Você está na página 1de 25

Palavras que cheiram mar 3:

Radicais e Prefixos Gregos em Português


(Λέξεις που µυρίζουν θάλασσα)

Prof. Dr. Dimitrios Koutantos

As geraçoes dos Gregos ... e das palavras


que imigraram ao Brasil)
Στις γενιές των Ελλήνων … και των λέξεων
που µετανάστευσαν στη Βραζιλία

Existem vários processos de formação de palavras na Língua Portuguesa. Esses


processos foram usados ao longo da história do idioma e podem ser usados
atualmente para a criação de neologismos, quando se quer criar uma palavra para um
conceito até então desconhecido. A derivação é um processo que consiste no
acréscimo de morfemas a um radical já existente, a fim de representar um conceito
relacionado à palavra original. Existem cinco processos de derivação, a saber:
Prefixação: consiste em adicionar à palavra um prefixo. Exemplos: forma -
reforma, teatro - anfiteatro, operação - cooperação, etc.
Sufixação: consiste em adicionar à palavra um sufixo. Exemplos: pedra -
pedreira, engenheiro - engenharia, igual - igualdade, etc.
A composição é o processo que consiste em unir dois ou mais radicais para formar
uma nova palavra. Existem varias processos de composição, a saber:
União de radicais: processo semelhante ao de aglutinação, consiste em
juntar elementos radicais do latim ou do grego para dar um novo significado.
Exemplos: pedofilia/παιδοφιλία (pedo/παιδί, "criança" + filia/φιλία, "atração"),
agrícola (agro/αγρός, "campo" + cola, "aquele que habita", etc.)
Hibridismo: consiste em unir elementos sendo cada um oriundo de um
idioma. Exemplos: automóvel (latim e grego), alcalóide (árabe e grego), etc.

Radicais/
Origem Sentido Exemplos
Prefixos
gr. ákanthos, espinho, acanthito, acanthidas,
acanto
άκανθος espinhoso acanthophago
mais elevado,
gr. ákros,
acr, acro mais extremo, acrópole, acrofobia, acrobata
άκρος
alto, elevado
gr. aktís,
aktînos, actinofobia, actinismo,
actino raio
ακτής, actinobolismo, actinotherapia
ακτίνο-
gr. akúein
acuo ouvir acumetro, acusma
(akúo),

164
ακούειν
gr. adén,
adeno glândula adenóide, adenoma
adénos, αδέν
gr. aér, aéreo, aeródromo, aeronauta,
aer, aero ar
aéros, αέρο aeróstato
agrologia, agronomia,
gr. ágros,
agro, agri campo agrografia, agromania, agrícola,
αγρός
agricultura
gr. álgos,
algo dor, sofrimento algophilia, algostase
άλγος
gr. állos, outro, diferente,
alo alopatia, alomorfia
άλλος diverso
gr. amblýs, enfraquecido,
ambli ambligono, ambliope
αµβλύς ângulo obtuso
gr. ámpelos,
ampelo vinha ampelidaceas, amplelito
άµπελος
(movimento) de
baixo pra cima,
ana gr. aná, ανά anacronismo, anaeróbio
ao contrário,
através de
gr. agkýlos
recurvado,
ancilo (ou ankýlos), ancilose, ancilóstomo
adunco
άγκύλη
homem, caráter
gr. anér, androceu, andrógino, andróide,
andro masculino,
άνδρο androsperma
macho
gr. ánemos,
anemo vento anemógrafo, anemômetro
άνεµος
em torno de,
gr. amphí,
anfi dos dois lados, anfiteatro
αµφί
no meio de
gr. ámpho,
anfo os dois, ambos
αµφό
angel, gr. aggeloz, mensageiro,
angelólatra, angelogia
angelo άγγελος anjo
gr. aggeîon
(ou recipiente, angiolithico, angiologia,
angio
angeîon), vaso, cápsula angioma
αγγείον
gr. ánisos,
aniso desigual, parcial anisometropia, anisopodes
άνισος
no lugar de,
anti gr. antí, αντί anticorpo, anticristão
confronto com

165
antologia, antografia, antóide,
gr. ánthos,
anto, ant flor, rebento antomania, antologista,
ανθός
antólogo
gr. ánthrax,
carvão,
antrac ánthrakos,
carbúnculo
άνθραξ
antropógrafo, antropologia,
antropófago, antropóide,
pitecantropo, antropopiteco,
misantropo, filantropo,
antropofagia, antropocêntrico,
gr. antropófobo, antropogénese,
homem, ser
antropo ánthropos, antropografia, antropolatria,
humano
άνθρωπος antropólatra, antropólito,
antropólogo, antropomancia,
antropometria, antroponímia,
antroposofia, antropoteísmo,
antropoterapia, antropozóico,
teofilantropia
de, fora de,
apo gr. apó, από longe (de), apocalipse, apode
separado (de)
gr. aráchne,
aracn aranha aracnofobia, aracneolitho
αράχνη
ocupar o posto
gr. árchein
mais elevado arcebispo, arqueologia,
arce (árcho),
ou avançado, archetypo
αρχή
comandar, guiar
gr. araiós, pouco denso,
areo areometro, areostylo
αραιό leve
gr. áristos,
aristo o melhor aristocracia, aristocrata
άριστος
aritm, gr. arithmós, quantidade, aritmética, aritmologia,
aritmo αριθµό número aritmomancia
que está na arquétipo, arquegônio,
arque, gr. archaîos,
origem, antigo, arqueografia, arqueologia,
arqueo αρχαίος
primitivo arqueozóico
ocupar a
gr. árchein
posição mais
arqui (árcho), arquidea
elevada,
αρχήν
dominar
gr. artería,
arterio artéria arteriosclerose, arteriologia
αρτηρία
gr. árthron,
artri, artro articulação artrite, artrose
άρθρο

