Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
FluorescentesversusLeds
5Comentrios
Edio98Marode2014
Artigo:Iluminao
PorRaulMonteiro,ArnulfoVasconcellos,BismarckCarvalhoeAndrdaFonseca*
Arelaocustobenefciodasubstituiodelmpadastubularesfluorescentesacionadascomreatoreseletrnicospor
lmpadastubularesLed,considerandoosvaloresdastarifasdasnovasbandeirastarifriasaseremaplicadasem2015no
Brasil.
Noanode2001,aindanogovernoFernandoHenriqueCardoso,oBrasilexperimentouasuamaisrecentecriseenergtica,
queficounacionalmenteconhecidacomooapago,nomeestedadodevidosdiversasfaltasdeenergiaqueocorreramno
sistemaeltriconacionalequedeixavamnoescurocidadesinteiras,comoacidadedeSoPaulo.Ocrescimento
econmicodapopulaobrasileiraquepossibilitouummaioracessoaeletrodomsticos,ocrescimentodosetorindustrial
nopasaliadofaltadeplanejamentonosetoreltrico,easprivatizaesdeempresasestataisquefaziamadistribuiode
energiaeltricaemdiversosEstados,visandoenxugarosgastosdamquinapblica,foramalgunsdosmotivosque
culminaramnacrisenosetoreltricobrasileiro.Dessamaneira,deformaemergencial,ogovernobrasileiroadotouo
racionamentodeenergiaeltrica,emqueoconsumidorresidencialqueconsumisseumvaloracimade100kWhdeenergia
pormsseriamultadoporumacrscimoemsuafaturadeenergia,podendoatteroseufornecimentocortado.
Consumidoresquepassassemdos200kWhdeenergiaeltricareceberiamumasobretaxade50%novalordoconsumo
excedenteaestevaloreosqueconsumissemacimade500kWhreceberiamumasegundasobretaxade200%noexcedente
desteltimovalor.
Outrasmedidasadotadasparaamenizaracriseforammedidasrelacionadaseficinciaenergticapormeiodatrocade
equipamentosmenoseficientesporequipamentosmaiseficientes,comoasubstituiodelmpadasincandescentespor
lmpadasfluorescentesedesligamentosdeaparelhoseletrodomsticosemdeterminadashorasdodia.Porm,noBrasil,j
existiamprogramasdeeficinciaenergticanareadeenergiaeltricamuitoantesdeacriseacontecer.
Em1984,foicriadooProgramaBrasileirodeEtiquetagem(PBE),inicialmentedecartervoluntrio,querealizatestesem
produtos,classificandoosemumaescaladenveldedesempenho,incentivandooseuaprimoramentoconstante.Porm,
somenteem2003,essaetiquetagemteveincio(MME,2011).
OProgramaNacionaldeConservaodeEnergiaEltrica(Procel)foicriadoem1985,comatuaoinicialmarcadapela
publicaoedistribuiodemanuaisdestinadosconservaodeenergiaeltricaentrevriossetoressociais.Foisomente
em24dejulhode2000quefoipromulgadaalein9.991,quetornaobrigatriosinvestimentos,naordemde0,5%da
receitalquida,deconcessionriasepermissionriasdedistribuiodeenergiaeltricaemprojetosdeeficinciaenergtica
nousofinal.EssaleiconsolidouadestinaodeumimportanterecursoaochamadoProgramadeEficinciaEnergticadas
ConcessionriasdeDistribuiodeEnergiaEltrica(PEE),quecontouathojecomummontantedeR$2bilhesem
investimentosrealizadoseemexecuo(MME,2011).
Apesardetodasasmedidasadotadascitadasanteriormente,aobrigatoriedadedocumprimentodalein9.991foi
estabelecidaapenasem2008,pormeiodaresoluonormativan300daAgnciaNacionaldeEnergiaEltrica(Aneel),
que,almdetornaraleiobrigatria,estabelececritriosparaaaplicaodosprogramasdeeficinciaenergticanoBrasil.
