Você está na página 1de 18

POTIG

FEY KREYL AYISYEN POTIG Ak kk enfmasyon ki kapab itil ou pou Brezil APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS Com algumas informaes prticas sobre o Brasil

ANN PALE

POTIG
FEY KREYL AYISYEN POTIG Ak kk enfmasyon ki kapab itil ou pou Brezil APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS Com algumas informaes prticas sobre o Brasil

ANN PALE

Autores Rwolds Augustin Miriam Spezia Emilio Travieso Primeira edio Pastoral da Mobilidade Humana da Diocese do Alto Solimes Tabatinga, Brasil - 2011 Segunda edio Ministrio do Trabalho e Emprego do Brasil e Instituto de Migraes e Direitos Humanos Braslia - 2012

Qualquer pessoa ou instituio pode utilizar ou adaptar essa apostila vontade. Nenpt moun ak enstitisyon gen dwa svi ak fey sa a oubyen adapte l jan yo vle.

POTIG

ANN PALE

Si ou vle vesyon dijital fy sa a, ou mt voye yon e-mail nan adrs: Se quiser uma verso digital dessa apostila, s mandar um e-mail para : emiliotravieso@yahoo.com arwolds17@hotmail.com

POU NOU KMANSE


(PARA COMEAR)
KREYL Bonjou Bonswa (apr midi) Bonswa (asw) Kman ou ye? ske ou anfm? Mwen byen Kman ou rele? E ou menm ? Mwen rele. Ki nasyonalite ou? Nan ki peyi (ki kote) ou soti? Mwen soti Ayiti. Mwen se ayisyen. Kman yo rele vil ou soti a Ki lang ou pale? Mwen pale kreyl, franse, panyl ak angl. Ki laj ou? Mwen gen 24 ane. Mwen byen kontan rekont ou. Mwen sonje fanmi mwen. KREYL Wi Non Silvoupl Msi Anpil Ou vle? (pou ofri dl, kafe, elatriye.) Wi, m vle. Kisa ou bezwen? PORTUGUS Sim No Por favor Obrigado Muito Aceita? Aceito. Pois no? Bom dia Boa tarde Boa noite Como vai? Tudo bom? (repns: Tudo!) oubyen Beleza? (repns: Beleza!) Estou bem. Como seu nome? E voc? Meu nome Qual a sua nacionalidade? Voc de onde? Eu sou do Haiti. Eu sou haitiano (haitiana). Qual o nome da sua cidade? Voc fala quais linguas? Eu falo crioulo, francs, espanhol e ingls. Quantos anos voc tem? oubyen: Qual a sua idade? Eu tenho 24 anos. Muito prazer. Estou com saudades da minha famlia. PORTUGUS

M ale. Ann ale. Eskize (pase) Eskize (padon) Mesye Madanm Madmwazl Jenn gason Timoun Ti bebe

Vou embora. Vamos embora. Com licena Desculpa Senhor Senhora Moa Moo Criana Nen

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


7

KREYL

PORTUGUS

KREYL Fanmi Manman Papa Pitit fi Pitit gason nys Kouzen (kouzin) Fr S Bfr Bls Tonton Matant Grann Granpapa Mari Madanm Menaj Zanmi Vwazen (vwazin)

PORTUGUS Famlia Me Pai Filha Filho Neto (neta) Primo (prima) Irmo Irm Cunhado Cunhada Tio Tia Av Av Marido Mulher Namorada (fi) Namorado (gason) Amigo (amiga) Vizinho (vizinha)

JOU NAN SEMN NAN


(OS DIAS DA SEMANA)
KREYL Lendi Madi Mkredi Jedi Vandredi Samdi Dimanch KREYL Y Jodi a Demen Si Bondye vle Tal Tal a Deja Avan Apr PORTUGUS Segunda-feira Tera-feira Quarta-feira Quinta-feira Sexta-feira Sbado Domingo 8 PORTUGUS Ontem Hoje Amanh Se Deus quiser De aqui a pouco H pouco J Antes Depois 10 11 12 13 14 15 16 17 9 5 6 7 1 2 3 4

KREYL

PORTUGUS Um (uma) Dois (duas) 40 Trs Quatro Cinco Seis Sete 80 Oito Nove Dez Onze Doze Treze Quatorze Quinze dezesseis 90 50 60 70 30

KREYL

PORTUGUS Trinta Quarenta Cinquenta Sessenta Setenta Oitenta Noventa Cem Duzentos Trezentos Quatrocentos Quinhentos Seiscentos Setecentos Oitocentos Novecentos Mil Dois mil

100 200 300 400 500 600

Dezessete Dezoito Dezenove Vinte Vinte e um (uma) 1000 Vinte e dois (duas) Vinte e trs 2000 700 800 900

12 MWA NAN LANE (OS MESES DO ANO)


FEY KREYL AYISYEN POTIG
KREYL Janvye Fevriye Mas Avril Me Jen PORTUGUS Janeiro Fevereiro Maro Avril Maio Junho KREYL Jiy Out Septanm Oktb Novanm Desanm PORTUGUS Julho Agosto Septembro Outubro Novembro Dezembro