166
gr. askós,
asco saco, odre ascoboleas, ascoma
ασκός
gr.
fraqueza,
asteno asthéneia, astenopia
enfermidade
ασθένεια
gr. astér,
estrela, astro, asteróide, astrólogo,
aster, astro astéros,
chama astronomia
αστήρ
que não chega
gr. atelés, ao fim,
atelo atelocardia, atelomielia
ατελής incompleto,
imperfeito
gr. atmós,
atmo vapor atmosfera, atmometro
ατµός
gr. autós, por si mesmo,
auto autocracia, autógrafo, autômato
αυτός só, próprio
gr. bálamos,
balan bolota, glande balanito, bálano
βάλανος
gr. barýs,
bari pesado barítono, barisfera
βαρύς
barômetro, barógrafo,
gr. báros,
baro peso, pressão barologia, barometrografia, etc.
βάρος

gr. bathýs,
bati profundo baticardia, batimetria
βαθύς
bibliografia, biblioteca, bibliófilo,
bíblia, bibliátrica, bibliologia,
gr. bíblion,
biblio livro bibliomancia, bibliomania,
βιβλίον
bibliónimo, bibliopola,
biblioteconomia, biblística
biografia, biologia, biótipo,
bio gr. biós, βίος vida
biotipologia, anfíbio
gr. blastós,
blasto germe, rebento blastócito, blastoderme
βλαστός
gr.
blefarite, blefaroplastia,
blefaro blépharon, pálpebra
blefarospasmo
βλέφαρον
gr. bútyron,
butiro manteiga butiraceo, butirometro
βούτυρον
gr. kakós, cacografia, cacófato, cacofonia,
caco mau, defeituoso
κακός cacografia, cacográfico, etc.
gr. kalós, califasia, califonia, caligrafar,
cali, calo belo, formoso
καλός caligrafia, calilogia

167
gr. karkínos, caranguejo,
carcino carcinologia, carcinoma
καρκίνος tumor, câncer
gr. karpós, carpólito, carpologia,
carpo fruto, pulso
καρπός carposiderito
(movimento) de
cata gr. katá, κατά catalogo, cataplasma, cataracta
cima pra baixo
gr. kephalé,
cefalo cabeça cefalópodes, cefaloscopia
κεφαλή
gr. kýanos,
ciano azul-escuro
κυανός
cine, gr. kínemas,
movimento,
cinema, kínematos, cinemática, cinestesia
agitação
cinemato σινεµά
que pode
gr. kinetós, mover-se,
cineto cinematografo, cinesiotherapia
κινητός capaz de
mover-se
gr. kýon,
cino cão cinologia, cinófilo
kinós, κύων
ciste, cisti, gr. kýstis,
bexiga, vesícula cistite
cisto κύστις
gr. kýtos, cavidade oca,
cito citoplasma, citoquímica
κύτος célula
gr. kléptein
clepto (klépto), roubar cleptomania
κλέφτης
amarelo-
gr. chlorós,
cloro esverdeado, clorito, clorofila
χλωρός
verde-claro
gr. kókkos, grão esférico,
coco cocolitho
κόκκος semente
gr. cholé,
col bílis colite
χολή
reentrância,
gr. kolpós,
colpo cavidade, colpite, colpotomia
κόλπος
vagina
gr. kópros,
copro excremento coprolalia, coprostasia
κόπρος
cósmico, cosmogonia,
cosmografia, cosmógrafo,
gr. kosmos,
cosmo mundo cosmolábio, cosmologia,
κόσµος
cosmometria, cosmonomia,
cosmosofia, microcosmo

168
cripta, criptogamia,
gr. kryptós, criptogâmico, criptografia,
cript, cripto escondido
κρυπτός criptograma, criptogramista,
criptônimo
cromossomo, cromogravura,
cromoterapia, crônica, cronista,
crom, gr. chrôma,
cronografia, cronógrafo,
cromo, cromatos, cor, cor atificial
cronologia, cronometria,
cromato χρώµα
cronômetro, cromônimo,
cronoscópio
gr. chrónos, tempo, duração cronologia, cronômetro,
crono
χρόνος de um evento cronograma
gr. dáktylos,
dactilo dedo datilografia, datiloscopia
δάχτυλος
gr. déka,
deca dez decaedro, decalitro, decâmetro
δέκα
gr. dêmos, povo, público, demografia, democracia,
demo
δήµος país demagogia
gr. dérma,
dermo dérmatos, pele dermatologia, dermatite
δέρµα
gr. deutero, deuterogamia, deuterógamo,
deutero segundo
δεύτερο deuteronômio
duas vezes, em
di gr. dís, δις dipétalo, dissílabo
dobro, dois
díname, dinamia, dinâmico,
gr. dinami, dinamismo, dinamite,
dinami força
δύναµη dinamizar, dínamo,
dinamógrafo, dinamômetro
gr. diplóos, diploma, diplomacia,
diplo duplo
διπλός diplomática
gr. dódeka,
dodeca doze dodecassílabo
δώδεκα
gr. dolichós, alongado,
dolico dolicocéfalo
δολιχός comprido
gr. ôikos, ecologia, ecossistema,
eco casa, habitação
οίκος economia
eletro, gr. eletro, âmbar,
elétrico, eletrômetro
electro έλεκτρον eletricidade
endoblasto, endocárdio,
endocardite, endocarpo,
gr. endo, dentro, no
endo endocéfalo, endocélio,
ενδό interior (de)
endocrânio, endócrino,
endoderma, endófito,

