Cartilha Kreyol Vocabulario PDF

Você também pode gostar

Você está na página 1de 18

ANN PALE

POTIG

FEY KREYL AYISYEN POTIG


Ak kk enfmasyon ki kapab itil ou pou Brezil

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS


Com algumas informaes prticas sobre o Brasil
ANN PALE
POTIG
FEY KREYL AYISYEN POTIG
Ak kk enfmasyon ki kapab itil ou pou Brezil

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS


Com algumas informaes prticas sobre o Brasil
Autores
Rwolds Augustin
Miriam Spezia
Emilio Travieso

Primeira edio
Pastoral da Mobilidade Humana
da Diocese do Alto Solimes
Tabatinga, Brasil - 2011

Segunda edio
Ministrio do Trabalho e Emprego do Brasil ANN PALE
POTIG
e Instituto de Migraes e Direitos Humanos
Braslia - 2012

Qualquer pessoa ou instituio pode utilizar ou adaptar


essa apostila vontade.

Nenpt moun ak enstitisyon gen dwa svi ak fey sa a


oubyen adapte l jan yo vle.

Si ou vle vesyon dijital fy sa a, ou mt voye yon e-mail


nan adrs:

Se quiser uma verso digital dessa apostila, s mandar


um e-mail para :

emiliotravieso@yahoo.com
arwolds17@hotmail.com
POU NOU KMANSE
(PARA COMEAR)
KREYL PORTUGUS
Bonjou Bom dia
Bonswa (apr midi) Boa tarde
Bonswa (asw) Boa noite
Kman ou ye? Como vai?

Tudo bom? (repns: Tudo!)


ske ou anfm?
oubyen Beleza? (repns: Beleza!)

Mwen byen Estou bem.


Kman ou rele? Como seu nome?
E ou menm ? E voc?
Mwen rele. Meu nome
Ki nasyonalite ou? Qual a sua nacionalidade?
Nan ki peyi (ki kote) ou soti? Voc de onde?
Mwen soti Ayiti. Eu sou do Haiti.
Mwen se ayisyen. Eu sou haitiano (haitiana).
Kman yo rele vil ou soti a Qual o nome da sua cidade?
Ki lang ou pale? Voc fala quais linguas?
Mwen pale kreyl, franse, panyl ak angl. Eu falo crioulo, francs, espanhol e ingls.
Quantos anos voc tem?
Ki laj ou?
oubyen: Qual a sua idade?
Mwen gen 24 ane. Eu tenho 24 anos.
Mwen byen kontan rekont ou. Muito prazer.
Mwen sonje fanmi mwen. Estou com saudades da minha famlia.

KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


Wi Sim M ale. Vou embora.
Non No Ann ale. Vamos embora.
Silvoupl Por favor Eskize (pase) Com licena
Msi Obrigado Eskize (padon) Desculpa
Anpil Muito Mesye Senhor
Ou vle? Madanm Senhora
(pou ofri dl, Aceita?
Madmwazl Moa
kafe, elatriye.)
Jenn gason Moo
Wi, m vle. Aceito.
Timoun Criana
Kisa ou
Pois no?
bezwen? Ti bebe Nen

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 7


KREYL PORTUGUS JOU NAN SEMN NAN KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS
Fanmi Famlia (OS DIAS DA SEMANA) 1 Um (uma) 30 Trinta
Manman Me
2 Dois (duas)
Papa Pai KREYL PORTUGUS 40 Quarenta
Pitit fi Filha Lendi Segunda-feira 3 Trs

Pitit gason Filho Madi Tera-feira 50 Cinquenta


4 Quatro
nys Neto (neta) Mkredi Quarta-feira
5 Cinco 60 Sessenta
Kouzen (kouzin) Primo (prima) Jedi Quinta-feira

Fr Irmo Vandredi Sexta-feira 6 Seis


70 Setenta
S Irm Samdi Sbado
7 Sete
Bfr Cunhado Dimanch Domingo 80 Oitenta
8 Oito
Bls Cunhada
KREYL PORTUGUS 90 Noventa
Tonton Tio 9 Nove
Y Ontem
Matant Tia
Jodi a Hoje 10 Dez 100 Cem
Grann Av
Demen Amanh 11 Onze
Granpapa Av 200 Duzentos
Si Bondye vle Se Deus quiser
Mari Marido 12 Doze
Tal De aqui a pouco
Madanm Mulher 300 Trezentos
Tal a H pouco 13 Treze
Namorada (fi)
Menaj Deja J
Namorado (gason) 14 Quatorze 400 Quatrocentos
Zanmi Amigo (amiga) Avan Antes
15 Quinze
Vwazen (vwazin) Vizinho (vizinha) Apr Depois 500 Quinhentos

16 dezesseis
600 Seiscentos
17 Dezessete

12 MWA NAN LANE (OS MESES DO ANO) 18 Dezoito


700 Setecentos

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS 19 Dezenove 800 Oitocentos

Janvye Janeiro Jiy Julho 20 Vinte


900 Novecentos
Fevriye Fevereiro Out Agosto 21 Vinte e um (uma)
1000 Mil
Mas Maro Septanm Septembro 22 Vinte e dois (duas)

23 Vinte e trs 2000 Dois mil


Avril Avril Oktb Outubro

Me Maio Novanm Novembro N.B. :


SITOU L Y AP BAY NIMEWO TELEFN, POU NIMEWO 6
Jen Junho Desanm Dezembro LA, YO KONN DI meia OLYE DE seis .