Sistematarifriobrasileiroatualeasnovasbandeirastarifrias
Atualmente,osistematarifriobrasileirodivididoemgrupos,subgruposemodalidadestarifrias.Temosentodois
grupos:OsgruposAeB,quesodivididosemsubgrupos:
GrupoA:tensodefornecimento2.300V:
SubgrupoA1:atendimentoemtensoigualousuperiora230kV
SubgrupoA2:atendimentoemtensode88kVa138kV
SubgrupoA3:atendimentoemtensode69kV
SubgrupoA3a:atendimentoemtensode30kVa44kV
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 1/8
12/07/2016 FluorescentesversusLeds
SubgrupoA4:atendimentoemtensode2,3kVa25kV:
.B4a:atendimentoparailuminaopblica(redededistribuio)
.B4b:atendimentoparailuminaopblica(bulbodalmpada)
SubgrupoAS:atendimentoemtensoinferiora2,3kV(sistemasubterrneo).
GrupoB:tensodefornecimento<2.300V:
SubgrupoB1:atendimentoresidencial:
.B1Baixarenda:atendimentoresidencialbaixarendaTarifaSocialdeEnergiaEltrica(TSEE)
SubgrupoB2:atendimentorural:
.B2Cooperativa:atendimentoparacooperativadeeletrificaorural
.B2Serviopblicodeirrigao:atendimentoparaserviopblicodeirrigao.
SubgrupoB3:atendimentosdemaisclasses
SubgrupoB4:atendimentodailuminaopblica:
.B4a:atendimentoparailuminaopblica(redededistribuio)
.B4b:atendimentoparailuminaopblica(bulbodalmpada).
Inseridosnosgruposesubgruposestoasestruturastarifriasconvencional,horosazonalazul,horosazonalverdeeos
horriosdepontaeforadeponta,quesocaracterizados,segundoaresoluo456daAneel,daseguintemaneira:
Tarifaconvencional:estruturacaracterizadapelaaplicaodetarifasdeconsumodeenergiaeltricae/oudemandade
potnciasindependentementedashorasdeutilizaododiaedosperodosdoano
Tarifahorosazonalazul:modalidadeestruturadaparaaplicaodetarifasdiferenciadasdeconsumodeenergiaeltrica
deacordocomashorasdeutilizaododiaeosperodosdoano,bemcomodetarifasdiferenciadasdedemandade
potnciadeacordocomashorasdeutilizaododia
Tarifahorosazonalverde:modalidadeestruturadaparaaplicaodetarifasdiferenciadasdeconsumodeenergiaeltrica
deacordocomashorasdeutilizaododiaeosperodosdoano,bemcomodeumanicatarifadedemandadepotncia
Horriodeponta(P):perododefinidopelaconcessionriaecompostoportrshorasdiriasconsecutivas,exceofeita
aossbados,domingos,terafeiradecarnaval,sextafeiradaPaixo,CorpusChristi,diadefinadoseosdemaisferiados
definidosporleifederal,considerandoascaractersticasdoseusistemaeltrico
Horrioforadeponta(F):perodocompostopeloconjuntodashorasdiriasconsecutivasecomplementaresquelas
definidasnohorriodeponta
Perodomido(U):perododecincomesesconsecutivos,compreendendoosfornecimentosabrangidospelasleiturasde
dezembrodeumanoaabrildoanoseguinte
Perodoseco(S):perododesetemesesconsecutivos,compreendendoosfornecimentosabrangidospelasleiturasdemaio
anovembro.
AFigura1ilustraacomposiodaestruturatarifriaatoanode2013noBrasil.Paraoanode2015serimplementadoo
sistemadebandeirastarifriasque,segundoaAneel,servirparacompensarocustodegeraoatravsdeusinas
termoeltricas,queseromaisutilizadasquandoosnveisdosreservatriosdeguasdashidroeltricasdoBrasilestiverem
baixos,umavezqueenergiaeltricageradacomtermoeltricasmaiscaradoqueageradacomhidroeltricas.Astarifas
serodivididasemtrs,sendoelas:bandeiravermelha,bandeiraamarelaebandeiraverde.
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 2/8
12/07/2016 FluorescentesversusLeds
Figura1Estruturatarifriadosistemaeltricobrasileiroem2013.
SegundoaAneel,aescolhadasbandeirasparaatarifaoserdaseguinteforma:
Bandeiraverde:condiesfavorveisdegeraodeenergia.Atarifanosofrenenhumacrscimo
Bandeiraamarela:condiesdegeraomenosfavorveis.AtarifasofreacrscimodeR$1,50paracada100kWh
consumidos
Bandeiravermelha:condiesmaiscustosasdegerao.AtarifasobreacrscimodeR$3,00paracada100kWh
consumidos.
