Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
v
e
l
Exerccio
Efeito Inibidor
(-)
Efeito Provocador
(+)
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Magnitude Relativa
V
a
r
i
v
e
l
Exerccio
Tipo 1 - Agudo > Sub-Agudo
Tipo 2 - Agudo < Sub-Agudo
Tipo 3 - Agudo << Sub-Agudo
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Interao entre Sesses Sucessivas
V
a
r
i
v
e
l
Somao temporal de respostas sub-agudas
Somao temporal + Adaptao funcional
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Implicaes Prticas:
1. Valor preditivo das arritmias sobre a mortalidade
3. Preveno de mortalidade arrtmica cardiovascular
4. Modificao do perfil lipdico plasmtico
6. Hipotenso ps-esforo
5. Efeitos sobre o controle glicmico
2. Sncope relacionada ao esforo
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Implicaes Prticas:
1. Valor preditivo das arritmias sobre a mortalidade
3. Preveno de mortalidade arrtmica cardiovascular
4. Modificao do perfil lipdico plasmtico
6. Hipotenso ps-esforo
5. Efeitos sobre o controle glicmico
2. Sncope relacionada ao esforo
Frolkis JP, Pothier CE, Blackstone EH, Lauer MS. N Engl J Med 2003; 348:1508
Efeito Sub-Agudo do Exerccio Arritmia Mortalidade
Efeito Sub-Agudo
Marcador de Risco
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Arritmias Ventriculares
R
i
s
c
o
Exerccio
Efeito provocador
Tipo 2 - Agudo < Sub-Agudo
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Implicaes Prticas:
1. Valor preditivo das arritmias sobre a mortalidade
3. Preveno de mortalidade arrtmica cardiovascular
4. Modificao do perfil lipdico plasmtico
6. Hipotenso ps-esforo
5. Efeitos sobre o controle glicmico
2. Sncope relacionada ao esforo
Definies
Sncope: Perda sbita, transitria e
espontaneamente reversvel da
conscincia e do tnus postural.
Pr-sncope: Perda sbita,
transitria, espontaneamente
reversvel do tnus postural, sem
perda da conscincia.
Como investigar ?
Sncope durante esforo em atletas deve
ser considerada equivalente a um episdio
de morte sbita abortada at que sua
etiologia seja identificada
Hedrich O, et al. IN: Grubb. Syncope- Mechanisms and management, 2005.
FINOMETER
FINOMETER
Presso arterial digital pulstil no-invasiva
Sncope e Exerccio
TILT TESTE
6%
22%
6%
6%
60%
Sncope
Neurocardiognica
Resposta fisiolgica
Hipotenso postural
Padro
disautonmico
POTS
Castro RRT e Nbrega ACL, 2005
Sncope Neurocardiognica
FC
PAS
PAD
Soteriades et al. NEJM 2002; 347: 878-85
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Implicaes Prticas:
1. Valor preditivo das arritmias sobre a mortalidade
3. Preveno de mortalidade arrtmica cardiovascular
4. Modificao do perfil lipdico plasmtico
6. Hipotenso ps-esforo
5. Efeitos sobre o controle glicmico
2. Sncope relacionada ao esforo
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio e Mortalidade
0
100
200
300
400
500
600
700
C PheC Ex24 Ex48 Ex24
+AG
AG
ESV
* *
#
0
20
40
60
80
100
Ex24
+AG
C PheC Ex24 Ex48 AG
TV%
*
#
0
0.5
1
1.5
2
2.5
Endo Epi
0
0.5
1
1.5
2
2.5
Endo Epi
Controle
Exerccio 24h
Delayed cardioprotective effects
of exercise in dogs are
aminoguanidine sensitive: possible
involvement of nitric oxide
Babai L et al. Clin Sci 2002; 102: 435-451
I
s
q
u
m
i
c
o
s
I
s
q
u
m
i
c
o
s
F
i
b
r
i
l
a
V
e
n
t
r
i
c
u
l
a
r
e
S
o
b
r
e
v
i
d
a
(
%
)
*
*
100
80
60
40
20
0
*
*
C C2 Ex24 Ex48 Ex24 AG C C2 Ex24 Ex48 Ex24 AG
+AG +AG
Ocluso
Reperfuso
Sobrevida FV
Babai L et al. Clin Sci 2002; 102: 435-451
Efeito sub-agudo do exerccio sobre a arritmia e mortalidade
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Arritmias Ventriculares
R
i
s
c
o
Exerccio
Adaptao
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Implicaes Prticas:
1. Valor preditivo das arritmias sobre a mortalidade
3. Preveno de mortalidade arrtmica cardiovascular
4. Modificao do perfil lipdico plasmtico
6. Hipotenso ps-esforo
5. Efeitos sobre o controle glicmico
2. Sncope relacionada ao esforo
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Lipdios e Lipoprotenas
Triglicerdios: Sem limiar mnimo
Ocorre 18-24 h aps
Persiste < 72 h
HDL-colesterol: HDL-3 sedentrios
HDL-2 treinados
No modifica Apo AI e AII
Depleo aguda de TGL intramuscular =
Ativao Lipase Lipoproteica =
Alterao perfil lipdico
Thompson PD et al. Metabolism 1980; 29: 662
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Metabolismo Lipdico
V
a
r
i
v
e
l
Tipo 3 Agudo << Sub-Agudo
Somao temporal
HDL
TGL
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Metabolismo Glicdico
Depleo aguda de glicognio intramuscular =
Ativao Hexoquinase II e Glicognio Sintetase
Kelley D & Goodpaster B. Med Sci Sports Exerc 2001; 33 (suppl): S495
Christ-Roberts CY, Mandarino LJ. Exerc Sport Sci Rev 2004;32:90-4.
