Você está na página 1de 17

INSTITUTO SUPERIOR DE CINCIAS DA EDUCAO

ISCED-HULA
DEPARTAMENTO DE CINCIAS SOCIAIS
CURSO DE HISTRIA

RELATRIO DA AULA DE CAMPO DE


PRTICA PEDAGGICA I DOS
ESTUDANTES DO 3 ANO, ISCED
HULA

SALAS DE EXTENSO DA
MATALA

MATALA, SETEMBRO DE 2016

INSTITUTO SUPERIOR DE CINCIAS DA EDUCAO


ISCED-HULA
DEPARTAMENTO DE CINCIAS SOCIAIS
CURSO DE HISTRIA

RELATRIO DO GRUPO
CADEIRA: PRTICA
PEDAGGICA I

TEMA: ORIGEM DA OMBALA DO MBAMBA MATALA

O Docente
___________________________
Msc. Manuel Morais Sita

INTRODUO
Cultura (do latim culture) um conceito de vrias acepes, sendo a mais
corrente, especialmente na Antropologia, a definio genrica formulada por
Edward B. Tylor, segundo o qual, Cultura todo aquele complexo que inclui o
conhecimento, as crenas, a arte, a moral, a lei, os costumes e todos os outros
hbitos e capacidades adquiridos pelo homem como membro da sociedade. Na
Roma Antiga, seu antepassado etimolgico tinha sentido de agricultura
(significado que a palavra mantm ainda hoje em determinados contextos).
Um dos mais importantes objectivos da ascenso de Angola independncia,
a revalorizao e reafirmao da identidade cultural dos angolanos, pois o
privilgio de desfrutar e contemplar os elementos mais significativos da sua
cultura foi-lhe negado durante dcadas e tidos como "profanos", "primitivos e
consequentemente subalternizados".
O presente relatrio, vem apresentar de formas descritiva a vida da Ombala, na
Comuna do Micosse, numa localidade que dista a mais de 47 quilmetros da
sede da comuna. Considerando antes que a vida de um estudante universitrio
no circunscreve-se apenas em quatro paredes, isto , na sala de aulas. Para
relacionar a teoria com a prtica, realizou-se a referida aula de campo.
O relatrio, espelha tambm as actividades desenvolvidas ao longo da
excurso realizada na embala do Mbamba, pelos estudantes do 3 e 4 anos.
Orientada e acompanhada pelos professores Msc. Manuel Morais Sita e Lic.
Rodrigues Penas Esteve. Ainda Estavam Presente 2 professores do II Ciclo
como convidados e um jornalista do posto fixo da Rdio Hula na Matala.
A excurso teve o seu inicio as 7h:30 minutos do dia vinte e um do ms de
Julho de dois mil e dezasseis. A caravana partiu da repartio municipal de

educao da Matala (local de concentrao), com objectivo de conhecer a vida


e a Estrutura Organizacional da Ombala do Mbamba.

MARCO TERICO
Angola uma Repblica soberana e independente, baseada na dignidade da
pessoa humana e na vontade do povo angolano. Tem como objectivo
fundamental a construo de uma sociedade livre, justa, democrtica, solidria,
de paz, igualdade e progresso social.
Para o socilogo francs Max Webber "A autoridade tradicional imposta por
procedimentos considerados legtimos porque sempre teria existido, e aceite
em nome de uma tradio reconhecida".
Em Angola, nem mesmo a presena colonial conseguiu apaga-la, embora
tenha enfraquecido o seu papel e protagonismo junto das comunidades, ao
ponto de o Soberano ser obrigado a servir apenas os interesses dos colonos e
chefes de postos. Aqueles que mostravam oposio eram simplesmente
eliminados.
A guerra que se seguiu independncia (1975) tambm impediu uma ateno
mais cuidada das novas autoridades polticas aos detentores do poder
tradicional, que anterior ao poder do Estado. O esforo de guerra,
empreendido pelas autoridades governativas, desviava esta ateno h muito
reclamada.
Em primeiro lugar para dizer que o ISCED sendo uma instituio vocacionada
para a formao de professores e no s, v nesta excurso e aula de campo
o objectivo de incutir no estudante o espirito de investigao, tanto mais que
terminada a guerra o nosso pas tem muito a oferecer em relao a pesquisa
cientfica em diversas reas do saber.

