevadores ou outros sistemas mecnicos, mas
foram adoptadas disposies que reduzem a propagao de rudos.
C. Nenhuma das condies anteriores satisfeita.

3

1
0
Fonte: Proposta de Joo Branco Pedro

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 1u

O nmero de pontos obtido somando os produtos das notas obtidas, nos diferentes
elementos de avaliao, pela respectiva ponderao, figura 1.
De acordo com o nmero total de pontos obtidos determina-se a o grau de satisfao do
comportamento acstico da habitao, que pode ser Nulo (0), Mnimo (1),
Recomendvel (2) ou ptimo (3), de acordo com a figura 1.


Figura 1: Metodologia para a atribuio da pontuao
Fonte: Proposta de Joo Branco Pedro








CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 11

2.2.2 Proposta do Professor Jorge Moreira da Costa
Esta proposta foi elaborada em 1995, pelo Professor Jorge Moreira da Costa para a
obteno do grau de Doutor pela Faculdade de Engenharia da Universidade do Porto
(FEUP), baseada no trabalho desenvolvido em 1988 pela FEUP e pelo Instituto Superior
Tcnico. O objectivo desta dissertao a elaborao de um Mtodo de Avaliao da
Qualidade de Projectos de Edifcios de Habitao [3].
Esta proposta tem como campo de aplicao edifcios de habitao novos em fase de
licenciamento de projecto.
Os pontos de vista so avaliados de acordo com a escala seguinte:
Nota 0 Soluo que no satisfaz as disposies regulamentares em vigor ou as
exigncias mnimas de avaliao;
Nota 1 Soluo insuficiente;
Nota 2 Soluo mdia;
Nota 3 Soluo boa;
Nota 4 Soluo muito boa.
Segundo Costa Os resultados que este mtodo permite obter so o valor de
desempenho de cada um dos pontos de vista elementares, que podem ser
sucessivamente agregados pela realizao de mdias ponderadas, at se atingir um valor
de desempenho global [4].
Para a anlise do Conforto Acstico considerada a seguinte sequncia de Objectivos-
Critrios e Critrios de Avaliao, ver figura 2.
F.1. - Isolamento em relao a rudos exteriores, em que ser avaliada a eficincia
das solues construtivas solicitadas pelo rudo proveniente do ambiente exterior ao
edifcio; compreende os seguintes critrios de avaliao:
F.1.1. - Paredes;
F.1.2. - Coberturas.
F.2. - Isolamento em relao a rudos interiores, colocando em foco o
comportamento em relao aos rudos desenvolvidos no interior do edifcio atravs dos
seguintes critrios de avaliao:
CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 12

F.2.1. - Espaos de habitaes diferentes;
F.2.2. - Espaos da mesma habitao;
F.2.3. - Habitao e zonas de circulao comuns;
F.2.4. - Habitao e locais com actividades ruidosas;
F.2.5. - Habitao e instalaes comuns.


Figura 2: Objectivos - Critrios e Critrios de Avaliao subordinados ao Objectivo Parcial F - Conforto
Acstico
Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa
Os procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao so os seguintes:
Para o isolamento em relao a rudos exteriores (tabelas 2 e 3) obtida a
nota 0, 2 ou 4, em funo do local e do tipo de soluo de construtiva utilizada
para o elemento em estudo.
Para o isolamento em relao a rudos interiores (tabelas 4 a 8) obtida a nota
0, 2 ou 4, em funo da soluo construtiva utilizada para o elemento em estudo.
Os procedimentos para a aplicao destes Critrios de Avaliao so os apresentados
em detalhe nas tabelas 2 a 8.





CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 1S

Tabela 2: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Paredes

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa


CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 14

Tabela 2 (cont.): Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Paredes (2/2)

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa


CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 1S

Tabela 3: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Coberturas

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa


CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 16

Tabela 4: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Espaos de Habitao diferentes

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 17

Tabela 5: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Espaos da Mesma Habitao

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 18

Tabela 6: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Habitaes e Zonas de Circulao
Comuns

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 19

Tabela 7: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Habitaes e Locais de Actividades
Ruidosas

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa
CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 2u

Tabela 8: Procedimentos para a aplicao dos Critrios de Avaliao em Habitao e Instalaes Comuns

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 21

O nvel parcelar de qualidade (F.1 e F.2) so obtidos pelo somatrio de todos os sub-
nveis de qualidade multiplicados pelos respectivos coeficientes de ponderao.
O nvel global de qualidade acstica (F) obtido pelo somatrio de todos os nveis
parcelares de qualidade multiplicados pelos respectivos coeficientes de ponderao, ver
tabela 9.
Tabela 9: Apresentao dos resultados da aplicao do Mtodo de Avaliao da Qualidade de Projectos de
Edifcios de Habitao

Fonte: Proposta de Jorge Moreira da Costa









CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 22

2.2.3 Mtodo QUALITEL
O Mtodo QUALITEL foi introduzido em Frana, em 1974, tem sido desenvolvido pela
Association Qualitel, e tem como objectivo a elaborao de uma metodologia para
avaliar a qualidade de projectos de edifcios de habitao, de forma a dar mais garantias
aos utilizadores, uma anlise prvia aos projectistas e um melhor argumento de
promoo comercial aos promotores [5].
Este mtodo, j sofreu diversas actualizaes, as quais resultaram da eliminao de
aspectos que j no eram importantes e da introduo de novos aspectos importantes na
avaliao da qualidade das habitaes. Inicialmente este mtodo era destinado a
habitaes multifamiliares e unifamiliares novas em fase de projecto, e aps o ano de
1993 as residncias para estudantes passaram tambm a ser avaliadas [3].
Este mtodo conta com 10 verses, tendo a ultima entrado em vigor a 1 de Janeiro de
2008.
A certificao QUALITEL permite a determinao da qualidade do projecto atravs da
anlise de aspectos como a trmica, a acstica e a dos custos de manuteno e
explorao que esto associados habitao.
O Mtodo QUALITEL divide-se em diversas sub-rubricas, avaliando de forma parcelar
uma componente do nvel de qualidade a determinar.
Essa avaliao feita atravs de um descritor que estabelece uma escala de 1 a 5, de
acordo com a correspondncia indicada na tabela 10 [3].
Tabela 10: Escala de Avaliao do Mtodo QUALITEL
Nota
Disposies de projecto caracterizadas por:
QUALIDADE
FUNCIONAL
CUSTOS DE EXPLORAO E
MANUTENO
5 excelente muito econmicos
4 muito boa econmicos
3 boa razoavelmente econmicos
2 mdia razoavelmente dispendiosos
1 insuficiente dispendiosos
Fonte: Mtodo QUALITEL
No que respeita ao comportamento acstico, este mtodo avalia duas rubricas AE (Acstica
exterior) e AI (Acstica interior), que se dividem em vrias sub-rubricas.
CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 2S

AE Acstica exterior

AE 1 Isolamento das fachadas
Para a avaliao global da fachada atribuda uma nota que varia de 1 a 3, que
corresponde ao valor de clculo do isolamento sonoro estandardizado em dB, de acordo
com a tabela 11.
Tabela 11: Avaliao da fachada
Isolamento necessrio
para a fachada
Nota 1 Nota 2 Nota 3
41 D
nT,A,tr
45 dB
DnT,A,tr calculado < DnT,A,tr DnT,A,tr calculado DnT,A,tr
-
30 D
nT,A,tr
40 dB
DnT,A,tr calculado < DnT,A,tr DnT,A,tr calculado DnT,A,tr DnT,A,tr calculado DnT,A,tr+ 5 dB

O clculo do isolamento sonoro ponderado padronizado (D
nT,A,tr
), calculado de acordo
com a frmula seguinte:
D
nT,A,tr
calculado =
10 Iog(10
6
- 0,32v)
X4
, com
X4 = X1 + X2 + X3
o Transmisses directas
X1 = 10
6
* S * 10
(-0,1 x [Rw + Ctr])


o Transmisses indirectas
X2 = 10
6
* S * 10
-0,1*([Rw + Ctr] + 10)



o Transmisses pelos equipamentos
X3 =
10
6
10
0,1-(|Dn,c,w+Ctr]-10)


AE 2 Isolamento das coberturas
No caso de compartimentos situados em parte ou totalidade sob uma cobertura,
complementa-se no clculo de X4 as transmisses pelas coberturas, aplicando as
mesmas frmulas, quando a cobertura est sujeita a rudo de trfego ou situada em
zonas de aerdromo (A, B ou C).
CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 24

o Coberturas ventiladas
A superfcie de telhado a considerar determinada de acordo com as disposies
seguintes:
- Para o rudo do trfego, a superfcie da cobertura a ser considerada nos clculos
considerada igual a Z = sin + Z1 x Z2, quando a estrada est localizada a uma altitude
inferior ao elemento de cobertura em questo;

Figura 3: Clculo de Z - coberturas no ventiladas
Fonte: Mtodo QUALITEL

- Se a estrada est situada a uma altura superior ou igual cobertura do compartimento
em questo, deve-se manter as mesmas disposies de rudo das aeronaves apresentadas
a seguir.
- Para o rudo dos avies, conveniente efectuar os clculos inicialmente para a fachada
com uma superfcie de cobertura igual Z = Z1 + Z2 + Z3, seguidamente efectua-se o
clculo para a fachada traseira com Z = Z' 1 + Z' 2 + Z3.

Figura 4: Clculo de Z - coberturas no ventiladas
Fonte: Mtodo QUALITEL

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 2S

o Coberturas no ventiladas
Na presena de uma cobertura no ventilada, a superfcie de cobertura a considerar
determinada de acordo com as mesmas disposies que para uma cobertura no
ventilada, mantendo o valor de Z3.
Esta rubrica avaliada por compartimento em funo do isolamento das fachadas e
cobertura.
No que respeita avaliao global da rubrica a nota da avaliao da habitao
determinada atravs dos nveis de avaliao dos compartimentos, sendo estes
determinados em funo da nota de cada compartimento. A pior pontuao obtida nos
compartimentos determinante para a avaliao da habitao, de acordo com a tabela
12:
Tabela 12: Nveis de avaliao dos compartimentos da habitao
Avaliao da Habitao Avaliao dos compartimentos da habitao
Nota 1 Um dos compartimentos da habitao obteve a nota 1
Nota 3 O quarto com a menor pontuao obteve nota 3
Nota 4 Todos os quartos obtiveram nota 5 e os restantes obtiveram nota 3
Nota 5 Todos os compartimentos obtiveram nota 5
Fonte: Mtodo QUALITEL
AI Acstica interior

Esta rubrica para ser avaliada subdividida em 5 sub-rubricas (A1 a A5), que por sua
vez ainda so subdivididas, de acordo com a tabela 13.






CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 26

Tabela 13: Elementos avaliados na acstica interior
AI 1 Sons de conduo area, provenientes de outros locais do edifcio ou de
edifcios contguos
AI 1.1 Requisitos
AI 1.2 Transmisses directas e laterais
AI 1.3 Transmisses parasitas
AI 2 Sons de percusso
AI 2.1 Requisitos
AI 2.2 Diferentes vias de transmisso de sons de percusso
AI 2.3 Estudo da transmisso vertical dos sons de percusso
AI 2.4 Estudo da transmisso diagonal ou horizontal dos sons de percusso
AI 2.5 Casos particulares
AI 3 Rudos dos equipamentos de aquecimento/arrefecimento, no interior das
habitaes
AI 3.1 Requisitos
AI 3.2 Instalao de aquecimento individual
AI 3.3 Instalao de ar condicionado individual
AI 4 Rudos dos equipamentos individuais e colectivos
AI 4.1 Requisitos
AI 4.2 Rede de abastecimento de gua
AI 4.3 Redes das guas residuais e pluviais
AI 4.4 Elevadores sem casa de mquinas
AI 4.5 Condutas de lixo
AI 4.6 Aquecimento colectivo
AI 4.7 Ventilao mecnica controlada
AI 4.8 Outros equipamentos colectivos
AI 5 Tratamento acstico das partes comuns
AI 5.1 Requisitos
AI 5.2 Avaliao das habitaes
AI 6 Adaptao dos critrios tcnicos s residncias para estudantes
AI 6.1 Generalidades
AI 6.2 Definio das diferentes categorias de locais de uma construo
AI 6.3 Sons de conduo areo, provenientes de outros locais da habitao

CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 27

Avaliao global da rubrica:
A avaliao global da rubrica determinada de acordo com os resultados obtidos
previamente para cada uma das cinco sub-rubricas (AI 1 at AI 5) e pode ser
completada por uma sub-rubrica que apresenta certas adaptaes para residncias de
estudantes (AI 6).
Tabela 14: Avaliao global da rubrica
Nota 1 Nvel de avaliao = NC, para pelo menos uma das sub-rubricas
Nota 2 Nvel de avaliao REGL, para cada uma das sub-rubricas
Nota 3 Nvel de avaliao CQ, para cada uma das sub-rubricas
Nota 5 Nvel de avaliao = CQCA, para cada uma das sub-rubricas
Fonte: Mtodo QUALITEL

Para cada sub-rubrica so definidos um ou vrios valores de exigncia acstica que
correspondem aos diferentes nveis de avaliao seguintes:
- o nvel NC significa que a exigncia indicada no corresponde afixada na
regulamentao de 30 de Junho de 1999;
- o nvel REGL significa que a exigncia indicada corresponde afixada na
regulamentao de 30 de Junho de 1999;
- o nvel CQ significa que a exigncia indicada corresponde afixada para a obteno
da certificao Qualitel;
- o nvel CQCA significa que a exigncia indicada corresponde afixada para a
obteno da certificao Qualitel Conforto Acstico.
A avaliao global expressa sob forma de nota que vai de 1 a 5 de acordo com os
resultados obtidos para cada uma das cinco sub-rubricas.


CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 28

2.3 Regulamentao sobre acstica
A preveno e o controle da poluio sonora so estipulados pelo Regulamento Geral
do Rudo (RGR) [16].
A regulamentao existente em Portugal que regula o comportamento acstico de
edifcios o Regulamento dos Requisitos Acsticos de Edifcios (RRAE) [2].
O RRAE estipula requisitos para um conjunto de parmetros, em funo do tipo de
edifcio em anlise. No mbito deste trabalho interessa definir os parmetros
relacionados com os edifcios habitacionais e mistos (artigo 5.), [2]:

ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area:
a) D
2m,nT,w
- ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, entre o exterior
do edifcio e quartos ou zonas de estar dos fogos. O valor limite funo da
zona em que o edifcio vai ser construdo, podendo ser zonas mistas ou sensveis
e aplicado aos quartos ou zonas de estar dos fogos.
b) D
nT,w
- ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, entre
compartimentos de um fogo (emisso) e quartos ou zonas de estar de outro fogo
(recepo).
c) D
nT,w
- ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, entre locais de
circulao comum do edifcio (emisso) e quartos ou zonas de estar dos fogos
(recepo). O valor limite funo do local emissor, podendo ser um caminho
de circulao vertical (quando servido por ascensores) ou de garagem de
parqueamento automvel.
d) D
nT,w
- ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, entre locais do
edifcio destinados a comercio, industria, servios ou diverso (emisso) e
quartos ou zonas de estar dos fogos (recepo).

Isolamento a Sons de Percusso:
e) L
nT,w
- ndice de isolamento sonoro a sons de precurso, no interior dos quartos
ou zonas de estar dos fogos (recepo), proveniente de uma percusso
normalizada sobre pavimentos de outros fogos ou de locais de circulao
comum do edifcio (emisso).
CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 29

f) L
nT,w
- ndice de isolamento sonoro a sons de precurso, no interior dos quartos
ou zonas de estar dos fogos (recepo), proveniente de uma percusso
normalizada sobre pavimentos de locais do edifcio destinados a comrcio,
indstria, servios ou diverso (emisso).

ndice de isolamento sonoro a equipamentos:
g) L
Ar,nT
- nvel de avaliao do rudo particular de equipamentos colectivos do
edifcio, tais como ascensores, grupos hidropressores, sistemas centralizados de
ventilao mecnica, automatismo de portas de garagem, postos de
transformao de corrente elctrica e instalao de escoamento de guas, no
interior dos quartos e zonas de estar dos fogos. O valor limite funo do tipo
de equipamento, podendo ser intermitente, contnuo ou grupo gerador elctrico
de emergncia.

2.4 Concluses
Da anlise dos mtodos e propostas de mtodos estudados conclui-se que apenas a
Proposta do Arquitecto Joo Branco Pedro, a Proposta do Professor Jorge Moreira da
Costa e o Mtodo Qualitel, fazem referncia ao comportamento acstico dos edifcios.
A Proposta do Arquitecto Joo Branco Pedro foi elaborada em 2000, e a escala de
avaliao varia entre 1 e 3, em que a nota 3 a nota mxima atribuda ao
comportamento acstico. Os aspectos relativos ao comportamento acstico avaliados
nesta proposta esto relacionados com a distribuio dos espaos, no existindo
qualquer tipo de referncia ao ndice de isolamento e ao tipo de soluo construtiva
adoptada. A avaliao elaborada de acordo com a localizao dos espaos da
habitao e entre a habitao e a envolvente.
A Proposta do Professor Jorge Moreira da Costa foi elaborada em 1995, e a escala de
avaliao varia entre 1 e 4, em que 4 a nota mxima atribuda ao comportamento
acstico. Ao contrrio da Proposta do Arquitecto Joo Branco Pedro, esta proposta j
avalia o ndice de isolamento sonoro em relao a rudos exteriores e interiores do
edifcio. A avaliao elaborada segundo um conjunto de descritores de solues
construtivas na qual atribuda uma nota para cada critrio de avaliao. A avaliao
CAPITULO2AvaliaodaQualidadeAcsticadeProjectosdeEdifciosdeHabitao

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao Su

global da rubrica obtida pelo somatrio de todos os nveis parcelares de qualidade,
multiplicadas pelos respectivos coeficientes de ponderao.
O Mtodo QUALITEL introduzido em Frana, em 1974, tem sido desenvolvido pela
Association Qualitel, tendo entrado em vigor a ultima verso a 1 de Janeiro de 2008.
Este mtodo divide-se em diversas sub-rubricas, avaliando de forma parcelar uma
componente do nvel de qualidade a determinar. A avaliao feita atravs de um
descritor que estabelece uma escala de 1 a 5, em que o descritor 5 estabelece uma
qualidade funcional excelente. Com semelhana Proposta do Professor Jorge Moreira
da Costa, este mtodo estabelece requisitos para ndices de isolamento. A avaliao
global da rubrica determinada de acordo com os resultados obtidos previamente para
cada uma das sub-rubricas, e pode ser completada por uma sub-rubrica que apresenta
certas adaptaes para residncias de estudantes.



























CAPTULO 3 Anlise de Projectos de Acstica


CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S2

3.1 Introduo
A anlise de projectos de comportamento acstico de edifcios de habitao, tem como
objectivo o levantamento dos principais problemas existentes nestes projectos no
municpio de Vila Real.
Esta anlise segue a linha de aco do trabalho que tem vindo a ser desenvolvido pelo
Observatrio da Construo de Trs-os-Montes e Alto Douro, como j foi referido. A
check-list utilizada para a anlise dos projectos seguiu os parmetros avaliados de
acordo com o RRAE [2] e o trabalho realizado por Costa [1].
A check-list est organizada da seguinte forma: (ver anexo I)
1- Solues Construtivas Apresentadas: so apresentadas as solues construtivas das
peas escritas e desenhadas do projecto de arquitectura e acstica para os diferentes
elementos construtivos (paredes, pavimentos e envidraados).
2- Conformidade: verificada a conformidade entre as peas escritas e desenhadas do
projecto de arquitectura, entre as peas escritas e desenhadas do projecto de acstica e
os projectos de arquitectura e acstica.
3- Projecto de acstica:
3.1- Peas escritas: verificado se existe informao sobre as diferentes peas
escritas.
3.2- Peas desenhadas: verificado se existe informao sobre as diferentes
peas desenhadas.
3.3- Clculo acstico: verificada a conformidade com o RRAE dos diferentes
elementos construtivos.
3.4- Clculo automtico: verificado se o clculo foi elaborado recorrendo a
algum programa automtico.
Com base em estudos anteriormente realizados, verificou-se que um dos principais
aspectos a avaliar nos edifcios de habitao em Trs-os-Montes o conforto acstico.
Este aspecto um dos que mais influenciam a deciso de aquisio de uma habitao e,
que quando negligenciado, causa grande desconforto aos utilizadores [17].

CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao SS

3.2 Anlise de Projectos
A anlise dos projectos de acstica, como o referido, foi efectuada atravs do
preenchimento da Check-List, a qual foi elaborada com base no DecretoLei n.
96/2008 e no trabalho desenvolvido por Costa [1], que foi sendo actualizada com o
aparecimento de novos aspectos importantes para a avaliao.
Os projectos de edifcios de habitao multifamiliares analisados correspondem
totalidade dos projectos licenciados, 10 em 2007 e 2 em 2008 no Municpio de Vila
Real.

3.2.1 Solues construtivas mais frequentes
Aps a anlise dos projectos verificou-se que a soluo construtiva mais utilizada para
paredes exteriores foi a parede dupla em tijolo vazado de (15+11) cm, com isolamento e
caixa-de-ar, revestidas em ambas as faces. Para as paredes interiores entre fraces a
soluo construtiva mais utilizada foi a parede em tijolo vazado de 11cm revestida em
ambas as faces. Quanto aos pavimentos o mais utilizado foi o pavimento em laje
aligeirada de vigotas pr-esforadas com abobadilha de 20 cm, revestido na face
superior com soalho flutuante.
O tipo de isolamento mais utilizado foi o poliestireno extrudido com 3 cm de espessura
em 42% dos projectos analisados e em seguida o poliestireno expandido com 3 cm de
espessura em 33% dos projectos, ver figura 5.

Figura 5: Tipo de isolamento

33%
42%
8%
17%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
PoliestirenoExpandido PoliestirenoExtrudido
3cm
4cm
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S4

Pela anlise dos projectos conclui-se que a espessura da caixa-de-ar varia entre os 2,5
cm e os 5cm, sendo que as espessuras de 2,5, 3 e 4 cm foram as mais utilizadas, em
25% dos projectos analisados, ver figura 6.

Figura 6: Espessura da caixa-de-ar

Quanto ao tipo de envidraado o mais utilizado foi o vidro duplo (5+5) mm com
espessura de lmina-de-ar de 8 mm em 25% dos casos em anlise. No entanto esta no
ser a melhor soluo para o conforto acstico, visto que para um melhor isolamento
sonoro a soluo com vidro duplo de diferentes espessuras e lmina-de-ar mais espessa
seria a melhor, o que acontece nas solues construtivas de vidro duplo de (6+4) mm
com espessura de lmina-de-ar de 12 mm e (8+6) mm com espessura de lmina-de-ar de
10 mm, as quais so utilizadas em 17% dos casos.
Em 8% dos projectos analisados no temos qualquer informao sobre o tipo de
envidraado utilizado, ver figura 7.

Figura 7: Tipo de envidraado
25% 25%
17%
25%
8%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
2,5cm 3cm 3,5cm 4cm 5cm
Espessuradacaixadear
25%
8% 8% 8%
17% 17%
8%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
5+8+5 5+10+4 6+8+4 6+11+4 6+12+4 8+10+6 Faltade
informao
Tipodeenvidraado
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao SS

3.2.2. Apresentao de solues construtivas
Ao longo da anlise dos projectos, verificou-se que um dos aspectos relevantes a no
existncia de pormenores construtivos no projecto de arquitectura, em que apenas 8%
dos casos apresenta pormenores construtivos. No projecto de acstica em geral so
apresentados todas as solues construtivas e pormenores construtivos, ver figura 8.


