Você está na página 1de 12

Revista Portuguesa de Filosofia

A Queslo Fonseca-MoIina
AulIov|s) Seveviano Tavaves
Souvce Bevisla Fovluguesa de FiIosoJia, T. 11, Fasc. 1 |Jan. - Mav., 1955), pp. 78-88
FuIIisIed I Revista Portuguesa de Filosofia
SlaIIe UBL http://www.jstor.org/stable/40336339 .
Accessed 17/07/2013 1611
Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .
http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
.
JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of
content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms
of scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.
.
Revista Portuguesa de Filosofia is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Revista
Portuguesa de Filosofia.
http://www.jstor.org
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
78 BEVISTA FOBTUQUESA BE FILOSOFIA
A QUESTiO FONSECA-MOLINA
Besposla
a una cvJlica
0 F. Jose de OIiveiva
Bias,
deJendeu lese de doulovanenlo, na Uni-
vevsidade
Ovegoviana de Bona, soIve a Ciencia Media en
Fonseca,
de que
puIIicou uns exlvaclos na vevisla Bvolevia, en 1028.
En 1950 o FvoJ. Joao BaIenecI, que ensina acluadnenle leoIogia
en
Ona
|EsipanIa), consagvou
a esle
lena,
a pvoposilo
da vida e oIva de Luis
MoIina, u-nas
ipaginas cIeias de evudic,ao 'Iislovica e de considevasoes pes-
doais de aIlo vaIov, e
Iogo IIe saiu a levveno 01. Bias nas paginas
da vevisla
IvasiIeiva VevIun, deJendendo o seu
ponlo
de visla.
En
1%3, no JascicuIo IV da Bevisla Fovluguese,
de
FiJosoJia,
lodo
consagvado
a
vida,
oIva e
plensanenlo
J iIosoJico de Fedvo da
Fonseca, juH-
ganos convenienle
consiaigvav
ilanIen unas paIavvas
a lao deIalida, e ainda
nao
soJIucionada, queslao do aulov
pvinei.vo
da 'Ciencia
Media,
e eis que
lan-
Ien desila vez nos saiu a caninIo 01.
Bias, e JeAo con lanla IiIevdade e vu-
deza, descuIipa-se pov
se lvalav de uvn neslve a esgviniv
con un seu anligo
aIuno, que
dianle da sua cvilica
pavece
nao Jicav de
pe
nen una s6
paIavva,
nen una so
Jvase,
nen una so dala!
Foi ainda nas
'paginas
da vevisla V
evIiun, !que
0. B. nos assaIlou con
o
avligo, que
Ieva o sugeslivo liluIo En lovno do dueIo Fonseca-MoIina
Una
avgunenlagdcJ
suicida
C).
10 aulov
apivessou-se
a enviav una
cdpia
a
divecao
da BFF.9 exigindo
a sua
'puIIIicac.ao inediala, pava qae os seus Iieiloves pudessen
sev eIucidados
scIve o novo
dueIo, seja-nos Iicilo oIana-Jo assin, OIiveiva Bias-Tavaves.
Fevanle aIgunas oIslevvaoes juslas Jeilas
pov pessoas conpelenles,
ao
avligo, que,
na aIluva, nao se sa)Iia lev sido ja adndlido e puIIicado peIa
vevisla VevIun, lao
jusilas que
o nesno aulov con eIas pQenanenle
con-
covdou,
O. B.
ivedigiu
un
segund0
lvaIaIIo nais sinpIes,
nenos vude e nais
sinlelico e esle
que puiIMcanos
nas paiginas
da nossa vevisla.
Nesvla
vesip'os'la levenos
pvesenle
un e oulvo avligo. Fava nao nos aIon-
gavnos denasiado, pvelJevinos
nao lonav una pov
una as aJivnac.6es
de
0. B. AcIanos
pveJeviveI
vevev nais una vez
lodo o
pvoiIIena
e as soIu-
qoes apvesenladas,
lanlo nais
que lenos aIgo de novo a dizev soIve Ie.
Be caninIo levenos1 ensejo de iv locando nas oIjeogoes
conlva nos
Ievanladas
pov 0. B., e dav-IIe-enos vazao, allguna vazao, quando os pave-
cev
que
a levn, e
quando nao a
livev, que
e
quase senipve,
nao IIa daivenos.
CJonecenos
pov apvesenlav
dianle do Ieilov a lese e a
posigao
da nesna
nesle pivo'IIena.
Te.se
Quevn
Joi o
pvineivo
invenlov da Ciencia Media Fonseca ou
MoIina?
iBaIenecI aJivna lev
sido MoIina: Joi Fonseca, vesponden
01. Bias
e Tavaves.
Fosigdo
da lese
Bepavenos,
cono nola
pveIininav, que os aivgunen-
| i) VevIun,
7I |Bio de
Janeivo,
Mavco de 1954) 37-63.
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
NOTAS,
INEB1TOS E BOCUMENTOS 79
los apvesenlados peIos
deJensoves das divevsas leses sao
pvalicanenle
as
nesnos uns lanlos lexlos saidos1 da nao de Fonseca e MoIina, aIgun depoi-
nenlo nais ou neIos conlenpovaneo,
vavos docunenlos oJiciais,
e pouco
nais. i JIavo que
a
inlevpvelacao desles docunenlos e
que pode
vaviav e
vavia de
Jaclo,
dando asisin Iugav a divevsas
opinioes.
A)
BaIenecI oIIando isoIveludo as aJivnacoes de Fonseca e MoIina
e lendo en IinIa de conla sinpIesnenle
a cvonoIogia desses lexlos,
concIui
que
'MoIina ensinou a ciencia nedia en 1&62 ou ailse 1561, ao
passo que
Fon-
seca, segundo
o seu
depoinenlo, so a ensinou en 1566. Logo a
pviovidade
e de iMoIina. A
conciIiagao, exigida peIa
aJ
ivnaao lao calegovioa de Fon-
seca de lev sido eIe o pvineivo a ensinav seneII'Ianle
doulvina,
e
inpossiveI,
coneIuilido
inopinadanenle que
lanlo MoIina cono Fonseca
dIegavan, pov
caninIos diJeveailes, en
lenpos
diJevenles e independenlenenle
un do oulvo,
a
aJivnagao
da nesna coisa.
B)
OIvevva Bin Aceila o lesleinunIo cIavo e
pveciso
de Fonseca,
que
Joi o pvineivo
a ensinav esla doulvina:
so nao adnile o ano
que
eIe
indioa. Con
eJeilo,
Fonseca diz lev sido en 1566, nas O. B. aJivna
que
laI
nao se
pode
adniliv e
pveJeve
o ano de 1564.
