Você está na página 1de 5

21/01/2016

Lgica,psicologiaeepistemologia

26deSetembrode2010Opinio

Lgica,psicologiaeepistemologia
DesidrioMurcho
UniversidadeFederaldeOuroPreto

Algicamodernacomeacomarejeiodopsicologismo,defendidopor
JohnStuartMilleaindahojepresentenaszonasmaisanmicasda
cultura.Aideiapsicologistacientificista:considerando,erradamente,
queoquetornaafsicacientficaadependnciadaexperinciao
queatornariaindistinguveldaagriculturaempricaedomerosenso
comumseguesequesealgicaouamatemticaquiseremser
cientficas,terodedependertambmdaexperincia.Naverdade,oque
tornaafsicacientficanocrucialmenteadependnciadaexperincia,
masateorizaointensaeaprocurahonestadeencontrarerrosnas
nossasteoriasqueprecisamenteoquefazemosnamatemticaou
nalgica,masnonaastrologiaounaalquimia,quedependemda
experincia.Senafsicaaexperinciaconta,porqueognerode
coisasqueafsicaestudaspodemserconhecidasobservandoou
ouvindoousentindomascomoognerodecoisasqueamatemtica
oualgicaestudanopodemserconhecidaspelaexperincia,no
revelaumasabedoriaparticularmenteinvejvelinsistirnaexperincia
tambmparaestescasos.
RusselleFrege,assimcomoHusserl,rejeitaramopsicologismona
matemticaenalgica:aideiadequeestasdisciplinasteriampor
missoobservaredescreveromodocomoaspessoaspensam,enoo
modocomotmdepensarsequiserempensarbem.Entendida
psicologicamente,algicatransformasenumaespciedefsicado
pensamento:teriapormissodescrever,porobservao,as
http://criticanarede.com/logpistologia.html

1/5

21/01/2016

Lgica,psicologiaeepistemologia

regularidadesexplicativasqueocorremquandoaspessoaspensam.
Umaconsequnciaanedticadopsicologismo,presenteemalgumas
concepesderetrica,queasfalciasclssicascomoaafirmao
daconsequente,porexemploteriamdeserconsideradasraciocnios
bons,poissoquaseuniversalmenteconsideradosbonsraciocniospor
quemnosabelgica.
Numcertosentido,opsicologismoeraumretrocessorelativamentea
Aristteles,quejtinhacolocadoalgicaformalnocaminhocerto,ao
descobrirearticularosconceitoslgicosfundamentaisdeformalgicae
validadededutiva.Esteretrocessojeravisvelnosc.XVIII,queixando
seKant,naCrticadaRazoPura,dequealgunsprofessoresqueriam
complementaralgicacomaspectosantropolgicosconfundindo
dessemodo,aparentemente,normaslgicascomfactosantropolgicos.
Noentanto,algoesterradocomanoopuramenteformaldalgica.
Apesardeserimensooganhoemdistinguirclaramenteosaspectos
normativosdalgicadosseusaspectosdescritivos,talvezalgicaformal
contemporneatenhaexageradonosentidoinversoaoerrodo
psicologismo.Comeamosapensarquetalvezistotenhaacontecido
quandonosdamoscontadealgunsaspectosmenoreseaparentemente
irrelevantes.Paracomear,impossveldefiniremtermosdalgica
clssicaanoodeinfernciaouargumento.Tudooquepodemosfazer
nostermosdestalgicadefiniroscasosemque,numparoumaisde
proposies,ocorreounoarelaodederivabilidadeentreelas.Nada
permitedizer,olhandoapenasparaformasproposicionaisouatpara
proposiesparticularesseestamosounoperanteumraciocnioou
argumento.Istopelasimplesrazodequeparahaverumraciocnioou
argumentonecessriohaverumagentecognitivoqualquerque
http://criticanarede.com/logpistologia.html