8 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 9


POU POZE KESYON (PARA FAZER PERGUNTAS) KREYL PORTUGUS
f yon randevou (ak nenpt moun) Combinar
KREYL PORTUGUS f yon randevou (yon kote, l yo ekri non w nan yon ajannda) Agendar
Ki moun ? Quem ?
f yon randevou (kay dokt) Marcar uma consulta
Ki kote ? Onde ? (oubyen Cad ?)
ske ou gen randevou ? Est agendado ?
Ki sa ? O que ?
F yon ti tann. Aguarda um pouco.
Pou ki sa ? Por que ? (oubyen Por causa de que ?)
Kil ? Quando ?
A kil ? A que horas ?
Kman sa rele ? Qual o nome disso ? POU LWE YON KAY (PARA ALUGAR UMA CASA)
Kijan pou m di ? Como se diz ? KREYL PORTUGUS

oubyen Como que se fala ? Nove Silvoupl ki kote mwen kapab Por favor, onde eu posso encontrar (uma casa)
jwenn (yon kay) pou lwe ? para alugar ?
Kisa sa vle di ? O que isso quer dizer ?
M ap chache (yon kay) pou m lwe. Estou procurando (uma casa) para alugar.
M pa t konprann. No entendi.
Konben lwaye a ye ? Quanto o aluguel ?
Pale pi dousman, svp. Por favor, fale mais devagar.
Lwe Alugar
Lwaye Aluguel
KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS Ou kapab jwenn nan ri (avni) Pode encontrar na rua (avenida).
Yon moun Algum Midi Meio dia Nimewo Nmero
1:00 p.m. 13h / Treze horas Otl Hotel
Psn moun Ningum
2:00 p.m. 14h Quatorze horas Restoran Restaurante
Tout moun Todo mundo
3:00 p.m. 15h Quinze horas Dlo Agua
Tout Todo 4:00 p.m. 16h Dezesseis horas Kouran Energia eltrica
Anyen Nada 5:00 p.m. 17h Dezessete horas Gaz Gas
Gwo Grande 6:00 p.m. 18h dezoito horas
NB: Pif kote, yo peye kay chak premye semn nan mwa a.
7:00 p.m. 19h dezenove horas
Piti Pequeno
8:00 p.m. 20h vinte horas

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pi gwo Maior
9:00 p.m. 21h vinte e uma horas KREYL PORTUGUS
Pi piti Menor 10:00 p.m. 22h vinte e duas horas Kay Casa

Anpil Muito 11:00 p.m. 23h vinte e trs horas Apatman:


se yon pati nan yon kay kote w ap jwenn tout sa w
KREYL PORTUGUS Apartamento
Ti kras Pouco bezwen. Li kapab genyen 2, 3,4 chanm ak plizy twalt
epi yon kizin. Men yo toujou ch.
e demi e meia
Piti piti Aos poucos Kitchinetchi: Kitnet
11:30 a.m. Onze e meia Se yon chanm ki gen yon ti kizin ak yon ti twalt ladan l. pwonosyasyon: kitchinetchi
Ti non jwt Apelido
N.B. : An potige, anpil fwa l yo Chanm:
yon chanm pa gen anyen av l, kidonk se slman chanm Quarto
Siyati Sobrenome pral di yon l nan apr midi ou- nan, w ap pataje kizin, twalt ak moun k ap viv nan kay la.
byen asw, yo kontinye konte l
Gwo ng Nego Ti kay piti (nan katye yo rele favela yo). Barraco
yo jis nan 24. Pa egzanp :

10 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 11


ANDAN KAY LA ACHTE AK VANN MANJE (COMIDA)
(DENTRO DA CASA) (COMPRAR E VENDER) KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS

KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS Zonyon Cebola Asyt Prato


Kawt Cenoura Bl Prato fundo
Kizin Cozinha
Quanto custa? Epis Tempero Kiy Colher
Konbyen li
oubyen: Qual o
koute? Magi Caldo Maggi
Chanm pou dmi Quarto preo? Foucht Garfo
Diri Arroz
Kouto Faca
Sal Sala Pwa Feijo
Tenbal / v Copo
Li tw ch. Est muito caro. Sl Sal
Tas Xcara
Sal pou manje Refeitrio Sik Aucar
Chody Panela
Twalt (chanm Lwil Azeite
Banheiro Kastwl Frigideira
nan) Pode fazer mais Pwason Peixe
Li pa pou barato? Bonm, kaderik Panela de presso
Twalt (kote ou mwens kb? oubyen: Tem des- Vyann Carne
Vaso conto? Recho Fogo
chita) Vyann bf Carne de boi
Frijid Geladeira
Douch Chuveiro kochon Porco
Fou a Forno
Ban m (2), sil- Me d (dois), por Frango (oubyen
voupl. favor. Poul Lavabo Pia
Lakou Quintal galinha)
F manje Cozinhar
KREYL PORTUGUS Zl poul Asa
Koule kafe a. Coar o caf.
Kwis poul Coxa
Kabann Cama Mwen bezwen Preciso Li gate. Est estragado.
Pye, kou, elatriye Miudezas