Bazoes de laI Jaclo
1) Fonseca diz no nesno lexlo que eva nessa
ocasiao
pvoJessov de leoIogia: ova, peIos calaIogos,
Fonseca Joi ipivoJessov
desla discipIina
en
1664,
e nao nos consla
que o lenIa sido en 1566.
2) Cono 'conciIIiav eslas duas dalas? Buas Iipoleses a) os1 30 anos
assinaIados
poiv
Fonseca nao se deven lonav con lodo o
vigov,
nas
apvo-
xinadanenle, no senlido de uns lvinla anos. Cono Ion
Ialino,
i
pouco
exaclo
en dala e nunevos e
despveza JJiaciIinenle pavceIas de sonenos inipovlancia
O
gevnanico,
diz 0. B. a
pvoposilo
do lvaIaIIo de J.
BaIenecI, pava quevn
uina senana sao 7
dias,
e nao 8, e o con`junlo de duas senanas Bao 14 e nao
15..., nao conpveendeva iJaciInenle que
a un
Ialino, soIIveludo a un
pov-
lugues,
desliluido de sensiiIiIidade nailenalica,
educado no cvilevio do pouco
nais ou1 nenos, das apvoxinaoes novaIs, passen despeivceIidas
essas e
naioves
diJevencas, e que
en evvos' de conpulo
se adnila pavvidade
de
nalevia... Foi necessavio descev a esles escIavecinenlos pava e con-
pveendev
cono Fedvo da Fonseca Jez lvinila anos alvas,
o
que ja eslava a
32 de dislancia
|*).
I)
Ou c'Fonseca escvevia no ocaso da sna exislencia... Nao e de
adnivaiv
que eIe ja nesse cvepuscuIo da sua vida, nao IocaJIizasse Ien nas
eJenevides do seu
passado
o ano exaclo en que
ensinava a sua Janosa leovia
e se conlenlasse con una
apvoxinacao |3).
Fasna Ionen da JaciIidade con
que se invenlan avIilvavianenle
Iipoleses, pava
se dIegav ao que se quev, cono 'se lovcen os lexlos nais
aulenlicos,
cono se deluvpan os Jaclos! O. B.
pde de
pavle
o leslenunIo
cevlo de Fonseca en
pessoa,
escvilo
pov
sua nao, onde diz ensinav aIguves
leoIogia
no ano de 1'566, pava se apoiav
decididanenle no leslenunIo de
un
calaIogo
dJiciaI da
Ovden, que
JaIa
apenas
do seu nagislevio leoIoevico
|O VevIun,
7I |Bio de
Janeivo, 1931) 378-79.
|) IIid, p.
37.
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
80 BEVISTA FOBTUOUESA BE FILOSOFIA
no
an0 de
1564,
ao
pass que
do ano de 1566 nada diz de seneIIanle. Quev
dizev, deixa-se o cevlo peIo duvidoso,
o expIicilo peIo onisso.
'O. B. aJ ivna
que
nao lenos lesleniviIo nenIun do seu en&ino leo-
Iogico
en 1566. 6 JaIso. Fodevianos desejav
neIIov leslenunIo que o do
nesno Fonseca? 6 cevlo
que os CalaiIogos da Ovden deIe nao JaIan. Mas,
que ouiJcva
quaIquev pessoa, que
deseonIecesse a naneiva cono sao Jeilos
esles
CalaIogos,
assin JaIasse, ainda se adnilivia.
Mas, que
0.
B., saIendo
quanlas Iacunas neIes
inlevven, quanlas onissdes, quanlas
coisas nenos
ex a elas ale e que
nunca se cIegavan a veaIIizav neIes se
aponlan,
assin
JaIe,
e vevdadeivanenle incviveI!
Mais.
Fovque
nao Ia-de lev sido, lonenos a leovia do pouco
nais
ou
nenos do nosso cvilico, no ano de 1570, ja que
consla cevlainenle que
Fon-
seca ensinou
leoIogia en 6vova duvanle a quavesna
desse ano |cJ
v.
p. 76)
?
O. B.
vesponde que
esse ano es'la Jova do anIilo cvono16gico pov eIe |Fon-
seca) lvaado. Fovque? pevgunlanos
nos.
SuiponIanos,
lodas as Iipoleses
sao adnissiveis nun
pouco nais
ou
nenos, que o
depoinenlo
de Fonseca
se veJevia aos uIlinos neses de 1566. AJinaI enJlve esle ano e o de 1570,
inlevven, des'pvezando as pavceIas, apenas
l`ves anos1: e se lonavnos o ano
Ieclivo de
1566,
Fonseca
podia
ale veJevivse, na dala indicada, ao ano oJJiciaI
de 1567, caso en
que apenas
nedeavian dois anos. Eslava islo Jova do an-
Iilo
cvonoIogico lvagado pov
Fonseca e enquadvado
na Jovna de un
pouco
nais ou nenos1?
Mais. AJinaI en
ique
iJicanos? Fonseca veJeve-se a 15-64 ou a 1565?
No JinaI do seu
avligo |p. 76),
0. B. aJivna vesposla
unica Foi en 1564.
Mas anles ja
adniliva
que
Fonseca...
pode
nuilo Ien veJeviv-se ao 2.` se-
neslve de 156*5... .
Fov oulvo
Iado, seigundo o nesno 0.
B., o ensino de MoIina deve coIo-
cav-se en 1564 o ano es'coIav de 1564 Joi o pvineiv0
do seu
nagislevio. Logo
nao
podia
lev sido anles de 1564.
Bepois
lanIen e diJiciI que
o Josse. Sevia
aiJaslav-se denasiado do anIilo dos1 30 anos
pov eIe indicados
|pp. 76-77).
Baciocinenos un
pouco.
Se Fonseca se
pode
veJeviv ao 2.` seneslve de 1565,
so
podeva
sev ao uIlino lvineslve de 1565, u seja, ao 1.` lvineslve do ano
Ieclivo de 1565-1566. Fov ooilva pavle,
MoIina connando en 1564 o seu
nagisJcevio
e lendo de coIocav-'se o seu ensino da Ciencia Media nesse ano
Ieclivo de 1564-11565,
e adnilindo ainda, cono quev
0.