2/5

21/01/2016

Lgica,psicologiaeepistemologia

pretendaconcluirumaproposiodeoutraououtras.Estepormenorno
decisivoporquepodemoscomearaincluirvariveisparaagentes
cognitivosnanossalgica,quetodavianoserjclssica.
Outropormenormaisimportantedizrespeitoaosargumentoscirculares:
sotodosvlidos,ealgunssoformalmentevlidos.Qualquer
argumentoqueselimitearepetirnaconclusoumadaspremissastem
umaformalgicavlidamasalgoestprofundamenteerradocomo
argumento,enquantoargumento.Oquehdeerrado,todavia,nose
captaolhandoapenasparaaformalgica,masantesparaelementos
epistemolgicosdaargumentaoqueAristtelestinhaemlinhade
conta,masquensabandonmos.
Aofazerasuateoriasilogstica,Aristtelesdesconsideraoseguinte
silogismovlido:Todososhomenssomortaistodososhomensso
mortaislogo,todososhomenssomortais.Oargumentovlido,mas
tolo.Hoje,dizemosqueasuatolicepuramenteepistmica,peloque
nodeveriacontaminaranossalgica:oargumentomau,masno
logicamentemau.Aristteles,contudo,nopensavaassim:oselementos
epistmicosdoraciocnioedaargumentaoteriamdeserincludos
numaboateoriadestesfenmenos.E,seforemincludos,veremoscom
maiorclarezaoquehdeerradocomosargumentoscirculares:violam
normasepistmicas,aindaquesejamvlidos.Eavalidadeapenasum
dosaspectosdoquefazumbomraciocnioserbom.
Anooactualdecognciaargumentativapermitereintroduzirnanossa
lgicaumelementoepistmicocrucial:aplausibilidaderelativaentre
premissaseconclusoplausibilidadeparacertosagentes,quepode
serdiferentedaplausibilidadeparaoutros.Noestamosacairno
psicologismotratasetosomentedeadmitirquenemtodosos
http://criticanarede.com/logpistologia.html

3/5

21/01/2016

Lgica,psicologiaeepistemologia

argumentosvlidosecompremissasverdadeirasobedecematodosos
requisitosepistmicosdaqualidadeinferencial.Eumrequisitoepistmico
bviodequalquerinfernciatercomopontodepartidahiptesesvistas
comomaisplausveis,peloagenterelevante,doqueaconclusocaso
contrrio,estamosainferiraocontrrio,partindodoquemenos
plausvelparachegaraoquemaisplausvel.
Recentemente,JonathanE.Adler(JournalofPhilosophy,Resistingthe
ForceofArgument,CVI:33964)perguntaemquecircunstncias
epistemicamentelegtimonoaceitaraconclusodeumargumentoque
somosincapazesderefutar.partida,estasituaopoderiaparecer
paradigmaticamenteirracional:senadadeerradovemosnoargumento,
comopoderiaserlegtimosuspenderapenasojuzoenoaceitara
concluso?Hume,numanotafamosadasuaInvestigaosobreo
EntendimentoHumano,declaracpticososargumentosdeBerkeley(que
esteapresentoupararefutarocepticismo!),argumentandoqueficamos
peranteelescomoficamosperanteosargumentosdoscpticos:somos
incapazesdedizeroquehdeerradoneles,massomostambm
incapazesdeaceitarassuasconcluses.
certamenteverdadequeemmuitoscasosirracionalrejeitaras
conclusesdeargumentosquesomosincapazesderefutarefazemo
loporquesomoscasmurrosouestamosdemf,porexemplo,oupor
qualqueroutromotivo.Masparecehavertambmcasosemqueseria
irracionalaceitarconclusesdeargumentosquesomosincapazesde
refutar:casosemqueasconclusesdessesargumentosso
incompatveiscomoutrascrenasfundamentaisecasosemqueisso
noacontecemashumhiatoepistmicotalentrequemnosapresenta
oargumentoens,queficamosdesobreaviso,sabendoqueseria
http://criticanarede.com/logpistologia.html

4/5

21/01/2016

Lgica,psicologiaeepistemologia

epistemicamenteirresponsvelaceitaroqueaoutrapessoanosdiz,se
elativermotivosparanosenganarousehouverrazesparapensarque
elapodeestarenganadasemosaber.
Poderparecerqueestesaspectosepistmicosequeparecemat
aproximarseperigosamentedopsicologismoterodeserexcludos
dapurezalgica.Noentanto,hrazesparapensarqueaalmejada
purezalgicaumafantasia.Algica,sealgumacoisa,umateoria
sobrealgo.Eoalgodequeelateoriaconstitudopordoistipos
apenasdefenmenos:ofenmenometafsicodeserimpossvelas
premissasseremverdadeiraseaconclusofalsa,numargumento
dedutivovlidoeofenmenoepistmicodepodermosdescobriresse
fenmenometafsicoconsiderandoapenasaformalgica.Assim,sea
lgicaemqualquercasonopodeeliminarumconceitoepistmico
fundamental,incluiroutrosconceitosepistmicosnoconstituiuma
violaodasuapureza,masantesumalargamentodeumateoriaque
atingiuasuamaturidadeepodeagoravoltarseparaaspectosmais
complexosdoraciocnio,umpoucocomo,depoisdemuitotempoadizer
coisassobremasacaireplanetasagirar,osfsicoscomearama
fazerteoriassobreaorigemdouniverso,napeugadadosseus
antecessores:osfilsofosprsocrticos.
DesidrioMurcho
desiderio@ifac.ufop.br

http://criticanarede.com/logpistologia.html

5/5

Você também pode gostar