AS AUTORIDADES TRADICIONAIS
Em Angola as autoridades tradicionais so entidades que personificam e
exercem o poder no seio da respetiva organizao poltica-comunitria
tradicional, de acordo com os valores e normas consuetudinria e no respeito
pela Constituio e pela lei( Artigo 224).
A

elas

lhes

organizao,

so

atribudas

regime

de

competncia,
controlo,

da

responsabilidade e do patrimnio das instituies do


poder tradicional, as relaes institucionais destas
com os rgos da administrao local do Estado e
da administrao autrquica, bem como a tipologia
das Autoridades Tradicionais, so reguladas por lei
(Artigo 224).
Para Florncio (2010), a expresso autoridades tradicionais compreende aos
indivduos e instituies de poder poltico que regulam a organizao do
modelo de produo social das sociedades tradicionais.
As autoridades tradicionais so pessoas colectivas de substrato cultural que se
traduzem em estruturas organizativas forjadas ao longo dos tempos, prestatais, e emanam da realidade histrica, cultural, sociolgica e antropolgica
tpica de pases africanos (Feij, 2007).
As autoridades tradicionais so pessoas singulares ou
instituies investidas de poder de autoridade junto das
comunidades, fundadas nos usos e costumes, no resgate e
consolidao da identidade nacional, fazendo cumprir os
costumes, dirimirem conflitos ou litgios levados a sua
jurisdio, apoiarem as populaes em caso de caa,
5

queimada, distribuio de terrenos comunitrios, resoluo


de fenmenos naturais como a seca, cheias, e outras
calamidades(Entrevista ao Governo Provincial do Cunene,
04 de Novembro de 2013).

CARACTERIZAO DA REGIO
A OMBALA DO MBAMBA
A Ombala do Mbamba, est localizada no Municpio da Matala, comuna do
Micosse, sector do Mbamba. Dista aproximadamente quarenta e sete
quilmetros (45km), da Sede da Matala.
Logo a nossa chegada a Ombala, fomos recebidos pelo ministro da Sua Altesa
Rainha Kaoma, o qual levou-nos ao jango de recepo de visitas.
Ficamos esperando da rainha numa sala especial durante uns 20 minutos, logo
a sua chegada, fomos convidados a visitar o espao da Ombala, que mais
tarde consideramos um roteiro excepcional.
Ao entrarmos, fomos embalsamados por um leo nos tornozelos e pousamos
os ps no fumo que vinha de escretos de boi queimado, que segundo eles, so
rituais que do a conhecer aos espritos de que temos visitas na Ombala.
Neste roteiro, nos foi apresentado vrios espaos e suas respectivas funes
tais como:
Eyemba - a residncia oficial da rainha ou mesmo seu palcio. Existem
outras casas de passagem e a dispensa (Cassapi).

O Ombelo - onde so colocadas as raparigas e rapazes para o aconchego ou


para receberem a bno dos ancios da aldeia, depois de eles voltarem do
local onde foram preparados. Tal prtica ritualstica feita num perodo de 3 - 5
anos.
Ondjango yono nkoia - sala de justia, onde so resolvidos problemas de fcil
resoluo. O julgamento feito por um seculo (Ancio) na presena de muitas
pessoas. A justia feita de uma forma mais coerente e com transparncia,
fazendo com que, o achado culpado saiba porque vai pagar por sua culpa.
Otchoto - outro lugar com caractersticas tambm de varanda, onde as
crianas ficam para jantar e as noites com os mais velhos aprendendo histrias
da vida. tambm um lugar onde fica a famlia patrilinear da rainha ou do rei
na sua morte.
Otchoto tchomokati - espcie de varanda ou sala de repouso onde fica
necessariamente a famlia materna da rainha ou do rei na sua morte. Os
sobrinhos d linhagem matrilinear ficam num lugar denominado Otchoto
tchovahingona, todos eles chorando.
Tchitambo - lugar onde coloca-se a cabaa para sacar o leite bovino.

