Você está na página 1de 18

ANN PALE

POTIG
FEY KREYL AYISYEN POTIG
Ak kk enfmasyon ki kapab itil ou pou Brezil
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS
Com algumas informaes prticas sobre o Brasil

ANN PALE

POTIG
FEY KREYL AYISYEN POTIG
Ak kk enfmasyon ki kapab itil ou pou Brezil
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS
Com algumas informaes prticas sobre o Brasil

Autores
Rwolds Augustin
Miriam Spezia
Emilio Travieso
Primeira edio
Pastoral da Mobilidade Humana
da Diocese do Alto Solimes
Tabatinga, Brasil - 2011
Segunda edio
Ministrio do Trabalho e Emprego do Brasil
e Instituto de Migraes e Direitos Humanos
Braslia - 2012

Qualquer pessoa ou instituio pode utilizar ou adaptar


essa apostila vontade.
Nenpt moun ak enstitisyon gen dwa svi ak fey sa a
oubyen adapte l jan yo vle.

Si ou vle vesyon dijital fy sa a, ou mt voye yon e-mail


nan adrs:
Se quiser uma verso digital dessa apostila, s mandar
um e-mail para :
emiliotravieso@yahoo.com
arwolds17@hotmail.com

ANN PALE

POTIG

POU NOU KMANSE


(PARA COMEAR)
PORTUGUS

Bonjou

Bom dia

Bonswa (apr midi)

Boa tarde

Bonswa (asw)

Boa noite

Kman ou ye?

Como vai?

ske ou anfm?

Tudo bom? (repns: Tudo!)


oubyen Beleza? (repns: Beleza!)

Mwen byen

Estou bem.

Kman ou rele?

Como seu nome?

E ou menm ?

E voc?

Mwen rele.

Meu nome

Ki nasyonalite ou?

Qual a sua nacionalidade?

Nan ki peyi (ki kote) ou soti?

Voc de onde?

Mwen soti Ayiti.

Eu sou do Haiti.

Mwen se ayisyen.

Eu sou haitiano (haitiana).

Kman yo rele vil ou soti a

Qual o nome da sua cidade?

Ki lang ou pale?

Voc fala quais linguas?

Mwen pale kreyl, franse, panyl ak angl.

Eu falo crioulo, francs, espanhol e ingls.

Ki laj ou?

Quantos anos voc tem?


oubyen: Qual a sua idade?

Mwen gen 24 ane.

Eu tenho 24 anos.

Mwen byen kontan rekont ou.

Muito prazer.

Mwen sonje fanmi mwen.

Estou com saudades da minha famlia.

KREYL

PORTUGUS

KREYL

PORTUGUS

Sim

M ale.

Vou embora.

Non

No

Ann ale.

Vamos embora.

Silvoupl

Por favor

Eskize (pase)

Com licena

Msi

Obrigado

Eskize (padon)

Desculpa

Anpil

Muito

Mesye

Senhor

Ou vle?
(pou ofri dl,
kafe, elatriye.)

Madanm

Senhora

Aceita?

Madmwazl

Moa

Jenn gason

Moo

Timoun

Criana

Ti bebe

Nen

Wi

Wi, m vle.

Aceito.

Kisa ou
bezwen?

Pois no?

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

KREYL

PORTUGUS

Fanmi

Famlia

Manman

Me

Papa

Pai

JOU NAN SEMN NAN


(OS DIAS DA SEMANA)
KREYL

PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Um (uma)

Dois (duas)

Trs

Quatro

Pitit fi

Filha

Pitit gason

Filho

Madi

Tera-feira

nys

Neto (neta)

Mkredi

Quarta-feira

Kouzen (kouzin)

Primo (prima)

Jedi

Quinta-feira

Cinco

Fr

Irmo

Vandredi

Sexta-feira

Seis

Irm

Samdi

Sbado

Sete

Bfr

Cunhado

Dimanch

Domingo
8

Oito

Nove

Cunhada

Tonton

Tio

Matant

Tia

Grann

Av

Granpapa

Av

KREYL

PORTUGUS

Ontem

Jodi a

Hoje

10

Dez

Demen

Amanh

11

Onze

Si Bondye vle

Se Deus quiser

Tal

De aqui a pouco

12

Doze

Tal a

H pouco

13

Treze

Deja

14

Quatorze

15

Quinze

16

dezesseis

17

Dezessete

18

Dezoito

19

Dezenove

20

Vinte

Mari

Marido

Madanm

Mulher

Menaj

Namorada (fi)
Namorado (gason)

Zanmi

Amigo (amiga)

Avan

Antes

Vwazen (vwazin)

Vizinho (vizinha)

Apr

Depois

12 MWA NAN LANE (OS MESES DO ANO)

PORTUGUS

Lendi

Bls

Segunda-feira

KREYL

KREYL
Janvye

PORTUGUS
Janeiro

KREYL
Jiy

PORTUGUS
Julho

Fevriye

Fevereiro

Out

Agosto

21

Vinte e um (uma)

Mas

Maro

Septanm

Septembro

22

Vinte e dois (duas)

Avril

Avril

Oktb

Outubro

23

Vinte e trs

Me

Maio

Novanm

Novembro

Jen

Junho

Desanm

Dezembro

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

KREYL

PORTUGUS

30

Trinta

40

Quarenta

50

Cinquenta

60

Sessenta

70

Setenta

80

Oitenta

90

Noventa

100

Cem

200

Duzentos

300

Trezentos

400

Quatrocentos

500

Quinhentos

600

Seiscentos

700

Setecentos

800

Oitocentos

900

Novecentos

1000

Mil

2000

Dois mil

N.B. :
SITOU L Y AP BAY NIMEWO TELEFN, POU NIMEWO 6
LA, YO KONN DI meia OLYE DE seis .
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

KREYL

POU POZE KESYON (PARA FAZER PERGUNTAS)


Ki moun ?

