Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Mnum Faf Handout
Mnum Faf Handout
MIEEC, FEUP
http://www.fe.up.pt/faf/mnum
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
1 / 458
Contedo
Contedo I
1
Erros Valores exacto e aproximado Sistemas de vrgula utuante Aritmtica em representaes nitas Propagao de erros no clculo de funes Erro no clculo de sries Exerccios Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 2 / 458
Contedo
Aproximao de funes Aproximao dos mnimos quadrados Aproximao em espaos vectoriais Sistemas Sobredeterminados Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 3 / 458
Contedo
Integrao numrica Regra dos trapzios Regra de Simpson Integrao de Romberg Sobre normas de vectores e matrizes Norma de um vector Norma de uma matriz Sistemas de equaes lineares Eliminao gaussiana Estratgias de pivotao Erro e resduo de uma soluo aproximada Perturbaes no sistema de equaes Mtodos iterativos Inverso de matrizes Integrao de Equaes diferenciais
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 4 / 458
Contedo
Contedo IV Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
5 / 458
Apresentao
Docentes
C. Mendona e Moura cmm@fe.up.pt Manuel J. Oliveira moliv@fe.up.pt M. Joana Peres jperes@fe.up.pt Fernando A. Fontes faf@fe.up.pt Agradecimentos aos anteriores docentes Anbal Matos e Miguel Gomes pelo material disponibilizado.
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 6 / 458
Apresentao
Trata do estudo de mtodos que permitam obter solues aproximadas de problemas com um esforo computacional razovel. Est na fronteira entre a Matemtica e Cincias de Computao.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
7 / 458
Apresentao
Objectivos da disciplina
Dotar os alunos da capacidade de aplicar criteriosamente tcnicas numricas para a resoluo de problemas de engenharia, o que exige:
1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
8 / 458
Apresentao
Importncia da disciplina Um computador uma til e poderosa ferramenta de clculo de um EEC. Logo, importante que ele conhea as potencialidades e fundamentos dos mtodos utilizados ... Mas tambm as limitaes desses mtodos. Exemplos de desastres devido ao uso incorrecto de mtodos numricos:
The explosion of the Ariane 5 rocket just after lift-o on its rst voyage on June 4, 1996, was ultimately the consequence of a simple overow. The Patriot Missile failure, in Dharan, Saudi Arabia, on February 25, 1991 which resulted in 28 deaths, is ultimately attributable to poor handling of rounding errors. The sinking of the Sleipner A oshore platform in Gandsfjorden, Norway, on August 23, 1991, resulted in a loss of nearly one billion dollars. It was found to be the result of inaccurate nite element analysis. fonte/mais info: http://www.ima.umn.edu/~arnold/disasters/
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 9 / 458
Apresentao
Programa
Erros e representaes numricas Equaes no lineares Sistemas de equaes no lineares Sistemas de equaes lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Integrao de Equaes diferenciais
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
10 / 458
Apresentao
expectvel
Conhecimentos prvios de Matemtica derivao e integrao, srie de Taylor matrizes, sistemas de equaes maturidade matemtica (facilidade na manipulao de expresses, saber ler e escrever matemtica) Conhecimentos prvios de Programao entrada e sada de dados, passagem de parmetros ciclos e arrays Estudo/Trabalho 8 horas/semana para esta UC (4 de aulas)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
11 / 458
Apresentao
Aulas tericas
21 horas por semana exposio e discusso da matria apresentao de exemplos ilustrativos esclarecimento de dvidas
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
12 / 458
Apresentao
Aulas terico-prticas
bloco de 2 horas por semana comeam na semana de 9 de Maro salas de PCs plano anunciado antecipadamente programao de mtodos numricos
em linguagem C grupos de 2 alunos
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
13 / 458
Apresentao
Ferramentas
Uso obrigatrio calculadora cientca compilador de C Uso incentivado aplicaes de clculo numrico e simblico
Matlab Maple ...
folha de clculo
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
14 / 458
Apresentao
Exame Final (E ) Programas e Problemas (P ) A resolver nas aulas TP Trabalhos de Programao (4) (grupos 2 alunos, durao 1,5 h) Resoluo de problemas (5) (individualmente, durao 30 min) De entre os 4 programas + 5 problemas s contam para nota os 7 melhores.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
15 / 458
Apresentao
Classicao
Motivao: a nota da avaliao prtica vale tanto mais quanto melhor for a nota do exame!
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
16 / 458
Apresentao
Obteno de frequncia
no exceder o limite de faltas s aulas TP; obter pelo menos 6 valores na componente de trabalhos de programao e resoluo de problemas
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
17 / 458
Apresentao
A. Matos, Apontamentos de Anlise Numrica, FEUP. S. Conte & C. de Boor, An Introduction to Numerical Analysis, McGraw-Hill. E. Fernandes, Computao Numrica, U. Minho. H. Pina, Mtodos Numricos, McGraw-Hill. R. Burden & J. Faires, Numerical Analysis, Brooks Cole. W. Cheney & D. Kincaid, Numerical Mathematics and Computing, Brooks Cole.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
18 / 458
Apresentao
Pginas disciplina
Pgina do SIFEUP e http://www.fe.up.pt/faf/mnum/ Apontamentos de Anlise Numrica Folhas de problemas (alguns resolvidos) Testes de anos anteriores Exerccios de programao de anos anteriores Informao sobre funcionamento
plano das aulas sumrios classicaes ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
19 / 458
Erros
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
20 / 458
Erros
1. Erros e representaes numricas O que signica 1.20.1 ou 1.25%? 1.3 e 1.30 tm o mesmo signicado? Porque razo a operao 1 + 1020 tem resultado 1 nas mquinas calculadoras? Porque nem sempre (a + b) + c igual a a + (b + c ) ? Como minimizar as consequncias da preciso nita? Que preciso ter sin se tiver uma preciso de 2o ? Quantos termos devemos usar para calcular 5 dgitos de srie?
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS
2 atravs de uma
21 / 458
Erros
Erros Valores exacto e aproximado Sistemas de vrgula utuante Aritmtica em representaes nitas Propagao de erros no clculo de funes Erro no clculo de sries Exerccios Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 22 / 458
Erros
x x x = x x
x*
x*
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
23 / 458
Erros
Erro absoluto |x | = |x x |
Erro absoluto:
Notao:
x = x
x [x , x + ] [3.138, 3.142]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
24 / 458
Erros
Erro relativo |x | |x | |x | |x |
Erro relativo:
ou aproximadamente
x [1.9, 2.1]
25 / 458
MTODOS NUMRICOS
Erros
Notao cientca
mantissa: expoente:
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
26 / 458
Erros
E se a mantissa for d1 d2 dn dn+1 dn+2 ? Truncatura ignoram-se algarismos a partir do ndice n + 1 Arredondamento se 0.dn+1 dn+2 . . . > 0.5 soma-se uma unidade casa n para (arredondar para cima) se 0.dn+1 dn+2 . . . < 0.5 mantm-se a casa n (arredondar para baixo) se 0.dn+1 dn+2 . . . = 0.5 arredonda-se para cima ou para baixo cando a casa n par (por vezes tambm se arredonda para cima)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
27 / 458
Erros
Como simplicar a notao x = x ? Majorar erros absolutos por 0.5 10n e representar a aproximao at casa decimal 10n . Os algarismos da mantissa (com excepo dos zeros esquerda) designam-se algarismos signicativos. Procedimento
1 2
majorao de por um nmero da forma 0.5 10n arredondar x para a casa 10n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
28 / 458
Erros
Intervalo [2.235, 2.245] [2.2395, 2.2405] [145, 155] [50, 150] [0.995 10k , 1.005 10k ]
Alg. signicativos 3 4 2 1 3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
29 / 458
Erros
Teorema Seja x = 0. Uma aproximao de x com n algarismos signicativos tem um erro relativo inferior a 5 10n .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
30 / 458
Erros
Erros Valores exacto e aproximado Sistemas de vrgula utuante Aritmtica em representaes nitas Propagao de erros no clculo de funes Erro no clculo de sries Exerccios Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 31 / 458
Erros
Nmeros representveis:
x = (0.d1 d2 dn ) e
base de representao n nmero de dgitos da mantissa (preciso) m, M expoentes mnimo e mximo (gama representvel) Sistema normalizado: x = 0 d1 = 0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
32 / 458
Erros
overow
rmax
rmin
rmin
rmax
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
33 / 458
Erros
aproximao de nmeros no representveis arredondamento truncatura erros de representao x , y FP x y FP erros de representao underow e overow impossibilidade de representao
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
34 / 458
Erros
Vrgula utuante
Verses do mesmo sistema FP(, n, m, M ) podem diferir: aproximao de nmeros no representveis tratamento de excepes algoritmos de clculo ... Desvantajoso em termos de repetibilidade de resultados portabilidade de cdigo validao de resultados Norma IEEE 754
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
35 / 458
Erros
Erros Valores exacto e aproximado Sistemas de vrgula utuante Aritmtica em representaes nitas Propagao de erros no clculo de funes Erro no clculo de sries Exerccios Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 36 / 458
Erros
ordem de realizao de operaes associativas pode inuenciar ? resultado: (a b) c = a (b c ) Ex: 1 + 0.24 + 0.14 com 2 dgitos. cancelamento aditivo: a + b com a b ou a problemas com somas de muitas parcelas b
cancelamento subtractivo: a b com a b podem perder-se algarismos signicativos podem conduzir a erros elevados possvel minorar rearranjando clculos Ex: 1.16 1.04 com 2 dgitos.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
37 / 458
Erros
Erros Valores exacto e aproximado Sistemas de vrgula utuante Aritmtica em representaes nitas Propagao de erros no clculo de funes Erro no clculo de sries Exerccios Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 38 / 458
Erros
Propagao de erros no clculo de y = f (x ) x valor aproximado de x . Como aproximar y = f (x )? Ser y = f (x ) uma boa aproximao? f contnua: x prximo de x y prximo de y
y* y x x*
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
39 / 458
Erros
Estimao do erro de
=f
(x )
f y* y x x* y* y x
x*
f de variao lenta
f de variao rpida
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
40 / 458
Erros
Calcular um valor aproximado de y = sin x e o correspondente erro mximo absoluto quando x 0.57, isto , x = 0.57 0.005.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
41 / 458
Erros
max
xf (x ) f (x )
reduzido: a funo diz-se bem condicionada elevado: a funo diz-se mal condicionada
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
42 / 458
Erros
Quantos dgitos signicativos se podem perder no clculo da funo y = tan(x ) quando x est prximo de 1? E quando x est prximo de 1.5?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
43 / 458
Erros
y =
i =1
f xi
max
xi
y
i =1
f xi xi f
max
xi
n i =1 [xi
xi , xi + xi ]
44 / 458
MTODOS NUMRICOS
Erros
Calcular majorante para o erro absoluto de s = a + b em funo dos erros mximos absolutos de a e de b. Calcular o erro mximo relativo w = xyz a partir dos erros mximos relativos em x , y e z .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
45 / 458
Erros
Erros Valores exacto e aproximado Sistemas de vrgula utuante Aritmtica em representaes nitas Propagao de erros no clculo de funes Erro no clculo de sries Exerccios Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 46 / 458
Erros
ai
i =0 n
ai
i =0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
47 / 458
Erros
Teorema Seja a sucesso {an } n=0 decrescente e de termos no negativos, isto , a0 a1 . . . an . . . 0. i Esto a srie i =0 (1) ai convergente para um nmero S. i Verica-se ainda que a soma parcial Sn = n i =0 (1) ai satisfaz |S Sn | an+1 , ou seja, o erro de truncatura , em valor absoluto, inferior ou igual ao primeiro termo no considerado.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
48 / 458
Erros
1 1 1 1 + + 3 5 7 9 convergente para o valor 4. 1 Determinar quantos termos so necessrios para calcular este valor com um erro inferior a 104 .
A srie alternada
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
49 / 458
Erros
(x x0 )n n!
+Rx0 ,n (x )
O erro de truncatura de f (x ) Px0 ,n (x ) Rx0 ,n (x ). Este desenvolvimento pode ser utilizado para o clculo de funes como sin, cos, exp, . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
50 / 458
Erros
Pretende-se aproximar a funo e x no intervalo [2, 2] por um polinmio de Taylor. Qual dever ser o grau do polinmio se se pretender que o erro absoluto devido truncatura da srie seja inferior a 5 105 ?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
51 / 458
Erros
Exerccios
Erros Valores exacto e aproximado Sistemas de vrgula utuante Aritmtica em representaes nitas Propagao de erros no clculo de funes Erro no clculo de sries Exerccios Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 52 / 458
Erros
Exerccios
A preciso de uma mquina pode ser avaliada determinando o valor > 0 tal que o resultado da operao 1 + seja igual 1, para todo o || . Estime o valor de da sua calculadora.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
53 / 458
Erros
Exerccios
Considere a relao t =
(a) Determine um valor aproximado de t e um majorante para o erro absoluto quando x = 1.3, sendo este valor exacto, y = 0.25 4%, z = 1.7 3 101 . (b) Quantos algarismos signicativos se podem perder no clculo de t , quando x = 2 e y = 3 (valores exactos) e z est prximo de 4?
cos(x ) y
+ e yz .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
54 / 458
Erros
Exerccios
Pretende-se calcular a funo sin(x ) no intervalo [ 4 , 4 ] recorrendo a um polinmio de Taylor. Qual dever ser o polinmio de modo a que o erro relativo, devido truncatura da srie de Taylor, seja inferior a 5 108 ?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
55 / 458
Equaes no Lineares
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
56 / 458
Equaes no Lineares
2. Equaes no lineares
Como se calcula a soluo da equao e x = x ? Quais so as razes do polinmio x 5 + 2x 4 x 3 + x 1? Com que rapidez podemos resolver estes problemas? . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
57 / 458
Equaes no Lineares
f(x)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
58 / 458
Equaes no Lineares
Mtodos de resoluo
Directos solues determinadas por expresses envolvendo f fornecem solues exactas (usando preciso innita) aplicveis apenas a alguns tipos de problemas Exemplo: frmula resolvente de equaes do 2o grau Iterativos geram sucesses de solues aproximadas aplicveis a uma vasta gama de problemas
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
59 / 458
Equaes no Lineares
iterao n
x0 x1 x2 . . . xn
: : :
f (xn ) 0
x0 , x1 , . . . , xn , . . . s , onde f (s ) = 0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
60 / 458
Equaes no Lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
61 / 458
Equaes no Lineares
estimativa inicial
como escolher x0 ?
convergncia de {xn }
convergente? converge para uma soluo?
critrio de paragem
xn prximo de s ? f (xn ) prximo de 0? nmero de iteraes?
rapidez de convergncia
quantas iteraes so necessrias?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
62 / 458
Equaes no Lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
63 / 458
Equaes no Lineares
denir passo h =
calcular f nos pontos xi = a + ih, i = 0, . . . n se f (xi )f (xi +1 ) < 0 ento zero de f em [xi , xi +1 ]
b a n
Caractersticas aplicao geral simples de automatizar possibilidade de falhar zeros ajustar passo h . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
64 / 458
Equaes no Lineares
f(x) s3 s1
O grco de f pode ser obtido estudando as propriedades de f utilizando meios computacionais
s2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
65 / 458
Equaes no Lineares
g(x) h(x) s1 s2 x
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
66 / 458
Equaes no Lineares
Localizao de zeros: mtodos analticos Monotonia de f Nmeros de Rolle de f : D R pontos fronteira de D zeros da funo f Teorema Se f estritamente montona em [a, b], ento f tem no mximo um zero em [a, b].
