Você está na página 1de 4

Altupi cruz, pampapi suytu rumi

Arriba una cruz, en el suelo una piedra ovalada


(Cóndor)

Frazada qipi payacha qispiramun


Llegó una viejita cargada de una frazada
(Oveja)

Pawarqamun brinkarqamun puka qutucha


Saltó y corrió un pajarito colorado
(Ají)

Qawan achachau ukun añallaw


Por fuera asusta, por dentro es rico
(Tuna)

Referentes a elementos de la naturaleza


Wakna pampapi quinua wakarusqa
En esa pampa está esparcida quinua
(Estrellas)

Allapllata kichayqa, maykamapas risaqmi


Solo abre el camino que a donde sea voy a ir
(Agua)

Referentes a utensilios
Punchau aycha carga, tutan yana sepultura
De día carga carne y de noche ataúd negro
(Ojota)

Tuta chichukun punchau wachakun


De noche se embaraza y de día da a luz
(Cama)

Referentes al sexo y la intimidad


Qawan warmi ukun qari
Por encima mujer, por dentro varón
(Cura)

Ichupa chaupinpi llamapa yupin


En el centro de los ichus hay huella de la llama
(Vagina)

Referentes a lo orgánico y biológico


¿Ima k’urun wiksaykita kachun?
¿Qué gusano te molesta en el estómago?
(El hambre)

Tiyani tiyan, sayani sayan, purini purin


Me siento, se sienta; me paro, se para; camino, camina.
(La sombra)
Referentes a alimentos
Chullalla mankapi iskay clase mikuy timpuchkan
En una sola olla, dos tipos de comidas hierven
(Huevo)

Chankachaykita kichay, walichaykita qimpichakuy mikukurusqayki


Levanta tu falda para comerte
(Humitas)

Canciones en quechua

CHAYNALLATAQMI WAQAN NINKI

Alton pawaq siwar qinti

alton pawaq quri qinti,

cartachayta apapuway

yanachallayman entregaykuy.

Waqanqachus manañachus,

Illakinqachus manañachus.

Waqaykunqa chaypachaqa,

chaynallataqmi waqan ninki,

chaynallataqmi llakin ninki.

Alton pawaq siwar qinti


alton pawaq quri qinti
cartachayta apapuway
yanachallayman entregaykuy.

AMAYA TARILLACHUNCHU

Urqupi wikuña, qasapi taruka


tapurikullasqayki;
kaynintachus pasallarqa
yanallan saqiriq urpi.
Kayqaya saqirqullawan,
kayqaya dejarqullawan
ñawillay hunta wiqintinta
sunqullay hunta llakintinta.
Yanan saqiriq urpi
¡amayá tarillachunchu!
wayllay ischupa sullantapas
yakunayaptin suquykunampaq.
ISCHU KAÑASQAYUrqupi ischu kañasqay,
qasapi ischu kañasqay
iHinallaraqchus rupachkan
hinallaraqchus rawrachkan!
Hinalla rawrariptinqa,
hinalla rupariptinqa
iWarma wiqichaykiwan challaykuy!
iWarma wiqichaykiwan tasnuykuy!

SISICHAMANTA
Huk kutis huk sisicha hatun mayuta chinpayta munasqa. Chaysi chakata mana tariyta
atispa huk sacha rapipi chinpayta qallarisqa. Ña rapi puririchkaptinsi, huk kurucha
rikurquspa nisqa:
- manam sacha rapillapiqa kay hatun mayu chinpaytaqa atiwaqchu. aswanqa haku kusi
kusichapa wasinta, paymi yanapawasunchik, nispa.
Chaysi kusi kusichapa wasinta risqaku. Payqa llikatas awachkasqa.
- kusi kusicha hatun mayuta chinpayta mana atinikuchu, ¿manachu
yanapariwankikuman? Kusa, kusa, haku, arí, chayqa qamkunawan kuska
llamkarqusun – nisqa kusi kusichaqa.
Chaysi, kimsantinkumanta, mayu patapi qurakunata arwispa, kusi kusipa
llikanmanta chaka rurayta qallarisqaku.
Chay chakata tukurquspataqsi, sisichaqa hatun mayuta chinpasqa.
ATUQMANTAWAN WALLATAMANTAWAN (Hawari
)Huk p'unchawsi wallata irqinkuna chupaykusqa qucha patapi puriykachaqkasqa. Mama atuqtaqsi, wallatata
irqinkunatawan munapayaspa qhawasqa.Chaymantas, mama wallataman chimpaykuspa, kayhinata
rimapayaykun: _Mamay wallata, ¡Ama hinachu kay!. Willariway. ¿Imaraykutaqwawachaykikunaq chakin
munay pukaniraq?. Wallatataq, pay tukusqallaña,atuqta nin: _Wawachaykunaq pukaniraq chakichankunaqa,
pari hallp'api, thullpaukhupi wathiyasqaraykun. Qampis uñachaykikunata, munay chakichayuq
kanankupaq wathiyarquy; t’uqya
qtintaq: ¡ay!, ¡ay!, ¡ay! nispa ninki. Atuqqakusisqas: chhiqachá nispa wasinman, phawaylla kutin. Hinas
uñankunata, pari
hallp'a thullpa ukhupi wathiyarqun, t’uqyaqta uyarispataq _¡ay!, ¡ay!, ¡ay! nispa nisqa. Hinas, h u r n uma n t
auñ
a n k u n a t a y a n a l l a t a ñ a h u r q u s q a ; mancharikuymantas atuqqa qhaparin hinamanta nin
_¡Maypitaqchay wallatari! nispa qucha patata utqalla purin. Wallataqa atuqta rikuspas qucha chawpiman
waykuytakusqa.Hinas atuqqa wallatata hap'iyta munaspa unuta upyayta qallarin, sinchi muqch'isqanmantas
wañuyninta tarin.Kayhinatas wallataqa, atuqta q'uqaykusqa.
MANA WAÑUQ

Manawañukuqmi kani
Yaninmi musquyniypi weqochuyki hina
Pampapi uchkupuyki chayllapi puñuykachinaypaq.

Manaraq wiñaypaq ripuchkaptikim


Uyaykita kaq qawapayani,
Hina kaqllam rikchakun
Paqarimuchkaq qantu wayta niraq.

Chaypim mayupa patanpi rikcharini


Tutayay karupi waqachkaptin,
Kaypuñusqay qatuchataqmi
Purun pumapa wiksanhina
HARAWIKUYNIYKU

Qayka usuchikuytam apamuwarqanchik


Qonqaymanta mana piniyuq rikurisqanchik.

Mana uyarikuq qapariyniykuta uyarillawayku


Sinchi wayra simiykuta opayachiptinpas.

Unaymi upallalla llapa llaqtapaqa yllanpaq


opatukurqaniku.

Takipakuyniki takim yaw harawiq


Illaq wayra papuyukllanta ripuchkan,
Muchuypa karu qawanta
Mana rimariqkunata nanachikuspan.

Chaymi paykunaqa
Musqusqankupa pachakutiqninta suyapayanku
Llaqtaypa harawiyninwan.

Você também pode gostar