Quem ?

Ki kote ?

Onde ? (oubyen Cad ?)

Ki sa ?

O que ?

Pou ki sa ?

Por que ? (oubyen Por causa de que ?)

Kil ?

Quando ?

A kil ?

A que horas ?

Kman sa rele ?

Qual o nome disso ?

Kijan pou m di ?

Como se diz ?

oubyen Como que se fala ?

Nove

Kisa sa vle di ?

O que isso quer dizer ?

M pa t konprann.

No entendi.

Pale pi dousman, svp.

Por favor, fale mais devagar.

KREYL
Yon moun

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Psn moun

10

PORTUGUS

PORTUGUS
Algum
Ningum

KREYL

PORTUGUS

f yon randevou (ak nenpt moun)

Combinar

f yon randevou (yon kote, l yo ekri non w nan yon ajannda)

Agendar

f yon randevou (kay dokt)

Marcar uma consulta

ske ou gen randevou ?

Est agendado ?

F yon ti tann.

Aguarda um pouco.

POU LWE YON KAY (PARA ALUGAR UMA CASA)


KREYL

PORTUGUS

PORTUGUS

Silvoupl ki kote mwen kapab


jwenn (yon kay) pou lwe ?

Por favor, onde eu posso encontrar (uma casa)


para alugar ?

M ap chache (yon kay) pou m lwe.

Estou procurando (uma casa) para alugar.

Konben lwaye a ye ?

Quanto o aluguel ?

Lwe

Alugar

Lwaye

Aluguel

Ou kapab jwenn nan ri (avni)

Pode encontrar na rua (avenida).

Midi

Meio dia

Nimewo

Nmero

1:00 p.m.

13h / Treze horas

Otl

Hotel

2:00 p.m.

14h Quatorze horas

Restoran

Restaurante

3:00 p.m.

15h Quinze horas

Tout moun

Todo mundo

Tout

Todo

Dlo

Agua

4:00 p.m.

16h Dezesseis horas

Kouran

Energia eltrica

Anyen

Nada

5:00 p.m.

17h Dezessete horas

Gaz

Gas

Gwo

Grande

6:00 p.m.

18h dezoito horas

Piti

Pequeno

7:00 p.m.

19h dezenove horas

8:00 p.m.

20h vinte horas

Pi gwo

Maior

9:00 p.m.

21h vinte e uma horas

Pi piti

Menor

10:00 p.m.

22h vinte e duas horas

Kay

Casa

Anpil

Muito

11:00 p.m.

23h vinte e trs horas

Ti kras

Pouco

Apatman:
se yon pati nan yon kay kote w ap jwenn tout sa w
bezwen. Li kapab genyen 2, 3,4 chanm ak plizy twalt
epi yon kizin. Men yo toujou ch.

Apartamento

Piti piti

Aos poucos

Ti non jwt

Apelido

Kitchinetchi:
Se yon chanm ki gen yon ti kizin ak yon ti twalt ladan l.

Kitnet
pwonosyasyon: kitchinetchi

Siyati

Sobrenome

Chanm:
yon chanm pa gen anyen av l, kidonk se slman chanm
nan, w ap pataje kizin, twalt ak moun k ap viv nan kay la.

Quarto

Gwo ng

Nego

Ti kay piti (nan katye yo rele favela yo).

Barraco

KREYL

PORTUGUS

e demi

e meia

11:30 a.m.

Onze e meia

N.B. : An potige, anpil fwa l yo


pral di yon l nan apr midi oubyen asw, yo kontinye konte l
yo jis nan 24. Pa egzanp :

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

NB: Pif kote, yo peye kay chak premye semn nan mwa a.

KREYL

PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

KREYL

KREYL

11

ACHTE AK VANN

(DENTRO DA CASA)

(COMPRAR E VENDER)

KREYL
Kizin

PORTUGUS

KREYL

Cozinha

Chanm pou dmi

Quarto

Sal

Sala

Konbyen li
koute?

Li tw ch.
Sal pou manje
Twalt (chanm
nan)

FEY KREYL AYISYEN POTIG


12

Banheiro
Vaso

Douch

Chuveiro

KREYL

Quintal

Cama

Chz

Cadeira

Tab

Mesa

Pandri rad

Guardaropas

Matla kabann

Colcho

Lenol

Lenn

Cobertor

Kle/ kadna
Pa jete fatra la.

Li pa pou
mwens kb?

Ban m (2), silvoupl.

Pode fazer mais


barato?
oubyen: Tem desconto?

Me d (dois), por
favor.

Mwen bezwen

M ap chche

KREYL

An gwo

Preciso

Estou procurando

PORTUGUS

Atacado

KREYL

PORTUGUS

Travesseiro

Boutik

Mache

Mercearia

Mercado

Chave / cadeado
No jogar lixo
aqui.

Sant komsyal

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

Shopping

KREYL

PORTUGUS

Zonyon

Cebola

Asyt

Prato

Kawt

Cenoura

Bl

Prato fundo

Epis

Tempero

Kiy

Colher

Magi

Caldo Maggi

Foucht

Garfo

Diri

Arroz

Kouto

Faca

Pwa

Feijo

Tenbal / v

Copo

Sl

Sal

Tas

Xcara

Sik

Aucar

Lwil

Azeite

Chody

Panela

Pwason

Peixe

Kastwl

Frigideira

Vyann

Carne

Bonm, kaderik

Panela de presso

Vyann bf

Carne de boi

Recho

Fogo

kochon

Porco

Frijid

Geladeira

Fou a

Forno

Poul

Frango (oubyen
galinha)

Lavabo

Pia

F manje

Cozinhar

Zl poul

Asa

Koule kafe a.

