Você está na página 1de 16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

ApoioCultural
ApoioCultural
CadastreseLoginRioGrande,26deAgostode2015

mbitoJurdico
Busca

Buscar

PginaInicial
Sobre
Quemsomos
Publicidade
ConvnioseParcerias
ApoiadoresCulturais
Notcias
Nacional
Internacional
Legislao
Opinio
ViaInternet
Contexto
Almanaque
Expediente
ndiceGeraldeNotcias
Ensino
Jornadas
Simulados
Revista
RevistambitoJurdico
ndiceltimaedio
ConselhoEditorial
Normasdepublicao
Enviarartigos
Cadernos

Administrativo
Ambiental
Biodireito
Civil
Comercial
Constitucional
Consumidor
Crnicas
ECA
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

1/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

Eleitoral
EnsinoJurdico
Famlia
Filosofia
Internacional
InterneteInformtica
Marketing
Mercosul
Penal
Previdencirio
ProcessualCivil
ProcessualPenal
Resenhas
Sociologia
Trabalho
Tributrio
Outros
Servios
InDbio
Sugestesliterrias
Programasderdio
Guiadesoftware
Bibliotecadelinks
EnciclopdiaJurdica
Modelos
Peties
Contratos
Fluxogramas
Despachosesentenas
PrazosProcessuais
Concursos
ConcursosAbertos
Apostilas
Dicasdeportugus
Provasdeconcursos
CarreirasJurdicas
Buscas
GuiaForense
GuiaMundialdeFaculdades
BuscadeLegislao
BuscadeJurisprudncia
BuscaCEPs
Contato
Vocestaqui:
PginaInicial
Revista
RevistambitoJurdico
Penal

Penal

Ateoriadodelitoeosignificadodaao
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

2/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

RodolfoRosaTellesMenezes

Resumo:opresenteartigotemporobjetivodiscorrersobreateoriadaaosignificativacomoteoriadodelito
capazderesolveralgunsimpassesdateoriafinalista.Empesquisabsica,comabordagemdeformaqualitativa,
comobjetivoexploratrioeporumapesquisabibliogrfica,seranalisadaaaosobumenfoqueda
interpretaodacomunicaotransmitidaporela,ouseja,osignificadoqueaaotemparaomeioexterno.
Apresentarumadasteoriasmaisaptaaexplicarosfatosapresentadossteoriasanterioresdodelito,emespecial
acausalista,afinalistaseafuncionalista.Concluiqueadogmticapenalnopodeserseparadadapoltica
criminaleacondutanopodeserconsideradaumsuperconceito,sendomelhorcompreenderosignificadoquea
aotransmitenocomplexoprocessodeinterpretaodacomunicaoemsociedade.
Palavraschave:Teoriadodelito.Causalista.Finalista.Aosignificativa.
Sumrio:Introduo.1BrevesAntecedentes.2OSignificadodaAo.Concluso.Referncia.
INTRODUO
Ateoriadodelitoumadasmaisimportantesparaodireitopenal,poiselatraaraocaminhoaserverificado
paraocorretoenquadramentodaaopraticadapeloautordentrodoconceitodecrime.Zaffaroni(1996)diz
queateoriadodelitopreocupaseemexplicaroqueodelitoequaissoassuascaractersticas.
Atualmente,ateoriafinalistadaaoateoriadodelitoquetemamaioraceitaoentreoscriminalistas,sendo
estudadaedifundidaporWelzelnosculopassado.Essateoriatrouxegrandesavanosaodireitopenalao
corrigiralgunspontosdateoriaanterior,conhecidacomocausalista.Emambas,oestudodofatocriminoso
passaasepreocuparprimeiramentecomacondutapraticada,sendoconsideradoumdireitopenaldofato.
Comopassardostemposecomosdiversosestudossobreosinstitutoseconceitosdateoriafinalista,embora
muitobemconcebidaedesenvolvida,elanosemostroucapazderesolvertodasassituaesapresentadasao
direitopenal.Oprincipalmotivofoiatentativadecriarumsuperconceitodeconduta,capazdeserutilizado
paraverificaodetodososfatos,sempreserecorrendoaodilatamentodoconceitodedolooudeculpa.
Comisso,surgiramoutrasteoriasquetentaramsubstituirafinalista,sendoqueumadelas,desenvolvida
principalmenteporVivesAntn(comsemelhanasateoriadesenvolvidaporGeorgeP.Fletcher),conhecida
comoteoriasignificativadaao,pareceuresponderbemaosanseiosdacomunidadejurdicapenal,por
acompanharatendnciadereuniradogmticapenalcomapolticacriminal,dandoumamaiornfase
interpretaonecessriaparadecifrarocomplexosistemadecomunicaoexistenteentreossujeitos,a
sociedade,anormaeaaopraticada.
Estetrabalhonotempretensodeexplicartodasasnuancesdateoriadaaosignificativa,poisoseuestudo
requerumaimersonodireitopenal,levandoaoredescobrimentodeconceitos,institutos,teoriaseadiscusso
dateoriadodelito,oquenopodeserresumidoemumartigo.Serfornecidaumavisogeralsobreestateoria,
compontosemquesemostracapazderesolveralgunsimpassesatagoraexistentes,tentandodespertara
necessidadedeconhecimentoedesenvolvimentoconstantedateoriadodelito.
Primeiramente,serfeitaumabreveabordagemsobreasprincipaisteoriasantecedentes,entreelasacausalista,
afinalistaeafuncionalista,parareverosseusfocosequaisforamasprincipaisfalhasapresentadas.Em
seguida,serdiscutidaateoriadaaosignificativa,comaapresentaodealgunsexemplosquesomelhores
resolvidospelaaplicaodiretadesta,semdelongasoubuscaseminflaroinstitutododolo.
1BREVESANTECEDENTES
Comoadventodopositivismocientfico,ascinciasnaturaistomaramotoponodesenvolvimentodo
conhecimento,levandoanecessidadedecomprovaoempricadetodasasteoriasdesenvolvidas,paraque
fossemconsideradasverdadeiras.Comisso,foramdeterminadospadresquedeveriamserseguidospor
qualquerramodoconhecimentoquedesejasseterostatusdecincia.
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