Chz Cadeira Dlo Agua


KREYL PORTUGUS
Ji Suco
M ap chche Estou procurando Ss Molho
Tab Mesa Kola Refrigerante
Mayi Milho
Pandri rad Guardaropas KREYL PORTUGUS Sandwich jam- Fwi Fruta
Misto quente
bon ak fromaj Papay Mamo
Matla kabann Colcho
An gwo Atacado Zoranj Laranja

FEY KREYL AYISYEN POTIG


Pate Pastel
FEY KREYL AYISYEN POTIG

Anana Abacax
Svyt Toalha
Goute (tankou Mwen (pa) renmen... Eu (no) gosto de
Lanche
pate...)
Dra Lenol Boutik Mercearia Mwen grangou. Estou com fome.
Ze Ovo Manje (aksyon an) Comer
Lenn Cobertor
Pen Po Dejene Caf da manh
Mache Mercado Farin Farinha
Zorye Travesseiro Manje midi Almoo
Pm de t Batata
Soupe Jantar
Kle/ kadna Chave / cadeado espageti Macarro
A comida est
Manje a pare.
Sant komsyal Shopping Est muito pronta.
No jogar lixo Li cho anpil.
Pa jete fatra la. quente.
aqui. Ou manje deja ? J almoou ?

12 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 13


POU TRANSP (PARA O TRANSPORTE) RAD (ROUPA)
KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS
Avyon Avio Mayo Malha
Bato Barco oubyen lancha (barco yo pi gwo) Chemiz Camisa
Chaloup canoa Pantalon Cala
Bis nibus Bout pantalon Bermuda
Taxi Taxi Slip Cueca
Moto Motocicleta Kilt Calcinha
Machin Carro Wb Vestido
Kamyon Caminho Jip Saia
Tik Passagem
Chost Mias
P Porto
Soulye Sapato (oubyen calado)
pt Aeroporto
Kepi Bon
Konbyen tik (avyon) an vann ? Qual o valor da passagem (de avio) ?
F pou pase rad Ferro de passar roupa
Ki pri (tik a) ? Qual o preo (da passagem) ?
Passar roupa
Ki kote m kapab prann (bis la) ? Onde posso pegar (o nibus) ? Pase rad
N.B. - Nan rejyon Manaus, yo di : Engomar roupa
Chof machin motorista
Chof moto motoqueiro
Pmi kondwi (lisans) carteira de motorista
POU TRAVAY (PARA O TRABALHO)
KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS
A dwat A direita Mwen vle travay. Eu quero trabalhar.
A goch A esquerda Yon djb Um servio (oubyen : um emprego)
Tou dwat Direto Konbyen ou peye Quanto voc paga
pa jou ? a diria ?
pa semn ? por semana ?
KOUL YO KREYL PORTUGUS
pa mwa ? por ms ?
(AS CORES) bon Bom

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pou travay sa a ? por esse servio ?


Pa bon Ruim
Kontra Empreitada
KREYL PORTUGUS wo Alto
M ka f travay sa a pou (50 real). Eu fao por (50 reais).
Ble Azul
Kout Baixo
Wouj Vermelho 15 jou Quinzena
gwo Gordo (gorda)
Jn Amarelo Ou dwe m (50 real). Voc me deve (50 reais).
mg Magro (magra) Kil w ap peye m ? Quando vai me pagar ?
Vt Verde
F Forte Gen travay pou mwen ? Tem trabalho para mim?
Blan Branco
Nwa Preto fb Fraco (fraca) Pa gen pwoblm. No tem problema.

Zoranj Laranja sch Seco (seca) Mwen kapab. Eu posso.

Woz Rosa mouye Molhado (a) Mwen konn f sa. Eu sei fazer isso.

14 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 15


KI SA W KONN F ? (O QUE VOC SABE FAZER ?) SANTE (A SADE)
KREYL PORTUGUS Brezil, swen sante a se gratis ti cheri pou tout moun. Ou pa
Mwen se Eu sou
bezwen peye pou ale kay dokt, epi ou pa bezwen achte
remd. Apr lopital la, chak katye gen yon ps sante (posto
Mwen te etidye () nan yon
fakilte.
Eu sou formado (formada) em : de sade). Chache konnen sa ki nan katye pa w la !
Mwen konn Eu sei
Mwen etidye Eu estudo... KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS

Mwen pale (ak ekri) Eu falo (e escrevo) Estou Dokt Doutor (doutora)
K m pa bon.
passando mal.
Tr byen Muito bem
Enfimy Enfermeira (o)
Mwen ka aprann. Posso aprender. Mwen malad. Estou doente.