Teorema Se f diferencivel, ento entre dois nmeros de Rolle consecutivos f tem no mximo um zero.
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 67 / 458
Equaes no Lineares
f (x ) = x 2 + sin(x ) 1 f (x ) = e x ln(x ) 1
f (x ) = e x 3x f (x ) = x 3 3x + 1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
68 / 458
Equaes no Lineares
Estimao do erro Teorema f continuamente diferencivel em [a, b] tal que Seja s [a, b] tal que f (s ) = 0. Ento |s x | |f (x )| m1
m1 = min |f ( )| > 0.
[a,b ]
x [a, b].
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
Equaes no Lineares
Erros Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao MIEEC (FEUP) polinomialMTODOS NUMRICOS
70 / 458
Equaes no Lineares
f(x)
Descrio Parte-se de um intervalo tal que a funo tenha sinais contrrios nos seus extremos. Divide-se o intervalo a meio, escolhe-se o subintervalo onde a funo tem sinais contrrios nos extremos e assim sucessivamente.
a x1 b x
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
71 / 458
Equaes no Lineares
Inicializao Repetir At
[a0 , b0 ] = [a, b]
bn xn+1 = an + 2 ; Se f (xn+1 )f (an ) < 0 Ento an+1 = an ; bn+1 = xn+1 ; Seno an+1 = xn+1 ; bn+1 = bn ; vericar critrio de paragem
1. 2.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
72 / 458
Equaes no Lineares
Teorema Seja f contnua em [a, b] tal que f (a)f (b) 0 e seja s o nico zero de f nesse intervalo. Ento o mtodo das bisseces sucessivas gera uma sucesso que converge para s.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
73 / 458
Equaes no Lineares
x1 =
. . .
ba 2 b1 a1 ba |s x2 | = 2 22 |s x1 | bn1 an1 ba = 2 2n
xn =
|s xn |
n log2
ba
|s xn |
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
74 / 458
Equaes no Lineares
Determinar, com um erro absoluto inferior a 5 103 , a (nica) soluo da equao 1 + x + e x = 0 que se sabe estar no intervalo [2, 1].
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
75 / 458
Equaes no Lineares
n 0 1 2 3 4 5 6 7
Soluo:
s = 1.277 4 103
ou
s [1.281, 1.273]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
76 / 458
Equaes no Lineares
Erros Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao MIEEC (FEUP) polinomialMTODOS NUMRICOS
77 / 458
Equaes no Lineares
Semelhante ao mtodo das bisseces sucessivas, mas com o clculo de xn+1 dado por xn+1 = an f (bn ) bn f (an ) f (bn ) f (an )
f(x)
an
xn+1 bn
Este ponto corresponde interseco com o eixo dos xx da recta que une os pontos (an , f (an )) e (bn , f (bn )).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
78 / 458
Equaes no Lineares
Inicializao
[a0 , b0 ] = [a, b]
(bn )bn f (an ) xn+1 = an f f (bn )f (an ) ; Se f (xn+1 )f (an ) < 0 Ento an+1 = an ; bn+1 = xn+1 ; Seno an+1 = xn+1 ; bn+1 = bn ; vericar critrio de paragem
Repetir At
1. 2.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
79 / 458
Equaes no Lineares
Falsa posio: estimao do erro Teorema Seja f continuamente diferencivel em [a, b] e tal que f (a)f (b) 0. Sejam m1 = min[a,b] |f ( )| > 0 e M1 = max[a,b] |f ( )|. Ento, o erro de aproximao de s, nico zero de f em [a, b], pela estimativa xn+1 satisfaz a relao |s xn+1 | M1 m1 |xn+1 xn |. m1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
80 / 458
Equaes no Lineares
Utilizar o mtodo da falsa posio para determinar, com um erro absoluto inferior a 5 103 , o (nico) zero da funo f (x ) = 1 + x + e x .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
81 / 458
Equaes no Lineares
n 0 1
an 2.000 1.298
f (a n ) 0.865 0.026
bn 1.000 1.000
xn +1 1.298 1.279
Soluo:
1.279,
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
82 / 458
Equaes no Lineares
1.3
x1 x2 x3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
83 / 458
Equaes no Lineares
n 0 1 2 3 4 5 50 51 52
f (bn ) +37.274 +37.274 +37.274 +37.274 +37.274 +37.274 +37.274 +37.274 +37.274
f (x n + 1 ) 3.87 3.76 3.66 3.57 3.47 3.37 6.64 103 5.54 103 4.63 103
n +1 +3.87 +3.76 +3.66 +3.57 +3.47 +3.37 +6.64 103 +5.54 103 +4.63 103
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
84 / 458
Equaes no Lineares
O mtodo das bisseces sucessivas aplicado a este problema garante o mesmo erro mximo em 9 iteraes!
n 0 1 2 3 4 5 6 7 8 an +0.000 +0.650 +0.975 +0.975 +1.056 +1.056 +1.056 +1.056 +1.061 f (an ) 4.000 3.227 1.611 1.611 0.220 0.220 0.220 0.220 0.094 bn +1.300 +1.300 +1.300 +1.138 +1.138 +1.097 +1.077 +1.066 +1.066 f (bn ) +37.274 +37.274 +37.274 +2.853 +2.853 +0.990 +0.323 +0.038 +0.038 xn +1 +0.650 +0.975 +1.138 +1.056 +1.097 +1.077 +1.066 +1.061 +1.064 f (x n + 1 ) 3.227 1.611 +2.853 0.220 +0.990 +0.323 +0.038 0.094 0.029
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
85 / 458
Equaes no Lineares
Teorema Se f for estritamente montona e duplamente diferencivel em [a, b], se f (a)f (b) 0 e se o sinal de f no variar em [a, b], ento a sucesso produzida pelo mtodo da falsa posio converge monotonamente para o zero de f nesse intervalo. Tambm se verica que um dos extremos do intervalo permanece inalterado.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
86 / 458
Equaes no Lineares
Fb /2
Fb /4
x1
x2
x3 x4
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
87 / 458
Equaes no Lineares
Teorema Se f contnua, estritamente montona e tiver sinais contrrios nos extremos de um intervalo [a, b], a sucesso produzida pelo mtodo da falsa posio modicado converge para o zero de f em [a, b].
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
88 / 458
Equaes no Lineares
Inicializao
[a0 , b0 ] = [a, b ]; Fa = f (a0 ); Fb = f (b0 ) xn+1 = n Fb Fn a ; a b Se f (xn+1 )f (an ) < 0 Ento an+1 = an ; bn+1 = xn+1 ; Fb = f (xn+1 ); a ; Se f (xn+1 )f (xn ) > 0 Ento Fa = F 2 Seno an+1 = xn+1 ; bn+1 = bn ; Fa = f (xn+1 ); Fb ; Se f (xn+1 )f (xn ) > 0 Ento Fb = 2 vericar critrio de paragem 1. 2.
a F b F
Repetir
At
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
89 / 458
Equaes no Lineares
Determinar, com um erro absoluto inferior a 5 103 o zero de f (x ) = x + e x 5 no intervalo [0, 1.3].
5
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
90 / 458
Equaes no Lineares
n 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
an +0.000 +0.126 +0.237 +0.415 +0.660 +0.921 +0.921 +1.037 +1.060 +1.060
Fa 4.000 3.874 3.763 3.572 3.206 2.138 2.138 0.639 0.129 0.129
bn +1.300 +1.300 +1.300 +1.300 +1.300 +1.300 +1.102 +1.102 +1.102 +1.067
Fb +37.274 +37.274 +18.637 +9.318 +4.659 +2.330 +1.198 +1.198 +0.599 +0.066
xn +1 +0.126 +0.237 +0.415 +0.660 +0.921 +1.102 +1.037 +1.060 +1.067 +1.065
f (xn +1 ) 3.87 3.76 3.57 3.21 2.14 +1.20 6.39 101 1.29 101 +6.65 102 1.61 103
n +1 +3.87 +3.76 +3.57 +3.21 +2.14 +1.20 +6.39 101 +1.29 101 +6.65 102 +1.61 103
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
91 / 458
Equaes no Lineares
Erros Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao MIEEC (FEUP) polinomialMTODOS NUMRICOS
92 / 458
Equaes no Lineares
Reescrever f (x ) = 0 da forma equivalente x = F (x ) Escolher estimativa inicial x0 Gerar a sucesso xn+1 = F (xn ), n = 0, 1, . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
93 / 458
Equaes no Lineares
y =x F (x0 ) F (x2 )
F (x1 ) y = F (x ) x0 x2 s x1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
94 / 458
Equaes no Lineares
Inicializao Repetir At
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
95 / 458
Equaes no Lineares
y=x y = F(x)
x0
x1 x2 s
Convergncia montona
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
96 / 458
Equaes no Lineares
y = F(x)
y=x
x0 x2 s
x1
Convergncia alternada
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
97 / 458
Equaes no Lineares
y = F(x) y=x
x0 x1 x2
Divergncia
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
98 / 458
Equaes no Lineares
Teorema Se F continuamente diferencivel em [a, b], maxx [a,b] |F (x )| < 1 e existe s [a, b] tal que s = F (s ), ento, para qualquer valor inicial x0 [a, b], a sucesso gerada o mtodo iterativo simples converge para s (s ser nico! porqu?).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
99 / 458
Equaes no Lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
100 / 458
Equaes no Lineares
Determinar, com um erro absoluto inferior a 5 105 , o zero da funo f (x ) = 1 + x + e x no intervalo [2, 1].
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
101 / 458
Equaes no Lineares
n 0 1 2 3 4 5 6 7 8
n +1 +5.0 101 +1.1 101 +3.2 102 +8.7 103 +2.4 103 +6.8 104 +1.9 104 +5.2 105 +1.5 105
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
102 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
Erros Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao MIEEC (FEUP) polinomialMTODOS NUMRICOS
103 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
Mtodo de Newton
f (x )
x2
x1
x0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
104 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
Inicializao Repetir At
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
105 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
y = f(x)
x1
x0
x2
Anulamento da derivada
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
106 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
y = f(x)
x1 s x0 x2 x
Mudana de concavidade
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
107 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
Teorema Seja f C 2 ([a, b]; R) tal que f (x ) = 0, e f (x ) 0 ou f (x ) 0 em [a, b]. Seja ainda s o (nico) zero de f em [a, b]. Ento a sucesso gerada pelo mtodo de Newton converge para s sempre que o ponto inicial x0 [a, b] satiszer f (x0 )f (x0 ) 0. Mais ainda, a sucesso gerada montona.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
108 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
109 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
Determinar, com um erro absoluto inferior a 5 106 , o zero da funo f (x ) = 1 + x + e x , que se sabe estar no intervalo [2, 1].
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
110 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
n 0 1 2
Soluo:
1.27846
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
111 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton
Teorema Sejam f C 2 ([a, b]; R) e s um zero de f em [a, b] tal que f (s ) = 0. Ento existe > 0 tal que a sucesso {xn } gerada pelo mtodo de Newton converge para s sempre que x0 [s , s + ].
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
112 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo da Secante
Erros Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao MIEEC (FEUP) polinomialMTODOS NUMRICOS
113 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo da Secante
Mtodo da secante
y = f(x)
Semelhante ao mtodo de Newton Tangente ao grco substituda pela secante nos dois ltimos pontos
s xn+1 xn xn-1 x
xn+1 =
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
114 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo da Secante
Inicializao Repetir At
Escolher x1 e x0 xn1 f (xn ) xn f (xn1 ) xn+1 = f (xn ) f (xn1 ) vericar critrio de paragem
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
115 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo da Secante
Teorema Seja f C 2 ([a, b]; R) tal que f (x ) = 0, e f (x ) 0 ou f (x ) 0 em [a, b]. Seja ainda s o (nico) zero de f em [a, b]. Ento a sucesso gerada pelo mtodo da secante converge para s sempre que os pontos iniciais x1 , x0 [a, b] satiszerem f (x1 )f (x1 ) 0 e f (x0 )f (x0 ) 0. Mais ainda, a sucesso gerada montona.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
116 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo da Secante
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
117 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo da Secante
Determinar, com um erro absoluto inferior a 5 106 , o (nico) zero da funo f (x ) = 1 + x + e x , que se sabe estar no intervalo [2, 1].