Acomposiodastarifasfeitaconformeocustomarginaldeoperao(CMO),queequivaleaopreodeunidadede
energiaproduzidaparaatenderaumacrscimodedemandadecarganosistemaedosEncargosdeServiodoSistema
(ESS)quesodecorrentesdamanutenodaconfiabilidadeedaestabilidadedoSistemaInterligadoNacional(SIN).
Dessaforma,aescolhadabandeirafeitasegundoaseguintecomposio:
Bandeiraverde:CMO+ESS_SEmenorqueR$200,00/MWh
Bandeiraamarela:CMO+ESS_SEigualousuperioraR$200,00/MWheinferiora
R$350,00/MWh
Bandeiravermelha:CMO+ESS_SEigualousuperioraR$350,00/MWh.
Eficinciaeltrica
Esteestudovisaanalisararelaocustobenefcionasubstituiodelmpadastubularesfluorescentesporlmpadas
tubularesLed.Dessaforma,pretendesebuscarmaiseficinciaeltricanosistema.Osmtodosdeclculosutilizadosaqui
estonoManualparaaElaboraodoProgramadeEficinciaEnergticaenosProcedimentosdoProgramadeEficincia
Energtica(Propee),ambosdaAneel.
Paraqueoexpostoanteriormenteacontea,foifeitaumasimulaodasubstituiode500conjuntosdelmpadas+
reatores(eletrnicos)por500lmpadastubularescomLeds.
Atabelaaseguirmostraalgumasinformaesnecessrias:
Tabela1Custoindividualdalmpada
Tabela2Dadosdaslmpadas
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 3/8
12/07/2016 FluorescentesversusLeds
ParaaavaliaodocustobenefciopodeserutilizadooPlanodeMonitoraoeVerificao.Todavia,nestetrabalho,
tratandosedecarterexploratrioutilizaseapenasoPlanodeVerificao".
Pararealizarosclculosdoplanodeverificao,foramutilizadososvaloresdedemandadaslmpadasmedidasdeforma
experimentalemlaboratrio,apesardeaAneelrecomendaramedionolocalemvriospontosdesubstituio.
AslmpadasLedtmvidatilde50milhoras.Serconsideradoumperododefuncionamentodiriode10hpordia,ou
seja,aslmpadaspermaneceroacessasduranteesteperodo.Apartirde1possvelcalcularavidatilemanosdestas
lmpadas.
Paraobteremseosvaloresdocustobenefcio,necessrioefetuarosclculoscomparativosdareduodedemandade
pontaeeficinciaeltricaentreosconjuntosexistentesnainstalao(tubularesfluorescentes)easlmpadasaserem
instaladas,nocaso,astubularesLed.
OsclculosdaReduodedemandadapontaeEficinciaenergticasorealizadosseparadamenteparacadatipode
lmpadapormeiodasequaes2e3.
Emque:
NL1Quantidadedelmpadasexistentesnosistema
NL2Quantidadedelmpadasnosistemaproposto
PL1Potnciadelmpadasexistentesdosistema(W)
PL2Potnciadelmpadasdosistemaproposto(W)
NR1Nmerodosreatoresdalmpadadosistemaexistente
PR1Potnciadosreatoresdaslmpadasexistentes
NR1Nmerodereatoresdaslmpadasexistentesnosistema
PR2Potnciadosreatoresdaslmpadasdosistemaproposto
NR2Nmerodereatoresdaslmpadasdosistemaproposto
tTempodeutilizaoemhoras(nocasoserde3650h)
FCPFatordecoincidncianaPonta(nocasoserde1).
Paraoclculodarelaodocustobenefcioutilizaseaequao4.
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 4/8
12/07/2016 FluorescentesversusLeds
Oprximopassocalcularofatorderecuperaodecapitaldovalorinvestidonaslmpadasaseremcolocadasno
sistema,levandoemconsideraoavidatildessaslmpadaseataxadejurosmensalqueincidesobreestesvalores.
Ofatorderecuperaodecapitalcalculadopormeiodaequao5.
Sendo:
i=taxadejuros(nocasoserde8%)
n=vidatil
Passase,comauxliodaequao(6),adeterminarocustodosequipamentosasereminstalados.
Ocustoanualizado,quecorrespondeaovalorinvestidocomatrocadaslmpadasemcimadavidatildesta,calculado
utilizandoaequao7.