Mwen degaje m. Eu me viro. Preciso ir ao Lopital Hospital


Mwen bezwen al lopital.
Bs mason Pedreiro hospital.
Ps sante Posto de sade
Kontremt Mestre de obras Pronto
Premye swen (emjennsi)
socorro
Depanaj Concertos Famasi Farmcia
Marcar uma
Pwofes (lang) Professor de (lngua) F randevou kay dokt
consulta
Analiz Exame
Bs mekanisyen Mecnico
() f m mal. Me di ()
Enfmatik Informtica Remd Remdio
dinat Computador
(alji nan po) Micose
Sewm Souro
Enfimy Enfermeira (enfermeiro)
Eu sou
Sekret Secretria Mwen f sik (dyabt) Egzeyat Receber alta
diabtico.
Kiziny Cozinheira (cozinheiro)
Eu tenho a Grenn remd Comprimidos
Mwen f tansyon
F menaj (nan kay oswa nan biwo) Faxineiro (faxineira) presso alta.

Kwaf / Estetisyn Cabeleleiro (cabeleleira) Pa genyen No tem


Endispoze Desmaiar
Sekirite (sitou nan nwit) Vigia
Dor de Vaksen Vacina
Ebenis Marceneiro Tt f mal
cabea
Piki Injeo

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Dor da
Vant f mal
Yon ti konsy : barriga
Mwen f alji Eu tenho alergia.
Dor nas
Do f mal
Achte yon kaye kote ou ka ekri lt mo ak ekspresyon ou costas
Ansent Grvida
aprann pou kont ou. Ren f mal Dor nos rins
Akouche Dar a luz
Ou mt ekri mo yo jan ou tande yo (tankou si yo te mo Dor nos
Senti f mal
kreyl), konsa w a kenbe pwonosyasyon an. quadris Rg Menstruao

La fyv Febre
Si ou f ti ef sa a, w a vanse pi rapid nan lang nan. Kapt Camisinha

Estou
Mwen gripe. VIH (SIDA) HIV (AIDS)
Depi ou f nan lang lan, w ap jwenn travay pi fasil ! gripado.

16 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 17


PATI NAN K YON MOUN IJYN (A HIGIENE)
(AS PARTES DO CORPO HUMANO) KREYL PORTUGUS
Savon twalt Sabonete
KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS
Savon lave Sabo
Tt a cabea Klorox gua sanitria
Ren (senti) os rins (quadrs)
Tochon Pano
Cheve o cabelo F pwopte nan kay la Fazer faxina
Vajen a vagina Bale Varrer (aksyon an)
Po a pele Vassoura (bale a) Posso aprender.
Lave Lavar
J (zye) os olhos Peni o pnis
Lave veso Lavar a loua
Lave rad Lavar roupa
Zry a orelha
Kwis a coxa Bwose dan Escova de dente
Pat dantifris Creme dental
Nen o nariz
Kotex Absorvente oubyen : Modess
Jenou os joelhos
Bouch a boca Jilt Gillette
Razwa Barbeador
Dan os dentes Pye o p Sizo Tesouras
Pwp Limpo (limpa)
Figi o rosto Netwaye Limpar
San o sangue
F bab Fazer a barba
Kou o pescoo
Koupe cheve Cortar o cabelo

Vant a barriga N.B. :


RELIJYON (A RELIGIO)
Depi yon moun ft nan Brezil, li gen
Tete os seios nasyonalite brezilyen. Nmalman KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

yo tou f batist li l manman l fk Legliz Igreja M Freira


Lestomak o peito akouche, avan l kite lopital. Apre Bib la A Bblia
Fr Irmo
sa, manman an dwe al nan Federal Kretyen Cristo (crist)
Do as costas S Irm
la (Polcia Federal), nan nenpt vil Pwotestan
Evanglico
(evanglica) Vodou (brezilyen) Candombl
kote l ap viv, pou li jwenn yon lt
Bra o brao Past Pastor Ougan Pai de santo
kalite viza k ap pi bon pou li. Si
Katolik Catlico (catlica) Mambo Me de santo
papa a kapab pwouve si l ap okipe
Men a mo P Padre Lwa Orix
pitit la tou, li ka jwenn lt viza sa a
tou. Viza sa a rele permanncia, se Yon kote ou kapab aprann anpil potig se nan legliz.
Dwt os dedos
rezidans pmanan. Nan legliz, w ap f konesans anpil moun de byen tou.

18 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 19


KREYL PORTUGUS A GENTE DOKIMAN (DOCUMENTOS)
Moun Pessoa (oubyen gente) Gen yon PORTUGUS KREYL Men kk lt dokiman
ekspresyon an ank :
Sobrenome Siyati
Moun yo As pessoas (oubyen potig yo svi
Nome Non
av l anpil. Se Certido de
Batist
nascimento
o pessoal) gua sanitria a gente . Se Data de nascimento Dat ou ft

tankou on Nacionalidade Moun ki peyi (nasyonalite)