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
118 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo da Secante
n 0 1 2
Soluo:
1.27846
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
119 / 458
Equaes no Lineares
Erros Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao MIEEC (FEUP) polinomialMTODOS NUMRICOS
120 / 458
Equaes no Lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
121 / 458
Equaes no Lineares
Ordem de convergncia
n+1 n p
p=1 p=2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
122 / 458
Equaes no Lineares
Ordem de convergncia: justicao O desenvolvimento em srie de F em torno de s F (xn ) =F (s ) + F (s )(xn s ) + . . . = s + F (p) ( )(xn s )p /p ! Seja n = s xn , obtemos |n+1 | = |xn+1 s | = |F (xn ) s | = ou seja F (p) ( ) p n p! +F (p1) (s )(xn s )p1 /(p 1)!+ +F (p) ( )(xn s )p /p !
n+1 n p
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
123 / 458
Equaes no Lineares
Considere dois mtodos iterativos A e B , para os quais se tem n+1 = 102 n e n+1 = 2 n , respectivamente. Se em ambos os casos se tiver 0 = 101 , determine a evoluo do erro para as primeiras 6 iteraes de cada mtodo.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
124 / 458
Equaes no Lineares
n 0 1 2 3 4 5 6
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
125 / 458
Equaes no Lineares
1 + x + e x = 0, x [2, 1]
n 0 1 2 3 4 5 6 7 8 xn 2.00000 1.13534 1.32131 1.26678 1.28174 1.27756 1.27872 1.27839 1.27848 x n + 1 = F (x n ) 1.13534 1.32131 1.26678 1.28174 1.27756 1.27872 1.27839 1.27848 1.27846
x = F (x ) = 1 e x
n +1 /n 0.299 0.273 0.280 0.278 0.279 0.278 0.278 0.278
n +1 1.4 101 +4.3 102 1.2 102 +3.3 103 9.1 104 +2.5 104 7.1 105 +2.0 105 5.5 106
F (x ) = e x
F (1.27846) = 0.27846
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
126 / 458
Equaes no Lineares
1 + x + e x = 0, x [2, 1]
n 0 1 2 xn 1.00000 1.26894 1.27845 f (x n ) +3.68 101 +1.22 102 +1.27 105 f (x n ) +1.368 +1.281 +1.278 xn +1 1.26894 1.27845 1.27846 n +1 9.5 103 9.9 106 1.1 1011 n +1 /2 n 0.1094 0.1089
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
127 / 458
Equaes no Lineares
Mtodo de Newton: convergncia quadrtica A funo de recorrncia neste mtodo F (x ) = x f (x )/f (x ) A primeira derivada F (x ) = 1 [f (x )]2 f (x )f (x ) [f (x )]2
Equaes no Lineares
Ordem de convergncia duma sucesso {en } convergente para 0. Se existirem p , K > 0 tais que |en+1 | =K n+ |en |p lim diz-se que {en } tem ordem de convergncia p . n elevado |en+1 | p=1 p>1 p=2 K |en |p
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
129 / 458
Equaes no Lineares
Teorema Nas condies sucientes apresentadas para a convergncia do mtodo da secante, pode ainda armar-se que sucesso dos erros de aproximao gerada por este mtodo tem convergncia de ordem 1+ 5 ( 1.618). 2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
130 / 458
Equaes no Lineares
1 + x + e x = 0, x [2, 1]
n 0 1 2 3 4 5 xn 1 1.00000 1.10000 1.27249 1.27834 1.27846 1.27846 xn 1.10000 1.27249 1.27834 1.27846 1.27846 1.27846 xn +1 1.27249 1.27834 1.27846 1.27846 1.27846 1.27846 f (xn +1 ) +7.65 103 +1.55 104 +1.01 107 +1.33 1012 +1.33 1012 +1.33 1012 n +1 +1.5 101 +2.1 102 +5.0 104 +1.7 106 +1.4 1010 +4.0 1017 n +1 /p n 0.479 0.255 0.377 0.296 0.344
p=
1+ 5 2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
131 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
Erros Equaes no Lineares Mtodo das bisseces sucessivas Mtodo da falsa posio Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Mtodo da Secante Ordem de convergncia: denio Razes de Polinmios Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao MIEEC (FEUP) polinomialMTODOS NUMRICOS
132 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
p (x ) = an x n + an1 x n1 + + a1 x + a0 , Teorema
O polinmio p (x ) tem n razes (contando com a multiplicidade). Estas razes podem ser reais ou complexas, caso em quem surgem em pares conjugados. Teorema Sejam r1 , r2 , . . . , rn as n razes do polinmio de grau n p (x ). Ento, p (x ) pode ser escrito como p (x ) = an (x r1 )(x r2 ) (x rn )
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 133 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
p (x ) = (x s )q (x ) + r q (x ) = bn1 r C x n1 o resto an
onde o quociente
+ . . . + b1 x + b0
bn1
an 1 sbn1 bn2
. . . a1 a0 . . . sb1 sb0 . . . b0 || r
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
134 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
an bn2
an 1 bn2 bn3
. . . a2 a1 a0 . . . b2 b1 b0 . . . b1 b0 . . . b0 || r s
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
135 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
Regra dos sinais de Descartes I O nmero de razes reais positivas do polinmio p (x ) igual, ou menor pela diferena de um nmero par, ao nmero de mudanas de sinal dos seus coecientes no nulos. Regra dos sinais de Descartes II O nmero de razes reais negativas do polinmio p (x ) igual, ou menor pela diferena de um nmero par, ao nmero de mudanas de sinal dos coecientes no nulos de p (x ).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
136 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
Exemplo:
p (x ) = x 5 5x 4 + 10x 3 6x 2 12x + 16
tem 4 mudanas de sinal p (x ) = x 5 5x 4 10x 3 6x 2 + 12x + 16 tem uma mudana de sinal. Logo as raizes do polinmio sero: 1 real negativa e 4 reais positiva, ou 1 real negativa, 2 reais positivas e 2 complexas, ou 1 real negativa, 0 reais positivas, 4 complexas.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
137 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
Teorema Todos os zeros do polinmio p (x ) situam-se no interior do crculo (no plano complexo) centrado na origem e de raio 1+
0 k n 1
max
ak an
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
138 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
Conhecendo k razes r1 , . . . , rk de p (x ), as restantes n k razes podem ser obtidas como sendo as razes de q (x ) que o polinmio quociente da diviso de p (x ) pelo polinmio (x r1 ) (x rk ). Estratgia Ir obtendo razes, uma de cada vez, e dividir o polinmio at se obter um polinmio de grau 1 ou 2, casos em que a determinao de razes trivial.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
139 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
140 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
141 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
x0 = 1 3j
p (xk ) 60.00 j 48.00 25.40 + j 12.07 13.53 + j 111.88 32.70 + j 63.12 47.11 + j 54.20 48.01 + j 56.03
p (xk ) 56.00 + j 72.00 43.35 + j 23.00 2.57 j 69.73 8.26 j 15.13 1.84 + j 0.91 0.02 j 0.02 0
r1 = 2 + 2j
r2 = 2 2j
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
Mtodo de Lin
eq de forma a que Construir sucesses {pi } e {qi } convergentes para p 2 x + q seja divisor de p (x ). x +p Em cada iterao realizada a diviso polinomial x2 p (x ) rx + s = q (x ) + 2 + pi x + qi x + pi x + qi
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
143 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
Mtodo de Lin
an qi pi bn2
an1
... a2 . . . qi b2
a1 qi b1 pi +1 b0 0
a0 qi +1 b0 0
a1 qi b1 pi +1 b0 = 0 a0 qi +1 b0 = 0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
144 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
145 / 458
Equaes no Lineares
Razes de Polinmios
k 0 1 2 3 4 5 6
quociente da diviso x2
7x + 24 x 2 5.2917x + 13.5851 x 2 4.4930x + 10.0514 x 2 4.1387x + 8.7049 x 2 3.9998x + 8.1615 x 2 3.9601x + 7.9614 x 2 3.9606x + 7.9131
p (x ) x 2 +pk x +qk
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
146 / 458
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
147 / 458
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
148 / 458
fn (x1 , x2 , . . . , xn )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
149 / 458
Mtodos iterativos mtodo iterativo simples (iterao de ponto xo) mtodo de Newton ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
150 / 458
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 151 / 458
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
152 / 458
Escolher um ponto inicial x(0) Determinar os termos da sucesso {x(k ) } pela expresso de recorrncia x(k +1) = G (x(k ) )
x(k ) s
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
153 / 458
Considere o sistema de equaes 4x1 ln(x1 x2 ) 8 = 0 2x1 4x2 + x1 x2 3 = 0 (a) Reescreva-o numa forma apropriada para aplicao do mtodo iterativo simples. (b) Efectue 11 iteraes deste mtodo partindo do ponto (1.5, 1).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
154 / 458
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
155 / 458
Mtodo iterativo simples: convergncia Teorema Seja D Rn um conjunto fechado e convexo. Seja G : D Rn de classe C 1 . Se i) existe um nmero L < 1 tal que gi i = 1 . . . n maxj xj (x ) L ii) G (D ) D ento i) existe um e s um z D tal que z = G (z ) ii) o mtodo iterativo simples converge para z, x(0) D iii) verica-se que z x(k ) L x x(k 1) 1 L (k ) x D
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
156 / 458
Considere o sistema de equaes denido em R2 . 4x1 cos(x1 + x2 ) = 4, 3x2 sin(x1 + x2 ) = 6. (a) Verique que o sistema tem uma e uma s soluo. (b) Aplicando o mtodo iterativo simples, determine tal soluo com um erro mximo de 105 na soma dos mdulos de cada uma das componentes do erro (norma 1).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
157 / 458
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
x1,(k ) 1.000000 0.895963 0.750413 0.770752 0.757040 0.761614 0.759706 0.760433 0.760146 0.760257 0.760214 0.760231 0.760224 0.760227
x2,(k ) 1.000000 2.303099 1.980854 2.132969 2.078545 2.100418 2.091978 2.095288 2.093998 2.094502 2.094305 2.094382 2.094352 2.094364
g1 (x1,(k ) , x2,(k ) ) 0.895963 0.750413 0.770752 0.757040 0.761614 0.759706 0.760433 0.760146 0.760257 0.760214 0.760231 0.760224 0.760227 0.760226
g2 (x1,(k ) , x2,(k ) ) 2.303099 1.980854 2.132969 2.078545 2.100418 2.091978 2.095288 2.093998 2.094502 2.094305 2.094382 2.094352 2.094364 2.094359
k +1 2.0 6.5 101 2.4 101 9.5 102 3.7 102 1.4 102 5.7 103 2.2 103 8.6 104 3.4 104 1.3 104 5.1 105 2.0 105 7.8 106
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
158 / 458
Mtodo de Newton
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Mtodo iterativo simples Mtodo de Newton Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 159 / 458
Mtodo de Newton
Mtodo de Newton
ou ainda
x = x [JF (x )]1 F (x )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
160 / 458
Mtodo de Newton
Mtodo de Newton
calcular F (x(k ) ) calcular JF (x(k ) ) calcular v(k ) resolvendo o SEL JF (x(k ) ) v(k ) = F (x(k ) ) calcular x(k +1) = x(k ) v(k )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
161 / 458
Mtodo de Newton
R2
f1 (x1 , x2 ) = 0 , f2 (x1 , x2 ) = 0 a b c d
1 ad bc
Logo
d b c a f1 f2
f1 x1 f2 x1
f1 x2 f2 x2
x1,(k ) x2,(k )
1 JF
x1,(k ) x2,(k )
1 ad bc
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
162 / 458
Mtodo de Newton
Teorema Sejam F de classe C 2 e z tal que F (z ) = 0. Se det(JF (z )) = 0 a sucesso gerada pelo mtodo de Newton converge para z qualquer que seja o ponto inicial x(0) sucientemente prximo de z. Verica-se ainda que existe uma constante positiva c tal que z x(k ) c z x(k 1) 2 , ou seja, a convergncia quadrtica.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
163 / 458
Mtodo de Newton
Parta do ponto (1.5, 1) e termine a aplicao do mtodo assim que da diferena entre duas estimativas consecutivas seja inferior 5 106 em qualquer das componentes do erro (norma )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
164 / 458
Mtodo de Newton
k 0 1 2 3 4
x(k +1) x(k ) 7.9 101 3.6 101 6.7 102 1.7 104 7.3 108
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
165 / 458
Mtodo de Newton
Clculo de JF e resoluo do sistema JF v = F aproximar numericamente as derivadas no recalcular JF em todas as iteraes Diculdades de convergncia x(k +1) = x(k ) k [JF (x(k ) )]1 F (x(k ) ) k tal que F (x(k +1) ) F (x(k ) ) ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
166 / 458
Aproximao de funes
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
167 / 458
Aproximao de funes
Aproximao de funes
Qual a recta y = ax + b que melhor aproxima um dado conjunto de pontos (xi , yi )? E se for uma parbola y = ax 2 + bx + c ? E se for uma funo y = a sin x + b cos x ? Como que estes problemas se relacionam com projectar pontos em planos? . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
168 / 458
Aproximao de funes
Aproximao
y g (x )
( xn , yn )
( x1 , y1 )
( x2 , y2 )
Dados os pontos (x1 , y1 ), (x2 , y2 ), . . . , (xn , yn ) Determinar uma funo g : R R tal que g (xi ) seja prximo de yi
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 169 / 458
Aproximao de funes
Funes aproximantes
O problema de aproximao consiste em determinar o vector de parmetros (c1 , . . . , ck ) tal que a funo g melhor aproxime os pontos dados.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
170 / 458
Aproximao de funes
Critrios de aproximao
Para determinar a funo que melhor aproxima os pontos dados necessrio denir um critrio que permita comparar funes aproximantes. Este critrio dever depender dos desvios di denidos por di = yi F (xi ; c1 , . . . , ck ) i = 1, . . . , n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
171 / 458
