Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
POTIGÈ
Primeira edição
Pastoral da Mobilidade Humana
da Diocese do Alto Solimões
Tabatinga, Brasil - 2011
Segunda edição
Ministério do Trabalho e Emprego do Brasil ANN PALE
POTIGÈ
e Instituto de Migrações e Direitos Humanos
Brasília - 2012
emiliotravieso@yahoo.com
arwolds17@hotmail.com
POU NOU KÒMANSE
(PARA COMEÇAR)…
KREYÒL PORTUGUÊS
Bonjou Bom dia
Bonswa (aprè midi) Boa tarde
Bonswa (aswè) Boa noite
Kòman ou ye ? Como vai ?
16 dezesseis
600 Seiscentos
17 Dezessete
oubyen Como é que se fala… ? Nove Silvouplè ki kote mwen kapab Por favor, onde eu posso encontrar (uma casa)
jwenn (yon kay) pou lwe ? para alugar ?
Kisa sa vle di ? O que isso quer dizer ?
M ap chache (yon kay) pou m lwe. Estou procurando (uma casa) para alugar.
M pa t konprann. Não entendi.
Konben lwaye a ye ? Quanto é o aluguel ?
Pale pi dousman, svp. Por favor, fale mais devagar.
Lwe Alugar
Lwaye Aluguel
KREYÒL PORTUGUÊS KREYÒL PORTUGUÊS Ou kapab jwenn nan ri (avni)… Pode encontrar na rua (avenida)….
Yon moun Alguém Midi Meio dia Nimewo Número
1:00 p.m. 13h / Treze horas Otèl Hotel
Pèsòn moun Ninguém
2:00 p.m. 14h Quatorze horas Restoran Restaurante
Tout moun Todo mundo
3:00 p.m. 15h Quinze horas Dlo Agua
Tout Todo 4:00 p.m. 16h Dezesseis horas Kouran Energia elétrica
Anyen Nada 5:00 p.m. 17h Dezessete horas Gaz Gas
Gwo Grande 6:00 p.m. 18h dezoito horas
NB: Pifò kote, yo peye kay chak premye semèn nan mwa a.
7:00 p.m. 19h dezenove horas
Piti Pequeno
8:00 p.m. 20h vinte horas
Pi gwo Maior
9:00 p.m. 21h vinte e uma horas KREYÒL PORTUGUÊS
Pi piti Menor 10:00 p.m. 22h vinte e duas horas Kay Casa
Anana Abacaxí
Sèvyèt Toalha
Goute (tankou Mwen (pa) renmen... Eu (não) gosto de…
Lanche
pate...)
Dra Lençol Boutik Mercearia Mwen grangou. Estou com fome.
Ze Ovo Manje (aksyon an) Comer
Lenn Cobertor
Pen Pão Dejene Café da manhã
Mache Mercado Farin Farinha
Zorye Travesseiro Manje midi Almoço
Pòm de tè Batata
Soupe Jantar
Kle/ kadna Chave / cadeado espageti Macarrão
A comida está
Manje a pare.
Sant komèsyal Shopping Está muito pronta.
Não jogar lixo Li cho anpil.
Pa jete fatra la. quente.
aqui. Ou manje deja ? Já almoçou ?
Woz Rosa mouye Molhado (a) Mwen konn fè sa. Eu sei fazer isso.
Mwen pale (ak ekri)… Eu falo (e escrevo…) Estou Doktè Doutor (doutora)
Kò m pa bon.
passando mal.
Trè byen Muito bem
Enfimyè Enfermeira (o)
Mwen ka aprann. Posso aprender. Mwen malad. Estou doente.
Dor da
Vant fè mal
Yon ti konsèy : barriga
Mwen fè alèji Eu tenho alergia.
Dor nas
Do fè mal
Achte yon kaye kote ou ka ekri lòt mo ak ekspresyon ou costas
Ansent Grávida
aprann pou kont ou. Ren fè mal Dor nos rins
Akouche Dar a luz
Ou mèt ekri mo yo jan ou tande yo (tankou si yo te mo Dor nos
Senti fè mal
kreyòl), konsa w a kenbe pwonosyasyon an. quadris Règ Menstruação
La fyèv Febre
Si ou fè ti efò sa a, w a vanse pi rapid nan lang nan. Kapòt Camisinha
Estou
Mwen gripe. VIH (SIDA) HIV (AIDS)
Depi ou fò nan lang lan, w ap jwenn travay pi fasil ! gripado.