Obenefciocalculadoapartirdoscustosevitados,utilizandoosvaloresdeRDPeeficinciaenergtica(EE).
Paraoclculodoscustosevitadosdedemanda(RDP)ecustosevitadosdeenergiaeltrica(CEE),podemserdeterminados
apartirdasEquaes8,9,10e11,considerandoastarifasdecadabandeira.
Emque:
C1custounitriodademandanohorriodeponta[R$/kW.ms]
C2custounitriodademandaforadohorriodeponta[R$/kW.ms]
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 5/8
12/07/2016 FluorescentesversusLeds
Cpcustounitriodaenergianohorriodeponta[R$/MWh]
Cfpcustounitriodaenergiaforadohorriodeponta[R$/MWh]
LEfpConstantedeperdadedemandanopostonaponta
LEpConstantedeperdadeenergianopostodepontaconsiderando1kWdeperdadedemandanohorriodeponta
LE1Constantedeperdadeenergianopostodepontadeperodossecosconsiderando1kWdeperdadedemandano
horriodeponta
LE2Constantedeperdadeenergianopostodepontadeperodosmidosconsiderando1kWdeperdadedemandano
horriodeponta
LE3Constantedeperdadeenergianopostoforadepontadeperodossecosconsiderando1kWdeperdadedemandano
horrioforadeponta
LE4Constantedeperdadeenergianopostoforadepontadeperodosmidosconsiderando1kWdeperdadedemanda
nohorrioforadeponta.
Tabela3ValoresdeCutilizadosconformeatabelaparabandeiraverde
Tabela4ValoresdeCutilizadosconformeatabelaparabandeiraamarela
Tabela5ValoresdeCutilizadosconformeatabelaparabandeiravermelha
ParadeterminarosvaloresdosLs,devesedeterminarofatordecargamdiodoltimoanoapartirdaequao12eaplicar
noquadrodeK=0,15.
Tabela6Valoresdoconsumodeenergiaedemandacoincidenteefatordecarga
Tabela7ValoresdeLP,LESparaK=0,15
OvalordobenefcioanualizadorelacionaosvaloresdeEEeRDPcomoscustosevitados.Paraissodevesepautarna
equao13.
Arelaocustobenefcio(RCB)indicaquantooscustoscorrespondememrelaoaosbenefciosgeradospela
eficientizaodecadausofinal(iluminao,motriz,arcondicionado,arcomprimido,etc.).OclculodaRCBglobaldo
projetodeverserefetuadopormeiodamdiaponderadadasRCBsindividuais.Ospesossodefinidospelaparticipao
percentualdecadausofinalnaenergiaeconomizada.Naavaliaodeprojetos,quantomenorovalordoRCBdesdeque
inferiora0,8maisatrativoseroinvestimento.
Resultados
Paraaanlisedosresultados,somenteosvaloresdocustoevitadodeenergiaeltrica,benefcioanualizadoerelaocusto
benefciovosealterar,umavezquesomentenessesclculossoinseridososvaloresdastarifascorrespondentess
bandeiras.ATabela9resumeosparmetroscalculados.
Tabela9Resultados
Concluso
Nesteestudoforamanalisadasascaractersticasprincipaisparaavaliaraeficinciaeltricanasubstituiodeumconjunto
delmpadasfluorescentestubulareselmpadastubularesLed.Constatouse,pormeiodosvaloresdeviabilidade
econmicaobtidosparaumconsumidordegrandeporte,anoatratividadenaperspectivadaRelaocustobenefcio,
resultandoemvaloresdeRCBmaioresque1(2,14parabandeiraverde2,04parabandeiraamarelae1,96parabandeira
vermelha)paraatrocaproposta.Existem,ento,trsvaloresdiferentesparaaRCBdevidoaospreosdiferenciadosdas
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 6/8
12/07/2016 FluorescentesversusLeds
tarifasdecadabandeira.Emnossocaso,amenorRCBfoiencontradaparaatarifadabandeiravermelha,queseriaamaior
tarifaasercobradadoconsumidore,comooobjetivodaaplicaodasbandeirasdiferenciadasprincipalmenteareduo
doconsumodeenergiaeltrica,umatarifamaiscaranosclculosapresentadosresultaemumaRCBmaisatrativa.
Portanto,paraosestudosfeitosemeficinciaenergticadeacordocomomanualdaAneel,devemseutilizarsempreos
valoresdetarifadabandeiraverde,quesetraduznopiorcasoparaaRCB.