B., que
esse ensino
nao podeva
coIocav-se nos
pvineivos
neses desse ano
Ieclivo, pov
seven na-
levias nuilo conpIicadas
e diJiceis, levianos' de adniliv ao nenos que
Mo-
Iina, seguinos
nislo ainda os dados de O.
B., ensinou a Ciencia Media anles
do Jin do ano Ieclivo de 1564-1565,
i.
e, o nais lavdav ale JuIIo de 1565.
Ona se Fonseca &6 a ensinou o nais1 cedo en OuluIvo do ano Ieclivo de 1565-
-1566,
a
pviovidade
de laI ensino
caIevia,
nesla Iipolese, a MoIina!...
Mais. Que
o Ialino seja o Ionen do pouoo
nais ou nenos en dalas
e
lenpo,
cono cavicailuva podevia passav,
cono
expvessa0
da veaIidade
e
JaIso. Cada
qua!
JaIe
pov
si e de si e nao deile o vidicuIo soIve loda una
vac.a
ou un
povo. Que Iaja enlive os Ialinos un ou oulvo a quevn
caIevia a
vecvininac.ao,
cono se enconlvan lanIen enlve os
gevnanicos,
esla cevlo:
que
sie enxovaIIe un
povo
inleivo lao JaIsaneniIe e
denais. Nos ao nenos,
cono Ialinos, aqui
iIevanlanos o nosso
pvoleslo
e
connosco,
cvenos nos, esla
a naiovia.
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
NOTAS,
INJiBITOS E BOCUMENTOS 81
Mais.
Quanla
a JaIla de nenovia de Fonseca, pavece-nos de novo
una suposic.ao lolaIinenle gvaliuila,
.lainl nais que Fonseca ao lenpo
de
escvevev esle lexlo andavia a voda dos
67 anos de idade. Nao se pode
dizev
que Josse
caquielolico,
cono Ien o denonslva o Jaclo de vedigiv enlao o HI vo-
Iune dos: seus Conenlavios.
Nao
pode, pois,
0. B.
apvesenlav
nenIuna vazao
pIausiveI pava
velav-
dav de dois anos o ensino de que JaIa Fonseca, que esle aponla
cono lendo
sido en 1566.
Quanlo ao lexlo de
MoIina,
O. B.
apIica-IIe o nesno
pvincipio
do
'pouco
nais ou neno's. Con eJeilo MoIina escvevendo en 1592 aJivna lev
ensinado essa doulvina Ia 30
anos1, quev
dizev en 1502.
0. B. usando o nesno
pvocesso,
escveve que
laI aiJivinagao
e inadnis-
siveiI e va de IIe covlav dois anos, dizendo devev lvalav-se de 1-564.
Quais as vazdes
apvesenladas? 1)
a leovia do nais on nenos Mo-
Iina lanIen
pevlencia
a JaniIia Ialina e
vespivou quase loda a vida o an-
Iienle
povlugues
do pouco nais ou inenos |4).
Ja vinos o que
vaIe esla
aJivnaao.
2)
Fov oulvo
Iado,
islo
pava jusliJIav o covle pvecedenle,
MoIina
so en 1563 iniciou a sua cavveina de pvoJessov, coneando pov
ensiinav JiIo-
soJ ia, e podenos
Ien
supov que o seu ensino de JiIosoJia nao ia Iogo
oone-
clv peIos
aIlissinos lvalados leoIogicos da ciencia divina e da pvedeslinaao.
Fov
isso,
condescendendo o nais que
e
possived,
o ano de 1664 e o pvineivo
en
que
se
poden
coIocav as suas
pveIecgoes
soIve laI nalevia |5).
N*ao
pevceIenos
nada MoIina e
pvoJessov
de JiIosoiJia ds 1563 a 1567:
as
quesloes
da ciencia divina e da
pvedeslinac.ao
sao aIlissinos lvalados de
leoIogia:
MoIina so
conegou
a ensinav leoIogia en
1567... Cono se alveve
0. B. a condescendev que
so en 1564 davia pveIecgoes
soIve laI nalevia?
Fovque
nao Ia-de condescendev uvn
pouco nais1,
e nais Iogicanenle, povque
nao Ia-de aJivnav que
MoIina so en 1567
podevia expIicav
a soIvediIa na-
levia, pois
so nessa dala conec,ou
eIe a ensioiav leoIogia?
E nao seva nais oIvio e naluvaI
adniliv, que,
enconlvando-se MoIina
en 1562 e 1563 a
pvepavav
os seus gvaus acadenicos en leoIogia na Uni-
vevsidade de
Evova,
lonasse
pavle
acliva e laIvez ale docenle en
disipuilas
puIIicas
e pavlicuIaves
de leoIogia,
as quais se veJeve o seu depoinenlo?
C)
A nassa
posigdo
Be
que
Fonseca Joi o
pvineivo
invenlov desla
doulvina nao
pode
Iavev
duvidas, segundo nos pavece,
se pondevavnos
'Ien
a
Jovga
inlvins'eca do seu leslenunIo.
1)
Esle e de 1566 e a naneiva incisiva e expIicila
cono esoveve,
pavece
nao podev
dav
Iugav
a Iesilaoes
anle annos lviginla quan
Iaec
scviIeven |gcviIinus
aulen anno Bonini nonagesi'no
sexlo supva
TniHe-
sinun el quinguagesinun)
. . . Ha lvinla anos |escvevenos1
no ano do Se-
nIov de 1596)
.
2)
Eslava enlao aIguves
a Ieccionav
leoIogia, expIicando
nessa oca-
siao as' leses da
pvovidencia
divina e da pvedeslinaao.
|*) IIid., p.
381.
|5) IIid., p.
380.
6
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
82 BEVISTA FOBTUQUESA BE FILOSOF.IA
8)
Foi enlao
que eIe JaIou, o
pvineivo, da Ciencia Media
neque
enin
quisquan eval, qui
Ioc
paclo
IiIeiilalen avIilivii noslvi cun divina
pvaescienlia, aiul
pvovidenlia apevle, el |ul diciluv)
in levninis canciIiassel.
Nao Iouve ale enlao
ninguen que conciIiasse desle nodo cIava e |cono
se
cosluna dizev)
en levnos pvopvios a IiIevdade do Iunano a'Ivedvio con a
pve&ciencia e
pvovidencia
divinas.
4) Fonseca Iancou as Iases da
doulvina,
oulvos conlinuavan a de-
senvoIve-Ia Iaud
gvavale luIinus, quod aIiis deinde veIus occupali,
ea
aIsoIveve non
poss-enus,
dun valio Iaec conciIiandae voIunlalis cvealae cun
divina
pvaescienlia,
ac
pvovidenlia soIa specie quiIusdan
nova
pauIalin
enoIiveluv.