Pp la O povo
an franse, Naturalidade Vil kote ou ft
Passaporte Pasp
oubyen nou Sexo Sks
avk Com
an kreyl. Si Non manman w ak non papa
Filiao
ou pale panyl, w
Carteira de Kat
pinga ou Estado civil Eta sivil identidade idantite
Ansanm Junto
twonpe li pa Solteiro (solteira) Selibat
gen menm sans Casado (casada) Marye
Youn Um (uma)
ak la gente Carimbo So
Divorciado (divorciada) Divse
an panyl. Pa
kk Alguns (algumas) Viuvo (viuva) Vv
egzanp, pou
ou di n a w Profisso Pwofesyon (metye)
Visto Viza
plizy Vrios (vrias)
an potige, ou Endereo Adrs
kapab di : a Bairro Katye
Toujou Ainda gente se v . Telefone Telefn
. O Brezil, yo rele
E-mail Iml
Poko Ainda no kay not piblik
Men yon lt CEP Kd pstal (pou zn kote ou
cartrio .
rete a)
Yon lt fwa Mais uma vez koze ank :
Celular Selil
Pafwa, pou ou
Sa Isso Brezil, anpil fwa Se yon nimewo leta ba w
f yon demach
pou idantifye w nempt kote,
l yon moun CPF tankou NIF la an Ayiti. W ap legal, yo mande
Sa a / Sila Esse (essa)
prale, yonn svi av l pou nenpt demach
nan bank, nan travay, elatriye. ou f yon cpia
konn di um autenticada ak
Si ou poko gen yon pys
abrao (yon Documento de
yon dokiman. Sa

FEY KREYL AYISYEN POTIG


idantite nan peyi a, ou mt
FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pi bon Melhor identidade


akolad, pou bay nimewo pasp w.
vle di, ou f yon
Pi mal Pior
nenpt moun) Pwotokl la se yon bout papye
kopi epi ou pote ni
Polis Federal la ba w pou ou
oswa um beijo kapab mache nan peyi a san orijinal la ni kopi a
(yon bo men Protocolo pwoblm pandan w ap tann
rezidans la soti. Chache konnen nan cartrio a. La,
lwen Longe
2 gason paka kil ak kijan pou ou renouvle l,
not a pral rekont
pou ou evite pwoblm !
di sa). Si yo ke kopi a se menm
toupr Perto
di w sa, ou pa Se yon kan travay leta bay. Si
ak orijinal la, tout
w ap travay yon kote pandan
bezwen sezi, plis pase 3 mwa, nmalman bon. W ap peye
Plis Mais
epi sa pa vle Carteira de trabalho yo sipoze anrejistre kan w la
kote w ap travay la (carteira pou yo mete yon
di moun nan assinada), pou ou kapab
so (carimbo) nan
jwenn tout dwa w, tankou
Mwens Menos renmen ou tou. pansyon, pi devan. kopi a.

20 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 21


KK RG PWONOSIYASYON yon ti fmen bouch yo l yo di l.
Pa eganp : Brasil Braziou ; alto aouto

Lt x la kapab genyen plizye pwonosyasyon, depandan


L gen yon s nan mitan 2 vwayel, yo pwononse l tankou mo a :
z , menm jan ak franse.
Pa egzanp : casa kaza. Li ka gen son ks
Pa egzanp : excelente ekselentchi
Nan kk rejyon, l yon mo fini avk s ak l gen yon s
avan let t, c, f, oubyen p , yo konn pwononse l tankou oubyen son z ,
ch . Yo rele son sa a chiado . Pa egzanp : exemplo ezemplo
Pa egzanp : Meus pais esto cansados. Meuch
paich echto kansados. oubyen son ch
Pa egzanp : xcara chkara
Yo pwononse nh tankou ny nan nen (nazal), ak lh
tankou ly .
Pa egzanp : caminho kaminyo ; olho olyo

Depi ou w oubyen , sa vle di yo pwononse lt sa SI OU PALE FRANSE, SA KA EDE OU


nan nen (son nazal).
Pa egzanp : So Paulo ; irm ; refeies POU PWONOSYASYON AN TOU :
L yon mo fini avk m , yo pwononse l tankou yon n Notions de portugais du Brsil
nazal.
Pa egzanp : Passagem pasajen ; homem omen

Nan pif rejyon nan Brezil, yo pwononse ti tankou tchi . Accentuation


Pa egzanp : Tabatinga Tabatchinga
Laccent tonique (syllabe sur laquelle on force le ton) est
Epi l yon mo fini avk e , yo pwononse l tankou i . habituellement sur lavant-dernire syllabe (ex: fazenda),
Pa egzanp : costume kostoumi linverse du franais, o il est souvent sur la dernire (ex: Paris).

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Poutt sa, l mo a fini ak te , yo pwononse l tankou En consquence, la voyelle finale dun mot ne sentend
tchi tou. presque pas (ex: Oiapoque = Oyapock/Oiapoqu nest
Pa egzanp : dente dentchi ; Boa noite Boa noytchi prononc que par les Guyanais qui veulent faire exotique).

Menm jan tou, yo pwononse di (ak l mo a fini ak Sil nest pas en avant-dernire position, il est indiqu par un
de ) tankou ji . accent (ex: Belm).
Pa egzanp : dia jia ; tarde tarji
Il est trs important de marquer laccentuation, sinon les
L yon mo fini avk l , oubyen l gen yon l avan yon risques dincomprhension ou de malentendu sont trs
konsonan, yo pwononse l preske tankou ou , selman yo f levs.