Coar o caf.

Kwis poul

Coxa

Li gate.

Est estragado.

Pye, kou, elatriye

Miudezas

Dlo

Agua

Ji

Suco

Kola

Refrigerante

Sandwich jambon ak fromaj

Misto quente

Pate

Pastel

Toalha

Dra

Zorye

Est muito caro.

PORTUGUS

Kabann

Svyt

Quanto custa?
oubyen: Qual o
preo?

Refeitrio

Twalt (kote ou
chita)

Lakou

PORTUGUS

MANJE (COMIDA)

Goute (tankou
pate...)

Lanche

KREYL

PORTUGUS

Ss

Molho

Mayi

Milho

Fwi

Fruta

Papay

Mamo

Zoranj

Laranja

Anana

Abacax

Mwen (pa) renmen...

Eu (no) gosto de

Mwen grangou.

Estou com fome.

Ze

Ovo

Manje (aksyon an)

Comer

Pen

Po

Dejene

Caf da manh

Farin

Farinha

Manje midi

Almoo

Pm de t

Batata

Soupe

Jantar

espageti

Macarro
Manje a pare.

Li cho anpil.

Est muito
quente.

A comida est
pronta.

Ou manje deja ?

J almoou ?

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

ANDAN KAY LA

13

POU TRANSP (PARA O TRANSPORTE)


PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

PORTUGUS

Avio

Mayo

Malha

Bato

Barco oubyen lancha (barco yo pi gwo)

Chemiz

Camisa

Chaloup

canoa

Pantalon

Cala

Bis

nibus

Bout pantalon

Bermuda

Taxi

Taxi

Slip

Cueca

Moto

Motocicleta

Kilt

Calcinha

Machin

Carro

Wb

Vestido

Kamyon

Caminho

Jip

Saia

Tik

Passagem

Chost

Mias

Porto

Soulye

Sapato (oubyen calado)

pt

Aeroporto

Kepi

Bon

Konbyen tik (avyon) an vann ?

Qual o valor da passagem (de avio) ?

Ki pri (tik a) ?

Qual o preo (da passagem) ?

F pou pase rad

Ferro de passar roupa

Ki kote m kapab prann (bis la) ?

Onde posso pegar (o nibus) ?

Pase rad

Passar roupa
N.B. - Nan rejyon Manaus, yo di : Engomar roupa

Chof machin

motorista

Chof moto

motoqueiro

Pmi kondwi (lisans)

carteira de motorista

KREYL

14

KREYL

Avyon

POU TRAVAY (PARA O TRABALHO)

PORTUGUS

KREYL

PORTUGUS

A dwat

A direita

Mwen vle travay.

Eu quero trabalhar.

A goch

A esquerda

Yon djb

Um servio (oubyen : um emprego)

Tou dwat

Direto

Konbyen ou peye

Quanto voc paga

pa jou ?

a diria ?

pa semn ?

por semana ?

pa mwa ?

por ms ?

Pou travay sa a ?

por esse servio ?

Kontra

Empreitada

M ka f travay sa a pou (50 real).

Eu fao por (50 reais).

15 jou

Quinzena

KOUL YO
(AS CORES)
KREYL

PORTUGUS

Ble

Azul

Wouj

Vermelho

Jn

Amarelo

KREYL

PORTUGUS

bon

Bom

Pa bon

Ruim

wo

Alto

Kout

Baixo

gwo

Gordo (gorda)

Ou dwe m (50 real).

Voc me deve (50 reais).

mg

Magro (magra)

Kil w ap peye m ?

Quando vai me pagar ?

Forte

Gen travay pou mwen ?

Tem trabalho para mim?

Vt

Verde

Blan

Branco

Nwa

Preto

fb

Fraco (fraca)

Pa gen pwoblm.

No tem problema.

Zoranj

Laranja

sch

Seco (seca)

Mwen kapab.

Eu posso.

Woz

Rosa

mouye

Molhado (a)

Mwen konn f sa.

Eu sei fazer isso.

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

KREYL

RAD (ROUPA)

15

FEY KREYL AYISYEN POTIG

KREYL

16

PORTUGUS

Mwen se

Eu sou

Mwen te etidye () nan yon


fakilte.

Eu sou formado (formada) em :

Mwen konn

Eu sei

Mwen etidye

Eu estudo...

Mwen pale (ak ekri)

Eu falo (e escrevo)

Tr byen

Muito bem

Mwen ka aprann.

Posso aprender.

Mwen degaje m.

Eu me viro.

Bs mason

Pedreiro

Kontremt

Mestre de obras

Depanaj

Concertos

Pwofes (lang)

Professor de (lngua)

Bs mekanisyen

Mecnico

Enfmatik

Informtica

dinat

Computador

Enfimy

Enfermeira (enfermeiro)

Sekret

Secretria

Kiziny

Cozinheira (cozinheiro)

F menaj (nan kay oswa nan biwo)

Faxineiro (faxineira)

Kwaf / Estetisyn

Cabeleleiro (cabeleleira)

Sekirite (sitou nan nwit)

Vigia

Ebenis

Marceneiro

SANTE (A SADE)
Brezil, swen sante a se gratis ti cheri pou tout moun. Ou pa
bezwen peye pou ale kay dokt, epi ou pa bezwen achte
remd. Apr lopital la, chak katye gen yon ps sante (posto
de sade). Chache konnen sa ki nan katye pa w la !
KREYL

PORTUGUS

K m pa bon.