18 19 20 21 22 23

N.B. : SITOU L Y AP BAY NIMEWO TELEFN, POU NIMEWO 6 LA, YO KONN DI meia OLYE DE seis .
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


9

POU POZE KESYON (PARA FAZER PERGUNTAS)


KREYL Ki moun ? Ki kote ? Ki sa ? Pou ki sa ? Kil ? A kil ? Kman sa rele ? Kijan pou m di ? oubyen Como que se fala ? Kisa sa vle di ? M pa t konprann. Pale pi dousman, svp. Quem ? Onde ? (oubyen Cad ?) O que ? Por que ? (oubyen Por causa de que ?) Quando ? A que horas ? Qual o nome disso ? Como se diz ? Nove O que isso quer dizer ? No entendi. Por favor, fale mais devagar. PORTUGUS

KREYL f yon randevou (ak nenpt moun) f yon randevou (yon kote, l yo ekri non w nan yon ajannda) f yon randevou (kay dokt) ske ou gen randevou ? F yon ti tann.

PORTUGUS Combinar Agendar Marcar uma consulta Est agendado ? Aguarda um pouco.

POU LWE YON KAY (PARA ALUGAR UMA CASA)


KREYL Silvoupl ki kote mwen kapab jwenn (yon kay) pou lwe ? M ap chache (yon kay) pou m lwe. Konben lwaye a ye ? Lwe Lwaye PORTUGUS Meio dia 13h / Treze horas 14h Quatorze horas 15h Quinze horas 16h Dezesseis horas 17h Dezessete horas 18h dezoito horas 19h dezenove horas 20h vinte horas 21h vinte e uma horas 22h vinte e duas horas 23h vinte e trs horas PORTUGUS e meia Onze e meia Kay Apatman: se yon pati nan yon kay kote w ap jwenn tout sa w bezwen. Li kapab genyen 2, 3,4 chanm ak plizy twalt epi yon kizin. Men yo toujou ch. Kitchinetchi: Se yon chanm ki gen yon ti kizin ak yon ti twalt ladan l. Chanm: yon chanm pa gen anyen av l, kidonk se slman chanm nan, w ap pataje kizin, twalt ak moun k ap viv nan kay la. Ti kay piti (nan katye yo rele favela yo). KREYL Casa Apartamento Kitnet pwonosyasyon: kitchinetchi Quarto Barraco PORTUGUS PORTUGUS Por favor, onde eu posso encontrar (uma casa) para alugar ? Estou procurando (uma casa) para alugar. Quanto o aluguel ? Alugar Aluguel Pode encontrar na rua (avenida). Nmero Hotel Restaurante Agua Energia eltrica Gas

KREYL Yon moun Psn moun Tout moun Tout Anyen Gwo Piti

PORTUGUS Algum Ningum Todo mundo Todo Nada Grande Pequeno Maior Menor Muito Pouco Aos poucos Apelido Sobrenome Nego

KREYL Midi 1:00 p.m. 2:00 p.m. 3:00 p.m. 4:00 p.m. 5:00 p.m. 6:00 p.m. 7:00 p.m. 8:00 p.m.

Ou kapab jwenn nan ri (avni) Nimewo Otl Restoran Dlo Kouran Gaz

NB: Pif kote, yo peye kay chak premye semn nan mwa a.
FEY KREYL AYISYEN POTIG
11

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pi gwo Pi piti Anpil Ti kras Piti piti Ti non jwt Siyati Gwo ng

9:00 p.m. 10:00 p.m. 11:00 p.m. KREYL e demi 11:30 a.m.

N.B. : An potige, anpil fwa l yo pral di yon l nan apr midi oubyen asw, yo kontinye konte l yo jis nan 24. Pa egzanp :

10

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

ANDAN KAY LA
(DENTRO DA CASA)
KREYL Kizin Chanm pou dmi Sal Sal pou manje Twalt (chanm nan) Twalt (kote ou chita) Douch Lakou KREYL Kabann Chz Tab Pandri rad Matla kabann PORTUGUS Cozinha Quarto Sala

ACHTE AK VANN
(COMPRAR E VENDER)
KREYL PORTUGUS Quanto custa? oubyen: Qual o preo?

MANJE (COMIDA)
KREYL Zonyon Kawt PORTUGUS Cebola Cenoura Tempero Caldo Maggi Arroz Feijo Sal Aucar Azeite Peixe Carne Carne de boi Porco Frango (oubyen galinha) Asa Coxa Miudezas Agua Suco Refrigerante Ss Mayi Fwi Papay Zoranj Anana Goute (tankou pate...) Ze Lanche Ovo Po Farinha Batata Macarro Est muito quente. Manje a pare. Ou manje deja ? Mwen (pa) renmen... Mwen grangou. Manje (aksyon an) Dejene Manje midi Soupe Pen KREYL PORTUGUS Molho Milho Fruta Mamo KREYL Asyt Bl Kiy Foucht Kouto Tenbal / v Tas Chody Kastwl Bonm, kaderik Recho Frijid Fou a Lavabo F manje PORTUGUS Prato Prato fundo Colher Garfo Faca Copo Xcara Panela Frigideira Panela de presso Fogo Geladeira Forno Pia Cozinhar Coar o caf. Est estragado.