Aproximao de funes
Critrios de aproximao
n i =1 |di |
1i n
max |di |
n 2 i =1 di
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
172 / 458
Aproximao de funes
Funes aproximantes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
173 / 458
Aproximao de funes
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Aproximao dos mnimos quadrados Aproximao em espaos vectoriais Sistemas Sobredeterminados Interpolao polinomial Integrao numrica
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 174 / 458
Aproximao de funes
e (c1 , . . . , ck ) =
i =1
di2 =
n i =1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
175 / 458
Aproximao de funes
n n n n 2 ( x ) + c ( x ) ( x ) + + c ( x ) ( x ) = yi 1 (xi ) c 2 1 2 1 1 i i i i i k k 1 i =1 i =1 i =1 i =1 n n n n c 2 (xi )1 (xi ) + c2 2 2 (xi )k (xi ) = yi 2 (xi ) 1 2 (xi ) + + ck i =1 i =1 i =1 i =1 ......... n n n n k (xi )1 (xi ) + c2 k (xi )2 (xi ) + + ck 2 yi k (xi ) c1 k (xi ) =
i =1 i =1 i =1 i =1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
176 / 458
Aproximao de funes
1
i =1 n i =1 n
xi
i =1 i =1
xi c 1 = xi2 c2
xi yi yi
i =1 n i =1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
177 / 458
Aproximao de funes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
178 / 458
Aproximao de funes
1
i =1 n i =1 n
xi
i =1 n
xi2 xi3
i =1 n
xi
i =1 n i =1 n
xi2 xi3
i =1 i =1
xi2
i =1
xi4
c1 c2 = c3
yi
xi yi i =1 n 2 xi yi
i =1 n i =1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
179 / 458
Aproximao de funes
Determine a aproximao dos mnimos quadrados aos pontos da tabela x y por a) uma recta b) uma parbola c) uma recta que minimize o erro em x 1 2 4 5 7 8 10 1 1 4 4 6 6 7
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
180 / 458
Aproximao de funes
Exemplo
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
181 / 458
Aproximao de funes
Reduo a problemas de mnimos quadrados Se a funo aproximante no puder ser escrita como F (x ; c1 , . . . , ck ) = c1 1 (x ) + . . . + c2 k (x ) a aproximao dos mnimos quadrados origina um sistema de equaes no lineares (resoluo "difcil"). Contudo, se existir uma funo g tal que g (F (x ; c1 , . . . , ck )) = b1 1 (x ) + + bk k (x ) e b1 = 1 (c1 ), b2 = 1 (c2 ), . . . , bk = k (ck ) obtm-se uma funo aproximante resolvendo um SEL.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
182 / 458
Aproximao de funes
Reduo a problemas de mnimos quadrados Para tal, dever ser determinada a funo b1 1 (x ) + + bk k (x ) que melhor aproxima os pontos (xi , g (yi )) no sentido dos mnimos quadrados, isto , que minimiza a soma dos quadrados dos desvios modicados i = g (yi ) g (F (xi ; c1 , . . . , ck )) d
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
183 / 458
Aproximao de funes
Aproximar por uma funo da forma y = c1 x c2 os pontos x y 1 1.2 1.6 2 1 1.3 1.4 1.7
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
184 / 458
Aproximao de funes
y = 1.05x 0.69
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
185 / 458
Aproximao de funes
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Aproximao dos mnimos quadrados Aproximao em espaos vectoriais Sistemas Sobredeterminados Interpolao polinomial Integrao numrica
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 186 / 458
Aproximao de funes
Aproximao em espaos vectoriais V espao vectorial com o produto interno , norma em V induzida pelo produto interno, isto , v = v, v , v V
{v1 , v2 , . . . , vk } vectores de V linearmente independentes Dado u V pretende-se determinar a combinao linear c1 v1 + c2 v2 + + ck vk que melhor aproxima u , no sentido de tornar mnimo, u (c1 v1 + c2 v2 + + ck vk ) 2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
187 / 458
Aproximao de funes
Teorema Sejam os vectores {v1 , v2 , . . . , vk } de V linearmente independentes e um vector u V . A combinao linear c1 v1 + c2 v2 + + ck vk que torna mnimo o valor u (c1 v1 + c2 v2 + + ck vk ) 2 satisfaz as relaes vj , u (c1 v1 + c2 v2 + + ck vk ) = 0, j = 1, 2, . . . , k .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
188 / 458
Aproximao de funes
determina c1 , c2 , . . . , ck . . . v1 , vk v1 , u c1 c2 v2 , u . . . v2 , vk = . . . .. . . . . . . . vk , u ck . . . vk , vk
e designa-se por sistema de equaes normais. Sendo v1 , v2 , . . . , vk linearmente independentes, este sistema tem soluo nica, qualquer que seja u V .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
189 / 458
Aproximao de funes
MQ e aproximao em espaos vectoriais Dados os pares (xi , yi )n i =1 e as funes 1 (x ), . . . , k (x ) pretende-se determinar a combinao linear c1 1 (x ) + + ck k (x ) que minimiza a soma dos quadrados dos desvios. 1 , . . . , k , y Rn de acordo com Denam-se 1 (x1 ) k (x1 ) 1 (x2 ) k (x2 ) 1 = k = , ..., . . . . . . 1 (xn ) k (xn )
= e y
yn
y1 y2 . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
190 / 458
Aproximao de funes
Determinar a combinao linear c1 1 (x ) + + ck k (x ) que minimiza a soma dos quadrados dos desvios
equivalente a
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
191 / 458
Aproximao de funes
Os valores c1 , c2 , . . . , ck so 1 , 1 1 , 2 2 , 1 2 2 , . . . . . . 2 k , 1 k ,
1 , y 2 , y . . . k , y
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
192 / 458
Aproximao de funes
n n i =1 n i =1
1 ( x i ) 2 ( x i ) 2 ( x i ) 2 ( x i ) . . . k ( x i ) 2 ( x i )
... ... .. .
n i =1
...
i =1
1 ( x i ) k ( x i ) i =1 n c1 2 (xi )k (xi ) c2 . i =1 . . . . . ck n k ( x i ) k ( x i )
n
1 ( x i ) y i i =1 n 2 ( x i ) y i = i =1 ... n k ( x i ) y i
i =1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
193 / 458
Aproximao de funes
1 , 2 , . . . , k , forem Este sistema tem soluo nica se os vectores linearmente independentes. Neste caso, diz-se que as funes 1 , . . . , k so linearmente independentes nos pontos x1 , x2 , . . . , xn . Ento, o nmero de pontos (n) dever ser sempre superior ou igual ao nmero de funes consideradas (k ).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
194 / 458
Aproximao de funes
Exerccio
Determine a melhor aproximao y = a sin(x ) + b cos(x ), no sentido dos mnimos quadrados, dos pontos da tabela. x y
3 0 2 2 1.3 1.55 1.2 1.45
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
195 / 458
Aproximao de funes
Vectores ortogonais
vj , u vj , vj
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
196 / 458
Aproximao de funes
T 0
f (t )g (t )dt .
2k t T
com k Z so ortogonais.
1 se 0 t T 2 0 se T < t T 2
Qual a combinao linear de vN , . . . , v0 , . . . , vN que melhor aproxima h no sentido dos mnimos quadrados?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
197 / 458
Aproximao de funes
Exemplo
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
198 / 458
Aproximao de funes
Sistemas Sobredeterminados
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Aproximao dos mnimos quadrados Aproximao em espaos vectoriais Sistemas Sobredeterminados Interpolao polinomial Integrao numrica
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 199 / 458
Aproximao de funes
Sistemas Sobredeterminados
Sistemas Sobredeterminados O sistema de equaes (na varivel c = c1 , . . . , ck ) F (x1 , c ) = y1 . . . F (xm , c ) = ym = y1 . . Ac = y . k j =1 j (xm )cj = ym
k j =1 j (x1 )cj
, para um problema de MQ, em geral sobredeterminado (n.o de equaes m > n.o incgnitas k ). No tem soluo se n.o linhas lin. indep. > k ). Dena-se soluo mnimos quadrados deste sistema o vector c R que minimiza a soma dos quadrados dos desvios d
2
= y Ac
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
200 / 458
Aproximao de funes
Sistemas Sobredeterminados
Desenvolvendo a expresso d
2
= y Ac
= (y Ac )T (y Ac ) =
= y T y 2y T Ac c T AT AC Derivando em ordem a c e igualando a zero 2y T A + 2c T AT A = 0 AT Ac = AT y Se a matriz AT A possuir inversa (se as colunas de A forem lin. indep.) ento c = (AT A)1 AT y (1)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
201 / 458
Aproximao de funes
Sistemas Sobredeterminados
Pseudo-inversa A matriz (AT A)1 AT designa-se por pseudo-inversa e representa-se por A+ . No caso em que A admite inversa A+ = A1 . Teorema Seja Ac = y um sistema (sobredeterminado ou no) em que as colunas de A so linearmente independentes. Ento a soluo de mnimos quadrados do sistema dada por c = A+ y onde A+ = (AT A)1 AT . Em alguns sistemas de computao numrica (ex: Matlab) a soluo de sistemas sobredeterminados dada desta forma. Exemplo: Em Matlab c=inv(A)*y d-nos a soluo de MQ do sistema Ac = y .
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 202 / 458
Aproximao de funes
Sistemas Sobredeterminados
Normalidade
A expresso (1)
AT Ac = AT y
uma outra forma de escrever as equaes normais, pois reescrevendo como AT (Ac y ) = 0 AT d = 0 vericamos que os desvios so ortogonais s colunas de A.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
203 / 458
Interpolao polinomial
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
204 / 458
Interpolao polinomial
Interpolao
Por 2 pontos passa uma recta. Por 3 ser uma parbola? E por 4? uma cbica!? . . . Como podem os polinmios ajudar a resolver equaes no lineares? O que so cubic splines? . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
205 / 458
Interpolao polinomial
Interpolao
y g (x )
( xn , yn )
( x0 , y0 )
( x1 , y1 )
Dados os pontos (x0 , y0 ), (x1 , y1 ), . . . , (xn , yn ) Determinar uma funo g : R R tal que g (x0 ) = y0 , g (x1 ) = y1 , ..., g (xn ) = yn
x0 , x1 , . . . , xn so os ns de interpolao
MIEEC (FEUP)
(i = j xi = xj )
206 / 458
MTODOS NUMRICOS
Interpolao polinomial
Aplicaes da interpolao
Clculo de funes fornecidas por tabelas Quando se conhecem apenas alguns dos valores de uma funo, por exemplo obtidos experimentalmente Aproximao de funes cujo clculo seja complexo ou exija grande esforo Base de muitos mtodos numricos
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
207 / 458
Interpolao polinomial
Interpolao polinomial
Uma funo p diz-se polinomial de grau n se puder ser escrita na forma p (x ) = an x n + an1 x n1 + + a1 x + a0 onde n N0 e an = 0. Se p (x ) = 0, o polinmio diz-se nulo, e o seu grau , por conveno, .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
208 / 458
Interpolao polinomial
Interpolao polinomial
Utilizao de funes interpoladoras polinomiais o seu clculo feito com um nmero nito de multiplicaes e somas as operaes de derivao e primitivao so simples so funes de classe C aproximam tanto quanto se queira qualquer funo contnua num intervalo nito
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
209 / 458
Interpolao polinomial
Aproximao por polinmios Teorema (Weierstrass) Seja [a, b] um intervalo real e f uma funo contnua em [a, b]. Ento, qualquer que seja > 0, existe uma funo polinomial p tal que
x [a , b ]
max |f (x ) p (x )| < .
f (x ) + f (x ) f (x )
p (x )
a
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS
x
210 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Newton
p (x ) = a0 + a1 (x c1 ) + a2 (x c1 )(x c2 ) + + an (x c1 ) (x cn )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
211 / 458
Interpolao polinomial
y an Para i = n 1 at 0 fazer y ai + y x
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
212 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Newton: p (x ) = a0 + a1 (x c1 ) + + an (x c1 ) (x cn )
y an Para i = n 1 at 0 fazer y ai + y (x ci +1 )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
213 / 458
Interpolao polinomial
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
214 / 458
Interpolao polinomial
Teorema Dados os ns distintos x0 , x1 , . . . , xn e os valores nodais y0 , y1 , . . . , yn , existe um e um s polinmio p de grau menor ou igual a n que interpola os valores yi nos ns xi , ou seja, tal que p (xi ) = yi , i = 0, 1, . . . , n .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
215 / 458
Interpolao polinomial
Os coecientes do polinmio interpolador vericam n =y 0 a0 + a1 x0 + . . . + an x0 n a0 + a1 x1 + . . . + an x1 = y1 ... n =y a0 + a1 xn + . . . + an xn n que no mais do que um sistema de n + 1 equaes lineares nas n + 1 incgnitas a0 , a1 , . . . , an .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
216 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
v (x0 , x1 , . . . , xn ) =
2 . . . x n 1 x n 1 x0 x0 0 0 n 1 2 n 1 x1 x1 . . . x1 x1 . . . . . .. . . . . . . . . . . . 2 n 1 n 1 xn xn . . . xn xn
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
217 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
2 . . . x n 1 1 x0 x0 0 0 n 1 n1 2 1 x1 x1 . . . x1 x1 (x1 x0 ) . . . . . .. . . . . . . . . . . . 2 n 1 n 1 1 xn xn . . . xn xn (xn x0 )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
218 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
1 1 . . .
xn
x0 x1 . . .
2 x0 2 x1 . . .
2 xn
... ... .. .
...
n 2 x0 n 2 x1 . . .
n 2 xn
n2 n1 xn (xn x0 ) xn (xn x0 )
0 n2 x1 (x1 x0 ) . . .
0 n1 x1 (x1 x0 ) . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
219 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
1 1 . . .
xn x0
0 x1 x0 . . .
xn ( xn x0 ) . . .
0 x1 (x1 x0 ) . . .
... ... .. .
n 2 n 1 xn (xn x0 ) xn (xn x0 )
0 n 2 x1 (x1 x0 ) . . .
0 n 1 x1 (x1 x0 ) . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
220 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
xn x0
x1 x0 x2 x0 . . .
xn (xn x0 ) . . .
x1 (x1 x0 ) x2 (x2 x0 ) . . .