Estou
passando mal.

Mwen malad.

Estou doente.

Mwen bezwen al lopital.

Preciso ir ao
hospital.

Premye swen (emjennsi)

Pronto
socorro

F randevou kay dokt

Marcar uma
consulta

KREYL

PORTUGUS

Dokt

Doutor (doutora)

Enfimy

Enfermeira (o)

Lopital

Hospital

Ps sante

Posto de sade

Famasi

Farmcia

Analiz

Exame

Remd

Remdio

Sewm

Souro

() f m mal.

Me di ()

(alji nan po)

Micose

Mwen f sik (dyabt)

Eu sou
diabtico.

Egzeyat

Receber alta

Mwen f tansyon

Eu tenho a
presso alta.

Grenn remd

Comprimidos

Endispoze

Desmaiar

Pa genyen

No tem

Tt f mal

Dor de
cabea

Vaksen

Vacina

Dor da
barriga

Piki

Injeo

Vant f mal

Dor nas
costas

Mwen f alji

Eu tenho alergia.

Do f mal

Ansent

Grvida

Ren f mal

Dor nos rins

Akouche

Dar a luz

Senti f mal

Dor nos
quadris

Rg

Menstruao

Si ou f ti ef sa a, w a vanse pi rapid nan lang nan.

La fyv

Febre

Kapt

Camisinha

Depi ou f nan lang lan, w ap jwenn travay pi fasil !

Mwen gripe.

Estou
gripado.

VIH (SIDA)

HIV (AIDS)

Yon ti konsy :
Achte yon kaye kote ou ka ekri lt mo ak ekspresyon ou
aprann pou kont ou.
Ou mt ekri mo yo jan ou tande yo (tankou si yo te mo
kreyl), konsa w a kenbe pwonosyasyon an.

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

KI SA W KONN F ? (O QUE VOC SABE FAZER ?)

17

KREYL
Tt

PORTUGUS
a cabea

Cheve

o cabelo

Po

a pele

J (zye)

os olhos

KREYL
Ren (senti)

Vajen

Zry

Peni

os dentes

Figi

o rosto

Pye

FEY KREYL AYISYEN POTIG

San

18

o pnis

a coxa

os joelhos

a boca

Dan

Kou

o pescoo

Vant

a barriga

Tete

os seios

Lestomak

o peito

Do

a vagina

o nariz
Jenou

Bouch

os rins (quadrs)

a orelha
Kwis

Nen

PORTUGUS

as costas

Bra

o brao

Men

a mo

Dwt

os dedos

o p

o sangue

N.B. :
Depi yon moun ft nan Brezil, li gen
nasyonalite brezilyen. Nmalman
yo tou f batist li l manman l fk
akouche, avan l kite lopital. Apre
sa, manman an dwe al nan Federal
la (Polcia Federal), nan nenpt vil
kote l ap viv, pou li jwenn yon lt
kalite viza k ap pi bon pou li. Si
papa a kapab pwouve si l ap okipe
pitit la tou, li ka jwenn lt viza sa a
tou. Viza sa a rele permanncia, se
rezidans pmanan.

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

IJYN (A HIGIENE)
KREYL

PORTUGUS

Savon twalt

Sabonete

Savon lave

Sabo

Klorox

gua sanitria

Tochon

Pano

F pwopte nan kay la

Fazer faxina

Bale

Varrer (aksyon an)

Vassoura (bale a)

Posso aprender.

Lave

Lavar

Lave veso

Lavar a loua

Lave rad

Lavar roupa

Bwose dan

Escova de dente

Pat dantifris

Creme dental

Kotex

Absorvente oubyen : Modess

Jilt

Gillette

Razwa

Barbeador

Sizo

Tesouras

Pwp

Limpo (limpa)

Netwaye

Limpar

F bab

Fazer a barba

Koupe cheve

Cortar o cabelo

RELIJYON (A RELIGIO)
KREYL

PORTUGUS

Legliz

Igreja

Bib la

A Bblia

Kretyen

Cristo (crist)

Pwotestan

Evanglico
(evanglica)

Past

KREYL

PORTUGUS

Freira

Fr

Irmo

Irm

Vodou (brezilyen)

Candombl

Pastor

Ougan

Pai de santo

Katolik

Catlico (catlica)

Mambo

Me de santo

Padre

Lwa

Orix

Yon kote ou kapab aprann anpil potig se nan legliz.


Nan legliz, w ap f konesans anpil moun de byen tou.
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

PATI NAN K YON MOUN


(AS PARTES DO CORPO HUMANO)

19

Moun
Moun yo
o pessoal)
Pp la
avk
Ansanm

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Youn

20

PORTUGUS
Pessoa (oubyen gente)
As pessoas (oubyen
gua sanitria
O povo
Com
Junto
Um (uma)

kk

Alguns (algumas)

plizy

Vrios (vrias)

Toujou

Ainda

Poko

Ainda no

Yon lt fwa

Mais uma vez

Sa

Isso

Sa a / Sila

Esse (essa)

Pi bon

Melhor

Pi mal

Pior

lwen

Longe

toupr

Perto

Plis

Mais

Mwens

Menos

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

A GENTE
Gen yon
ekspresyon an
potig yo svi
av l anpil. Se
a gente . Se
tankou on
an franse,
oubyen nou
an kreyl. Si
ou pale panyl,
pinga ou
twonpe li pa
gen menm sans
ak la gente
an panyl. Pa
egzanp, pou
ou di n a w
an potige, ou
kapab di : a
gente se v .
.
Men yon lt
koze ank :
Brezil, anpil fwa
l yon moun
prale, yonn
konn di um
abrao (yon
akolad, pou
nenpt moun)
oswa um beijo
(yon bo men
2 gason paka
di sa). Si yo
di w sa, ou pa
bezwen sezi,
epi sa pa vle
di moun nan
renmen ou tou.