Konbyen li koute?

Epis Magi Diri Pwa

Li tw ch. Refeitrio Banheiro Vaso Chuveiro Quintal PORTUGUS Cama Cadeira Mesa Guardaropas Colcho Toalha Lenol Cobertor Travesseiro Chave / cadeado No jogar lixo aqui. Sant komsyal Mache Boutik M ap chche Mwen bezwen Ban m (2), silvoupl. Li pa pou mwens kb?

Est muito caro.

Sl Sik Lwil

Pode fazer mais barato? oubyen: Tem desconto?

Pwason Vyann Vyann bf kochon

Me d (dois), por favor.

Poul Zl poul

Koule kafe a. Li gate.

Preciso

Kwis poul Pye, kou, elatriye Dlo

Estou procurando

Ji Kola

KREYL

PORTUGUS

Sandwich jambon ak fromaj Pate

Misto quente

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pastel

Svyt Dra Lenn Zorye Kle/ kadna Pa jete fatra la.

Abacax Eu (no) gosto de Estou com fome. Comer Caf da manh Almoo Jantar A comida est pronta. J almoou ?

Mercearia

Mercado

Farin Pm de t espageti

Shopping

Li cho anpil.

12

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


13

An gwo

Atacado

Laranja

POU TRANSP (PARA O TRANSPORTE)


KREYL Avyon Bato Chaloup Bis Taxi Moto Machin Kamyon Tik P pt Konbyen tik (avyon) an vann ? Ki pri (tik a) ? Ki kote m kapab prann (bis la) ? Chof machin Chof moto Pmi kondwi (lisans) KREYL A dwat A goch Tou dwat A direita A esquerda Direto Avio Barco oubyen lancha (barco yo pi gwo) canoa nibus Taxi Motocicleta Carro Caminho Passagem Porto Aeroporto Qual o valor da passagem (de avio) ? Qual o preo (da passagem) ? Onde posso pegar (o nibus) ? motorista motoqueiro carteira de motorista PORTUGUS PORTUGUS

RAD (ROUPA)
KREYL Mayo Chemiz Pantalon Bout pantalon Slip Kilt Wb Jip Chost Soulye Kepi F pou pase rad Pase rad Malha Camisa Cala Bermuda Cueca Calcinha Vestido Saia Mias Sapato (oubyen calado) Bon Ferro de passar roupa Passar roupa N.B. - Nan rejyon Manaus, yo di : Engomar roupa PORTUGUS

POU TRAVAY (PARA O TRABALHO)


KREYL Mwen vle travay. Yon djb Konbyen ou peye pa jou ? PORTUGUS Eu quero trabalhar. Um servio (oubyen : um emprego) Quanto voc paga a diria ? por semana ? por ms ? por esse servio ? Empreitada Eu fao por (50 reais). Quinzena Voc me deve (50 reais). Quando vai me pagar ? Tem trabalho para mim? No tem problema. Eu posso. Eu sei fazer isso.

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pa bon KREYL Ble Wouj Jn Vt Blan Nwa Zoranj Woz PORTUGUS Azul Vermelho Amarelo Verde Branco Preto Laranja Rosa wo Kout gwo mg F fb sch mouye

Ruim Alto Baixo Gordo (gorda) Magro (magra) Forte Fraco (fraca) Seco (seca) Molhado (a)

Pou travay sa a ? Kontra M ka f travay sa a pou (50 real). 15 jou Ou dwe m (50 real). Kil w ap peye m ? Gen travay pou mwen ? Pa gen pwoblm. Mwen kapab. Mwen konn f sa.

14

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


15

KOUL YO (AS CORES)

KREYL bon

PORTUGUS Bom

pa semn ? pa mwa ?

KI SA W KONN F ? (O QUE VOC SABE FAZER ?)


KREYL Mwen se Mwen te etidye () nan yon fakilte. Mwen konn Mwen etidye Mwen pale (ak ekri) Tr byen Mwen ka aprann. Mwen degaje m. Bs mason Kontremt Depanaj Pwofes (lang) Bs mekanisyen Enfmatik dinat Enfimy Sekret Kiziny F menaj (nan kay oswa nan biwo) Kwaf / Estetisyn Sekirite (sitou nan nwit) Ebenis Eu sou Eu sou formado (formada) em : Eu sei Eu estudo... Eu falo (e escrevo) Muito bem Posso aprender. Eu me viro. Pedreiro Mestre de obras Concertos Professor de (lngua) Mecnico Informtica Computador Enfermeira (enfermeiro) Secretria Cozinheira (cozinheiro) Faxineiro (faxineira) Cabeleleiro (cabeleleira) Vigia Marceneiro PORTUGUS