3/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

Prado(2005,p.97)disseque:...cientismo,ouseja,umaatitudementalquevianacinciaapossibilidadede
solucionartodososproblemasdoindivduoedasociedade.Noeravistoscomouminstrumentodoconhecer,
mascomoverdadeirosaberdesalvao.
Nessemomentohistrico,almdeoutrastentativasdecomprovarodireitocomocincia,foidesenvolvidoo
conceitoanalticodedelito,noquetangereacriminal,emconsonnciacomosistemadeanlisecriadonas
cinciasnaturais,quepregavaserviveladivisodotemadiscutidoeoestudodesuaspartesseparadamente,
paraquefossecompreendidootodo.ImportanteesclarecimentofazGreco(2012,p.142)aocomentarsobreo
conceitoanaltico:afunodoconceitoanalticoadeanalisartodososelementosoucaractersticasque
integramoconceitodeinfraopenalsemquecomissosequeirafragmentalo.Ocrime,certamente,umtodo
unitrioeindivisvel.
Seguindoessalinha,odireitopenalformulouoconceitoanalticodecrime,conformeexpeBusato(2010,p.
5):
ParticularmentenocampodoDireitoPenal,ainsatisfaogeradapeloadventodopositivismocientfico,
paracomosconceitosmeramenteformaisemateriaisdedelito,levouformulaodeumconceitoanaltico,
prpriodomtododascinciasnaturais,cujoscontornossepretendeudaraodireito,comoformade
afirmaodesuacientificidade.
Aprimeirateoriadodelitocriadanessesmoldesedifundidamundialmente,foiateoriacausalista.Elafoi
concebidaporVonLiszt,nosculoXIX,nomomentohistricoemqueaigualdadeformalentreoshomens
(hojedeveramosfalarentreaspessoas)eraextremamentenecessria,poisaEuropatinhasadodoabsolutismo
monrquico,ondenohaviaaigualdade,apenasavontadedorei.
Essateoriabaseiasenaconceponaturalista,segundoPrado(2005,p.98):
naconcepopositivistaessencialmentenaturalistaresideofundamentoepistemolgicodateoriacasual
naturalistadaaoedoconceitoclssicodedelito.Acondutahumanaentendidacomoomovimento
corporalvoluntrioquecausaumamodificaonomundoexterior.
Oconceitodecrimefoidivididoemtrselementosprincipais:fatotpico,ilicitudeeculpabilidade.Foium
grandeavanoparaoentendimentodaaodelituosaeatentativadecolocarodireitocomoumramodacincia
napoca.
Nessateoria,ofatotpicoeracompostopuramenteporelementosobjetivos.Acondutaeraumdoselementos
queocompunha,almdonexocausal,doresultadonaturalstico(crimesmateriais)edatipicidadeformal.
Oscausalistatentaramnodeixarmargemparaainterpretaodasnormas,comoformadedefenderocidado
dosabusoscometidosatento.Oobjetivoeraevitarasubversododireitoemprejuzodocidado,pregando
quevaliasomenteanormaescrita,exatamentecomoestavaescrita,nodevendohaverinterpretaesoujuzos
devalores.
Oaplicadordodireitodeveriaapenascompararoquefoiobjetivamentepraticadocomanormaimpostapelo
Estado,utilizandotcnicadesubsunodofatoanorma.Paraessacomparao,eleaplicariaasleisdafsica,
verificandosehouveacondutaeseestafoiacausadoradoresultado.
Aquelecujacondutaprovocasseoresultado(nexocausal)teriaaprimeiraetapadaanlisedodelitocumprida,
tendocometidoofatotpico,seacondutafossetipificadanoordenamentojurdico.Eraumasimplesaplicao
dateoriadacausaeefeitodacinciafsica,recebendo,porisso,onomedecausalista.Noseanalisavaodolo
ouaculpadoagentenessaverificaodaconduta,poisesteselementosestavamnasearadaculpabilidade.
Mirabete(2005)explicaquenateorianaturalista(causalista)acondutaabasedaprimeiraanlisedofato,
sendoconsideradaummovimentohumanoevoluntrio,masnosendoverificadaqualafinalidadedaprtica
docomportamentohumano.
Comopassardosanos,percebeusequenemsempreasnormaseditadaspelolegisladoreramjustasemuitas
vezesatendiamaumgrupodeterminadodasociedade,prejudicandoaafirmaodequeasnormasdeveriamser
cumpridas,aqualquercusto,embenefciodetodososcidadosdoEstado.
Capez(2008)complementadizendoqueapartirdomomentoemqueoEstadoeditanormasinjustas,quebrase
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