DOKIMAN (DOCUMENTOS)
PORTUGUS

KREYL

Sobrenome

Siyati

Nome

Non

Data de nascimento

Dat ou ft

Nacionalidade

Moun ki peyi (nasyonalite)

Naturalidade

Vil kote ou ft

Sexo

Sks

Filiao

Non manman w ak non papa


w

Estado civil

Eta sivil

Solteiro (solteira)

Selibat

Casado (casada)

Marye

Divorciado (divorciada)

Divse

Viuvo (viuva)

Vv

Profisso

Pwofesyon (metye)

Endereo

Adrs

Bairro

Katye

Telefone

Telefn

E-mail

Iml

CEP

Kd pstal (pou zn kote ou


rete a)

Celular

Selil

CPF

Se yon nimewo leta ba w


pou idantifye w nempt kote,
tankou NIF la an Ayiti. W ap
svi av l pou nenpt demach
nan bank, nan travay, elatriye.

Documento de
identidade

Si ou poko gen yon pys


idantite nan peyi a, ou mt
bay nimewo pasp w.

Protocolo

Pwotokl la se yon bout papye


Polis Federal la ba w pou ou
kapab mache nan peyi a san
pwoblm pandan w ap tann
rezidans la soti. Chache konnen
kil ak kijan pou ou renouvle l,
pou ou evite pwoblm !

Carteira de trabalho

Se yon kan travay leta bay. Si


w ap travay yon kote pandan
plis pase 3 mwa, nmalman
yo sipoze anrejistre kan w la
kote w ap travay la (carteira
assinada), pou ou kapab
jwenn tout dwa w, tankou
pansyon, pi devan.

Men kk lt dokiman
ank :
Certido de
nascimento

Batist

Passaporte

Pasp

Carteira de
identidade

Kat
idantite

Carimbo

So

Visto

Viza

O Brezil, yo rele
kay not piblik
cartrio .
Pafwa, pou ou
f yon demach
legal, yo mande
ou f yon cpia
autenticada ak
yon dokiman. Sa
vle di, ou f yon
kopi epi ou pote ni
orijinal la ni kopi a
nan cartrio a. La,
not a pral rekont
ke kopi a se menm
ak orijinal la, tout
bon. W ap peye
pou yo mete yon
so (carimbo) nan
kopi a.

FEY KREYL AYISYEN POTIG

KREYL

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

21

KK RG PWONOSIYASYON
L gen yon s nan mitan 2 vwayel, yo pwononse l tankou
z , menm jan ak franse.
Pa egzanp : casa kaza.
Nan kk rejyon, l yon mo fini avk s ak l gen yon s
avan let t, c, f, oubyen p , yo konn pwononse l tankou
ch . Yo rele son sa a chiado .
Pa egzanp : Meus pais esto cansados. Meuch
paich echto kansados.

yon ti fmen bouch yo l yo di l.


Pa eganp : Brasil Braziou ; alto aouto
Lt x la kapab genyen plizye pwonosyasyon, depandan
mo a :
Li ka gen son ks
Pa egzanp : excelente ekselentchi
oubyen son z ,
Pa egzanp : exemplo ezemplo
oubyen son ch
Pa egzanp : xcara chkara

22

Depi ou w oubyen , sa vle di yo pwononse lt sa


nan nen (son nazal).
Pa egzanp : So Paulo ; irm ; refeies

SI OU PALE FRANSE, SA KA EDE OU


POU PWONOSYASYON AN TOU :

L yon mo fini avk m , yo pwononse l tankou yon n


nazal.
Pa egzanp : Passagem pasajen ; homem omen

Notions de portugais du Brsil

Nan pif rejyon nan Brezil, yo pwononse ti tankou tchi .


Pa egzanp : Tabatinga Tabatchinga

Accentuation

Epi l yon mo fini avk e , yo pwononse l tankou i .


Pa egzanp : costume kostoumi

Laccent tonique (syllabe sur laquelle on force le ton) est


habituellement sur lavant-dernire syllabe (ex: fazenda),
linverse du franais, o il est souvent sur la dernire (ex: Paris).

Poutt sa, l mo a fini ak te , yo pwononse l tankou


tchi tou.
Pa egzanp : dente dentchi ; Boa noite Boa noytchi

En consquence, la voyelle finale dun mot ne sentend


presque pas (ex: Oiapoque = Oyapock/Oiapoqu nest
prononc que par les Guyanais qui veulent faire exotique).

Menm jan tou, yo pwononse di (ak l mo a fini ak


de ) tankou ji .
Pa egzanp : dia jia ; tarde tarji

Sil nest pas en avant-dernire position, il est indiqu par un


accent (ex: Belm).

L yon mo fini avk l , oubyen l gen yon l avan yon


konsonan, yo pwononse l preske tankou ou , selman yo f

Il est trs important de marquer laccentuation, sinon les


risques dincomprhension ou de malentendu sont trs
levs.