Figura 8: Apresentao das Solues Construtivas nas Diferentes Peas e Projectos

3.2.3 Conformidade entre projectos
Outro aspecto mais relevante a considerar a falta de conformidade entre as peas
escritas e desenhadas do projecto de acstica em 33 % dos projectos e a falta de
conformidade entre as peas escritas e desenhadas do projecto de arquitectura em 100%
dos projectos analisados, ver figura 9.
A conformidade entre projectos fundamental para a realizao de uma boa obra, dado
que em geral a obra construda tendo por base o projecto de arquitectura, uma vez que
no existe projecto de execuo. Atravs da anlise da figura 9, verifica-se que s em
17% existe conformidade entre o Projecto de arquitectura e acstica.
17%
8%
92%
100%
83%
92%
8%
0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Memriadescritiva Promenores
construtivos
Memriadescritiva Promenores
construtivosdo
clculoCypevac
ProjectodeArquitectura ProjectodeAcstica
Sim
No
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S6


Figura 9: Conformidade entre os vrios projectos

Atravs de uma anlise global da conformidade de todas as solue construtivas dos
diferentes projectos verificou-se a falta de conformidade entre as diferentes peas
escritas e desenhadas do projecto de arquitectura e do projecto de comportamento
acstico e consequentemente a falta de conformidade entre os diferentes projectos, ver
figura 10 e 11.
No projecto de arquitectura a descrio da soluo construtiva das paredes exteriores e
em pavimentos entre zonas comuns esto em conformidade em 8% das peas, as
restantes peas esto em no conformidade ou no se sabe, devido ao facto de as
solues construtivas no estarem descritas em uma ou nas duas peas.
No projecto de acstica verifica-se uma melhoria na conformidade entre as peas
escritas e desenhadas, em relao ao projecto de arquitectura. As paredes interiores
entre fogos so as que menos esto em conformidade, em 67% dos projectos. As
paredes interiores entre zonas comuns so as que reflectem uma melhor conformidade
em 92% dos projectos analisados, os restantes esto em conformidade em 83% dos
projectos analisados, ver figura 10.
0%
58%
17%
8%
33%
42%
92%
8%
42%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Mem.Arq./Porm.
Construtivo
Mem.Acst./Prom.
Clculo
Proj.Arq./Proj.Acstica
Sim
No
Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S7


Figura 10: Conformidade entre a memria descritiva e pormenores construtivos dos diferentes projectos por
elemento construtivo

Como podemos observar pela figura 11, a soluo construtiva para as paredes exteriores
est em conformidade em ambos os projectos em 58% dos projectos analisados. A
soluo construtiva para as paredes interiores entre fogos est em conformidade nos
dois projectos em 33% dos projectos analisados. A soluo construtiva para as paredes
interiores entre zonas comuns est em conformidade nos dois projectos em 42% dos
projectos analisados. Os pavimentos so os que pior traduzem a conformidade entre
projectos, em que nos pavimentos entre fogos, apenas em 25% dos projectos analisados
esto em conformidade e nos pavimentos entre zonas comuns, em apenas 17% dos
projectos analisados existe conformidade.



8%
0% 0% 0%
8%
83%
67%
92%
83% 83%
8%
0%
8% 8%
0%
8%
25%
0% 0% 0%
83%
100%
92% 92% 92%
8%
8% 8%
17% 17%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Parede
exteriores
Entrefogos Zonas
comuns
Entrefogos Zonas
comuns
Parede
exteriores
Entrefogos Zonas
comuns
Entrefogos Zonas
comuns
Paredesinteriores Pavimentos Paredesinteriores Pavimentos
Mem.Arq./Porm.Construtivo Mem.Acst./Prom.Clculo
Projectodearquitectura ProjectodeAcstica
Sim No Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S8


Figura 11: Conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica por elemento construtivo

3.2.4 Verificao da conformidade dos elementos Construtivos
O clculo do comportamento acstico foi realizado atravs do software comercial
Cypevacem 92% dos projectos analisados.
A conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de comportamento
acstico foi analisada com base na informao fornecida pela memria descritiva de
ambos os projectos.
3.2.4.1 Paredes Exteriores
O Regulamento dos Requisitos Acsticos dos Edifcios exige que as habitaes
verifiquem a conformidade relativamente a rudos provenientes do exterior (sendo este
o local emissor e os quartos ou zonas de estar o local receptor).
No que respeita apresentao das solues construtivas adoptadas para as paredes
exteriores nas diferentes peas (escritas e desenhadas) dos diferentes projectos
(arquitectura e acstica), verificou-se que a soluo construtiva das peas escritas do
projecto de arquitectura no foi apresentada em 17% dos projectos e em 75% no existe
pormenores da mesma. Quanto ao projecto de acstica, verificou-se que apenas em 8%
dos projectos no apresentaram solues construtivas na memria descritiva e 100% dos
projectos apresentaram pormenores construtivos do clculo, ver figura 12.
58%
33%
42%
25%
17%
33%
25%
0% 0%
8% 8%
42%
58%
75% 75%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Parede
exteriores
Entrefogos Zonascomuns Entrefogos Zonascomuns
Paredesinteriores Pavimentos
ProjectodeArquitectura/ProjectodeAcstica
Sim
No
Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S9


Figura 12: Apresentao das Solues Construtivas de paredes exteriores nos diferentes projectos

Quanto conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes exteriores,
verifica-se que em apenas 8% dos projectos de arquitectura existe conformidade e em
83% no se sabe devido falta de pormenores construtivos com informao, ver figura
13.
No projecto de acstica existe conformidade em 83% dos projectos analisados. Entre o
projecto de arquitectura e acstica existe uma conformidade em 58% dos projectos,
33% dos projectos esto em no conformidade e em 8% dos projectos no se sabe
devido h falta de dados para anlise, ver figura 13.

Figura 13: Conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes exteriores
83%
25%
92%
100%
17%
75%
8%
0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Memriadescritiva Promenores
construtivos
Memriadescritiva Promenores
construtivosdo
clculoCypevac
ProjectodeArquitectura ProjectodeAcstica
Sim
No
8%
83%
58%
8% 8%
33%
83%
8% 8%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Paredeexteriores Paredeexteriores Paredeexteriores
Mem.Arq./Porm.
Construtivo
Mem.Acst./Prom.
Clculo
Proj.Arq./Proj.Acstica
Sim
No
Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 4u

3.2.4.2 Paredes Interiores
3.2.4.2.1 Entre fogos
O RRAE exige que as habitaes verifiquem a conformidade relativamente a rudos
entre fogos, entre compartimentos de um fogo (emissor) e os quartos ou zonas de estar
de outro (receptor).
No que respeita apresentao das solues construtivas adoptadas para as paredes
interiores entre fogos nas diferentes peas (escritas e desenhadas) dos diferentes
projectos (arquitectura e acstica), verificou-se que a soluo construtiva no foi
apresentada em 50% das peas escritas do projecto de arquitectura e em 92% dos
projectos de arquitectura no existem pormenores da mesma. Quanto ao projecto de
acstica, verificou-se que em 17% dos projectos no apresenta solues construtivas na
memria descritiva e 100% dos projectos apresenta pormenores construtivos do clculo,
ver figura 14.

Figura 14: Apresentao das Solues Construtivas das paredes interiores entre fogos nos diferentes projectos

Quanto conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes interiores
entre fogos, verificou-se que no existe conformidade entre as peas do projecto de
arquitectura devido falta de informao na memria descritiva e nos pormenores
construtivos. No projecto de acstica existe conformidade em 67% dos projectos
analisados. Entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica existe uma
conformidade em 33% dos projectos, 25% dos projectos esto em no conformidade e
42% dos projectos no se sabe devido h falta de dados para anlise, ver figura 15.
50%
8%
83%
100%
50%
92%
17%
0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Memriadescritiva Promenores
construtivos
Memriadescritiva Promenores
construtivosdo
clculoCypevac
ProjectodeArquitectura ProjectodeAcstica
Sim
No
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 41


Figura 15: Conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes interiores entre fogos

3.2.4.2.2 Entre compartimentos do mesmo fogo
O RRAE no estipula requisitos de isolamento acstico, logo no obrigatria a
verificao.
3.2.4.2.3 Zonas comuns
O RRAE exige que as habitaes verifiquem a conformidade relativamente a rudos
entre zonas comuns (emissor) e os quartos ou zonas de estar (receptor).
No que respeita apresentao das solues construtivas adoptadas para as paredes
interiores entre locais de circulao comuns e quartos ou zonas de estar nas diferentes
peas (escritas e desenhadas) dos diferentes projectos (arquitectura e acstica),
verificou-se que a soluo construtiva nas peas escritas do projecto de arquitectura no
foi apresentada em 58% dos projectos e em 92% no existem pormenores da mesma.
Quanto ao projecto de acstica, verificou-se que 8% dos projectos no apresenta as
solues construtivas na memria descritiva e 100% dos projectos apresentaram
pormenores construtivos do clculo, ver figura 16.
0%
67%
33%
0%
25% 25%
100%
8%
42%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Entrefogos Entrefogos Entrefogos
Mem.Arq./Porm.
Construtivo
Mem.Acst./Prom.
Clculo
Proj.Arq./Proj.
Acstica
Sim
No
Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 42


Figura 16: Apresentao das Solues Construtivas das paredes interiores de zonas comuns nos diferentes projectos

Quanto conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes interiores
entre zonas de circulao comum e quartos ou zonas de estar, verificou-se que no
projecto de arquitectura nenhum projecto est em conformidade, 8% dos projectos no
esto em conformidade e em 92% dos projectos no se sabe devido falta de
informao nos projectos, sobretudo nos pormenores construtivos. No projecto de
comportamento acstico 92% dos projectos analisados esto em conformidade e em 8%
dos projectos no se sabe devido falta de informao na memria descritiva.
Entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica, existe conformidade em 42%
dos projectos e em 58% dos projectos no se sabe devido h falta de informao, ver
figura 17.

Figura 17: Conformidade entre os vrios projectos relativamente s paredes interiores entre zonas comuns
42%
8%
92%
100%
58%
92%
8%
0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Memriadescritiva Promenores
construtivos
Memriadescritiva Promenores
construtivosdo
clculoCypevac
ProjectodeArquitectura ProjectodeAcstica
Sim
No
0%
92%
42%
8%
0% 0%
92%
8%
58%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zonascomuns Zonascomuns Zonascomuns
Mem.Arq./Porm.
Construtivo
Mem.Acst./Prom.
Clculo
Proj.Arq./Proj.
Acstica
Sim
No
Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 4S

3.2.4.3 Pavimentos
3.2.4.3.1 Entre fogos ou zonas comuns
O RRAE exige que as habitaes verifiquem a conformidade relativamente a sons de
percusso (no interior dos quartos ou zonas de estar dos fogos, provenientes de uma
percusso normalizada sobre pavimentos de outros fogos ou locais de circulao
comum do edifcio).
No que respeita apresentao das solues construtivas adoptadas para pavimentos
entre fogos nas diferentes peas (escritas e desenhadas) dos diferentes projectos
(arquitectura e acstica), verificou-se que a soluo construtiva nas peas escritas do
projecto de arquitectura no foi apresentada em 83% dos projectos e em 92% no
existem pormenores da mesma. Relativamente ao projecto de acstica, verificou-se que
em 17% dos projectos no apresentaram solues construtivas na memria descritiva e
100% dos projectos apresentaram pormenores construtivos do clculo, ver figura 18.