4/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

aconfianadopovonaexistnciadoprprioEstado,poisaspessoasnodesejaroaceitareacatarasnormas
jurdicasformalmenteeditadas,sabendoqueelasnobuscamverdadeiramenteajustia.
Essaafirmao,dequeanormasvezescriadaembenefciodedeterminadosgrupos,possvelservistaat
nosdiasatuais,mostradapelaprpriaimpressa.Elasinformamqueparaalgumasnormasseremaprovadasno
legislativo,vriosgruposentramemnegociaopolticareferenteaoutrosassuntos(comoadivisodecargos
deprimeiroescalonogovernofederalouoatendimentodelobistasdegruposdeterminados),aoinvsdehaver
umadiscussosobreapropostaqueestempauta.Parecenohaverumapreocupaocomamatriaqueest
sendovotada,esimqualbenefciopessoaloupartidrioovotosimounopodetrazer.
Osestudiososverificaramqueacondutanopoderiaserseparadadavontade,poisaquelequeagiasem
vontade,nopoderiatersuacondutatipificada.Acondutahumananopoderiasercomparadaaosmovimentos
reflexos,autnomosouaosquenohouvevontade.Ora,seapessoanopraticouacondutacomvontade,como
poderiaserelatipificada?Ohomemumsercomlivrearbtrio,quedevedecidirsuaconduta,sendoestaa
principaldiferenaentreeleeosdemaisanimais.
Assim,osneokantista(ouneoclssicos)desenvolveramateoriacausalista,entendendoque,naavaliaoda
conduta,deveriaserverificadaavontadedepraticaraaoeaconscinciadeestarpraticando.Admitise,
ento,umconceitovalorativodeao,naqualacondutahumanaseraexpressodavontadedoautorno
mundoexterno.
Otipopenalpassouaanalisarelementossubjetivos,retirandoadrsticaseparaodateoriacausalclssica,na
qualofatotpicopossuaapenaselementosobjetivos.Passouseaterumjuzodevaloraosobreatipicidade
daconduta,diminuindoainflunciadospositivistas,paraosquaisanormadeveriaserapenasaplicada,sem
discusso.
Comtantosproblemas,osdoutrinadorescontinuaramabuscaporesquematizaratipicidadedaconduta,se
debruandonadefiniodoselementoscomponentesdesta,paraatenderasnecessidadesdodireitopenal.
Surgiu,ento,ateoriafinalistadaao,muitodefendidaporWelzel.Nela,odoloeaculpasaram
definitivamentedaculpabilidadeepassaramaocuparlugardentrodaconduta.Aoanalisaraconduta,ojurista
deveriaanalisaraconscinciaeavontadedoagenteempraticla,equalafinalidadedetlapraticado.A
condutahumanapassouaserentendidacomoaaoouomissovoluntriaeconscientenabuscadeum
determinadofim.Naculpabilidade,permaneceuapotencialconscinciadailicitude.
Mirabete(2005)afirmaque,paraateoriafinalista,todaacondutadeveterumafinalidade,nopodendoser
apenasumcomportamentocausal.Ecomplementacomumexemplo,mostrandoanecessidadedocrimedoloso
terumafinalidade:
assim,paraosfinalistas,nahiptesedeteroagentepremidoogatilhovoluntariamente,efetuandoodisparoe
atingindooutrapessoaquevemamorrer,somenteterpraticadoumfatotpicosetinhacomofimesse
resultadoouseassumiuconscientementeoriscodeproduzilo(homicdiodoloso)...
Welzelmostrouqueafinalidadedacondutapraticadaeraimportanteparaquefossetipificadaaao.Issofica
claronoexemplodoutrinrioemqueseanalisaacondutadeummdicoapalpandoumamulherdespida.A
condutaexiste,poiseletemconscinciaevontadedepraticla.Oqueserdiferenteafinalidade:seele
apenasestfazendoumaanliseclnicadossintomasdasdoresalegadaspelamulherouseeleestapalpando
comfinslibidinosos(CAPEZ,2008).
Nesseexemplo,osfinalistasconseguemmostraraimportnciadeentenderqualafinalidadedaconduta
praticadapeloagente,parapoderafirmarqueacondutafoitpicaouatpica,sendonecessrioqueodolooua
culpacomponhaaconduta.
Ofatoemqueummotoristadirigeseucarrotranquilamentepelasruas,comtodoocuidadonecessrio,quando
atropelaumsuicidaquerepentinamentepulouemfrenteaoseucarro,comointuitodesematar,ficaresolvido,
poisomotoristanoteveafinalidadedematarosuicida,nasuacondutadedirigirocarro,noestandopresente
odoloenemsequeraculpa,poisagiucomodeverdecuidadoimpostopeloordenamento.(GRECO,2012).
Apsateoriafinalista,outrasteoriastentaramresolverosproblemasadvindosdoestudodoscasosconcretos
queseapresentavam,entreelasasqueseguem.
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

5/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

Ateoriasocialdaaodefendiaqueasaeshumanasaseremconsideradastpicasdeveriamseraquelasque
produzissemumdanosocialmenterelevante,deacordocomoajustamentodasociedadepoca.Nateoria
social,condutaocomportamentovoluntrioeconscientesocialmenterelevante(NUCCI,2010,p.98).
SegundoJescheck[1](1981apudCAPEZ,2008,p.129):accines,segnesto,comportamientohumano
socialmenterelevante.Oproblemafoidefiniroqueseriaumdanosocialmenterelevante,porserumconceito
muitoabstrato,dariamargemaumamaplicaododireito.
Mirabeteexpeacrticateoriasocialdaao(2005,P.104):
ascrticasfeitasaessateoriaresidemnadificuldadedeconceituarseoquesejarelevnciasocialda
conduta,poistalexigiriaumjuzodevalor,tico.Tratarseiadeumcritriovagoeimprecisoque,inclusive,
influirianoslimitesdaantijuridicidade,tornandotambmindeterminadaatipicidade.
Depoisadveioateoriaconstitucionaldodireitopenal,adotandoqueateoriadodelitofinalistadeveriaser
aplicadaemcompassocomosprincpiosdeproteospessoas,existentesnaConstituio.Seriauma
adequaodoentendimentofinalistaaosdireitosdaspessoasalcanadosnaconstituinte.
Surgeateoriafuncionaldaao,quenotemcomofocoofatotpico,masafunoqueodireitopenaldeveria
ternasociedade.umareaoagrandeseparaoquehouveentreodireitopenaleapolticacriminal.Eles
entendemqueodireitopenal,comoafdecomprovarqueeraumacincia,deixoudeladoomaisimportante:a
funoquedeveriadesempenharparaaspessoas.Nucci(2010)dizqueofuncionalismoumaperfeioamento
dofinalismo,tendoduasvertentes,comalgumasdiferenas,sendoosseusexpoentesRoximeJakobs.
ClausRoxinpassaaserumgrandedefensorqueodireitopenaldeveatenderaumafinalidade:protegera
sociedade.Entendequeodireitopenaltemafunodeprotegerbensjurdicos,dessaformaacondutasomente
podesertpicaseforcapazdeamealo.
Acondutapassaaserumacategoriaprjurdica(lgicoobjetiva),quenopodeserentendidaapenascomo
fenmenocausaloufinalista,masinseridadentrodeumcontextosocial,ordenadopeloEstadopormeiode
umaestratgiadepolticascriminais.Istoquerdizerquenodadoaolegisladorselecionarqualquer
comportamento,afimdeconsiderlocriminoso.Aleinocriacrime,masapenasoreconhece,traduzindoum
anseiosocial,mediantecritrioslegtimosedemocrticos,eseguindoummtodocientficoquepressuponha
necessidade,idoneidadeeproporcionalidadedanorma.(CAPEZ,2008,p.137)
Jakobsacreditaqueanormatemafinalidadedemostrarasociedade,atodomomento,ospadresde
comportamentosocial.Eleampliaacapacidadedolegisladordeeditarasnormasjurdicas,aopassoque
consideraqueesteirditarorumodoEstado,tipificandocriminalmenteascondutasquesirvamparaajudaro
funcionamentoestatal,dandoumamenornfaseaoindividualismoemproldocoletivo.Assim,Jakobs[2](1997
apudCAPEZ,2008,p.138)diz:enlaactualidadpuedeconsiderarsedemonstradoqueslosecastigapara
mantenerelordensocial.
Jakobsdizqueacondutaaserconsideradatpicaaquelaqueofendeanormajurdica,noimportandose
ofendeuounoobemjurdico.Noimportaseanormapenalincriminacondutasquenooferecemperigo
concretoaobemjurdico,oqueimportaqueanormacriadaparapossibilitaravidaemsociedadedeveser
cumprida.
PradoaocomentarofuncionalismodeJakobsdiz(2005,p.116):aoDireitoPenalcaberestabelecernoplano
comunicativoavignciaperturbadadanorma,pormeiodapenaque,comoresposta,confirmaanorma.
Essassoasprincipaisteoriasdodelitodesenvolvidascomgrandedisseminaonombitodoutrinrio,sendo
ospontosapresentadosscaractersticasmaisrelevantes.
2OSIGNIFICADODAAO
Observasequenasteoriascausalistasefinalistasfoigrandementeenfatizadooconceitodeconduta,buscando
transformalaemumsuperconceito,comomencionaoprofessorBusato(2010).Achavamqueacondutaseria
capazderesolvertodososimpassesnaanlisedecrimedeformaapenasterica,afastadadapolticacriminal.
Prado(2005,p.111)importaagregarque,nostemposatuais,refutaseametodologiafinalista,ateseda
vinculaodoDireitosestruturaslgicoobjetivas(conceitofinalistadeao),masaceitamse,nogeral,as
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