Ressaltaseque,deacordocomasrecomendaes,estesvalores,paraserematrativos,devemapresentarumarelao
custobenefcioinferiora0,8.Comessesresultados,deacordocomomanualparaaelaboraodoprogramade
eficinciaenergticadaAneel,concluisequeoaltocustodoinvestimentoefetuadonaaquisiodaslmpadastubulares
deLednointeressanteparasubstituiodelmpadasfluorescentescomreatoreletrnico.Adiminuiodopreodas
lmpadastubularesLedeoavanodepesquisasparaoaumentodesuavidatilpodemviratornaresteinvestimento
atrativonofuturo.
Todavia,paraumaanlisemaisconclusiva,deveroserconsideradosoutrosaspectos,taiscomooscustosambientais,
reproduodecores,controlabilidade,dentreoutros.
Referncias
ANEELAgnciaNacionaldeEnergiaEltrica.Manualparaaelaboraodoprogramadeeficinciaenergtica,2008.
ANEELAgnciaNacionaldeEnergiaEltrica.Lein9.991,jul.2000.
ANEELAgnciaNacionaldeEnergiaEltrica.ProcedimentosdoProgramadeEficinciaEnergticaPROPEE.
Mdulo7Viabilidadeeconmica,1set.2013.
ANEELAgnciaNacionaldeEnergiaEltrica.Resoluon456,nov.2000.
ANEELAgnciaNacionaldeEnergiaEltrica.Resoluonormativan300,fev.2008.
MMEMinistriodeMinasEnergia.PlanoNacionaldeEficinciaEnergtica.Verso181011.
*RaulVitorArantesMonteiroengenheiroeletricistaeintegraocorpodocentedocursodeEngenhariaEltricada
UniversidadeFederaldeMatoGrosso.mestrandonoprogramadePsGraduaoemEngenhariadeEdificaese
AmbientalpelaUniversidadeFederaldeMatoGrossoeespecialistaemEngenhariadeSeguranadoTrabalho(2011).
ArnulfoBarrosodeVasconcellosengenheiroeletricista,mestreedoutoremengenhariaeltrica.Atualmente
professorepesquisadordoDepartamentodeEngenhariaEltricadaUniversidadeFederaldeMatoGrosso.
BismarckCastilloCarvalhoengenheiroeletricista,mestreedoutorpelaUniversidadeFederaldeUberlndia(MG).
professorepesquisadordoDepartamentodeEngenhariaEltricadaUniversidadeFederaldeMatoGrosso.
AndrLuizAmorimdaFonsecaengenheiroeletricista,mestreemEngenhariadeEdificaeseAmbientalpela
UniversidadeFederaldeMatoGrossoatuandoempesquisassobreresfriamentoevaporativo.Atualmenteprofessordo
InstitutoFederaldeMatoGrossonocampusdeCuiab(MT).
Vejatambm:
Itensrelacionados:
22/06/201500:00Eficinciaenergtica:oinvestimentonecessrioparaaindstria
22/06/201500:00Proteocontraefeitostrmicos
22/06/201500:00Motoreseltricoseoconsumosetorialdeenergia
22/06/201500:00EnergiaincidenteempainiseltricosEstudosobreenergiaincidentegeradapor
instalaessujeitasaarcoseltricosemambientesindustriais
22/06/201500:00CertificaoparaLedsagoraobrigatria
Itensmaisatuais:
17/06/201400:00OimpactodaaudincianaQEE
20/05/201400:00Sinaisdotempo
20/05/201400:00Barramentosblindados:assimaeletricidadeviajaporumaautoestradaParteII
20/05/201400:00Aterramentodeaerogeradores
20/05/201400:00Impactodamicrogeraoedatarifabrancanossistemasdebaixatenso
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 7/8
12/07/2016 FluorescentesversusLeds
Itensmaisantigos:
17/03/201400:00Deapages,calorepontosquentes
17/03/201400:00Tecnologiaparareduodaenergiaincidentenasinstalaesindustriais
17/03/201400:00Marcohistriconosetordebaixatenso
25/02/201400:00Fascculos2014
18/02/201400:00Alumnioversuscobreemprojetosdepainiseltricos
<<Pginaanterior Prximapgina>>
http://www.osetoreletrico.com.br/web/aempresa/1291fluorescentesversusleds.html?tmpl=component&print=1&page= 8/8