22 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 23


Sons particuliers YON TI KRAS GRAM
Les accents fonctionnent linverse du franais: e=; =ai FRANAIS PORTUGUS FRANAIS PORTUGUS
(ex: Pel= Plai).
le o Je Eu

Laccent circonflexe ferme le son de la voyelle: =; =au. la a


Tu Voc (oubyen tu)
Vous Amarelo
Sons composs de plusieurs lettres: nh=gn (ex: les Amarelo
(singulier)
O senhor (gason) / A senhora
Ronaldinho=Ronaldigno); o=aon (ex: seleo= selessaonne (fi)
os / as Verde
et surtout pas selessaho, comme disent les commentateurs Il Ele
sportifs!); lh= ill ou y (ex: ilha=illa). du do Elle Ela

de la da Nous Ns
A la fin des mots le te ou le de se mouille (ex: noite=notch, Vocs /
liberdade=liberdadji); cest plus ou moins le cas selon les des dos / das Vous (pluriel) Os senhores /
rgions. As senhoras
dans le (les) no (nos)
Ils Eles
u=ou (ex: nibus=aunibous) dans la (les) na (nas) Elles Elas

o=o dans un mot mais o=ou la fin dun mot (o barco= ou


barcou) KK VB ENPTAN KREYL PORTUGUS

Riske Arriscar
KREYL PORTUGUS
ou=o la fin dun mot (eu vou=eu vo) Tounen Voltar
F Fazer

Blese Machucar
Manje Comer
Nou te jwenn sa sou paj entent ki rele:
Pote ale Levar
http://www.brasilyane.com/index.php/culture-bresil/parler-qbresilienq Bw Beber
Pote vini Trazer
Mache Caminhar
Mande Perguntar
Chita Sentar
Priy Rezar
Rete Ficar

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Mete Colocar
Ale Ir
Kmanse Comear
Achte Comprar
Fini Terminar
Vann Vender
Tonbe Cair
Travay Trabalho
Lave Lavar

Pale Falar Twonpe Enganar

Bay Dar Sonje Lembrar

Prete Emprestar Bliye Esquecer

24 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 25


KONJIGEZON VB REGILYE YO KK VB KI PA REGILYE
SA KI PI ENPTAN YO
VB KI FINI AK -AR YO
(amar, gostar, procurar, mostrar, andar, cozinhar, falar, colocar) (TAN PREZAN) :
Tan pase Tan pase SER (tre) ESTAR (tre)
Pronome Tan prezan
(pretrito perfeito) (pretrito imperfeito) (nan yon kondisyon (nan yon kondisyon ki TER (genyen) IR (ale)
Eu falo falei falava ki stab) ka chanje)

Voc fala falou falava Eu sou estou tenho vou


Ele / Ela fala falou falava
Voc est tem vai
Ns falamos falamos falvamos
Vocs falam falaram falavam Ele / Ela est tem vai
Eles / Elas falam falaram falavam
Ns somos estamos temos vamos
N.B. Nou pa t mete konjigezon pou tu , paske yo preske
pa janm svi ak sa. Pou ou , yo plis svi ak voc , epi Vocs so esto tm vo
menm l yo di tu , yo konn konjige l tankou voc .
Eles / Elas so esto tm Vo

VB KI FINI AK -ER YO
(comer, vender, entender, compreender, nascer, viver)
FAZER (f) DAR (bay) PODER (kapab) QUERER (vle)

Tan
Tan pase Tan pase Pou tan FITI a (futuro),
Eu fao dou posso Quero
Pronome
prezan
(pretrito (pretrito men sa k pi fasil :
perfeito) imperfeito)
Voc faz d pode Quer
Eu como com comia Konjige vb IR epi
Voc come comeu comia
mete l ansanm ak lt Ele / Ela faz d pode Quer
vb la nan enfinitif.
Ele / Ela come comeu comia
Ns fazemos damos podemos Queremos
Ns comemos comemos comiamos Se menm jan ak an
kreyl, l ou di Vocs fazem do podem Querem
Vocs comem comeram comiam
mwen pral oubyen
Eles / Elas comem comeram comiam mwen va . Eles / Elas fazem do podem Querem

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pa egzanp :
Tan pase Tan pase
Tan VER (w) VIR (vini) PERDER (pedi) PEDIR (mande)
Pronome (pretrito (pretrito
prezan
perfeito) imperfeito) Eu vou beber gua.
Eu vejo venho perco Peo
Eu como com comia
Voc vai ver.
Ele vai sair. Voc v vem perde Pede
Voc come comeu comia Ns vamos trabalhar.
Ele / Ela come comeu comia
Vocs vo falar. Ele / Ela v vem perde Pede
Elas vo rezar. Ns vemos vimos perdemos Pedimos
Ns comemos comemos comiamos

Vocs comem comeram comiam Ou ka jwenn konjigezon Vocs vem vm perdem Pedem
IR yo sou pwochen
Eles / Elas vem vm perdem Pedem
Eles / Elas comem comeram comiam paj fy sa a.