169
endogamia, endógena,
endogénese, endógeno,
endoparasito, endopleura,
endoscopia, endoscópio,
endosfera, endosmose,
endosperma, endósporo,
endóstoma, endotérmico
gr. ennea,
enea nove eneágono
εννέα
enofilia, enófilo, enófobo,
enóforo, enografia, enógrafo,
gr. ôinos, enol, enóleo, enólico, enolina,
eno vinho
οίνος enolismo, enologia, enomancia,
enomel, enometria, enotecnia,
enotermo
enter, gr. énteron,
intestino enterite, enterogastrite
entero έντερον
gr. éntomon,
entomo inseto entomologista
έντοµον
epi gr. epí, επί sobre epidemia, epiderme, epítese
gr. érgon, trabalho,
ergo ergonomia, ergometria
έργον execução
gr. erythrós,
eritro vermelho eritrina, eritroblasto
ερυθρός
gr. skáphe,
escafo barco, esquife escafopodes
σκάφη
gr. skór,
escato skatós, excremento escatologia, escatológico
έσχατος
gr. sklerós,
esclero duro, rígido esclerose, esclerosado
σκληρός
gr. spérma,
esperm(ato) spérmatos, semente espermatozóide
σπέρµα
gr. splén,
esplen,
splénos, baço esplenite
espleno
σπλήνα
gr. schízein
esquizo (schízo), fender, dividir esquizofrenia
σχίζω
gr. staphylé, úvula, cacho de
estafilo estafilococo
σταφύλι uva
gr. stenés, estreito,
esteno estenocardia, estenocefalo
στενός apertado

170
estere, gr. stereós,
sólido, fixo estereótipo, estereografia
estereo στερεός
gr. stýlos,
estilo coluna, pilar estylobata, estilóide
στύλος
estoma, gr. stómatos, estomatite, estomatoscópio
boca, orifício
estomato στόµα
gr. streptós,
estrepto recurvado estreptococo
στρεπτός
gr. stróbos,
estrobo turbilhão estroboscopico
στρόβιλος
gr. éthnos,
etno raça, povo etnografia, etnologia
έθνος
bem, com
eucalipto, eucaristia,
eu gr. eû, ευ harmonia, com
euchologio
felicidade
de fora, do lade exodico, êxodo, exorcismo,
exo gr. éxo, έξω
de fora (de) exótico
gr. phagein
fago (phagés), comer fagócito, fagolyse
φαγείν
gr.
remédio,
farmaco phármakon, farmacologia, farmacopéia
medicamento
φάρµακον
gr. phýllon, filófago, filopodes, filotaxia,
filo folha
φύλλο filoxera
filósofo, filólogo, filodérmico,
que ama,
gr. philos, filodinastia, filoginia, filologia,
filo amante, amigo
φίλος filomática, filosofia, filotecnia,
(de)
filotimia
gr. physis,
natureza,
fisio physeós, fisiologia, fisionomia
formação
φύσις
gr. phytón,
fito planta, árvore fitologia
φυτόν
gr. phléps,
flebo phlébos, veia flebite
φλέβα
gr. phoné,
fono, fon som, voz fonógrafo, fonologia
φωνή
gr. phôs,
fos, foto photós, φως, luz fósforo, fotofobia
φώτο
gamo gr. gámos, casamento, agamia, agâmico, ágamo,

171
γάµος união endogamia, poligamia, bigamia,
fanerogamia, criptogâmica
gr. gastér,
gastr, ventre, gastrite, gastrônomo,
gastrós,
gastro estômago gastronomia
γαστήρ
gr. génos,
descendência,
gen, geno géneos, genótipo
raça, espécie
γένος
geografia, geologia, apogeu,
geocêntrico, geocinético,
geodésica, geodinâmica,
geogenia, geognosia,
geo, a gr. gê, γη terra geodesiografia, geólogo,
geomancia, geometria,
geomorfologia, georama,
geostática, geotectônica,
geotermia, geotropismo
gr. géron,
ger, gero idoso, velho geriatria, gerontocracia
γέρον
gr. gyné,
gino, gineco gynaikós, mulher ginecologista
γυνή
glicero, gr. glykerós,
de sabor doce glicemia, glicerina
glicer γλυκερός
gr. glôssa língua,
glosso (var. glôtta), linguagem, glossário, glote
γλώσσα idioma
gr. glykýs,
gluco, glico,
glykeîa, doce glucose, glicose, glicogênio
gli
γλυκό
gr. gonía,
goni ângulo, aresta goniômetro
γωνία
germe,
gr. gónos,
gono semente, ginóforo, gonorréia
γόνος
reprodução
gr. gráphein
grafo (grápho), gravar, escrever grafologia
γράφω
gr. hágios, santo, sagrado,
hagio hafiografia, hagiógrafo
άγιος puro
heliografia, helioscópio,
gr. hélios, heliocêntrico, heliocromia,
helio sol
ήλιος heliofilia, heliofobia, heliografia,
heliogravura, heliómetro,