ORIGEM E DESENVOLVIMENTO DA OMBALA DO MBAMBA


POVOS FUNDADORES DA OMBALA DO MBAMBA
A Ombala tem sua origem a partir de povos vindos de Quilengues. Onde vrios
antepassados tiveram sados e se estalaram no local de Kaluhapa, em funo
da guerra do kuatakuata. Onde os povos Cuanhamas passavam para traficar
os entes da tribo nhaneka - nkumbi que forma a ombala. Segundo a rainha, os
Cuanhamas procediam-se desta forma por falta de populao suficiente para
sustentar o kuatakuata. Presume-se que o reino tinha sido formado no seculo
7

XIX, antes da chegada dos portugueses no Capelongo actual comuna da


Matala.
Foi precisamente em 2004 que as populaes desta regio comeam a pensar
em um soberano que devia dar continuidade a Ombala. Feitas as vistorias na
linhagem matrilinear do soberano anterior, no se achou algum com
condies de governao e ser neste momento em que a actual rainha da
linhagem patrilinear ser eleita e ela no recusou a empreitada que lhe foi
confiada.
O nome completo da actual rainha : Laurinda Fernanda Kahoma, sendo
Kahoma no sendo aceite pelos portugueses no perodo do registo civil.

GRUPOS ENTO-LINGUISTICOS DA REGIO (OMBALA DO


MBAMBA)
Conta com os seguintes grupos ento-linguisticos: Nyaneca-nkumbi ,nhemba e
cokw e outros, sendo os Nhemba, a maioria. Tem como principal actividade
econmica a agricultura e a pastorcia.

CARACTERIZAO GEOGRFICA
A Ombala do Mbamba encontra-se na regio com o mesmo nome que se situa
a sudeste da comuna do Micosse Municpio da Matala; com um clima tropical
seco, favorvel a prtica da agricultura; os principais produtos cultivados so:
Milho Massango e a Massambala.
8

SEUS LIMITES GEOGRFICOS


Anteriormente, segundo relatos da Rainha, estava limitada a Norte a linha
frrea do CFM (caminhos de ferros de Momedes), a sul o Mulondo a leste o
Dongo.
Hoje, o Reino reduziu as suas reas limtrofes devido a nova diviso
administrativa que se processa a comuna do Micosse. E circunscreve-se a
novos limites que so:
A norte: Tchitumba
A Sul: O rio Kuvangue e Cunene
A Oeste: Rio Cunene
A Leste: O Rio Cunene.

SUCESSO DE REIS
A ascendncia ao trono segue a linhagem patrilinear mas em concesso com o
povo que em caso de no concordar com o individuo proposto, negar-se- o
reinado deste.

LISTA DE SUCESSO DE REIS


1 Wapota, pai de Fenando Kafukufuku que mais tarde tornar-se-ia rei.
2 Tchihepo Mussimba
3 Ngulonda Kalola
4 Fernando Kafukufuku, pai da actual Rainha Kahoma.
5 Laurinda Fernanda (Kahoma), actual rainha da Embala.

ESTRUTURA DA OMBALA
Hierarquicamente a Ombala est organizada da seguinte forma:
No topo da estrutura encontra-se a Rainha, seguida pelos Merinho, funo
atribuda pelos portugueses, Seculos ou Malonga que dirigem um bairro cada;
e ainda trs fazem parte da corte. Secretrio da Ombala responsvel pela
redao de todos documentos.
Com a morte de Fernando Kafukufuko em 1976, o reino desmoronou e veio a
retornar ou seja renascer em vinte e oito de julho de dois mil e sete com a
subida ao trono de sua filha Laurinda Fernanda actual rainha.
Actualmente apresenta a seguinte diviso administrativa ou seja controla as
seguintes aldeias:
Sanha, Kassueca, Kuvangue, Kaluhapa onde vive a rainha, Docoto,Lussonde,
Lukungulo, Maquinis, Ndjivei-A, Ndjivei-B e Mbumpo.

GRUPOS ETNOLINGUSTICOS
Os mais predominantes so os Nhanecas - Ngumbi, os primeiros a habitar a
localidade da ombala. E a estes pertence o reinado.
10

Os Tchokwe, o segundo a habitar a localidade.


Os Ovanhemba, que vieram a habitar a localidade devido a guerra que fez com
que estes refugiassem para a e constiturem a maioria da populao.