Figura 18: Apresentao das Solues Construtivas de pavimentos entre fogos ou zonas comuns

Quanto conformidade entre os vrios projectos, relativamente aos pavimentos entre
fogos ou zonas comuns, verificou-se que no projecto de arquitectura 8% est em
conformidade e em 92% dos projectos no se sabe devido falta de informao nos
projectos, sobretudo nos pormenores construtivos. No projecto de acstica existe
conformidade em 83% dos projectos analisados e em 17% dos projectos no se sabe
devido falta de informao na memria descritiva. Entre o projecto de arquitectura e
acstica existe conformidade em 17% dos projectos, e em 75% dos projectos no se
sabe devido h falta de informao, ver figura 19.
17%
8%
83%
100%
83%
92%
17%
0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Memriadescritiva Promenores
construtivos
Memriadescritiva Promenores
construtivosdo
clculoCypevac
ProjectodeArquitectura ProjectodeAcstica
Sim
No
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 44


Figura 19: Conformidade entre os vrios projectos relativamente aos pavimentos entre fogos ou zonas comuns

3.2.4.3.2 Zonas comerciais
O RRAE exige que as habitaes verifiquem a conformidade relativamente a sons de
percusso (no interior dos quartos ou zonas de estar dos fogos, provenientes de uma
percusso normalizada sobre pavimentos de locais destinados a comrcio, indstria,
servios ou diverso).
No que respeita apresentao das solues construtivas adoptadas para pavimentos
entre fogos nas diferentes peas (escritas e desenhadas) dos diferentes projectos
(arquitectura e acstica), verificou-se que a soluo construtiva nas peas escritas do
projecto de arquitectura no foi apresentada em 33% dos projectos, e em 50% dos
projectos no se aplica. Nos pormenores construtivos do projecto de arquitectura no
foram apresentados as solues construtivas em 42% dos projectos e em 50% dos
projectos analisados no se aplica.
Quanto ao projecto de acstica, verificou-se que em 50% dos projectos foi apresentada a
soluo construtiva na memria descritiva e em 50% dos projectos no se aplica esse
requisito. Relativamente aos pormenores construtivos no projecto de acstica, estes
foram apresentados em 42% dos projectos analisados, em 8% dos projectos no foram
apresentados e em 50% no se aplica esse requisito, ver figura 20.
Nos pormenores construtivos do projecto de acstica, verificou-se que em 8% dos
projectos no foram apresentadas as solues construtivas, ver figura 20.
8%
83%
17%
0% 0%
8%
92%
17%
75%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zonascomuns Zonascomuns Zonascomuns
Mem.Arq./Porm.
Construtivo
Mem.Acst./Prom.
Clculo
Proj.Arq./Proj.Acstica
Sim
No
Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 4S


Figura 20: Apresentao das Solues Construtivas de pavimentos entre zonas comerciais e quartos

Relativamente conformidade entre os vrios projectos, nos pavimentos entre zonas
comerciais e quartos, verificou-se que no projecto de arquitectura 8% dos projectos
esto em conformidade e 92% dos projectos no se sabe devido falta de informao
nos projectos, sobretudo nos pormenores construtivos.
No projecto de acstica existe conformidade em 83% dos projectos analisados e em
17% dos projectos no se sabe devido falta de informao na memria descritiva. Na
conformidade entre o projecto de arquitectura e acstica existe conformidade em 17%
dos projectos e em 75% dos projectos no se sabe devido h falta de informao, ver
figura 21.

Figura 21: Conformidade entre os vrios projectos relativamente aos pavimentos de zonas comerciais
17%
8%
50%
42%
33%
42%
0%
8%
50% 50% 50% 50%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Memria
descritiva
Promenores
construtivos
Memria
descritiva
Promenores
construtivosdo
clculoCypevac
ProjectodeArquitectura ProjectodeAcstica
Sim
No
Noseaplica
8%
83%
17%
0% 0%
8%
92%
17%
75%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zonascomuns Zonascomuns Zonascomuns
Mem.Arq./Porm.
Construtivo
Mem.Acst./Prom.
Clculo
Proj.Arq./Proj.
Acstica
Sim
No
Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 46

3.2.5 Verificao da conformidade com o RRAE
3.2.5.1 Paredes exteriores
O RRAE estipula um ndice de isolamento sonoro a sons de conduo areo,
normalizado D
2m,nT,w,
entre o exterior do edifcio e quartos ou zonas de estar dos fogos
mnimo de 33 dB para zonas mistas e 28 dB para zonas sensveis. Nos projectos
analisados, todos os projectos esto de acordo com o ndice de isolamento mnimo
estipulados pelo RRAE, ver figura 22.

3.2.5.2 Paredes interiores
3.2.5.2.1 Entre fogos
O RRAE estipula um ndice de isolamento sonoro a sons de conduo areo,
normalizado D
nT,w,
entre compartimento de um fogo (emissor) e quartos ou zonas de
estar de outros fogos (receptor) mnimo de 50 dB. Nos projectos analisados, 83% esto
de acordo com o ndice de isolamento mnimo, e 17% dos projectos no cumprem o
RRAE, ver figura 22.

3.2.5.2.2 Entre compartimentos do mesmo fogo
O RRAE no estipula ndices mnimos de isolamento acstico.

3.2.5.2.3 Zonas comuns
O RRAE estipula um ndice de isolamento sonoro a sons de conduo areo,
normalizado D
nT,w,
entre locais de circulao comum do edifcio (emissor) e quartos ou
zonas de estar de outros fogos (receptor) mnimo de 48 dB, 40 dB se o local emissor for
um caminho de circulao vertical, quando seja servido por ascensores e 50 dB se o
local emissor for uma garagem de parqueamento automvel. Nos projectos analisados,
100% cumprem o requisito imposto ao ndice de isolamento sonoro a sons de conduo
areo, ver figura 22.
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 47

3.2.5.3 Pavimentos
3.2.5.3.1 Entre fogos ou zonas comuns
O RRAE estipula um ndice de isolamento sonoro a sons de percusso, normalizado
L
nT,w,
no interior dos quartos ou zonas de estar dos fogos (recepo) proveniente de uma
percusso normalizada sobre pavimentos de outros fogos ou de locais de circulao
comum do edifcio (emisso) mximo de 60 dB. Nos projectos analisados, 100%
verificam os limites do ndice de isolamento exigido, ver figura 22.

3.2.5.3.2 Zonas comerciais
O RRAE estipula um ndice de isolamento sonoro a sons de percusso, normalizado
L
nT,w,
no interior dos quartos ou zonas de estar dos fogos (recepo) proveniente de uma
percusso normalizada sobre pavimentos destinados a comrcio, indstria, servios ou
diverso (emisso) mximo de 50 dB. Nos projectos analisados, 17% dos projectos
esto de acordo com o ndice de isolamento mximo, 25% no esto em conformidade e
em 58% no se aplica, ver figura 22.

3.2.5.3.3 Equipamentos
O RRAE estipula o nvel de avaliao, normalizado L
AR,nT,
no interior dos quartos ou
zonas de estar dos fogos (recepo) proveniente do rudo particular de equipamentos
colectivos do edifcio, tais como ascensores, grupos hidropressores, sistemas
centralizados de ventilao mecnica, automatismos de portas de garagem, postos de
transformao de corrente elctrica e escoamentos de agua (emisso) mximo de 35 dB
(se o funcionamento for intermitente), 30 dB ( se o funcionamento for continuo) e 40
dB ( se for um grupo gerador elctrico de emergncia). Nos projectos analisados, 100%
dos projectos no verificam este parmetro, ver figura 22.
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 48


Figura 22: Verificao da conformidade com o RRAE

3.3 Anlise Comparativa com 2003 e 2005
Vai ser feita uma anlise comparativa dos resultados obtidos em 2007/2008 com os
obtidos em 2003 e 2005 no sentido de analisar a evoluo ocorrida.
Verificou-se que em 2007/2008 houve uma diminuio da conformidade entre a
memria descritiva e as peas desenhadas no projecto de arquitectura em relao a
2003/2005, facto que se deve falta de pormenores nos projecto analisados, ver figura
23.
No projecto de acstica em 2007/2008, verificou-se um aumento significativo da
conformidade em relao a 2003 e 2005, passando de 24% e 14% em 2003 e 2005
respectivamente para 58% em 2007/2008, ver figura 23.
100%
83%
100%
0%
100%
17%
0%
92%
0%
17%
0% 0% 0%
25%
100%
8%
0% 0% 0%
100%
0%
58%
0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
(D2m,nT,w),entre
oexteriordo
edificioequartos
ouzonasdeestar
dosfogos
(DnT,w),entre
compartimentos
deumfogo
(emisso)e
quartosouzonas
deestardeoutro
fogo(recepo)
(DnT,w),entre
locaisde
circulaocomum
(emisso)e
quartosouzonas
deestardeoutro
fogo(recepo)
(DnT,w),entre
locaisdestinadosa
comrcio,
indstriaou
servios(emisso)
equartosouzonas
deestardeoutro
fogo(recepo)
(L'nT,w),
provenientede
umapercusso
normalizadasobre
pavimentosde
outrosfogosou
locaisde
circulaocomum
doedificio
(emisso)e
quartosouzonas
deestardeoutro
fogo(recepo)
(L'nT,w),
provenientede
umapercusso
normalizadasobre
pavimentosde
locaisdestinadosa
comrcio,
indstriaou
servios(emisso)
equartosouzonas
deestardeoutro
fogo(recepo)
(LAr,nT),orudo
particularde
equipamentos
colectivosdo
edifcio(emisso),
equartosouzonas
deestar
(recepo)
ClculoCypevac
Sim No Noseaplica
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 49


Figura 23: Conformidade entre as peas escritas e desenhadas dos projectos de arquitectura e acstica

Quanto conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica
verificou-se que houve uma quebra da conformidade em 2007/2008 com 17% em
relao ao ano de 2005 com 47%, ver figura 24, mas um aumento relativamente a 2003
com 10%.

Figura 24: Conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica
No projecto de arquitectura em 2007/2008 (17%), verifica-se uma grande diminuio na
apresentao de todas as solues construtivas na memria descritiva em relao aos
anos 2003 e 2005 com 76% e 79% respectivamente. Nas peas desenhadas deste
projecto em 2007/2008 (92%), verifica-se o aumento dos projectos que no apresentam
pormenores construtivos em relao aos anos de 2003 e 2005 com 38% e 57%
respectivamente, ver figura 25.
3%
11%
0%
24%
14%
58%
38%
39%
8%
14%
4%
33%
59%
50%
92%
62%
82%
8%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ano2003 Ano2005 Ano2007/2008 Ano2003 Ano2005 Ano2007/2008
Mem.Arquitectura/Porm.Construtivo Mem.Acstica/ClculoAutomtico
ProjectodeArquitectura ProjectodeAcstica
Sim No Nosesabe
10%
43%
17%
59%
43% 42%
31%
14%
42%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Ano2003 Ano2005 Ano2007/2008
Proj.Arquitectura/Proj.Acstica
Sim No Nosesabe
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao Su


Figura 25: Apresentao das Solues Construtivas nas Diferentes Peas no projecto de arquitectura

Na memria descritiva do projecto de acstica, verifica-se um aumento na apresentao
das solues construtivas em 2007/2008 (92%) face a 2005 (39%) e 2003 (62%). Em
2007/2008 verificou-se que pormenores construtivos de clculo automtico so
apresentados em 100% dos casos, figura 26.

Figura 26: Apresentao das Solues Construtivas nas Diferentes Peas no projecto de acstica




76%
79%
17%
62%
43%
8%
24%
21%
83%
38%
57%
92%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ano2003 Ano2005 Ano
2007/2008
Ano2003 Ano2005 Ano
2007/2008
Mem.Arquitectura Porm.Construtivo
ProjectodeArquitectura
Sim
No
62%
39%
92%
72%
93%
100%
38%
61%
8%
28%
7%
0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Ano2003 Ano2005 Ano2007/2008 Ano2003 Ano2005 Ano2007/2008
Mem.Acstica ClculoAutomtico
ProjectodeAcstica
Sim
No
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S1

3.4 Concluso
Da anlise dos projectos de arquitectura dos anos de 2007/2008, verificou-se que em
92% dos projectos no so apresentados pormenores construtivos e em 83% dos
projectos no so apresentadas as solues construtivas na memria descritiva.
Comparando estes projectos com os analisados em 2003 e 2005, verificou-se uma
grande diminuio na apresentao de todas as solues construtivas e uma grande
diminuio da apresentao de pormenores construtivos.
No projecto de comportamento acstico, verificou-se que no global dos projectos so
apresentadas as solues construtivas na memria descritiva (92%) e todos os projectos
apresentam pormenores construtivos no clculo de comportamento acstico.
Comparando os projectos analisados em 2007/2008 com os de 2003 e 2005, verificou-se
um aumento em ambos os aspectos referidos anteriormente.
Quanto apresentao de solues construtivas e pormenores construtivos no projecto
de arquitectura, em geral nos pavimentos onde ocorre o maior nmero de projectos
onde no existe informao.
No projecto de arquitectura verificou-se que no global nenhum dos projectos analisados
em 2007/2008 est em conformidade. Comparando com os projectos analisados em
2003 e 2005, verificou-se uma diminuio em 2007/2008.
No projecto de acstica verificou-se que em 58% dos projectos analisados existe
conformidade entre as solues construtivas da memria descritiva e os pormenores
construtivos de clculo, em 33% dos projectos no existe conformidade entre as
solues construtivas e os pormenores de clculo e em 8% dos projectos no se sabe
devido falta de informao. Comparando com os projectos analisados em 2003 e
2005, verificou-se um grande aumento relativamente aos anos de 2007/2008.
Quanto conformidade entre o projecto de arquitectura e o de acstica, esta foi baseada
na memria descritiva do projecto de arquitectura, devido inexistncia de pormenores
construtivos. Em apenas 17% dos projectos analisados existe conformidade entre o
projecto de arquitectura e o projecto de acstica. Comparando com os projectos
analisados em 2003, verificou-se um aumento nos anos de 2007/2008, e uma
diminuio em 2007/2008 face a 2005.
CAPITULO3AnlisedeProjectosdeAcstica

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S2

Como na maioria dos projectos de arquitectura no existem solues construtivas e
pormenores construtivos e no existe conformidade entre os projectos de arquitectura e
acstica, estes aspectos tornam-se pontos-chave na avaliao da qualidade dos projectos
de edifcios de habitao.
No que respeita a conformidade com o RRAE, o rudo particular de equipamentos
colectivos do edifcio (emisso), e quartos ou zonas de estar (recepo) no foi
verificado em nenhum dos projectos analisados. O rudo proveniente de uma percusso
normalizada sobre pavimentos de locais destinados a comrcio, indstria ou servios
(emisso) e quartos ou zonas de estar de outro fogo (recepo) no cumpre os requisitos
em 25% dos projectos analisados, e o rudo entre compartimentos de um fogo (emisso)
e quartos ou zonas de estar de outro fogo (recepo) no cumpre os requisitos em 17%
dos casos. Os restantes pontos do RRAE esto todos de acordo com o regulamento.






