SANTE (A SADE)
Brezil, swen sante a se gratis ti cheri pou tout moun. Ou pa bezwen peye pou ale kay dokt, epi ou pa bezwen achte remd. Apr lopital la, chak katye gen yon ps sante (posto de sade). Chache konnen sa ki nan katye pa w la !
KREYL K m pa bon. Mwen malad. Mwen bezwen al lopital. Premye swen (emjennsi) F randevou kay dokt () f m mal. (alji nan po) Mwen f sik (dyabt) Mwen f tansyon Endispoze Tt f mal Vant f mal Do f mal Ren f mal Senti f mal La fyv Mwen gripe. PORTUGUS Estou passando mal. Estou doente. Preciso ir ao hospital. Pronto socorro Marcar uma consulta Me di () Micose Eu sou diabtico. Eu tenho a presso alta. Desmaiar Dor de cabea Dor da barriga Dor nas costas Dor nos rins Dor nos quadris Febre Estou gripado. KREYL Dokt Enfimy Lopital Ps sante Famasi Analiz Remd Sewm Egzeyat Grenn remd Pa genyen Vaksen Piki Mwen f alji Ansent Akouche Rg Kapt VIH (SIDA) PORTUGUS Doutor (doutora) Enfermeira (o) Hospital Posto de sade Farmcia Exame Remdio Souro Receber alta Comprimidos No tem Vacina

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Yon ti konsy : Achte yon kaye kote ou ka ekri lt mo ak ekspresyon ou aprann pou kont ou. Ou mt ekri mo yo jan ou tande yo (tankou si yo te mo kreyl), konsa w a kenbe pwonosyasyon an. Si ou f ti ef sa a, w a vanse pi rapid nan lang nan. Depi ou f nan lang lan, w ap jwenn travay pi fasil !
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

Eu tenho alergia. Grvida Dar a luz Menstruao Camisinha HIV (AIDS)

16

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


17

Injeo

PATI NAN K YON MOUN (AS PARTES DO CORPO HUMANO)


KREYL Tt PORTUGUS a cabea KREYL Ren (senti) PORTUGUS os rins (quadrs)

IJYN (A HIGIENE)
KREYL Savon twalt Savon lave Klorox Tochon Sabonete Sabo gua sanitria Pano Fazer faxina Varrer (aksyon an) Posso aprender. Lavar Lavar a loua Lavar roupa Escova de dente Creme dental Absorvente oubyen : Modess Gillette Barbeador Tesouras Limpo (limpa) Limpar Fazer a barba Cortar o cabelo PORTUGUS

Cheve

o cabelo Vajen a vagina

F pwopte nan kay la Bale Vassoura (bale a) Peni o pnis Lave Lave veso Lave rad Kwis a coxa Bwose dan Pat dantifris Jenou os joelhos Kotex Jilt Razwa

Po

a pele

J (zye)

os olhos

Zry

a orelha

Nen

o nariz

Bouch

a boca

Dan

os dentes

Pye

o p

Sizo Pwp

Figi

o rosto San o sangue

Netwaye F bab Koupe cheve

Kou

o pescoo

Vant

a barriga

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Legliz Bib la Kretyen Pwotestan Past Katolik P

Igreja A Bblia Cristo (crist) Evanglico (evanglica) Pastor Catlico (catlica) Padre

Lestomak

o peito

M Fr S Vodou (brezilyen) Ougan Mambo Lwa

Freira Irmo Irm Candombl Pai de santo Me de santo Orix

Do

as costas

Bra

o brao

Men

a mo

Dwt

os dedos

Yon kote ou kapab aprann anpil potig se nan legliz. Nan legliz, w ap f konesans anpil moun de byen tou.
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

18

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


19

Tete

os seios

N.B. : Depi yon moun ft nan Brezil, li gen nasyonalite brezilyen. Nmalman yo tou f batist li l manman l fk akouche, avan l kite lopital. Apre sa, manman an dwe al nan Federal la (Polcia Federal), nan nenpt vil kote l ap viv, pou li jwenn yon lt kalite viza k ap pi bon pou li. Si papa a kapab pwouve si l ap okipe pitit la tou, li ka jwenn lt viza sa a tou. Viza sa a rele permanncia, se rezidans pmanan.

RELIJYON (A RELIGIO)
KREYL PORTUGUS KREYL PORTUGUS

KREYL Moun Moun yo o pessoal) Pp la avk Ansanm Youn kk plizy Toujou Poko Yon lt fwa Sa Sa a / Sila

PORTUGUS Pessoa (oubyen gente) As pessoas (oubyen gua sanitria O povo Com Junto Um (uma) Alguns (algumas) Vrios (vrias) Ainda Ainda no Mais uma vez Isso Esse (essa) Melhor Pior Longe Perto Mais Menos

A GENTE Gen yon ekspresyon an potig yo svi av l anpil. Se a gente . Se tankou on an franse, oubyen nou an kreyl. Si ou pale panyl, pinga ou twonpe li pa gen menm sans ak la gente an panyl. Pa egzanp, pou ou di n a w an potige, ou kapab di : a gente se v . . Men yon lt koze ank : Brezil, anpil fwa l yon moun prale, yonn konn di um abrao (yon akolad, pou nenpt moun) oswa um beijo (yon bo men 2 gason paka di sa). Si yo di w sa, ou pa bezwen sezi, epi sa pa vle di moun nan renmen ou tou.