5)
Enlve esses conlinuadoves Fon&sca cila
MoIina, Suavez,
e oulvos.
6) Fonlo inpovlanle Fonseca quando ise da cono
pvineivo
invenlov
da doulvina levn dianle dos1 oIIos
pvecisanenle
o que
MoIina ja escveveva
soIve islo, lanlo na Concovdia cono nos Conenlavios ul a MoIin. in con-
covd, el 1
p. ad 14...
|,len
islo a
navg-en do seu lexlo). Quev dizev,
Fonseca
saiIendo 'Ien o
quie
MoIina escveveu ja a esse vespeilo,
nao leve veceio en
aJivnav leiv sido eIe o
pvineivo
a conciIiav
naqueIes
levnos a IiIevdade Iu-
nana con a ciencia diviona.
-
Bepoinenlo
de MoIina
1)
O leslenunIio de Fonseca e lao cIavo, pveciso, apodiclico, que
a
pviovi podenos
aJivnav
que o de MoIina nao pode
eslav-IIe en
oposigao,
e a
pviovi
sevia Iicilo concIuiv
que
os depoinenlos de Fonseca e de MoIina
deven lev un senlido conciIialovio. Faanos1,
nesle ponlo, jiusliga
a 0. B.,
que
viu cIavo desde o
pvincipio.
2)
O
pivineivo
lexlo saido da
pena
de MoIina e de 1588, na I.Jl edicao
da ConcolJdia, e
que
nao oJevece
diJicuiIdades.de naiov, depois
do que
escve-
venos no nosso avligo
anleviov |JI). Cono enlao dissenos o lvadidevinus
levn de se enlendev,
conlva o
que
aJivna o F. BaIenecI e de acovdo con a
inlevpvelaao
de 0.
B., ipov
ensinav
pov escvilo, e nesse senlido MoIina Joi
veaInenle o
pvineivo
a escvevev sioIve a Ciencia Media |7).
3)
O
s'egundo
lexlo apavece
nos Conenlavios a I
pavle
da Suna,
e
povque nos pavece que
nao Joi ainda exp`Iovado devidanenle, vanos
lvans-
cveve-Io na
Inlegva
|Tiludo
a
ncuvgen Que a ciencia nedia nao se deve vejeilav,
povque vecovqcdIia IviIIanlenevule a IiIevdade de avIilvio con ludo
o
nals).
|Texlo)

cCono, poven,
o vevdadeivo concovda con o vevda-
deivo, e se aJasla
deipvessa
do JaIso, o Jaclo de que
os qualvo capi-
luIos da pvesciencia nedia concovden lao JaJciI e adnivaveInenle
con a IiIevdade de avIilvio,
e sinaI naniJeslo, de que
nos ensinanos
a naneiva
pevJeila
e Iegilina
de lud0 isso se conciIIiav.
|) BFF., I7
|Bvaga, 19)3) 421-23, onde ven cilados os lexlos en queslao.
|7)
A esle pvopIsilo
O. B.
avgui-nos
de IIe inpulavnos
coisas que
nao
disse,
quando
aJivnanos no nosso avligo QuaI
o senlido de a nenine Iucusque
lvadila? Tva-
dila signiJica ensinav,
cono quev BaIenecI, ou escvevev,
cono
pvelende
O. B. ? i cIavo
que, pov
lodo o conlexlo,
o escvevev se veJeve a ensino pov escvilo, ainda que
concovda-
nos en que
a Jvase podia
sev nais pvecisa.
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
NOTAS,
INEBITOS E BOCUMENTOS 83
Se, poven, o nosso caninI0 de conciIiaao se aJaslasse, pov
pouco que Josse, dos dognas da
Je,
dos inlenlos dos SS. Fadves e Bou-
loves CailoIicos,
ou das siuas
opinioes! cevlas, podev-se-ia oJIIav
pava
eIe con loda a vazao con cevla vesevva.
Mas ninguen nos pode
con diveilo Ievav a naI
-
que nos,
apvoveilando os sou
lvaIaIIos,
e ajudados pov
lanlas discus'soes,
lanlos dilos e
opinioes egvegias dos oulvos,
livessenos
pvocuvado
nais1 cIavanenle a
vaiz,
onde ludo se Iavnoniz-a e onde as diJicuI-
dades se vesoIven lodas nais JaciUnenle:
-
que
Ia lvinla anos en digpulas puIIicas e pavlicuIavs
e
Ia vinle nos nossos conenlavios
a
pvineiva pavle a lenIanos ensinado
-con o none de ciencia naluvaI, pov isso que nao e
Iivve en Beus
e
anlecede lodo o iaclo Iivve da divina vonlade:
-
uLlinanenle, poven,
con nais exaclidao do
que nunca anles,
a lenIanos1 ensinado soI o none de ciencia nedia na nossa Con-
covdia
|8)
.
Exaninencs,
nais en
povnenov,
as aJivnagoes conlidas nesle lexlo
a)
0 Jaclo de
que
a ciencia nedia nos seus divevsos capiluIos
con-
covde l'ao adnivaveInenle con a IiIevdade de avIilvio e sinaI que depoe
nuiIlo
en seu Javov.
I)
Se a ciencia nedia se desviasse aIgo dos ensinanenlos da 7gveja
ou dos
Bouloves,
con vazao se
podevila avguiv
conlva eIa.
c)
Hislovia os
passos que
o seu
|de MoIina) pensanenlo seguiu
ale
se Jivnaven deJinilivanenle na doulvina da Ciencia
Media, passos
incevloB
de
pvincipio, inpvecisos,
e
que
so na Concovdia enconlvavan a Jivneza do
vevdadeivo caninIo
-
0
ipvineivo
esJ ovo de MoIina divigInse, pavlindo
e
apvoveilando
o
ja
dilo e deJendido peIos
SS. Fadves e Bouloves,
en inu-
nevaveis discussoes da EscoIa,
a alingiv a vaiz |uIlina do
pvoIIena
nin-
guen nos podeva
Ievav a naI...
que livessenos pvocuivado
nads cJIavanenle
a
vaiz,
onde ludo se Iavnoniza...