Pèp la O povo
» an franse, Naturalidade Vil kote ou fèt
Passaporte Paspò
oubyen « nou Sexo Sèks
avèk Com
» an kreyòl. Si Non manman w ak non papa
Filiação
ou pale panyòl, w
Carteira de Kat
pinga ou Estado civil Eta sivil identidade idantite
Ansanm Junto
twonpe – li pa Solteiro (solteira) Selibatè
gen menm sans Casado (casada) Marye
Youn Um (uma)
ak « la gente » Carimbo So
Divorciado (divorciada) Divòse
an panyòl. Pa
kèk Alguns (algumas) Viuvo (viuva) Vèv
egzanp, pou
ou di « n a wè Profissão Pwofesyon (metye)
Visto Viza
plizyè Vários (várias)
» an potige, ou Endereço Adrès
kapab di : « a Bairro Katye
Toujou Ainda gente se vê ». Telefone Telefòn
…. O Brezil, yo rele
E-mail Imèl
Poko Ainda não kay notè piblik
Men yon lòt CEP Kòd pòstal (pou zòn kote ou
« cartório ».
rete a)
Yon lòt fwa Mais uma vez koze ankò :
Celular Selilè
Pafwa, pou ou
Sa Isso Brezil, anpil fwa Se yon nimewo leta ba w
fè yon demach
pou idantifye w nempòt kote,
lè yon moun CPF tankou NIF la an Ayiti. W ap legal, yo mande
Sa a / Sila Esse (essa)
prale, yonn sèvi avè l pou nenpòt demach
nan bank, nan travay, elatriye. ou fè yon « cópia
konn di « um autenticada » ak
Si ou poko gen yon pyès
abraço » (yon Documento de
yon dokiman. Sa
Poutèt sa, lè mo a fini ak « te », yo pwononse l tankou En conséquence, la voyelle finale d’un mot ne s’entend
« tchi » tou. presque pas (ex: Oiapoque = Oyapock/Oiapoqué n’est
Pa egzanp : dente → dentchi ; Boa noite → Boa noytchi prononcé que par les Guyanais qui veulent faire exotique).
Menm jan tou, yo pwononse « di » (ak lè mo a fini ak S’il n’est pas en avant-dernière position, il est indiqué par un
« de ») tankou « ji ». accent (ex: Belém).
Pa egzanp : dia → jia ; tarde → tarji
Il est très important de marquer l’accentuation, sinon les
Lè yon mo fini avèk « l », oubyen lè gen yon « l » avan yon risques d’incompréhension ou de malentendu sont très
konsonan, yo pwononse l preske tankou « ou », selman yo fè élevés.
de la da Nous Nós
A la fin des mots le “te” ou le “de” se mouille (ex: noite=noïtch, Vocês /
liberdade=liberdadji); c’est plus ou moins le cas selon les des dos / das Vous (pluriel) Os senhores /
régions. As senhoras
dans le (les) no (nos)
Ils Eles
u=ou (ex: ônibus=aunibous) dans la (les) na (nas) Elles Elas
Riske Arriscar
KREYÒL PORTUGUÊS
ou=o à la fin d’un mot (eu vou=eu vo) Tounen Voltar
Fè Fazer
Blese Machucar
Manje Comer
Nou te jwenn sa sou paj entenèt ki rele:
Pote ale Levar
http://www.brasilyane.com/index.php/culture-bresil/parler-qbresilienq Bwè Beber
Pote vini Trazer
Mache Caminhar
Mande Perguntar
Chita Sentar
Priyè Rezar
Rete Ficar
Mete Colocar
Ale Ir
Kòmanse Começar
Achte Comprar
Fini Terminar
Vann Vender
Tonbe Cair
Travay Trabalho
Lave Lavar
Tan
Tan pase Tan pase Pou tan FITI a (futuro),
Eu faço dou posso Quero
Pronome
prezan
(pretérito (pretérito men sa k pi fasil :
perfeito) imperfeito)
Você faz dá pode Quer
Eu como comí comia Konjige vèb « IR » epi
Você come comeu comia
mete l ansanm ak lòt Ele / Ela faz dá pode Quer
vèb la nan enfinitif.