ORGANIZAO ECONMICA
De acordo a apreciao feita, a populao desta Ombala, a ctividade principal
a agricultura, a criao de gado e a pesca.

ORGANIZAO ADMINISTRATIVA
A Ombala conta com a seguinte composio:
- Laurinda Fernanda (Kahoma) - Rainha
- Rafael Sassi Ministro da Ombala
- Daniel Kamuenho Seculo
- Kalei conselheiro
-Bernardo Joo conselheiro
ORGANIZAO ECONMICA
A principal actividade econmica da Ombala, basea-se numa agricultura de
subsistncia.

11

Milho, que representa um dos produtos cultivados.

CONCLUSO
Todavia, auferimos que as aulas de campo so indispensveis na formao
dos estudantes sobre tudo como futuros professores visto que potencia eles
com um conjunto de ferramentas necessrias para uma boa transmisso dos
conhecimentos histricos, sobre tudo na vertente antropolgica.
Notou-se que na Ombala do MBamba, existe um princpio de democracia muito
forte. Na resoluo dos problemas o povo e quem decide, a rainha serve de
arbitro. Ainda sobre os ritos ou algumas cerimnias tradicionais j no se fazem
devido a fuso de culturas diferentes porque fazendo-o, segundo a rainha,
ferira a sensibilidade de outras tribos.
No que diz respeito as quedas pluviomtricas, em todos os anos fazem uma
cerimnia denominada okulikwatelela, que significa pedir aos antepassados
para dar chuva, e que essa chuva no seja agressiva, que no mate pessoas
da comunidade, animais nem plantas.
12

Na eleio do rei, a famlia da linhagem de rei indica algum que apresentado


ao povo para a sua respectiva aprovao. No caso de este no possuir boa
conduta ento no ser aceito pelo povo. E a famlia escolhera um outro
individuo que pode ser um ento do gnero masculino ou oposto.
O reinado pertence ao cl dos vakuanhola. Rainha actual, afirma que
no e muvakwanhoka, apenas seu pai o foi. Ela foi indica pela famlia para
suceder ao pai aps a morte por ser a nica filha que voltou a terra natal depois
de trinta anos fora da circunscrio da Ombala.

PERSPECTIVAS
Realizar uma excurso cientfica com uma melhor organizao do que
esta, no prximo ano acadmico quer a nvel de actividades, como logstica,
transportes e outros assuntos pertinentes.
A rainha daquela Ombala recomenda aos jovens responsabilidade e que
haja muita calma nas aspiraes da vida, e que se olhe para a situao de
Angola como mais uma experiencia para se trabalho os campos, como uma
forma de diversificao da economia.

13

REFERENCIAS BIBLIOGRFICAS
BAHU, Hlder Pedro Alicerces (2006) / Texto de Apoio Antropologia Cultural,
Edies ISCED-Hula.
MUCUATXILAMBA, Txuma Fernando (2006), Texto de Apoio de Histria de
Angola I, Edies ISCED Hula.
FONTES ORAIS
FERNANDA, Laurinda (Setembro 2014), Fonte Oral, ombala do Mbamba.
-Msc. Manuel Morais Sita
-Lic. Rodriques Pena Esteves
LARIA, Roque de Barros. Cultura. Rio de Janeiro: Jorge Zahar, 2006)

14

ANEXOS DE IMAGENS

A Rainha, Professores e Estudantes, na despedida

15

Estudantes fazendo anotaes que


serviro de base para a elaborao do
relatrio.

Milho e Massango, alguns dos cereais cultivados nesta regio

16

Rainha Laurinda Fernanda Kahoma

Relao nominal dos estudantes do 3 Ano


N
01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15

Nome Completo

Rbrica

Abel Adelino
Albelico Hamilton Cardoso
Alberto Ramiro Matias Chicanda
Belarmino dos Santos Katimba
Domingos Narciso Moraisda Graa
Estevo Sapato Mande Fundanga
Francisco Kapango Tchitumba
Jacob Alexandre Bota
Gizela Salom Tunguila Lusitano
Jil Manhica Lucas
Loureno Catambi Bindji
Pedro Joo Nguvulu
Pedro Ramos Gonalves Maiel
Salvador Bali Camati Sabonete
Valda Filomena Catarina Ndala

17

Você também pode gostar