-
0
segundo passo,
ainda
inpveciso,
deu-o MoIina
Ia 30 anos en
dispulas puIIicas
e
pavlicuIaves,
e Ia 20 nos seus conenlavios,
alviIuindo
a essa vaiz uIlina,
ia esse caninIo, a essa ciencia o none de ciencia naluvaI v
|8) |A navgen)
-
Media scienlia non ideo veicienda, quia
diIucide IiIevlas avIilvii
cun veIiquis
onniIus conciIialuv.
|No lexlo)
-
Al pvoJeclo
cun vevun vevo consonel,
a JaIso aulen cilo discvepel
vevun, quod
lavn JaciIe ac
pevspicue
iIia
qualuov
ex capile pvaesdenliae
nediae cun avIilvii
IiIevlale coIaeveanl, signun
esl naniJeslun,
nos inlegvan Iegilinanque
valionen conci-
Iiandi ea onnia lvadidisse. Quod
si a Jidei
dognaliIus,
a sanclovun Falvun, doclovunque
CalIoIicovun inlenlo,
aul aI eovunden induIilalis senlenliis,
veI lanliIIun in noslva via ea
onnia conciIiandi discvepavenus,
iuve sane suspecla
IaIevi possel. Celevun, quod
in Ia-
Iove eovun inlvoeunles, lolque concevlalioniIus, el
egvegiis
aIiovun diclis alque
invenlis
iIIuslvali,
diIucidius aIiquanluIun
vadicen alligevinus,
unde Iaec onnia consenlianl, el unde
diJJicuIlales onnes JaciIe enodenluv, alque
a
lviginla
annis in
pvivalis
el
puIIicis dispulalio-
niIus,
a viginli
vevo in noslvis ad pvinan pavlen
connenlaviis eavn suI nonine scienliae
naluvaIis idcivco lvadidevinus, quod
IiIeva in Beo non sil onnenque
divinae voIunlalis IiIe-
vun aclun anlecedal, novissine aulen exaclius quan unquan anlea,
suI nonine scienliae
nediae eanden in noslva docuevinus Concovdia, neno sane polesl
iuve id noIis vilio vev-
leve |Concovdia
IiIevI avIilvii... OIsipone, Apud
Anloniun BiIeviun,
M. B. L777VIH*
p. 141, aI).
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
84 BEVISTA FOBTUQUESA BE FILOSOFIA
ninguen nos
podeva
Ieva* a
naI, que
Ia 30 anos en dispulas puIIicas
e
pavlicuIaves e Ia 20 anos nos nossos conenlavios &
pvineiva ipavle
a lenIanos
ensinado con o none de ciencia naluvaI .
-
Esla ciencia naluvaI, nao s6 nao e ainda a ciencia nuedia |de que
J aIava
Iogo
a
seguiv
no
lexlo) ,
nas levn ale cavacleves que
nao se Iavnonizan
con os da ciencia nsedia. Con
eJeilo,
esla nao e necessavia nen Iivve en
Beus,
nao se conJainde nen con a ciencia de sinpIes inleIigencia
nen con a
de visao, ainda
que pavlicipa
da necessidade e da IiIevdade de una e oulva
pov isso que
esla a neio caninIo die una e de oulva se IIe cIana nedia,
ou inlevnedia enlve una e oulva. Ova a ciencia naluvaI, de que
nos JaIa
MoIina,
e una ciencia .lolaInenle necessavia idcivco ...quod
Ii'Ieva in Beo
non sil
onnenque
divinae voIunla/lis IiIevun aclun anlecedal... Islo e,
esla ciencia naluvaI nao e Iivve en Beus ||Iogo
e
necJessavia) e anlecede lodo
o aclo Iivve da divina vonlade |de novo e
necessavia).
Fov oulvas
paIavvas,
en 1562
|Ia
30 anos en dispulas)
e en 1572
|Ia
20 anos nos aiossos conenlavios)
MoIina adnilia en
Beus,
cono e 6Ivio,
o conIecinenlo do
JuluviveI,
consliluindo esle o oiIjeclo de una ciencia, a que
cIana naluvaI. Sevia esla ciencia naluvaI, cono a enlendia enlao MoIina,
-diJenenle da ciencia de
sinpIes inleIigencia,
ciencia
necessavia,
e da de visao,
ciencia Iivve?
Biganos que
os cavaicleves de necessidade que IIe alviIui a
apvoxinan,
ale e
que
a nao idenliJican,
con a
pvineiva.
En vesuno, pa-
vece-nos
juslo veaIgav, ique,
nas dalas acina indicadas, MoIina ainda nao via
cIavo nesla
nalievia, pevnanecendo
ludo Iaslan-l-e vago e inpveciso.
Ji MoIina
nesno
que
o aJivna Iogo
a seguiv
no seu
depoinienlo.
-
So a
pavliv
da
puIIicagao
da sua Concovdia
|1588),
conlinua Mo-
Iina,
IIe
cIana,
con nais exaclidao do que o
* izeva ale
enlao,
ciencia nedia
ninguen
ne
podeva
Ievav a naI...
que uIlinanenle,
con nais exaclidao
do que
nunca anles, a lenIanos ensinado soI o none de ciencia nedia na
nossa Conodvdia*. So enlao viu
cIavo,
so enlao JaIa aIevlanenle e con se-
guvanc.a.
Tves
passos assinaiIa, pois,
MoIina no seu
depoinenlo
-
Besejo, pvineivo,
de
pvoIongav
nais a IinIa dos1 SS. Fadves,
Ius-
`cando a vaiz uIlina e nais inlina da queslao:
-
en 16O2 e ainda en 1572 cIanou4Ie sinpIesnenle
ciencia naluvaI:
-
en 158&
ja
IIe deu o none de ciencia nedia.
En
que
ano
pvecisainenle conec,ou
MoIina a vev nais cIavo e con nais
exaclidao nesle
pvoIIena?
Nao o saIenos. Se e cevlo que
so en 1588
puIIi-
cou a Concdvdia, lanIIen e cevlo que
eIa IIe Ievavia cevlo lenpo
a conpov,
e
povlanlo
a adnissao desla doulvina e cevlanenle anleviov a esila
dala,
ainda
que nao a
poasanos
anleviovizav a 1572.
Besla sovle desaipavece quaIquev inconpaliIiiIidade que pudesse
Iavev
`enlve os depoinenlos
de Fonseca e MoIina.
En Ii562 MoIina aJivna o conIecinenlo do JuluviveI en Beus
pov neio de una ciencia
naluvaI,
necess'avia e nao Iivve.