172
helioplastia, helioscopia,
heliose, heliostática, helióstato,
heliotipia, heliotropia,
heliotrópico, heliotropismo
hemeralogia, hemeródromo,
gr. heméra, hemerologia, hemerológico,
hemero dia
ηµέρα hemeroteca, efêmero,
efemérides, efemeridade
hemisfério, hemistíquio,
hemialgia, hemiciclo,
hemi gr. hemi-, ηµί meio, metade hemicrania, hemíono,
hemiopia, hemiplegia,
hemíptero, hemisfera
gr. haîma,
hemo, sangue, fluxo hemoglobina, hematócrito,
haîmatos,
hemato de sangue hemorragia
αίµα
gr. héndeka,
hendeca onze hendecassílabo, hendecaedro
έντεκα
hemácia, hematina,
hematocarpo, nematóide,
gr. hema,
hema sagre hematologia, hematosar,
αίµα
hematose, hematosina,
hematozoário, etc.
hepatal, hepatalgia, hepático,
gr. hépar,
hepatismo, hepatite,
hepato hépatos, fígado
hepatização, hépato,
ήπαρ
hepatografia, hepatologia
gr. heptá,
hepta sete heptágono, heptassílabo
επτά
gr, héteros, outro, diferente,
hetero heterônimo, heterogêneo
έτερος oposto
hexa gr. héx, έξι seis hexágono, hexâmetro
hidratar, hidrata, hidráulico,
hidremia, hídria, hidriatria,
hídrico, hidroavião, hidrosfera,
hidrófilo, hidrofobia, hidrófobo,
hidróforo, hidrogenia,
hidrogeologia, hidrognosia,
gr. hýdor, hidrografia, hidrólatra, hidrólise,
hidro água
ύδωρ hidrólogo, hidromancia,
hidromântico, higrometria,
hidromia, hidrópata, hidrópico,
hidropírico, hidroplano,
hidrópota, hidrorragia,
hidrorreia, hidroscopia,
hidrostática, hidrotecnia,

173
hidrotérmico, hidrótico,
hidrotipia, hidrúria,
hidromedusa
hierático, hierodrama,
gr. hiero, hierodulo, hierofanta,
hier(o) sagrado
ιερός hidrografia, hidrologia,
hidrólogo, hieromaníaco
sobre, além
gr. hypér,
hiper (de), em hipertensão
υπέρ
excesso
gr. hýpnos,
hipno sono hipnotismo, hipnótico
ύπνος
gr. híppos,
hipo cavalo hipódromo, hipopótamo
ίππος
gr. hypó,
hipo sob, abaixo (de) hipotensão, hipoderme
υπό
gr. hystéra,
histero matriz, útero histerotomia
υστέρα
homo, gr. homós, semelhante, homógrafo, homogêneo,
homeo οµός igual, comum homeopatia
gr. iatrós,
iatro médico iatralita, iatreu, iatrophysica
iatér, ιατρός
gr. ícone,
icono imagem iconoclasta, iconolatria
εικών
ictíaco, ictíico, ictiocola,
gr. ichthýs,
ictiofagia, ictiografia, ictiógrafo,
ictio ichthýos, peixe
ictióide, ictiólito, ictiomancia,
ιχθύς
ictiose, ictiossauro
iso gr. ísos, ίσος igual isócrono, isósceles
gr. láryggos,
laringo garganta laringite, laringologia
λάρυγγας
gr. lépis,
lepi, lepido lepídos, escama, casca lepidocarpo, lepidochloro
λεπίς
gr. leukós,
leuco branco leucócito, leucodermia
λευκός
gr. lípos,
lipo gordura liparidas, lipase, lipidograma
λίπος
litocarpo, litóclase, litocola,
litografia, litófago, litofania,
gr. líthos,
lito pedra litófilo, litogravura, litogenesia,
λίθος
litoglifia, litóide, litológica,
litosfera, litosperma, litotomia,

174
litótomo
palavra,
gr. lógos,
logo discurso, logotherapia,
λόγος
ciência
gr. makrós,
macro grande macrocéfalo, macrocosmo
µακρός
gr. mania,
mani loucura, paixão manicômio
µανία
cartomancia, cartomante,
quiromancia, quiromante,
adivinho,
gr. mantes, nigromante, hidromante,
mante adivinhação
µάντης teomania, antropomancia,
(-mancia)
bibliomancia, geomante,
geomancia
gr. mastós,
masto mama mastologia
µαστός
gr. mechané,
mecano máquina mecânica
µηχανή
megalegoria, megalítico,
gr. mégas,
mega, megalítico, megalografia,
megále, grande
megalo megalomania, megalossauro,
µέγας
megascópio, megatério
gr. mélas,
meia,
mélaina, negro, escuro melanoma, melanócito
melano
µελάνι
gr. mélos,
melo melodia, canto melodia, melopéia
µέλος
gr. mêninx,
meningo mêniggos, meninge meningite
µηνυγγίτις
gr. mén,
meno menós, mês, mênstruo menorréia, menostasia
µήνας
gr. mésos, meio, médio; no
meso mesóclise, mesopotâmia
µέσος meio de
gr. metá,
meta transcedência metalinguagem
µετά
gr. metéoros, fenômenos ou
meteoro meteorologista
µετέωρος corpos celestes
métrico, metrografia,
metrologia, metrologista,
gr. métra, matriz, útero,
metro metromania, metrônomo,
µήτρα ventre
metrópole, metropolita,
cronometria, higrometria,