6/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

suasconseqnciasparaosistemadateoriajurdicadodelito.Emquepeseoressurgimentodonormativismo,
convmobservarqueoDireitonopodejamaisdesconhecerarealidadeedeixardeternohomem,enquanto
pessoa,opontofulcraleobjetivomaior.
Ento,osdoutrinadorescontinuaramosestudosparatentarresolverasdificuldadestrazidaspelofinalismo.
claroqueestetrouxegrandesavanosnadisciplinapenal,masapresentoufalhasquenoforambemresolvidas,
devendoseraperfeioadaateoriadodelito.Verificandoaconduta,surgiramvriosestudosquetentaram
diminuiraimportnciadeladentrodoconceitodecrime,paraquefosseaproveitadadentrodeseudevidovalor,
semtornarseumncleointangvelesupremo.
Dentreessasteorias,surgeateoriadaaosignificativa,desenvolvidainicialmenteporTomsSalvadorVives
Antn.OutrateoriasemelhantefoidefendidaporGeorgePatrickFletcher.Suasconcepestmvriospontos
emcomum,podendoserconcludoqueambostratavamdetrazerumconceitosignificativodeao,quetenta
substituiroconceitodecondutadosfinalistas,conformeexpeBusato(2010,p.144):
OconceitosignificativodeaopareceseroquemelhorsecoadunacomaperspectivadeumDireitopenal
moderno,queaumstemporespondaaosanseiosdeumanovaDogmticaesejarespeitosoparacomos
Direitosegarantiasfundamentaisdohomem,historicamenteconquistados.Istoporqueaperspectiva
metodolgicaapresentasemaisdeacordocomumainterpretaohumanistadoDireitopenal,suaspropostas
polticocriminaissopermeveiscrticadoprprioSistemaesuaexpressodogmticaoferecebases
bastanteseguras.
Abasedaaosignificativasoosaspectoscomunicativos,quetraduzemumapercepodarealidade.Huma
refernciadalinguagemnasaespraticadas,poisseverificouserinviveltentardescobrirapenasosaspectos
intrasubjetivosquelevaramoindivduoapraticaraquelaao(finalidadeinterna,aquelaqueestnamentedo
autor),massiminterpretaraideiatransmitidapelaaonomeiosocialexterno.
Fletcherintroduzomesmopensamento[3](1998apudBUSATO,2010,p.150):perceberaaocomo
entenderumalinguagem.Entendendoosignificadodeumafrasepelocontextoemqueseusa.Domesmomodo
percebemosporumaaosentendendoocontextonoqualocorre.
Dessaforma,verificasequeaaotransmiteumsignificadoaomeio,queserinterpretadodeacordocom
valoressocialmenteaceitosereconhecidos,emconsonnciacomoordenamentojurdicoadotadoporaquela
sociedade.Aaonopodeserinterpretadacomomeraconduta,quetransmitaseusentidoatravsdefatores
psicolgicos.Osignificadodaaodependedacomunicao,daformacomoserinterpretadaenoapenasdo
psicolgicodaquelequepraticaaconduta.
Odireitopenalumaformadecontrolesocial,quenodeveserutilizadaembenefciodeumgrupoou
interessesdiversos,massimaproteodosbensjurdicosdamaiorrelevnciaparaaquelasociedade.
necessrioentenderqueapolticacriminalinfluenciaadogmticadodireitopenal,nopodendoestaficar
estanquedosistemajurdicopenalcriadoeadotadopeloEstado.OEstadoDemocrticodeDireitodevebuscar
agarantiadosprincpiosessnciasdoserhumano,comoadignidadedapessoa.Paraisso,nobastaestudara
teoriadodireitopenalseparadamentedapolticacriminal,poisestaaescolhadoEstadoparaaproteode
bensjurdicosrelevantes.
ApolticacriminaladotadapeloEstadodevetraduziressavontadeenecessidadedasociedadeemcolocarfreios
naatuaodaspessoas,possibilitandoavidaemcoletividade.Porisso,odireitopenalnodeveficarlonge
dessasquestes,paranosetornarumdevaneio.Asaesnopodemserestudadasapenasteoricamente,
devendooestudododireitopenalenglobarascrticassnormasquenovisamproteodebensjurdicos
penalmenterelevantes,ouquesedestinamaproteodeinteressesdeumgrupo.
Ateoriadaaosignificativanocolocaumaobrigaodeseguiranormacegamente,apenasmostraqueela
seraorientaoparaainterpretaodaao.Elatraduzumaproteoaosbensjurdicosconsiderados
relevantes,devendosercriticadanombitodoestudododireito.Porisso,elaaproximaoestudodadogmtica
dodireitopenalaoestudodapolticacriminal,paraevitarumaalienaoaoqueestsendopropostonasnormas
incriminadorasenainterpretaodacomunicaotransmitida.
Nobastadefiniroqueaaolongedocontextosocialemqueelaocorreu.Afastaseaidiadedefinirum
conceitogeralesupremodeao,independentedoambienteemqueproduzida,poisainterpretao
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