En
1566,
Fonseca Ianc.a os
pvineivos
J undanenlos da s-ua dou-
lvina en levnos pJvecisos
e cIavos, alviIuindo esee conIecinenlo a una
ciencia
que
cIana ccnidici&vnda.
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
NOTAS,
IN EBI TO S E BOCUMENTOS 85
En
1572,
MoIina deJende ainda as
disposic,6es anlevioves' con
veIagao ao pvoIIena.
Enlve 1572 e 1588 aceila a soIugao de Fonseca e expoe-na
Ion-
ganenle |o pvineivo que o Jaz
pov escvilo) na siua
Concovdia,
cIa-
nando-OiIe Ciencia Media.
Quevn
leva sido o
pvineivo a dav-JIIe o nane de Cvnda Media,
none
que pvevaIeceu
na EscoIa? Fonseca ou MoIina?
Fonseca,
escvevendo en 1596 no lono III
dos seus Conenldvios a Me-
laJisica, pveJeve cIanavnIiIe senpve
Ciencia Condicionada Unde apevle
coIIigeiIanus,
Beoin...
pvius nodo cogilandi
noslvo eas se Jpsas IiIeve ad
Ionun,
veI ad naJun delevninandas condilionala scienlia cognovisse
|p.
139
B.). Tevlio Ioco aninadvevlendun
esl,
Ianc
quasi
nislan scien-
lian, quan
condilionalan
appeIIavinus... ||p.
140
H.).
Ex
quiIus
coIIi-
giluv, ulvanque
condilionalan scienlian esse quasi
nedian inlev naluva-
Ien,
el
IiIevan,
ul ian Iodie a nuIlis diciluv... |IIid.).
Favece-nos
que ludo se Iavnoniza desla naneiva, e se lenos vazao
nesla nossa
inlevpvelaao levianos poslo ponlo
JinaI a queslao
lao conpIi-
cada. A Fonseca sevia alviIuida desla Jovna a
pviovidade
do en&ino ovaI
da Ciencia Miedia e a MoIina a
pviovidade
do ensino ecvilo e nuilo pvo-
vaveInenle lanIen a
palevnidade
do none |lao .sonenle do none)
de Cien-
cia Media.
*
*
*
Q-uevevianos
ainda suIIinIav
que
nao Joi nen o avligo
de 0. B. nen
os avgunenlos neIe conlva nos'
apvesenlados,
a causa desla nova vevisao de
lexlos
que
anIanos de
Jazev,
ainda que
lenIan sido vea'Inenle a ocasiao.
Os avgunenlos
conilva nos Ievanlados,
con
excepgao
de
dois,
onde
O. B. levn
aIguna vazao, so neia
vazao,
se assin nos podenos expviniv,
so de Ien
pouco
vaIov. Nao os vanos pevcovvev aqui lodos, povque
sevia
denasiado Iongo
e
agoiva, depois
do que
deixanos
dilo,
suJicienlenenle inuliI.
Vanos
apenas
locav nun ou nouIvo, a que
O. B. alviIui nais inpovlancia,
pava
noslvav a sua
pouca
vazao.
1) iConea pov
aJivnav que lodos os avgunenlos, pov
nos aduzidos,
en Javov da lese da pviovidade
de Fonseca, ja eIe os' linIa apvesenlado
nos
seus
avligOiS.
iBiganos que
e
vevdade,
nen adniva que
assin
eja, pois
a lese deJen-
dida
pov
0. B. e
pov nos e
idenlica, e povlanlo
idenlicos deven isev os avgu-
nenlos.
Nolenos,
no enlanlo, que
islo nesno so en
pavle
e vevdade. Con
eJeilo
I)
a
posigao
da lese e
conpIelanen.le
diJevenle e pov
isso a inlev-
pvelas'ao
dos lexlos e lanIen lolaInenle
divevsa,
Ievando a concIusoes
desenioonlvadas 0.
B.,
covlando
dalas, cIeiga ao aoio de 1564: nos,
acei-
lando-as cono
eslao,
ao ano de 15O6.
I)
danos1 nais Iuz a cevlos lexlos ja
conIecidos vg. no lexlo da
1.* Concovdia,
vdaicionado con o dos Conenlavios1 e o da 2.' Concdvdia, ponos.
nais en veaIce o senlido unico, indisculiveI,
do Iucusque
lvadvla da I.a Con-
cdvdia, que 'so pode
sev o de ensinav
pov
escvvlo.
c) ponos iguaInenle
nais en evidencia o leslenunIo de Fonseca
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
86 BEVISTA FOBTUOUESA BE FILOSOFIA
quando
dizenos
que
esJce linIa dianle dos oIIos a ConcdvdIa e os Conenldvios
de
MoIina, quando escvevia, que
30 anos anles dessa dala |1566) ninguein
ensinava laI doulvina.
12) Quanlo
ao vevIo lvadeve
enpvegado poiv
MoIina e ao
duipIo
sen-
lido
que
IIe
denos,
islo
e, quando enpvegado
na nesna J vase ova en senlido
veaI ova en aconodalicio
povque
se veJeve a dupIo conpIenenlo, O. B. diz
que
IIe
pavece,
saIvo neIIov
olpiniao,
un
pouco Jovc.ado.
Esla no s`eu di-
veilo,
cono nos usanos do nosso, desde que a Iipolese seja pIaiusiveI.
Bevn
saIenos
que
lvadeve usado en senlido vigovoso, signiJica senpve
ensinav.
Mae
enpvegado
do nodo cono dissenos, nao sevia
possiveI,
ao lvalav-se do
senlido
aconodalicio,
vevesliv-se de una nodaIidade ja
un lanlo diJevenle?
3)
Mas
passenois
ao lesilenunIio do F. FiaIIo e a sua o-Iva IIvova
IIv&lvada, onde iFedvo da Fonseca apavece
cono IenJce de leoIogia
en 1566
diesenos nos e onde
conelenos, segundo o
pavecev
de 0.
B.,
un
gvave
evivo
de iIusao.
FonIanos dianle dos oIIos do Ieilov o
lexlo,
soJove que
vanos lvaIa-
IIav, pava que
eIe seja o
pvineivo
a ajuizav do vaciocinio
inconp*Ielo de 0. B.
1559. F. B.
Jovge Sevvao LisIoa
1559. F. B. Fevnao Feves Covdova
F. B.
Boningos Caivdoso Oouveia
1566. F. B.
Luis de MoIina Cuenca
F. 'B. Fedvo da Fonseca Covlicada
1568. F. B.
Oaspav OongaIves
CoinIva
1571. F. B. Fedvo Mavlins CoinIva
Que signiJica, pevgunla
0.