DOKIMAN (DOCUMENTOS)
PORTUGUS Sobrenome Nome Data de nascimento Nacionalidade Naturalidade Sexo Filiao Estado civil Solteiro (solteira) Casado (casada) Divorciado (divorciada) Viuvo (viuva) Profisso Endereo Bairro Telefone E-mail CEP Celular Siyati Non Dat ou ft Moun ki peyi (nasyonalite) Vil kote ou ft Sks Non manman w ak non papa w Eta sivil Selibat Marye Divse Vv Pwofesyon (metye) Adrs Katye Telefn Iml Kd pstal (pou zn kote ou rete a) Selil Se yon nimewo leta ba w pou idantifye w nempt kote, tankou NIF la an Ayiti. W ap svi av l pou nenpt demach nan bank, nan travay, elatriye. Si ou poko gen yon pys idantite nan peyi a, ou mt bay nimewo pasp w. Pwotokl la se yon bout papye Polis Federal la ba w pou ou kapab mache nan peyi a san pwoblm pandan w ap tann rezidans la soti. Chache konnen kil ak kijan pou ou renouvle l, pou ou evite pwoblm ! Se yon kan travay leta bay. Si w ap travay yon kote pandan plis pase 3 mwa, nmalman yo sipoze anrejistre kan w la kote w ap travay la (carteira assinada), pou ou kapab jwenn tout dwa w, tankou pansyon, pi devan. Visto Viza Carimbo So Passaporte Pasp KREYL Men kk lt dokiman ank : Certido de nascimento Batist

Carteira de identidade

Kat idantite

O Brezil, yo rele kay not piblik cartrio . Pafwa, pou ou f yon demach legal, yo mande ou f yon cpia autenticada ak yon dokiman. Sa vle di, ou f yon kopi epi ou pote ni orijinal la ni kopi a nan cartrio a. La, not a pral rekont ke kopi a se menm ak orijinal la, tout bon. W ap peye pou yo mete yon so (carimbo) nan kopi a.

CPF

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pi bon Pi mal lwen toupr Plis Mwens

Protocolo

Carteira de trabalho

20

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


21

Documento de identidade

KK RG PWONOSIYASYON
L gen yon s nan mitan 2 vwayel, yo pwononse l tankou z , menm jan ak franse. Pa egzanp : casa kaza. Nan kk rejyon, l yon mo fini avk s ak l gen yon s avan let t, c, f, oubyen p , yo konn pwononse l tankou ch . Yo rele son sa a chiado . Pa egzanp : Meus pais esto cansados. Meuch paich echto kansados. Yo pwononse nh tankou ny nan nen (nazal), ak lh tankou ly . Pa egzanp : caminho kaminyo ; olho olyo Depi ou w oubyen , sa vle di yo pwononse lt sa nan nen (son nazal). Pa egzanp : So Paulo ; irm ; refeies L yon mo fini avk m , yo pwononse l tankou yon n nazal. Pa egzanp : Passagem pasajen ; homem omen Nan pif rejyon nan Brezil, yo pwononse ti tankou tchi . Pa egzanp : Tabatinga Tabatchinga
FEY KREYL AYISYEN POTIG

yon ti fmen bouch yo l yo di l. Pa eganp : Brasil Braziou ; alto aouto Lt x la kapab genyen plizye pwonosyasyon, depandan mo a : Li ka gen son ks Pa egzanp : excelente ekselentchi oubyen son z , Pa egzanp : exemplo ezemplo oubyen son ch Pa egzanp : xcara chkara

SI OU PALE FRANSE, SA KA EDE OU POU PWONOSYASYON AN TOU :


Notions de portugais du Brsil

Accentuation
Laccent tonique (syllabe sur laquelle on force le ton) est habituellement sur lavant-dernire syllabe (ex: fazenda), linverse du franais, o il est souvent sur la dernire (ex: Paris). En consquence, la voyelle finale dun mot ne sentend presque pas (ex: Oiapoque = Oyapock/Oiapoqu nest prononc que par les Guyanais qui veulent faire exotique). Sil nest pas en avant-dernire position, il est indiqu par un accent (ex: Belm). Il est trs important de marquer laccentuation, sinon les risques dincomprhension ou de malentendu sont trs levs.
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

Poutt sa, l mo a fini ak te , yo pwononse l tankou tchi tou. Pa egzanp : dente dentchi ; Boa noite Boa noytchi Menm jan tou, yo pwononse di (ak l mo a fini ak de ) tankou ji . Pa egzanp : dia jia ; tarde tarji L yon mo fini avk l , oubyen l gen yon l avan yon konsonan, yo pwononse l preske tankou ou , selman yo f
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