7/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

dependerdomeioedasnormasjurdicascriadaspeloEstado,paracontrolarasociedade.Estasdevemrefletiro
anseiodejustiaenoapenasointeressedealgunsgrupos.precisoentenderafunodessanorma
incriminadora,porquemaisimportantedoqueomotivodesuacriao.
Ateoriadaaosignificativanorompecomanecessidadedafinalidadedaao,masinterpretaaaono
meioexterno,atravsdocanaldecomunicaoexistente.umainterpretaodosfatosedaao,quesempre
precisardeumreferencial,baseadonoordenamentojurdico,quedeveestaremconsonnciacomoEstado
DemocrticodeDireitomoderno.
Umapessoaaochamarumpolticodecaropodeterdiversasfinalidadesinternas,queseriamdifceisde
seremverificadas.Comcertezaapessoaagiucomconscinciaevontadedechamlodecaro,masno
possvelafirmarqueafinalidadeeraofenderahonradeste.
VivesAntn[4](1996apudBUSATO,2010,p.159)explicaanecessidadedaaosercompreendidapelo
significadoexternotransmitidosocialmente,mostrandoquenopossvelsaberqualafinalidadeinternana
mentedoautor.Comosaberoqueoautorpensavanomomentoemquepraticavaaao?
Analisandoosignificadodaao,observarseasituaocomoumtodoequalfoiosignificadosocialmente
transmitido.Seranalisadoocontextoemqueenvolveuofatoeoseuentorno,paraentenderarealidadesocial
produzidapelaaopraticada.Noexemplo,caberentenderemqualcontextoapessoachamaopolticode
caro.Seeleochamaemumdebatesobresuahonestidade,casosdecorrupo,ousefoiapenaspara
cumprimentloemuminciodetrabalho,tudoissotendocomobaseoordenamentojurdico,queprotegea
honrasubjetiva.
Ainda,podeserobservadaanecessidadedeentenderosignificadodaaoquandoumapessoaatacaoutracom
umafaca.Nosepodedizerimediatamentequeaintenodoautoreramataroutrem,poisimpossvelsabero
queeletinhaemsuamente.Oaplicadordodireitoterqueentenderacomunicaotransmitidaexternamente
pelaaopraticada.
Imaginequeoautorsejaumhomem,grandeeforte,portandoumafaca,quevaiemdireoasuafilhade15
anos,depoucacompleiofsica.Duranteosfatos,elenoalesiona,mesmonosendopossvelelaresistirao
ataque.Inicialmente,entendendoosignificadodaaotransmitida,forosoentendermosqueosseusatos
mostramqueeleapenasqueriaameala,poistinhaplenascondiesdematar.Nopossvelentrarnamente
doautor,maspossvelcompreenderosignificadodaaopelacomunicaoqueelatransmiteaomeio
externo.
Essainterpretaodeverestaralinhadaaoordenamentojurdico,devendoserverificadoqualbemjurdico
estavasendovioladonaprticadessaao.Seinterpretarmosquehouveapenasumaameaavida,no
poderemosentenderquehouveumatentativadelesodiretaaobemjurdicovida.
VivesAntnmostraaimportnciadainterpretaodaao[5](1996apudBUSATO,2010,p.150)...para
falardeaoprecisoqueossujeitostenhamacapacidadedeformareexpressarintenesmas,asaesque
realizamnodependemdasintenesquepretendemexpressadas,masdosignificadoquesocialmentese
atribuaaoquefaam.
Observasequeaaodevesercompreendidadentrodacontextualizaofticaemquefoipraticada,no
podendoserabstradadocontextoparaterumaexplicaopuramentecientfica,tentadoapurarseafinalidade
psicolgicadoautor.
Avidaemsociedadedependentedacomunicaoeinterpretaodossinaistransmitidosporcadaser.Uma
placafixadanoportodeumlotecomainscriocoferoztemumsignificado.Sedentrodolotetiverum
pequenopoodle,podeserconsideradocomoumabrincadeiraouumatentativadeamedrontarcriminosos.Ao
passoque,sedentrodoloteexistirumcopitbullferoz,podesignificarumavisonecessrioparaoexerccio
regulardodireitodeproteodopatrimnio,paraevitarquealgumdesavisadoentrenoloteesejaestraalhado
peloanimal.
Essateoriaprimeiramentecolocaanecessidadedeverificararelevnciadaao,parasertratadapelodireito
penal.Almdisso,deveteropotencialdeofenderobemjurdicoqueanormatemamissodeproteger.Para
aferiressarelevncia,sernecessrioumentendimentosobretodososelementosdescritivosdotipo,em
consonnciacomosentidotransmitido,poishumanecessidadedoelodecomunicaoqueaaotransmiteao
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