B.,
enlao o siIencio da dala
pava
o nane
de Fedvo da Fonseca?
SinpIesnenle que
FiaIIo nao Iogvou apuvav o ano
ou anos do seu
nagislevio
de TeoiIogia
en &vova... |9).
As-sin
podevia sev,
nas 0. B. esquece
un
povnenov que
da gvande
Jova
ao
que escvevenos e inuliIiza en gvande pavle
o seu .vaciocinio. BeaI-
nenle FiaiLIo nao leva conseguido apuvav
con exaiclidao o lenpo deslse
na-
gislevio
en
ivova, nas, cono calaIoga e dispoe cvonoIogicanenle
a IisIla de
lodos esses nesIves, 1559, 1566, 1568, 1571..., paveoe-nos que
o nagislevio
dos
pvoJesisoves,
a
que
FiaIIo nao indica dala
pvecisa,
s.e deve coIocav no
Iapso
de
lenpo que
vai enlve o anleviov e o posleviov: pava
o caso de Fon-
seca, enlve 1566 e 1568. Fava
que
o vaciocinio de 0. B. vaIesse eIe devia-nos
lev JecIado esla
povla,
noslvando
que
a ovden pav que dis'pde os nones dos
pvoJessoves, peIo nenos dos que
nao levn dala assinada,
e avIilvavia. 0. B.
nao o
lJaz, e assin cai
pov
levva lodo o vaIov
que quevia
dav a sua
pvova.
Fov oulvo Iado
e nuilo cdnodo iIudiT a Jovca de un leslenunIo que
nos iniconoda o`u pode inconodav,
con aJ ivnav
que o seu aulov e
palvanIeivo
e nao nevece ciedilo nenIun. Foi so
pov
esle nolivo,
a cvev no que
nos diz,
que
0. B. nao JaIou da Jiv&va IIuslvada nen do que
aJivna a pvoposilo
de
Fonseca,
cevlanenle
povque
nao
.quevia
desaulovizav o s&u iIuislve none con
as palvanIices
de laI aulov. No enlanlo,
Anlonio Fvanco nao esleve con
lanlos
escvupuIos,
e se
Ia none
.gIovioso
nas Ielvas e na Iisldvia e cevla-
nenle o deiIe,
nen leve
pejo
de associav o seu none ao de
FiaIIo, puIIicando-
|) VevIun |Mavco de 1934) 53.
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
NOTAS,
INJiBITOS E BOCUMENTOS 87
-IIe a oIva. Foi Ievado
pov esla
considevac,ao, que nos lanI&n nao livenos
veceio de associav o nosso, eivIova inodeslo e insigniJ icanle none, aos de Fia-
IIo e de Fvanco. 0. B. nao
podia,
nao devia caIav o aulov da JivcIva
IIuslvvda,
nun lvaIaIIo cono o
su, que quev
sev cienliJ ico, Josse pov que nolivo Josse.
E seva lao evidenle
que
no neio de lanlas dalas, lanlos nones,
lanlos
povnenoves |lao diJiceis
pov
vezes de jusliJ
icav
pIenanenle
nuna oIva Iislo-
vica) o lvaIaIIo de FiaIIIo nao nevea conJiane.a
nenIuna? O. B. assin con-
cIui: nos nao ivenos lao
Ionge:
divenos apenas que
e
pveciso nao nos con-
lenlavnos so con a sua
aulovidade,
devendo-a conJ vonlav con oulvos docu-
nenlos,
se os 'Ia.
No
caso, ipoven, do F. Fonseca, lenos una coincidencia nolaveI.
FiaIIo sen
pvecisav
o ano ou anos de ensino |no lenos que
Fonseca
podia
lev sido vavias vezes
pvoJessov
de
ledogia) sugeve no en lan lo as dalas de
1566 a 1568. Fov oulvo Iado,
lenos o leslenunIo de Fonsieca que nos diz
calegovicaneaile que en 1566 ensinava de Jaclo leoIogia. Nao viva o lesle-
nunIo de Fonseca
pvecisav
a
inpvecisao de FiaIIo,
e esla nao seva lanIen
una conJivnac.ao do
depoinenlo
de Fonseica?
4) Benos, pov Jin,
o
passo
a uIlina acusaao.
Eslveve O. B.
que
Ievanos o Ieilov
peIa
nao a Ieiva dun aIislno
-
o aIisno da duvida
-
e ai
o deixanos de oIIos vendados,
aIandonado a si
nesno, quando
escvevenos
que
a cien'cia nedia essa enconlvava-se ja nos SS. Fadves e EscoIaslicos*.
NesIle
ponlo
O. B. engana-se, pois quevn
sai acusado nao sonos nos,
nas e o
pvopvio MoIina,
de quevn
sao
quase
a Ielva os levnos pov
nos enpve-
gados
e cevlo
que
os SS. FadT-es... enlsinavan unaninenenle que os Julu-
vos
conlingenles que dependen
do nosso avIilvio nao evan Juluvos pvecisa-
nenle
pov
sevein
pvecognoscidos pov
Beus cono Juluvos,
nas sin
que Beus,
povque
e Beus... conIece aqueIes
Juluves pava
aMn da sua
|deIes) naluveza,
pvecisanenle povque
sao Juluvos
pava
a IiIevdade de avIilvio...: e ensinando
lanIen os Fadves nesle
ponlo pov
unanine consenlinenlo a conicovdancia
da divina
pvesciencia
con a IiIevdade do nosso avIilvio, se livevnos
pvesenlc
lanlo o que
dissenos na
dispula
anleviov cono na
dispula
3 e noulvos IugaveSj
|concovdavenos) que eIes oulva coisa nao aJiTnan senao a ciencia nedia,
nao nos nossos levnos nas na veaIidade en si |10).