175
geometria
gr. métron,
metro medida metrônomo, metrópole
µέτρον
gr. mikrós, micróbio, microcéfalo,
micro pequeno
µικρός microscópio
gr. myelós,
mielo medula, tutano mielograma
µυελός
dez mil, em
gr. myriás,
número muito
miria myriádos, miriâmetro, miríade, miriápode
grande,
µύριοι
inumerável
gr. misein
miso (miséo), odiar, detestar misógino, misantropo
µισώ
mito, miografia, mitógrafo,
gr. mitos, mitologia, mitólogo, mitomania,
mito fábula
µύθος metonímia, mitonímico,
mitômano
gr. mnéme, memória,
mnemo mnemônico
µνήµη lembrança
gr. mónos, sozinho, único,
mon, mono monarca, monogamia
µόνος um
gr. morphé,
morfo forma morfologia
µορφή
gr. nánnos,
nano anão nanismo, nanocefalo
νάνος
gr. náutes, navegante,
nauto nautilo, nautodica
ναύτης navegador
gr. nekrós, morte, morto,
necro necrópole, necrotério
νεκρός cadáver
nefelo, gr. nephéle,
nuvem nefelibata, nefelina
nefeli νεφέλη
gr. nephrós,
nefro rim nefrite, nefrologia
νεφρός
neocatolicismo, neocéltico,
neoclassicismo, neodímio,
neófito, neofobia, neófobo,
neógala, neógamo, neogótico,
gr. neós, neogeografia, neolatino,
neo novo, jovem
νέος neolítico, neologia, neologismo,
neoménia, neoplasia,
neoplasma, neotínea,
neotérico, neotomismo,
neozóico

176
neuro,
gr. neuron,
neuri, nevr, fibra, nervo neurologia, nevralgia
νεύρον
nevro
gr. nósos, nosocômio, nosologia,
noso doença
νόσος nosomania
gr. októ, lat.
octo oito octossílabo, octaedro
octo, οκτώ
gr. odous,
odonto odóntos, dente odontologia, odontalgia
οδόντος
gr.
oftalmo ophthalmós, olho oftalmologia, oftalmoscópio
οφθαλµός
gr. olígos, pequeno, pouco oligarca, oligarquia, oligoceno,
oligo
λίγος numeroso oligóclase, oligoquetas
gr. óneiros,
oniro sonho onirocritica, oniropolo
όνειρο
gr. ónoma,
onomato onómatos, nome onomatologia, onomatopéia
όνοµα
oobasto, oócito, oogénese,
oogônio, oólito, oologia,
oo gr. oo, ωόν ovo
oomancia, ooscopia, oosfera,
ooteca, oótipo
gr. órnis,
ornitologia, ornitóide,
ornito órnithos, pássaro, ave
ornitorrinco
όρνις
gr. ôros,
oro montanha orogenia, orografia
όρος
gr. orthos, certo, direito,
orto ortografia, ortodoxo, ortopedia
ορθός reto, justo
gr. órchis,
orqui testículo orquite
όρχις
gr. osmé,
osmo cheiro osmologia, osmose
οσµή
gr. ostéon,
oste, osteo osso osteoporose, osteodermo
οστέον
gr. oús, otós,
oto ouvido otite, otorrinolaringologista
ωτίς
gr. oxys, acre, ácido,
oxi, oxido oxítona, oxígono, oxigênio
οξύς agudo
gr. palaiós,
paleo antigo paleografia, paleontologia
παλαιός

177
gr, pân,
todo, todos,
pan, panto pantós, παν, panteísmo, pan-americano
tudo
παντός
gr. pachýs, espesso,
paqui paquiderme
παχύς grosso
gr. pará, proximidade, parabase, parábola, paradigma,
para
παρά oposição paradoxo, paralisia
patogênese, patogenia,
paixão,
gr. pathos, patognómico, patologia,
pato sofrimento,
πάθος patológico, patologista,
doença
simpatia, antipatia
gr. pais, criança,
pedagogia, pedagogo,
pedi, pedo paidós, παίς, educação,
pediatria, pedófilo, pedologia
παιδός cultura
gr. pedón,
pedo solo pedionalgia, pedionomo
πεδίον
gr. pénte,
pent, penta cinco pentatlo, pentágono
πέντε
gr. peptein
pepto (pépto), digerir pepsia, peptogeno
πέψις
ao redor de, em
peri gr. perí, περί periferia
volta de
gr. pygé,
pigo, pige nádega
πηγή
gr. rino,
rino nariz rinoceronte
ρίνος
gr. pýr,
piro fogo pirólise, piromania, pirotecnia
pyrós, πυρ
gr. píthekos,
piteco macaco pitecooide
πίθηκος
gr. plasma, ação de formar,
plasmo plasma, plasmólise,
πλάσµα modelagem
gr. platýs,
plati largo, chato platicefalo, platinopodio
πλατύς
gr. pneúmon,
pulmão,
pneumo pneúmonos, pneumologia, pneumonia
respiração
πνεύµον
gr. pneúma,
pneumato pneúmatos, ar, gás pneumático, pneumatose
πνεύµα
gr. poús,
podo pé podologia
podós, πους

178
gr. polís,
poli cidade política
πόλις
gr. pólys, muito, policromia, poliglota, polígrafo,
poli
πολύς numerosos polígono
potamides, potamita,
gr. potamós, potamografia, potamologia,
potamo rio
ποταµός potamónimo, hipopótamo,
mesopotâmia
protagonista, protonauta,
gr. prôtos, protonotário, protoplasma,
proto primeiro
πρώτος protótipo, prototórax,
protozoário
gr. pseudés,
pseudo enganoso, falso pseudônimo, pseudópode
ψευδές
gr. psittac, psitacídeas, psitacismo,
psittac papagaio
ψιτακισµός psítaco, psitacose, psitáculo
psicalgia, psicanálise,
psicofisiologia, psicogenia,
psicognosia, psicografia,
gr. psyché, psicógrafo, psicologia,
psico alma, espírito
ψυχή psicólogo, psicometria,
psicopata, psicose,
psicoterapia, psiquiatria,
psíquico, psiquismo
gr. pterón,
ptero asa pterodáctilo
φτερόν
quilo gr. kilo, κιλό mil quilograma, quilômetro
quirógrafo, quirologia,
quiromancia, quiromante,
gr. cheír, quirómetro, quironecta,
quiro mão
cheiros, χειρ quiromancia, quiróptero,
quirotomia, quirotribia, cirurgia,
cirurgião, cirúrgico
gr. rheía, reóforo, reómetro, reostato,
reo fluir, escorrer
ρέω reótomo, diarréia, diarréico
gr. rhýgchos
(rhýnchos),
rinco bico, focinho
ρύγχος