... ... .. .
n2 n1 xn (xn x0 ) xn (xn x0 )
n2 x1 (x1 x0 ) n2 x2 (x2 x0 ) . . .
n1 x1 (x1 x0 ) n1 x2 (x2 x0 ) . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
221 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
1 1 . . . 1
xn
x1 x2 . . .
2 x1 2 x2 . . .
2 xn
... ... .. .
...
n1 x1 n1 x2 . . . n1 xn
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
222 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
v (x0 , x1 , . . . , xn ) =
n j =1
(xj x0 ) v (x1 , . . . , xn )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
223 / 458
Interpolao polinomial
Determinante de Vandermonde
v (x0 , x1 , . . . , xn ) =
n j =1
(xj x0 )
n j =2
(xj x1 ) . . .
n j =n
(xj xn1 )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
224 / 458
Interpolao polinomial
n Dados os valores (yi )n i =0 nos ns distintos (xi )i =0 , como se determina o polinmio interpolador p , de grau n?
Uma possibilidade resolver o sistema de equaes n =y a0 + a1 x0 + . . . + an x0 0 n a0 + a1 x1 + . . . + an x1 = y1 ... n =y a0 + a1 xn + . . . + an xn n Abordagem no aconselhvel . . . vamos estudar outras!
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
225 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Lagrange
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
226 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Lagrange
Lk (x ) =
i =0 i =k
x xi xk xi
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
227 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Lagrange
y L0 (x ) 1
L1 (x )
L3 (x )
x0
x1
x2
x3 L2 (x )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
228 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Lagrange
Existncia e unicidade: outra vez Mostramos assim de uma outra forma, construtiva, a existncia do polinmio interpolador. Teorema O polinmio p (x ) =
k =0 n
yk Lk (x ),
tem grau menor ou igual a n e interpola os valores y0 , y1 , . . . , yn nos ns distintos x0 , x1 , . . . , xn . A unicidade mostra-se facilmente. Suponha-se que p1 (x ) e p2 (x ) so dois polinmios interpoladores de grau menor ou igual que n. O polinmio d (x ) = p1 (x ) p2 (x ) tem grau n e tem pelo menos n + 1 zeros nos ns. Logo d (x ) = 0.
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 229 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Lagrange
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
230 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Lagrange
Forma de Lagrange
Quando se altera ou adiciona um n necessrio recalcular todos os polinmios Lk Se um ou mais valores nodais forem alterados, os polinmios Lk mantm-se, sendo apenas necessrio recalcular a combinao destes para obter p (x )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
231 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
232 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Forma de Aitken-Neville
y pm+1,k (x )
ym+k ym+k +1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
233 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Forma de Aitken-Neville
+k m +k Se pm,k (x ) interpola (yi )m i =m nos ns (xi )i =m +k +1 m+k +1 e se pm+1,k (x ) interpola (yi )im =m+1 nos ns (xi )i =m+1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
234 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Forma de Aitken-Neville
A expresso de recorrncia (x xm+k +1 ) pm,k (x ) + (xm x ) pm+1,k (x ) xm xm+k +1 uma generalizao da expresso (x x1 ) y0 + (x0 x ) y1 x0 x1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
235 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Forma de Aitken-Neville
A expresso de recorrncia pode ainda ser escrita como pm,k (x ) x xm pm+1,k (x ) x xm+k +1 pm,k +1 (x ) = xm xm+k +1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
236 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Forma de Aitken-Neville
pi ,0 (x ), pi ,1 (x ), ...
i = 0, . . . , n i = 0, . . . , n 1
e, nalmente
p0,n (x ) = p (x ).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
237 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Forma de Aitken-Neville
y0 x x0 y1 x x1 y01 (x ) = , x0 x1
y1 x x1 y2 x x2 y12 (x ) = ,... x1 x2
y123 (x ) = . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
238 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
239 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Aitken-Neville
Forma de Aitken-Neville
Permite calcular o valor do polinmio interpolador num ponto, sem determinar os seus coecientes. possvel adicionar e retirar ns nos extremos reutilizando os clculos j efectuados. Se os valores nodais forem alterados necessrio repetir os clculos.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
240 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Newton
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
241 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Newton
Forma de Newton
O polinmio interpolador p obtido na forma de Newton tomando como centros os ns distintos x0 , x1 , . . . , xn1 p (x ) = a0 + a1 W0 (x ) + + an Wn1 (x ) onde W0 (x ) = x x0 W1 (x ) = (x x0 )(x x1 ) ... Wn1 (x ) = (x x0 )(x x1 ) (x xn1 )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
242 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Newton
Forma de Newton Teorema Sendo os polinmios p0 , p1 , . . . , pn denidos por p0 (x ) = a0 , pk (x ) = pk 1 (x ) + ak Wk 1 (x ), e denindo os valores a0 = y0 , yk pk 1 (xk ) , ak = Wk 1 (xk ) ento, para
k = 0, 1, . . . , n ,
k = 1, . . . , n ,
k = 1, . . . , n ,
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
243 / 458
Interpolao polinomial
Forma de Newton
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
244 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas divididas
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
245 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas divididas
Diferenas divididas
+k pm,k (x ) interpola (xi , yi )m i =m
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
246 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas divididas
Diferenas divididas
Teorema As diferenas dividas satisfazem y [xj ] = yj , e y [xm , . . . , xm+k +1 ] = y [xm+1 , . . . , xm+k +1 ] y [xm , . . . , xm+k ] . xm+k +1 xm
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
247 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas divididas
Diferenas divididas: forma de Newton O polinmio interpolador na forma de Newton ca agora p (x ) = y [x0 ] + y [x0 , x1 ](x x0 ) + + y [x0 , . . . , xn ](x x0 ) (x xn1 ) onde y [x0 ] = y0 y [x0 , x1 ] = y [x1 ] y [x0 ] x1 x0 y [x1 , x2 ] y [x0 , x1 ] y [x0 , x1 , x2 ] = x2 x0 ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
248 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas divididas
y [x0 , x1 , x2 , x3 ]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
249 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas divididas
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
250 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas initas
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
251 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas initas
Diferenas nitas
Denio A diferena nita de ordem k N0 e passo h > 0 da funo f representa-se por k h f e o seu valor no ponto x 0 h f (x ) = f (x ),
+1 k k k h f (x ) = h f (x + h) h f (x ),
k = 0, 1, . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
252 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas initas
x x0 x1 ... ... xn 1 xn
y y0 y1 ... ... yn 1 yn
y y0 y1 ... yn 2 yn 1
2 y 2 y0 ... ... 2 yn 2
...
n 1 y
n y
n 1 y0 n 1 y1
n y0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
253 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas initas
Teorema A diferena dividida de ordem k dos valores nodais y nos ns h-equidistantes xi , xi +1 , . . . , xi +k satisfaz y [xi , . . . , xi +k ] = 1 k yi k !h k
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
254 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas initas
Ns equidistantes: exemplo
Determinar o polinmio p , de grau menor ou igual a 3, que interpola os valores da seguinte tabela. x y 1 1 3 5 2 5 3 1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
255 / 458
Interpolao polinomial
Diferenas initas
Forma de Newton
possvel adicionar ns e retirar ns nos extremos reaproveitando os clculos j efectuados. A alterao dos valores nodais obriga a refazer os clculos. Os clculos tornam-se mais simples se os ns estiverem igualmente espaados.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
256 / 458
Interpolao polinomial
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
257 / 458
Interpolao polinomial
Interpolao directa e inversa Sejam f : [a, b] R , (xi )n i =0 ns distintos em [a, b ] e yi = f (xi ), i = 0, 1, . . . , n . A interpolao directa de f consiste em obter o polinmio p de menor grau tal que p (xi ) = yi , i = 0, 1, . . . , n. Se f admitir inversa ento a interpolao inversa de f consiste em obter o polinmio q de menor grau tal que q (yi ) = xi , i = 0, 1, . . . , n .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
258 / 458
Interpolao polinomial
Determinar, por interpolao inversa, um valor aproximado do zero de x no intervalo [0, 1]. f (x ) = 3 2 sin(x ) e
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
259 / 458
Interpolao polinomial
Dupla interpolao
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
260 / 458
Interpolao polinomial
Dupla interpolao
Dupla interpolao
) Dados os valores zij = f (xi , yj ) pretende-se obter f ( x, y Pode utilizar-se dupla interpolao, que consiste em efectuar interpolaes polinomiais independentes nas duas variveis
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
261 / 458
Interpolao polinomial
Dupla interpolao
Interpolando em x , obtm-se para cada j o polinmio pj que interpola n os valores (zij )n i =0 nos ns (xi )i =0 . Posteriormente, determina-se o polinmio q que interpola os valores pj ( x ) nos ns (yj )m j =0 . O valor procurado ser q ( y ).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
262 / 458
Interpolao polinomial
Dupla interpolao
Dupla interpolao
f (x , y ) x0 . . . xk +1 . . . xn xk x
zk 0 p0 ( x) zk +1,0 . . . zn0
y0 z00 . . .
yl z0l . . .
zk ,l +1 q ( y ) pl +1 ( x) zk +1,l +1 . . . zn,l +1
yl +1 z0,l +1 . . .
ym z0m . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
263 / 458
Interpolao polinomial
Dupla interpolao
Interpolando em y , obtm-se para cada i o polinmio qi que interpola m os valores (zij )m j =0 nos ns (yj )j =0 . Posteriormente, determina-se o polinmio p que interpola os valores qi ( y ) nos ns (xi )n i =0 . O valor procurado ser p ( x ).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
264 / 458
Interpolao polinomial
Dupla interpolao
Dupla interpolao
f (x , y ) x0 . . . xk +1 . . . xn xk x
zk 0
y0 z00 . . .
yl z0l . . . zkl
y q0 ( y) . . .
yl +1 z0,l +1 . . .
ym z0m . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
265 / 458
Interpolao polinomial
Dupla interpolao
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
266 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
267 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Sejam f : [a, b] R e os ns (xi )n i =0 em [a, b ] Seja p o polinmio de menor grau que interpola f em (xi )n i =0 Qual o erro que se comete ao aproximar f (x ) por p (x )?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
268 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Erro de interpolao
Teorema Sejam f C n+1 ([a, b]; R) e p o polinmio de grau menor ou igual a n que interpola f nos ns distintos (xi )n i =0 , pertencentes a [a, b ]. Ento, para qualquer x [a, b] existe [a, b] tal que e (x ) f (x ) p (x ) = 1 f (n+1) ( )Wn (x ), (n + 1)!
onde Wn (x ) = (x x0 )(x x1 ) (x xn ).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
269 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Lema Sejam f C k ([a, b]; R) e (xi )k i =0 um conjunto de ns distintos em [a, b ]. Ento existe [a, b] tal que f [x0 , x1 , . . . , xk ] = 1 (k ) f ( ). k!
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
270 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Erro de interpolao
Estando os ns ordenados de forma crescente e sendo h o espaamento mximo entre ns consecutivos, a majorao de |Wn | conduz a |e (x )| hn+1 max |f (n+1) (z )| 4(n + 1) z [a,b]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
271 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Pretende-se construir uma tabela da funo f (x ) = tan(x ) no intervalo [0, 4 ] com ns equidistantes, por forma a que o erro absoluto cometido quando se interpola linearmente nesta tabela no exceda 5 105 . Qual o espaamento mnimo entre os ns?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
272 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Pretende-se aproximar a funo e x no intervalo [1, 1] por um polinmio interpolador em ns igualmente espaados, de forma a que o erro absoluto cometido seja inferior a 5 108 . Determine a ordem mnima para o polinmio interpolador.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
273 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
em [1, 1]
(ns equidistantes)
5 ns 7 ns 9 ns
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
274 / 458
Interpolao polinomial
Erro de interpolao
Oscilaes crescentes ao aumentar o grau do polinmio. Como evitar este fenmeno? escolhendo criteriosamente a localizao dos ns utilizar outras funes interpoladoras
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
275 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Interpolao polinomial Polinmio interpolador: unicidade e existncia Forma de Lagrange Forma de Aitken-Neville Forma de Newton Diferenas divididas Diferenas initas Interpolao directa e inversa Dupla interpolao Erro de interpolao Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
276 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines polinomiais
Denio Uma funo S diz-se um spline polinomial de grau m (onde m N), relativo aos ns a = x0 < x1 < < xn = b, quando
1
S coincide com um polinmio Si de grau menor ou igual a m em cada subintervalo [xi 1 , xi ], i = 1, . . . , n. S C m1 ([a, b]; R).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
277 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Dados os ns x0 < x1 < < xn e os valores nodais y0 , y1 , . . . , yn , a interpolao por splines de grau m consiste em encontrar um spline S de grau m relativo aos ns x0 < x1 < < xn tal que S (xi ) = yi , i = 0, 1, . . . , n.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
278 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Algumas questes importantes: ser que existe spline interpolador? ser que o spline interpolador nico? como determinar os polinmios Si que o denem? qual o erro na interpolao de uma funo por splines?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
279 / 458
Interpolao polinomial
Splines
O spline S coincide em [xi 1 , xi ] com o segmento de recta que passa pelos pontos (xi 1 , yi 1 ) e (xi , yi ).
y
y0 y1
y2 y3 x2 x3 x4 y4
x0
x1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
280 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines lineares
Os polinmios Si , denidores do spline, satisfazem Si (xi 1 ) = yi 1 Si (xi ) = yi de onde resultam 2n equaes. Spline denido por 2n coecientes. Spline existe e nico. i = 1, . . . , n , i = 1, . . . , n .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
281 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines lineares
para i = 1, 2, . . . , n. Nota: hi = xi xi 1 .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
282 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Sendo yi = f (xi ), onde f de classe C 2 , o erro de aproximao por um spline de grau 1 majorado por |e | com h = max{hi : 1 i n}. 1 |f | 8 h2
max
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
283 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines quadrticos (ou de grau 2) O spline coincide em cada intervalo [xi 1 , xi ] com um arco de parbola. Estes arcos ligam-se de forma contnua, devero passar pelos valores a interpolar e assegurar a continuidade da primeira derivada nos ns x1 , x2 , . . . , xn1 .