Ele / Ela come comeu comia
Nós fazemos damos podemos Queremos
Nós comemos comemos comiamos Se menm jan ak an
kreyòl, lè ou di « Vocês fazem dão podem Querem
Vocês comem comeram comiam
mwen pral … » oubyen
Eles / Elas comem comeram comiam « mwen va… ». Eles / Elas fazem dão podem Querem
Pa egzanp :
Tan pase Tan pase
Tan VER (wè) VIR (vini) PERDER (pedi) PEDIR (mande)
Pronome (pretérito (pretérito
prezan
perfeito) imperfeito) Eu vou beber água.
Eu vejo venho perco Peço
Eu como comí comia
Você vai ver.
Ele vai sair. Você vê vem perde Pede
Você come comeu comia Nós vamos trabalhar.
Ele / Ela come comeu comia
Vocês vão falar. Ele / Ela vê vem perde Pede
Elas vão rezar. Nós vemos vimos perdemos Pedimos
Nós comemos comemos comiamos
Vocês comem comeram comiam Ou ka jwenn konjigezon Vocês vêem vêm perdem Pedem
« IR » yo sou pwochen
Eles / Elas vêem vêm perdem Pedem
Eles / Elas comem comeram comiam paj fèyè sa a.
Belo Horizonte – Se yon gwo vil (plis pase 2.3 milyon moun),
se kapital yon gwo eta ki rele Minas Gerais. Nan eta sa gen
anpil brezilyen nwa, ki fè yo pa p sezi lè yo wè ayisyen ; yo
ka pran nou pou brezilyen (nan sans sa, São Paulo, Rio de
Janeiro, ak sitou Salvador se menm jan).
Brezil gen 26 eta (yon eta se tankou yon depatman an Ayiti). SANTE :
Chak eta gen vil kapital pa l.
Brezil, swen sante a gratis ti cheri. Depi ou al nan lopital,
Lè fini, kapital peyi a se Brasília. Li pa pou yon eta, paske li gen laboratwa, pòs sante ak famasi ki pou leta, ou pa bezwen
yon zòn apa ki rele Distrito Federal, ki nan mitan eta Goiás. peye anyen, ni pou randevou kay doktè, ni pou analiz, ni pou
remèd. Se selman si ou al yon kote prive (yo rele sa particu-
Men yon lis tout eta yo ak kapital yo : lar), w ap peye.
Estado Siglas Capital Si ou gen yon ijans tout bon (aksidan, elatriye) ou ka al lo-
Acre AC Rio Branco pital, nan Pronto Socorro (Premye Swen), 24 sou 24. Si ou
Alagoas AL Maceió bezwen yon ambilans, rele SAMU nan nimewo « 192 ».
Amapá AP Macapá
Amazonas AM Manaus
Depi se pa yon ijans, pito w al nan pòs sante ki pou katye ou
la. Nòmalman chak zòn nan yon vil gen yon pòs sante kote
Bahia BA Salvador
ou ka ale pou konsilte oubyen pou jwenn remèd. Chache
Ceará CE Fortaleza
konnen kote pòs sante nan katye pa w la ye, paske la ou ka-
Espírito Santo ES Vitória pab jwenn swen ou bezwen an pi fasil.
Goiás GO Goiânia
Maranhão MA São Luís Men kijan pou jwenn remèd yo : Depi doktè a ba w yon
Mato Grosso MT Cuiabá preskripsyon, al fè yon kopi. W ap pote toulèdè papye yo
Mato Grosso do Sul MS Campo Grande (orijinal la ak kopi a) nan famasi ki andan pòs sante bò lakay
Minas Gerais MG Belo Horizonte
ou a, epi y ap tou ba w remèd la. Si yo pa genyen l, yo ka
voye ou tcheke yon lòt kote (pa egzanp, nan famasi lopital
Pará PA Belém
la) pou wè si yo gen remèd sa a. Lè yo voye ou tcheke yon
Paraíba PB João Pessoa lòt kote, yo rele sa encaminhamento. Si pa genyen menm,
Paraná PR Curitiba ou ka oblije al achte l nan yon famasi prive (particular).
Pernambuco PE Recife
Piauí PI Teresina Fanm ansent ak ti bebe yo : Gen yon oganizasyon legliz kato-