Sadios: sensibilidade insulnica e glicemia mantida
Diabticos Tipo II: resistncia insulnica e glicemia
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Implicaes Prticas:
1. Valor preditivo das arritmias sobre a mortalidade
3. Preveno de mortalidade arrtmica cardiovascular
4. Modificao do perfil lipdico plasmtico
6. Hipotenso ps-esforo
5. Efeitos sobre o controle glicmico
2. Sncope relacionada ao esforo
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Metabolismo Glicdico
Zhang BB. Insulin Signaling and Action: Glucose, Lipids, Protein. 2002
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Metabolismo Glicdico
Holmes B, Dohm GL. Med Sci Sports Exerc 2004;36:1202-6.
Holten MK et al. Diabetes 2004;53:294-305.
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Metabolismo Glicdico
Kennedy JW et al. Diabetes 1999; 48: 1-6
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Proteo Metablica X Risco Hipoglicmico
V
a
r
i
v
e
l
Glicemia
Hipoglicemia
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Implicaes Prticas:
1. Valor preditivo das arritmias sobre a mortalidade
3. Preveno de mortalidade arrtmica cardiovascular
4. Modificao do perfil lipdico plasmtico
6. Hipotenso ps-esforo
5. Efeitos sobre o controle glicmico
2. Sncope relacionada ao esforo
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Presso Arterial
Brando Rondon MU et al. JACC 2002; 39: 676
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Presso Arterial
Mantido por at 22 horas
Presso sistlica e diastlica
Mais evidente no hipertenso
Baixo limiar (40% VO
2
max)
Kenney MJ & Seals DR. Hypertension 1993; 22: 653
Brando Rondon MU et al. JACC 2002; 39: 676
Reduo DC via menor VS (VDF)
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Presso Arterial
6) Uso de Medicamentos
1) Idade e sexo
5) Presena de hipertenso
3) Momento ps-esforo analisado
Fatores modificadores dos mecanismos envolvidos
2) Posio corporal
4) Condies ambientais (temperatura, umidade)
FLUXO BASAL
Pr Pr Ps
60 min
Ps
60 min
#
Ps
10 min
Ps
10 min
*
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Sobre a Reatividade Vascular
0
100
200
300
400
500
600
0
100
200
300
400
500
600
F
l
u
x
o
s
a
n
g
n
e
o
-
T
e
m
p
o
(
m
L
/
1
0
0
m
L
/
m
i
n
.
s
)
Ps
120 min
Ps
120 min
#
Bousquet-Santos et al. Braz J Med Biol Res 200538:621-7;
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Sobre a Reatividade Vascular
HIPEREMIA REATIVA
Pr Pr
0
200
600
1000
1400
1800
0
200
600
1000
1400
1800
F
l
u
x
o
s
a
n
g
n
e
o
-
T
e
m
p
o
(
m
L
/
1
0
0
m
L
/
m
i
n
.
s
)
Ps
10 min
Ps
10 min
*
Ps
60 min
Ps
60 min
*
#
Ps
120 min
Ps
120 min
#
Bousquet-Santos et al. Braz J Med Biol Res 200538:621-7;
Efeitos Sub-Agudos do Exerccio
Sobre a Reatividade Vascular
EXCESSO DE FLUXO
DURANTE HIPEREMIA
REATIVA
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
F
l
u
x
o
s
a
n
g
n
e
o
-
T
e
m
p
o
(
m
L
/
1
0
0
m
L
/
m
i
n
.
s
)
Pr Ps
10 min
*
Ps
60 min
*
#
Ps
120 min
#
Bousquet-Santos et al. Braz J Med Biol Res 200538:621-7;
Funo Vascular Aps o Exerccio
Vasodilatao sistmica aps exerccio que pode perdurar horas
1
Reatividade vascular?
1 Coats et al., 1989; Kingwell et al., 1997.
VASOCONSTRITORES
Endotelina-1
Angiotensina
VASODILATADORES
xido ntrico
Prostaglandinas
Adenosina
ATP
K
+
H
+
CO2
O2
Osmolaridade
Msculo esqueltico
Vaso de resistncia
(arterola)
Nervo vasoconstritor
simptico
Msculo liso
vascular
Modificado de Halliwill Jr. Exerc Sport Sci Rev 2001;29:65-70.
Controle do tnus e remodelamento vascular; resposta inflamatria.
Disfuno endotelial: gnese de doenas cardiovasculares.
Endotlio
Green DJ et al. J Physiol 2004;561:1-25
Endotlio e Exerccio: Tempo de treinamento
Sedentrio
Durao do treinamento
NO
expresso eNOS
NO
Remodelamento vascular
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
Somao temporal + Adaptao
P
r
e
s
s
o
A
r
t
e
r
i
a
l
Adaptao funcional
Hemodinmica e neurohumoral
Efeito Sub-Agudo do Exerccio
CONCLUSES
O exerccio provoca respostas agudas proporcionais intensidade
A exposio regular ao exerccio promove adaptaes crnicas
Os fenmenos fisiolgicos que ocorrem entre as sesses de exerccio
EFEITOS SUB-AGUDOS
Os efeitos sub-agudos do exerccio podem ter importncia na
identificao de risco e na compreenso dos processos adaptativos
FISIOLOGIA DO REPOUSO (PERODOS DE RECUPERAO)
FISIOLOGIA DO EXERCCIO