y
y0 y1
y2 y3 x2 x3 x4 y4
x0
x1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
284 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines quadrticos
As condies a impor aos polinmios Si , denidores do spline S , sero Si (xi 1 ) = yi 1 Si (xi ) = yi Si (xi ) = Si +1 (xi ) que resultam em 3n 1 equaes. Spline denido por 3n coecientes. Spline no nico: necessrio impor condio adicional. i = 1, . . . , n , i = 1, . . . , n , i = 1, . . . , n 1.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
285 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines quadrticos
Denindo Si , i = 1, . . . , n, como Si (x ) = yi 1 + mi 1 (x xi 1 ) + Mi (x xi 1 )2 2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
286 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines quadrticos
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
287 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines cbicos (ou de grau 3) Em [xi 1 , xi ] o spline S coincide com um polinmio de grau menor ou igual a 3. Estas funes polinomiais ligam-se de forma contnua, devero passar pelos valores a interpolar e assegurar a continuidade da primeira e segunda derivadas nos ns x1 , x2 , . . . , xn1 .
y
y0 y1
y2 y3 x2 x3 x4 y4
x0
x1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
288 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines cbicos
As condies a impor aos polinmios Si , denidores do spline S , sero Si (xi 1 ) = yi 1 Si (xi ) = yi Si (xi ) = Si +1 (xi ) Si (xi ) = Si +1 (xi ) que resultam em 4n 2 equaes. Spline denido por 4n coecientes. Spline no nico: necessrias duas condies adicionais. i = 1, . . . , n , i = 1, . . . , n, i = 1, . . . , n 1, i = 1, . . . , n 1.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
289 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines cbicos
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
290 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines cbicos
Si (x ) = Mi 1
x xi 1 hi
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
291 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Splines cbicos
Os momentos M0 , . . . , Mn devero satisfazer as equaes hi + hi +1 hi +1 yi +1 yi yi yi 1 hi Mi 1 + Mi + Mi +1 = 6 3 6 hi +1 hi para i = 1, 2, . . . , n 1. Sistema de n 1 equaes lineares com n + 1 incgnitas. Impondo-se M0 = 0 e Mn = 0 obtm-se o spline natural.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
292 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Teorema Sejam os ns a = x0 < < xn = b e os valores nodais y0 , . . . , yn . Ento, de todas as funes g C 2 ([a, b]; R) que interpolam estes pontos, o spline cbico natural a nica que torna mnimo o valor de
b a
[g (x )]2 dx .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
293 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Caso os valores nodais obedeam a yi = f (xi ), onde f uma funo de classe C 4 , o erro de interpolao por um spline cbico majorado por |e | onde h = max{hi : 1 i n}. 5 | f ( 4) | 384 h4
max
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
294 / 458
Interpolao polinomial
Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
295 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Os polinmios denidores do spline linear sero S1 (x ) = 0.17078 + 0.13232x , S2 (x ) = 0.44684 + 0.54641x , S3 (x ) = 1 + 2.20588x , S4 (x ) = 1 2.20588x , S5 (x ) = 0.44684 0.54641x , S6 (x ) = 0.17078 0.13232x , x [1, 2 3] x [ 1 3 , 0] x [0, 1 3]
1 x [ 2 3, 3]
x [2 3 , 1]
2 x [1 3, 3]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
296 / 458
Interpolao polinomial
Splines
Os polinmios denidores do spline quadrtico sero S1 (x ) = 0.43543 + 0.79393x + 0.39697x 2 , S2 (x ) = 0.63469 + 1.39171x + 0.84530x 2 , S3 (x ) = 1 + 3.58359x + 4.13311x 2 , S4 (x ) = 1 + 3.58359x 17.36841x 2 , S5 (x ) = 5.41280 22.89323x + 22.34682x 2 , S6 (x ) = 13.89892 + 35.04193x 21.10455x 2 ,
1 x [ 2 3, 3] 2 ] x [1, 3
x [ 1 3 , 0] x [0, 1 3] x [2 3 , 1]
2 x [1 3, 3]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
297 / 458
Interpolao polinomial
Splines
x [ 2 ,1 ] 3 3 , 0] x [ 1 3 x [ 0, 1 ] 3
1 2 x [3 , 3] 2 x [3 , 1]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
298 / 458
Interpolao polinomial
Splines
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
299 / 458
Integrao numrica
Erros Equaes no Lineares Sistemas de equaes no lineares Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
300 / 458
Integrao numrica
Integrao numrica
Para calcular
1 0
calcula-se h(1) h(0). Mas h(x ) no pode ser escrita custa de um nmero nito de funes conhecidas!
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
301 / 458
Integrao numrica
Integrao numrica Dada uma funo f denida num intervalo [a, b], consiste em obter valores aproximados de I (f ) = sem obter uma primitiva de f .
b a
f (x )dx
f(x)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
302 / 458
Integrao numrica
quando no se conhece expresso analtica de f quando no se conhecem expresses analticas de primitivas de f quando o clculo de primitivas de f dispendioso
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
303 / 458
Integrao numrica
Integrao numrica: metodologia Aproximar f por uma funo g de primitivao simples (vamos usar polinmios!) Aproximar o integral de f por I (f ) I (g ) =
b a
g (x )dx
O erro cometido E (f ) = I (f ) I (g ) = I (f g )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
304 / 458
Integrao numrica
Aproximar a f (x )dx por a pn (x )dx , onde pn o polinmio de menor grau que interpola f nos ns x0 < x1 < < xn de [a, b]. Como pn (x ) = n i =0 f (xi )Li (x ), onde os Li so os polinmios de Lagrange n nos ns (xi )i =0 , temos
b a
f (x )dx
b a
b a
pn (x )dx =
b a
f (xi )Li (x ) dx =
i =0 i =0
Ai f (xi )
onde Ai =
Li (x )dx .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
305 / 458
Integrao numrica
y0
f(x)
y1 p1(x)
x0
x1
Polinmio interpolador em 2 ns
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
306 / 458
Integrao numrica
y0
f(x) y1
y2
p2(x)
x0
x1
x2
Polinmio interpolador em 3 ns
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
307 / 458
Integrao numrica
Denio Uma regra de integrao diz-se de grau ou exactido n se integrar exactamente todos os polinmios de grau menor ou igual a n e existir pelo menos um polinmio de grau n + 1 que no integrado exactamente.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
308 / 458
Integrao numrica
e (x )dx =
b a
Nota: Se f C n+1 ento x f [x0 , x1 , . . . , xn , x ] contnua e existe 1 (n+1) ( ). [a, b] tal que f [x0 , x1 , . . . , xn , x ] = (n+ 1)! f
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
309 / 458
Integrao numrica
Sejam a = a0 < a1 < < an = b. Em cada subintervalo [ai 1 , ai ], a funo f interpolada por um polinmio pi , de grau menor ou igual a ki . A aproximao de I (f ) =
b a b a
f (x )dx ser
n ai ai 1 n
f (x )dx =
i =1
f (x )dx
i =1
ai ai 1
pi (x )dx
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
310 / 458
Integrao numrica
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
311 / 458
Integrao numrica
Em cada subintervalo utilizado o polinmio de grau menor ou igual a 1 que interpola f nos seus extremos.
y1 y0 y2
f(x)
yn-1 yn
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
312 / 458
Integrao numrica
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
313 / 458
Integrao numrica
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
314 / 458
Integrao numrica
Tendo cada yi um erro absoluto mximo , o erro de arredondamento a na regra dos trapzios satisfar a (b a)
Um majorante para o erro absoluto total, na aplicao da regra dos trapzios ser |E (f )| + a
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
315 / 458
Integrao numrica
Calcular um valor aproximado de 0 e x dx , utilizando a regra dos trapzios com 20 subintervalos e obter um majorante para o erro cometido, considerando que os valores de f so exactos. Qual o erro mximo absoluto admissvel para os valores de f se se pretender que o erro de arredondamento no seja superior ao erro de truncatura?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
316 / 458
Integrao numrica
Regra de Simpson
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
317 / 458
Integrao numrica
Regra de Simpson
Regra de Simpson Consideram-se agora polinmios de grau menor ou igual a 2, cada um interpolando f em trs pontos igualmente espaados. O nmero n de subintervalos dever ser par, pois cada parbola interpoladora denida em dois subintervalos consecutivos (3 pontos).
y1 y0
y2 y3 y4
f(x) yn ...
a=x0 x1 x2 x3 x4
xn=b x
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
318 / 458
Integrao numrica
Regra de Simpson
Regra de Simpson
A expresso da regra de integrao de Simpson I (f ) h (y0 + 4y1 + 2y2 + 4y3 + 2y4 + + 4yn1 + yn ) 3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
319 / 458
Integrao numrica
Regra de Simpson
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
320 / 458
Integrao numrica
Regra de Simpson
Tendo cada yi um erro absoluto mximo , o erro de arredondamento a na regra de Simpson satisfar a (b a)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
321 / 458
Integrao numrica
Regra de Simpson
Calcular um valor aproximado de 0 e x dx , utilizando a regra de Simpson com 12 subintervalos e obter um majorante para o erro cometido, considerando que os valores de f so exactos.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
322 / 458
Integrao numrica
Integrao de Romberg
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
323 / 458
Integrao numrica
Integrao de Romberg
Integrao de Romberg
Consiste em obter estimativas de I = a f (x )dx partindo de vrias aplicaes da regra dos trapzios, com subintervalos de larguras diferentes. Sendo T (h) o valor aproximado de I dado pela regra dos trapzios com subintervalos de largura h, tem-se que I = T (h) + K1 h2 + K2 h4 + K3 h6 + onde K1 , K2 , K3 , . . . so constantes independentes de h.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
324 / 458
Integrao numrica
Integrao de Romberg
Integrao de Romberg
Se T1 (h) =
4T (h/2)T (h) 3
ento I = T1 (h) + K1 h4 + K2 h6 +
Se T2 (h) =
ento I = T2 (h) + K1 h6 + K2 h8 +
Se T3 (h) = ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
325 / 458
Integrao numrica
Integrao de Romberg
Integrao de Romberg
Denindo T0 (h) = T (h) 4n Tn1 (h/2) Tn1 (h) Tn (h) = , 4n 1 verica-se que I = Tn (h) + Kn,1 h2n+2 + Kn,2 h2n+4 +
n = 1, 2, . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
326 / 458
Integrao numrica
Integrao de Romberg
1 dx 0 1+x 2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
327 / 458
Integrao numrica
Integrao de Romberg
Valores obtidos com a regra dos trapzios h 0.25 0.125 0.0625 0.03125 T (h) 0.7827941176471 0.7847471236228 0.7852354030103 0.7853574732937
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
328 / 458
Integrao numrica
Integrao de Romberg
= 0.78539816339744830963 . . .
O erro de T3 (0.25) cerca de 1013 , enquanto o erro de T (0.03125) cerca de 4 105 !!!!
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
329 / 458
Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares Integrao de Equaes diferenciais
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
330 / 458
Norma de um vector
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
331 / 458
Norma de um vector
Norma de um vector
V :
norma:
1
x 0 x V x = || x
R, x V x , y V
x +y x + y
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
332 / 458
Norma de um vector
Norma euclidiana em
Rn
x = (x1 , x2 , . . . , xn ) Rn x =
2 + x2 + + x2 = x1 n 2 n i =1
xi2
1 2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
333 / 458
Norma de um vector
Outras normas em
Rn
norma 1
i =1
norma
1i n
norma p
i =1
|xi |p
(com p 1)
...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
334 / 458
Norma de um vector
Normas em
Rn :
exemplos para n = 2
x2 1
x x x x
1 x1
=1 =1
1.4 2 3
=1 =1 =1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
335 / 458
Norma de um vector
Equivalncia de normas
Teorema Sejam e duas normas denidas em Rn . Ento existem constantes k1 , k2 > 0 tais que k1 x
k2 x
x Rn .
Exemplo:
n x
x Rn
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
336 / 458
Norma de um vector
Convergncia em Sejam
Rn k N
lim
x(k ) s = 0.
i = 1, . . . , n.
337 / 458
MTODOS NUMRICOS
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
338 / 458
x =0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
339 / 458
x Rn
Ax A x Ax A x
x Rn \ {0}
AB A B
A, B Rnn
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
340 / 458
Normas de matrizes
= max
x
2 =1
Ax Ax
= max
x
1 =1
= max
x
=1
Ax
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
341 / 458
=?
x2
{x : x
1
= 1}
2
{Ax : x
1 x1
= 1}
3+
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
342 / 458
=?
x2
{x : x
1
= 1}
1
{Ax : x
1 x1
= 1}
=2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
343 / 458
=?
x2
{x : x
1
= 1} = 1}
{Ax : x
1 x1
=3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
344 / 458
= max
j =1,...,n
|aij |,
i =1
ou seja, A 1 o mximo das somas por colunas dos valores absolutos dos elementos de A.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
345 / 458
= max
i =1,...,n
|aij |,
j =1
ou seja, A o mximo das somas por linhas dos valores absolutos dos elementos de A.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
346 / 458
Sendo
2 0 1 3 1 2 A= 2 1 1 3 2 2
1
6 4 1 5
calcular A
e A
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
347 / 458
(AT A).