CAPTULO 4 Anlise dos Inquritos s
Empresas de Construo


CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S4
4.1 Introduo
Neste capitulo so analisados os resultados de um inqurito a empresas de construo
portuguesas, tendo por objectivo saber qual a importncia do projecto de
comportamento acstico na construo de edifcios e quais os principais problemas
detectados neste tipo de projecto.
O inqurito foi realizado por via informtica, na plataforma LimeSurvey It Quest, que
uma ferramenta open source, lder na construo de inquritos online, que se
encontra desenvolvida em linguagem PHP que permite o desenvolvimento de
inquritos, publicao e posterior recolha de dados. Foi submetido a 252 empresas do
sector da construo, portadoras de alvar na categoria construtor geral de edifcios de
construo tradicional e com variadas classes de habitaes, tendo sido obtidas 15
respostas.
O inqurito, constitudo por duas partes, uma 1 parte que consiste na identificao da
empresa e uma 2 parte que incide sobre a utilizao dos projectos, ver Anexo II.
As questes abordadas em cada uma delas foram as seguintes:
1 Parte: Identificao da empresa
1.1.Nome;
1.2.Telefone;
1.3.Email;
1.4.Classe de Alvar na categoria de Construtor Geral de Edifcios de Construo
Tradicional;
1.5.Tipo de empresa;
1.6.Concelho;
1.7.Distrito.
2 Parte: Utilizao de projectos
2.1.Durante o processo de construo de um edifcio, quais os projectos que
consulta;
2.2. Quais os principais problemas encontrados nos projectos de acstica;
2.3. Quando no existe conformidade entre projectos, qual o projecto que utiliza
para a execuo da construo;
CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao SS
2.4. Quando existe falta de informao relativamente ao tipo de materiais e/ou sua
espessura, em paredes ou pavimentos, o que feito;
2.5. Ordene por importncia, os elementos que so usados na realizao das obras;
2.6. Ordene por importncia os aspectos mais relevantes que os clientes procuram na
aquisio de uma nova habitao;
2.7. Deveria existir um sistema de certificao de acstica semelhante ao que existe
para a Certificao Energtica;
2.8. Que importncia atribuda ao comportamento acstico nas habitaes que
constri.
Apesar das poucas respostas, estas serviram para ter uma noo do valor que os
construtores do ao projecto de acstica.
4.2 Anlise dos resultados
A maioria das respostas recebidas foi de empresas com alvar, com classe de habitaes
1, 2 e 3 num total de 74%. No se obtiveram respostas das empresas com classe 4 e 5.
Nas classes 6 a 9 responderam 7% das empresas para cada uma destas classes, ver
figura 27.
Os distritos que mais contriburam para este inqurito foram os de Vila Real e Viseu
com 20% de respostas cada, seguidos os distritos de Lisboa e Setbal com 13% de
respostas cada, ver figura 28.
A maioria das respostas foi de empresas de Construo, 60%. As empresas de
Promoo/Construo contriburam com 40% das respostas a este inqurito, ver figura
29.

Figura 27: Classe de habitaes referentes categoria edifcios de construo tradicional
27% 27%
20%
0% 0%
7% 7% 7% 7%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Classe1 Classe2 Classe3 Classe4 Classe5 Classe6 Classe7 Classe8 Classe9
CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S6

Figura 28: Respostas obtidas por Distrito


Figura 29: Tipo de Empresas

Das empresas inquiridas 33% consulta apenas o projecto de arquitectura (peas escritas
e desenhadas) e 67% consulta todos os projectos, ver figura 30.


Figura 30: Projectos consultados durante o processo de construo
7%
0%
7%
0% 0%
7%
0% 0% 0%
7%
13%
0%
7%
0%
13%
0%
20%20%
0%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
A
v
e
i
r
o
B
e
j
a
B
r
a
g
a
B
r
a
g
a
n

a
C
a
s
t
e
l
o

B
r
a
n
c
o
C
o
i
m
b
r
a

v
o
r
a
F
a
r
o
G
u
a
r
d
a
L
e
i
r
i
a
L
i
s
b
o
a
P
o
r
t
a
l
e
g
r
e
P
o
r
t
o
S
a
n
t
a
r

m
S
e
t

b
a
l
V
i
a
n
a

d
o

V
i
l
a

R
e
a
l
V
i
s
e
u
A

o
r
e
s
40%
60%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Promotor/Construtor Construtor
67%
33%
0% 0% 0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Todosos
projectos
Projectode
arquitectura
peasescritase
desenhadas
Projectode
arquitectura
peasdesenhadas
Projectode
arquitectura
peasescritas
Projectode
arquitecturae
projectode
acstica
CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S7
100% das empresas responderam que no existe conformidade entre o projecto de
arquitectura e o de acstica e 20% que no existe conformidade entre a memria
descritiva e os pormenores do clculo do projecto de acstica, o que vem de encontro ao
que foi referido no captulo anterior.

Figura 31: Principais problemas encontrados nos projectos de acstica

Quando no existe conformidade entre projectos, o projecto utilizado em 100% dos
casos o de arquitectura. Este resultado vem confirmar as suposies referidas no
captulo anterior e prova que embora o projecto em geral cumpra o RRAE, o edifcio
construdo no o vai cumprir.

Figura 32: Quando no existe conformidade entre projectos, qual o projecto utilizado

Quando existe falta de conformidade relativamente ao tipo de materiais e/ou sua
espessura, em paredes ou pavimento, 73% dos construtores afirmam que consultam os
engenheiros ou arquitectos que elaboraram o projecto, a fim de esclarecem as dvidas
20%
100%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Noexisteconformidadeentreamemria
descritiva,osclculoseaspeasdesenhadas
doprojectodeacstica
Noexisteconformidadeentreosprojectos
dearquitecturaeacstica
100%
0% 0%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Projectodearquitectura Projectodeacstica Projectodetrmica
CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S8
existentes e 27% utiliza as solues construtivas que est habituado a realizar. Este
aspecto bastante importante no que respeita a qualidade dos edifcios, ver figura 33.

Figura 33: Quando existe falta de informao relativamente ao tipo de materiais e/ou sua espessura, em
paredes ou pavimentos, o que feito

No que diz respeito aos elementos de preferncia que so usados na construo, 47% d
preferncia ao Projecto de Arquitectura (memria descritiva e pormenores construtivos),
40% d preferncia s peas desenhadas do Projecto de Arquitectura e 13% d
preferncia memria descritiva do projecto de arquitectura e nenhum d preferncia ao
projecto de acstica ou trmica, ver figura 34.

Figura 34: Ordem de preferncia dos elementos de projecto que so usados na realizao das obras

No que respeita aos aspectos mais relevantes que os clientes procuram na aquisio de
uma nova habitao o preo surge em primeiro lugar em 80% dos casos, seguido da
qualidade dos materiais em 13% dos casos e a distribuio dos espaos em 7%, o
73%
27%
0% 0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Consultaosengenheiros
ouarquitectosque
elaboraramoprojecto,a
fimdeesclareceras
dvidas
Utilizaassolues
construtivasqueest
habituadoarealizar
Consultaalgumcom
maisexperincia
Outro
13%
40%
47%
0% 0%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
Memriadescritiva
doprojectode
arquitectura
Peasdesenhadas
doprojectode
arquitectura
Projectode
arquitectura peas
escritase
desenhadas
Memriadescritiva
doprojectode
acstica
Projectodeacstica
CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao S9
conforto acstico no est nas prioridades para a aquisio de uma nova habitao, ver
figura 35.

Figura 35: Aspectos mais relevantes que os clientes procuram na aquisio de uma nova habitao

Da anlise conclui-se que 80% dos construtores acha que deveria existir uma
certificao de acstica semelhana do que existe para a Certificao de Trmica e
apenas 20% acha que no deveria existir este tipo de certificao, ver figura 36.

Figura 36: Concorda que deveria existir um sistema de certificao de acstica

A importncia atribuda pelos construtores ao comportamento acstico dos edifcios no
est em concordncia com a anlise feita anteriormente. Por um lado dada pouca
importncia ao projecto de acstica e por outro dada muita importncia ao
comportamento, ver figura 37.
80%
7%
13%
0% 0% 0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Preo Distribuio
dosespaos
Qualidadedos
materiais
Conforto
acstico
Conforto
trmico
Acabamentos
80%
20%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Sim No
CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 6u

Figura 37: Importncia atribuda ao comportamento acstico nas habitaes

4.3 Sntese dos resultados
Atravs da anlise dos resultados obtidos no inqurito verifica-se que existe uma certa
incongruncia, por parte dos construtores, uma vez que 47% atribui muita importncia
ao comportamento acstico, mas quando no h conformidade entre o Projecto de
Arquitectura e o Projecto de Acstica utiliza o Projecto de Arquitectura.
Relativamente aos projectos utilizados durante o processo de construo, 67% dos
inquiridos refere que utiliza todos os projectos e 33% que utiliza apenas o Projecto de
Arquitectura (peas escritas e desenhadas), o que mostra que ainda h muito a fazer para
melhorar a qualidade das construes, uma vez que s existe conformidade em 17% dos
projectos analisados.
Relativamente aos problemas encontrados no projecto de acstica, todas as empresas
referem que no existe conformidade entre o Projecto de Arquitectura e o Projecto de
Acstica, e 20% diz que no existe conformidade no Projecto de Acstica. De acordo
com o que foi analisado nos projectos de licenciamento em 2007/2008 em apenas 17%
dos projectos existe conformidade entre o projecto de arquitectura e acstica, e 58% dos
projectos de acstica esto em conformidade, o que vem de encontro com a anlise do
inqurito realizado, em que 100% dos construtores responderam que no existe
conformidade entre o projecto de arquitectura e acstica. Esta anlise revela que
necessrio intervir na qualidade dos projectos de modo a melhorar a qualidade nas
habitaes.
0%
20%
27%
47%
7%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Pouca Moderada Mdia Muita Muitssima
CAPITULO4AnlisedosInquritossEmpresasdeConstruo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 61
De facto, a falta de conformidade entre projectos elevada. Este um ponto onde se
deve actuar para melhorar o comportamento acstico dos edifcios e consequentemente
na elaborao de um mtodo de avaliao de projectos de habitaes.
O Projecto de Arquitectura sem dvida o nico utilizado na realizao das construes
quando no existe conformidade entre projectos.
Quando existe falta de informao relativamente ao tipo de materiais e/ou sua
espessura, em paredes ou pavimentos, 73% diz que consulta os engenheiros ou
arquitectos que elaboraram o projecto, a fim de esclarecer as dvidas, o que um sinal
positivo para a qualidade das habitaes e 27% diz que utiliza as solues que est
habituado a fazer, para cerca de 1/3 dos edifcios construdos no existe garantia do
cumprimento dos requisitos acsticos impostos pela regulamentao em vigor.
O projecto ao qual do uma maior importncia para a realizao das obras o projecto
de arquitectura, seguido das peas desenhadas do projecto de arquitectura e a memria
descritiva do projecto de arquitectura. Ao projecto de acstica e trmica no dada
qualquer importncia relativamente ao projecto de arquitectura. Este facto faz com se
verifique uma certa contradio por parte das empresas de construo ao dizerem que
do muita importncia ao comportamento acstico nas habitaes que constroem e no
entanto realizam as obras sem consultar este projecto de especialidade.
O preo sem dvida o principal factor na aquisio de uma habitao nova em 80%
dos casos, o que est de acordo com estudos realizados anteriormente relativamente aos
aspectos que os clientes do uma maior importncia. A qualidade dos materiais e a
distribuio dos espaos representam uma pequena minoria com 13% e 7%
respectivamente.
Quanto implementao de uma certificao acstica semelhana do que existe na
Certificao Energtica, 80% responderam que deveria existir este tipo de certificao e
20% dizem que no, o que mostra que existe vontade de construi com qualidade em
80% dos construtores, mas no tm sido feitos grandes esforos nesse sentido.
A implementao de um sistema de Certificao de Acstica iria contribuir em muito
para a melhoria da qualidade das habitaes, dado que os projectistas e construtores
teriam que ter uma maior responsabilidade e preocupao com a qualidade acstica.