gr. rhís,
rino nariz rinoceronte, rinoplastia
rhínos, ρίνος
gr. rhíza,
rizo raiz rizófilo, rizotônico
ρίζα
rodo gr. rhódon, rosa ródio, rodochlorosito

179
ρόδον
rombo, gr. rhómbos,
losango romboedro
rombi ρόµβος
gr. sárxs,
sarco carne sarcasmo, sarcófago
sárkos, σάρξ
gr. seléne,
seleno lua selênico, selenose
σελήνη
semafórico, semáforo,
sema, gr. sema,
sinal, marca semantema, semântica,
semato σήµα
sematologia, polissemia
gr. semeíon,
semio sinal, indicação semiótica
σηµείον
gr. síderos,
sidero, sider ferro siderólito, siderurgia
σίδηρος
com,
sin gr. sín, συν sindico, síndrome
juntamente
gr. seismós,
sismo tremor de terra sismógrafo, sismologia
σεισµός
gr. sôma,
soma,
sômatos, corpo somático
somato
σώµα
sopho, sofo, gr. sofos,
σábio, sofomania, sofómano, filósofo,
Sophia, σοφός, sofia,
sabedoria filosofia, teosofia
sofia σοφία
gr. táphos,
tafo funeral, tumba tafophobia
τάφος
gr. thálassa
talasso (var. tálatta), mar talassographia
θάλασσα
gr. thánatos,
tanato morte tanatofobia
θάνατος
taqueo, gr. tachýs,
rápido taquicardia, taquigrafia
taqui ταχύς
gr. téchne, arte, artifício, tecnologia, tecnocracia,
tecno
τέχνη indústria tecnografia
de longe, a
tele gr. têle, τήλε telegrama, telefone, telepatia
distância
teísmo, teísta, teocracia,
teodiceia, teófago, teomania,
gr. theós, teofilantropia, teofobia,
teo deus, divindade
θεός teogonia, teologia, teologismo,
teólogo, teomancia, teomita,
teomante, teomitologia, teopsia

180
gr. téras,
terato tératos, monstro teratologia
τέρας
gr. thérmos,
term, termo calor termômetro
θερµός
gr. tetrá,
tetra quatro tetrarca, tetraedro
τέτρα
gr. tipos, impressão,
tipo tipografia, tipologia
τύπος marca, figura
gr. týros,
tiros queijo tirina, tiroglyphidas
τύρος
gr. tomé,
tomo corte, seção tomografia
τοµή
gr. tónos, tensão, força,
tono tonometro
τόνος tom
topofobia, topografia, topógrafo,
gr. tópos,
topo lugar, sítio topologia, toponímia, topônimo,
τόπος
tópico
gr. thórax,
toraco thórakos, peito, tórax toracoplastia
θώραξ
triacantho, triadico,
tris gr. tris, τρεις três
trigonometria, trilogia
gr. trophé, alimento,
trofo trofoplasma
τροφή crescimento
gr. thrómbos,
trombo coágulo trombose
θρόµβος
gr. tropos, ação de se
tropo tropico
τρόπος voltar para
gr. ouranós, céu, abóbada
urano uranocircito
ουρανός palatina
gr. oúron,
uro urina urologista
όυρον
gr. ourá,
uro cauda urodelo, uropriste
ουρά
gr. xantós,
xanto amarelo xanthogenio, xantofila
ξανθός
xenofilia, xenófilo, xenofobismo,
gr. xénos, estrangeiro, xenofobia, xerografia,
xeno
ξένος hóspede xerografo, xenomania,
xenómano
xera gr. xerós, duro, seco xeroderma, xerofagia, xerófago,

181
ξερός xenofilia, xerófilo, xerofitia,
xerófito, xeroftalmia, xerografia,
xerose, xerotermo,
xerotropismo
gr. xýlon,
xilo madeira xilografia, xilogravura
ξύλον
zona, zonado, zonal, zonar,
gr. zone,
zon(a) cinto zonária, zoniforme, zonífugo,
ζώνη
zonípeto
gr. zygón, par, união de
zigo zigostata
ζυγός dois
zoógrafo, zoóbio, zoobiologia,
zoocarpo, zoodinâmica,
zoocina, zoodomácia,
zooelectricidade, zooética,
gr. zóon,
zoo animal zoofagia, zoófago, zoofilia,
ζώον
zoófito, zoofobia, zoogenia,
zoogeografia, zoogléia,
zoogonia, zoógono, zoólatra,
zoólito, zoologia, zoomorfia