8/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

meiosocial.
Essapretensodeveestarpresentedesdeafaselegislativa,nomomentodaseleodascondutasquedevemser
penalmentetratadaspeloEstado.apresenadoprincpiodafragmentariedadeedasubsidiariedadequandoda
escolhalegislativaparaincriminardeterminadaao.Ateoriadaaosignificativademonstraqueadiscusso
danormadeveexistirdesdeomomentoemqueoprojetoestsendolevadoaolegislativo,poisoEstado
DemocrticodeDireitoexistecomafinalidadedeprotegerocidadoeavidaemsociedade,nodevendoser
utilizadoparabeneficiarpessoasougruposespecficos,transformandoasleisemespelhodainjustia.
umademonstraodanecessidadedadoutrinaemsercrticaeestudarodireitopenaljuntamentecoma
polticacriminal,nopodendoseralienadasobreoposicionamentolegislativodanormatizaodecondutas,
querendoentenderodireitopenalapenasteoricamente,afastandosedomeioemqueainterpretaoda
comunicaodeveseraferida.
Nessalinha,osdoutrinadorespreferemchamardetipodeaoenodeaotpica,parademonstrarque
somenteserimportanteparaodireitopenalverificarasaesquesotipificadaspeloordenamentopenal.
Primeiro,verificaseseaaopraticadacoibidapeloordenamentojurdico,paradepoisestudar
especificamenteaaopraticada.umaformadedaradevidarelevnciaaoordenamentojurdico,mostrando
queacrticaeoestudodascondutasincriminadassoimportantesparaadogmticadodireitopenal.
Depois,verificaseailicitudedaao.Opotencialdeofenderobemjurdicofoitratadocomotipicidade
materialparaosquedefendemofinalismo,masateoriadaaosignificativafoimaisalm,poisentendeque
devesertambmanalisado,nessemomento,ailicitude,poisseaaonoteveocondodeofenderobem
jurdicoprotegido,nodevesernemconsideradatpica,porqueotipopenaltemafunodeproteger
determinadobemjurdico.
Nessaanlise,deverserverificadaaintenodoautor,quecomporoseudoloouculpa.Ausentea
conscinciaeavontadedepraticaraaoparaatingirdeterminadofim,nopodehaverodolo,passandoa
verificaosehouveoresultadoesehouvequebradodeverdecuidadoimpostopelanorma,paragarantiruma
vidaemcoletividade.
AaodeveteraforadeofenderobemjurdicoprotegidopeloEstadoeporissodeveserilcita,almde
tipificada.Paraareprovaodaao,foicriadaumanormajurdica,quenopodeserinterpretadaforado
restantedoordenamentojurdicooudosignificadotransmitido,atravsdacomunicaoexistentenomeio
social.
Noextremamenteimportanteconceituaroquecondutaouao.Porque,naprticadaaplicaododireito
penal,osjuristasdefinemnocasoconcretoseaquelaaoounotpica.essencialainterpretaodo
significadotransmitidodecadaao,paraverificarsehouveounocrime.Nobastaumconceitotericodo
queaoparaodireitopenal,poisemcadacasoconcretodeverserfeitaumainterpretao,ouseja,depende
dacomunicaoexistenteedoseucanal.
Emseguida,serobservado,segundoVivesAntn,apretensodereprovao,queseropontodeanlisesobre
oautordaao,noocomparandocomomeiooucomohomemmdio,maseledepersi.Serpautadapela
aferiodedoiselementosconhecidosdosfinalistas:imputabilidadeeconscinciadailicitude.
Naanlisedaaopraticadapeloautor,eleserocentro,devendoservistodeacordocomsualiberdadede
agir,paraverificarseaqueleindivduoespecficomereceareprovaodanormapelapraticadaquela
determinadaao.Noteremosacomparaocomoconhecido(oudesconhecido)homemmdio,poiscada
serhumanonico,eassimtambmdevesertratadopelodireitopenal.
Colocaemrelevnciaoprincpiodadignidadedapessoahumana,mostrandoquecadapessoatemasua
individualidade,seuconvviosocial,seunvelescolar,seulocaldemorar,suaclasseeconmica,suaeducao,
seusfamiliares,suanoodemundoetc.Serverificadaahistriadecadaindivduo,paraavaliarasuaaoe
asconseqnciaspenaisaseremadotadasdentrodoordenamentojurdico,porqueaquelapessoanicaeassim
devecontinuarsendoaoseraplicadaanormapenal.
Oindivduodeverserconsideradocapazdeentenderocarterilcitodaaopraticadae,depois,setinha
condiesdeentenderailicitudedoato.Nocabemedirapenasobjetivamenteaconduta,masinterpretartodoo
sentidotransmitidopelaaonaquelecontexto,juntamentecomavaloraodacapacidadeeliberdadedo
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

9/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

indivduoparaagir.
Porltimo,ateoriaaproximasedosquadripartidas,aotrazer,comoelementoaseranalisadonaverificaoda
ao,apretensodenecessidadedepena.Elemostraqueoprincpiodaproporcionalidadepedequeapenaseja
proporcionalaotipodeaocometida.
Busatoassimexplicaanecessidadedapena(2010,p.209):
seaidiageralaafirmaodavalidadedanormaperanteocasoconcretocomofrmulajurdicade
expressodojusto,noteriasentidoafirmaraexistnciadecrimeondeaaplicaodapenaresultana
produodeinjustia.Obviamente,apenassejustificaporsuanecessidadedeaplicaoemultimaratio,ou
seja,paraarealizaoconcretadocontrolesocialdointolervel.
Assim,paraseraplicadaapena,deveroestarpresentesascausasdepunibilidadeprevistasobjetivamentena
normajurdica,quenoexistamcausasdesuaextino,comoaprescrio,enoocorramoutrascausas
supralegaisdeordemsocial,quemostremqueafunodapenanoseratingida,conformeexplicaBusato.A
penanodeveserutpica,poiselafoicriadacomumafinalidade,quesenopuderseratingida,nojustificaa
aplicaododireitopenal.
Comessasanlises,observasequeaaodependedacomunicaoexternaqueprecisaserinterpretada,logo,o
pensamentonopodeserobjetodepenalizao,poisnopossvelserpercebidopelomeio.Somentequandoo
pensamentoforexternado,poderaaoserconsideradacapazdeferiralgumbemjurdico.Aliberdadede
pensamentorespeitadaabinitio.
Aaotemquerepresentaroataqueaobemjurdicotuteladopelanorma.Noestudodeseusignificado,deve
serobservadoseteveafinalidadedeferirobemjurdico.
Busato(2010,p.238)explicaque:
nombitodoconceitosignificativoimportaapercepodarelaodaquelequeatuacomseuentorno.O
prpriograudecontroledaconscincianopodeserquantificadoemgraussenoatravsdapercepode
sentidodainterrelaosujeitoobjetoquesetraduzemumaexpressoexternadeliberdadedeao.
Nassituaespraticadasculposamentetambmvivelaobservaodosignificadodaao.Comojdito,no
possvelentrarnacabeadoautoresaberseeletinhaaconscinciaevontadedepraticarumacondutacom
umafinalidadeespecfica,poisacertezadopensamentenopossvelserverificada.Entoojuristadever
entenderacomunicaotransmitidapeloautoraomeiosocialdurantearealizaodaao.
Diferenciaodifcilentreodoloeventualeaculpaconscientedentrodateoriafinalista.Osfinalistastentam
afirmarasuateoria,dizendoqueprecisosaberseoresultadoeraprevisvelaoautoreesteassumiu
conscientementeoriscodeproduzilo,nosendoindiferenteproduodoresultado.Agindoassim,estarem
culpaconsciente,aopassoqueseforindiferenteaoresultado,agiremdoloeventual.difcilsaberainteno
psicolgicaeaindiferenaounodoautor,tentandoaferirseuspensamentos.Ojuristadeverinterpretaraao
nocontextoemquefoipraticada,seguindooordenamentojurdicoeacomunicaoexistente.Serobservadoo
casoconcretoenoumconceitogeral,capazderesolvertodasassituaescriadas.
Adoutrinafinalistacriaalgumasformasparafacilitaroentendimento,mastodasapenasnocampodoutrinrio,
dizendoquedeverserverificadaaintenoeaindiferenadoautor.Claroque,naprtica,emverdadeos
juristasfazemumainterpretaodosfatos,nosendopossvelentrarnamentedealgumparaverificarseele
foiounoindiferenteaoresultado.
Porexemplo,umapessoadirigeseucarroemaltavelocidadeemviapblicanocentrocomercialdacidade,
duranteohorriodepico(horadorush),emntidadisputaautomobilsticacomoutroveculo,conhecidano
Brasilcomoracha.Ainterpretaosocialdaaomostraqueeletemaconscinciaeavontadedepraticaro
racha,oresultadomortedeumpedestreemumerronasmanobrasprevisvel,restandointerpretarseele
aceitaounooresultadomortedeumpedestre,queandatranqiloemumacalada.
Afinalidadeinternanamentedoautornocabeaoutroentender,masoquetransmitidopelocanalde
comunicaopossvelsercompreendido.Seelesepredispearealizarorachanascondiesacima,
significaqueelenoseimportaque,emumerrodemanobradevidoasuaaoextremamenteperigosa,algum
possamorrer,ouseja,aproximaremosdochamadodoloeventual,semrecorrertentativadeentenderoque
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