CAPTULO 5 Definio dos Aspectos a Avaliar em
Projectos de Acstica e Definio de um Aspecto a Avaliar


CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 6S

5.1 Introduo
Este captulo tem como objectivos a definio dos aspectos a avaliar em projectos de
acstica de edifcios de habitao e ainda definir o processo de avaliao de um destes
aspectos. O aspecto que ser avaliado ser o comportamento acstico das paredes entre
fogos. Para definir o processo de avaliao deste elemento construtivo foram calculados
os ndices de isolamento sonoro a sons areos, pela lei da massa, de vrias solues
construtivas.

5.2 Aspectos a avaliar
Com base na anlise dos projectos e dos inquritos s empresas de construo, foram
definidos os aspectos a avaliar em projectos de acstica de edifcios de habitao.
Aspectos a avaliar:
- Conformidade entre peas escritas e desenhadas do projecto de arquitectura;
- Paredes exteriores;
- Paredes interiores entre fogos;
- Paredes interiores para zonas comuns;
- Pavimentos entre fogos ou zonas comuns;
- Pavimentos para zonas comerciais.
- Conformidade entre peas escritas e desenhadas dos projectos de acstica, para os
elementos construtivos acima referidos;
- Conformidade entre peas escritas e desenhadas do projecto de arquitectura/acstica,
para os elementos construtivos acima referidos;
- Avaliao dos parmetros impostos pelo RRAE, ndice de isolamento sonoro a sons
areos, de percusso, e ao rudo particular de equipamentos.
Estes aspectos foram definidos, tendo por base os problemas encontrados na anlise dos
projectos de licenciamento, que se centrou na falta de conformidade entre os projectos
de arquitectura e acstica e na no verificao do rudo particular de equipamentos
CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 64

colectivos. Tambm foram contabilizadas as anlises efectuadas nos inquritos e na
reviso bibliogrfica de mtodos e propostas de mtodos para a avaliao da qualidade
de projectos de habitaes, na qual 100% dos inquiridos responderam que no havia
conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica, e 20% responde
que no h conformidade entre as peas escritas e desenhadas do projecto de acstica.
No projecto de acstica foram encontrados erros graves como a no verificao de todos
os requisitos e os limites de isolamento a sons areos e a sons de percusso no
cumprirem o RRAE. Outro aspecto importante na avaliao da qualidade dos projectos
a verificao dos rudos particulares dos equipamentos, na qual o ndice de isolamento
sonoro mximo imposto pelo RRAE no foi verificado em nenhum dos projectos
analisados.

5.3 Metodologia para determinao do ndice de isolamento sonoro a
sons areos
5.3.1 ndice de isolamento sonoro a sons areos em paredes simples
Este ndice (D
nT,w
) estimado utilizando a lei da massa. Geralmente, para aplicar o
procedimento de clculo da Lei da Massa, obtm-se o somatrio de todas as massas
superficiais dos elementos que compem a parede simples [18].




Obtido o valor da massa superficial do elemento construtivo e utilizando o grfico da
Lei da Massa (figura 38) obtm-se uma gama de valores para este ndice, expresso em
dB [18].


Massa Superficial = Massa Especfica x Espessura
(kg/m
2
) = (kg/m
3
) x (m)
CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 6S


Figura 38: Grfico da Lei da Massa
Fonte: CYPEVAC- Memria de Clculo 2009

5.3.2 ndice de reduo sonora a sons de conduo area em paredes duplas
Em paredes heterogneas, no caso das paredes duplas, necessrio aplicar correces
ao valor de isolamento sonoro obtido atravs da Lei da Massa [18].
Para que uma parede dupla seja tratada como tal importa cumprir algumas condies
[18]:
A frequncia de ressonncia dos painis de uma parede dupla deve ser inferior a
63 Hz.

R
=
C
2-n
*_
(m1+m2)-p
m1-m2-d
(1)
Sendo:
c= Velocidade de propagao do som no ar (340m/s)
mi = Massa superficial do pano i
= Massa volmica do ar (1.18 Kg/m
3
)
d = Espessura da lmina de ar (m)
A espessura da caixa-de-ar da parede no deve ser inferior ao valor obtido pela
seguinte expresso:
J > u.9 - [
1
m1
+
1
m2
(2)
CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 66

(o isolamento acstico devido espessura da caixa-de-ar, pode ser considerado como
cerca de 1dB/cm de largura do espao de ar [19])
A caixa-de-ar deve ser semi-preenchida com elemento absorvente com um
mnimo de 4 cm de espessura.
Cumprindo-se estas trs condies, o ndice obtido do grfico dever ser aumentado
entre 3 a 5 dB. Caso contrrio, a parede ser tratada como uma parede simples.
Pelo grfico da Lei da Massa, ou pela aplicao das expresses seguintes determina-se o
isolamento acstico [19].
R= 13,2 log (m1+m2) + 13,8 dB, para m<200 Kg/m
2
(3)
R= 14,3 log (m1+m2) + 11 dB, para m>200 Kg/m
2
(4)

5.4 Anlise do ndice de isolamento sonoro a sons areos de vrios tipos
de paredes entre fogos
Para a elaborao de um dos aspectos a avaliar na qualidade acstica de edifcios de
habitao, foram analisados 4 tipos de paredes entre fogos mais comuns nos projectos
analisados, que so as seguintes:
Parede entre fogos 1:
Legenda:

1- Reboco 1 cm
2- Tijolo cermico 30x20x11
3- Caixa-de-ar de 4 cm
4- Estuque projectado 1 cm
5- Tijolo cermico 30x20x11
6- Isolamento acstico 4 cm




Int. Ext
CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 67

Massas especficas dos materiais constituintes:
Os 2 panos so de igual massa e so constitudo por:
- Tijolo cermico 30x20x11...................................= 90,0 Kg/m
2
- Estuque projectado 1 cm...1400,0 Kg/m
3
x 1,0
-2
= 14,0 Kg/m
2
Total........= 104,0 Kg/m
2

Massa total= 208 Kg/m
2

Pela aplicao da expresso (1), resulta;

R
=
C
2-n
*_
(m1+m2)-p
m1-m2-d

R
=
340
2-n
*_
(104+104)-1.18
104-104-0.04

R
= 4u.7S Ez <63Hz (OK!)
Pela aplicao da expresso (2), resulta;
J > u.9 - [
1
m1
+
1
m2
J > u.9 - [
1
104
+
1
104
J > u.u17 m,
Como d=0.04 m > 0.017 (OK!) (acresce 4 dB)
Caixa-de-ar preenchida com material absorvente de 4 cm.
Logo so reunidas todas as condies para se tratar de uma parede dupla.
m
total
= 208,0 Kg/m
2

Com m > 200 Kg/m
2
, Pela expresso (4) resulta,
R= 14,3 log (m1+m2) + 11 dB R= 14,3 log (104+104) + 11 dB R= 44,15 +4 dB
Como so verificadas todas as condies, o valor de R ser aumentado de 3 dB.
R= D
nT,w
= 48,15 + 3 dB = 51,15 dB
D
nT,w
= 51.15 dB
Pela alnea b) do artigo 5. do RRAE, D
nT,w
50 dB. Como 51.15 dB 50 dB, cumpre
os requisitos acsticos exigidos.

CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 68

Parede entre fogos 2:
Legenda:

1- Reboco exterior 1 cm
2- Tijolo cermico 30x20x15
3- Caixa-de-ar 4cm
4- Isolamento acstico de 4 cm
5- Tijolo cermico 30x20x11
6- Estuque projectado 1 cm



Massas especficas dos materiais
constituintes:
O pano de maior massa constitudo por:
- Estuque projectado 1 cm....1400,0 Kg/m
3
x 1,0
-2
= 14,0 Kg/m
2
- Tijolo cermico 30x20x15...................................=110,0 Kg/m
2
Total.......= 124,0 Kg/m
2
O pano de menor massa constitudo por:
- Estuque projectado 1 cm....1400,0 Kg/m
3
x 1,0
-2
= 14,0 Kg/m
2
- Tijolo cermico 30x20x11....................................=90,0 Kg/m
2
Total.......= 104,0 Kg/m
2
Massa total= 228 Kg/m
2


Pela aplicao da expresso (1), resulta;

R
=
C
2-n
*_
(m1+m2)-p
m1-m2-d

R
=
340
2-n
*_
(124+104)-1.18
124-104-0.04

R
= S9 Ez <63Hz (OK!)
Pela aplicao da expresso (2), resulta;
Int.
Ext.
CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 69

J > u.9 - [
1
m1
+
1
m2
J > u.9 - [
1
124
+
1
104
J > u.u1S9 m,
Como d=0.04 m > 0.0159 (OK!) (acresce 4 dB)
Caixa-de-ar preenchida com material absorvente de 4 cm.
Logo so reunidas todas as condies para se tratar de uma parede dupla.
m
total
= 228,0 Kg/m
2

Com m> 200 Kg/m
2
, Pela expresso (4) resulta,
R= 14,3 log (m1+m2) + 11 dB R= 14,3 log (124+104) + 11 dB R= 44.72 +4 dB

Como so verificadas todas as condies, o valor de R ser aumentado de 3 dB.
R= D
nT,w
= 48.72 + 3 dB = 51.72 dB
D
nT,w
= 51.72 dB
Pela alnea b) do artigo 5. do RRAE, D
nT,w
50 dB. Como 51.72 dB 50 dB, cumpre
os requisitos acsticos exigidos.

Parede entre fogos 3:
Legenda:

1- Tijolo cermico 30x20x15
2- Caixa-de-ar 4cm
3- Estuque projectado 1 cm
4- Estuque projectado 1 cm
5- Tijolo cermico 30x20x15
6- Isolamento acstico de 4 cm




Int. Ext.
CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 7u

Massas especficas dos materiais constituintes:
Os 2 panos so de igual massa e so constitudo por:
- Estuque projectado 1 cm....1400,0 Kg/m
3
x 1,0
-2
= 14,0 Kg/m
2
- Tijolo cermico 30x20x15...................................=110,0 Kg/m
2
Total.......= 124,0 Kg/m
2
Massa total= 248 Kg/m
2


Pela aplicao da expresso (1), resulta;

R
=
C
2-n
*_
(m1+m2)-p
m1-m2-d

R
=
340
2-n
*_
(124+124)-1.18
124-124-0.04

R
= S7.SS Ez <63Hz (OK!)
Pela aplicao da expresso (2), resulta;
J > u.9 - [
1
m1
+
1
m2
J > u.9 - [
1
124
+
1
124
J > u.u14S m,
Como d=0.04 m > 0.0145 (OK!) (acresce 4 dB)
Caixa-de-ar preenchida com material absorvente de 4 cm.
Logo so reunidas todas as condies para se tratar de uma parede dupla.
m
total
= 248,0 Kg/m
2

Com m> 200 Kg/m
2
, Pela expresso (4) resulta,
R= 14,3 log (m1+m2) + 11 dB R= 14,3 log (124+124) + 11 dB R= 45.24 +4 dB
Como so verificadas todas as condies, o valor de R ser aumentado de 3 dB.
R= D
nT,w
= 49,24 + 3 dB = 52,24 dB
D
nT,w
= 52.24 dB
Pela alnea b) do artigo 5. do RRAE, D
nT,w
50 dB. Como 52.24 dB 50 dB, cumpre
os requisitos acsticos exigidos.

CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 71

Parede entre fogos 4:
Legenda:

1- Tijolo cermico 30x20x15
2- Caixa-de-ar 4cm
3- Estuque projectado 1 cm
4- Beto 20 cm
5- Isolamento acstico de 4 cm



Massas especficas dos materiais constituintes:
O pano com maior massa constitudo por:
- Estuque projectado 1 cm....1400,0 Kg/m
3
x 1,0
-2
= 14,0 Kg/m
2
- Beto 20 cm.......................2500,0 Kg/m
3
x 20,0
-2
= 500,0 Kg/m
2
Total.......= 514,0 Kg/m
2
O pano com menor massa constitudo por:
- Estuque projectado 1 cm....1400,0 Kg/m
3
x 1,0
-2
= 14,0 Kg/m
2
- Tijolo cermico 30x20x15...................................=110,0 Kg/m
2
Total.......= 124,0 Kg/m
2
Massa total= 638 Kg/m
2


Pela aplicao da expresso (1), resulta;

R
=
C
2-n
*_
(m1+m2)-p
m1-m2-d

R
=
340
2-n
*_
(514+124)-1.18
514-124-0.04

R
= 29,41 Ez <63Hz (OK!)
Pela aplicao da expresso (2), resulta;
J > u.9 - [
1
m1
+
1
m2
J > u.9 - [
1
514
+
1
124
J > u.uu9 m,
Int. Ext.
CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 72

Como d=0.04 m > 0.009 (OK!) (acresce 4 dB)
Caixa-de-ar preenchida com material absorvente de 4 cm.
Logo so reunidas todas as condies para se tratar de uma parede dupla.
m
total
= 638,0 Kg/m
2

Com m> 200 Kg/m
2
, Pela expresso (4) resulta,
R= 14,3 log (m1+m2) + 11 dB R= 14,3 log (514+124) + 11 dB R= 51,1 +4 dB
Como so verificadas todas as condies, o valor de R ser aumentado de 3 dB.
R= D
nT,w
= 55,1 + 3 dB = 58,1 dB
D
nT,w
= 58,1 dB
Pela alnea b) do artigo 5. do RRAE, D
nT,w
50 dB. Como 58,1 dB 50 dB, cumpre os
requisitos acsticos exigidos.
Para se atingir um isolamento sonoro de 58,1 dB, necessria uma parede dupla com
uma espessura total de 45cm, a qual se torna uma soluo bastante dispendiosa e muito
volumosa.

Tabela 15: ndices de isolamento a sons areos obtidos da anlise efectuada das 4 solues analisadas
Parede Dnt,w (dB)
1 51,15
2 51,72
3 52,24
4 58,10

Com base nas paredes entre fogos analisadas (ver tabela 15) elaborada uma proposta
de avaliao do isolamento acstico em paredes entre fogos.



CAPITULO6DefiniodosAspectoaAvaliaremProjectosdeAcsticaeDefiniodeum
Aspectoaavaliar

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 7S

5.5 Proposta de avaliao do isolamento acstico de paredes entre
fogos
Tabela 16: Proposta de avaliao da qualidade de projectos Paredes entre fogos
Paredes entre fogos
1- Verificao da conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de
comportamento acstico
Projecto de arquitectura
Projecto de comportamento
acstico
Conformidade entre todas
as peas?
Soluo
construtiva
Pormenor
construtivo
Soluo
construtiva
Pormenor
construtivo
SIM NO





Notas: Se Sim, continua-se o processo de certificao do comportamento acstico.
Se No, o projecto reprovado.
2- Avaliao da qualidade do projecto de comportamento acstico
Qual o D
nT,w
calculado?________________________________
3- Seleccione o nvel de isolamento acstico calculado no Projecto
de Comportamento Acstico que corresponde s situaes
seguintes:
Nota:
D
nT,w
calculado < 50 dB 1
50dB D
nT,w
calculado 52 dB 2
52dB < D
nT,w
calculado 57 dB 3
D
nT,w
calculado > 57 dB 5

A escala de pontuao adoptada varia entre 1 e 5 (ver tabela 17). No caso em estudo
s so considerados os nveis 1,2,3 e 5. Os limites impostos ao valor D
nT,w
foram
baseados nos resultados obtidos para as 4 paredes estudadas.
Tabela 17: Significado dos nveis de pontuao obtidos
Nota Significado
1 Insuficiente
2 Suficiente
3 Bom
5 Excelente
























CAPTULO 6 Concluses e Trabalho Futuro


CAPITULO6ConcluseseTrabalhoFuturo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 7S

6.1 Concluses Finais
Com o trabalho realizado pretendeu-se dar uma contribuio para a melhoria da
qualidade dos projectos de acstica de edifcios de habitao.
Neste sentido foram analisados projectos de edifcios de habitao licenciados nos anos
de 2007 e 2008 no municpio de Vila Real.
Aps a sua anlise concluiu-se que os principais problemas encontrados se referem
ausncia de conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de
comportamento acstico e falta de definio das solues construtivas e de
pormenores construtivos sobretudo no projecto de arquitectura.
Ao analisar os projectos de comportamento acstico, verificou-se que, num elevado
nmero de projectos, as solues construtivas fornecidas na memria descritiva no so
depois integralmente respeitados quando efectuado o clculo do comportamento
acstico. Alm disso, nem sempre foi possvel efectuar a avaliao da conformidade
entre elementos do projecto de comportamento acstico, devido ao facto de num
nmero significativo de projectos no ser fornecida informao suficiente sobre
elementos construtivos, sobretudo nos pavimentos.
Comparando os resultados dos projectos analisados nos anos de 2007/2008 com os de
2003 e 2005, concluiu-se que no projecto de arquitectura houve uma grande diminuio
na apresentao de todas as solues construtivas e na apresentao de pormenores
construtivos. Quanto apresentao de solues construtivas e pormenores construtivos
neste projecto, em geral nos pavimentos onde ocorre o maior nmero de projectos
onde no existe informao. Em 2007/2008 verificou-se uma diminuio da
conformidade no em relao a 2003 e 2005.
No projecto de acstica em 2007/2008 verificou-se um grande aumento na
conformidade entre as solues construtivas da memria descritiva e os pormenores
construtivos de clculo face a 2003 e 2005.
Quanto conformidade entre o projecto de arquitectura e o projecto de acstica, esta foi
baseada na memria descritiva do projecto de arquitectura devido inexistncia de
pormenores construtivos, verificou-se um aumento nos anos de 2007/2008 face a 2003,
e uma diminuio face a 2005.
CAPITULO6ConcluseseTrabalhoFuturo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 76

Como em geral no elaborado o projecto de execuo, e no existe conformidade
entre as peas escritas e desenhadas do projecto de arquitectura e entre o projecto de
arquitectura e o de acstica, torna-se imprescindvel a verificao destes aspectos para a
obteno de uma construo com qualidade acstica.
No que respeita conformidade com o RRAE. O rudo particular de equipamentos
colectivos do edifcio (emisso), e quartos ou zonas de estar (recepo) no foi
verificado em nenhum dos projectos analisados, o rudo proveniente de uma percusso
normalizada sobre pavimentos de locais destinados a comrcio, indstria ou servios
(emisso) e quartos ou zonas de estar de outro fogo (recepo) no foi verificado em
25% dos projectos analisados, e o rudo entre compartimentos de um fogo (emisso) e
quartos ou zonas de estar de outro fogo (recepo) no foi verificado em 17% dos casos.
Os restantes requisitos impostos no RRAE so cumpridos.
A identificao destes problemas constitui um alerta para os diversos intervenientes no
sector da construo, desde arquitectos, projectistas de projectos de comportamento
acstico, at aos responsveis pela fiscalizao da obra.
A realizao deste trabalho permitiu tambm identificar as solues construtivas mas
utilizadas em edifcios de habitao multifamiliares licenciados no Municpio de Vila
Real, nos anos de 2007 e 2008, e verificar que a maior parte cumpre os requisitos
impostos pelo RRAE.
Com o inqurito realizado s empresas de construo e construo/promoo, veio-se
confirmar o que j se tinha verificado na anlise dos projectos, que existem falhas na
conformidade entre os vrios projectos. Contudo apesar de na maioria das respostas os
inquiridos responderem que do muita importncia ao comportamento acstico, quando
existe falta de informao relativa s solues construtivas ainda continuam a utilizar as
solues que esto habituados a fazer, ou seguem o projecto de arquitectura, o que em
nada contribui para a melhoria da qualidade acstica das habitaes.
Para se ter um bom comportamento acstico nas habitaes necessrio comear por
actuar na fase de projecto, e garantir que todos os requisitos mnimos esto a ser
cumpridos e que todas as peas dos projectos esto em conformidade, sem isso no se
conseguir obter a qualidade acstica mnima exigvel para as habitaes.
CAPITULO6ConcluseseTrabalhoFuturo

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 77

A proposta dos aspectos a avaliar foi elaborada tendo por base a reviso bibliogrfica
realizada, a anlise dos projectos de licenciamento em 2007/2008, a anlise da evoluo
da qualidade dos projectos relativamente a 2003 e 2005 e o inqurito s empresas de
construo. Os aspectos propostos a serem avaliados so a conformidade de todas as
peas escritas e desenhadas nos projectos de arquitectura e acstica e a conformidade
entre os vrios projectos e os parmetros impostos pelo RRAE para este tipo de
edifcios, ndices de isolamento sonoro a sons areos, a sons de percusso e ao rudo
particular de equipamentos.
Com a proposta de avaliao de um dos aspectos a avaliar na certificao de projectos
de comportamento acstico, com este trabalho espera-se contribuir para uma melhoria
da qualidade dos projectos de comportamento acstico.

6.2 Perspectivas de Trabalho Futuro
No mbito do trabalho apresentado surgem vrias possibilidades de desenvolvimentos
futuros, nomeadamente:
- Alargamento da anlise de projectos a outras cmaras municipais da regio e do Pas
no sentido de melhorar a caracterizao da qualidade dos projectos de comportamento
acstico;
- Extenso do estudo apresentado nomeadamente a edifcios unifamiliares;
- Anlise de medies dos ndices acsticos em edifcios j existentes e comparao
com os ndices de isolamento sonoro obtidos no projecto de acstica;
- Identificao de solues construtivas mais econmicas e eficientes relativamente ao
comportamento acstico e desempenho energtico em edifcios de habitao, adaptadas
regio de TMAD;
- Elaborao das fichas de avaliao para cada um dos restantes aspectos a avaliar;
- Implementao de um processo de certificao da qualidade de projectos de acstica.
- Definir as alteraes a efectuar nas solues adoptadas nos diferentes elementos
construtivos para melhorar o comportamento acstico;























Referncias Bibliogrficas


Refeincias Bibliogificas

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 79

[1] Costa, A., Pereira, S. & A. Paiva., Levantamento dos Principais Defeitos Existentes
em Projectos de Acstica de Edificios de Habitao, Encontro Nacional sobre
Qualidade e Inovao na Construo QIC2006, LNEC, Lisboa, Portugal, 2006.
[2] Regulamento dos Requisitos Acsticos dos Edifcios - Decreto-Lei n. 96/2008, de 9
de Junho, Dirio da Republica, 1 Srie, 2008.
[3] COSTA, J. M., Mtodos de Avaliao da Qualidade de Projectos de Edificios de
Habitao, Tese de Doutoramento, FEUP, Porto, Portugal, 1995.
[4] PEDRO, J. B., Definio e Avaliao da Qualidade Arquitectnica Habitacional,
Tese de Doutoramento, FAUP, Porto, Portugal, 2000.
[5] Association Qualitel, MTODO QUALITEL - Edio de 1 de Janeiro de 2008,
Frana, 2008.
[6] Briga-S, A., Anlise de Projectos de Comportamento Trmico de edificios de
Habitao Um contributo para a Melhoria do Desempenho Energtico, Dissertao
de Mestrado, UTAD, Vila Real, Portugal, 2007.
[7] Pereira, S., Levantamento dos Principais Aspectos que Influenciam a Qualidade dos
Edificios de Habitao em TMAD, Dissertao de Mestrado, UTAD, Vila Real,
Portugal, 2004.
[8] http://www.qualiteste.pt/apresentacao/instalacoes, Ruskin, J [consultado a 16 de
Setembro de 2009].
[9] http://hgespuny.sites.uol.com.br/bluesquare/qualidade.htm, Espuny, H [consultado
a 16 de Setembro de 2009].
[10] SEL 2000 Un instrument de conception, d'valuation et de comparaison - Suia,
2000.
[11] Marca de Qualidade LNEC, LNEC, Lisboa, 2007.
[12] CONQUAS The BCA construction quality assessement system, Malsia,
Singapura, 2008.
[13] LEED Green Building Rating System, Canad, 2004.
[14] LEED For New Construction & Major Renovation, USA, 2005
[15] LEED Green Building Rating System, ndia, 2007.
Refeincias Bibliogificas

Definio dos Aspectos para Avaliar a Qualidade de Projectos de Acstica de Edifcios de Habitao 8u

[16] Regulamento Geral do Rudo - Decreto-Lei n. 146/2006, de 31 de Julho, Dirio da
Repblica, 1 Srie, 2006.
[17] CypeVac Manual de clculo, 2009.
[18] Farinha, J., Reis, A., Tabelas Tcnicas, 1993.
