26 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 27


Curitiba ak Porto Alegre 2 vil sa yo se nan Sid peyi a yo
MEN KI VIL KI PI ENPTAN NAN BREZIL YO : ye se yo ki pi lwen zn Manaus la (sitou Porto Alegre). Gen
fredi la tou, epi gen mwens moun nwa (ou ka jwenn plis ra-
sis). Men, yo enptan kan menm, sitou Porto Alegre, paske
So Paulo Se li ki pi gwo, pa slman nan Brezil, men se
se rejyon sa ki pi devlope nan peyi a.
youn nan vil ki pi gwo nan lemond. Gen plis pase 11 milyon
moun ki rete la, sa vle di slman vil sa a gen plis moun pase
tout Ayiti. Se pa kapital peyi a, men se la ki gen plis biznis.
Fortaleza ak Recife se 2 gwo vil ank. Gen touris, men zn
nan pa two devlope.
Rio de Janeiro Avk plis pase 6 milyon moun, se dezym vil
nan Brezil, epi li bl anpil. Touris yo renmen Rio de Janeiro an-
pil. La gen 2 bl plaj ki rele Copacabana ak Ipanma. Gen yo
mn kote yo mete yon estati Jezi (kote sa a rele Corcovado), COUPE DU MONDE 2014
ak yon lt mn kote ou ka w tout vil la nt (kote sa a rele Po
de Aucar). L fini, chak ane yo f yon gwo Kanaval. Si ou pale MEN TOUT VIL KOTE AP GEN MATCH :
plizy lang, Rio de Janeiro kapab bon pou ou, poutt touris yo.
Moun ki soti Rio de Janeiro yo gen yon ti non jwt, se carioca (Nan vil sa yo, ap gen plis aktivite tankou konstriksyon, tou-
. Pafwa yo pa di non konpl vil la, yo di slman O Rio . ris, elatriye.)

Rio de Janeiro, So Paulo, Belo Horizonte, Porto Alegre, Bras-


Salvador Se kapital eta ki rele Bahia (yon eta se tankou lia, Cuiab, Curitiba, Fortaleza, Manaus, Natal, Recife, Salvador.
yon depatman an Ayiti). Se twazym vil nan Brezil (li gen
plis pase 2.6 milyon moun). Gen anpil touris, men an jeneral,
zn nan pa tw devlope.
Nan ane 2016, Rio de Janeiro pral gen Jeux Olympiques yo tou.

Brasilia Se kapital peyi Brezil, li yon ti jan pi piti pase Sal-


vador. Sl pwoblm li genyen, tout bagay lwen. F w gen
machin pou ou rive anpil kote.

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Belo Horizonte Se yon gwo vil (plis pase 2.3 milyon moun),
se kapital yon gwo eta ki rele Minas Gerais. Nan eta sa gen
anpil brezilyen nwa, ki f yo pa p sezi l yo w ayisyen ; yo
ka pran nou pou brezilyen (nan sans sa, So Paulo, Rio de
Janeiro, ak sitou Salvador se menm jan).

Manaus Se kapital eta Amazonia. Li gen preske 2 milyon


moun. La a ap gen kk match ``Coupe du Monde`` epi gen
anpil konpayi ki konnen gen anpil Ayisyen la, yo al chache yo
pou f kontra travay, sitou nan konstriksyon.

28 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 29


ETA YO AK KAPITAL YO MEN KK ENFMASYON ANK KI KA ITIL OU

Brezil gen 26 eta (yon eta se tankou yon depatman an Ayiti). SANTE :
Chak eta gen vil kapital pa l.
Brezil, swen sante a gratis ti cheri. Depi ou al nan lopital,
L fini, kapital peyi a se Braslia. Li pa pou yon eta, paske li gen laboratwa, ps sante ak famasi ki pou leta, ou pa bezwen
yon zn apa ki rele Distrito Federal, ki nan mitan eta Gois. peye anyen, ni pou randevou kay dokt, ni pou analiz, ni pou
remd. Se selman si ou al yon kote prive (yo rele sa particu-
Men yon lis tout eta yo ak kapital yo : lar), w ap peye.
Estado Siglas Capital Si ou gen yon ijans tout bon (aksidan, elatriye) ou ka al lo-
Acre AC Rio Branco pital, nan Pronto Socorro (Premye Swen), 24 sou 24. Si ou
Alagoas AL Macei bezwen yon ambilans, rele SAMU nan nimewo 192 .
Amap AP Macap
Amazonas AM Manaus
Depi se pa yon ijans, pito w al nan ps sante ki pou katye ou
la. Nmalman chak zn nan yon vil gen yon ps sante kote
Bahia BA Salvador
ou ka ale pou konsilte oubyen pou jwenn remd. Chache
Cear CE Fortaleza
konnen kote ps sante nan katye pa w la ye, paske la ou ka-
Esprito Santo ES Vitria pab jwenn swen ou bezwen an pi fasil.
Gois GO Goinia
Maranho MA So Lus Men kijan pou jwenn remd yo : Depi dokt a ba w yon
Mato Grosso MT Cuiab preskripsyon, al f yon kopi. W ap pote tould papye yo
Mato Grosso do Sul MS Campo Grande (orijinal la ak kopi a) nan famasi ki andan ps sante b lakay
Minas Gerais MG Belo Horizonte
ou a, epi y ap tou ba w remd la. Si yo pa genyen l, yo ka
voye ou tcheke yon lt kote (pa egzanp, nan famasi lopital
Par PA Belm
la) pou w si yo gen remd sa a. L yo voye ou tcheke yon
Paraba PB Joo Pessoa lt kote, yo rele sa encaminhamento. Si pa genyen menm,
Paran PR Curitiba ou ka oblije al achte l nan yon famasi prive (particular).
Pernambuco PE Recife
Piau PI Teresina Fanm ansent ak ti bebe yo : Gen yon oganizasyon legliz kato-