22

FEY KREYL AYISYEN POTIG


23

Epi l yon mo fini avk e , yo pwononse l tankou i . Pa egzanp : costume kostoumi

Sons particuliers
Les accents fonctionnent linverse du franais: e=; =ai (ex: Pel= Plai). Laccent circonflexe ferme le son de la voyelle: =; =au. Sons composs de plusieurs lettres: nh=gn (ex: Ronaldinho=Ronaldigno); o=aon (ex: seleo= selessaonne et surtout pas selessaho, comme disent les commentateurs sportifs!); lh= ill ou y (ex: ilha=illa). A la fin des mots le te ou le de se mouille (ex: noite=notch, liberdade=liberdadji); cest plus ou moins le cas selon les rgions. u=ou (ex: nibus=aunibous) o=o dans un mot mais o=ou la fin dun mot (o barco= ou barcou) ou=o la fin dun mot (eu vou=eu vo) Nou te jwenn sa sou paj entent ki rele:
http://www.brasilyane.com/index.php/culture-bresil/parler-qbresilienq

YON TI KRAS GRAM


FRANAIS le la les os / as du de la des dans le (les) dans la (les) PORTUGUS o a Amarelo Verde do da dos / das no (nos) na (nas) FRANAIS Je Tu Vous (singulier) Il Elle Nous Vous (pluriel) Ils Elles Eu Voc (oubyen tu) Amarelo O senhor (gason) / A senhora (fi) Ele Ela Ns Vocs / Os senhores / As senhoras Eles Elas PORTUGUS

KK VB ENPTAN
KREYL F Manje Bw Mache Chita PORTUGUS Fazer Comer Beber Caminhar Sentar Ficar

KREYL Riske Tounen Blese Pote ale Pote vini Mande Priy

PORTUGUS Arriscar Voltar Machucar Levar Trazer Perguntar Rezar Colocar Comear Terminar Cair Lavar Enganar Lembrar Esquecer

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Mete Ale Achte Vann Travay Pale Bay Prete Ir Kmanse Comprar Vender Trabalho Falar Dar Emprestar Fini Tonbe Lave Twonpe Sonje Bliye

24

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


25

Rete

KONJIGEZON VB REGILYE YO
VB KI FINI AK -AR YO
Pronome Eu Voc Ele / Ela Ns Vocs Eles / Elas Tan prezan falo fala fala falamos falam falam

(amar, gostar, procurar, mostrar, andar, cozinhar, falar, colocar)


Tan pase (pretrito perfeito) falei falou falou falamos falaram falaram Tan pase (pretrito imperfeito) falava falava falava falvamos falavam falavam

KK VB KI PA REGILYE SA KI PI ENPTAN YO (TAN PREZAN) :


SER (tre) (nan yon kondisyon ki stab) Eu Voc Ele / Ela Ns Vocs Eles / Elas sou somos so so ESTAR (tre) (nan yon kondisyon ki ka chanje) estou est est estamos esto esto TER (genyen) tenho tem tem temos tm tm IR (ale) vou vai vai vamos vo Vo

N.B. Nou pa t mete konjigezon pou tu , paske yo preske pa janm svi ak sa. Pou ou , yo plis svi ak voc , epi menm l yo di tu , yo konn konjige l tankou voc . VB KI FINI AK -ER YO
Tan prezan como come come comemos comem comem Tan pase (pretrito perfeito) com comeu comeu comemos comeram comeram

(comer, vender, entender, compreender, nascer, viver)


Pronome Eu Voc Ele / Ela Ns Vocs Eles / Elas Tan pase (pretrito imperfeito) comia comia comia comiamos comiam comiam

FAZER (f) Eu Voc Ele / Ela Ns Vocs Eles / Elas fao faz faz fazemos fazem fazem

DAR (bay) dou d d damos do do

PODER (kapab) posso pode pode podemos podem podem

QUERER (vle) Quero Quer Quer Queremos Querem Querem

Pou tan FITI a (futuro), men sa k pi fasil : Konjige vb IR epi mete l ansanm ak lt vb la nan enfinitif. Se menm jan ak an kreyl, l ou di mwen pral oubyen mwen va . Pa egzanp : Eu vou beber gua. Voc vai ver. Ele vai sair. Ns vamos trabalhar. Vocs vo falar. Elas vo rezar. Ou ka jwenn konjigezon IR yo sou pwochen paj fy sa a.

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Pronome Eu Voc Ele / Ela Ns Vocs Eles / Elas

Tan prezan como come come comemos comem comem

Tan pase (pretrito perfeito) com comeu comeu comemos comeram comeram

Tan pase (pretrito imperfeito) comia comia comia comiamos comiam comiam

VER (w) Eu Voc Ele / Ela Ns Vocs Eles / Elas vejo v v vemos vem vem

VIR (vini) venho vem vem vimos vm vm

PERDER (pedi) perco perde perde perdemos perdem perdem

PEDIR (mande) Peo Pede Pede Pedimos Pedem Pedem

26

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


27

MEN KI VIL KI PI ENPTAN NAN BREZIL YO :