Vejanos agova o que
escvevenos no seu lexlo conpIele quanlo
a
doulvina nada nais Jez
|MoIina)
do que pvocuvav que
eIa pvogvedisse,
indc
nais ao Jundo das
coisas,
cono eIe diz diIucidius aIiquanlu'Iun
vadicen
alligevinus
a doulvina essa enconlvava-se ja
nos' SS. Fadves e EscoIas-
licos...
|I0)
Fvaesevlin cun Sancli Falves, quanvis neque
dislinclione scienliae IiIevae el
naluvaIis in Beo, quod vecovdev, suI eis vevIis Juevinl usi, neque
ilen scienliae nediae inlev
MIevan el neve naluvaIen,
unanini lanen cousensu docuevinl, ea conlingenlia Juluva, quae
a noslvo avIilvio pendenl,
non idcivco Juluva esse, quia
a Beo Juluva pvaesciunluv,
sed
`dcivco Beun, quia
Beus esl,
Ioc esl,
aIliludine sui inleIIeclus supva
iIIovun naluvan iIia
Juluva cognovisse, quia
ila pvo
avIilvii IiIevlale evanl Juluva,
ul dispulalione pvaecedenle
a no-
Iis veIalun esl el cun iisden elian Falves ex Ioc capile
unanini consensu noslvi avIilvii
iIevlalen cun divina pvaescienlia
coIaeveve docuevinl,
si lan, quae dispulalione pvaeoe-
denle, quan quae dispulalione 3,
el aIiIi,
ex ipsisnel
FalviIus veIala sunl, consuIas, quae
pIane
non aIiud sunl, quan
scienlian nedian, si non noslvis vevIis,
ve lanen ipsa,
aJJiv-
nave |MoIina, Concovdia, p. 141).
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions
88 BEVISTA FOBTUQUESA BE FILOSOFIA
Favece que
o lexlo e cIavo e jue quaIquev Ieilov, nediananenle enlen-
dido no assunlo, eva
capaz de descoIviv o senlido do lexlo de MoIina escon-
dido no nosso. So O. B. o nao
conpveendeu ou nao
quis1 conpveendev |).
Fondianos
ponlo
JinaI nesla disicussao, povque nao vaIe a
pena
iv
nais Ionge,
nen
exaninav,
nais en
povnenov,
as duvidas e acusaoes
Ievan-
ladas
pov
O. B. conlva nos.
O
que
dissenos Iasila e noslva suJ
icienlenenle,
nao diganos1 a na
Je,
que
nao a Iouve
cevlanenle,
da
pavle
do nosso oposilov, nas a IaIiIidade
de 0. B. en
enlvelecev,
con lexlos avvancados ao seu
conlexlo,
con duas
neias vevdades,
con duas1 neias
vazoes, una gvande
JaIsidade.
0
avligo de O. B. no VevIun
levnina, exigindo-nos1
una velvaclacao nas
paginas
da Bevisla. EIa
aqui esla,
laI cono nos conpveendenos
devev sev dada.
Mas, depois do que
neIa
aJivnanos,
nao sevia agova a noss'a
vez,
nao
digo ja de
exigiv,
nas de
pediv
ao iIuslve aulov una velvaclacao
de lanlas
aJ
ivnac.6es
un
pouco vapidas,
la'Ivez nenos
pensadas,
e diganos
ale un Ioca-
dinIo nenos Ieais1, do seu avligo?
Fensando neHIov,
laIvez nen vaIIa a
pena: pvineivo, povque
sevia
azedav nais ainda os aninos, e, depois, povque
o pvopvio avligo se velvala
a si
pvopvio
e
pov
si
pvopvio.
Seveviano Tavaves
|` N\o e esle o unico caso en
que
O. B.
expIova indevidanenle, pava
seus Jins,
lexlos nossos avvancados ao seu conlexlo,
cvilicando-nos nenos juslanenle, adjeclivando-
-nos nenos dignanenle,
iIudindo un lanlo avdiIosanenle a Ioa Je do Ieilov. AIguns
exen-
pIos nais
-
cvilica-nos pov
levnos escvilo que
a sua
avgunenlacSo
se Junda loda no caIcuIo
apvoxinado
dos 30 anos, senlido 6Ivio no nosso lexlo, que
se veJeve $6 ao lvaIaIIo de
conciIiacao Jeilo pov O. B. enlve as dalas
apvesenladas pov
Fonseca e MoIina e a nais nada.
-
cvilica-nos |p. 70) pov
dizevnos que
se Fonseca aJivna sev eIe o
pvineivo
aulov a
ensinav esla doulvina, oulvo lanlo veivindica pava
si MoIina,
o
que
liva ao avgunenlo
lodo
o seu vaIov `, e de Iogo, poucas p6gs. depois,
escvevevnos que
MoIina aJivna sinpIes-
nenle,
en 1588, que
ale essa dala
ninguen
linIa escvilo soIve essa nallvia, o que
ndo
deslvdi a aJivnagao
de Fonseca ,
sen nolav,
ou nJio quevev nolav, pov
Ieiluva apvessada,
que
a I.1 Jvase
pvopde
una oIjeccao, que
a 2.'
pvocuva
vesoIvev.
-
cvilica-nos pov
alviIuivnos a Fonseca coisas que
eIe nSo aJivna, vg.
BFF. p. 425,
2
Fonseca escveve en 1596
que
30 anos alvas,
i.
e,
en 1566, eslando pvecisanenle
a
expIicav
a nalevia da Fvovidencia divina e da FvedeslinacSo... Foi islo en ivova,
onde Fonseca
ensinava nesse ano a
Sagvada TeoIogia.
E cilanos en nola |nola 14)
o 3.` lono dos seus
ConenlAvios, p. 138,
cono se lodo o nosso lexlo ai se enconlvasse... Ova quaIquev
Ieilov
despvevenido, que
ndo O. B.,
nolavia
Iogo que
nSo aspanos
as nossas
paIavvas
no cilado
avligo,
e que, povlanlo,
n3o e
vigovosanenle exigido que
ludo o
que
neIe se conlen se
enconlve no
Iugav
cilado na nola. Fov oulvo Iado,
eva Ien de vev, peIo que
dissevanos
nas
paginas anlevioves, que
o uIlino pevJodo
n2o eva de Fonseca.
Mas, quevn deseja pegav
levn senpve pov
onde.
-
cvilica-nos
pov
dizevnos que
a doulvina da ciencia nedia andava no av, passando
de Ioca en Ioca... elc. elc.
Ndo vaIe a
pena
iv nais Ionge-
Se e cevlo que
na
poIenica, supeviovnenle
oIIada
e supeviovnenle
sevena e oIjecliva,
nuilo se pode apvendev,
e lanIen vevdade que naqueIa
onde ludo islo JaIla,
ludo se deila a
pevdev
IanenlaveInenle.
Con esla nossa
vesposla
danos
pov
levninado esle incidenle e
pov
levninada esla
poIenica, pois
nada nais deIa se
pode despvendev.
This content downloaded from 82.155.189.108 on Wed, 17 Jul 2013 16:11:32 PM
All use subject to JSTOR Terms and Conditions

Você também pode gostar