182
Radicais Gregos
1º Elemento da Composição

Forma Sentido Exemplos


aero- ar aeronave
antropo- homem antropologia
arqueo- antigo arqueologia
auto de si mesmo autobiografia
biblio- livro biblioteca
bio- vida biologia
cali- belo caligrafia
cosmo- mundo cosmologia
cromo- cor cromossomo
crono- tempo cronologia
dactilo- dedo dactilografia
deca- dez decaedro
demo- povo democracia
di- dois dissílabo
ele( c )tro- (âmbar) eletricidade eletroímã
enea- nove eneágono
etno- raça etnologia
farmaco- medicamento farmacologia
filo- amigo filologia
fisio- natureza fisionomia
fono- voz, som fonologia
foto- fogo, luz fotosfera
geo- terra geografia
hemo- sangue hemorragia
hepta- sete heptágono
hetero- outro heterogêneo
hexa- seis hexágono
hidro- água hidrogênio
hipo- cavalo hipopótamo
ictio- peixe ictiologia
iso igual isósceles
lito- pedra litografia
macro- grande, longo macróbio
mega- grande megalomaníaco
melo- canto melodia
meso- meio mesóclise
micro- pequeno micróbio
mito- fábula mitologia
mono- um só monarca

183
necro- morto necrotério
neo- novo neolatino
octo- oito octaedro
odonto- dente odontologia
oftalmo- olho oftalmologia
onomato- nome onomatopéia
orto- reto, justo ortodoxo
oxi- agudo, penetrante oxítono
paleo- antigo paleontologia
pan- todos, tudo pan-americano
pato- doença patologia
penta- cinco pentágono
piro- fogo pirotecnia
poli- muito poliglota
potamo- rio potamografia
proto- primeiro protozoário
pseudo- falso pseudônimo
psico- alma, espírito psicologia
quilo- mil quilograma
quiro- mão quiromancia
rino- nariz rinoceronte
rizo- raiz rizotônico
tecno- arte tecnografia
termo- quente termômetro
tetra- quatro tetraedro
tipo- figura, marca tipografia
topo- lugar topografia
tri- três trissílabo
zoo- animal zoologia

Radicais Gregos
2º Elemento da Composição

Forma Sentido Exemplos


-agogo que conduz pedagogo
-algia dor nevralgia
-arca que comanda monarca
-arquia comando, governo monarquia
-céfalo cabeça microcéfalo
-cracia poder democracia
-doxo que opina ortodoxo
-dromo lugar para correr hipódromo
-edro base, fase poliedro
-fagia ato de comer antropofagia
-fago que come antropófago

184
-filia amizade bibliofilia
-fobia inimizade, ódio, temor fotofobia
-fobo que odeia, inimigo xenófobo
-foro que leva ou conduz fósforo
-gamia casamento poligamia
-gamo casa bígamo
-gêneo que gera heterogêneo
-glota; -glossa língua poliglota, isoglossa
-gono ângulo pentágono
-grafia escrita, descrição ortografia
-grafo que escreve calígrafo
-grama escrito, peso telegrama, quilograma
-logia discurso arqueologia
-logo que fala ou trata diálogo
-mancia adivinhação quiromancia
-metria medida biometria
-metro que mede pentâmetro
-morfo que tem a forma polimorfo
-nomia lei, regra astronomia
-nomo que regula autônomo
-péia ato de fazer onomatopéia
-pólis; -pole cidade petrópolis, metrópole
-ptero asa helicóptero
-scopia ato de ver macroscopia
-scópio instrumento para ver microscópio
-sofia sabedoria logosofia
-teca lugar onde se guarda biblioteca
-terapia cura fisioterapia
-tomia corte, divisão dicotomia
-tono tensão, tom monótono

185
Prefixos Gregos
Prefixo Sentido Exemplos
a-, na privação; negação ateu, analfabeto, anestesia
repetição; separação;
ana- análise, anatomia, anáfora, anagrama
inversão; para cima
duplicidade; ao redor; de
anfi- anfíbio, anfiteatro, anfibologia
ambos os lados
antibiótico, anti-higiênico, antitérmico,
anti- oposição, ação contrária
antítese, antípoda, anticristo
separação; afastamento;
apo- apogeu, apóstolo, apóstata
longe de
arqui-, posição superior; excesso;
arquitetura, arquipélago, arcebispo, arcanjo
arce- primazia
movimento para baixo; a
cata- catálise, catálogo, cataplasma, catadupa
partir de; ordem
dia- através de; ao longo de diafragma, diagrama, diálogo, diagnóstico
di- duas vezes dipolo, dígrafo
mau funcionamento;
dis- dispnéia, discromia, disenteria
dificuldade
en-, em-, posição interna; direção para
encéfalo, emblema, elipse, endotérmico
e-, endo- dentro
ex-, ec-, movimento para fora;
êxodo, eclipse
exo-ecto- posição exterior
epi- posição superior; acima de. epiderme, epílogo
excelência; perfeição;
eu-, ev- euforia, evangelho
verdade
hemi- metade hemisfério
posição superior;
hiper- hipérbole, hipertensão
intensidade; excesso
hipo- posição inferior; insuficiência hipotrofia, hipotensão, hipodérmico
posteridade; através de; metamorfose, metabolismo, metáfora,
meta-
mudança metacarpo
proximidade; ao lado; oposto
para- paradoxo, paralelo, paródia, parasita
a
peri- em torno de; pericárdio, período, perímetro, perífrase
pro- posição anterior prólogo, prognóstico
poli- multiplicidade; pluralidade polinômio, poliedro