10/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

tinhanopsicolgicodoautor(comoqueriamosfinalistas),poisissoimpossvel.Comosaberseeleaceitaou
nooresultadodentrodoseuntimopensar?Osfinalistasacabamtendoquerecorreraoutrosmecanismos,
afastandosedapuraavaliaopsicolgicadafinalidadeedaindiferena.Osjuristasjutilizamainterpretao
daaopraticadanocasoconcreto,parapoderaferirsehouveounoindiferenaquantoproduodo
resultado.
Outropontoqueaaosignificativarespondemelhoraosanseiosnocasodecrimesomissivos.Paraverificar
sehouveomissopenalmenterelevanteimportantetodoocontextoemqueaaoestinserida.Nobasta
apenasverificarseoautorteveavontadeeconscinciadeseabsterdepraticaracondutaimpostapelanorma.
Imaginequeumsoldadoemsuaguaritanoquartel,afastadodequalqueroutroesemcomunicao,veja,do
outroladodacerca,emviapblica,umamulherferida,correndoepedindosocorro.Eleolhaenosaidoseu
posto.Eleteveaconscinciaeavontadedenoprestarassistncia.Nonecessriosedelongaremanalises
outras,seforverificadoosignificadodaao.Olhandotodoocenriodacomunicao,aaodosoldadoest
inseridaemumcontextomilitardedisciplina,quevisaevitarqueele,diantedeumapossvelsimulao
praticadaporalgummalintencionado,saiadoseupostoepermitaumainvaso.Eleaguardaremseuposto,
atencontrarummeiodeavisaroocorrido.
Noquerdizerqueosfinalistasnoresolveramtaissituaes,masocaminhoqueperseguiramsemprecolocou
acondutaacimadequalquerelemento,tendosemprequerecorreraodoloououtroinstitutopuramenteterico
paraconsertarumdesviodeaplicao.E,naprtica,osjuristasemcadacasorealinterpretamaao,deacordo
comomeiodecomunicaodisponvelparaasociedadenaquelecontexto.
Assim,ateoriadaaosignificativamostrasemaiseficientenaaplicaododireitopenalaosfatosreaisda
vida.Elaevitaumaconstruodoutrinriapuramenteterica,quenoconsegueseraplicadaatodososfatose
seafastadafunododireitopenal:penalizarasaespraticadasqueofendemaosbensjurdicosprotegidos
pelanormajurdicacriminal.
CONCLUSO
OdireitopenalnopodeserafastadodapolticacriminaladotadapeloEstado,poiselaquedaralinhainicial
paraentenderaaopraticadapelapessoa.Porisso,oestudododireitopenaldevesercrticoquantosnormas
incriminadorascriadas,paraqueoordenamentojurdicoadotadorepresenteasregrasescolhidaspelasociedade
parapermitirumcontrolesocial,capazdepermitirumavidaemcoletividade.Osbensjurdicosprotegidos
devemseressenciaisparaumcontroletosevero,senodevemsertratadosporoutrosramosdodireito.
Ateoriadaaosignificativatentademonstrarqueodireitonopodeserestudadoapenasteoricamente,
afastadodachamadapolticacriminal.Eledeveandarparipasso,atravsdeumestudocrticodateoriaeda
aplicaoprtica.
Porisso,noessencialcriarumconceitotericodecondutaqueseadequeatodasassituaesdodiaadia,
massimcriarumentendimentodanecessidadedeentenderosignificadoqueaaopraticadatransmiteaomeio
social.
Destacaseaimportnciadacomunicaotransmitidapelaaodeacordocomtodooseuentornoeossujeitos
participantes.Ainterpretaodosignificadoutilizadanaprticaparaentenderqualeraafinalidadedoautor
aopraticaraao,poisnopossvelinvadiroseuntimo,parasaberoquepensavaeoquedesejava,restando
aojuristainterpretarosignificadotransmitidopelosgestosefatosnocontextoexistente.
Osadeptosdessateoriaentendemqueomaisimportantecompreenderaaopraticadadentrodocontextoem
queocorre,interpretandoaaoatravsdeumcanaldecomunicao,quebaseadonasregrasdeconvivncia
social.Elesnotmumapegoexageradoemexplicaracondutaouaao,massimdeentendla,poisessaa
utilidadedodireitopenal,compreenderaaopraticadapeloindivduodentrodaquelasociedadeeem
determinadapoca.
Osignificadodaaopodevariardeacordocomocontexto,porisso,elanopodeserestudadalongedomeio
edacomunicaotransmitida.