Anexos





















(Check-List- anlise dos projecto)
Anexo I


Dat a de Consul t a ______________
Memr i a Descr i t i v a Peas Desenhadas Memr i a Descr i t i va Cl cul o Acst i co
1
.
3
.

E
n
v
i
d
r
a

a
d
o
s
Fi cha de Consul t a de Pr oj ect os de Li cenci ament o Fi cha de Consul t a de Pr oj ect os de Li cenci ament o
Pr ocesso N. _________
1. Sol ues Const r ut i vas Apr esent adas
Ti po Edi f ci o _________________
Pr oj ect o Ar qui t ect ur a Pr oj ect o Acst i ca
Entre fogos:
Entre compartimentos do
mesmo fogo:
Zonas comuns:
Entre fogos:
Zonas comuns:
1
.
1
.

P
a
r
e
d
e
s

E
x
t
e
r
i
o
r
e
s
Zonas comuns:
Entre fogos:
Entre compartimentos do
mesmo fogo:
Zonas comuns:
Zonas comuns ou
comerciais:
Zonas comuns ou comerciais: Zonas comuns ou comerciais:
Zonas comuns ou
comerciais:
Entre fogos:
Entre fogos:
Entre compartimentos do
mesmo fogo:
Entre compartimentos do
mesmo fogo:
Entre fogos: Entre fogos: Entre fogos:
1
.
4
.

P
a
v
i
m
e
n
t
o
s
1
.
2
.

P
a
r
e
d
e
s

I
n
t
e
r
i
o
r
e
s
Paredes Interiores
Entre fogos Sim No
Entre compartimentos do mesmo fogo
2.1. Ar qui t ect ur a/ Ar qui t ect ur a
Zonas comuns
Paredes Interiores
Envidraados
Paredes Exteriores Sim No
Sim No
2.2. Acst i ca/ Acst i ca
Sim No Paredes Exteriores
Sim No
Sim No
Sim No
Entre fogos
Entre compartimentos do mesmo fogo
2. Conf or mi dade
Pavimentos
Entre fogos Sim No
Zonas Comuns ou Comerciais Sim No
Sim No
Zonas comuns Sim No
Pavimentos
Entre fogos Sim No
Zonas Comuns ou Comerciais Sim No
Envidraados Sim No
2.3. Ar qui t ect ur a/ Acst i ca
Paredes Exteriores Sim No
Paredes Interiores
Entre fogos Sim No
Entre compartimentos do mesmo fogo Sim No
Zonas comuns Sim No
Pavimentos
Entre fogos Sim No
Zonas Comuns ou Comerciais Sim No
Envidraados Sim No
3. Pr oj ect o de Acst i ca
3.1. Peas Escr i t as
Memria Descritiva Sim No
Se si m i ndi que se apr esent a i nf or mao sobr e:
Paredes Exteriores Sim No
Sim No
Zonas Comuns ou Comerciais Sim No
Paredes Interiores
Entre fogos Sim No
Entre compartimentos do mesmo fogo Sim No
Zonas comuns Sim No
Se si m, i ndi que que t i po de el ement os so apr esent ados.
Envidraados Sim No
3.2. Peas Desenhadas Sim No
Pavimentos
Entre fogos
3.3.6. No interior dos quartos ou zonas de estar dos fogos (recepo), o ndice de isolamento sonoro a sons de percusso, LnT,w, proveniente de uma
percusso normalizada sobre pavimentos de locais do edifcio destinados a comercio, industria, servios ou diverso (emisso), dever satisfazer a
condio seguinte:
LnT,w 50 dB
Cal cul ado
No
3.3.7. No interior dos quartos e zonas de estar dos fogos, o nvel de avaliao, L
Ar,nT
, do rudo particular de equipamentos colectivos do edifcio, tais
como ascensores, grupos hidropressores, sistemas centralizados de ventilao mecnica, automatismos de portas de garagem, postos de
transformao de corrente elctrica e escoamento de guas, dever satisfazer as condies seguintes:
Cal cul ado Ver i f i cao
Lar,nT_____________________________________
Sim No
i) L
Ar,nT
35dB (A) (se o funcionamento do equipamento for intermitente); L
Ar,nT
32dB (A) para o novo RRAE
ii) L
Ar,nT
30dB (A) (se o funcionamento do equipamento for continuo); L
Ar,nT
27dB (A) para o novo RRAE
iii) L
Ar,nT
40dB (A) (se o equipamento for um grupo gerador elctrico de emergncia); L
Ar,nT
40dB (A) para o novo RRAE
iii) D nT,w 50dB (se o local emissor for uma garagem de parqueamento automvel)
3.3.4. O ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, D nT,w, entre locais do edifcio destinados a comercio, industria, servios ou diverso
(emisso) e quartos ou zonas de estar dos fogos (recepo) devera satisfazer a condio seguinte:
D nT,w 58dB
3.4. O cl cul o f oi ef ect uado r ecor r endo a al gum pr ogr ama aut omt i co?
Sim Qual? ____________________
Cal cul ado Ver i f i cao
LnT,w _____________________________________
Sim No
LnT,w _____________________________________
Sim No
Cal cul ado Ver i f i cao
Cal cul ado Ver i f i cao
D nT,w _____________________________________
Sim No
3.3.5. No interior dos quartos ou zonas de estar dos fogos (recepo), o ndice de isolamento sonoro a sons de percusso, LnT,w, proveniente de uma
percusso normalizada sobre pavimentos de outros fogos ou de locais de circulao comum do edifcio (emisso), dever satisfazer a condio
seguinte:
LnT,w 60 dB
Ver i f i cao
DnT,w _____________________________________
Cal cul ado Ver i f i cao
D nT,w 50dB
Sim No
ii) D nT,w 40dB(se o local emissor for um caminho de circula o vertical, quando o edifcio seja servido de ascensores)
D,nT,w _____________________________________
Sim No
3.3.3. O ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, normalizado, D nT,w entre locais de circulao comum do edifcio(emisso) e quartos
ou zonas de estar dos fogos (recepo) dever satisfazer as seguintes condies:
i) D nT,w 48dB
i) D2m,nT,w33dB (zonas mistas)
ii) D2m,nT,w 28dB (zonas sensveis)
Ver i f i cao Cal cul ado
3.3.2. O ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, normalizado, D nT,w , entre compartimentos de um fogo(emisso) e quartos ou zonas
de estar de outro fogo(recepo) num edifcio dever satisfazer a condio seguinte:
3.3. Cl cul o Acst i co
Sim No
D2m,nT,w _____________________________________
3.3.1. O ndice de isolamento sonoro a sons de conduo area, normalizado, D2m,nT,w, entre o exterior do edifcio e quartos ou zonas de estar dos
fogos dever satisfazer as condies seguintes:
























(Inqurito s empresas de construo)
Anexo II


APA CI VI L - Anl i se de pr oj ect os de ac st i ca
I dent i f i cao da empr esa
Apenas obr i gat r i o a r espost a a per gunt as com *
1.1: Nome
Escreva aqui a sua resposta:
1.2: Telefone
Escreva aqui a sua resposta:
1.3: Email
Escreva aqui a sua resposta:
* 1.4: Classe de Alvar da categoria Construtor Geral de Edifcios de Construo Tradicional
Escolha *apenas* uma das opes seguintes:
Classe 1
Classe 2
Classe 3
Classe 4
Classe 5
Classe 6
Classe 7
Classe 8
Classe 9
* 1.5: Tipo de Empresa
Escolha *apenas* uma das opes seguintes:
Promotor/Construtor
Construtor
* 1.6: Concelho
Escreva aqui a sua resposta:
* 1.7: Distrito
Escolha *apenas* uma das opes seguintes:
Aveiro
Beja
Braga
Bragana
Castelo Branco
Coimbra
vora
Faro
Guarda
Leiria
Lisboa
1 de 3 10-07-2009 21:32
Portalegre
Porto
Santarm
Setbal
Viana do Castelo
Vila Real
Viseu
Aores
Madeira
Dados sobr e a ut i l i zao de pr oj ect os
Est e gr upo de r espost a obr i gat r i a
* 2.1: Durante o processo de construo de um edifcio, quais os projectos que consulta?
Escolha *apenas* uma das opes seguintes:
Projecto de arquitectura - peas desenhadas
Projecto de arquitectura - peas escritas
Projecto de arquitectura - peas escritas e desenhadas
Projecto de arquitectura e projecto de acstica
Todos os projectos
[Responder apenas a esta questo se respondeu 'Projecto de arquitectura e projecto de acstica' ou 'Todos
os projectos' Para a questo '2.1']
* 2.2: Quais os principais problemas encontrados no projecto de acstica?
Por favor escolha *todas* as que se aplicam:
No existe conformidade entre a memria descritiva, os clculos e as peas
desenhadas
No foram verificados todos os requisitos impostos pelo regulamento em vigor
No existe conformidade entre os projectos de arquitectura e acstica
Outro:
[Responder apenas a esta questo Se respondeu 'Projecto de arquitectura e projecto de acstica' ou 'Todos
os projectos' Para a questo '2.1']
* 2.3: Quando no existe conformidade entre projectos, qual o projecto que utiliza para a execuo
da construo?
Escolha *apenas* uma das opes seguintes:
Projecto de arquitectura
Projecto de acstica
Outro
* 2.4: Quando existe falta de informao relativamente ao tipo de materiais e/ou sua espessura,
em paredes ou pavimentos, o que feito?
Por favor escolha *todas* as que se aplicam:
Consulta os engenheiros ou arquitectos que elaboraram o projecto, a fim de
esclarecer as dvidas
Utiliza as solues construtivas que est habituado a realizar
Consulta algum com mais experincia
Outro:
* 2.5: Ordene por importncia, os elementos que so usados na realizao das obras.
Por favor seleccione as caixas por ordem de prefercia de 1 a 5
Memria descritiva do projecto de arquitectura
Peas desenhadas do projecto de arquitectura
Memria descritiva do projecto de acstica
Projecto de arquitectura peas escritas e desenhadas
Projecto de acstica
2.6: Ordene por importncia os aspectos mais relevantes que os clientes procuram na aquisio de
uma nova habitao
Por favor seleccione as caixas por ordem de prefercia de 1 a 6
Preo
Qualidade dos materiais
Conforto acstico
Conforto trmico
Acabamentos
Distribuio dos espaos
* 2.7: Acha que deveria existir um sistema de certificao de acstica semelhante do que existe na
Certificao Energtica?
Escolha *apenas* uma das opes seguintes:
Sim
No
* 2.8: Que importncia atribua ao comportamento acstico nas habitaes que constri?
Escolha *apenas* uma das opes seguintes:
Pouca
Moderada
Mdia
Muita
Muitssima
Submeter o seu Inqurito
Obrigado por ter preenchido este Inqurito

Você também pode gostar