FEY KREYL AYISYEN POTIG

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Yo pwononse nh tankou ny nan nen (nazal), ak lh


tankou ly .
Pa egzanp : caminho kaminyo ; olho olyo

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

23

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

Les accents fonctionnent linverse du franais: e=; =ai


(ex: Pel= Plai).

YON TI KRAS GRAM


FRANAIS
le

Laccent circonflexe ferme le son de la voyelle: =; =au.

FRANAIS

PORTUGUS

Je

Eu

Tu

Voc (oubyen tu)

Vous

Amarelo

(singulier)

O senhor (gason) / A senhora


(fi)

la

Sons composs de plusieurs lettres: nh=gn (ex:


Ronaldinho=Ronaldigno); o=aon (ex: seleo= selessaonne
et surtout pas selessaho, comme disent les commentateurs
sportifs!); lh= ill ou y (ex: ilha=illa).

les

Amarelo

os / as

Verde

Il

Ele

du

do

Elle

Ela

A la fin des mots le te ou le de se mouille (ex: noite=notch,


liberdade=liberdadji); cest plus ou moins le cas selon les
rgions.

de la

da

Nous

Ns

des

dos / das

Vous (pluriel)

dans le (les)

no (nos)

Vocs /
Os senhores /
As senhoras

Ils

Eles

u=ou (ex: nibus=aunibous)

dans la (les)

na (nas)

Elles

Elas

o=o dans un mot mais o=ou la fin dun mot (o barco= ou


barcou)
ou=o la fin dun mot (eu vou=eu vo)
Nou te jwenn sa sou paj entent ki rele:

FEY KREYL AYISYEN POTIG

http://www.brasilyane.com/index.php/culture-bresil/parler-qbresilienq

24

PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

KK VB ENPTAN
KREYL

PORTUGUS

Fazer

Manje

Comer

Bw

Beber

Mache

Caminhar

Chita

Sentar

Rete

Ficar

Ale

Ir

KREYL

PORTUGUS

Riske

Arriscar

Tounen

Voltar

Blese

Machucar

Pote ale

Levar

Pote vini

Trazer

Mande

Perguntar

Priy

Rezar

Mete

Colocar

Kmanse

Comear

Fini

Terminar

Tonbe

Cair

Lave

Lavar

Achte

Comprar

Vann

Vender

Travay

Trabalho

Pale

Falar

Twonpe

Enganar

Bay

Dar

Sonje

Lembrar

Prete

Emprestar

Bliye

Esquecer

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Sons particuliers

25

KONJIGEZON VB REGILYE YO
VB KI FINI AK -AR YO

(amar, gostar, procurar, mostrar, andar, cozinhar, falar, colocar)


Pronome

Tan prezan

Tan pase
(pretrito perfeito)

Tan pase
(pretrito imperfeito)

Eu

falo

falei

falava

Voc

fala

falou

falava

Ele / Ela

fala

falou

falava

Ns

falamos

falamos

falvamos

Vocs

falam

falaram

falavam

Eles / Elas

falam

falaram

falavam

N.B. Nou pa t mete konjigezon pou tu , paske yo preske


pa janm svi ak sa. Pou ou , yo plis svi ak voc , epi
menm l yo di tu , yo konn konjige l tankou voc .

KK VB KI PA REGILYE
SA KI PI ENPTAN YO
(TAN PREZAN) :
SER (tre)
(nan yon kondisyon
ki stab)

ESTAR (tre)
(nan yon kondisyon ki
ka chanje)

TER (genyen)

IR (ale)

Eu

sou

estou

tenho

vou

Voc

est

tem

vai

Ele / Ela

est

tem

vai

Ns

somos

estamos

temos

vamos

Vocs

so

esto

tm

vo

Eles / Elas

so

esto

tm

Vo

FAZER (f)

DAR (bay)

PODER (kapab)

QUERER (vle)

Eu

fao

dou

posso

Quero

Voc

faz

pode

Quer

Ele / Ela

faz

pode

Quer

Ns

fazemos

damos

podemos

Queremos

Vocs

fazem

do

podem

Querem

Eles / Elas

fazem

do

podem

Querem

VER (w)

VIR (vini)

PERDER (pedi)

PEDIR (mande)

Eu

vejo

venho

perco

Peo

Voc

vem

perde

Pede

Ele / Ela

vem

perde

Pede

Ns

vemos

vimos

perdemos

Pedimos

Vocs

vem

vm

perdem

Pedem

Eles / Elas

vem

vm

perdem

Pedem

FEY KREYL AYISYEN POTIG

(comer, vender, entender, compreender, nascer, viver)

26

Pronome

Tan
prezan

Tan pase
(pretrito
perfeito)

Tan pase
(pretrito
imperfeito)

Eu

como

com

comia

Voc

come

comeu

comia

Ele / Ela

come

comeu

comia

Ns

comemos

comemos

comiamos

Vocs

comem

comeram

comiam

Eles / Elas

comem

comeram

comiam

Pronome

Tan
prezan

Tan pase
(pretrito
perfeito)

Tan pase
(pretrito
imperfeito)

Eu

como

com

comia

Voc

come

comeu

comia

Ele / Ela

come

comeu

comia

Ns

comemos

comemos

comiamos

Vocs

comem

comeram

comiam

Eles / Elas

comem

comeram

comiam

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

Pou tan FITI a (futuro),


men sa k pi fasil :
Konjige vb IR epi
mete l ansanm ak lt
vb la nan enfinitif.
Se menm jan ak an
kreyl, l ou di
mwen pral oubyen
mwen va .
Pa egzanp :
Eu vou beber gua.
Voc vai ver.
Ele vai sair.
Ns vamos trabalhar.
Vocs vo falar.
Elas vo rezar.
Ou ka jwenn konjigezon
IR yo sou pwochen
paj fy sa a.