186
LINGUAGEM MÉDICA

a, an - privação: acloridria, afasia, anaeróbio, analgésico


an, ana - para cima, para trás: anionte, anaplasia
ana - de novo: anamnese, anastomose
anti - contra: antiemético, antídoto, anti-sepsia
apo - separação, derivação: apócrino apófise, aponeurose
dia - através de: diagnóstico, diafragma, diarréia, diáfise, diálise
dis - dificuldade: disfagia, dispnéia, dislalia, distrofia, disúria
ecto - fora de, exterior: ectoderma, ectópico, ectoparasito
endo - dentro, parte interna: endocárdio, endógeno, endotélio
epi - sobre: epiderme, epidemia, epífise, epidídimo
eu - bem, bom: euforia, eugenia, eutanásia
exo - para fora, externo: exoftalmia, exosmose, exógeno
hemi - metade: hemisfério, hemiplegia, hemicrania, hemicolectomia
hiper - aumento, excesso: hipertrofia, hipertonia, hiperglicemia.
hipo - diminuição ou posição abaixo: hipocloridria, hipocôndrio
iso - igualdade: isotérmico, isogênico, isótopo, isotônico
meta - mudança, sucessão: metamorfose, metáfase, metacarpo
neo - novo: neoplasia, neoformação, neologismo
oligo - pouco: oligosperma, oligúria, oligofrênico
orto - reto, direito: ortognata, ortopedia, ortodontia
pan - todo: pancardite, pangastrite, pandemia, pan-hipopituitarismo
pen - escassez, pobreza: citopenia, leucopenia, linfopenia
para - proximidade: parasito, paratiróide, paramétrio, paranormal
peri - em torno de: periarticular, periférico, peritônio, pericárdio
poli – muito: policitema, polidipsia, polimenorréia, poliúria
pro - anterioridade: prognóstico, proglote
sin - idéia de conjunto, simultâneo: síndrome, sincrônico, sincício.

Principais sufixos nominais gregos de interesse médico:


ase - enzima: amilase, lípase, fosfatase, transaminase
ia - coleção, qualidade, ciência: enfermaria, assistolia, cardiologia
ismo - doença, sistema, crença: alcoolismo, botulismo, vitalismo
íase - doença causada por parasito ou bactéria: amebíase, hanseníase
ite - inflamação: apendicite, gastrite, cistite, miosite
óide - semelhante a: mastóide, esfenóide, esquizóide
oma - tumor: mioma, carcinoma, sarcoma
ose - doença não inflamatória, ou degenerativa: artrose, dermatose

187
Bibliographia
Amos, C. D.S. Os estrangeirismos e as fronteiras da língua portuguesa.
http://www.filologia.org.br/revista/34/07.htm
Cardoso L. O. B. Do grego antigo ao português contemporâneo: o sortilégio da
língua e a epifania da cultura. http://www.ipv.pt/millenium/esf9_luis.htm
http://pt.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1gina_principal
http://pt.wiktionary.org/wiki/Categoria:Prefixo_(Portugu%C3%AAs)
http://www.portugues.com.br/morfologia/formacao/radicais/pradicais.asp
Josephson, N. (1978) Ελληνικά Γλωσσικά Στοιχεία στις πολυνησιακές Γλώσσες –
Ελληνικός Ειρηνικός. Πανεπιστήµιο της Χαϊδεβέργης.
Prefixos, sufixos e Radicais Gregos e latinos http://undozine.org/portal/files/prefixos-
sufixos.pdf
Ramiz Calvao (1994) Vocabulário Etimológico, Ortográfico, e Prosódico das
Palavras Portuguesas Derivadas da Língua Grega. Rio de Janeiro. Livraria
Garnier.
Rezende, J. (2004) Linguagem Médica, Fundamentos da Terminologia Medica, 3a.
ed. da AB Editora e Distribuidora de Livros Ltda.
Starzynsli, M. G. (1994) Língua e literatura grega: origens. Estudos Avançados,
8(22), 395-400.
Tζιροπούλου – Eυσταθίου, Α. Το ταξίδι των ελληνικών λέξεων· ιστορικές &
ετυµολογικές αναφορές. http://abnet.agrino.org/htmls/E/E011.html
∆ωρικός, Σ. και Χατζηγιαννάκης, Κ. (1998) Οι Ίνκα Μιλούσαν Ελληνικά. Αθήνα:
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ.
∆ωρικός, Σ. και Χατζηγιαννάκης, Κ. (2005) Οι Μάγια. Ο Πελασγόφωνος Λαός της
Κεντρικής Αµερικής. Αθήνα: ΕΚ∆ΟΤΙΚΗ ΑΛΦΑ.
Κιλαπάν, Λ. (2003) Η Ελληνική Καταγωγή των Αραουκανών της Χιλής, Μετ. Γ.
Λαθύρης. Αθήνα: Ηλιοδρόµιον.
Κωνσταντινίδης, Α. (1993) H Οικουµενική ∆ιάσταση της Ελληνικής Γλώσσης.
http://abnet.agrino.org/htmls/E/E009.html
Μπαµπινιώτης, Γ. (2003) Ετυµολογία: η αλήθεια των λέξεων. Εφηµερίδα «Το Βήµα»,
02/02/2003.
Μπαµπινιώτης, Γ. (2004) Ελληνική Γλώσσα - Η συµβολή της σε βασικές έννοιες τού
Ευρωπαϊκού πολιτισµού http://www.greekemb.jp/culture/babiniotis_gr.htm
Μπαµπινιώτης, Γ. (2006) H γλώσσα ως πρόσβαση στον πολιτισµό». Εφηµερίδα «Το
Βήµα», 02/07/2006.
Μπαµπινιώτης, Γ. (2007) Γλωσσική διδασκαλία µέσα από τις ρίζες των λέξεων».
Εφηµερίδα «Το Βήµα», 04-03-2007.
Παυλάκου, Γ. Οι ελληνικές λέξεις στη Γερµανική.
http://abnet.agrino.org/htmls/E/E004.html

188

Você também pode gostar