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
348 / 458
(A) A . Dados A Rnn e > 0, existe uma norma induzida A (A) + . tal que
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
349 / 458
Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares Integrao de Equaes diferenciais
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
350 / 458
Porque nem sempre a regra de Cramer um bom mtodo para resolver sistemas de equaes lineares? Como se propagam os erros (de arredondamento) ao resolver um sistema de equaes? Como se evita que estes sejam grandes? O que um sistema de equaes mal condicionado? . . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
351 / 458
a11 x1 + a12 x2 + + a1n xn = b1 a21 x1 + a22 x2 + + a2n xn = b2 . . . . . . am1 x1 + am2 x2 + + amn xn = bm em forma compacta: A Rmn b Rm x Rn Ax = b
matriz dos coecientes, de elementos aij vector dos termos independentes, de elementos bi vector de incgnitas, de elementos xj
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
352 / 458
Teorema O sistema de n equaes a n incgnitas tem soluo nica se e s se det A = 0. Podem ser resolvidos pela regra de Cramer: xi = det Ai det A
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
353 / 458
Mtodos de resoluo
Objectivo: estudar mtodos de resoluo numrica ecientes: baixo nmero de operaes ecazes: boas aproximaes Sero estudados dois tipos de mtodos directos: eliminao gaussiana (ou mtodo de Gauss) iterativos: mtodos de Jacobi e de Gauss-Seidel
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
354 / 458
a11 x1 + a12 x2 + + a1,n1 xn1 + a1n xn a22 x2 + + a2,n1 xn1 + a2n xn . . . a x + an1,n xn n 1 , n 1 n 1 ann xn
= = = =
b1 b2 . . . bn1 bn
Substituio inversa
xn = bn ann bi
n j =i +1 aij xj
xi =
aii
i = n 1, . . . , 1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
355 / 458
Eliminao gaussiana
Sistemas de equaes lineares Eliminao gaussiana Estratgias de pivotao Erro e resduo de uma soluo aproximada Perturbaes no sistema de equaes Mtodos iterativos Inverso de matrizes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
356 / 458
Eliminao gaussiana
Eliminao gaussiana
Reduo forma triangular superior Na etapa j anulam-se os coecientes aij com i > j equao j designa-se equao pivot elemento ajj designa-se elemento pivot equao i (> j ) soma-se o mltiplo mij da equao j mij = aij ajj
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
357 / 458
Eliminao gaussiana
Resolver o sistema com aritmtica de 4 dgitos. 0.0002x1 + 1.672x2 = 1.673 1.336x1 2.471x2 = 4.209
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
358 / 458
Eliminao gaussiana
xi =
bi
n
n j =i +1 aij xj
xi
j =i +1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
359 / 458
Estratgias de pivotao
Sistemas de equaes lineares Eliminao gaussiana Estratgias de pivotao Erro e resduo de uma soluo aproximada Perturbaes no sistema de equaes Mtodos iterativos Inverso de matrizes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
360 / 458
Estratgias de pivotao
( j k n)
2 3
|aij | calculam-se os quocientes i = j, . . . , n di selecciona-se para equao pivot aquela em que |akj | dk mximo
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
361 / 458
Estratgias de pivotao
Resolver por eliminao gaussiana, utilizando pivotao parcial e arredondando os resultados para 2 algarismos signicativos. 1 x1 0.1 0.9 2.3 0.25 0.71 3.2 x2 = 2 3 x3 1.2 2.6 1.3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
362 / 458
Estratgias de pivotao
(k , l {j , . . . , n})
Troca-se a equao j com a equao k Troca-se a varivel xj com a varivel xl Realiza-se a eliminao
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
363 / 458
Estratgias de pivotao
Resolver por eliminao gaussiana, utilizando pivotao total e arredondando os resultados para 2 algarismos signicativos. 1 x1 0.1 0.9 2.3 0.25 0.71 3.2 x2 = 2 3 x3 1.2 2.6 1.3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
364 / 458
Estratgias de pivotao
A pivotao parcial apenas exige trocas de linhas. A pivotao total exige ainda a troca de colunas, e logo mais cara em esforo computacional. A pivotao total conduz geralmente a resultados melhores. No entanto, a pivotao parcial produz resultados sucientemente bons na maioria das situaes.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
365 / 458
Sistemas de equaes lineares Eliminao gaussiana Estratgias de pivotao Erro e resduo de uma soluo aproximada Perturbaes no sistema de equaes Mtodos iterativos Inverso de matrizes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
366 / 458
Ax = b
(A no singular)
: soluo aproximada x Erro da soluo aproximada: Resduo da soluo aproximada: Relao entre erro e resduo: x e=x r = b Ax r = Ae
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
367 / 458
=x x =x x
e =0r =0
?
? ?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
368 / 458
1.01 0.99
0.99 1.01
x1 x2
2 2
1 1
= se x
1.01 1.01
tem-se e =
er=
0.02 0.02
tem-se e =
1 1
er=
0.02 0.02
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
369 / 458
1.01 0.99
0.99 1.01
x1 x2
2 2
100 100
= se x
101 99
tem-se e =
er=
2 2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
370 / 458
Nmero de condio
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
371 / 458
Nmero de condio
Se cond(A) 1 a matriz diz-se bem condicionada Se cond(A) 1 a matriz diz-se mal condicionada
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
372 / 458
max
A AB
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
373 / 458
Estimar o nmero de condio (na norma ) da matriz A= 1.01 0.99 0.99 1.01
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
374 / 458
Sistemas de equaes lineares Eliminao gaussiana Estratgias de pivotao Erro e resduo de uma soluo aproximada Perturbaes no sistema de equaes Mtodos iterativos Inverso de matrizes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
375 / 458
Sistema de equaes Ax = b com soluo x Inuncia de perturbaes nos elementos de A ou b em x Estas perturbaes podem resultar de erros de medida erros de arredondamento
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
376 / 458
Teorema a soluo do sistema de equaes Ax = b, onde A no singular e b Seja x no nulo. a soluo do sistema de equaes (perturbado) Ax = b. Seja x Ento verica-se que x x bb cond(A) . x b
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
377 / 458
b=
1 2 1
0.2
]T .
0.62 1.7 0.42
0.9
=[ ]T , a soluo x
]T
Compare a variao relativa dos termos independentes com a variao relativa das solues.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
378 / 458
Teorema a soluo do sistema de equaes Ax = b, onde A no singular. Seja x = b, onde A a soluo do sistema de equaes (perturbado) Ax Seja x no singular. Ento verica-se que A x x A cond(A) . x A
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
379 / 458
1 0 0
5 1 0
10 6 1
b=
16 5 1
]T .
1 0 0
5 1 0
10 6 1.1
a soluo
Compare a variao relativa da matriz de coecientes com a variao relativa das solues.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
380 / 458
Mtodos iterativos
Sistemas de equaes lineares Eliminao gaussiana Estratgias de pivotao Erro e resduo de uma soluo aproximada Perturbaes no sistema de equaes Mtodos iterativos Inverso de matrizes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
381 / 458
Mtodos iterativos
Mtodos iterativos
1
Escolher um valor inicial x(0) Rn Gerar a sucesso {x(k ) }, pela relao de recorrncia x(k +1) = Gx(k ) + d k = 0, 1, . . . .
Mtodos iterativos
Mtodos iterativos
Algumas questes importantes Como determinar G e d a partir de A e b? Em que condies converge o mtodo iterativo? Que critrio de paragem utilizar? Ser possvel estimar o erro?
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
383 / 458
Mtodos iterativos
Mtodos iterativos
b2 . . . bn
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
384 / 458
Mtodos iterativos
Mtodos iterativos
b1 a11 b2 a22
xn
bn ann
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
385 / 458
Mtodos iterativos
Mtodos iterativos
se i = j se i = j i = 1, . . . , n ,
i , j = 1, . . . , n,
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
386 / 458
Mtodos iterativos
Mtodo de Jacobi
xi ,(k +1) =
j =1
bij xj ,(k ) + ci
i = 1, . . . , n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
387 / 458
Mtodos iterativos
3 3 3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
388 / 458
Mtodos iterativos
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ...
x1,(k ) 0 1.0000 1.2500 0.9583 0.9583 1.0174 1.0052 0.9954 0.9999 1.0010 0.9998 0.9998 ...
x2,(k ) 0 1.5000 1.1250 0.8750 1.0000 1.0260 0.9948 0.9957 1.0020 1.0005 0.9995 0.9999 ...
x3,(k ) 0 0.7500 1.2500 1.0000 0.9479 1.0104 1.0087 0.9961 0.9990 1.0010 1.0000 0.9998 ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
389 / 458
Mtodos iterativos
Mtodo de Gauss-Seidel
Semelhante ao mtodo de Jacobi, mas utiliza sempre a ltima estimativa disponvel de cada varivel. Ao calcular xi ,(k +1) j esto disponveis os valores xj ,(k +1) para j = 1, . . . , i 1. A expresso de recorrncia
i 1 n
xi ,(k +1) =
j =1
bij xj ,(k ) + ci
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
390 / 458
Mtodos iterativos
3 3 3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
391 / 458
Mtodos iterativos
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8 ...
x1,(k ) 0 1.0000 1.0833 0.9861 1.0058 0.9985 1.0005 0.9999 1.0000 ...
x2,(k ) 0 1.5000 0.8750 1.0417 0.9878 1.0038 0.9989 1.0003 0.9999 ...
x3,(k ) 0 1.2500 0.9167 1.0243 0.9925 1.0023 0.9993 1.0002 0.9999 ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
392 / 458
Mtodos iterativos
Resolver o sistema
1 0 1 1 2 2 1 1 2 x1 x2 x3
1 1 1
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
393 / 458
Mtodos iterativos
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ...
x1,(k ) 0 1.0000 1.0000 1.2500 1.0000 1.2500 0.9375 1.2500 0.8750 1.2656 ...
x2,(k ) 0 0.5000 0.7500 0.7500 0.8750 0.8125 0.9375 0.8438 0.9844 0.8594 ...
x3,(k ) 0 0.5000 0.5000 0.7500 0.6250 0.8750 0.6875 0.9688 0.7188 1.0469 ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
394 / 458
Mtodos iterativos
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ...
x1,(k ) 0 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 ...
x2,(k ) 0 0.5000 0.7500 0.8750 0.9375 0.9688 0.9844 0.9922 0.9961 0.9980 ...
x3,(k ) 0 0.5000 0.7500 0.8750 0.9375 0.9688 0.9844 0.9922 0.9961 0.9980 ...
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
395 / 458
Mtodos iterativos
Rn da equao existe uma e uma s soluo x x = Gx + d , a sucesso {x(k ) }, gerada por x(k +1) = Gx(k ) + d , k = 0, 2, . . . ,
por x(k +1) , x x(k +1) , satisfaz o erro de aproximao de x x(k +1) x
MIEEC (FEUP)
G 1 G
k = 1, 2, . . . .
396 / 458
MTODOS NUMRICOS
Mtodos iterativos
Uma matriz A Rnn diz-se estritamente diagonalmente dominante por linhas quando
n
|aii | >
j =1 j =i
|aij |,
i = 1, . . . , n .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
397 / 458
Mtodos iterativos
Teorema Sejam A Rnn e b Rn . Se a matriz A for estritamente diagonalmente dominante por linhas ento a sucesso gerada pelo mtodo de Jacobi converge para a nica soluo do sistema de equaes Ax = b, qualquer que seja o ponto inicial x(0) .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
398 / 458
Mtodos iterativos
Aplicando o mtodo de Jacobi, obter uma soluo aproximada do sistema de equaes, com um erro mximo absoluto em cada varivel de 5 103 .
4x1 2x2 + x3 x1 x2 + 3x3 x1 + 3x2 =3 =3 =2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
399 / 458
Mtodos iterativos
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
x1,(k ) 0 0.75000 0.83333 0.96528 0.96528 0.99595 0.99228 0.99995 0.99818 1.00020 0.99955
x2,(k ) 0 0.66667 0.91667 0.94444 0.98843 0.98843 0.99865 0.99743 0.99998 0.99939 1.00007
x3,(k ) 0 1.00000 0.97222 1.02778 0.99306 1.00772 0.99749 1.00212 0.99916 1.00060 0.99973
k 3 7.5 101 4.0 101 1.3 101 9.2 102 3.1 102 2.3 102 8.9 103 6.0 103 2.6 103
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
400 / 458
Mtodos iterativos
Teorema Sejam A Rnn e b Rn . Se a matriz A for estritamente diagonalmente dominante por linhas ento a sucesso gerada pelo mtodo de Gauss-Seidel converge para a nica soluo do sistema de equaes Ax = b, qualquer que seja o ponto inicial x(0) .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
401 / 458
Mtodos iterativos
Aplicando o mtodo de Gauss-Seidel, obter uma soluo aproximada do sistema de equaes. Terminar o mtodo assim que a diferena entre duas estimativas consecutivas seja inferior ou igual a 103 , em todas as variveis.
x1 4x3 4x2 2x3 4x1 2x3 = 3 =2 =2
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
402 / 458
Mtodos iterativos
k 0 1 2 3 4 5
x(k ) x(k 1) 8.8 101 4.4 101 5.5 102 6.8 103 8.5 104
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
403 / 458
Mtodos iterativos
aij xj ,(k )
Expresso de recorrncia com relaxao ( > 0) n 1 xi ,(k +1) = xi ,(k ) + bi aij xj ,(k ) aii
j =1
0<<1 >1
sub-relaxao sobre-relaxao
MTODOS NUMRICOS 404 / 458
MIEEC (FEUP)
Mtodos iterativos
aij xj ,(k )
Expresso de recorrncia com relaxao ( > 0) i 1 1 bi aij xj ,(k +1) xi ,(k +1) = xi ,(k ) + aii
j =1
n j =i
aij xj ,(k )
0<<1 >1
MIEEC (FEUP)
Mtodos iterativos
Comparar o mtodo de Gauss-Seidel e o mtodo SOR com = 1.25 na resoluo do sistema de equaes
4x1 + 3x2 3x1 + 4x2 x3 x2 + 4x3 = 24 = 30 = 24
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
406 / 458
Mtodos iterativos
Exemplo: Gauss-Seidel
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8
x1,(k ) 1.00000 5.25000 3.14063 3.08789 3.05493 3.03433 3.02146 3.01341 3.00838
x2,(k ) 1.00000 3.81250 3.88281 3.92676 3.95422 3.97139 3.98212 3.98882 3.99302
x3,(k ) 1.00000 5.04688 5.02930 5.01831 5.01144 5.00715 5.00447 5.00279 5.00175
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
407 / 458
Mtodos iterativos
Exemplo: SOR
k 0 1 2 3 4 5 6 7 8
x1,(k ) 1.00000 6.10000 2.73100 3.12130 2.99545 3.00807 3.00118 3.00087 3.00027
x2,(k ) 1.00000 3.61000 3.92500 3.97810 3.99205 3.99690 3.99877 3.99951 3.99980
x3,(k ) 1.00000 6.31700 4.75910 5.05475 4.99144 5.00264 4.99984 5.00018 5.00002
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
408 / 458
Inverso de matrizes
Sistemas de equaes lineares Eliminao gaussiana Estratgias de pivotao Erro e resduo de uma soluo aproximada Perturbaes no sistema de equaes Mtodos iterativos Inverso de matrizes
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
409 / 458
Inverso de matrizes
Inverso de matrizes
Calcular A1 equivalente a resolver AX = I Ou seja, resolver simultaneamente n sistemas de n equaes Eliminao de Gauss-Jordan
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
410 / 458
Inverso de matrizes
Inverso de matrizes
a11 a21 . . . an 1
a12 a22 . . . an 2
. . .
a1 n a2 n . . . ann
1 0 . . . 0
0 1 . . . 0
. . .