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

Rio de Janeiro RJ Rio de Janeiro


lik ki konn ankadre fanm ansent ak ti bebe yo. Yo pa bay kb
men yo ka ba w anpil bon konsy pou ou konnen ki jan pou
Rio Grande do Norte RN Natal
f tout demach kay dokte, elatriye. Pou f kontak avk yo, ou
Rio Grande do Sul RS Porto Alegre
ka mande pou Pastoral da Criana nan nempt legliz katolik.
Rondnia RO Porto Velho
Roraima RR Boa Vista VIH-SIDA : Brezil ou ka fe ts la gratis. Si ou svi ak remd
Santa Catarina SC Florianpolis pou VIH-SIDA, se pou ou anrejistre w depi ou rive nan peyi
So Paulo SP So Paulo a (sitou nan vil kote w ap stab la), pou ou kapab kontinye
Sergipe SE Aracaju
jwenn remd sa yo. Menm si ou toujou gen remd sou ou, al
Tocantins TO Palmas
anrejistre w avan yo fini, paske sa ka pran tan pou yo kman-
se voye remd pou ou kote ou ye a.
(Distrito Federal) DF Braslia

30 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 31


Mande nan ps sante b lakay ou, oswa nan lopital, pou yo Depi 12 janvye 2012, yo pa p kite lt Ayisyen antre ank san
esplike w ki kote ak ki jan pou ou anrejistre w (an potig,VIH- yo pa gen viza. Pou yon moun f viza, se nan konsila Brezil
-SIDA rele HIV-AIDS epi yo pwononse l ag i v pou ki Ptprens, an Ayiti, pou li mande li. Pandan 2 an (jis jan-
HIV ak ayds pou AIDS). Pote pys idantite w ak kan vye 2014), gouvenman Brezil di y ap bay 100 viza imanit
yo te ba w an Ayiti pou remd yo, ak nempt lt dokiman ki pa mwa nan konsila Ptprens la. Apre sa yo toujou ap
gen pou w avk sa. Pa egzanp y ap bezwen konnen ki non bay lt kalite viza yo te konn bay deja (tankou viza etidyan,
tout remd ou konn bw yo, pou yo pa twompe epi ba w yon elatriye) tou.
remd ki pa p bon pou ou. L ou al anrejistre, yo pral mande
w adrs ou ak nimewo telefn ou tou. Moun ki f yon pitit nan peyi Brezil : Pitit la gen nasyona-
lite brezilyen. Manman l kapab al nan Polcia Federal (nan
nenpt vil kote ou rete, nenpt l) pou mande yon lt kalite
viza k ap pi bon pou li. Si papa l la epi li kapab pwouve si l
ap okipe pitit la, li gen dwa f sa tou.
FEDERAL LA : Moun ki marye ak yon brezilyen / brezilyn : gen dwa al nan
Federal la pou mande lt kalite viza.
Brezil, Polcia Federal la se Migrasyon tou. Si ou te antre nan
peyi a avan 12 janvye 2012, oubyen si ou te antre avk yon
viza sou pasp ou nempt l, ou pa bezwen p yo. Okontr N.B. : Enfmasyon sa yo, se nan mwa janvye 2012 nou te
se pou ou toujou kenbe kontak avk yo. Tout gw vil gen jwenn yo. Si w ap li fy sa a anpil tan apr dat sa a, li ta bon
biwo Polcia Federal. L ou rive nan biwo a, se pou ou man- pou ou verifye detay yo paske gen bagay ki te kapab chanje.
de pou depatman etranje (estrangeiros).

Chak l w al f yon demach nan Federal la, se pou ou mande


yo ki pwochen pa pou ou f ak kil pou ou f l, pou ou evite
pwoblm. Si ou al renouvle dokiman w yo an reta yo ka f
ou peye yon gw kontravansyon oubyen pa kite w renouvle
l menm.

Si ou chanje adrs, se pou ou al f yo konnen tou, paske l


rezidans ou a soti oubyen nempt lt l yo bezwen kominike

FEY KREYL AYISYEN POTIG


FEY KREYL AYISYEN POTIG

av w, yo voye yon avi nan adrs ou te ba yo a.

Pou Ayisyen ki te antre Brezil avan 12 janvye 2012 yo, y ap


bay yon viza imanit ki pmt ou travay nan peyi a san pwo-
blm pandan 5 an. Nan jounal yo di konsa, apre 5 an yo
pase, y ap renouvle l pou yon rezidans pemanan si ou ka-
pab pwouve si w ap travay, men nou poko w yon dokiman
ofisyel ki esplike pati sa a byen. Yo poko fin esplike kil yon
moun kapab f fanmi li vin jwenn li tou, men nmalman ou ta
gen dwa sa depi ou jwenn rezidans pemanan an.

32 APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS 33


Ministrio do
Trabalho e Emprego

Você também pode gostar