So Paulo Se li ki pi gwo, pa slman nan Brezil, men se youn nan vil ki pi gwo nan lemond. Gen plis pase 11 milyon moun ki rete la, sa vle di slman vil sa a gen plis moun pase tout Ayiti. Se pa kapital peyi a, men se la ki gen plis biznis. Rio de Janeiro Avk plis pase 6 milyon moun, se dezym vil nan Brezil, epi li bl anpil. Touris yo renmen Rio de Janeiro anpil. La gen 2 bl plaj ki rele Copacabana ak Ipanma. Gen yo mn kote yo mete yon estati Jezi (kote sa a rele Corcovado), ak yon lt mn kote ou ka w tout vil la nt (kote sa a rele Po de Aucar). L fini, chak ane yo f yon gwo Kanaval. Si ou pale plizy lang, Rio de Janeiro kapab bon pou ou, poutt touris yo. Moun ki soti Rio de Janeiro yo gen yon ti non jwt, se carioca . Pafwa yo pa di non konpl vil la, yo di slman O Rio . Salvador Se kapital eta ki rele Bahia (yon eta se tankou yon depatman an Ayiti). Se twazym vil nan Brezil (li gen plis pase 2.6 milyon moun). Gen anpil touris, men an jeneral, zn nan pa tw devlope. Brasilia Se kapital peyi Brezil, li yon ti jan pi piti pase Salvador. Sl pwoblm li genyen, tout bagay lwen. F w gen machin pou ou rive anpil kote.
FEY KREYL AYISYEN POTIG

Curitiba ak Porto Alegre 2 vil sa yo se nan Sid peyi a yo ye se yo ki pi lwen zn Manaus la (sitou Porto Alegre). Gen fredi la tou, epi gen mwens moun nwa (ou ka jwenn plis rasis). Men, yo enptan kan menm, sitou Porto Alegre, paske se rejyon sa ki pi devlope nan peyi a. Fortaleza ak Recife se 2 gwo vil ank. Gen touris, men zn nan pa two devlope.

COUPE DU MONDE 2014 MEN TOUT VIL KOTE AP GEN MATCH :


(Nan vil sa yo, ap gen plis aktivite tankou konstriksyon, touris, elatriye.) Rio de Janeiro, So Paulo, Belo Horizonte, Porto Alegre, Braslia, Cuiab, Curitiba, Fortaleza, Manaus, Natal, Recife, Salvador.

Nan ane 2016, Rio de Janeiro pral gen Jeux Olympiques yo tou.

Belo Horizonte Se yon gwo vil (plis pase 2.3 milyon moun), se kapital yon gwo eta ki rele Minas Gerais. Nan eta sa gen anpil brezilyen nwa, ki f yo pa p sezi l yo w ayisyen ; yo ka pran nou pou brezilyen (nan sans sa, So Paulo, Rio de Janeiro, ak sitou Salvador se menm jan). Manaus Se kapital eta Amazonia. Li gen preske 2 milyon moun. La a ap gen kk match ``Coupe du Monde`` epi gen anpil konpayi ki konnen gen anpil Ayisyen la, yo al chache yo pou f kontra travay, sitou nan konstriksyon.
APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

28

FEY KREYL AYISYEN POTIG


29

ETA YO AK KAPITAL YO
Brezil gen 26 eta (yon eta se tankou yon depatman an Ayiti). Chak eta gen vil kapital pa l. L fini, kapital peyi a se Braslia. Li pa pou yon eta, paske li gen yon zn apa ki rele Distrito Federal, ki nan mitan eta Gois. Men yon lis tout eta yo ak kapital yo :
Estado Acre Alagoas Amap Amazonas Bahia Cear Esprito Santo Gois Maranho Mato Grosso Mato Grosso do Sul Minas Gerais Par Paraba Paran Pernambuco Siglas AC AL AP AM BA CE ES GO MA MT MS MG PA PB PR PE PI RJ RN RS RO RR SC SP SE TO DF Capital Rio Branco Macei Macap Manaus Salvador Fortaleza Vitria Goinia So Lus Cuiab Campo Grande Belo Horizonte Belm Joo Pessoa Curitiba Recife Teresina Rio de Janeiro Natal Porto Alegre Porto Velho Boa Vista Florianpolis So Paulo Aracaju Palmas Braslia

MEN KK ENFMASYON ANK KI KA ITIL OU


SANTE : Brezil, swen sante a gratis ti cheri. Depi ou al nan lopital, laboratwa, ps sante ak famasi ki pou leta, ou pa bezwen peye anyen, ni pou randevou kay dokt, ni pou analiz, ni pou remd. Se selman si ou al yon kote prive (yo rele sa particular), w ap peye. Si ou gen yon ijans tout bon (aksidan, elatriye) ou ka al lopital, nan Pronto Socorro (Premye Swen), 24 sou 24. Si ou bezwen yon ambilans, rele SAMU nan nimewo 192 . Depi se pa yon ijans, pito w al nan ps sante ki pou katye ou la. Nmalman chak zn nan yon vil gen yon ps sante kote ou ka ale pou konsilte oubyen pou jwenn remd. Chache konnen kote ps sante nan katye pa w la ye, paske la ou kapab jwenn swen ou bezwen an pi fasil. Men kijan pou jwenn remd yo : Depi dokt a ba w yon preskripsyon, al f yon kopi. W ap pote tould papye yo (orijinal la ak kopi a) nan famasi ki andan ps sante b lakay ou a, epi y ap tou ba w remd la. Si yo pa genyen l, yo ka voye ou tcheke yon lt kote (pa egzanp, nan famasi lopital la) pou w si yo gen remd sa a. L yo voye ou tcheke yon lt kote, yo rele sa encaminhamento. Si pa genyen menm, ou ka oblije al achte l nan yon famasi prive (particular).
FEY KREYL AYISYEN POTIG
31