0 0 . . . 1
1 0 . . . 0
0 1 . . . 0
. . .
0 0 . . . 1
x11 x21 . . . xn 1
x12 x22 . . . xn 2
. . .
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
411 / 458
Inverso de matrizes
Inverso de matrizes
anular toda a coluna Nota: Na pivotao total trocas de colunas em A reectem-se em trocas de linhas em X !
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
412 / 458
Aproximao de funes Interpolao polinomial Integrao numrica Sobre normas de vectores e matrizes Sistemas de equaes lineares Integrao de Equaes diferenciais
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
413 / 458
Integrao de Equaes diferenciais Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
414 / 458
Dados uma funo f : R R R um intervalo real [t0 , T ] e valores x0,0 , x0,1 , . . . , x0,n1 R consiste em determinar x : [t0 , T ] R que verique x (n) (t ) = f (t , x (t ), x (t ), . . . , x (n1) (t )), com a condies iniciais x (t0 ) = x0,0 x (t0 ) = x0,1 ... x (n1) (t0 ) = x0,n1 . t ]t0 , T [ ,
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
415 / 458
Mtodos numricos: descrio geral Produzem valores aproximados da soluo da EDO num conjunto de pontos {ti }n i =0 tal que t0 < t1 < < tN = T . designado por malha. os pontos ti so os ns da malha as distncias hi = ti ti 1 designam-se por passos a malha uniforme se todos os passos forem iguais o valor h = max hi o passo da malha
1i N
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
416 / 458
Denir uma malha {ti }N i =0 no intervalo [t0 , T ]; Para i de 1 at N determinar xi , que ser o valor da soluo aproximada no n ti . Nota: x0 dado!
x x0
x1
x2
xN-1 xN
t0 t1 t2
tN-1 tN
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
417 / 458
x x(h)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
418 / 458
f (t , (t ))dt
1 h
t +h t
f (t , (t ))dt = F (t , x ) = Fh (t , x ) + Th (t , x )
Fh ( t , x )
1 h
t +h t
f (t , (t ))dt
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
419 / 458
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
420 / 458
Mtodos de Euler
Integrao de Equaes diferenciais Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
421 / 458
Mtodos de Euler
Mtodos de Euler
O integral
t +h t
f(t, x(t))
f(t+h, x(t+h))
t+h
t+h
Rectngulo esquerda
Rectngulo direita
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
422 / 458
Mtodos de Euler
Caracteriza-se por Fh (t , x ) = f (t , x (t )) Th (t , x ) = h 2 f (, x ( )) A expresso de recorrncia para determinao de xh ser xi +1 = xi + hf (ti , xi ), onde x0 = x (t0 ) a condio inicial. i = 0, 1, . . . , N 1,
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
423 / 458
Mtodos de Euler
Utilizar o mtodo de Euler progressivo com passo h = 0.1 para obter uma soluo aproximada de x = 1 + t x, com x (0) = 1. t [0, 1]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
424 / 458
Mtodos de Euler
ti 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
xi 1.0000 1.0000 1.0100 1.0290 1.0561 1.0905 1.1314 1.1783 1.2305 1.2874 1.3487
xi +1 1.0000 1.0100 1.0290 1.0561 1.0905 1.1314 1.1783 1.2305 1.2874 1.3487
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
425 / 458
Mtodos de Euler
A expresso de recorrncia para determinao de xh ser xi +1 = xi + hf (ti +1 , xi +1 ), onde x0 = x (t0 ) a condio inicial. i = 0, 1, . . . , N 1,
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
426 / 458
Mtodos de Euler
Utilizar o mtodo de Euler regressivo com passo h = 0.1 para obter uma soluo aproximada de x = 1 + t x, com x (0) = 1. t [0, 1]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
427 / 458
Mtodos de Euler
ti 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
xi 1.0000 1.0091 1.0264 1.0513 1.0830 1.1209 1.1645 1.2132 1.2665 1.3241 1.3855
xi +1 1.0091 1.0264 1.0513 1.0830 1.1209 1.1645 1.2132 1.2665 1.3241 1.3855
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
428 / 458
Mtodo de Taylor
Integrao de Equaes diferenciais Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
429 / 458
Mtodo de Taylor
Caracteriza-se por
Th (t , x ) =
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
430 / 458
Mtodo de Taylor
Utilizar o mtodo de Taylor de ordem 2 com passo h = 0.1 para obter uma soluo aproximada de x = 1 + t x, com x (0) = 1. t [0, 1]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
431 / 458
Mtodo de Taylor
ti 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
xi 1.0000 1.0050 1.0190 1.0412 1.0708 1.1071 1.1494 1.1972 1.2500 1.3072 1.3685
xi +1 1.0050 1.0190 1.0412 1.0708 1.1071 1.1494 1.1972 1.2500 1.3072 1.3685
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
432 / 458
Consistncia e Convergncia
Integrao de Equaes diferenciais Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
433 / 458
Consistncia e Convergncia
Consistncia
Mtodo consistente se
h0
lim Th = 0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
434 / 458
Consistncia e Convergncia
Convergncia
Mtodo convergente se
h 0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
435 / 458
Consistncia e Convergncia
Consistncia e convergncia
para todo o h > 0 sucientemente pequeno, onde Lh independente de h (condio de Lipschitz) ento ser consistente se e s se for convergente. Mais ainda, para h sucientemente pequeno, tem-se que |e(h) (t )| e Lh (t t0 ) |e0 | + onde e0 = x (t0 ) x(h) (t0 ). Th Lh (t t0 ) [e 1], Lh t [t0 , T ],
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
436 / 458
Consistncia e Convergncia
Convergncia e arredondamento
Se o clculo de cada valor xi estiver associado um erro de arredondamento majorado por possvel vericar que |e(h) (t )| e Lh (t t0 ) |e0 | + Th + Lh h [e Lh (t t0 ) 1], t [t0 , T ]
pelo que quando h 0 o termo /h impede que o erro e(h) se aproxime de zero.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
437 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Integrao de Equaes diferenciais Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
438 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Mtodos de Runge-Kutta
tm ordens de consistncia elevadas no necessitam de calcular derivadas de f o clculo de xi +1 feito avaliando f em pontos intermdios entre (ti , xi ) e (ti +1 , xi +1 ) ordem de convergncia igual ordem de consistncia
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
439 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Mtodos de Runge-Kutta xi +1 obtido calculando f em s pontos F1 = f (ti , xi ) F2 = f (ti + 2 h, xi + h21 F1 ) F3 = f (ti + 3 h, xi + h(31 F1 + 32 F2 )) ... Fs = f (ti + s h, xi + h(s ,1 F1 + s ,2 F2 + . . . + s ,s 1 Fs 1 )) xi +1 = xi + h(w1 F1 + w2 F2 + . . . + ws Fs )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
440 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Runge-Kutta de
2a
ordem
2 w2 =
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
441 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Runge-Kutta de
2a
ordem
3 Mtodo de Heun w1 = 1 4 , w2 = 4 , 2 = 21 =
2 3
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
442 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Runge-Kutta de
4a
ordem
F4 = f (ti + h, xi + hF3 )
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
443 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Com um passo h = 0.1 obter uma soluo aproximada de x = 1 + t x, x (0) = 1 pelo mtodo a) de Euler modicado; b) de Runge-Kutta de 4a ordem. t [0, 1]
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
444 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
ti 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
xi 1.000000 1.005000 1.019025 1.041218 1.070802 1.107076 1.149404 1.197210 1.249975 1.307228 1.368541
F1 0.000000 0.095000 0.180975 0.258782 0.329198 0.392924 0.450596 0.502790 0.550025 0.592772
F2 0.100000 0.185500 0.262878 0.332904 0.396278 0.453632 0.505537 0.552511 0.595022 0.633495
xi +1 1.005000 1.019025 1.041218 1.070802 1.107076 1.149404 1.197210 1.249975 1.307228 1.368541
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
445 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
Runge-Kutta de
4a
ordem: exemplo
ti 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
xi 1.00000 1.00484 1.01873 1.04082 1.07032 1.10653 1.14881 1.19659 1.24933 1.30657 1.36788
F1,i 0.00000 0.09516 0.18127 0.25918 0.32968 0.39347 0.45119 0.50341 0.55067 0.59343
F2,i 0.05000 0.14040 0.22221 0.29622 0.36320 0.42380 0.47863 0.52824 0.57314 0.61376
F3,i 0.04750 0.13814 0.22016 0.29437 0.36152 0.42228 0.47726 0.52700 0.57201 0.61274
F4,i 0.09525 0.18135 0.25925 0.32974 0.39353 0.45124 0.50346 0.55071 0.59347 0.63216
xi +1 1.00484 1.01873 1.04082 1.07032 1.10653 1.14881 1.19659 1.24933 1.30657 1.36788
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
446 / 458
Mtodos de Runge-Kutta
ti 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
Euler prog. 1.000000 1.000000 1.010000 1.029000 1.056100 1.090490 1.131441 1.178297 1.230467 1.287420 1.348678
Euler reg. 1.000000 1.009091 1.026446 1.051315 1.083013 1.120921 1.164474 1.213158 1.266507 1.324098 1.385543
Taylor 2 1.000000 1.005000 1.019025 1.041218 1.070802 1.107076 1.149404 1.197210 1.249975 1.307228 1.368541
R-K 4 1.000000 1.004838 1.018731 1.040818 1.070320 1.106531 1.148812 1.196586 1.249329 1.306570 1.367880
Sol. exacta 1.000000 1.004837 1.018731 1.040818 1.070320 1.106531 1.148812 1.196585 1.249329 1.306570 1.367879
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
447 / 458
Integrao de Equaes diferenciais Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
448 / 458
x1 (t ) = f1 (t , x1 (t ), x2 (t ), . . . , xn (t )) x (t ) = f2 (t , x1 (t ), x2 (t ), . . . , xn (t )) 2 . . . xn (t ) = fn (t , x1 (t ), x2 (t ), . . . , xn (t ))
Problema de valor inicial: determinar as funes x1 , x2 , . . . , xn que satisfazem estas equaes diferenciais num intervalo [t0 , T ] e as condies iniciais x1 (t0 ) = x1,0 , x2 (t0 ) = x2,0 , . . . , xn (t0 ) = xn,0
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
449 / 458
Em notao vectorial
x (t ) = f (t , x(t )) f2 ... fn ]T e x : R Rn
Problema de valor inicial: determinar a funo x que satisfaz a equao diferencial vectorial num intervalo [t0 , T ] e a condio inicial x(t0 ) = x0 ,
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
450 / 458
Malha {ti }N i =0 de passo h no intervalo [t0 , T ] xh soluo aproximada do problema de valor inicial xi = xh (ti ) obtidos pela expresso de recorrncia xi +1 = xi + hFh (ti , xi ) para i = 0, 1, . . . , N 1, sendo x0 dado.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
451 / 458
Sistemas de EDO Mtodos numricos Mtodo de Euler progressivo xi +1 = xi + hf (ti , xi ) Mtodo de Taylor de ordem 2 xi +1 = xi + hf (ti , xi ) + Mtodo de Euler modicado F1 = f (ti , xi ) F2 = f (ti + h, xi + hF1 ) xi +1 = xi + h 2 ( F1 + F 2 ) ...
MIEEC (FEUP) MTODOS NUMRICOS 452 / 458
h2 2 f
(ti , xi )
Integrao de Equaes diferenciais Problema de valor inicial Mtodos de Euler Mtodo de Taylor Consistncia e Convergncia Mtodos de Runge-Kutta Sistemas de equaes diferenciais Equaes diferenciais de ordem n
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
453 / 458
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
454 / 458
Equaes diferenciais de ordem n Considerando as funes x1 , x2 , . . . , xn denidas por x1 (t ) = x (t ) x2 (t ) = x (t ) xn (t ) = x (n1) (t ) conclui-se que xi (t ) = xi +1 (t ) para i = 1, 2, . . . , n 1 e tambm que xn (t ) = x (n1) (t ) = x (n) (t ) = f (t , x1 (t ), x2 (t ), . . . , xn (t ))
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
455 / 458
devendo a sua soluo satisfazer as condies iniciais x1 (t0 ) = x0 , x2 (t0 ) = x0 , ..., xn (t0 ) = x0
(n1)
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
456 / 458
Determinar, pelo mtodo de Euler progressivo com passo 0.05, uma soluo aproximada de + 10 sin = 0, t [0, 0.5], (0) = 0.1, (0) = 0.
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
457 / 458
ti 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30 0.35 0.40 0.45 0.50
x1,i = i 0.1000 0.1000 0.0975 0.0925 0.0851 0.0754 0.0635 0.0498 0.0344 0.0179 0.0004
x2,i 0.0000 0.0499 0.0998 0.1485 0.1947 0.2372 0.2748 0.3066 0.3314 0.3486 0.3576
x1,i +1 0.1000 0.0975 0.0925 0.0851 0.0754 0.0635 0.0498 0.0344 0.0179 0.0004
x2,i +1 0.0499 0.0998 0.1485 0.1947 0.2372 0.2748 0.3066 0.3314 0.3486 0.3576
MIEEC (FEUP)
MTODOS NUMRICOS
458 / 458