Referncias
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

11/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

BITENCOURT,CezarRoberto.CdigoPenalComentado.3.ed.atual.SoPaulo:Saraiva,2005.
BUSATO,PauloCsar.DireitoPenaleAoSignificativa.2.ed.RiodeJaneiro:LmenJris,2010.
CAPEZ,Fernando.CursodeDireitoPenal:partegeral,volume1.12.ed.SoPaulo:Saraiva,2008.
GRECO,Rogrio.CursodeDireitoPenal:partegeral,volumeI.14.ed.RiodeJaneiro:Impetus,2012.
______.CdigoPenalComentado.6.ed.Niteri:Impetus,2012.
GUIMARES,DeoclecianoTorrieri.DicionrioTcnicoJurdico.7.ed.SoPaulo:Rideel,2005.
PRADO,LuizRegis.CursodeDireitoPenalBrasileiro.Vol.1.5.ed.SoPaulo:RevistasdosTribunais,
2005.
MIRABETE,JulioFabbrini.ManualdeDireitoPenal:ParteGeral.22.ed.SoPaulo:Atlas,2005.
NUCCI,GuilhermedeSouza.ManualdeDireitoPenal:ParteGeralParteEspecial.6.ed.SoPaulo:Revista
dosTribunais,2010.
______.CdigoPenalComentado.10.ed.SoPaulo:RevistadosTribunais,2010.
SALLESJUNIOR,RomeudeAlmeida.CursoCompletodeDireitoPenal.6.ed.SoPaulo:Saraiva,1998.
ZAFFARONI,EugenioRalPIERANGELI,JosHenrique.ManualdeDireitoPenalBrasileiro:partegeral.
5.ed.rev.eatual.SoPaulo:RevistadosTribunais,2004.
Notas:
[1]JESCHECK,HansHeinrich.TratadodederechoPenal.v.1.3.ed.Barcelnoa:Bosch,1981,p.296.
[2]JAKOBS,Gnther.DerechoPenal:partegeneral.2.ed.Madrid:MarcialPons,1997,p.20.
[3]FLETCHER,GeorgePatrick.Aproximcionintersubjetivaalconceptodeaccin.Confernciaproferidana
UniversidadPablodeOlavide,Sevilha,Espaa,em1998.Trad.deFranciscoMuozConde,Sebilha:1998,p.
7.
[4]VIVESANTN,TomsSalvador.Fundamentosdelsistemapenal.Valencia:TirantloBlanch,1996.
[5]VIVESANTN,TomsSalvador.Fundamentosdelsistemapenal.Valencia:TirantloBlanch,1996,p.
214.

InformaesSobreoAutor
RodolfoRosaTellesMenezes
PsgraduaonvelespecializaoemDireitoPblico2008DireitoPenal2009GestodePolciaCivil2010
OperaesMilitaresnaEscoladeAperfeioamentodeOficiaisEsAO2006.GraduaoemCinciasMilitares
pelaAcademiaMilitardasAgulhasNegrasAMAN1998eemDireitopeloCentroUniversitrioEuro
AmericanoUNIEURO2007.CursodeOperaesnaSelvaCIGS2005.Foiprofessor/instrutornaAMAN
20012003.AtuoucomojuizmembrodoConselhoPermanentedeJustiada11CJM.Temexperincianarea
deoperaesmilitareslogsticalicitaesgestofinanceiradireitoadministrativoconstitucionalmilitarpenale
processualpenal.AtualmenteexerceasfunesdeDelegadodePolciaCivildoDistritoFederaledeProfessor
nasreasdeDireitoPenalProcessoPenalePenalMilitar.

0Comentrios

InformaesBibliogrficas

MENEZES,RodolfoRosaTelles.Ateoriadodelitoeosignificadodaao.In:mbitoJurdico,RioGrande,
XVI,n.116,set2013.Disponvelem:<http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?
n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3>.Acessoemago2015.
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

12/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

OmbitoJurdiconoseresponsabiliza,nemdeformaindividual,nemdeformasolidria,pelasopinies,
idiaseconceitosemitidosnostextos,porseremdeinteiraresponsabilidadedeseu(s)autor(es).

NaveguepelaRevista

RevistambitoJurdico
Cadernos
Edies
ConselhoEditorial
NormasdePublicao
EnviarArtigos

FiltrodeArtigos

Busca
Ano
Selecione

Ms
Selecione
Filtrar

InformaesBibliogrficas

MENEZES,RodolfoRosaTelles.Ateoriadodelitoeosignificadodaao.In:mbitoJurdico,RioGrande,
XVI,n.116,set2013.Disponvelem:<http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?
n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3>.Acessoemago2015.

Social

FacebookTwitterLinkedInOrkutGoogle+
PginaInicial
Notcias

Nacional
Internacional
Legislao
Opinio
ViaInternet
Contexto
Almanaque
Expediente
ndiceGeraldeNotcias
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

13/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

Ensino

Jornadas
Simulados
Revista

RevistambitoJurdico
ndiceltimaEdio
Cadernos
Edies
ConselhoEditorial
NormasdePublicao
Enviarartigos
Servios

InDbio
SugestesLiterrias
ProgramasdeRdio
GuiadeSoftware
BibliotecadeLinks
EnciclopdiaJurdica
Modelos

Peties
Contratos
Fluxogramas
DespachoseSentenas
PrazosProcessuais
Concursos

ConcursosAbertos
Apostilas
DicasdePortugus
ProvasdeConcursos
CarreirasJurdicas
Busca

GuiaForense
GuiaMundialdeFaculdades
BuscadeLegislao
BuscadeJurisprudncia
BuscaCEPs
Sobre

Quemsomos
Publicidade
ConvnioseParcerias
ApoiadoresCulturais
CondiesdeUso
http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

14/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

Cadastro
Login
Contato
19982015mbitoJurdicoOseuPortalJurdiconaInternet.Todososdireitosreservados.

ApoioCultural

ApoioCultural

http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

15/16

26/08/2015

AteoriadodelitoeosignificadodaaoPenalmbitoJurdico

ApoioCultural
ApoioCultural

DlaraR$
4,00?
ATendnciade
AltadoDlarVai
DurarAt
Quando?Saiba
Agora,Aqui

http://www.ambitojuridico.com.br/site/index.php/?n_link=revista_artigos_leitura&artigo_id=13684&revista_caderno=3

16/16

Você também pode gostar