FEY KREYL AYISYEN POTIG

Piau Rio de Janeiro Rio Grande do Norte Rio Grande do Sul Rondnia Roraima Santa Catarina So Paulo Sergipe Tocantins (Distrito Federal)

Fanm ansent ak ti bebe yo : Gen yon oganizasyon legliz katolik ki konn ankadre fanm ansent ak ti bebe yo. Yo pa bay kb men yo ka ba w anpil bon konsy pou ou konnen ki jan pou f tout demach kay dokte, elatriye. Pou f kontak avk yo, ou ka mande pou Pastoral da Criana nan nempt legliz katolik. VIH-SIDA : Brezil ou ka fe ts la gratis. Si ou svi ak remd pou VIH-SIDA, se pou ou anrejistre w depi ou rive nan peyi a (sitou nan vil kote w ap stab la), pou ou kapab kontinye jwenn remd sa yo. Menm si ou toujou gen remd sou ou, al anrejistre w avan yo fini, paske sa ka pran tan pou yo kmanse voye remd pou ou kote ou ye a.

30

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

Mande nan ps sante b lakay ou, oswa nan lopital, pou yo esplike w ki kote ak ki jan pou ou anrejistre w (an potig,VIH-SIDA rele HIV-AIDS epi yo pwononse l ag i v pou HIV ak ayds pou AIDS). Pote pys idantite w ak kan yo te ba w an Ayiti pou remd yo, ak nempt lt dokiman ki gen pou w avk sa. Pa egzanp y ap bezwen konnen ki non tout remd ou konn bw yo, pou yo pa twompe epi ba w yon remd ki pa p bon pou ou. L ou al anrejistre, yo pral mande w adrs ou ak nimewo telefn ou tou.

Depi 12 janvye 2012, yo pa p kite lt Ayisyen antre ank san yo pa gen viza. Pou yon moun f viza, se nan konsila Brezil ki Ptprens, an Ayiti, pou li mande li. Pandan 2 an (jis janvye 2014), gouvenman Brezil di y ap bay 100 viza imanit pa mwa nan konsila Ptprens la. Apre sa yo toujou ap bay lt kalite viza yo te konn bay deja (tankou viza etidyan, elatriye) tou. Moun ki f yon pitit nan peyi Brezil : Pitit la gen nasyonalite brezilyen. Manman l kapab al nan Polcia Federal (nan nenpt vil kote ou rete, nenpt l) pou mande yon lt kalite viza k ap pi bon pou li. Si papa l la epi li kapab pwouve si l ap okipe pitit la, li gen dwa f sa tou. Moun ki marye ak yon brezilyen / brezilyn : gen dwa al nan Federal la pou mande lt kalite viza.

FEDERAL LA :
Brezil, Polcia Federal la se Migrasyon tou. Si ou te antre nan peyi a avan 12 janvye 2012, oubyen si ou te antre avk yon viza sou pasp ou nempt l, ou pa bezwen p yo. Okontr se pou ou toujou kenbe kontak avk yo. Tout gw vil gen biwo Polcia Federal. L ou rive nan biwo a, se pou ou mande pou depatman etranje (estrangeiros). Chak l w al f yon demach nan Federal la, se pou ou mande yo ki pwochen pa pou ou f ak kil pou ou f l, pou ou evite pwoblm. Si ou al renouvle dokiman w yo an reta yo ka f ou peye yon gw kontravansyon oubyen pa kite w renouvle l menm.
FEY KREYL AYISYEN POTIG

N.B. : Enfmasyon sa yo, se nan mwa janvye 2012 nou te jwenn yo. Si w ap li fy sa a anpil tan apr dat sa a, li ta bon pou ou verifye detay yo paske gen bagay ki te kapab chanje.

Pou Ayisyen ki te antre Brezil avan 12 janvye 2012 yo, y ap bay yon viza imanit ki pmt ou travay nan peyi a san pwoblm pandan 5 an. Nan jounal yo di konsa, apre 5 an yo pase, y ap renouvle l pou yon rezidans pemanan si ou kapab pwouve si w ap travay, men nou poko w yon dokiman ofisyel ki esplike pati sa a byen. Yo poko fin esplike kil yon moun kapab f fanmi li vin jwenn li tou, men nmalman ou ta gen dwa sa depi ou jwenn rezidans pemanan an.

32

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

APOSTILA CRIOULO HAITIANO - PORTUGUS

FEY KREYL AYISYEN POTIG


33

Si ou chanje adrs, se pou ou al f yo konnen tou, paske l rezidans ou a soti oubyen nempt lt l yo bezwen kominike av w, yo voye yon avi nan adrs ou te ba yo a.

Ministrio do Trabalho e Emprego

Você também pode gostar