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

VB KI FINI AK -ER YO

27

MEN KI VIL KI PI ENPTAN NAN BREZIL YO :


So Paulo Se li ki pi gwo, pa slman nan Brezil, men se
youn nan vil ki pi gwo nan lemond. Gen plis pase 11 milyon
moun ki rete la, sa vle di slman vil sa a gen plis moun pase
tout Ayiti. Se pa kapital peyi a, men se la ki gen plis biznis.
Rio de Janeiro Avk plis pase 6 milyon moun, se dezym vil
nan Brezil, epi li bl anpil. Touris yo renmen Rio de Janeiro anpil. La gen 2 bl plaj ki rele Copacabana ak Ipanma. Gen yo
mn kote yo mete yon estati Jezi (kote sa a rele Corcovado),
ak yon lt mn kote ou ka w tout vil la nt (kote sa a rele Po
de Aucar). L fini, chak ane yo f yon gwo Kanaval. Si ou pale
plizy lang, Rio de Janeiro kapab bon pou ou, poutt touris yo.
Moun ki soti Rio de Janeiro yo gen yon ti non jwt, se carioca
. Pafwa yo pa di non konpl vil la, yo di slman O Rio .
Salvador Se kapital eta ki rele Bahia (yon eta se tankou
yon depatman an Ayiti). Se twazym vil nan Brezil (li gen
plis pase 2.6 milyon moun). Gen anpil touris, men an jeneral,
zn nan pa tw devlope.

Curitiba ak Porto Alegre 2 vil sa yo se nan Sid peyi a yo


ye se yo ki pi lwen zn Manaus la (sitou Porto Alegre). Gen
fredi la tou, epi gen mwens moun nwa (ou ka jwenn plis rasis). Men, yo enptan kan menm, sitou Porto Alegre, paske
se rejyon sa ki pi devlope nan peyi a.
Fortaleza ak Recife se 2 gwo vil ank. Gen touris, men zn
nan pa two devlope.

COUPE DU MONDE 2014


MEN TOUT VIL KOTE AP GEN MATCH :
(Nan vil sa yo, ap gen plis aktivite tankou konstriksyon, touris, elatriye.)
Rio de Janeiro, So Paulo, Belo Horizonte, Porto Alegre, Braslia, Cuiab, Curitiba, Fortaleza, Manaus, Natal, Recife, Salvador.

Nan ane 2016, Rio de Janeiro pral gen Jeux Olympiques yo tou.

28

FEY KREYL AYISYEN POTIG

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Brasilia Se kapital peyi Brezil, li yon ti jan pi piti pase Salvador. Sl pwoblm li genyen, tout bagay lwen. F w gen
machin pou ou rive anpil kote.
Belo Horizonte Se yon gwo vil (plis pase 2.3 milyon moun),
se kapital yon gwo eta ki rele Minas Gerais. Nan eta sa gen
anpil brezilyen nwa, ki f yo pa p sezi l yo w ayisyen ; yo
ka pran nou pou brezilyen (nan sans sa, So Paulo, Rio de
Janeiro, ak sitou Salvador se menm jan).
Manaus Se kapital eta Amazonia. Li gen preske 2 milyon
moun. La a ap gen kk match ``Coupe du Monde`` epi gen
anpil konpayi ki konnen gen anpil Ayisyen la, yo al chache yo
pou f kontra travay, sitou nan konstriksyon.
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

29

ETA YO AK KAPITAL YO

MEN KK ENFMASYON ANK KI KA ITIL OU

Brezil gen 26 eta (yon eta se tankou yon depatman an Ayiti).


Chak eta gen vil kapital pa l.

SANTE :

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Men yon lis tout eta yo ak kapital yo :

30

Estado

Siglas

Capital

Acre

AC

Rio Branco

Alagoas

AL

Macei

Amap

AP

Macap

Amazonas

AM

Manaus

Bahia

BA

Salvador

Cear

CE

Fortaleza

Esprito Santo

ES

Vitria

Gois

GO

Goinia

Maranho

MA

So Lus

Mato Grosso

MT

Cuiab

Mato Grosso do Sul

MS

Campo Grande

Minas Gerais

MG

Belo Horizonte

Par

PA

Belm

Paraba

PB

Joo Pessoa

Paran

PR

Curitiba

Pernambuco

PE

Recife

Piau

PI

Teresina

Rio de Janeiro

RJ

Rio de Janeiro

Rio Grande do Norte

RN

Natal

Rio Grande do Sul

RS

Porto Alegre

Rondnia

RO

Porto Velho

Roraima

RR

Boa Vista

Santa Catarina

SC

Florianpolis

So Paulo

SP

So Paulo

Sergipe

SE

Aracaju

Tocantins

TO

Palmas

(Distrito Federal)

DF

Braslia

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

Brezil, swen sante a gratis ti cheri. Depi ou al nan lopital,


laboratwa, ps sante ak famasi ki pou leta, ou pa bezwen
peye anyen, ni pou randevou kay dokt, ni pou analiz, ni pou
remd. Se selman si ou al yon kote prive (yo rele sa particular), w ap peye.
Si ou gen yon ijans tout bon (aksidan, elatriye) ou ka al lopital, nan Pronto Socorro (Premye Swen), 24 sou 24. Si ou
bezwen yon ambilans, rele SAMU nan nimewo 192 .
Depi se pa yon ijans, pito w al nan ps sante ki pou katye ou
la. Nmalman chak zn nan yon vil gen yon ps sante kote
ou ka ale pou konsilte oubyen pou jwenn remd. Chache
konnen kote ps sante nan katye pa w la ye, paske la ou kapab jwenn swen ou bezwen an pi fasil.
Men kijan pou jwenn remd yo : Depi dokt a ba w yon
preskripsyon, al f yon kopi. W ap pote tould papye yo
(orijinal la ak kopi a) nan famasi ki andan ps sante b lakay
ou a, epi y ap tou ba w remd la. Si yo pa genyen l, yo ka
voye ou tcheke yon lt kote (pa egzanp, nan famasi lopital
la) pou w si yo gen remd sa a. L yo voye ou tcheke yon
lt kote, yo rele sa encaminhamento. Si pa genyen menm,
ou ka oblije al achte l nan yon famasi prive (particular).
Fanm ansent ak ti bebe yo : Gen yon oganizasyon legliz katolik ki konn ankadre fanm ansent ak ti bebe yo. Yo pa bay kb
men yo ka ba w anpil bon konsy pou ou konnen ki jan pou
f tout demach kay dokte, elatriye. Pou f kontak avk yo, ou
ka mande pou Pastoral da Criana nan nempt legliz katolik.
VIH-SIDA : Brezil ou ka fe ts la gratis. Si ou svi ak remd
pou VIH-SIDA, se pou ou anrejistre w depi ou rive nan peyi
a (sitou nan vil kote w ap stab la), pou ou kapab kontinye
jwenn remd sa yo. Menm si ou toujou gen remd sou ou, al
anrejistre w avan yo fini, paske sa ka pran tan pou yo kmanse voye remd pou ou kote ou ye a.

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG

L fini, kapital peyi a se Braslia. Li pa pou yon eta, paske li gen


yon zn apa ki rele Distrito Federal, ki nan mitan eta Gois.

31

Mande nan ps sante b lakay ou, oswa nan lopital, pou yo


esplike w ki kote ak ki jan pou ou anrejistre w (an potig,VIH-SIDA rele HIV-AIDS epi yo pwononse l ag i v pou
HIV ak ayds pou AIDS). Pote pys idantite w ak kan
yo te ba w an Ayiti pou remd yo, ak nempt lt dokiman ki
gen pou w avk sa. Pa egzanp y ap bezwen konnen ki non
tout remd ou konn bw yo, pou yo pa twompe epi ba w yon
remd ki pa p bon pou ou. L ou al anrejistre, yo pral mande
w adrs ou ak nimewo telefn ou tou.

FEDERAL LA :
Brezil, Polcia Federal la se Migrasyon tou. Si ou te antre nan
peyi a avan 12 janvye 2012, oubyen si ou te antre avk yon
viza sou pasp ou nempt l, ou pa bezwen p yo. Okontr
se pou ou toujou kenbe kontak avk yo. Tout gw vil gen
biwo Polcia Federal. L ou rive nan biwo a, se pou ou mande pou depatman etranje (estrangeiros).

Depi 12 janvye 2012, yo pa p kite lt Ayisyen antre ank san


yo pa gen viza. Pou yon moun f viza, se nan konsila Brezil
ki Ptprens, an Ayiti, pou li mande li. Pandan 2 an (jis janvye 2014), gouvenman Brezil di y ap bay 100 viza imanit
pa mwa nan konsila Ptprens la. Apre sa yo toujou ap
bay lt kalite viza yo te konn bay deja (tankou viza etidyan,
elatriye) tou.
Moun ki f yon pitit nan peyi Brezil : Pitit la gen nasyonalite brezilyen. Manman l kapab al nan Polcia Federal (nan
nenpt vil kote ou rete, nenpt l) pou mande yon lt kalite
viza k ap pi bon pou li. Si papa l la epi li kapab pwouve si l
ap okipe pitit la, li gen dwa f sa tou.
Moun ki marye ak yon brezilyen / brezilyn : gen dwa al nan
Federal la pou mande lt kalite viza.

N.B. : Enfmasyon sa yo, se nan mwa janvye 2012 nou te


jwenn yo. Si w ap li fy sa a anpil tan apr dat sa a, li ta bon
pou ou verifye detay yo paske gen bagay ki te kapab chanje.

32

Si ou chanje adrs, se pou ou al f yo konnen tou, paske l


rezidans ou a soti oubyen nempt lt l yo bezwen kominike
av w, yo voye yon avi nan adrs ou te ba yo a.

FEY KREYL AYISYEN POTIG

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Chak l w al f yon demach nan Federal la, se pou ou mande


yo ki pwochen pa pou ou f ak kil pou ou f l, pou ou evite
pwoblm. Si ou al renouvle dokiman w yo an reta yo ka f
ou peye yon gw kontravansyon oubyen pa kite w renouvle
l menm.

Pou Ayisyen ki te antre Brezil avan 12 janvye 2012 yo, y ap


bay yon viza imanit ki pmt ou travay nan peyi a san pwoblm pandan 5 an. Nan jounal yo di konsa, apre 5 an yo
pase, y ap renouvle l pou yon rezidans pemanan si ou kapab pwouve si w ap travay, men nou poko w yon dokiman
ofisyel ki esplike pati sa a byen. Yo poko fin esplike kil yon
moun kapab f fanmi li vin jwenn li tou, men nmalman ou ta
gen dwa sa depi ou jwenn rezidans pemanan an.

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

33

Ministrio do
Trabalho e Emprego

Você também pode gostar